I CNG V DINH DNGI CNG V DINH DNGThS. BS o th Yn PhiI TNG Sinh vin Y khoa nm th 4 h tp trung di hn Sinh vin Y khoa nm th 3 h tp trung 4 nm

MC TIU BI HC

1. Nm vng khi nim v dinh dng v tm quan trng ca dinh dng i vi i sng con ngi, i sng x hi v trong y khoa

2. Trnh by cc cht dinh dng cn thit cho c th, phn nhm v nu c ngun cung cp t cc nhm thc phm

3. Bit c qu trnh tiu ha cc loi thc n v s hp thu cc cht dinh dng.

I CNG V DINH DNG

Dinh dng l qu trnh cung cp nng lng t thc n v chuyn ha nng lng trong t bo nui dng c th.

Dinh dng chim mt vai tr quan trng trong vic hnh thnh, pht trin c th v gi gn sc khe ca con ngi. mi thi k pht trin ca mt i ngi, nhu cu v dinh dng hon ton khc nhau, tuy nhin vic p ng nhu cu y mt cch hp l li lun lun l vn ng ch , v l nn tng ca sc khe. iu ny cng c bit quan trng i vi tr nh, v cc sai lm v dinh dng trong giai an u th c khi gy nhng hu qu nghim trng v khng th phc hi ko di n sut i.

Dinh dng lin quan n nhiu lnh vc khc nhau nh nng nghip, cng nghip ch bin, mng li phn phi, mng li y t, mng li truyn thng... Trong y khoa, dinh dng l mt yu t lin quan n hu ht cc chuyn khoa, gi vai tr quan trng khng th b qua, v tnh trng dinh dng ca bnh nhn cng nh cc ch n ph hp vi cc bnh l khc nhau ng gp mt phn ng k, i khi l phn chnh yu n kt qu iu tr. Dinh dng hp l cn c vai tr phng nga bnh v phc hi sau bnh.

THC PHM V CHT DINH DNG

Thc n trong cc ba n hng ngy c ch bin t nhiu loi thc phm khc nhau. H tiu ha s phn gii cc loi thc phm ny thnh cc cht dinh dng. Ch c cht dinh dng mi c hp thu vo mu.

C trn 40 cht dinh dng cn thit cho c th hng ngy nhng nhn chung c th chia cc cht dinh dng thit yu ny ra lm 3 nhm chnh :

1. Nhm cht dinh dng a lng sinh nng lng: Cht bt ng, cht bo, cht m v cht cn. Ngoi vai tr cung cp nng lng cho c th, cc cht dinh dng a lng sinh nng lng cn tham gia vo cu trc c th, tham gia vo cc hot ng hp thu, chuyn ha, min dch

2. Nhm cht dinh dng vi lng: Khng cung cp nng lng nhng c vai tr quan trng trong cc qu trnh chuyn ha ca c th, c nh hng n sc khe v bnh tt. Nhu cu hng ngy ca c th thng t, tnh bng miligam, thm ch microgam. Bao gm cc vitamin v khong cht vi lng.

Vitamin : Gm cc vitamin tan trong nc (B, C) v cc vitamin tan trong cht bo (A, D, E, K).

Cht khong vi lng : Hin xc nh c khong 10 loi khong cht vi lng hin din trong c th nhng ch mi bit c chc nng v chuyn ha ca Zn, Fe, Mg, Cu, I, F, Se.

3. Nhm nht dinh dng a lng khng sinh nng lng: Bao gm cht khong a lng, cht x v nc.

Cht khong a lng : Canxi, Phosphor, Potassium, Sulfur, Sodium, Cloride, Magnesium

Nc : L thnh phn chnh yu ca khu phn d t c quan tm.

Cht x : Khng tiu ha, khng hp thu nhng c vai tr quan trng trong iu ha hot ng ca h tiu ha.

CC CHT DINH DNG THIT YU

1. Nhm cht dinh dng a lng cung cp nng lng :

1.1. Cht bt ng (carbohydrate, glucid):

Vai tr : L cht cung cp nng lng chnh cho cc hot ng ca tt c cc t bo trong c th, nht l cc hot ng th lc ca c bp, cc hot ng tr tu ca cc t bo no v t bo hng cu. Ngoi ra, cht ng cn tham gia vo vi cu trc t bo v thnh phn ca cc men hay ni tit t.

Mi gam cht bt ng cung cp 4kcalo.

Nhu cu cht bt ng: 60% nhu cu nng lng hng ngy

Cu trc v phn loi cht bt ng:

ng phc tp (complex carbohydrates): l loi ng c t trn 2 phn t ng n gin, bao gm tinh bt (dng d tr glucose thc vt), glycogen (dng d tr glucose ng vt), v cht x (non-starch polysaccharides). Cht x l mt dng polysaccharide nhng khng tiu ha, khng hp thu vo mu, v vy khng cung cp nng lng nn c xp vo nhm thc phm a lng khng cung cp nng lng.

ng n gin (simple carbohydrates) : bao gm 3 loi monosaccharide l glucose, fructose, galactose v 3 loi disaccharides l maltose, sucrose, lactose.

1.2. Cht bo (Lipid) :

Vai tr :

L ngun cung cp nng lng rt quan trng

Hp thu v chuyn ho vitamin tan trong cht bo

Nguyn liu hnh thnh t bo nht l t bo thn kinh

Nguyn liu to hormone steroide : hormone sinh dc, thng thn...

Mi gam cht bo cung cp 9kcalo.

Nhu cu : Tr cng nh nhu cu cht bo cng cao.

Tr nh nhi : 50% nng lng khu phn (tng ng lng cht bo trong sa m)

Tr la tui nh tr mu gio: 20-30% nng lng khu phn

Ngi ln : tu th trng, trung bnh 15-25% nng lng khu phn

Ngi cao tui : 12-15% nng lng khu phn

Cu trc v phn loi: C 3 thnh phn chnh trong cht bo

Triglyceride : l thnh phn chnh trong m (cht bo c ngun gc ng vt) v du (cht bo c ngun gc thc vt). Mi phn t triglyceride c cu trc bi 1 glycerol v 3 acide bo (fatty acide).

Acide bo c xem l cu trc c bn ca cht bo. C nhiu cch phn loi acide bo

* Theo s lng cacbon trong chui : acide bo chui di (12-24 cacbon), chui trung bnh (6-11 cacbon) v chui ngn (