dai bat niet ban kinh - tap 5...

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN

TAÄP V(QUYEÅN 25 - QUYEÅN 30)

BAÉC LÖÔNG THIEÂN TRUÙC TAM TAÏNG ÑAØM VOÂ SAÁM PHUÏNG CHIEÁU DÒCH

ÑOAØN TRUNG COØN - NGUYEÃN MINH TIEÁN Vieät dòch vaø chuù giaûiNGUYEÃN MINH HIEÅN hieäu ñính

NHAØ XUAÁT BAÛN TOÂN GIAÙO

大般涅槃經

北涼天竺三藏曇無讖奉詔譯

5

NAM MOÂ BOÅN SÖ THÍCH-CA MAÂU-NI PHAÄT

Kinh Phaät daïy raèng: “Thaáy kinh nhö thaáy Phaät.” Kinh ñieån Ñaïi thöøa hieän ôû nôi ñaây, töùc möôøi phöông

chö Phaät ñeàu hieän höõu nôi ñaây, chö Boà Taùt hoä phaùp cuõng tuï hoäi quanh ñaây. Ngöôøi ñoïc kinh naøy neáu muoán hieåu ñöôïc yù nghóa nhieäm maàu saâu xa trong vaên kinh, tröôùc heát phaûi coù loøng tin saâu nhö vaäy, sau ñoù neân chí thaønh phaùt lôøi nguyeän raèng:

“Chaùnh phaùp Nhö Lai nhieäm maàu saâu xa khoâng gì hôn ñöôïc, duø traûi qua traêm ngaøn muoân kieáp tìm caàu cuõng khoâng deã gaëp. Nay con ñaõ nhaän ñöôïc Kinh ñieån Ñaïi thöøa Ñaïi Baùt Nieát-baøn naøy ñeå tu taäp haønh trì, nguyeän khai môû trí tueä ñeå thaáu hieåu nghóa lyù saâu xa chaân thaät trong töøng lôøi thuyeát giaûng cuûa ñöùc Nhö Lai.”

Nam-moâ Boån sö Thích-ca Maâu-ni Phaät

無上甚深微妙法　

百千萬劫難遭遇

我今見聞得受持　

願解如來真實義

62

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØNQUYEÅN HAI MÖÔI LAÊM1

PHAÅM BOÀ TAÙT QUANG MINH BIEÁN CHIEÁU CAO QUYÙ ÑÖÙC VÖÔNG

Phaåm thöù möôøi – Phaàn naêm

Laïi nöõa, thieän nam töû! Boà Taùt Ma-ha-taùt tu haønh kinh ñieån vi dieäu Ñaïi Nieát-baøn, thaønh töïu troïn

veïn coâng ñöùc thöù baûy nhö theá naøo?

“Thieän nam töû! Boà Taùt Ma-ha-taùt tu haønh kinh ñieån vi dieäu Ñaïi Nieát-baøn khôûi taâm suy xeùt raèng: ‘Phaùp naøo coù theå laøm nhaân thieát thöïc gaàn guõi daãn ñeán Ñaïi Nieát-baøn?’ [Suy xeùt nhö vaäy roài,] Boà Taùt lieàn nhaän bieát boán phaùp coù theå laøm nhaân ñeán gaàn Ñaïi Nieát-baøn.

“Neáu noùi raèng sieâng tu taát caû khoå haïnh laø nhaân duyeân ñeán gaàn Ñaïi Nieát-baøn, nghóa aáy khoâng ñuùng. Vì sao vaäy? Vì neáu lìa khoûi boán phaùp naøy maø ñöôïc Nieát-baøn laø hoaøn toaøn voâ lyù. Nhöõng gì laø boán phaùp? Moät laø gaàn guõi caùc baäc

1 Theo Nam baûn thì töø ñaây baét ñaàu quyeån 23, phaåm Boà Taùt Quang Minh Bieán Chieáu Cao Quyù Ñöùc Vöông phaàn thöù 5 (Quang Minh Bieán Chieáu Cao Quyù Ñöùc Vöông phaåm chi nguõ).

63

PHAÅM BOÀ TAÙT QUANG MINH BIEÁN CHIEÁU

thieän tri thöùc, hai laø heát loøng nghe phaùp, ba laø chuù taâm suy xeùt vaø boán laø y theo phaùp tu haønh.

“Thieän nam töû! Ví nhö coù ngöôøi thaân mang nhieàu beänh, khi noùng khi laïnh, suy nhöôïc hao toån, khí huyeát chaúng thoâng, nhieãm taø truùng ñoäc... lieàn tìm ñeán thaày thuoác gioûi. Thaày thuoác tuøy beänh maø chæ daïy caùch duøng thuoác. Ngöôøi aáy heát loøng laéng nghe vaø tin nhaän lôøi chæ daïy cuûa thaày thuoác; theo ñoù hoøa hôïp caùc vò thuoác vaø uoáng thuoác ñuùng phöông phaùp. Uoáng thuoác roài lieàn khoûi beänh, thaân ñöôïc yeân vui.

“Ngöôøi coù beänh ñoù ví nhö caùc vò Boà Taùt. Vò thaày thuoác gioûi ñoù ví nhö baäc thieän tri thöùc. Lôøi chæ daïy cuûa thaày thuoác ví nhö kinh Phöông ñaúng. Bieát tin nhaän lôøi daïy aáy cuõng ví nhö bieát suy xeùt nghóa lyù trong kinh Phöông ñaúng. Tuøy theo lôøi daïy maø hoøa hôïp caùc vò thuoác ví nhö tu haønh theo ñuùng Ba möôi baûy phaùp trôï ñaïo.1 Beänh ñöôïc khoûi haún ví nhö phieàn naõo ñöôïc döùt tröø. Thaân ñöôïc yeân vui ví nhö ngöôøi tu haønh ñaït ñeán Nieát-baøn vôùi thöôøng, laïc, ngaõ, tònh.

“Thieän nam töû! Ví nhö moät vò vua muoán tìm phöông phaùp cai trò vaø giaùo hoùa sao cho nhaân daân ñöôïc yeân vui; lieàn hoûi caùc vò quan coù trí tueä veà phöông phaùp aáy. Caùc quan lieàn ñem phöông phaùp trò nöôùc cuûa caùc vua tröôùc ñaây maø trình baøy. Vò vua aáy nghe roài lieàn heát loøng tin nhaän vaø laøm theo, trò nöôùc ñuùng theo phöông phaùp aáy, khoâng coøn nhöõng söï hôøn oaùn ñoái nghòch. Nhôø ñoù nhaân daân ñöôïc yeân vui, khoâng coù hoaïn naïn.

1 Ba möôi baûy phaùp trôï ñaïo (Tam thaäp thaát trôï ñaïo chi phaùp): Goàm coù 4 nieäm xöù, 4 chaùnh caàn, 4 nhö yù tuùc, 5 caên, 5 löïc, 7 giaùc phaàn, 8 thaùnh ñaïo.

64

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

“Thieän nam töû! Vò vua ñoù ví nhö caùc vò Boà Taùt. Caùc vò quan coù trí tueä ví nhö nhöõng baäc thieän tri thöùc. Phöông phaùp trò nöôùc maø caùc quan trình baøy vôùi vua ví nhö Möôøi hai boä kinh.1 Vua nghe roài heát loøng tin nhaän vaø laøm theo, ví nhö caùc vò Boà Taùt chuù taâm suy xeùt yù nghóa saâu xa kín ñaùo cuûa Möôøi hai boä kinh. Theo ñuùng phöông phaùp trò nöôùc laø ví nhö caùc vò Boà Taùt y theo Chaùnh phaùp maø tu haønh, chaúng haïn nhö tu saùu phaùp Ba-la-maät.2 Nhôø tu taäp saùu phaùp Ba-la-maät neân khoâng coøn nhöõng söï hôøn oaùn ñoái nghòch, ví nhö caùc vò Boà Taùt ñaõ döùt lìa quaân giaëc xaáu aùc laø nhöõng troùi buoäc phieàn naõo. Nhaân daân ñöôïc yeân vui ví nhö caùc vò Boà Taùt ñaït ñeán Nieát-baøn vôùi thöôøng, laïc, ngaõ, tònh.

“Thieän nam töû! Ví nhö ngöôøi maéc beänh cuøi, coù vò thieän tri thöùc baûo raèng: ‘Neáu oâng ñeán ñöôïc nôi ven nuùi Tu-di thì coù theå khoûi beänh. Vì sao vaäy? Vì ôû ñoù coù moät loaïi thuoác hay, muøi vò nhö cam loä. Ai ñaõ duøng thuoác aáy thì cho duø beänh gì cuõng ñöôïc khoûi caû!’ Ngöôøi aáy heát loøng tin töôûng vieäc naøy, lieàn ñi ñeán nôi ven nuùi Tu-di, tìm haùi ñöôïc vaø uoáng vò thuoác [coù muøi vò] nhö cam loä kia. Uoáng roài lieàn khoûi beänh, thaân ñöôïc yeân vui.

“Ngöôøi maéc beänh cuøi ví nhö nhöõng keû phaøm phu. Vò thieän tri thöùc kia ví nhö caùc vò Ñaïi Boà Taùt. Heát loøng tin nhaän söï vieäc ví nhö Boán taâm voâ löôïng.3 Nuùi Tu-di ví nhö Taùm Thaùnh ñaïo. Muøi vò cam loä ví nhö taùnh Phaät. Beänh 1 Möôøi hai boä kinh (Thaäp nhò boä kinh): cuõng goïi laø Möôøi hai phaàn giaùo, chæ caùc

hình thöùc thuyeát giaûng giaùo lyù khaùc nhau. Xem phuï luïc Tham khaûo thuaät ngöõ. 2 Saùu phaùp Ba-la-maät (Luïc Ba-la-maät), cuõng goïi laø Luïc ñoä, laø caùc haïnh nguyeän tu

taäp cuûa Boà Taùt, goàm coù Boá thí Ba-la-maät, Trì giôùi Ba-la-maät, Nhaãn nhuïc Ba-la-maät, Tinh taán Ba-la-maät, Thieàn ñònh Ba-la-maät vaø Trí tueä Ba-la-maät.

3 Boán taâm voâ löôïng (Töù voâ löôïng taâm): goàm coù caùc taâm töø, bi, hyû vaø xaû, laø nhöõng taâm löôïng roäng lôùn voâ bieân maø vò Boà Taùt khi tu taäp phaûi sanh khôûi höôùng veà taát

65


cuøi ñöôïc khoûi ví nhö döùt lìa moïi phieàn naõo. Thaân ñöôïc yeân vui ví nhö ñaït ñeán Nieát-baøn vôùi thöôøng, laïc, ngaõ, tònh.

“Thieän nam töû! Ví nhö coù ngöôøi nuoâi caùc ñeä töû ñeàu thoâng minh lanh lôïi. Ngöôøi aáy ngaøy ñeâm thöôøng daïy doã khoâng meät moûi. Caùc vò Boà Taùt cuõng vaäy, thöôøng giaùo hoùa taát caû chuùng sanh khoâng heà meät moûi, chaùn naûn, duø cho coù keû [phaùt khôûi loøng] tin hoaëc khoâng tin.

“Thieän nam töû! Nhöõng baäc thieän tri thöùc laø Phaät, Boà Taùt, Phaät Bích-chi, Thanh vaên vaø nhöõng ngöôøi tin nhaän kinh Phöông ñaúng.

“Vì sao goïi ñoù laø caùc baäc thieän tri thöùc? Thieän tri thöùc laø baïn laønh coù hieåu bieát, laø nhöõng ngöôøi coù theå daïy cho chuùng sanh lìa xa Möôøi ñieàu aùc,1 tu haønh Möôøi ñieàu thieän.2 Vì theá neân goïi laø thieän tri thöùc, nghóa laø coù söï hieåu bieát toát laønh.

“Laïi nöõa, thieän tri thöùc laø nhöõng ngöôøi thuyeát giaûng ñuùng theo Chaùnh phaùp vaø thöïc haønh theo ñuùng nhö söï thuyeát giaûng ñoù. Sao goïi laø thuyeát giaûng ñuùng theo Chaùnh phaùp vaø thöïc haønh theo ñuùng nhö söï thuyeát giaûng? Ñoù laø töï mình khoâng laøm vieäc gieát haïi vaø daïy ngöôøi khaùc ñöøng gieát haïi, cho ñeán töï mình thöïc haønh Chaùnh kieán3 vaø daïy

caû chuùng sanh, neân goïi laø taâm voâ löôïng, cuõng thöôøng goïi laø Ñaïi töø, Ñaïi bi, Ñaïi hyû vaø Ñaïi xaû.

1 Möôøi ñieàu aùc (Thaäp aùc): 1.Saùt sanh, 2. Troäm cöôùp, 3. Taø daâm (Ba ñieàu aùc naøy thuoäc veà thaân nghieäp). 4. Voïng ngöõ, 5. YÛ ngöõ (noùi lôøi trau chuoát, voâ nghóa), 6. Löôõng thieät (noùi ñaâm thoïc, noùi hai löôõi), 7. AÙc khaåu (noùi lôøi aùc ñoäc, gaây toån thöông ngöôøi khaùc) (Boán ñieàu naøy thuoäc veà khaåu nghieäp) 8. Tham lam, 9. Saân haän, 10. Si meâ hay taø kieán (Ba ñieàu naøy thuoäc veà yù nghieäp).

2 Möôøi ñieàu thieän (Thaäp thieän): Ngöôïc laïi vôùi Möôøi ñieàu aùc, nghóa laø töï mình khoâng phaïm vaøo möôøi ñieàu aùc vaø khuyeân ngöôøi khaùc khoâng laøm Möôøi ñieàu aùc.

3 Töø vieäc khoâng gieát haïi cho ñeán töï mình thöïc haønh Chaùnh kieán, yù noùi toùm goïn caû Möôøi ñieàu laønh (Thaäp thieän nghieäp) nhö vöøa noùi ôû ñoaïn treân.

66


ngöôøi khaùc thöïc haønh Chaùnh kieán. Neáu coù theå ñöôïc nhö vaäy môùi ñaùng goïi laø baäc thieän tri thöùc chaân thaät.

“Töï mình tu ñaïo giaùc ngoä vaø cuõng daïy cho ngöôøi khaùc tu haønh giaùc ngoä. Vì nghóa aáy neân goïi laø baäc thieän tri thöùc. Töï mình coù theå tu haønh tín, giôùi, boá thí, ña vaên, trí tueä, laïi cuõng coù theå daïy ngöôøi tu haønh tín, giôùi, boá thí, ña vaên, trí tueä. Vì nghóa aáy neân goïi laø baäc thieän tri thöùc.

“Thieän tri thöùc laø ngöôøi coù nhöõng phaùp laønh. Nhöõng gì laø phaùp laønh? Ñoù laø khi laøm baát cöù vieäc gì ñeàu chaúng caàu söï an vui cho rieâng mình, maø luoân caàu söï an vui cho heát thaûy chuùng sanh. Thaáy ngöôøi khaùc coù söï loãi laàm cuõng khoâng thöôøng noùi ra choã khieám khuyeát cuûa hoï [ñeå cheâ bai], chæ thöôøng noùi ra toaøn nhöõng vieäc toát laønh [ñeå khuyeán khích]. Vì nghóa aáy neân goïi laø baäc thieän tri thöùc.

“Thieän nam töû! Nhö maët traêng giöõa khoâng trung, töø moàng moät cho ñeán raèm cöù moãi ngaøy moät lôùn hôn. Baäc thieän tri thöùc cuõng vaäy, giuùp cho nhöõng ngöôøi tu hoïc daàn daàn lìa xa caùc phaùp xaáu aùc, taêng tröôûng caùc phaùp laønh [moãi ngaøy moät lôùn maïnh hôn].

“Thieän nam töû! Ngöôøi chöa töøng coù giôùi, ñònh, tueä, giaûi thoaùt, giaûi thoaùt tri kieán, neáu gaàn guõi baäc thieän tri thöùc lieàn ñöôïc coù; neáu ñaõ coù nhöng chöa ñaày ñuû, lieàn ñöôïc taêng tröôûng theâm. Vì sao vaäy? Ñoù laø nhôø gaàn guõi vôùi caùc baäc thieän tri thöùc. Nhôø söï gaàn guõi aáy laïi ñöôïc hieåu roõ nghóa lyù saâu xa cuûa Möôøi hai boä kinh. Neáu coù theå nghe ñöôïc nghóa lyù saâu xa cuûa Möôøi hai boä kinh môùi goïi laø nghe phaùp.

“Nghe phaùp [ôû ñaây] töùc laø nghe nhöõng kinh ñieån Phöông ñaúng Ñaïi thöøa. Nghe ñöôïc nhöõng kinh ñieån Phöông ñaúng môùi thaät laø nghe phaùp. Ngöôøi thaät nghe phaùp laø laéng

67


nghe vaø thoï nhaän kinh Ñaïi Nieát-baøn. Töø trong kinh Ñaïi Nieát-baøn maø nghe bieát raèng coù taùnh Phaät, raèng Nhö Lai roát cuøng khoâng döùt boû taát caû maø nhaäp Nieát-baøn. Nghe ñöôïc nhö vaäy neân goïi laø heát loøng nghe phaùp.1

“Heát loøng nghe phaùp, ñoù laø nghe Taùm Thaùnh ñaïo. Vì Taùm Thaùnh ñaïo coù theå ñoaïn tuyeät tham duïc, saân khueå, ngu si, cho neân nghe Taùm Thaùnh ñaïo goïi laø nghe Phaùp.

“Nghe phaùp, töùc laø [nghe veà] Möôøi moät phaùp khoâng.2 Do nôi caùc phaùp khoâng naøy maø ñoái vôùi taát caû caùc phaùp ñeàu khoâng taïo taùc töôùng traïng, hình maïo.

“Nghe phaùp, töùc laø töø choã phaùt taâm ban ñaàu [roài tu taäp] cho ñeán choã cöùu caùnh cuoái cuøng cuûa taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Vì nhaân choã phaùt taâm ban ñaàu maø [tu taäp daàn daàn] ñaït ñeán Ñaïi Nieát-baøn. Khoâng phaûi chæ nghe maø ñaït ñeán Ñaïi Nieát-baøn, chính nhôø söï tu taäp môùi ñaït ñeán Ñaïi Nieát-baøn.

“Thieän nam töû! Ví nhö ngöôøi beänh, tuy ñöôïc nghe lôøi chæ daïy cuûa thaày thuoác vaø nghe teân caùc vò thuoác, nhöng chaúng khoûi beänh. Phaûi uoáng thuoác vaøo môùi ñöôïc khoûi beänh. [Cuõng vaäy,] tuy coù ñöôïc nghe phaùp Möôøi hai nhaân duyeân saâu xa cuõng khoâng theå döùt tröø heát thaûy phieàn naõo; caàn phaûi chuù taâm suy xeùt kyõ löôõng môùi coù theå döùt tröø phieàn naõo. Ñoù laø phaùp thöù ba trong boán phaùp laøm nhaân duyeân ñaït ñeán Ñaïi Nieát-baøn: phaûi chuù taâm suy xeùt.

1 Ñaây baét ñaàu noùi veà phaùp thöù hai trong boán phaùp laøm nhaân duyeân ñaït ñeán Ñaïi Nieát-baøn: Heát loøng nghe phaùp.

2 Möôøi moät phaùp khoâng (thaäp nhaát khoâng), bao goàm: 1. Noäi khoâng, 2. Ngoaïi khoâng, 3. Noäi ngoaïi khoâng, 4. Höõu vi khoâng, 5. Voâ vi khoâng, 6. Voâ thuûy khoâng, 7. Taùnh khoâng, 8. Voâ sôû höõu khoâng, 9. Ñeä nhaát nghóa khoâng, 10. Khoâng khoâng, 11. Ñaïi khoâng. Caùc phaùp khoâng naøy ñaõ ñöôïc Phaät giaûng roõ trong quyeån 16. Xem laïi töø trang 409 cuûa Taäp 3.

68


“Chuù taâm suy xeùt coøn coù yù nghóa gì khaùc nöõa? Ñoù laø ba phaùp Tam-muoäi: Tam-muoäi Khoâng, Tam-muoäi Voâ taùc vaø Tam-muoäi Voâ töôùng.

“Khoâng, nghóa laø ñoái vôùi Hai möôi laêm caûnh giôùi hieän höõu khoâng thaáy coù caûnh giôùi naøo laø coù thaät. Voâ taùc, nghóa laø ñoái vôùi Hai möôi laêm caûnh giôùi hieän höõu khoâng coù moät söï öôùc nguyeän mong caàu naøo caû. Voâ töôùng, nghóa laø khoâng coù möôøi töôùng: töôùng hình saéc, töôùng aâm thanh, töôùng muøi höông, töôùng vò neám, töôùng xuùc chaïm, töôùng sanh ra, töôùng toàn taïi, töôùng dieät maát, töôùng nam vaø töôùng nöõ.

“Tu taäp ba phaùp Tam-muoäi nhö treân goïi laø söï chuù taâm suy xeùt cuûa haøng Boà Taùt.

“Sao goïi laø y theo phaùp maø tu haønh? Ñoù laø tu haønh caùc phaùp ba-la-maät, töø Boá thí cho ñeán Baùt-nhaõ;1 roõ bieát töôùng chaân thaät cuûa caùc aám, nhaäp, giôùi; cuõng roõ bieát raèng caùc vò Thanh vaên, Duyeân giaùc vaø chö Phaät ñeàu theo cuøng moät ñöôøng maø nhaäp Nieát-baøn. Phaùp cuûa Nieát-baøn laø thöôøng, laïc, ngaõ, tònh, khoâng sanh, khoâng giaø, khoâng beänh, khoâng cheát, khoâng ñoùi khaùt, khoâng khoå naõo, khoâng thoái chuyeån, khoâng dieät maát.

“Thieän nam töû! Hieåu ñöôïc yù nghóa raát saâu xa cuûa Ñaïi Nieát-baøn thì bieát raèng chö Phaät roát cuøng khoâng döùt boû taát caû maø nhaäp Nieát-baøn.

“Thieän nam töû! Baäc thieän tri thöùc chaân thaät nhaát laø chö Boà Taùt vaø chö Phaät Theá Toân. Vì sao vaäy? Vì thöôøng kheùo duøng ba caùch ñieàu phuïc giaùo hoùa chuùng sanh. Ba caùch aáy

1 ÔÛ ñaây chæ chung caû saùu phaùp ba-la-maät (Luïc ba-la-maät), noùi ñuû laø goàm: Boá thí, Trì giôùi, Nhaãn nhuïc, Tinh taán, Thieàn ñònh vaø Baùt-nhaõ (Trí tueä).

69


laø gì? Moät laø [coù khi] duøng toaøn nhöõng lôøi dòu ngoït, hai laø [coù khi] duøng toaøn nhöõng lôøi quôû traùch vaø ba laø [coù khi laïi] vöøa duøng lôøi dòu ngoït vöøa quôû traùch. Vì nghóa aáy neân Boà Taùt vaø chö Phaät laø nhöõng baäc thieän tri thöùc chaân thaät nhaát!

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Phaät vaø Boà Taùt laø nhöõng baäc ñaïi löông y neân xöng laø thieän tri thöùc. Vì sao vaäy? Vì bieát roõ beänh, bieát roõ thuoác, coù theå tuøy beänh maø cho thuoác thích hôïp.

“Ví nhö vò löông y thoâng thaïo taùm pheùp trò beänh, tröôùc heát phaûi xem töôùng traïng cuûa beänh. Coù ba töôùng traïng khaùc nhau laø phong, nhieät vaø thuûy. Ngöôøi coù beänh phong thì cho duøng daàu vaùng söõa, ngöôøi coù beänh nhieät thì cho duøng ñöôøng pheøn, ngöôøi coù beänh thuûy thì cho cho uoáng nöôùc göøng. Vì roõ bieát goác beänh neân cho duøng thuoác lieàn khoûi beänh, ñöôïc toân xöng laø löông y.

“Chö Phaät vaø Boà Taùt cuõng vaäy, caùc ngaøi roõ bieát beänh cuûa ngöôøi phaøm phu coù ba loaïi: tham duïc, saân khueå vaø ngu si. Nhöõng keû coù beänh tham duïc lieàn daïy hoï pheùp quaùn xöông traéng.1 Nhöõng keû coù beänh saân khueå lieàn daïy cho hoï pheùp quaùn töø bi.2 Nhöõng keû coù beänh ngu si lieàn daïy cho hoï pheùp quaùn Möôøi hai nhaân duyeân.3 Vì nghóa aáy neân toân xöng chö Phaät vaø Boà Taùt laø thieän tri thöùc.

1 Pheùp quaùn xöông traéng (baïch coát quaùn): pheùp quaùn töôûng trong ñoù haønh giaû quaùn thaân ngöôøi nhö boä xöông traéng ñeå thaáy laø khoâng thaät coù, ñaày nhöõng söï nhô nhôùp vaø khoâng bao laâu seõ tan hoaïi.

2 Pheùp quaùn töø bi (töø bi quaùn): pheùp quaùn töôûng trong ñoù haønh giaû khôûi taâm töø bi höôùng ñeán taát caû chuùng sanh.

3 Pheùp quaùn Möôøi hai nhaân duyeân (Thaäp nhò nhaân duyeân quaùn), coøn goïi laø quaùn Duyeân khôûi, trong ñoù haønh giaû quaùn chieáu söï sanh khôûi cuûa taát caû caùc phaùp ñeàu do nhaân duyeân hoøa hôïp maø coù, thaûy ñeàu khoâng coù thaät töôùng, thaät taùnh.

70


“Thieän nam töû! Ví nhö vò ñaïi thuyeàn sö,1 coù taøi ñöa ngöôøi vöôït bieån neân ñöôïc toân xöng laø ñaïi thuyeàn sö. Chö Phaät vaø Boà Taùt cuõng vaäy, caùc ngaøi cöùu ñoä chuùng sanh vöôït khoûi bieån sanh töû. Vì nghóa aáy neân ñöôïc toân xöng laø thieän tri thöùc.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Nhôø coù chö Phaät vaø Boà Taùt neân chuùng sanh môùi tu haønh ñaït ñöôïc ñaày ñuû caùc phaùp laønh caên baûn. Thieän nam töû! Ví nhö Tuyeát sôn laø coäi nguoàn caên baûn cuûa ñuû moïi thöù thuoác hay laï quyù baùu. Chö Phaät vaø Boà Taùt cuõng vaäy, laø caên baûn cuûa moïi ñieàu laønh. Vì nghóa aáy neân ñöôïc toân xöng laø thieän tri thöùc.

“Thieän nam töû! Nôi Tuyeát sôn coù loaïi thuoác quyù raát thôm, goïi laø Ta-ha. Ai gaëp ñöôïc loaïi thuoác aáy thì soáng laâu, khoâng coù beänh khoå. Daàu gaëp boán thöù ñoäc2 cuõng khoâng laøm haïi ñöôïc. Ai chaïm vaøo tôùi thuoác aáy thì tuoåi thoï taêng theâm, soáng ñeán moät traêm hai möôi tuoåi. Ai nieäm töôûng thuoác aáy thì ñöôïc trí tuùc maïng.3 Vì sao vaäy? Ñoù laø nhôø theá löïc cuûa thuoác aáy. Chö Phaät vaø Boà Taùt cuõng vaäy. Nhöõng ai ñöôïc gaëp Phaät vaø Boà Taùt ñeàu döùt tröø taát caû phieàn naõo. Daàu gaëp boán thöù ma4 cuõng khoâng bò nhieãu loaïn. Nhöõng ai ñöôïc tieáp xuùc vôùi Phaät vaø Boà Taùt thì ñôøi soáng ñöôïc daøi laâu, vöôït

1 Thuyeàn sö: ngöôøi coù khaû naêng chæ huy con taøu vöôït bieån, cuõng nhö thuyeàn tröôûng ngaøy nay.

2 Boán thöù ñoäc (Töù chuûng ñoäc): Boán thöù ñoäc haïi cuûa caùc loaøi raén, loaøi truøng, loaøi aùc quyû, aùc ma. Bao goàm: 1. Kieán ñoäc: laáy maét nhìn gaây haïi; 2. Xuùc ñoäc: xuùc chaïm vaøo ngöôøi gaây haïi; 3. Khieát ñoäc: caén, gaëm vaøo ngöôøi gaây haïi; vaø 4. Hö ñoäc (khí ñoäc): thôû ra hôi ñoäc gaây haïi.

3 Trí tuùc maïng: trí tueä thaáy bieát ñöôïc nhöõng kieáp soáng tröôùc ñaây.4 Boán thöù ma (Töù ma): 1. Phieàn naõo ma, 2. AÁm ma (Ma nguõ aám: saéc, thoï, töôûng,

haønh, thöùc), 3. Töû ma (Ma cheát), 4. Tha hoùa töï taïi thieân töû ma (Ma vöông vaø thuoäc haï cuûa ma vöông ôû coõi trôøi Tha hoùa töï taïi hieän ñeán).

71


khoûi sanh töû, khoâng coøn thoái chuyeån, dieät maát. Tieáp xuùc ôû ñaây coù nghóa laø ñöôïc ôû beân Phaät, ñöôïc nghe vaø laõnh thoï Chaùnh phaùp nhieäm maàu. Nhöõng ai nieäm töôûng chö Phaät vaø Boà Taùt ñeàu seõ ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Vì nghóa aáy neân toân xöng chö Phaät vaø Boà Taùt laø thieän tri thöùc.

“Thieän nam töû! Nhö ôû Höông sôn coù hoà A-na-baø-ñaïp-ña.1 Töø nôi hoà aáy coù boán con soâng caùi chaûy ra laø soâng Haèng, soâng Taân-ñaàu, soâng Tö-ñaø vaø soâng Baùc-xoa. Ngöôøi ñôøi thöôøng noùi raèng nhöõng ai coù toäi maø taém ôû boán soâng aáy thì caùc toäi ñeàu tieâu dieät. Neân bieát raèng lôøi aáy laø hö doái, [vì vieäc taém soâng] khoâng thaät tröø dieät ñöôïc nhöõng vieäc laøm [xaáu aùc] ñaõ qua. Nhöõng gì laø thaät? Chæ coù chö Phaät vaø Boà Taùt môùi laø thaät. Vì sao vaäy? Nhöõng ai thaân caän chö Phaät vaø Boà Taùt aét tröø dieät ñöôïc taát caû caùc toäi loãi [tröôùc ñaây]. Vì nghóa aáy neân toân xöng chö Phaät vaø Boà Taùt laø thieän tri thöùc.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö treân maët ñaát coù nhöõng loaïi caây thuoác, röøng raäm, traêm gioáng luùa, mía ñöôøng, hoa quaû... Gaëp luùc naéng haïn, heát thaûy nhöõng thöù aáy ñeàu khoâ caèn saép cheát. Caùc vò long vöông Nan-ñaø vaø Baït-nan-ñaø thöông xoùt chuùng sanh neân ra khoûi bieån caû, ñoå xuoáng traän möa laønh. Nhôø ñoù, heát thaûy röøng raäm, luùa thoùc, coû caây ñeàu ñöôïc töôi nhuaän vaø soáng laïi.

“Taát caû chuùng sanh cuõng gioáng nhö theá, coù bao nhieâu caên laønh ñeàu saép dieät maát caû. Chö Phaät vaø Boà Taùt sanh loøng ñaïi töø bi, töø nôi bieån trí tueä ñoå xuoáng côn möa cam loä [laø Chaùnh phaùp], giuùp cho chuùng sanh ñöôïc ñaày ñuû phaùp 1 Teân moät caùi hoà lôùn, Phaïn ngöõ laø Anavatapta, cuõng phieân aâm laø A-naäu-ñaït.

72


Thaäp thieän.1 Vì nghóa aáy neân toân xöng chö Phaät vaø Boà Taùt laø thieän tri thöùc.

“Thieän nam töû! Ví nhö vò löông y thoâng thaïo taùm pheùp trò beänh, khi gaëp ngöôøi beänh khoâng heà quan taâm ñeán doøng hoï chuûng toäc, khoâng phaân bieät ñeïp hay xaáu, giaøu hay ngheøo... ñeàu lo vieäc chöõa trò ngay. Vì theá neân ñöôïc toân xöng laø ñaïi löông y. Chö Phaät vaø Boà Taùt cuõng vaäy, khi chuùng sanh coù beänh phieàn naõo, caùc ngaøi chaúng quan taâm ñeán doøng hoï chuûng toäc, chaúng phaân bieät toát xaáu, giaøu ngheøo... ñeàu vì taát caû maø khôûi loøng töø maãn thuyeát phaùp cho nghe. Chuùng sanh nghe roài thì beänh phieàn naõo ñöôïc döùt tröø. Vì nghóa aáy neân chö Phaät vaø Boà Taùt ñöôïc toân xöng laø thieän tri thöùc.

“Nhôø nhaân duyeân gaàn guõi caùc baäc thieän höõu nhö theá maø ñöôïc ñeán gaàn Ñaïi Nieát-baøn.

“Theá naøo laø Boà Taùt nhôø nhaân duyeân nghe phaùp maø ñöôïc ñeán gaàn Ñaïi Nieát-baøn?

“Heát thaûy chuùng sanh nhôø nghe phaùp maø ñaày ñuû tín caên.2 Nhôø coù tín caên neân öa thích thöïc haønh boá thí, trì giôùi, nhaãn nhuïc, tinh taán, thieàn ñònh, trí tueä; chöùng quaû Tu-ñaø-hoaøn cho ñeán quaû Phaät. Vì theá neân bieát raèng coù ñöôïc caùc phaùp laønh ñeàu laø nhôø taùc duïng cuûa nhaân duyeân nghe phaùp.

“Thieän nam töû! Ví nhö vò tröôûng giaû chæ coù moät ngöôøi con duy nhaát, vì coù vieäc buoân baùn caàn thieát ôû nöôùc khaùc

1 Thaäp thieän: cuõng goïi laø Thaäp thieän nghieäp, töùc Möôøi ñieàu laønh. Xem phuï luïc Tham khaûo thuaät ngöõ.

2 Tín caên: töùc loøng tin saâu vöõng nôi Tam baûo, nôi Chaùnh phaùp cuûa Phaät truyeàn daïy.

73


neân sai con ñeán ñoù. OÂng chæ roõ ñöôøng saù cho con, choã naøo thuaän tieän, choã naøo hieåm trôû, roài laïi raên daïy raèng: ‘Neáu gaëp phaûi haïng ñaøn baø daâm ñaõng thì phaûi thaän troïng khoâng ñöôïc gaàn guõi yeâu meán. Neáu con yeâu meán haïng ngöôøi aáy thì phaûi taùng thaân maát maïng vaø tieâu tan heát caû tieàn cuûa. Ñoái vôùi nhöõng keû xaáu aùc cuõng khoâng ñöôïc giao du.’ Ngöôøi con kính vaâng lôøi cha daïy, thaân taâm ñöôïc yeân oån, mang veà raát nhieàu tieàn cuûa.

“Boà Taùt Ma-ha-taùt vì chuùng sanh giaûng giaûi phaùp yeáu cuõng gioáng nhö vaäy, chæ roõ nhöõng con ñöôøng thuaän tieän hoaëc hieåm trôû cho heát thaûy chuùng sanh vaø Boán boä chuùng.1 Nhôø nghe phaùp roài, taát caû ñeàu lìa xa caùc phaùp xaáu aùc, ñöôïc ñaày ñuû caùc phaùp laønh. Vì nghóa aáy neân nhôø nhaân duyeân nghe phaùp maø ñöôïc ñeán gaàn Ñaïi Nieát-baøn.

“Thieän nam töû! Ví nhö göông saùng soi vaøo thaáy roõ maët ngöôøi. Vieäc nghe phaùp cuõng nhö göông saùng, soi vaøo ñoù aét thaáy roõ nhöõng vieäc thieän aùc, khoâng chi ngaên ngaïi. Vì nghóa aáy neân nhôø nhaân duyeân nghe phaùp maø ñöôïc ñeán gaàn Ñaïi Nieát-baøn.

“Thieän nam töû! Ví nhö ngöôøi khaùch buoân muoán ñeán nôi coù chaâu baùu nhöng khoâng bieát ñöôøng ñi. Coù ngöôøi lieàn chæ ñöôøng cho. Khaùch buoân theo lôøi chæ daãn, ñi ñeán nôi coù chaâu baùu, tìm laáy ñöôïc nhieàu khoâng keå xieát. Taát caû chuùng sanh cuõng gioáng nhö vaäy, muoán ñeán caûnh giôùi toát laønh ñeå ñöôïc vaät baùu laø ñaïo phaùp, nhöng khoâng bieát ñöôøng saù khoù deã theá naøo. Boà Taùt lieàn chæ daïy cho hoï. Theo lôøi daïy

1 Boán boä chuùng(Töù boä chuùng): cuõng goïi laø Töù chuùng, goàm: 1. Tyø-kheo, 2. Tyø-kheo ni, 3. Cö só nam (Öu-baø-taéc), vaø 4. Cö só nöõ (Öu-baø-di). Töù chuùng ñöôïc duøng chæ chung taát caû Phaät töû taïi gia vaø xuaát gia.

74


aáy, chuùng sanh ñeán ñöôïc caûnh giôùi toát laønh, tìm ñöôïc vaät baùu laø Voâ thöôïng Ñaïi Nieát-baøn. Vì nghóa aáy neân nhôø nhaân duyeân nghe phaùp maø ñöôïc ñeán gaàn Ñaïi Nieát-baøn.

“Thieän nam töû! Ví nhö con voi say cuoàng ngaây hung baïo muoán gieát haïi nhieàu ngöôøi. Coù ngöôøi naøi voi duøng moùc saét lôùn moùc vaøo ñaàu, voi lieàn khuaát phuïc, döùt boû loøng hung döõ. Taát caû chuùng sanh cuõng vaäy, bôûi say vì tham duïc, saân khueå, ngu si neân muoán taïo nhieàu vieäc aùc. Chö Boà Taùt duøng moùc saét lôùn laø vieäc nghe phaùp maø ñieàu phuïc, khieán hoï truï yeân, khoâng coøn khôûi leân nhöõng taâm xaáu aùc. Vì nghóa aáy neân nhôø nhaân duyeân nghe phaùp maø ñöôïc ñeán gaàn Ñaïi Nieát-baøn.

“Vì theá neân trong taát caû caùc kinh ta thöôøng daïy ñeä töû raèng, neáu heát loøng laéng nghe vaø thoï nhaän Möôøi hai boä kinh aét seõ lìa khoûi Naêm söï che chöôùng,1 tu taäp ñöôïc Baûy phaàn giaùc.2 Nhôø tu taäp Baûy phaàn giaùc maø ñöôïc ñeán gaàn Ñaïi Nieát-baøn.

“Nhôø nghe phaùp maø haøng Tu-ñaø-hoaøn lìa khoûi nhöõng söï sôï seät. Vì sao vaäy? Tröôûng giaû Tu-ñaït thaân mang beänh naëng, loøng heát söùc lo buoàn sôï seät, nghe Xaù-lôïi-phaát dạy 1 Naêm söï che chöôùng (Nguõ caùi): naêm phaùp ngaên che khieán phaùp laønh khoâng theå

naûy sanh, goàm coù: 1. Tham duïc, 2. Saân khueå, 3. Thuïy mieân (bieáng nhaùc meâ nguû), 4. Traïo hoái (xao ñoäng buoàn raàu), 5. Nghi phaùp (ngôø vöïc Chaùnh phaùp).

2 Baûy phaàn giaùc (Thaát giaùc chi): Baûy phaàn saùng suoát goùp phaàn taïo neân trí tueä giaûi thoaùt, hay baûy söï hieåu bieát chaân chaùnh veà nhöõng khía caïnh khaùc nhau treân ñöôøng tu taäp, bao goàm: 1. Traïch phaùp giaùc chi (söï saùng suoát phaân bieät chaùnh phaùp vaø taø phaùp, choïn löïa ñuùng giaùo phaùp chaân chaùnh ñeå haønh trì), 2. Tinh taán giaùc chi (söï saùng suoát bieát tinh taán, chuyeân caàn tu hoïc chaùnh phaùp), 3. Hyû giaùc chi (söï saùng suoát bieát vui söôùng, hoan hyû khi ñöôïc chaùnh phaùp), 4. Khinh an giaùc chi (söï saùng suoát thanh thaûn nheï nhaøng, tröø boû moïi chöôùng ngaïi treân ñöôøng tu taäp), 5. Nieäm giaùc chi (söï saùng suoát thöôøng nieäm töôûng chaùnh phaùp, Tam baûo), 6. Ñònh giaùc chi (söï saùng suoát an truù trong chaùnh ñònh, khoâng taùn loaïn taâm yù) vaø 7. Xaû giaùc chi (söï saùng suoát buoâng boû caùc taø phaùp, aùc phaùp).

75


raèng haøng Tu-ñaø-hoaøn coù boán coâng ñöùc,1 möôøi loaïi uûy duï;2 nghe vieäc aáy roài thì döùt loøng sôï seät. Vì nghóa aáy neân nhôø nhaân duyeân nghe phaùp maø ñöôïc ñeán gaàn Ñaïi Nieát-baøn. Vì sao vaäy? Vì khai môû ñöôïc con maét phaùp.

“Theá gian coù ba haïng ngöôøi, moät laø khoâng coù maét, hai laø chæ coù moät maét vaø ba laø coù ñuû hai maét. Ngöôøi khoâng coù maét ví nhö ngöôøi khoâng ñöôïc nghe phaùp. Ngöôøi chæ coù moät maét ví nhö ngöôøi tuy taïm ñöôïc nghe phaùp nhöng taâm chaúng truï yeân. Ngöôøi coù ñuû hai maét ví nhö ngöôøi chuyeân taâm laéng nghe vaø thoï nhaän, y theo choã ñaõ nghe maø thöïc haønh. Nhôø nghe phaùp maø roõ bieát ñöôïc ba haïng ngöôøi nhö vaäy ôû ñôøi. Vì nghóa aáy neân nhôø nhaân duyeân nghe phaùp maø ñöôïc ñeán gaàn Ñaïi Nieát-baøn.

“Thieän nam töû! Luùc tröôùc ta ôû thaønh Caâu-thi-na. Khi aáy, Xaù-lôïi-phaát thaân mang beänh khoå, ta lieàn sai tyø-kheo A-nan ñeán, vì oâng aáy maø thuyeát roäng Chaùnh phaùp. Nghe

1 Veà boán coâng ñöùc ôû ñaây, chuùng toâi chöa roõ chính xaùc laø chæ ñeán boán coâng ñöùc naøo, nhöng tham khaûo Phaät Quang Ñaïi töø ñieån coù vieát: “Neáu gaàn guõi ngöôøi hieàn thieän aét ñöôïc nghe Chaùnh phaùp; nhôø ñöôïc nghe Chaùnh phaùp neân coù ñuû boán coâng ñöùc.” Xem ra cuõng khaù phuø hôïp vôùi yù nghóa vaên kinh trong ñoaïn naøy. Vì theá chuùng toâi xin trích daãn giaûi thích cuûa Phaät Quang Ñaïi töø ñieån veà boán coâng ñöùc naøy ñeå quyù ñoäc giaû tham khaûo. “Boán coâng ñöùc (hay Töù coâng ñöùc xöù), dòch töø Phaïn ngöõ laø catvāri-adhiṣṭhānāni, bao goàm 1. Tueä ñöùc xöù (prajñā-adhiṣṭhāna), chæ vieäc nghe Chaùnh phaùp neân ñöôïc sinh ra trí tueä lôùn lao chaân chaùnh; 2. Thaät ñöùc xöù (satya-adhiṣṭhāna), chæ vieäc nhaân nôi trí tueä chaân chaùnh neân thaáy ñöôïc chaân lyù veà thaät taùnh cuûa caùc phaùp; 3. Xaû ñöùc xöù (tyāga-adhiṣṭhāna), goàm hai nghóa, moät laø thí xaû chæ vieäc thöïc haønh caùc vieäc taøi thí (boá thí taøi vaät) vaø phaùp thí (boá thí phaùp, nghóa laø roäng truyeàn Chaùnh phaùp khaép nôi); hai laø tröø xaû, chæ vieäc thaáu suoát lyù chaân khoâng neân buoâng xaû, döùt tröø moïi phieàn naõo; 4. Tòch dieät ñöùc xöù (upaśamā-adhiṣṭhāna), chæ vieäc döùt tröø heát phieàn naõo neân taâm ñaït ñeán choã tòch dieät, vaéng laëng an vui.”

2 Möôøi loaïi uûy duï: Theo Nieát-baøn kinh taäp giaûi thì Möôøi loaïi uûy duï naøy goàm Baùt Thaùnh ñaïo coäng vôùi chaùnh kieán vaø taâm giaûi thoaùt. Chaùnh kieán ôû ñaây chæ Voâ sanh trí (無生智), vaø taâm giaûi thoaùt chæ Phaân taän trí (分盡智), laø hai loaïi trí tueä cuûa baäc voâ hoïc.

76


phaùp nhö vaäy roài, Xaù-lôïi-phaát lieàn baûo boán vò ñeä töû cuûa mình raèng: ‘Caùc oâng haõy duøng voõng maø khieâng ta ñeán choã Phaät. Ta muoán ñöôïc nghe Chaùnh phaùp.’

“Boán vò ñeä töû lieàn cuøng nhau khieâng Xaù-lôïi-phaát ñeán choã ta. [Xaù-lôïi-phaát] ñöôïc nghe phaùp roài, nhôø coâng naêng maïnh meõ cuûa söï nghe phaùp neân beänh khoå lieàn nheï döùt, thaân ñöôïc an oån. Vì nghóa aáy, nhôø nhaân duyeân nghe phaùp aét ñöôïc ñeán gaàn Ñaïi Nieát-baøn.

“Theá naøo laø Boà Taùt do nhaân duyeân suy xeùt maø ñöôïc ñeán gaàn Ñaïi Nieát-baøn? Nhaân vieäc suy xeùt naøy maø taâm ñöôïc giaûi thoaùt. Vì sao vaäy? Taát caû chuùng sanh thöôøng bò Naêm duïc1 troùi buoäc, nhôø coù söï suy xeùt maø ñöôïc giaûi thoaùt khoûi Naêm duïc. Vì nghóa aáy neân nhôø nhaân duyeân suy xeùt maø ñöôïc ñeán gaàn Ñaïi Nieát-baøn.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Taát caû chuùng sanh thöôøng bò boán phaùp laøm cho ñieân ñaûo. Ñoù laø cho raèng caùc phaùp thöôøng toàn, vui thích, thaät coù töï ngaõ vaø thanh tònh. Nhôø söï suy xeùt maø thaáy ñöôïc raèng caùc phaùp [voán thaät] ñeàu laø voâ thöôøng, khoå, voâ ngaõ, baát tònh. Thaáy ñöôïc nhö vaäy roài, boán söï ñieân ñaûo kia lieàn döùt maát. Vì nghóa aáy neân nhôø nhaân duyeân suy xeùt maø ñöôïc ñeán gaàn Ñaïi Nieát-baøn.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Taát caû caùc phaùp ñeàu coù boán töôùng. Nhöõng gì laø boán? Moät laø töôùng sanh ra, hai laø töôùng giaø yeáu, ba laø töôùng beänh hoaïn, vaø boán laø töôùng dieät maát. Boán töôùng aáy khieán cho taát caû chuùng sanh, töø phaøm 1 Naêm duïc (Nguõ duïc): Naêm söï ham muoán, khi ñöôïc thoûa maõn thì laøm cho ngöôøi

ta caûm thaáy vui thích, neân goïi laø duïc laïc. Goàm coù: 1. Saéc duïc: Ham muoán saéc ñeïp. 2. Thanh duïc: Ham muoán aâm thanh eâm dòu, thích tai. 3. Höông duïc: Ham muoán muøi thôm. 4. Vò duïc: Ham muoán vò ngon ngoït. 5. Xuùc duïc: Ham muoán söï ñuïng chaïm eâm aùi.

77


phu cho ñeán baäc Tu-ñaø-hoaøn ñeàu sanh ra nhieàu khoå naõo. Neáu ai bieát chuù taâm suy xeùt kyõ thì duø gaëp boán töôùng aáy cuõng khoâng sanh ra khoå naõo. Vì nghóa aáy neân nhôø nhaân duyeân suy xeùt maø ñöôïc ñeán gaàn Ñaïi Nieát-baøn.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Taát caû caùc phaùp laønh ñeàu do söï suy xeùt maø coù. Vì sao vaäy? Nhö coù ngöôøi heát loøng nghe phaùp trong voâ soá kieáp, nhöng khoâng suy xeùt thì cuoái cuøng cuõng khoâng ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Vì nghóa aáy neân nhôø nhaân duyeân suy xeùt maø ñöôïc ñeán gaàn Ñaïi Nieát-baøn.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Nhö coù nhöõng chuùng sanh tin raèng Phaät, Phaùp, Taêng khoâng heà bieán ñoåi neân sanh loøng cung kính, neân bieát raèng ñoù ñeàu do söùc maïnh cuûa nhaân duyeân chuù taâm suy xeùt, nhôø ñoù maø döùt tröø ñöôïc taát caû phieàn naõo. Vì nghóa aáy neân nhôø nhaân duyeân suy xeùt maø ñöôïc ñeán gaàn Ñaïi Nieát-baøn.

“Theá naøo laø Boà Taùt y theo phaùp tu haønh? Thieän nam töû! Döùt boû caùc phaùp xaáu aùc, tu taäp caùc phaùp laønh, ñoù goïi laø Boà Taùt y theo phaùp tu haønh.

“Laïi nöõa, theá naøo laø y theo phaùp tu haønh? Ñoái vôùi taát caû caùc phaùp ñeàu thaáy laø roãng khoâng, khoâng gì coù theå sôû höõu, [taát caû ñeàu] khoâng thöôøng toàn, khoâng vui thích, khoâng thaät coù töï ngaõ, khoâng thanh tònh. Vì thaáy roõ nhö vaäy neân thaø xaû boû thaân maïng cuõng quyeát khoâng phaïm vaøo caùc giôùi caám. Ñoù goïi laø Boà Taùt y theo phaùp tu haønh.

“Laïi nöõa, theá naøo laø y theo phaùp tu haønh? Tu haønh coù hai haïng, moät laø chaân thaät, hai laø khoâng chaân thaät. Haïng khoâng chaân thaät laø khoâng roõ bieát töôùng cuûa Nieát-baøn, taùnh Phaät, Nhö Lai, Phaùp, Taêng, töôùng thaät, töôùng hö

78


khoâng... Ñoù goïi laø [tu haønh] khoâng chaân thaät. Theá naøo laø chaân thaät? Laø roõ bieát ñöôïc töôùng cuûa Nieát-baøn, taùnh Phaät, Nhö Lai, Phaùp, Taêng, töôùng thaät, töôùng hö khoâng... Ñoù goïi laø [tu haønh] chaân thaät.

“Theá naøo goïi laø roõ bieát töôùng Nieát-baøn? Töôùng cuûa Nieát-baøn coù taùm bieåu hieän. Nhöõng gì laø taùm? Moät laø döùt saïch, hai laø taùnh thieän, ba laø thaät coù, boán laø chaân chaùnh, naêm laø thöôøng toàn, saùu laø an vui, baûy laø chaân ngaõ, taùm laø thanh tònh. Ñoù goïi laø Nieát-baøn.

“Nieát-baøn laïi coù taùm bieåu hieän khaùc. Nhöõng gì laø taùm? Moät laø giaûi thoaùt, hai laø taùnh thieän, ba laø khoâng thaät, boán laø khoâng chaân chaùnh, naêm laø khoâng thöôøng toàn, saùu laø khoâng an vui, baûy laø khoâng chaân ngaõ, taùm laø khoâng thanh tònh.

“Nieát-baøn laïi coù saùu bieåu hieän khaùc: Moät laø giaûi thoaùt, hai laø taùnh thieän, ba laø khoâng thaät, boán laø khoâng chaân chaùnh, naêm laø an vui, saùu laø thanh tònh.

“Neáu coù nhöõng chuùng sanh y theo ñaïo theá tuïc, döùt tröø phieàn naõo, Nieát-baøn maø hoï ñaït ñöôïc seõ coù taùm bieåu hieän: giaûi thoaùt, khoâng thaät.v.v... Vì sao vaäy? Vì khoâng thöôøng toàn. Do khoâng thöôøng toàn neân khoâng thaät. Do khoâng thaät neân khoâng chaân chaùnh. Tuy döùt tröø phieàn naõo laïi khôûi leân phieàn naõo, cho neân laø khoâng thöôøng toàn, khoâng an vui, khoâng chaân ngaõ, khoâng thanh tònh. Ñoù goïi laø Nieát-baøn vôùi taùm bieåu hieän [töø giaûi thoaùt cho ñeán khoâng thanh tònh].

“Coøn theá naøo laø saùu bieåu hieän? Haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc döùt tröø phieàn naõo cho neân goïi laø giaûi thoaùt, nhöng vì chöa ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà neân goïi laø khoâng thaät. Do khoâng thaät neân goïi laø khoâng chaân

79


chaùnh. Trong ñôøi vò lai seõ ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà neân goïi laø voâ thöôøng. Vì ñaït ñöôïc Taùm thaùnh ñaïo khoâng coøn phieàn naõo neân goïi laø thanh tònh, an vui.

“Thieän nam töû! Neáu ai roõ bieát nhö treân [vöøa noùi], ñoù laø roõ bieát Nieát-baøn, khoâng goïi laø roõ bieát taùnh Phaät, Nhö Lai, Phaùp, Taêng, töôùng thaät, hö khoâng.

“Theá naøo laø Boà Taùt roõ bieát taùnh Phaät? Taùnh Phaät coù saùu bieåu hieän. Nhöõng gì laø saùu? Moät laø thöôøng toàn, hai laø thanh tònh, ba laø ñuùng thaät, boán laø hieàn thieän, naêm laø thaáy bieát hieän tieàn, saùu laø chaân chaùnh.

“Laïi coù baûy bieåu hieän: Moät laø coù theå chöùng bieát, cuøng vôùi saùu bieåu hieän nhö treân. Ñoù goïi laø Boà Taùt roõ bieát taùnh Phaät.

“Theá naøo laø Boà Taùt roõ bieát töôùng Nhö Lai? Nhö Lai töùc laø töôùng tænh giaùc, töôùng hieàn thieän; laø thöôøng, laïc, ngaõ, tònh, giaûi thoaùt, chaân chaùnh, thaät coù; laø chæ baøy ñaïo phaùp coù theå thaáy ñöôïc. Ñoù goïi laø Boà Taùt roõ bieát töôùng Nhö Lai.

“Theá naøo laø Boà Taùt roõ bieát töôùng cuûa Phaùp? Töôùng cuûa Phaùp coù theå laø thieän hoaëc baát thieän, laø thöôøng hoaëc voâ thöôøng, laø an vui hoaëc khoâng an vui, laø ngaõ hoaëc voâ ngaõ, laø thanh tònh hoaëc baát tònh, laø bieát hoaëc khoâng bieát, laø giaûi thoaùt hoaëc khoâng giaûi thoaùt, laø chaân chaùnh hoaëc khoâng chaân chaùnh, laø tu hoaëc khoâng tu, laø thaày hoaëc chaúng phaûi thaày, laø thaät hoaëc chaúng thaät. Ñoù goïi laø Boà Taùt roõ bieát töôùng cuûa Phaùp.

“Theá naøo laø Boà Taùt roõ bieát töôùng cuûa Taêng? Töôùng cuûa Taêng neáu laø thöôøng, laïc, ngaõ, tònh cuõng laø töôùng cuûa haøng ñeä töû, laø töôùng coù theå thaáy ñöôïc, tuy hieàn thieän, chaân chaùnh nhöng laø chaúng thaät. Vì sao vaäy? Vì taát caû Thanh

80


vaên ñeàu ñaït ñöôïc ñaïo cuûa Phaät. Vì sao goïi laø chaân chaùnh? Vì toû ngoä ñöôïc taùnh cuûa Phaùp. Ñoù goïi laø Boà Taùt roõ bieát töôùng cuûa Taêng.

“Theá naøo laø Boà Taùt roõ bieát töôùng thaät? Töôùng thaät coù theå laø thöôøng hoaëc voâ thöôøng; laø an vui hoaëc khoâng an vui; laø ngaõ hoaëc voâ ngaõ, laø thanh tònh hoaëc baát tònh; laø thieän hoaëc baát thieän; laø coù hoaëc laø khoâng; laø Nieát-baøn hoaëc chaúng phaûi Nieát-baøn; laø giaûi thoaùt hoaëc khoâng giaûi thoaùt; laø bieát hoaëc khoâng bieát; laø döùt maát hoaëc khoâng döùt maát; laø chöùng ñaéc hoaëc khoâng chöùng ñaéc; laø tu hoaëc khoâng tu; laø thaáy hoaëc khoâng thaáy. Nhö theá goïi laø töôùng thaät, chaúng phaûi caùc töôùng Nieát-baøn, taùnh Phaät, Nhö Lai, Phaùp, Taêng, hö khoâng.

“Ñoù goïi laø Boà Taùt nhôø tu haønh kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy maø roõ bieát nhöõng töôùng khaùc bieät cuûa Nieát-baøn, taùnh Phaät, Nhö Lai, Phaùp, Taêng, hö khoâng.

“Thieän nam töû! Boà Taùt Ma-ha-taùt tu haønh kinh ñieån vi dieäu Ñaïi Nieát-baøn chaúng thaáy hö khoâng. Vì sao vaäy? Phaät vaø Boà Taùt tuy coù naêm thöù maét nhöng chaúng thaáy ñöôïc hö khoâng. Chæ coù maét tueä môùi thaáy ñöôïc. Choã maø maét tueä nhìn thaáy laø khoâng moät phaùp naøo coù theå thaáy môùi goïi laø thaáy. Neáu thaät khoâng coù vaät gì thì goïi laø hö khoâng; hö khoâng nhö vaäy môùi goïi laø thaät. Vì laø thaät neân thöôøng laø khoâng. Vì thöôøng laø khoâng neân khoâng coù laïc, ngaõ, tònh.

“Thieän nam töû! Khoâng, goïi laø khoâng coù phaùp; khoâng coù phaùp, goïi laø khoâng. Cuõng nhö ngöôøi theá gian thaáy khoâng coù vaät gì thì goïi laø khoâng. Taùnh cuûa hö khoâng cuõng gioáng nhö theá, vì khoâng coù gì caû neân goïi laø hö khoâng.

81


“Thieän nam töû! Chuùng sanh vaø hö khoâng ñeàu khoâng coù taùnh thaät. Vì sao vaäy? Nhö coù ngöôøi noùi: ‘Tröø heát nhöõng vaät ñang coù thì taïo thaønh hö khoâng.’ Nhöng hö khoâng thaät khoâng theå taïo thaønh. Vì sao vaäy? Vì hö khoâng laø khoâng coù gì caû. Vì khoâng coù gì caû neân bieát raèng khoâng coù caû caùi khoâng.

“Taùnh cuûa hö khoâng neáu coù theå taïo thaønh thì phaûi goïi laø voâ thöôøng. Neáu laø voâ thöôøng thì chaúng goïi laø hö khoâng.

“Thieän nam töû! Nhö ngöôøi theá gian noùi raèng: ‘Hö khoâng khoâng coù hình saéc, khoâng ngaên ngaïi, thöôøng khoâng thay ñoåi.’ Vì theá neân ngöôøi ta goïi taùnh cuûa hö khoâng laø ñaïi thöù naêm.1

“Thieän nam töû! Nhöng hö khoâng thaät khoâng coù taùnh, vì coù aùnh saùng neân goïi laø hö khoâng, chöù thaät khoâng coù hö khoâng; cuõng nhö chaân lyù theá gian voán thaät khoâng coù, nhöng vì chuùng sanh neân ta daïy laø coù chaân lyù theá gian.

Thieän nam töû! Theå cuûa Nieát-baøn cuõng gioáng nhö vaäy, khoâng coù choã truï. Chính ngay nôi chö Phaät döùt saïch phieàn naõo thì goïi laø Nieát-baøn. Nieát-baøn chính laø thöôøng toàn, an vui, chaân ngaõ, thanh tònh. Nieát-baøn tuy laø an vui nhöng chaúng phaûi caùi vui höôûng thuï, maø laø caùi vui tòch dieät cao sieâu maàu nhieäm.

“Chö Phaät Nhö Lai coù hai söï vui: Moät laø söï vui tòch dieät, hai laø söï vui roõ bieát. Theå cuûa töôùng thaät coù ba söï vui: Moät laø söï vui höôûng thuï, hai laø söï vui tòch dieät, ba laø söï vui roõ bieát. Taùnh Phaät coù moät söï vui laø thaáy bieát hieän tieàn. Khi

1 Ñaïi thöù naêm: Töù ñaïi laø ñòa (ñaát, töôïng tröng cho chaát raén), thuûy (nöôùc, töôïng tröng cho ñoä aåm), hoûa (löûa, töôïng tröng cho naêng löôïng), phong (gioù, töôïng tröng cho söï chuyeån ñoäng). Hö khoâng ñöôïc theâm vaøo boán ñaïi naøy, goïi laø ñaïi thöù naêm.

82


chöùng ñaéc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà goïi laø söï vui giaùc ngoä.”

Luùc aáy, Boà Taùt Ma-ha-taùt Quang Minh Bieán Chieáu Cao Quyù Ñöùc Vöông baïch Phaät: “Theá Toân! Neáu noùi choã döùt saïch phieàn naõo laø Nieát-baøn thì khoâng hôïp lyù! Vì sao vaäy? Ngaøy tröôùc, luùc Nhö Lai vöøa môùi thaønh Phaät, ñi ñeán beân bôø soâng Ni-lieân-thieàn; baáy giôø Ma vöông vaø quyeán thuoäc ñeán choã Phaät, noùi raèng: ‘Theá Toân! Ñaõ ñeán luùc nhaäp Nieát-baøn, sao ngaøi khoâng nhaäp?’ Phaät baûo Ma vöông: ‘Nay ta chöa coù nhöõng ñeä töû ña vaên, kheùo giöõ giôùi caám, thoâng minh lôïi trí, coù theå giaùo hoùa chuùng sanh, cho neân ta chöa nhaäp Nieát-baøn.’

“Neáu noùi raèng choã döùt saïch phieàn naõo laø Nieát-baøn, taïi sao chö Boà Taùt ñaõ lìa khoûi phieàn naõo töø voâ löôïng kieáp laïi khoâng ñöôïc xöng laø Nieát-baøn? Cuõng ñeàu laø choã döùt saïch, duyeân côù gì chæ rieâng xöng chö Phaät laø Nieát-baøn, chö Boà Taùt laïi laø khoâng?

“Neáu döùt saïch phieàn naõo chaúng phaûi laø Nieát-baøn, vì sao ngaøy xöa Nhö Lai baûo oâng Baø-la-moân Sanh Danh raèng: ‘Thaân ta hieän nay töùc laø Nieát-baøn.’

“Laïi khi Nhö Lai ôû taïi thaønh Tyø-xaù-ly, Ma ñeán thöa raèng: ‘Ngaøy xöa vì chöa coù nhöõng ñeä töû ña vaên, trì giôùi, thoâng minh lôïi trí, coù theå giaùo hoùa chuùng sanh neân Nhö Lai khoâng nhaäp Nieát-baøn. Nay ñaõ coù ñuû roài, taïi sao ngaøi khoâng nhaäp?’ Baáy giôø, Nhö Lai lieàn baûo Ma raèng: ‘Nay ngöôi chôù ñem loøng lo laéng cho laø chaäm treã, sau ba thaùng nöõa ta seõ nhaäp Nieát-baøn.’

83


“Theá Toân! Neáu nhö söï dieät ñoä khoâng phaûi laø Nieát-baøn, vì sao Nhö Lai töï ñöa ra kyø haïn ba thaùng nöõa seõ nhaäp Nieát-baøn?

“Theá Toân! Neáu döùt saïch phieàn naõo laø Nieát-baøn thì ngaøy xöa, luùc Nhö Lai ôû taïi ñaïo traøng döôùi coäi Boà-ñeà vöøa döùt saïch phieàn naõo, haún ñaõ laø Nieát-baøn ngay khi aáy roài, vì sao laïi noùi raèng coøn ba thaùng nöõa seõ nhaäp Nieát-baøn?

“Theá Toân! Neáu nhö khi aáy ñaõ laø Nieát-baøn roài, vì sao môùi ñaây ôû thaønh Caâu-thi-na naøy Phaät laïi baûo nhöõng ngöôøi trong toäc hoï Löïc-só raèng sau luùc nöûa ñeâm seõ nhaäp Nieát-baøn? Nhö Lai laø thaønh thaät, vì sao noùi ra nhöõng lôøi hö doái nhö vaäy?”

Baáy giôø, ñöùc Theá Toân daïy Ñaïi Boà Taùt Quang Minh Bieán Chieáu Cao Quyù Ñöùc Vöông raèng: “Thieän nam töû! Neáu noùi raèng Nhö Lai ñöôïc töôùng löôõi roäng daøi, neân bieát ñoù laø nhôø trong voâ löôïng kieáp qua Nhö Lai ñaõ lìa xa nhöõng lôøi hö doái. Nhöõng gì maø taát caû chö Phaät vaø Boà Taùt noùi ra ñeàu laø chaân thaät khoâng hö doái!

“Thieän nam töû! Nhö oâng vöøa noùi raèng, ngaøy xöa Ma Ba-tuaàn coù ñeán thænh caàu ta nhaäp Nieát-baøn. Thieän nam töû! Nhöng Ma vöông aáy thaät chaúng bieát ñöôïc töôùng nhaát ñònh cuûa Nieát-baøn. Vì sao vaäy? Ba-tuaàn coù yù cho raèng: Neáu khoâng giaùo hoùa chuùng sanh, truï yeân laëng leõ thì ñoù laø Nieát-baøn.

“Thieän nam töû! Ví nhö ngöôøi ñôøi thaáy keû khoâng noùi naêng, khoâng laøm gì caû, lieàn baûo raèng keû aáy chaúng khaùc gì ngöôøi cheát. Ma Ba-tuaàn cuõng vaäy, trong yù cho raèng neáu Nhö Lai khoâng giaùo hoùa chuùng sanh, laëng yeân khoâng thuyeát daïy thì ñoù laø Nhö Lai ñaõ nhaäp Nieát-baøn.

84


“Thieän nam töû! Nhö Lai khoâng noùi raèng Phaät, Phaùp vaø Taêng khoâng coù töôùng khaùc bieät, chæ daïy raèng hai phaùp thöôøng truï vaø thanh tònh laø khoâng khaùc bieät.

“Thieän nam töû! Nhö Lai cuõng khoâng noùi raèng Phaät vaø taùnh Phaät, Nieát-baøn khoâng coù töôùng khaùc bieät, chæ daïy raèng caùc phaùp thöôøng haèng vaø baát bieán laø khoâng khaùc bieät.

“Thieän nam töû! Phaät cuõng khoâng noùi raèng Nieát-baøn vaø töôùng chaân thaät khoâng coù khaùc bieät, chæ daïy raèng caùc phaùp thöôøng hieän höõu vaø chaân thaät khoâng bieán ñoåi laø khoâng khaùc bieät.

“Thieän nam töû! Thuôû aáy, nhöõng ñeä töû Thanh vaên cuûa ta khôûi söï tranh caõi. Nhö nhöõng tyø-kheo xaáu aùc ôû Caâu-thieåm-di1 traùi lôøi daïy cuûa ta, phaïm nhieàu giôùi caám, thoï nhaän nhöõng vaät baát tònh, tham caàu lôïi döôõng. Hoï töï khoe khoang vôùi haøng cö só raèng: ‘Ta ñaéc quaû voâ laäu, laø quaû Tu-ñaø-hoaøn...’ thaäm chí noùi raèng: ‘Ta ñaéc quaû A-la-haùn.’ Hoï noùi xaáu vaø nhuïc maï ngöôøi khaùc, coøn ñoái vôùi Phaät, Phaùp, Taêng, giôùi luaät, hoøa thöôïng... laïi chaúng sanh loøng cung kính. Hoï coâng khai noùi tröôùc maët ta raèng: ‘Nhöõng vaät nhö theá naøy... Phaät cho pheùp chöùa tröõ; nhöõng vaät nhö theá naøy... Phaät khoâng cho pheùp chöùa tröõ.’ Ta coù baûo hoï raèng: ‘Nhöõng vaät nhö vaäy, thaät ta khoâng cho pheùp chöùa tröõ.’ Nhöng hoï caõi laïi raèng: ‘Nhöõng vaät nhö vaäy, thaät laø Phaät coù cho pheùp.’

“Nhöõng keû xaáu aùc ñoù khoâng tin lôøi ta. Vì nhöõng keû aáy

1 Töùc vöông quoác Kauśāmbī, cuõng phieân aâm laø Kieàu-thöôûng-di (憍賞彌), laø moät trong 16 nöôùc lôùn vaøo thôøi ñöùc Phaät, naèm ôû vuøng Trung AÁn.

85


maø ta baûo Ma Ba-tuaàn raèng: ‘Ngöôi chôù lo chaäm treã, sau ba thaùng nöõa ta seõ nhaäp Nieát-baøn.’

“Thieän nam töû! Chính vì nhöõng tyø-kheo xaáu aùc naøy maø caùc ñeä töû thoï hoïc haøng Thanh vaên chaúng thaáy ñöôïc thaân ta, chaúng nghe ñöôïc phaùp ta, lieàn noùi raèng: ‘Nhö Lai ñaõ nhaäp Nieát-baøn.’ Chæ coù haøng Boà Taùt thaáy ñöôïc thaân ta, thöôøng nghe phaùp ta, neân khoâng noùi raèng ta nhaäp Nieát-baøn. Tuy nhöõng ñeä töû Thanh vaên noùi raèng Nhö Lai nhaäp Nieát-baøn, nhöng ta thaät khoâng nhaäp Nieát-baøn.

“Thieän nam töû! Neáu trong caùc ñeä töû Thanh vaên cuûa ta, nhöõng ai noùi raèng: ‘Nhö Lai ñaõ nhaäp Nieát-baøn’, neân bieát raèng ñoù khoâng phaûi ñeä töû cuûa ta, maø laø beø ñaûng cuûa ma, laø keû taø kieán xaáu aùc, chaúng phaûi ngöôøi chaùnh kieán. Neáu nhöõng ai noùi raèng: ‘Nhö Lai [thaät] khoâng nhaäp Nieát-baøn’, neân bieát raèng nhöõng ngöôøi aáy laø ñeä töû chaân thaät cuûa ta, khoâng phaûi beø ñaûng cuûa ma; laø ngöôøi chaùnh kieán, khoâng phaûi keû taø kieán xaáu aùc.

“Thieän nam töû! Ta hoaøn toaøn khoâng thaáy trong soá ñeä töû cuûa ta coù ai noùi raèng: ‘Nhö Lai khoâng giaùo hoùa chuùng sanh, truï yeân laëng leõ, ñoù goïi laø nhaäp Nieát-baøn.’

“Thieän nam töû! Ví nhö moät vò tröôûng giaû coù nhieàu con, phaûi ñi phöông xa. Khi chöa trôû veà, nhöõng ngöôøi con ñeàu baûo raèng cha ñaõ cheát. Nhöng tröôûng giaû aáy thaät khoâng heà cheát. Nhöõng ngöôøi con aáy ñieân ñaûo nghó raèng cha mình ñaõ cheát.

“Haøng ñeä töû Thanh vaên cuûa ta cuõng vaäy; vì khoâng nhìn thaáy ta lieàn baûo raèng: ‘Nhö Lai ñaõ nhaäp Nieát-baøn taïi thaønh Caâu-thi-na, giöõa hai caây sa-la.’ Nhöng ta thaät khoâng nhaäp

86


Nieát-baøn, chæ laø haøng ñeä töû Thanh vaên töï coù yù nghó raèng ta nhaäp Nieát-baøn.

“Thieän nam töû! Ví nhö ngoïn ñeøn saùng, coù ngöôøi che laïi. Nhöõng keû khoâng bieát ñeàu baûo raèng ñeøn ñaõ taét. Nhöng ngoïn löûa trong ñeøn aáy quaû thaät khoâng taét. Vì khoâng bieát neân sanh ra yù nghó raèng ñeøn ñaõ taét.

“Haøng ñeä töû Thanh vaên cuõng vaäy, tuy coù maét tueä nhöng bò phieàn naõo che laáp khieán taâm ñieân ñaûo chaúng thaáy ñöôïc thaân chaân thaät cuûa Phaät, neân sanh ra yù nghó raèng Phaät dieät ñoä. Nhöng ta quaû thaät chaúng heà dieät ñoä.

“Thieän nam töû! Ví nhö ngöôøi sanh ra ñaõ muø, khoâng thaáy ñöôïc maët trôøi, maët traêng. Vì khoâng thaáy neân khoâng bieát ñöôïc nhöõng töôùng traïng ngaøy, ñeâm, saùng, toái. Vì khoâng bieát neân noùi raèng thaät khoâng coù maët trôøi, maët traêng. Söï thaät laø coù maët trôøi, maët traêng nhöng ngöôøi muø khoâng thaáy. Vì khoâng thaáy neân sanh ra tö töôûng ñieân ñaûo, noùi raèng khoâng coù maët trôøi, maët traêng.

“Haøng ñeä töû Thanh vaên cuõng vaäy, gioáng nhö ngöôøi sanh ra ñaõ muø, khoâng thaáy ñöôïc Nhö Lai, lieàn noùi raèng Nhö Lai ñaõ nhaäp Nieát-baøn. Nhö Lai thaät khoâng nhaäp Nieát-baøn, chæ vì tö töôûng ñieân ñaûo neân sanh taâm nhö vaäy.

“Thieän nam töû! Ví nhö maây muø che khuaát maët trôøi, maët traêng. Ngöôøi ngu lieàn noùi: ‘Khoâng coù maët trôøi, maët traêng.’ Nhöng maët trôøi, maët traêng laø thaät coù, chæ vì bò che khuaát neân chuùng sanh khoâng thaáy.

“Haøng ñeä töû Thanh vaên cuõng vaäy, do phieàn naõo che khuaát con maét trí tueä neân khoâng thaáy ñöôïc Nhö Lai, lieàn noùi raèng: ‘Nhö Lai ñaõ dieät ñoä.’

87


“Thieän nam töû! Söï thaät laø Nhö Lai thò hieän haïnh Anh nhi,1 chaúng phaûi dieät ñoä.

“Thieän nam töû! Nhö ôû Dieâm-phuø-ñeà, khi maët trôøi laën thì chuùng sanh khoâng coøn thaáy maët trôøi. Ñoù laø vì nuùi non che khuaát, chöù maët trôøi thaät khoâng heà maát ñi. Chuùng sanh khoâng nhìn thaáy lieàn sanh ra yù nghó cho raèng maët trôøi laën maát.

“Haøng ñeä töû Thanh vaên cuõng vaäy, vì nhöõng nuùi non laø phieàn naõo che khuaát neân khoâng thaáy ñöôïc thaân Phaät. Vì khoâng thaáy neân sanh ra yù nghó cho raèng Nhö Lai ñaõ dieät ñoä. Nhöng thaät Nhö Lai chaúng heà dieät ñoä.

“Vì theá neân khi ôû thaønh Tyø-xaù-ly Phaät baûo Ma Ba-tuaàn raèng: ‘Sau ba thaùng nöõa ta seõ nhaäp Nieát-baøn.’

“Thieän nam töû! Khi aáy Nhö Lai thaáy tröôùc laø sau ba thaùng thì caên laønh cuûa Boà Taùt Ca-dieáp seõ ñöôïc thaønh thuïc; laïi cuõng thaáy oâng Tu-baït-ñaø-la2 ôû Höông sôn, sau muøa an cö seõ ñeán choã Phaät. Vì vaäy neân Phaät baûo Ma Ba-tuaàn raèng: ‘Sau ba thaùng nöõa ta seõ nhaäp Nieát-baøn.’

“Thieän nam töû! Khi aáy laïi coù 500 ngöôøi trong toäc hoï Löïc-só, sau ba thaùng seõ phaùt taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Vì nhöõng ngöôøi aáy neân Phaät baûo Ma Ba-tuaàn raèng: ‘Sau ba thaùng nöõa ta seõ nhaäp Nieát-baøn.’

“Thieän nam töû! Khi aáy nhoùm oâng Thuaàn-ñaø vôùi 500 ngöôøi hoï Leâ-xa3 vaø coâ Am-la sau ba thaùng seõ ñöôïc taâm ñaïo

1 Xem laïi phaåm haïnh Anh nhi ôû cuoái quyeån 20, Taäp 4.2 Tu-baït-ñaø-la (Subhada), dòch nghóa: Thieän Hieàn. Vò ñeä töû xuaát gia cuoái cuøng cuûa

Phaät, 120 tuoåi. Luùc Phaät gaàn nhaäp Nieát-baøn, oâng ñeán thoï phaùp tyø-kheo, lieàn ñaéc quaû A-la-haùn vaø nhaäp Nieát-baøn tröôùc Phaät.

3 Hoï Leâ-xa cuõng chính laø hoï Löïc-só ñaõ noùi ôû ñaàu kinh, phieân aâm töø chöõ Liçavi, cuõng ñoïc laø Ly-xa, laø toäc hoï coù quyeàn theá nhaát ôû thaønh Caâu-thi-na vaø thaønh Duy-da-ly

88


voâ thöôïng vaø caên laønh thaønh thuïc. Vì nhöõng ngöôøi aáy neân Phaät baûo Ma Ba-tuaàn raèng: ‘Sau ba thaùng nöõa ta seõ nhaäp Nieát-baøn.’

“Thieän nam töû! OÂng Tu-na-saùt-ña thöôøng thaân caän vôùi ngoaïi ñaïo Ni-kieàn-töû. Ta vì oâng aáy thuyeát phaùp troïn 12 naêm nhöng oâng aáy vaãn giöõ taø kieán, chaúng tin nhaän giaùo phaùp. Khi aáy ta bieát raèng sau ba thaùng nöõa goác reã taø kieán cuûa oâng aáy seõ bò chaët ñöùt. Ta cuõng vì oâng aáy neân baûo Ma Ba-tuaàn raèng: ‘Sau ba thaùng nöõa ta seõ nhaäp Nieát-baøn.’

“Thieän nam töû! Do nhaân duyeân gì maø luùc tröôùc beân bôø soâng Ni-lieân ta baûo Ma Ba-tuaàn raèng: ‘Nay ta chöa coù nhöõng ñeä töû nhieàu trí tueä neân chöa vaøo Nieát-baøn’?

“Khi aáy, ta muoán vì naêm vò tyø-kheo1 maø Chuyeån Phaùp luaân ôû thaønh Ba-la-naïi. Keá ñoù, ta laïi muoán vì naêm vò tyø-kheo nöõa laø: Da-xa, Phuù-na, Tyø-ma-la-xaø, Kieàu-phaïm-ba-ñeà, Tu-baø-haàu [maø giaùo hoùa]. Keá nöõa, ta laïi muoán vì nhoùm oâng tröôûng giaû UÙc-giaø naêm möôi ngöôøi [maø giaùo hoùa]. Roài ta laïi muoán vì vua Taàn-baø-sa-la nöôùc Ma-giaø-ñaø vôùi voâ soá ngöôøi vaø chö thieân [maø giaùo hoùa]. Tieáp ñeán ta laïi muoán vì Öu-laâu-taàn-loa Ca-dieáp vôùi moân ñoà cuûa oâng laø 500 tyø-kheo [maø giaùo hoùa]. Keá ñoù, ta laïi muoán vì hai anh em Na-ñeà Ca-dieáp vaø Giaø-da Ca-dieáp vôùi 500 ñeä töû cuûa hoï [maø giaùo hoùa]. Roài ta laïi muoán vì Xaù-lôïi-phaát vaø Muïc-kieàn-lieân vôùi 250 tyø-kheo trong nhoùm cuûa hoï maø chuyeån baùnh xe Phaùp

vaøo thôøi baáy giôø. Tuy söï chuyeån dòch trong baûn Haùn vaên khoâng ñöôïc nhaát quaùn nhöng vaãn laø chæ ñeán moät toäc hoï naøy.

1 Naêm vò tyø-kheo: töùc nhoùm 5 anh em oâng Kieàu-traàn-nhö, nhöõng ngöôøi ñaõ töøng cuøng vôùi Phaät tu taäp khoå haïnh tröôùc ñoù. Sau khi Phaät Chuyeån Phaùp luaân, hoï trôû thaønh nhöõng tyø-kheo ñaàu tieân trong Giaùo hoäi.

89


nhieäm maàu. Vì [taát caû nhöõng ñieàu ñoù] neân ta baûo Ma vöông Ba-tuaàn raèng ta khoâng nhaäp Nieát-baøn.

“Thieän nam töû! Coù [nhöõng tröôøng hôïp ñöôïc] goïi laø Nieát-baøn nhöng khoâng phaûi Ñaïi Nieát-baøn.

“Theá naøo laø Nieát-baøn, khoâng phaûi Ñaïi Nieát-baøn? Khoâng thaáy taùnh Phaät maø döùt tröø phieàn naõo, ñoù goïi laø Nieát-baøn, khoâng phaûi Ñaïi Nieát-baøn. Vì khoâng thaáy taùnh Phaät neân laø voâ thöôøng, voâ ngaõ; chæ coù laïc (an vui) vaø tònh (thanh tònh) maø thoâi. Vì nghóa aáy neân duø döùt tröø phieàn naõo cuõng chöa ñöôïc goïi laø Ñaïi Nieát-baøn.

“Neáu thaáy taùnh Phaät roài döùt tröø phieàn naõo, ñoù goïi laø Ñaïi Nieát-baøn. Nhôø thaáy taùnh Phaät neân ñöôïc [coù ñuû] thöôøng, laïc, ngaõ, tònh. Vì nghóa naøy neân döùt tröø phieàn naõo roài ñöôïc xöng laø Ñaïi Nieát-baøn.

“Thieän nam töû! Nieát laø nghóa khoâng, baøn laø nghóa phieàn naõo.1 Khoâng coù phieàn naõo goïi laø Nieát-baøn. Baøn laïi coù nghóa laø che laáp; khoâng che laáp goïi laø Nieát-baøn. Baøn laïi coù nghóa laø ñeán ñi; chaúng ñeán chaúng ñi goïi laø Nieát-baøn. Baøn laïi coù nghóa laø chaáp giöõ; khoâng chaáp giöõ goïi laø Nieát-baøn. Baøn laïi coù nghóa laø khoâng nhaát ñònh; quyeát ñònh khoâng phaân vaân goïi laø Nieát-baøn. Baøn laïi coù nghóa laø cuõ vaø môùi; khoâng cuõ khoâng môùi goïi laø Nieát-baøn. Baøn laïi coù nghóa laø chöôùng ngaïi; khoâng coù chöôùng ngaïi goïi laø Nieát-baøn.

“Thieän nam töû! Haøng ñeä töû caùc phaùi ngoaïi ñaïo Öu-laâu-khö, Ca-tyø-la noùi raèng: ‘Baøn laø hình töôùng; khoâng coù hình töôùng goïi laø Nieát-baøn.’ 1 Nguyeân baûn Haùn vaên duøng chöõ chöùc (織) laø ñan deät. Thieân Thai Nieát-baøn sôù

tö kyù giaûng roõ chöõ naøy chæ cho phieàn naõo: 織是煩惱,斷煩惱盡方名涅槃 (Chöùc thò phieàn naõo, ñoaïn phieàn naõo taän phöông danh Nieát-baøn.) Chuùng toâi xeùt thaáy nghóa naøy hoaøn toaøn phuø hôïp vôùi vaên caûnh neân choïn dòch laø phieàn naõo.

90


“Thieän nam töû! Baøn laïi coù nghóa laø hieän höõu; khoâng hieän höõu goïi laø Nieát-baøn. Baøn laïi coù nghóa laø hoøa hôïp [troän laãn]; khoâng hoøa hôïp [troän laãn] goïi laø Nieát-baøn. Baøn laïi coù nghóa laø khoå naõo; khoâng khoå naõo goïi laø Nieát-baøn.

“Thieän nam töû! Döùt tröø phieàn naõo khoâng goïi laø Nieát-baøn; khoâng coøn sanh khôûi phieàn naõo môùi goïi laø Nieát-baøn.

“Thieän nam töû! Chö Phaät Nhö Lai khoâng sanh khôûi phieàn naõo neân goïi laø Nieát-baøn. Coù ñöôïc trí tueä saùng suoát khoâng ngaên ngaïi ñoái vôùi caùc phaùp, ñoù laø Nhö Lai. Nhö Lai chaúng phaûi phaøm phu, Thanh vaên, Duyeân giaùc, Boà Taùt, neân goïi laø taùnh Phaät. Thaân, taâm vaø trí tueä cuûa Nhö Lai hieän khaép voâ löôïng voâ bieân voâ soá coõi theá giôùi, khoâng gì chöôùng ngaïi ñöôïc neân goïi laø hö khoâng. Nhö Lai thöôøng truï, khoâng coù bieán ñoåi, goïi laø töôùng thaät. Vì nghóa aáy neân Nhö Lai roát cuøng thaät khoâng nhaäp Nieát-baøn.

“Nhö theá goïi laø Boà Taùt tu haønh kinh ñieån vi dieäu Ñaïi Nieát-baøn thaønh töïu troïn veïn coâng ñöùc thöù baûy.

“Thieän nam töû! Theá naøo laø Boà Taùt Ma-ha-taùt tu haønh kinh ñieån vi dieäu Ñaïi Nieát-baøn thaønh töïu troïn veïn coâng ñöùc thöùc taùm?

“Thieän nam töû! Boà Taùt Ma-ha-taùt tu haønh kinh Ñaïi Nieát-baøn döùt tröø naêm vieäc, lìa xa naêm vieäc, thaønh töïu saùu vieäc, tu taäp naêm vieäc, gìn giöõ moät vieäc, thaân caän boán vieäc, tin theo moät leõ thaät, taâm kheùo giaûi thoaùt, trí tueä kheùo giaûi thoaùt.

“Thieän nam töû! Theá naøo laø Boà Taùt döùt tröø naêm vieäc? Ñoù laø noùi naêm aám: saéc, thoï, töôûng, haønh, thöùc. Noùi aám ñoù laø nghóa gì? Laø coù theå khieán cho chuùng sanh phaûi tieáp

91


noái maõi maõi trong doøng sanh töû, khoâng vaát boû ñöôïc gaùnh naëng, tan raõ roài tuï hoïp,1 cuoán maõi trong ba ñôøi2 maø suy caàu chaúng thaáy ñöôïc nghóa lyù gì caû! Do caùc nghóa aáy neân goïi laø aám.

“Boà Taùt Ma-ha-taùt tuy thaáy saéc aám nhöng khoâng thaáy coù töôùng cuûa saéc aám. Vì sao vaäy? Vì ôû trong möôøi loaïi saéc maø suy caàu theå taùnh ñeàu khoâng thaáy coù [gì thaät] laø theá giôùi caû, neân goïi ñoù laø aám.

“Thoï coù moät traêm leû taùm loaïi. [Boà Taùt] tuy thaáy thoï aám nhöng hoaøn toaøn khoâng coù töôùng cuûa thoï. Vì sao vaäy? Tuy coù moät traêm leû taùm loaïi thoï nhöng xeùt theo lyù ñeàu khoâng coù söï nhaát ñònh, chaân thaät. Vì theá Boà Taùt khoâng thaáy coù thoï aám.

“Ñoái vôùi caùc aám töôûng, haønh, thöùc cuõng ñeàu nhö vaäy. Boà Taùt Ma-ha-taùt quaùn saùt saâu xa thaáy naêm aám chính laø caên baûn sanh ra phieàn naõo. Vì nghóa aáy neân duøng phöông tieän khieán phaûi döùt tröø naêm aám.

“Theá naøo laø Boà Taùt lìa xa naêm vieäc? Ñoù laø noùi naêm kieán chaáp. Nhöõng gì laø naêm? Moät laø thaân kieán, hai laø bieân kieán, ba laø taø kieán, boán laø giôùi caám thuû kieán, naêm laø kieán thuû kieán.3 Do naêm kieán chaáp sai laàm naøy maø sanh ra saùu

1 Tan raõ roài tuï hoïp (Phaân taùn tuï hieäp): Khi naêm aám tan raõ, söï hieän höõu cuûa moät chuùng sanh coù veû nhö chaám döùt ñoái vôùi nhöõng chuùng sanh khaùc, goïi laø cheát; khi naêm aám tuï hoïp, moät chuùng sanh ñöôïc hình thaønh ñoái vôùi nhöõng chuùng sanh khaùc, goïi laø sanh ra. Vì theá, quaùn xeùt thaät taùnh thì thaáy söï soáng hay cheát cuûa chuùng sanh chæ laø söï tuï hoïp hay tan raõ cuûa naêm aám (cuõng goïi laø naêm uaån).

2 Ba ñôøi (tam theá): töùc quaù khöù, hieän taïi vaø vò lai, chæ chung doøng thôøi gian töø voâ thuûy ñeán voâ chung.

3 Laø naêm kieán chaáp (Nguõ kieán) hay nhaän thöùc sai laàm thöôøng gaëp, cuõng goïi laø Naêm aùc kieán (Nguõ aùc kieán). 1. Thaân kieán coøn goïi laø ngaõ kieán, laø nhaän thöùc sai laàm cho raèng coù moät baûn ngaõ rieâng bieät toàn taïi trong thöïc taïi, laøm chuû sôû höõu

92


möôi hai thöù taø kieán.1 Do caùc taø kieán aáy maø doøng sanh töû tieáp noái maõi khoâng döùt. Vì theá neân Boà Taùt thaän troïng lìa xa naêm kieán chaáp aáy.

“Theá naøo laø Boà Taùt thaønh töïu saùu vieäc? Ñoù laø noùi saùu choã nieäm töôûng chaân chaùnh.2 Nhöõng gì laø saùu? Moät laø nieäm Phaät, hai laø nieäm Phaùp, ba laø nieäm Taêng, boán laø nieäm thieân, naêm laø nieäm thí, saùu laø nieäm giôùi. Ñoù goïi laø Boà Taùt thaønh töïu saùu vieäc.

“Theá naøo laø Boà Taùt tu taäp naêm vieäc? Ñoù laø noùi naêm pheùp ñònh. Moät laø Tri ñònh, hai laø Tòch ñònh, ba laø Thaân taâm thoï khoaùi laïc ñònh, boán laø Voâ laïc ñònh, naêm laø Thuû laêng nghieâm ñònh.3 Tu taäp naêm pheùp ñònh taâm aáy, chaéc chaén seõ ñaït ñeán gaàn Ñaïi Nieát-baøn. Vì theá neân Boà Taùt chuyeân taâm tu taäp.

caùc ñoái töôïng trong vuõ truï. 2. Bieân kieán laø nhaän thöùc sai laàm thieân leäch veà moät beân, hoaëc chaáp raèng ñôøi soáng laø thöôøng toàn (thöôøng kieán), hoaëc chaáp raèng ñôøi soáng khoâng toàn taïi sau khi cheát (ñoaïn kieán). 3. Taø kieán laø nhaän thöùc sai laàm veà söï vaät, khoâng bieát coù nhaân quaû, nhaân duyeân. 4. Giôùi caám thuû kieán laø nhaän thöùc sai laàm coá chaáp vaøo caùc ñieàu luaät, giôùi luaät sai laàm cuûa ngoaïi ñaïo, chaúng haïn nhö tu haønh khoå haïnh, cho raèng baùm chaët theo ñoù coù theå daãn ñeán giaûi thoaùt. 5. Kieán thuû kieán, laø nhaän thöùc sai laàm khoâng bieát tieáp nhaän chaân lyù, coá chaáp vaøo moät quan ñieåm sai laàm naøo ñoù roài laáy ñoù laøm neàn taûng ñeå xaây döïng caùc quan ñieåm khaùc, vì theá chaéc chaén phaûi daãn ñeán taát caû ñeàu sai laàm.

1 Veà con soá 62 taø kieán, caùc baûn kinh luaän, sôù giaûi giaûi thích khoâng gioáng nhau. Chuùng toâi tham khaûo thaáy coù nhieàu khaùc bieät, nhöng töïu trung ôû ñaây neân hieåu laø taát caû nhöõng kieán giaûi sai laàm, khoâng ñuùng thaät veà thöïc taïi.

2 Saùu choã nieäm töôûng chaân chaùnh (Luïc nieäm xöù), laø saùu ñoái töôïng maø ngöôøi tu taäp thöôøng nghó nhôù ñeán. Nieäm Phaät, nieäm Phaùp, nieäm Taêng laø thöôøng nhôù nghó ñeán Tam baûo vôùi loøng cung kính, kính ngöôõng. Nieäm thieân laø thöôøng nhôù nghó ñeán caùc coõi trôøi, vì theá thöôøng tu taäp Möôøi ñieàu laønh. Nieäm thí (cuõng goïi laø nieäm xaû) laø thöôøng nhôù nghó ñeán vieäc thöïc haønh boá thí. Nieäm giôùi laø thöôøng nhôù nghó ñeán caùc giôùi luaät ñaõ thoï nhaän, duø xaû boû thaân maïng cuõng khoâng phaïm vaøo.

3 Thuû-laêng-nghieâm, phieân aâm töø Phaïn ngöõ Śūraṃgama, cuõng ñoïc laø Thuû-laêng-giaø-ma, dòch nghóa laø “kieän töôùng”, “kieän haïnh” hay “nhaát thieát söï caùnh”.

93


“Theá naøo laø Boà Taùt gìn giöõ moät vieäc? Ñoù laø noùi [gìn giöõ] taâm Boà-ñeà. Boà Taùt Ma-ha-taùt thöôøng chuyeân taâm tinh caàn baûo veä, gìn giöõ taâm Boà-ñeà nhö ngöôøi ñôøi baûo veä gìn giöõ ñöùa con duy nhaát; laïi cuõng nhö ngöôøi ñaõ bò muø moät maét baûo veä giöõ gìn con maét coøn laïi; laïi cuõng nhö keû ñi trong vuøng hoang maïc baûo veä gìn giöõ ngöôøi daãn ñöôøng. Boà Taùt luoân baûo veä gìn giöõ taâm Boà-ñeà nhö vaäy. Nhôø gìn giöõ taâm Boà-ñeà neân môùi ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Nhôø ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà neân coù ñuû thöôøng, laïc, ngaõ, tònh, töùc laø Voâ thöôïng Ñaïi Nieát-baøn. Vì theá neân Boà Taùt gìn giöõ moät vieäc naøy.

“Theá naøo laø Boà Taùt thaân caän boán vieäc? Ñoù laø noùi Boán taâm voâ löôïng. Nhöõng gì laø boán? Moät laø ñaïi töø, hai laø ñaïi bi, ba laø ñaïi hyû, boán laø ñaïi xaû. Boán taâm aáy coù theå khieán cho voâ löôïng voâ bieân chuùng sanh ñeàu phaùt taâm Boà-ñeà. Vì theá neân Boà Taùt heát loøng thaân caän boán taâm aáy.

“Theá naøo laø Boà Taùt tin theo moät leõ thaät? Boà Taùt bieát roõ taát caû chuùng sanh ñeàu quay veà moät ñöôøng. Moät ñöôøng ñoù töùc laø Ñaïi thöøa. Nhöng vì chuùng sanh neân chö Phaät vaø Boà Taùt phaân ra laøm Ba thöøa. Vì theá neân Boà Taùt tin theo [ñieàu naøy] maø chaúng traùi nghòch.

“Theá naøo laø taâm kheùo giaûi thoaùt cuûa Boà Taùt? Ñoù laø ba taâm tham, saân, si ñeàu ñaõ döùt tröø vónh vieãn. Ñoù goïi laø Boà Taùt coù taâm kheùo giaûi thoaùt.

“Theá naøo laø trí tueä kheùo giaûi thoaùt cuûa Boà Taùt? Boà Taùt Ma-ha-taùt ñoái vôùi taát caû caùc phaùp ñeàu roõ bieát khoâng chöôùng ngaïi. Ñoù goïi laø trí tueä kheùo giaûi thoaùt cuûa Boà Taùt. Do trí tueä giaûi thoaùt aáy neân vieäc chöa nghe thì nay ñöôïc

94


nghe, vieäc chöa thaáy thì nay ñöôïc thaáy, choã chöa ñeán thì nay ñöôïc ñeán.”

Baáy giôø, Boà Taùt Ma-ha-taùt Quang Minh Bieán Chieáu Cao Quyù Ñöùc Vöông baïch Phaät: “Theá Toân! Nhö Phaät noùi veà taâm giaûi thoaùt ñoù, nghóa naøy khoâng hôïp lyù. Vì sao vaäy? Vì taâm voán khoâng troùi buoäc. Theá naøo laø khoâng troùi buoäc? Baûn taùnh cuûa taâm khoâng bò tham duïc, saân khueå, ngu si troùi buoäc. Neáu taâm voán ñaõ khoâng coù söï troùi buoäc, vì sao noùi raèng taâm kheùo giaûi thoaùt?

“Baïch Theá Toân! Neáu baûn taùnh cuûa taâm khoâng bò tham duïc troùi buoäc thì do nhöõng nhaân duyeân gì maø troùi buoäc ñöôïc? Ví nhö ngöôøi vaét söøng, voán khoâng coù tính chaát cuûa baàu vuù, duø coù gaéng söùc maø vaét maõi cuõng khoâng do ñaâu maø coù söõa! Nhöng neáu ngöôøi ta vaét baàu vuù thì khoâng gioáng nhö vaäy, duø khoâng gaéng söùc maø söõa vaãn ra nhieàu. Taâm cuõng nhö vaäy, voán khoâng coù tham, nay vì sao sao laïi coù? Neáu voán khoâng tham maø veà sau coù tham, thì chö Phaät vaø Boà Taùt voán khoâng coù töôùng tham, nay aét cuõng phaûi coù!

“Baïch Theá Toân! Ví nhö ngöôøi phuï nöõ voâ sanh,1 voán khoâng theå sanh con, duø maát nhieàu coâng söùc vôùi voâ soá nhaân duyeân cuõng khoâng theå sanh con. Taâm cuõng nhö vaäy, voán khoâng coù tham, duø coù nhieàu nhaân duyeân cuõng khoâng do ñaâu maø sanh ra.

“Baïch Theá Toân! Ví nhö coï xaùt vaøo goã öôùt khoâng theå sanh ra löûa. Taâm cuõng nhö vaäy, duø cho coï xaùt coá tìm tham duïc cuõng khoâng theå ñöôïc. Vì sao tham duïc laïi troùi buoäc ñöôïc taâm? 1 Nguyeân baûn Haùn vaên duøng thaïch nöõ, dòch töø Phaïn ngöõ vandhyā, chæ ngöôøi ñaøn

baø voâ sanh (khoâng theå sanh con) hoaëc khoâng coù khaû naêng haønh daâm. Caùc nhaø taân dòch chuyeån dòch chöõ naøy laø hö nöõ (虛女).

95


“Baïch Theá Toân! Ví nhö eùp caùt khoâng theå chaûy ra daàu. Taâm cuõng nhö vaäy, duø cho coù eùp cuõng chaúng sanh ra tham. Neân bieát raèng tham vaø taâm laø hai leõ khaùc nhau. Neáu nhö coù söï tham cuõng laøm sao coù theå oâ nhieãm ñöôïc taâm?

“Baïch Theá Toân! Ví nhö coù ngöôøi ñoùng coïc vaøo khoâng trung, khoâng theå dính vaøo ñoù ñöôïc. Ñöa tham duïc vaøo taâm cuõng vaäy, duø coù ñuû moïi nhaân duyeân cuõng khoâng theå laøm cho tham duïc troùi buoäc ñöôïc taâm.

“Baïch Theá Toân! Neáu taâm khoâng tham goïi laø giaûi thoaùt, vì sao chö Phaät vaø Boà Taùt khoâng nhoå ra gai nhoïn trong khoâng trung?1

“Baïch Theá Toân! Taâm quaù khöù khoâng goïi laø giaûi thoaùt; taâm vò lai cuõng khoâng giaûi thoaùt; taâm hieän taïi chaúng chung cuøng vôùi ñaïo. Vaäy taâm trong ñôøi naøo goïi laø ñöôïc giaûi thoaùt?

“Baïch Theá Toân! Nhö ngoïn ñeøn trong quaù khöù khoâng tröø ñöôïc boùng toái; ngoïn ñeøn trong töông lai cuõng khoâng tröø ñöôïc boùng toái; ngoïn ñeøn trong hieän taïi cuõng khoâng tröø ñöôïc boùng toái. Vì sao vaäy? Saùng vaø toái khoâng theå cuøng hieän höõu. Taâm cuõng nhö vaäy. Vì sao noùi raèng taâm ñöôïc giaûi thoaùt?

“Baïch Theá Toân! Tham duïc laø thaät coù. Neáu tham duïc khoâng coù thì khi thaáy nöõ saéc aét khoâng sanh tham duïc! Do [nhìn thaáy] nöõ saéc sanh ra tham duïc, neân bieát raèng tham duïc thaät coù. Vì coù tham duïc môùi ñoïa vaøo ba ñöôøng aùc. 1 Nhoå gai nhoïn trong khoâng trung: chæ vieäc voâ ích, khoâng caàn laøm. Neáu taâm voán

khoâng coù tham duïc maø coá tröø tham duïc thì chaúng khaùc gì coá nhoå gai nhoïn trong khoâng trung, thaät ra laø ñieàu voâ ích, chaúng caàn laøm. Nhöng chö Phaät vaø Boà Taùt khoâng daïy vieäc laøm voâ ích, neân yù muoán noùi ñieàu naøy laø khoâng hôïp lyù.

96


“Baïch Theá Toân! Ví nhö coù ngöôøi nhìn thaáy hình veõ phuï nöõ cuõng sanh tham duïc. Vì sanh tham duïc neân phaïm vaøo ñuû moïi toäi loãi. Neáu trong taâm voán khoâng coù tham duïc, vì sao nhìn thaáy hình veõ laïi sanh ra tham duïc? Neáu taâm khoâng tham duïc, vì sao Nhö Lai noùi raèng taâm Boà Taùt ñöôïc giaûi thoaùt? Neáu taâm coù tham duïc, vì sao nhìn thaáy hình töôùng roài sau ñoù môùi sanh ra tham duïc; neáu khoâng nhìn thaáy hình töôùng thì khoâng sanh tham duïc? Hieän nay con nhìn thaáy coù quaû baùo xaáu aùc, neân bieát laø thaät coù tham duïc. Ñoái vôùi saân khueå, ngu si cuõng gioáng nhö vaäy.

“Baïch Theá Toân! Ví nhö chuùng sanh mang taám thaân voâ ngaõ, nhöng keû phaøm phu sai laàm cho laø thaät coù baûn ngaõ. Tuy coù tö töôûng chaáp ngaõ nhöng khoâng vì theá maø ñoïa vaøo ba ñöôøng aùc. Vì sao nhöõng keû tham duïc, ñoái vôùi hình veõ khoâng thaät laø nöõ nhaân maø khôûi leân yù töôûng tham duïc vôùi nöõ nhaân laïi ñoïa vaøo ba ñöôøng aùc?

“Baïch Theá Toân! Vì nhö ngöôøi ta coï xaùt vaøo goã lieàn sanh ra löûa. Nhöng trong caùc duyeân lieân quan ñeàu khoâng coù taùnh löûa. Vaäy do nhaân duyeân gì maø sanh ra ñöôïc löûa?

“Baïch Theá Toân! Tham duïc cuõng nhö vaäy. Trong hình saéc khoâng coù tham, trong aâm thanh, muøi höông, vò neám, söï xuùc chaïm vaø caùc phaùp cuõng khoâng coù tham. Vì sao töø

97


nôi hình saéc, aâm thanh, muøi höông, vò neám, söï xuùc chaïm, caùc phaùp laïi sanh ra tham? Neáu trong caùc duyeân aáy thaûy ñeàu khoâng coù tham, vì sao chæ coù chuùng sanh khôûi sanh tham duïc, coøn chö Phaät, Boà Taùt laïi khoâng khôûi sanh?

“Baïch Theá Toân! Taâm cuõng laø khoâng nhaát ñònh. Neáu taâm laø nhaát ñònh thì khoâng coù tham duïc, saân khueå, ngu si. Neáu taâm laø khoâng nhaát ñònh, vì sao noùi raèng taâm ñöôïc giaûi thoaùt?

“Tham cuõng laø khoâng nhaát ñònh. Neáu tham laø khoâng nhaát ñònh, vì sao do nôi tham maø phaûi sanh vaøo ba ñöôøng aùc? Ngöôøi coù tham vaø caûnh giôùi [maø ngöôøi aáy] sanh vaøo, caû hai ñeàu khoâng nhaát ñònh. Vì sao vaäy? Vì caû hai ñeàu duyeân vôùi moät saéc maø sanh ra tham, hoaëc sanh ra saân, hoaëc sanh ra si. Cho neân ngöôøi coù tham vaø caûnh giôùi [maø ngöôøi aáy] sanh vaøo, caû hai ñeàu laø khoâng nhaát ñònh. Neáu caû hai ñeàu laø khoâng nhaát ñònh, vì sao Nhö Lai noùi raèng Boà Taùt tu haønh kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy thì taâm ñöôïc giaûi thoaùt?”

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN HEÁT QUYEÅN HAI MÖÔI LAÊM

160

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØNQUYEÅN HAI MÖÔI SAÙU

PHAÅM BOÀ TAÙT QUANG MINH BIEÁN CHIEÁU CAO QUYÙ ÑÖÙC VÖÔNG

Phaåm thöù möôøi – Phaàn saùu

Baáy giôø, ñöùc Theá Toân baûo Boà Taùt Ma-ha-taùt Quang Minh Bieán Chieáu Cao Quyù Ñöùc Vöông: “Laønh

thay, laønh thay! Thieän nam töû! Taâm khoâng bò tham duïc troùi buoäc, cuõng chaúng phaûi khoâng bò troùi buoäc; chaúng phaûi giaûi thoaùt, chaúng phaûi khoâng giaûi thoaùt; chaúng phaûi coù, chaúng phaûi khoâng, chaúng phaûi hieän taïi, chaúng phaûi quaù khöù, chaúng phaûi vò lai. Vì sao vaäy? Thieän nam töû! Vì taát caû caùc phaùp ñeàu khoâng coù töï taùnh.

“Thieän nam töû! Coù nhöõng keû ngoaïi ñaïo noùi raèng: ‘Nhaân duyeân hoøa hieäp aét coù quaû sanh.’

“Neáu trong caùc duyeân voán khoâng coù taùnh sanh maø coù theå sanh ra, thì hö khoâng chaúng coù taùnh sanh aét cuõng sanh ra quaû! Nhöng hö khoâng chaúng sanh ra chi caû, vì ñoù chaúng phaûi laø nhaân.

“Bôûi trong caùc duyeân voán saün coù taùnh quaû, cho neân khi taäp hôïp laïi môùi sanh ñöôïc quaû. Vì sao vaäy? Nhö Ñeà-baø-ñaït muoán ñaép töôøng vaùch aét phaûi laáy buøn ñaát chöù khoâng laáy maøu saéc; muoán veõ tranh phaûi laáy maøu saéc chöù khoâng laáy caây coû; muoán may aùo phaûi laáy chæ tô chöù khoâng laáy

161


buøn ñaát, caây goã; muoán xaây phoøng oác phaûi laáy buøn ñaát chöù khoâng laáy tô sôïi.

“Do söï choïn laáy nhö vaäy neân bieát raèng nhöõng vaät ñöôïc choïn ñoù ñeàu coù theå sanh quaû [töông öùng]. Vì coù theå sanh quaû [töông öùng] neân bieát raèng trong nhaân ñaõ saün coù taùnh roài. Neáu khoâng do saün taùnh thì moät vaät haún coù theå sanh ra heát thaûy caùc vaät. Neáu laø coù theå choïn laáy, coù theå laøm neân, coù theå taïo ra, neân bieát raèng trong moãi vaät aáy ñaõ saün coù quaû [töông öùng] roài. Neáu khoâng coù quaû [töông öùng] thì ngöôøi ta haún ñaõ khoâng choïn laáy, khoâng laøm neân, khoâng taïo ra.

“Chæ coù hö khoâng laø khoâng choïn laáy, khoâng taïo thaønh, cho neân coù theå sanh ra heát thaûy vaïn vaät. Laø vì coù nhaân. Nhö haït ni-caâu-ñaø sanh ra caây ni-caâu-ñaø, trong söõa saün coù nhaân cuûa ñeà-hoà, trong sôïi tô saün coù nhaân cuûa taám vaûi, trong ñaát seùt saün coù nhaân cuûa caùi bình.

“Thieän nam töû! Taát caû phaøm phu meâ toái vì voâ minh neân noùi chaéc raèng: ‘Hình saéc coù nghóa vöôùng chaáp; taâm coù taùnh tham muoán.’ Laïi noùi raèng: ‘Keû phaøm phu trong taâm coù taùnh tham, laïi cuõng coù taùnh giaûi thoaùt. Khi gaëp nhaân duyeân tham thì taâm sanh tham; gaëp nhaân duyeân giaûi thoaùt thì ñöôïc giaûi thoaùt.’

“Tuy laäp luaän nhö vaäy nhöng thaät khoâng hôïp lyù.

“Coù nhöõng keû phaøm phu laïi noùi raèng: ‘Trong heát thaûy caùc nhaân ñeàu khoâng coù quaû.’

“Nhaân coù hai loaïi. Moät laø nhaân vi teá, hai laø nhaân thoâ lôùn. Nhaân vi teá laø thöôøng, nhaân thoâ lôùn laø voâ thöôøng. Töø nhaân vi teá maø chuyeån thaønh nhaân thoâ lôùn; töø nhaân thoâ

162


lôùn laïi chuyeån thaønh quaû. Vì nhaân thoâ lôùn laø voâ thöôøng neân quaû cuõng voâ thöôøng.

“Thieän nam töû! Coù nhöõng keû phaøm phu laïi noùi raèng: ‘Taâm khoâng coù nhaân, tham cuõng khoâng coù nhaân, do ñieàu kieän moâi tröôøng thích hôïp neân sanh taâm tham.’

“Nhöõng keû nhö vaäy vì khoâng hieåu ñöôïc nhaân duyeân cuûa taâm neân phaûi luaân hoài trong saùu neûo, chòu ñuû moïi cuoäc sanh töû.

“Thieän nam töû! Ví nhö con choù bò buoäc vaøo caây coät, suoát ngaøy ñi quanh coät maø khoâng theå lìa ra. Heát thaûy phaøm phu cuõng vaäy, bò voâ minh xieàng xích, buoäc vaøo caây coät sanh töû, ñi quanh quaån trong hai möôi laêm caûnh giôùi hieän höõu maø khoâng theå lìa ra khoûi.

“Thieän nam töû! Ví nhö coù ngöôøi rôi xuoáng hoá xí, vöøa leân khoûi roài laïi rôi xuoáng nöõa; hoaëc nhö ngöôøi vöøa khoûi beänh laïi maéc phaûi maàm beänh; hoaëc nhö ngöôøi ñi ñöôøng gaëp choã hoang vaéng, vöøa qua khoûi roài quay trôû laïi; hoaëc nhö ngöôøi taém röûa saïch seõ roài laïi boâi buøn ñaát vaøo... Taát caû phaøm phu cuõng vaäy, hoï ñaõ ñöôïc giaûi thoaùt khoûi caûnh giôùi Voâ sôû höõu, chæ laø chöa thoaùt khoûi caûnh giôùi Phi phi töôûng;1 nhöng roài quay laïi sa vaøo ba ñöôøng aùc.

“Vì sao vaäy? Heát thaûy phaøm phu chæ quaùn xeùt nôi quaû maø khoâng quaùn xeùt nhaân duyeân. Ví nhö con choù ñuoåi theo cuïc ñaát chöù khoâng ñuoåi theo ngöôøi [neùm ñaát]. Nhöõng keû

1 Voâ sôû höõu xöù laø caûnh giôùi naèm döôùi caûnh giôùi Phi phi töôûng. Phi phi töôûng vaø Phi töôûng phi phi töôûng laø nhöõng caûnh giôùi thuoäc veà Voâ saéc giôùi. Khi haønh giaû tu thieàn ñaït ñònh, thaàn thöùc leân ñeán caûnh giôùi Voâ sôû höõu xöù, vöôït qua khoûi Voâ sôû höõu xöù thì ñeán Phi phi töôûng xöù. Nhöng Phi phi töôûng xöù cuõng khoâng phaûi caûnh giôùi hoaøn toaøn giaûi thoaùt, vì vaãn coøn trong sanh töû.

163


phaøm phu cuõng vaäy! Hoï chæ quaùn xeùt nôi quaû maø khoâng quaùn xeùt nhaân duyeân [ñaõ goùp phaàn taïo thaønh quaû]. Vì khoâng quaùn xeùt [nhaân duyeân nhö vaäy] neân töø caûnh giôùi Phi töôûng hoï phaûi thoái chuyeån, quay trôû laïi Ba neûo aùc.

“Thieän nam töû! Chö Phaät, Boà Taùt khoâng bao giôø noùi moät caùch nhaát ñònh raèng trong nhaân coù quaû hay trong nhaân khoâng coù quaû; cuõng khoâng noùi laø vöøa coù vöøa khoâng coù quaû hoaëc chaúng phaûi coù cuõng chaúng phaûi khoâng coù quaû.

“Neáu ai noùi chaéc raèng trong nhaân tröôùc ñaõ coù quaû, hoaëc khoâng coù quaû, hoaëc vöøa coù vöøa khoâng coù quaû, hoaëc chaúng phaûi coù chaúng phaûi khoâng coù quaû, neân bieát raèng nhöõng keû aáy ñeàu laø beø ñaûng cuûa ma, bò ma troùi buoäc, töùc laø ngöôøi coù tham aùi. Ngöôøi coù tham aùi nhö vaäy khoâng theå döùt khoûi söï troùi buoäc cuûa sanh töû, khoâng bieát ñöôïc töôùng cuûa taâm vaø töôùng tham duïc.

“Thieän nam töû! Chö Phaät, Boà Taùt chæ baøy roõ lyù trung ñaïo, [khoâng rôi vaøo nhöõng thieân kieán nhö treân]. Vì sao vaäy? Tuy noùi raèng caùc phaùp chaúng phaûi coù, chaúng phaûi khoâng, nhöng khoâng nhaát ñònh. Vì leõ gì? Vì nhaân nôi con maét, nhaân nôi hình saéc, nhaân nôi aùnh saùng, nhaân nôi taâm ngöôøi, nhaân nôi yù nieäm maø thöùc ñöôïc sanh ra. Thöùc naøy chaéc chaén khoâng ôû trong con maét, trong hình saéc, trong aùnh saùng, trong taâm ngöôøi, trong yù nieäm, cuõng chaúng ôû khoaûng giöõa [nhöõng thöù ñoù], cuõng chaúng phaûi coù, chaúng phaûi khoâng. Töø nôi caùc duyeân maø sanh neân goïi laø coù; khoâng coù töï taùnh neân goïi laø khoâng. Vì theá Nhö Lai daïy raèng caùc phaùp chaúng phaûi coù, chaúng phaûi khoâng.

“Thieän nam töû! Chö Phaät, Boà Taùt chaúng heà noùi moät caùch nhaát ñònh raèng taâm coù taùnh thanh tònh hoaëc baát

164


tònh, hoaëc coù caû tònh vaø baát tònh, vì taâm khoâng coù choã truï. Do duyeân maø coù sanh tham duïc, neân noùi laø chaúng phaûi khoâng; taùnh tham voán laø khoâng, neân noùi laø chaúng phaûi coù.

“Thieän nam töû! Do nhaân duyeân, taâm môùi sanh tham; cuõng do nhaân duyeân, taâm ñöôïc giaûi thoaùt.

“Thieän nam töû! Coù hai loaïi nhaân duyeân, moät loaïi tuøy theo sanh töû, moät loaïi tuøy theo Ñaïi Nieát-baøn.

“Thieän nam töû! Bôûi coù nhaân duyeân neân taâm vaø tham duïc cuøng sanh, cuøng dieät.

“Laïi coù tröôøng hôïp taâm vaø tham duïc cuøng sanh nhöng khoâng cuøng dieät.

“Laïi coù tröôøng hôïp taâm vaø tham duïc khoâng cuøng sanh nhöng cuøng dieät.

“Laïi coù tröôøng hôïp taâm vaø tham duïc khoâng cuøng sanh cuõng khoâng cuøng dieät.

“Theá naøo laø taâm vaø tham duïc cuøng sanh, cuøng dieät?

“Thieän nam töû! Nhö coù nhöõng keû phaøm phu chöa tröø döùt taâm tham duïc, döïa treân taâm tham duïc maø tu taäp. Ñoái vôùi nhöõng keû aáy, taâm vaø tham duïc cuøng sanh, cuøng dieät. Ñoái vôùi taát caû chuùng sanh chöa tröø döùt taâm tham thì taâm vaø tham duïc cuøng sanh, cuøng dieät. Nhö chuùng sanh ôû Duïc giôùi, taát caû ñeàu coù möùc thieàn sô ñòa,1 duø coù tu hay khoâng tu cuõng thöôøng ñöôïc thaønh töïu, khi gaëp nhaân duyeân lieàn chöùng ñaéc. Noùi nhaân duyeân töùc laø noùi ñeán luùc coù hoûa tai.2 Taát caû phaøm phu cuõng vaäy; duø coù tu hoaëc khoâng tu, ñeàu 1 Thieàn Sô ñòa: cuõng vieát: Sô thieàn, Sô thieàn ñònh, Ñeä nhaát thieàn. 2 Hoûa tai: Trong kinh Phaät daïy raèng khi moät ñaïi kieáp saép chaám döùt thì khôûi leân

moät traän hoûa tai (naïn löûa), tieâu dieät theá giôùi ñeán taän caûnh giôùi Sô thieàn. Ñaây yù

165


laø taâm vaø tham duïc cuøng sanh, cuøng dieät. Vì sao vaäy? Vì chöa tröø döùt tham duïc.

“Theá naøo laø taâm vaø tham duïc cuøng sanh nhöng khoâng cuøng dieät? Haøng ñeä töû Thanh vaên do gaëp nhaân duyeân maø sanh tham taâm duïc. Vì sôï taâm tham duïc neân tu pheùp quaùn xöông traéng. Ñoù goïi laø taâm vaø tham duïc cuøng sanh nhöng khoâng cuøng dieät.1

“Laïi coù tröôøng hôïp [khaùc] taâm vaø tham duïc cuøng sanh nhöng khoâng cuøng dieät. Nhö haøng Thanh vaên khi chöa chöùng Boán quaû thaùnh,2 neáu gaëp nhaân duyeân lieàn sanh taâm tham duïc. Sau khi chöùng Boán quaû thaùnh thì taâm tham duïc dieät maát. Ñoù goïi laø taâm vaø tham duïc cuøng sanh nhöng khoâng cuøng dieät.

“Khi Boà Taùt Ma-ha-taùt chöùng ñaéc Baát ñoäng ñòa3 thì [cuõng laø tröôøng hôïp] taâm vaø tham duïc cuøng sanh nhöng khoâng cuøng dieät.

“Theá naøo laø taâm vaø tham duïc khoâng cuøng sanh nhöng cuøng dieät? Nhö Boà Taùt Ma-ha-taùt ñaõ tröø döùt taâm tham roài, nhöng vì chuùng sanh neân thò hieän coù tham duïc. Nhôø thò hieän nhö vaäy giuùp cho voâ löôïng voâ bieân chuùng sanh [coù theå ñeán] thöa hoûi vaø thoï nhaän phaùp laønh, thaønh töïu troïn veïn. Ñoù goïi laø taâm vaø tham duïc khoâng cuøng sanh nhöng cuøng dieät.

noùi khi hoûa tai xaûy ra thì chuùng sanh trong coõi Duïc giôùi do nhaân duyeân ñoù maø phaùt taâm tu taäp ñeàu ñaït ñöôïc caûnh giôùi Sô thieàn.

1 Nhôø tu pheùp quaùn xöông traéng neân sanh taâm nhaøm chaùn khoâng coøn tham duïc. Vì dieät ñöôïc tham duïc neân noùi laø taâm khoâng cuøng dieät vôùi tham duïc.

2 Boán quaû thaùnh (Töù thaùnh quaû): laø caùc ñòa vò tu chöùng cuûa haøng Thanh vaên, goàm töø thaáp leân cao: 1. quaû Tu-ñaø-hoaøn, 2. quaû Tö-ñaø-haøm, 3. quaû A-na-haøm, 4. quaû A-la-haùn. A-la-haùn laø quaû vò cao nhaát, cuõng goïi laø Nieát-baøn cuûa Tieåu thöøa.

3 Baát ñoäng ñòa (Phaïn: acalā-bhūmi): Ñòa vò thöù taùm trong Thaäp ñòa cuûa Boà Taùt.

166


“Theá naøo laø taâm vaø tham duïc khoâng cuøng sanh, khoâng cuøng dieät? Ñoù laø noùi caùc vò A-la-haùn, Duyeân giaùc, chö Phaät vaø chö Boà Taùt, tröø haøng Boà Taùt ôû Baát ñoäng ñòa. Tröôøng hôïp cuûa caùc vò naøy goïi laø taâm vaø tham duïc khoâng cuøng sanh, khoâng cuøng dieät. Vì nghóa aáy, chö Phaät, Boà Taùt khoâng noùi moät caùch nhaát ñònh raèng taùnh cuûa taâm voán laø tònh hay voán laø baát tònh.

“Thieän nam töû! Taâm naøy khoâng hoøa hôïp vôùi phieàn naõo laø tham, laïi cuõng khoâng hoøa hôïp vôùi saân, vôùi si.

“Thieän nam töû! Ví nhö maët trôøi, maët traêng bò che khuaát bôûi khoùi buïi, maây muø vaø thaân hình vò La-haàu.1 Do nhaân duyeân aáy, chuùng sanh khoâng thaáy ñöôïc maët trôøi, maët traêng. Tuy khoâng thaáy ñöôïc, nhöng taùnh cuûa maët trôøi, maët traêng khoâng hoøa hôïp vôùi nhöõng thöù che khuaát aáy. Taâm cuõng nhö vaäy, do nhaân duyeân maø sanh ra phieàn naõo laø tham duïc. Tuy chuùng sanh cho raèng taâm hôïp vôùi tham, nhöng taùnh cuûa taâm thaät khoâng hôïp vôùi tham. Neáu taâm tham töùc laø coù taùnh tham; neáu taâm khoâng tham töùc laø coù taùnh khoâng tham. Taâm khoâng tham thì khoâng theå tham; taâm phieàn naõo tham thì khoâng theå khoâng tham.

“Thieän nam töû! Vì nghóa aáy neân phieàn naõo tham duïc khoâng theå laøm oâ nhieãm ñöôïc taâm. Chö Phaät, Boà Taùt phaù tröø vónh vieãn phieàn naõo tham duïc neân noùi raèng taâm ñöôïc giaûi thoaùt. Taát caû chuùng sanh, do nhaân duyeân maø sanh ra phieàn naõo tham duïc; cuõng do nhaân duyeân maø [döùt tröø phieàn naõo tham duïc,] taâm ñöôïc giaûi thoaùt.

1 La-haàu: Töùc La-haàu A-tu-la vöông (Vò vua cuûa loaøi a-tu-la, teân laø La-haàu). Trong quyeån 24, Phaät coù daïy: “Nhö thaân hình vò La-haàu, vua cuûa loaøi a-tu-la laø to lôùn nhaát trong caùc thaân hình to lôùn.”

167


“Thieän nam töû! Ví nhö treân Tuyeát sôn coù choã cao vuùt hieåm trôû, con ngöôøi vaø loaøi khæ ñeàu khoâng ñeán ñöôïc. Laïi coù choã loaøi khæ ñeán ñöôïc nhöng con ngöôøi khoâng ñeán ñöôïc. Laïi cuõng coù choã con ngöôøi vaø loaøi khæ ñeàu ñi ñeán ñöôïc.

“Thieän nam töû! ÔÛ nôi con ngöôøi vaø loaøi khæ ñeàu ñeán ñöôïc, thôï saên thöôøng laáy keo dính pheát treân moät taám vaùn roài duøng ñeå baét khæ. Vì ngu si, khæ ñi ñeán laáy tay sôø, lieàn bò dính chaët tay vaøo ñoù. Vì muoán gôõ tay neân duøng chaân ñaïp vaøo, lieàn bò dính caû chaân. Vì muoán gôõ chaân neân duøng mieäng caén vaøo, lieàn bò dính caû mieäng. Nhö vaäy, caû tay chaân vaø mieäng ñeàu khoâng thoaùt ra ñöôïc. Khi aáy, thôï saên lieàn duøng gaäy xoû ngang qua, vaùc khæ veà nhaø.

“Choã hieåm trôû treân Tuyeát sôn laø ví nhö choã ñaït ñöôïc Chaùnh ñaïo cuûa Phaät, Boà Taùt. Con khæ ví nhö keû phaøm phu. Thôï saên ví nhö Ma Ba-tuaàn. Keo dính ví nhö phieàn naõo tham duïc.

“Choã con ngöôøi vaø loaøi khæ ñeàu khoâng ñeán ñöôïc laø ví nhö phaøm phu vaø Ma vöông Ba-tuaàn ñeàu khoâng ñeán ñöôïc.

“Choã loaøi khæ ñeán ñöôïc, con ngöôøi khoâng ñeán ñöôïc laø ví nhö ngoaïi ñaïo coù trí tueä, caùc loaïi aùc ma... tuy duøng naêm duïc cuõng khoâng theå troùi buoäc hoï.

“Choã maø con ngöôøi vaø loaøi khæ ñeàu ñeán ñöôïc laø ví nhö taát caû phaøm phu vaø Ma Ba-tuaàn thöôøng ôû trong choán sanh töû, khoâng theå tu haønh. Nhöõng keû phaøm phu bò naêm duïc troùi buoäc, khieán Ma Ba-tuaàn deã daøng baét laáy mang ñi, nhö thôï saên duøng keo dính maø baét khæ roài mang veà nhaø.

“Thieän nam töû! Ví nhö moät vò quoác vöông soáng ôû nöôùc mình, thaân taâm ñeàu ñöôïc an vui. Neáu ñeán nöôùc khaùc aét

168


phaûi chòu moïi söï khoå. Taát caû chuùng sanh cuõng vaäy, neáu ôû nôi caûnh giôùi cuûa hoï, aét ñöôïc an vui; neáu ñeán caûnh giôùi khaùc aét gaëp aùc ma, chòu caùc khoå naõo. Caûnh giôùi cuûa hoï laø chæ cho Boán nieäm xöù; caûnh giôùi khaùc laø chæ cho naêm duïc.

“Theá naøo goïi laø troùi buoäc vôùi ma? Coù nhöõng chuùng sanh ñoái vôùi voâ thöôøng laïi thaáy laø thöôøng, thöôøng laïi thaáy laø voâ thöôøng; ñoái vôùi khoå laïi thaáy laø vui, ñoái vôùi vui laïi thaáy laø khoå; ñoái vôùi baát tònh laïi thaáy laø thanh tònh, ñoái vôùi thanh tònh laïi thaáy laø baát tònh; ñoái vôùi voâ ngaõ thaáy laø ngaõ; ñoái vôùi ngaõ thaáy laø voâ ngaõ; khoâng thaät giaûi thoaùt laïi sai laàm thaáy laø giaûi thoaùt; ñoái vôùi chaân thaät giaûi thoaùt laïi thaáy laø khoâng giaûi thoaùt; chaúng phaûi giaùo phaùp laïi thaáy laø giaùo phaùp; ñoái vôùi giaùo phaùp laïi thaáy laø chaúng phaûi giaùo phaùp. Nhöõng ngöôøi nhö vaäy goïi laø troùi buoäc vôùi ma. Troùi buoäc vôùi ma thì taâm khoâng ñöôïc thanh tònh.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Neáu thaáy raèng caùc phaùp thaät coù töôùng nhaát ñònh, hoaëc chung, hoaëc rieâng, neân bieát raèng ngöôøi aáy khi thaáy saéc lieàn taïo ra töôùng saéc; cho ñeán thaáy thöùc cuõng taïo ra töôùng thöùc!1 Khi thaáy keû nam ngöôøi nöõ lieàn taïo ra töôùng nam, töôùng nöõ; khi thaáy ngaøy, thaùng, naêm lieàn taïo ra caùc töôùng ngaøy, thaùng, naêm; cho ñeán khi thaáy caùc aám, nhaäp, giôùi lieàn taïo ra caùc töôùng aám, nhaäp, giôùi. Caùch thaáy nhö vaäy goïi laø troùi buoäc vôùi ma. Troùi buoäc vôùi ma thì taâm khoâng ñöôïc thanh tònh.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Neáu thaáy baûn ngaõ laø saéc, hoaëc trong saéc coù baûn ngaõ, hoaëc trong baûn ngaõ coù saéc, hoaëc saéc thuoäc veà baûn ngaõ,... cho ñeán thaáy baûn ngaõ laø thöùc, hoaëc

1 Töø saéc cho ñeán thöùc: laø muoán noùi toùm goïn caû naêm aám, goàm saéc, thoï, töôûng, haønh, thöùc.

169


trong thöùc coù baûn ngaõ, hoaëc trong baûn ngaõ coù thöùc, hoaëc thöùc thuoäc veà baûn ngaõ.1 Nhöõng keû thaáy nhö vaäy ñeàu laø troùi buoäc vôùi ma, chaúng phaûi ñeä töû Phaät.

“Thieän nam töû! Coù nhöõng ñeä töû Thanh vaên lìa xa Möôøi hai boä kinh cuûa Nhö Lai, tu taäp moïi thöù saùch vôû cuûa ngoaïi ñaïo, chaúng tu haïnh nghieäp tòch dieät xuaát gia, laøm toaøn nhöõng vieäc taïi gia theá tuïc.

“Sao goïi laø vieäc taïi gia? Thoï nhaän vaø chöùa tröõ taát caû nhöõng vaät khoâng trong saïch nhö toâi tôù trai gaùi, ruoäng vöôøn, nhaø cöûa, voi ngöïa, xe coä, laïc ñaø, löøa, gaø, choù, khæ, heo, deâ, moïi thöù luùa neáp; lìa xa nhöõng baäc xuaát gia, thaân caän vaø nöông döïa ngöôøi theá tuïc, traùi nghòch lôøi daïy cuûa Phaät. Hoï noùi vôùi nhöõng keû theá tuïc raèng: ‘Phaät cho pheùp tyø-kheo thoï nhaän vaø chöùa tröõ moïi thöù baát tònh.’ Ñoù goïi laø laøm toaøn nhöõng vieäc taïi gia.

“Coù nhöõng ñeä töû khoâng vì [muïc ñích ñaït ñeán] Nieát-baøn, chæ vì lôïi döôõng maø gaàn guõi vaø nghe nhaän Möôøi hai boä kinh, söû duïng nhöõng choã ôû, ñoà duøng cuûa chuùng taêng vaø vaät cuùng döôøng cuûa tín thí, y phuïc, thöïc phaåm... laøm taøi saûn rieâng cuûa mình. Hoï tham muoán nhaø cuûa keû khaùc, cho ñeán bôï ñôõ thaân caän keû quyeàn theá. Hoï duøng boùi toaùn xem vieäc laønh döõ, suy ñoaùn chuyeän neân hö, meâ chôi ñuû caùc troø côø baïc, aên thua... Hoï gaàn guõi caùc tyø-kheo ni vaø nhöõng thieáu nöõ chöa choàng, nuoâi hai sa-di.2 Hoï thöôøng ñeán nhaø nhöõng ngöôøi ñoà teå, thôï saên, quaùn röôïu vaø choã ôû cuûa haïng chieân-ñaø-la. Hoï thöôøng laøm moïi vieäc mua baùn; töï tay laøm moùn

1 Ñaây cuõng laø noùi toùm goïn caû naêm aám, goàm caû saéc, thoï, töôûng, haønh, thöùc.2 Theo giôùi luaät thì vò tyø-kheo hay tröôûng laõo khoâng ñöôïc cuøng luùc nuoâi döôõng hai

sa-di soáng chung vôùi nhau.

170


aên; nhaän ñi söù ñeán caùc nöôùc laùng gieàng, thoâng baùo tin töùc, meänh leänh [cho ngöôøi theá tuïc]... Neân bieát raèng nhöõng keû nhö vaäy laø quyeán thuoäc cuûa ma, chaúng phaûi ñeä töû Phaät.

“Do nhaân duyeân aáy neân taâm vaø tham duïc cuøng sanh, cuøng dieät. Cho ñeán taâm vaø si cuøng sanh, cuøng dieät, cuõng gioáng nhö vaäy.1

“Thieän nam töû! Vì nhaân duyeân aáy neân taùnh cuûa taâm chaúng phaûi trong saïch, cuõng chaúng phaûi khoâng trong saïch. Cho neân ta noùi raèng [coù] taâm ñöôïc giaûi thoaùt.

“Neáu coù ngöôøi khoâng thoï nhaän, chöùa tröõ taát caû nhöõng vaät baát tònh, vì [muïc ñích ñaït ñeán] Ñaïi Nieát-baøn maø thoï trì, ñoïc tuïng Möôøi hai boä kinh, sao cheùp, giaûng giaûi, neân bieát raèng nhöõng ngöôøi aáy laø ñeä töû chaân thaät cuûa Phaät, khoâng ñi ñeán caûnh giôùi cuûa aùc ma Ba-tuaàn. Ñoù laø tu taäp Ba möôi baûy phaåm ñaïo. Nhôø tu taäp neân taâm vaø tham duïc khoâng cuøng sanh, cuøng dieät.

“Ñoù goïi laø Boà Taùt tu haønh kinh ñieån vi dieäu Ñaïi Nieát-baøn thaønh töïu troïn veïn coâng ñöùc thöù taùm.2

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Theá naøo laø Boà Taùt Ma-ha-taùt tu haønh kinh ñieån vi dieäu Ñaïi Nieát-baøn thaønh töïu troïn veïn coâng ñöùc thöù chín?

“Thieän nam töû! Boà Taùt Ma-ha-taùt tu haønh kinh ñieån vi dieäu Ñaïi Nieát-baøn vöøa phaùt khôûi naêm vieäc aét ñöôïc thaønh töïu [troïn veïn coâng ñöùc thöù chín]. Ñoù laø naêm vieäc gì? Moät laø ñöùc tin, hai laø loøng ngay thaúng, ba laø trì giôùi, boán laø gaàn guõi baïn laønh, naêm laø [ñaày ñuû söï] nghe nhieàu.1 Ñaây muoán noùi toùm goïn caû tham, saân vaø si ñeàu laø nhö vaäy.2 Theo Nam baûn thì töø ñaây heát quyeån 23, baét ñaàu quyeån 24, phaåm Boà Taùt Quang

Minh Bieán Chieáu Cao Quyù Ñöùc Vöông, phaàn thöù 6 (Quang Minh Bieán Chieáu Cao Quyù Ñöùc Vöông Boà Taùt phaåm chi luïc).

171


“Theá naøo laø ñöùc tin? Boà Taùt Ma-ha-taùt vöõng tin nôi Tam baûo, tin raèng vieäc boá thí coù quaû baùo, tin coù hai loaïi chaân lyù,1 tin coù ñaïo Nhaát thöøa chöù khoâng coù thöøa naøo khaùc, nhöng vì muoán giuùp cho chuùng sanh mau ñöôïc giaûi thoaùt maø chö Phaät, Boà Taùt phaân bieät [noùi raèng] coù Ba thöøa; tin vaøo Ñeä nhaát nghóa ñeá, tin vaøo phöông tieän kheùo leùo [giaùo hoùa chuùng sanh]. Ñoù goïi laø [coù] ñöùc tin.

“Ngöôøi coù ñöùc tin nhö vaäy, duø laø sa-moân hay baø-la-moân, thieân ma, Phaïm thieân hay taát caû chuùng sanh cuõng khoâng theå phaù hoaïi. Nhaân loøng tin aáy maø ñaït ñöôïc taùnh cuûa baäc thaùnh, tu haønh boá thí duø nhieàu hay ít cuõng ñeàu ñöôïc ñeán gaàn Ñaïi Nieát-baøn, khoâng ñoïa vaøo sanh töû. Ñoái vôùi caùc phaùp tu haønh trì giôùi, ña vaên, trí tueä cuõng ñeàu nhö vaäy. Ñoù goïi laø [coù] ñöùc tin.

“Tuy coù ñöùc tin nhö vaäy nhöng khoâng töï thaáy [raèng mình coù ñöùc tin]. Ñoù goïi laø Boà Taùt tu haønh kinh Ñaïi Nieát-baøn thaønh töïu vieäc tröôùc nhaát [trong coâng ñöùc thöù chín].

“Theá naøo laø loøng ngay thaúng? Boà Taùt Ma-ha-taùt laáy loøng ngay thaúng maø ñoái vôùi chuùng sanh. Heát thaûy chuùng sanh khi gaëp nhaân duyeân aét sanh loøng doái gian dua nònh. Boà Taùt khoâng nhö theá. Vì sao vaäy? Vì hieåu roõ raèng caùc phaùp ñeàu do nhaân duyeân. Boà Taùt Ma-ha-taùt tuy thaáy nhöõng loãi laàm, toäi aùc cuûa chuùng sanh cuõng chaúng bao giôø noùi ra [vôùi keû khaùc].2 Vì sao vaäy? Vì e raèng khôûi sanh phieàn naõo. Neáu khôûi sanh phieàn naõo aét ñoïa vaøo ñöôøng aùc. Boà

1 Hai chaân lyù (Nhò ñeá): töùc Tuïc ñeá hay Theá ñeá (chaân lyù töông ñoái cuûa theá tuïc) vaø Chaân ñeá, Thaéng nghóa ñeá hay Ñeä nhaát nghóa ñeá (chaân lyù tuyeät ñoái cuûa caûnh giôùi giaûi thoaùt).

2 Khoâng noùi loãi cuûa ngöôøi vôùi keû khaùc (vì muoán beâu xaáu), khaùc vôùi vieäc chæ loãi cuûa ngöôøi khaùc ra ñeå khuyeân raên, daïy baûo.

172


Taùt thaáy chuùng sanh coù chuùt ít vieäc laønh lieàn ngôïi khen xöng taùn. Theá naøo laø vieäc laønh? Ñoù laø noùi taùnh Phaät. Ngôïi khen taùnh Phaät neân khieán cho chuùng sanh ñeàu phaùt taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.”

Luùc aáy, Boà Taùt Ma-ha-taùt Quang Minh Bieán Chieáu Cao Quyù Ñöùc Vöông baïch Phaät: “Theá Toân! Nhö Phaät vöøa noùi, Boà Taùt Ma-ha-taùt ngôïi khen taùnh Phaät, khieán chuùng sanh phaùt taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Nghóa aáy khoâng hôïp lyù. Vì sao vaäy? Khi vöøa môû ñaàu kinh Nieát-baøn naøy, Nhö Lai daïy raèng coù ba loaïi beänh nhaân. Loaïi thöù nhaát, neáu ñöôïc gaëp thaày cho thuoác, ñöôïc ngöôøi saên soùc aét deã khoûi beänh; neáu khoâng thì beänh khoâng khoûi. Loaïi thöù hai duø coù gaëp thaày xem beänh cho thuoác hay khoâng ñeàu khoâng theå khoûi. Loaïi thöù ba duø coù gaëp thaày xem beänh cho thuoác hay khoâng cuõng ñeàu ñöôïc khoûi.1

“Taát caû chuùng sanh cuõng ñeàu nhö vaäy. Coù nhöõng ngöôøi neáu gaëp ñöôïc thieän höõu, chö Phaät, Boà Taùt, nghe thuyeát phaùp nhieäm maàu aét seõ phaùt taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà; nhöng neáu khoâng gaëp thì khoâng theå phaùt taâm nhö vaäy. Ñoù laø noùi haøng Tu-ñaø-hoaøn, Tö-ñaø-haøm, A-na-haøm, A-la-haùn, Phaät Bích-chi. Laïi coù nhöõng ngöôøi tuy gaëp ñöôïc thieän höõu, chö Phaät, Boà Taùt, nghe thuyeát phaùp maàu, nhöng cuõng khoâng theå phaùt taâm; neáu nhö khoâng gaëp cuõng khoâng theå phaùt taâm. Ñoù laø noùi haïng nhaát-xieån-ñeà. Laïi coù nhöõng ngöôøi duø ñöôïc gaëp hay khoâng ñöôïc gaëp [chö Phaät, Boà Taùt] cuõng ñeàu coù theå phaùt taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Ñoù laø noùi haøng Boà Taùt.

“Neáu noùi raèng duø gaëp hay khoâng gaëp ñöôïc [chö Phaät, 1 Xem laïi töø trang 502 cuûa Taäp 2, thuoäc phaåm Thò hieän beänh.

173


Boà Taùt], thaûy ñeàu phaùt taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, thì taïi sao nay Nhö Lai laïi daïy raèng do vieäc ngôïi khen taùnh Phaät khieán chuùng sanh phaùt taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà?

“Baïch Theá Toân! Neáu nhö gaëp ñöôïc thieän höõu, chö Phaät, Boà Taùt, nghe thuyeát phaùp maàu; hoaëc laø khoâng gaëp ñöôïc, thaûy ñeàu khoâng theå phaùt taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, thì nghóa aáy cuõng khoâng hôïp lyù. Vì sao vaäy? Vì nhöõng ngöôøi nhö vaäy seõ ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Haïng nhaát-xieån-ñeà, vì coù taùnh Phaät neân duø nghe hay khoâng nghe cuõng ñeàu seõ ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà!

“Baïch Theá Toân! Theo lôøi Phaät daïy thì theá naøo goïi laø nhaát-xieån-ñeà? Nhö noùi ñoù laø nhöõng keû döùt maát caên laønh, nghóa aáy cuõng khoâng hôïp lyù. Vì sao vaäy? Vì hoï khoâng heà döùt maát taùnh Phaät. Taùnh Phaät aáy theo ñuùng lyù laø khoâng theå döùt maát, vì sao Phaät noùi laø döùt maát caên laønh?

“Nhö tröôùc ñaây Phaät thuyeát Möôøi hai boä kinh, daïy raèng phaùp laønh coù hai loaïi: thöôøng vaø voâ thöôøng. Thöôøng thì khoâng bò döùt maát, voâ thöôøng aét bò döùt maát. Vì caùc phaùp laønh voâ thöôøng coù theå bò döùt maát, neân ñoïa vaøo ñòa nguïc; caùc phaùp laønh laø thöôøng khoâng bò döùt maát, sao khoâng ngaên chaën [ñöôïc toäi vaøo ñòa nguïc]? Taùnh Phaät khoâng döùt maát thì khoâng phaûi laø nhaát-xieån-ñeà, vì sao Nhö Lai noùi ñoù laø nhaát-xieån-ñeà?

“Baïch Theá Toân! Neáu nhaân nôi taùnh Phaät maø phaùt taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, vì sao Nhö Lai phaûi roäng vì chuùng sanh maø thuyeát giaûng Möôøi hai boä kinh?

174


“Baïch Theá Toân! Ví nhö boán con soâng caùi ñeàu töø hoà A-na-baø-ñaïp-ña1 maø chaûy ra. Nhö coù chö thieân, ngöôøi ta hoaëc chö Phaät Theá Toân noùi raèng boán con soâng aáy khoâng chaûy vaøo bieån caû maø chaûy ngöôïc leân nguoàn thì lôøi noùi aáy laø voâ lyù! Taâm Boà-ñeà cuõng vaäy, ngöôøi ñaõ coù taùnh Phaät thì duø coù ñöôïc nghe [phaùp] hay khoâng nghe [phaùp], coù giöõ giôùi hay khoâng giöõ giôùi, coù boá thí hay khoâng boá thí, coù tu hay khoâng tu, coù trí tueä hay khoâng coù trí tueä, leõ ra heát thaûy ñeàu seõ ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

“Baïch Theá Toân! Nhö maët trôøi moïc leân töø nuùi Öu-ñaø-dieân, [leäch daàn] veà höôùng nam. Neáu maët trôøi nghó raèng: ‘Ta khoâng ñi veà phöông taây maø trôû laïi phöông ñoâng.’ Nhö vaäy thaät khoâng coù lyù! Taùnh Phaät cuõng vaäy; neáu nhö [vì] khoâng nghe [phaùp], khoâng giöõ giôùi, khoâng boá thí, khoâng tu taäp, khoâng coù trí tueä maø khoâng ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà thì khoâng coù lyù!

“Baïch Theá Toân! Chö Phaät Nhö Lai daïy raèng taùnh cuûa nhaân quaû laø chaúng phaûi coù, chaúng phaûi khoâng. Nghóa aáy cuõng khoâng hôïp lyù. Vì sao vaäy? Neáu trong söõa töôi khoâng saün coù taùnh cuûa kem söõa thì khoâng theå [laøm thaønh] kem söõa! Nhö trong haït ni-caâu-ñaø neáu khoâng saün coù taùnh cao naêm tröôïng thì khoâng theå sanh ra caây [ni-caâu-ñaø] cao naêm tröôïng. Neáu trong taùnh Phaät khoâng saün coù caây A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà laøm sao sanh ra ñöôïc caây A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà? Laáy nghóa naøy maø so vôùi lôøi Phaät noùi raèng nhaân quaû laø chaúng phaûi coù chaúng phaûi khoâng thì laøm sao coù theå töông hôïp?”1 Teân moät hoà lôùn thöôøng ñöôïc nhaéc ñeán trong nhieàu kinh luaän, naèm treân ñænh Hy-

maõ-laïp sôn. A-na-baø-ñaïp-ña ñöôïc phieân aâm töø tieáng Phaïn laø Anavatapta, cuõng ñoïc laø A-naäu-ñaït, dòch nghóa laø Voâ nhieät hay Voâ naõo nhieät. Nam baûn duøng teân goïi hoà naøy laø A-naäu-ñaït.

175


Baáy giôø, ñöùc Theá Toân khen raèng: “Laønh thay, laønh thay! Thieän nam töû! Theá gian coù hai haïng ngöôøi raát hieám gaëp, ví nhö hoa öu-ñaøm. Moät laø haïng ngöôøi khoâng laøm ñieàu aùc, hai laø haïng ngöôøi coù toäi bieát hoái caûi. Nhöõng ngöôøi nhö vaäy thaät raát hieám coù!

“Laïi coù hai haïng ngöôøi: moät laø ngöôøi laøm ôn, hai laø ngöôøi bieát nhôù ôn.

“Laïi coù hai haïng ngöôøi: moät laø ngöôøi thöa hoûi vaø thoï nhaän phaùp môùi, hai laø ngöôøi oân laïi vieäc cuõ chaúng queân.

“Laïi coù hai haïng ngöôøi: moät laø ngöôøi taïo ra vieäc môùi, hai laø ngöôøi cuûng coá vieäc cuõ.

“Laïi coù hai haïng ngöôøi: moät laø ngöôøi öa nghe phaùp, hai laø ngöôøi öa thuyeát phaùp.

“Laïi coù hai haïng ngöôøi: moät laø ngöôøi kheùo chaát vaán, hai laø ngöôøi kheùo giaûi ñaùp. Ngöôøi kheùo chaát vaán chính laø oâng ñoù. Ngöôøi kheùo giaûi ñaùp chính laø Nhö Lai.

“Thieän nam töû! Nhôø söï kheùo chaát vaán naøy môùi coù theå chuyeån ñöôïc baùnh xe phaùp Voâ thöôïng, coù theå laøm khoâ caây ñaïi thuï Möôøi hai nhaân duyeân, coù theå vöôït qua con soâng lôùn sanh töû voâ bieân, coù theå cuøng Ma vöông Ba-tuaàn giao chieán, coù theå xoâ ngaõ ngoïn côø chieán thaéng maø ma Ba-tuaàn ñaõ döïng leân.

“Thieän nam töû! Nhö tröôùc ñaây ta coù noùi veà ba loaïi beänh nhaân. Coù loaïi beänh nhaân duø gaëp thaày gioûi cho thuoác toát, ñöôïc ngöôøi saên soùc; hoaëc laø khoâng [gaëp thaày gaëp thuoác] thì beänh vaãn khoûi. Nghóa aáy laø theá naøo?

“Duø gaëp cuõng nhö khoâng gaëp, ñoù laø noùi tuoåi thoï ñaõ xaùc ñònh. Vì sao vaäy? Nhöõng ngöôøi aáy trong voâ löôïng kieáp ñaõ

176


töøng tu taäp ba möùc phaùp laønh: baäc cao, baäc vöøa vaø baäc thaáp. Nhôø tu ba möùc phaùp laønh aáy, hoï ñöôïc tuoåi thoï xaùc ñònh. Nhö ngöôøi ôû chaâu Uaát-ñan-vieät1 coù tuoåi thoï laø moät ngaøn tuoåi; khi hoï maéc beänh, duø coù gaëp thaày gioûi cho thuoác toát hay khoâng thì beänh cuõng vaãn khoûi. Vì sao vaäy? Vì hoï coù tuoåi thoï xaùc ñònh.

“Thieän nam töû! Nhö ta noùi coù nhöõng beänh nhaân neáu gaëp thaày gioûi cho thuoác toát, ñöôïc ngöôøi saên soùc aét beänh deã laønh; neáu khoâng gaëp thaày beänh khoâng theå laønh. Nghóa aáy laø theá naøo?

“Thieän nam töû! Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi aáy, tuoåi thoï khoâng xaùc ñònh. Duø maïng soáng hoï chöa döùt nhöng neáu gaëp chín loaïi nhaân duyeân coù theå laøm cho cheát yeåu. Chín nhaân duyeân aáy laø gì? Moät laø bieát thöùc aên khoâng toát nhöng vaãn aên; hai laø [tham] aên quaù nhieàu; ba laø thöùc aên cuõ chöa tieâu ñaõ aên theâm vaøo; boán laø vieäc ñaïi, tieåu tieän khoâng tuøy luùc thích hôïp; naêm laø khi ñang beänh khoâng nghe theo lôøi thaày thuoác; saùu laø khoâng nghe lôøi ngöôøi nuoâi beänh; baûy laø coá göôïng khoâng chòu noân möûa; taùm laø ñi ñeâm, vì ñi ñeâm neân bò quyû aùc taán coâng; chín laø daâm duïc quaù ñoä. Vì duyeân côù aáy, ta noùi raèng neáu beänh nhaân gaëp thaày, gaëp thuoác aét ñöôïc khoûi beänh; neáu nhö khoâng gaëp thì khoâng khoûi beänh.

“Thieän nam töû! Nhö tröôùc ta noùi coù nhöõng beänh nhaân duø gaëp thaày thuoác hay khoâng gaëp thì beänh cuõng khoâng theå khoûi. Nghóa aáy laø theá naøo?

“Khi maïng soáng ngöôøi ta saép döùt, duø cho hoï coù ñöôïc gaëp thaày thuoác hay khoâng gaëp thì beänh cuõng khoâng theå khoûi. 1 Uaát-ñan-vieät (Uttarakuru) hay Baéc Caâu-loâ chaâu laø moät trong boán ñaïi chaâu cuûa

theá giôùi, ôû veà phía baéc nuùi Tu-di.

177


Vì sao vaäy? Vì maïng soáng ñaõ [saép] döùt. Vì nghóa aáy neân ta noùi raèng coù nhöõng beänh nhaân duø gaëp thaày, gaëp thuoác hay khoâng gaëp thì beänh cuõng khoâng khoûi.

“Chuùng sanh cuõng vaäy, coù nhöõng ngöôøi phaùt taâm Boà-ñeà, neáu gaëp ñöôïc thieän höõu, chö Phaät, Boà Taùt, thöa hoûi vaø thoï nhaän giaùo phaùp saâu xa, hoaëc duø khoâng gaëp cuõng ñeàu seõ thaønh töïu. Vì sao vaäy? Vì hoï coù theå phaùt taâm Boà-ñeà, cuõng nhö ngöôøi ôû chaâu Uaát-ñan-vieät coù tuoåi thoï xaùc ñònh.

“Nhö ta coù noùi, töø haøng Tu-ñaø-hoaøn cho ñeán Phaät Bích-chi, neáu ñöôïc nghe thieän höõu, chö Phaät, Boà Taùt thuyeát giaûng giaùo phaùp thaâm saâu aét seõ phaùt taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà; neáu khoâng ñöôïc gaëp chö Phaät, Boà Taùt vaø chaúng nghe thuyeát giaûng giaùo phaùp thaâm saâu, aét seõ khoâng theå phaùt taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Cuõng gioáng nhö nhöõng ngöôøi khoâng coù tuoåi thoï xaùc ñònh, do chín nhaân duyeân coù theå phaûi cheát yeåu. Nhöõng beänh nhaân aáy neáu ñöôïc gaëp thaày, gaëp thuoác thì ñöôïc khoûi beänh; neáu khoâng gaëp thì khoâng khoûi beänh. Cho neân ta noùi raèng: Neáu hoï gaëp Phaät, Boà Taùt vaø nghe thuyeát giaûng giaùo phaùp thaâm saâu aét seõ coù theå phaùt taâm. Neáu nhö khoâng gaëp thì hoï khoâng coù theå phaùt taâm Boà-ñeà.

“Nhö tröôùc ta noùi raèng coù nhöõng ngöôøi duø gaëp ñöôïc thieän höõu, chö Phaät, Boà Taùt vaø nghe thuyeát giaûng giaùo phaùp thaâm saâu, hoaëc laø khoâng gaëp, ñeàu khoâng theå phaùt taâm Boà-ñeà. Nghóa aáy laø theá naøo? Thieän nam töû! Haïng nhaát-xieån-ñeà, neáu gaëp ñöôïc thieän höõu, chö Phaät, Boà Taùt vaø nghe thuyeát giaûng giaùo phaùp thaâm saâu, hoaëc laø khoâng gaëp, ñeàu khoâng lìa boû taâm nhaát-xieån-ñeà. Vì sao vaäy? Vì hoï ñaõ döùt maát phaùp laønh.

178


“Haïng nhaát-xieån-ñeà cuõng ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Vì sao vaäy? Neáu hoï coù theå phaùt taâm Boà-ñeà thì khoâng goïi hoï laø nhaát-xieån-ñeà nöõa.

“Thieän nam töû! Do duyeân côù gì maø ta noùi raèng haïng nhaát-xieån-ñeà cuõng ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà? Haïng nhaát-xieån-ñeà thaät ra khoâng theå ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Hoï nhö beänh nhaân tuoåi thoï ñaõ heát, duø gaëp thaày hay, thuoác toát, ñöôïc ngöôøi chaêm soùc cuõng khoâng theå khoûi beänh. Vì sao vaäy? Vì tuoåi thoï ñaõ heát.

“Thieän nam töû! Nhaát-xieån nghóa laø ñöùc tin; ñeà nghóa laø khoâng ñuû. Khoâng ñuû ñöùc tin neân goïi laø nhaát-xieån-ñeà. Taùnh Phaät khoâng phaûi ñöùc tin; chuùng sanh khoâng phaûi söï ñaày ñuû. Vì khoâng coù söï ñaày ñuû, laøm sao coù theå döùt maát?

“Thieän nam töû! Nhaát-xieån nghóa laø phöông tieän kheùo leùo; ñeà nghóa laø khoâng ñuû. Vì tu taäp khoâng ñaày ñuû phöông tieän kheùo leùo neân goïi laø nhaát-xieån-ñeà. Taùnh Phaät khoâng phaûi vieäc tu phöông tieän kheùo; chuùng sanh khoâng phaûi söï ñaày ñuû. Vì khoâng coù söï ñaày ñuû, laøm sao coù theå döùt maát?

“Nhaát-xieån nghóa laø tieán trieån; ñeà nghóa laø khoâng ñuû. Vì tieán tieán trieån khoâng ñuû neân goïi laø nhaát-xieån-ñeà. Taùnh Phaät khoâng phaûi söï tieán trieån; chuùng sanh khoâng phaûi söï ñaày ñuû. Vì khoâng coù söï ñaày ñuû, laøm sao coù theå döùt maát?

“Nhaát-xieån nghóa laø nieäm töôûng; ñeà nghóa laø khoâng ñuû. Vì nieäm töôûng khoâng ñuû neân goïi laø nhaát-xieån-ñeà. Taùnh Phaät chaúng phaûi söï nieäm töôûng; chuùng sanh khoâng phaûi söï ñaày ñuû. Vì khoâng coù söï ñaày ñuû, laøm sao coù theå döùt maát?

“Nhaát-xieån nghóa laø ñònh taâm; ñeà nghóa laø khoâng ñuû. Vì khoâng ñuû ñònh taâm neân goïi laø nhaát-xieån-ñeà. Taùnh Phaät

179


khoâng phaûi söï ñònh taâm; chuùng sanh khoâng phaûi söï ñaày ñuû. Vì khoâng coù söï ñaày ñuû, laøm sao coù theå döùt maát?

“Nhaát-xieån nghóa laø trí tueä; ñeà laø chaúng ñuû. Vì khoâng ñuû trí tueä neân goïi laø nhaát-xieån-ñeà. Taùnh Phaät khoâng phaûi trí tueä; chuùng sanh khoâng phaûi söï ñaày ñuû. Vì khoâng coù söï ñaày ñuû, laøm sao coù theå döùt maát?

“Nhaát-xieån nghóa laø phaùp laønh voâ thöôøng; ñeà, laø khoâng ñuû. Vì khoâng ñuû phaùp laønh voâ thöôøng neân goïi laø nhaát-xieån-ñeà. Taùnh Phaät laø thöôøng, chaúng phaûi laønh, chaúng phaûi khoâng laønh. Vì sao vaäy? Phaùp laønh laø do phöông tieän maø ñöôïc, nhöng taùnh Phaät khoâng do phöông tieän maø ñöôïc; cho neân taùnh Phaät khoâng phaûi phaùp laønh. Vì sao taùnh Phaät cuõng chaúng phaûi khoâng laønh? Vì coù theå ñaït ñöôïc quaû laønh. Quaû laønh ñoù laø A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

“Laïi nöõa, phaùp laønh ñoù sanh ra roài môùi ñaït ñöôïc; nhöng taùnh Phaät khoâng phaûi sanh ra roài ñaït ñöôïc, cho neân chaúng phaûi phaùp laønh. Vì döùt maát vieäc sanh ra ñaït ñöôïc caùc phaùp laønh neân goïi laø nhaát-xieån-ñeà.

“Thieän nam töû! Nhö lôøi oâng hoûi: Neáu haïng nhaát-xieån-ñeà coù taùnh Phaät, vì sao khoâng ngaên chaën ñöôïc toäi vaøo ñòa nguïc?

“Thieän nam töû! Haïng nhaát-xieån-ñeà khoâng coù taùnh Phaät!

“Thieän nam töû! Ví nhö moät vò vua nghe tieáng ñaøn khoâng haàu1 troãi leân thaùnh thoùt eâm dòu. Loøng vua say meâ, vui thích, löu luyeán khoâng muoán rôøi xa. Vua lieàn hoûi vò ñaïi thaàn raèng: ‘AÂm thanh eâm dòu aáy töø ñaâu ra vaäy?’ Ñaïi thaàn

1 Khoâng haàu: moät loaïi ñaøn coù 23 daây.

180


taâu: ‘AÂm thanh eâm dòu aáy töø nôi ñaøn khoâng haàu maø ra.’ Vua baûo: ‘Haõy ñem aâm thanh aáy ñeán ñaây.’ Lieàn ñoù, ñaïi thaàn mang ñaøn khoâng haàu ñeán ñaët tröôùc vua vaø taâu raèng: ‘Ñaïi vöông! Ngaøi neân bieát raèng vaät naøy chính laø aâm thanh eâm dòu aáy.’ Vua lieàn baûo caây ñaøn raèng: ‘Keâu leân ñi! Keâu leân ñi!’ Nhöng caây ñaøn im lìm khoâng phaùt ra tieáng. Vua lieàn caét ñöùt daây ñaøn, cuõng khoâng nghe ñöôïc tieáng. Vua lieàn phaù tung taát caû voû ñaøn, söôøn goã, coá tìm aâm thanh eâm dòu kia maø khoâng ñöôïc. Luùc aáy, vua lieàn noåi giaän vôùi ñaïi thaàn: ‘Sao daùm noùi doái vôùi ta nhö vaäy?’ Ñaïi thaàn taâu raèng: ‘Muoán nghe aâm thanh, khoâng theå laøm nhö vaäy. Caàn coù ñuû caùc duyeân vaø phöông tieän kheùo leùo môùi nghe ñöôïc aâm thanh.’

“Taùnh Phaät cuûa chuùng sanh cuõng gioáng nhö vaäy, khoâng coù choã truï. Phaûi duøng phöông tieän kheùo môùi coù theå thaáy. Nhôø thaáy taùnh Phaät maø ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Haïng nhaát-xieån-ñeà khoâng thaáy ñöôïc taùnh Phaät, laøm sao coù theå ngaên chaën nhöõng toäi ñoïa vaøo Ba ñöôøng aùc?

“Thieän nam töû! Neáu moät ngöôøi nhaát-xieån-ñeà tin raèng coù taùnh Phaät, neân bieát raèng ngöôøi aáy khoâng ñoïa vaøo Ba ñöôøng aùc; cuõng khoâng goïi laø nhaát-xieån-ñeà nöõa. Vì khoâng töï tin mình coù taùnh Phaät neân môùi ñoïa vaøo Ba ñöôøng aùc; vì ñoïa vaøo Ba ñöôøng aùc neân môùi goïi laø nhaát-xieån-ñeà.

“Thieän nam töû! Nhö lôøi oâng hoûi: ‘Neáu trong söõa töôi khoâng saün coù taùnh cuûa kem söõa, leõ ra khoâng theå laøm thaønh kem söõa; neáu haït ni-caâu-ñaø khoâng saün coù taùnh cao naêm tröôïng, leõ ra khoâng theå moïc thaønh caây cao naêm tröôïng.’ Chæ ngöôøi ngu si môùi laäp luaän nhö vaäy, keû coù trí

181


chaúng bao giôø noùi nhöõng lôøi nhö theá. Vì sao vaäy? Vì thaät khoâng coù taùnh.

“Thieän nam töû! Neáu trong söõa töôi ñaõ saün coù taùnh cuûa kem söõa, leõ ra khoâng caàn ñeán taùc ñoäng cuûa caùc duyeân! Thieän nam töû! Ví nhö pha nöôùc vôùi söõa töôi roài chôø ñeán caû thaùng cuõng khoâng thaønh kem söõa. Nhöng neáu cho moät gioït nhöïa caây vaøo söõa, lieàn thaønh kem söõa.1 Neáu trong söõa töôi voán coù kem söõa, caàn gì phaûi ñôïi caùc duyeân? Taùnh Phaät cuûa chuùng sanh cuõng vaäy; phaûi döïa vaøo caùc duyeân môùi thaáy ñöôïc taùnh Phaät; phaûi döïa vaøo caùc duyeân môùi ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Neáu phaûi ñôïi coù caùc duyeân roài môùi thaønh töïu, töùc laø khoâng thaät coù taùnh. Vì khoâng thaät coù taùnh neân coù theå ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

“Thieän nam töû! Vì nghóa aáy, Boà Taùt Ma-ha-taùt thöôøng ngôïi khen ñieàu thieän cuûa ngöôøi, khoâng noùi choã khieám khuyeát. Ñoù goïi laø loøng chôn chaát ngay thaúng.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Theá naøo laø loøng chôn chaát ngay thaúng cuûa Boà Taùt? Boà Taùt Ma-ha-taùt thöôøng khoâng phaïm vaøo ñieàu aùc. Ví nhö coù loãi laàm lieàn laäp töùc saùm hoái; ñoái vôùi thaày daïy hoaëc baïn beø khoâng heà che giaáu, laïi sanh loøng hoå theïn vaø töï traùch, khoâng daùm taùi phaïm. Ñoái vôùi toäi nheï cuõng cho laø raát naëng. Nhö coù ngöôøi gaïn hoûi lieàn ñaùp laø quaû thaät coù phaïm toäi. Neáu laïi hoûi vieäc aáy laø toát hay khoâng toát, lieàn ñaùp laø khoâng toát. Neáu laïi hoûi vieäc aáy laø thieän hay baát thieän, lieàn ñaùp laø baát thieän. Neáu laïi hoûi toäi aáy mang ñeán quaû laønh hay quaû döõ, lieàn ñaùp raèng toäi aáy thaät chaúng phaûi quaû laønh. Neáu laïi hoûi toäi aáy do ai taïo ra, khoâng phaûi

1 Coù leõ ñaây laø moät phöông phaùp cheá bieán thuôû xöa, nay chuùng ta khoâng ñöôïc bieát.

182


do Phaät, Phaùp, Taêng taïo ra ñoù chaêng? Lieàn ñaùp laø khoâng phaûi do Phaät, Phaùp, Taêng; chính do toâi taïo ra, do söï taäp hôïp caáu thaønh cuûa caùc phieàn naõo.

“Vì loøng ngay thaúng neân tin coù taùnh Phaät. Vì tin coù taùnh Phaät neân khoâng theå goïi laø nhaát-xieån-ñeà. Vì loøng ngay thaúng neân goïi laø ñeä töû Phaät, duø thoï nhaän cuûa chuùng sanh nhöõng y phuïc, ñoà aên thöùc uoáng, giöôøng chieáu meàn goái, thuoác men, moãi loaïi ñeán soá muoân ngaøn cuõng chaúng phaûi laø nhieàu. Ñoù goïi laø loøng ngay thaúng cuûa Boà Taùt.

“Theá naøo laø Boà Taùt tu haønh trì giôùi? Boà Taùt Ma-ha-taùt, thoï trì giôùi caám khoâng phaûi vì muoán sanh leân coõi trôøi, cuõng khoâng vì söï sôï seät; cho ñeán khoâng thoï trì caùc taø giôùi ngoaïi ñaïo nhö giôùi choù, giôùi gaø, giôùi boø, giôùi tró... Trong vieäc trì giôùi, Boà Taùt khoâng phaù giôùi, khoâng giöõ theo nhöõng giôùi coù söï khieám khuyeát, coù tyø veát, coù söï hoãn taïp; khoâng chæ giöõ theo caùc giôùi cuûa haøng Thanh vaên maø thoï trì [ñaày ñuû] giôùi haïnh cuûa haøng Ñaïi Boà Taùt, tu taäp Thi-la Ba-la-maät,1 ñöôïc giôùi troïn veïn ñaày ñuû maø khoâng sanh kieâu maïn.

“Ñoù goïi laø Boà Taùt tu haønh kinh Ñaïi Nieát-baøn thaønh töïu vieäc thöù ba laø trì giôùi.

“Theá naøo laø Boà Taùt gaàn guõi baïn toát? Boà Taùt Ma-ha-taùt thöôøng vì chuùng sanh thuyeát giaûng veà caùc ñöôøng laønh, khoâng noùi caùc ñöôøng aùc; giaûng roõ raèng caùc ñöôøng aùc khoâng phaûi laø quaû baùo [cuûa nhöõng vieäc] laønh!

“Thieän nam töû! Thaân Nhö Lai hieän nay töùc laø thieän tri thöùc chaân thaät cuûa taát caû chuùng sanh, cho neân coù theå döùt saïch taø kieán cuûa Baø-la-moân Phuù-giaø-la.

1 Thi-la (Śila) Ba-la-maät , töùc Trì giôùi Ba-la-maät, moät trong saùu phaùp ba-la-maät cuûa haøng Boà Taùt.

183


“Thieän nam töû! Nhöõng chuùng sanh naøo ñöôïc gaàn guõi Nhö Lai, duø ñaõ coù nhaân duyeân phaûi sanh vaøo ñòa nguïc nhöng lieàn ñöôïc sanh leân coõi trôøi. Nhöõng ngöôøi nhö Tu-na-saùt-ña-la leõ ra phaûi ñoïa vaøo ñòa nguïc, nhöng nhôø gaëp Nhö Lai lieàn döùt tröø nhaân duyeân ñòa nguïc, ñöôïc sanh leân coõi trôøi thuoäc Saéc giôùi.

“Tuy coù nhöõng ngöôøi nhö caùc oâng Xaù-lôïi-phaát, Muïc-kieàn-lieân... nhöng khoâng ñöôïc goïi laø thieän tri thöùc chaân thaät cuûa chuùng sanh. Vì sao vaäy? Vì laø nhaân duyeân sanh taâm nhaát-xieån-ñeà.

“Thieän nam töû! Thuôû tröôùc khi Nhö Lai ôû thaønh Ba-la-naïi, Xaù-lôïi-phaát coù daïy hai ngöôøi ñeä töû, moät ngöôøi quaùn töôùng xöông traéng, moät ngöôøi quaùn ñeám hôi thôû. Traûi qua nhieàu naêm, hai ngöôøi aáy chaúng ñöôïc ñònh. Vì nhaân duyeân aáy, hoï sanh taø kieán, noùi raèng: ‘Khoâng coù phaùp Voâ laäu Nieát-baøn. Neáu coù phaùp aáy, leõ ra toâi ñaõ ñaït ñöôïc roài. Vì sao vaäy? Vì toâi giöõ ñöôïc troïn veïn giôùi caám ñaõ thoï.’

“Thuôû aáy, thaáy nhöõng tyø-kheo kia sanh taø taâm nhö vaäy, Nhö Lai lieàn goïi Xaù-lôïi-phaát ñeán quôû traùch raèng: ‘OÂng thaät khoâng kheùo daïy. Taïi sao oâng thuyeát phaùp traùi ngöôïc vôùi hai ñeä töû aáy? Hai ñeä töû cuûa oâng tính caùch khaùc nhau. Moät ngöôøi töøng laøm ngheà giaët quaàn aùo, moät ngöôøi töøng laøm thôï vaøng. Ñoái vôùi ngöôøi thôï vaøng neân daïy pheùp quaùn ñeám hôi thôû. Ñoái vôùi ngöôøi thôï giaët, neân daïy pheùp quaùn töôùng xöông traéng. Bôûi oâng daïy ñieàu ngöôïc laïi neân hai ngöôøi aáy sanh ra taø kieán xaáu aùc.’ Luùc ñoù, Nhö Lai vì hai ngöôøi aáy maø thuyeát phaùp töông öùng. Hoï nghe roài lieàn chöùng ñaéc quaû A-la-haùn.

184


“Vì theá, Nhö Lai chính laø thieän tri thöùc chaân thaät cuûa taát caû chuùng sanh, chöù khoâng phaûi nhöõng ngöôøi nhö caùc oâng Xaù-lôïi-phaát, Muïc-kieàn-lieân...

“Neáu nhöõng chuùng sanh naøo coù phieàn naõo raát naëng maø gaëp ñöôïc Phaät, Phaät seõ duøng phöông tieän maø vì hoï döùt saïch [nhöõng phieàn naõo aáy]. Nhö em ta laø Nan-ñaø coù loøng tham duïc raát maïnh meõ, ta ñaõ duøng moïi phöông tieän kheùo leùo maø döùt tröø cho. Laïi nhö Öông-quaät-ma-la coù loøng saân haän raát naëng, nhôø gaëp Nhö Lai maø loøng saân haän lieàn döùt. Nhö vua A-xaø-theá coù loøng ngu si naëng, nhôø gaëp Nhö Lai neân loøng ngu si lieàn döùt heát.

“Nhö oâng tröôûng giaû Baø-hy-giaø trong voâ löôïng kieáp ñaõ tích taäp phieàn naõo raát naëng, nhôø gaëp Nhö Lai lieàn ñöôïc döùt tröø.

“Ví nhö coù nhöõng keû xaáu aùc heøn haï maø gaàn guõi vôùi Nhö Lai, laøm ñeä töû Nhö Lai, nhôø nhaân duyeân aáy lieàn ñöôïc taát caû moïi ngöôøi vaø chö thieân cung kính, thöông töôûng ñeán.

“Nhö Thi-lî-cuùc-ña taø kieán raát naëng, nhôø gaëp Nhö Lai neân taø kieán döùt saïch.

“Nhôø gaëp Nhö Lai neân döùt tröø nhaân ñòa nguïc, taïo duyeân sanh leân coõi trôøi, nhö oâng Khí Hö thuoäc haïng Chieân-ñaø-la.

“Vaøo luùc saép cheát nhôø gaëp Nhö Lai lieàn ñöôïc keùo daøi thoï maïng, nhö Kieàu-thi-ca.1

1 Thieân ñeá Kieàu-thi-ca khi naêm töôùng suy ñaõ hieän, bieát thoï maïng vaø phöôùc ñöùc saép heát, phaûi thoï sanh xuoáng theá gian, nhôø nghe lôøi moät vò ñaïi thaàn tìm ñeán leã baùi ñöùc Phaät, nghe phaùp maàu, lieàn ñöôïc tieáp tuïc keùo daøi thoï maïng vaø höôûng phöôùc nôi thieân giôùi. Chuyeän naøy ñaõ ñöôïc vò löông y Kyø-baø keå cho vua A-xaø-theá nghe khi khuyeân oâng tìm ñeán gaëp Phaät.

185


“Loøng ñieân cuoàng roái loaïn, nhôø gaëp Nhö Lai lieàn trôû laïi saùng suoát nhö xöa, nhö Saáu-cuø-ñaøm-di.

“Con nhaø ñoà teå thöôøng laøm nhieàu nghieäp aùc, nhôø gaëp Nhö Lai lieàn lìa boû ñöôïc, nhö tyø-kheo Xieån-ñeà.1

“Nhôø gaëp Nhö Lai neân thaø boû thaân maïng chöù khoâng huûy phaïm giôùi caám, nhö tyø-kheo Thaûo Heä.2

“Vì nhöõng nghóa aáy, tyø-kheo A-nan coù noùi raèng: ‘Ñöôïc nöûa phaàn Phaïm haïnh ñuû goïi laø thieän tri thöùc’ nhöng Nhö Lai daïy raèng: ‘Khoâng phaûi vaäy! Ñaày ñuû Phaïm haïnh môùi ñöôïc goïi laø thieän tri thöùc.’

“Nhö vaäy goïi laø goïi laø Boà Taùt tu haønh Ñaïi Nieát-baøn, thaønh töïu troïn veïn vieäc thöù tö, gaàn guõi baïn laønh.

“Theá naøo laø Boà Taùt ñaày ñuû söï nghe nhieàu? “Boà Taùt Ma-ha-taùt vì [muïc ñích ñaït ñeán] Ñaïi Nieát-baøn

maø sao cheùp, tuïng ñoïc, phaân bieät giaûng noùi Möôøi hai boä kinh. Ñoù goïi laø Boà Taùt ñaày ñuû söï nghe nhieàu.

“Hoaëc tröø ra Möôøi moät boä kinh, chæ thoï trì, tuïng ñoïc, sao cheùp, giaûng noùi moät boä Tyø-phaät-löôïc3 cuõng goïi laø Boà Taùt ñaày ñuû söï nghe nhieàu.

“Hoaëc trong soá Möôøi hai boä kinh chæ thoï trì rieâng moät kinh ñieån vi dieäu Ñaïi Nieát-baøn naøy, tuïng ñoïc, sao cheùp, giaûng noùi ñoù cuõng goïi laø Boà Taùt ñaày ñuû söï nghe nhieàu. 1 Tyø-kheo Xieån-ñeà: Vò tyø-kheo naøy tuy ñöôïc gaëp Phaät maø phaùt taâm xa lìa aùc

nghieäp, xuaát gia tu haønh, nhöng veà sau khoâng tin nhaân quaû, neân ngöôøi ñöông thôøi goïi laø tyø-kheo Xieån-ñeà.

2 Tyø-kheo Thaûo Heä: Vò tyø-kheo naøy bò boïn cöôùp chaën ñöôøng giaät laáy aùo vaø bình baùt, roài duøng thaân coû töôi quaán vaøo tay chaân. Thaày bò troùi nhö vaäy, chaúng daùm cöû ñoäng vì sôï laøm troác goác reã maø cheát coû, thaønh ra phaïm giôùi. Sau coù ngöôøi ñi ñöôøng troâng thaáy, gôõ ra cho thaày. Do chuyeän naøy neân ngöôøi ta goïi thaày laø tyø-kheo Thaûo Heä (vò tyø-kheo bò troùi baèng coû).

3 Tyø-phaät-löôïc, töùc kinh Phöông quaûng Ñaïi thöøa.

186


“Hoaëc trong toaøn boä kinh ñieån naøy chæ coù theå thoï trì moät baøi keä boán caâu; hoaëc tröø ra caû baøi keä aáy, chæ coøn coù theå luoân ghi nhôù laø Nhö Lai thöôøng truï, taùnh khoâng bieán ñoåi, ñoù cuõng goïi laø Boà Taùt ñaày ñuû söï nghe nhieàu.

“Hoaëc tröø ra [caû] vieäc [ghi nhôù] aáy, neáu roõ bieát ñöôïc raèng Nhö Lai thöôøng khoâng thuyeát phaùp cuõng goïi laø Boà Taùt ñaày ñuû söï nghe nhieàu.

“Vì sao vaäy? Vì phaùp thaät khoâng coù taùnh. Tuy Nhö Lai thuyeát giaûng heát thaûy caùc phaùp, nhöng thöôøng khoâng coù choã thuyeát.

“Nhö vaäy goïi laø Boà Taùt tu haønh kinh Ñaïi Nieát-baøn thaønh töïu troïn veïn vieäc thöù naêm, ñaày ñuû söï nghe nhieàu.

“Thieän nam töû! Nhö coù keû nam ngöôøi nöõ loøng laønh, vì Ñaïi Nieát-baøn maø thaønh töïu troïn veïn naêm vieäc aáy thì coù theå laøm ñöôïc vieäc khoù laøm, nhaãn chòu ñöôïc vieäc khoù nhaãn, thí xaû ñöôïc vieäc khoù thí.

“Theá naøo laø Boà Taùt laøm ñöôïc vieäc khoù laøm? “Nhö nghe coù ngöôøi aên [moãi ngaøy] moät haït meø maø ñaït

ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, vì tin lôøi aáy cho neân trong voâ löôïng voâ soá kieáp thöôøng chæ aên moãi ngaøy moät haït meø maø thoâi.

“Nhö nghe coù ngöôøi ñi vaøo trong löûa maø ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, vì tin lôøi aáy neân trong voâ löôïng kieáp ôû taïi ñòa nguïc A-tyø, vaøo trong löûa ñoû. Ñoù goïi laø Boà Taùt laøm ñöôïc vieäc khoù laøm.

“Theá naøo laø Boà Taùt nhaãn chòu ñöôïc vieäc khoù nhaãn? Nhö nghe raèng coù ngöôøi chòu khoå bò ñaùnh baèng tay, baèng gaäy, baèng dao, bò neùm ñaù... do nhaân duyeân aáy maø ñaït ñöôïc Ñaïi Nieát-baøn, lieàn traûi qua voâ löôïng voâ soá kieáp töï mình chòu

187


ñöïng heát thaûy nhöõng vieäc aáy maø chaúng cho laø khoå. Ñoù goïi laø Boà Taùt nhaãn chòu ñöôïc vieäc khoù nhaãn.

“Theá naøo laø Boà Taùt thí xaû ñöôïc vieäc khoù thí? Nhö nghe raèng nhôø boá thí cho ngöôøi khaùc [nhöõng gì mình sôû höõu nhö] giang san, thaønh trì, vôï con, ñaàu maét, tuûy naõo... maø ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, lieàn traûi qua voâ löôïng voâ soá kieáp mang caû giang san, thaønh trì, vôï con, ñaàu maét, tuûy naõo cuûa mình ra boá thí cho keû khaùc. Ñoù goïi laø Boà Taùt thí xaû ñöôïc vieäc khoù thí.

“Tuy Boà Taùt laøm ñöôïc nhöõng vieäc khoù laøm, nhöng chaúng bao giôø nghó raèng: ‘Ñoù laø vieäc do ta laøm.’ Ñoái vôùi nhöõng vieäc khoù nhaãn chòu vaø khoù thí xaû cuõng vaäy.

“Thieän nam töû! Ví nhö cha meï chæ coù duy nhaát moät ñöùa con neân raát thöông yeâu, cho maëc quaàn aùo ñeïp, cho aên thöùc aên ngon, tuøy thôøi nuoâi döôõng khoâng thieáu thoán gì caû. Nhö ñöùa con aáy ñoái vôùi cha meï sanh loøng khinh khi, hoãn haøo nhuïc maï. Nhöng cha meï vì thöông yeâu con chaúng sanh loøng giaän, cuõng chaúng nghó ñeán vieäc mình ñaõ nuoâi aên nuoâi maëc. Boà Taùt Ma-ha-taùt cuõng vaäy, xem taát caû chuùng sanh nhö con moät cuûa mình. Neáu con coù beänh, cha meï nhö cuõng beänh theo, lo laéng chaïy thaày chaïy thuoác, heát loøng ñieàu trò. Ñeán khi ñaõ khoûi beänh roài, cha meï cuõng chaúng nghó ñeán vieäc ñaõ khoù nhoïc lo chöõa trò cho con. Boà Taùt cuõng theá, thaáy chuùng sanh mang beänh phieàn naõo, beøn ñem loøng thöông töôûng, thuyeát phaùp cho nghe. Nhôø nghe phaùp, phieàn naõo ñöôïc döùt tröø. Ñeán khi phieàn naõo döùt roài, Boà Taùt cuõng chaúng nghó raèng: ‘Ta ñaõ vì chuùng sanh maø döùt tröø phieàn naõo.’ Neáu coù yù nghó nhö vaäy thì chaúng bao giôø ñöôïc thaønh töïu A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Chæ duy nhaát coù

188


moät yù nghó laø: ‘Ta khoâng thuyeát phaùp vôùi moät chuùng sanh naøo khieán cho ñöôïc döùt tröø phieàn naõo caû.’

“Boà Taùt Ma-ha-taùt ñoái vôùi chuùng sanh khoâng giaän khoâng vui. Vì sao vaäy? Nhôø kheùo tu taäp phaùp Tam-muoäi Khoâng. Neáu Boà Taùt tu phaùp Tam-muoäi Khoâng thì coøn sanh loøng giaän, loøng vui ñoái vôùi ai?1

“Thieän nam töû! Ví nhö nuùi röøng bò löûa döõ thieâu ruïi, hoaëc bò ngöôøi ta chaët ñoán, hoaëc bò nöôùc luõ traøn ngaäp, nhöng caây röøng nôi aáy bieát ñoái vôùi ai maø sanh loøng giaän, loøng vui? Boà Taùt Ma-ha-taùt cuõng gioáng nhö vaäy, ñoái vôùi chuùng sanh khoâng giaän, khoâng vui. Vì sao vaäy? Vì tu phaùp Tam-muoäi Khoâng.”

Baáy giôø, Boà Taùt Ma-ha-taùt Quang Minh Bieán Chieáu Cao Quyù Ñöùc Vöông baïch Phaät: “Theá Toân! Taùnh cuûa taát caû caùc phaùp töï chuùng laø khoâng, hay vì khoâng coù taùnh khoâng cho neân khoâng?

“Neáu taùnh [cuûa caùc phaùp] töï [chuùng] laø khoâng thì leõ ra khoâng phaûi tu phaùp khoâng roài sau môùi thaáy ñöôïc taùnh khoâng! Vì sao Nhö Lai daïy raèng nhôø coù tu phaùp khoâng môùi thaáy ñöôïc taùnh khoâng?

“Neáu taùnh [cuûa caùc phaùp] töï [chuùng] chaúng phaûi khoâng, thì duø coù tu phaùp khoâng cuõng khoâng theå laøm cho chuùng trôû thaønh khoâng.”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Taùnh cuûa taát caû caùc phaùp voán töï chuùng laø khoâng. Vì sao vaäy? Vì taùnh cuûa taát caû caùc phaùp laø khoâng theå naém baét.

1 Vì tu taäp phaùp Tam-muoäi naøy thì quaùn xeùt thaáy taùnh thaät cuûa taát caû caùc phaùp ñeàu laø khoâng, khoâng coù ngöôøi taïo taùc, ngöôøi thoï nhaän; neân cuõng khoâng coøn coù ñoái töôïng cuûa söï möøng vui hay töùc giaän.

189


“Thieän nam töû! Taùnh cuûa saéc khoâng theå naém baét. Theá naøo laø taùnh cuûa saéc? Taùnh cuûa saéc khoâng phaûi ñaát, nöôùc, löûa, gioù,1 cuõng khoâng lìa khoûi ñaát, nöôùc, löûa, gioù; khoâng phaûi xanh, vaøng, ñoû, traéng...; cuõng khoâng lìa khoûi xanh, vaøng, ñoû, traéng...; chaúng phaûi coù, chaúng phaûi khoâng. Leõ naøo laïi noùi raèng saéc coù töï taùnh? Vì taùnh [cuûa saéc] khoâng theå naém baét neân noùi laø khoâng.

“Taát caû caùc phaùp cuõng ñeàu nhö vaäy. Vì chuùng töông tôï nhö nhau, lieân tuïc tieáp noái nhau, phaøm phu thaáy vaäy lieàn noùi raèng taùnh cuûa caùc phaùp chaúng heà roãng khoâng vaéng laëng. Boà Taùt Ma-ha-taùt thaønh töïu ñaày ñuû naêm vieäc2 neân thaáy roõ taùnh cuûa caùc phaùp voán laø roãng khoâng vaéng laëng.

“Thieän nam töû! Neáu coù sa-moân, baø-la-moân naøo thaáy raèng taùnh cuûa taát caû caùc phaùp chaúng phaûi laø khoâng, neân bieát raèng nhöõng ngöôøi aáy khoâng phaûi sa-moân, baø-la-moân; hoï khoâng ñöôïc tu taäp Baùt-nhaõ Ba-la-maät, khoâng ñöôïc vaøo [caûnh giôùi] Ñaïi Baùt Nieát-baøn, khoâng ñöôïc gaëp chö Phaät, Boà Taùt trong hieän taïi. Hoï laø quyeán thuoäc cuûa ma.

“Thieän nam töû! Töï taùnh cuûa taát caû caùc phaùp voán laø khoâng, nhöng cuõng nhaân nôi Boà Taùt tu taäp phaùp khoâng neân thaáy caùc phaùp laø khoâng.

“Thieän nam töû! Cuõng nhö taùnh cuûa taát caû caùc phaùp laø voâ thöôøng cho neân söï hoaïi dieät môùi coù theå dieät maát [caùc phaùp]. Neáu [taùnh cuûa caùc phaùp] chaúng phaûi voâ thöôøng thì söï hoaïi dieät khoâng theå dieät maát [caùc phaùp] ñöôïc. Nhöõng phaùp höõu vi vì coù töôùng sanh neân söï sanh môùi coù theå sanh

1 Ñaây noùi veà quan ñieåm töù ñaïi, boán yeáu toá chính caáu thaønh moïi söï vaät.2 Naêm vieäc (Nguõ söï) vöøa neâu ôû ñoaïn treân, laø ñöùc tin, loøng ngay thaúng, trì giôùi, thaân

caän thieän höõu vaø ña vaên.

190


ra; vì coù töôùng dieät neân söï dieät môùi coù theå dieät maát. Heát thaûy caùc phaùp vì coù töôùng khoå neân söï khoå môùi coù theå laøm cho khoå.

“Thieän nam töû! Cuõng nhö taùnh cuûa muoái laø maën neân coù theå laøm cho vaät khaùc trôû neân maën. Taùnh cuûa ñöôøng laø ngoït neân coù theå laøm cho vaät khaùc trôû neân ngoït. Taùnh cuûa giaám laø chua neân coù theå laøm cho vaät khaùc trôû neân chua. Taùnh cuûa göøng laø cay neân coù theå laøm cho vaät khaùc trôû neân cay. Taùnh cuûa caây ha-leâ-laëc1 laø ñaéng neân coù theå laøm cho vaät khaùc trôû neân ñaéng. Taùnh cuûa traùi am-la laø nhaït neân coù theå laøm cho vaät khaùc trôû neân nhaït. Taùnh cuûa chaát ñoäc coù theå gaây haïi neân khieán cho vaät khaùc bò haïi. Taùnh cuûa chaát cam loä cöùu ngöôøi khoûi söï cheát, neáu hôïp vôùi vaät khaùc cuõng coù theå cöùu ngöôøi khoûi söï cheát.

“Boà Taùt tu phaùp khoâng cuõng gioáng nhö vaäy, nhôø tu phaùp khoâng neân thaáy taùnh cuûa taát caû caùc phaùp voán laø roãng khoâng vaéng laëng.”

Boà Taùt Quang Minh Bieán Chieáu Cao Quyù Ñöùc Vöông laïi thöa hoûi: “Baïch Theá Toân! Neáu muoái coù theå laøm cho vaät khoâng maën trôû neân maën, vaø vieäc tu phaùp Tam-muoäi Khoâng cuõng töông töï nhö vaäy, thì neân bieát raèng pheùp ñònh aáy chaúng phaûi phaùp laønh, chaúng phaûi maàu nhieäm, maø taùnh cuûa noù laø ñieân ñaûo. Neáu phaùp Tam-muoäi Khoâng chæ thaáy duy nhaát moät caùi khoâng, maø khoâng ñaõ laø khoâng coù phaùp thì thaáy ñöôïc caùi gì?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Phaùp Tam-muoäi Khoâng naøy giuùp cho haønh giaû khi nhìn nhöõng phaùp chaúng phaûi khoâng 1 Ha-leâ-laëc (haritakī), cuõng phieân aâm laø Ha-lî-laëc, laø moät loaïi caây coù traùi, reã,

thaân, caønh laù, hoa vaø haït ñeàu coù vò ñaéng.

191


coù theå [thaáy chuùng] trôû thaønh roãng khoâng vaéng laëng, nhöng [nhö vaäy] khoâng phaûi laø ñieân ñaûo. Cuõng nhö muoái laøm cho nhöõng vaät khoâng maën trôû thaønh maën, phaùp Tam-muoäi Khoâng aáy laøm cho nhöõng phaùp chaúng phaûi khoâng trôû thaønh khoâng.

“Thieän nam töû! Taùnh cuûa tham duïc laø coù, chaúng phaûi khoâng. Neáu taùnh tham duïc laø khoâng, leõ ra chuùng sanh chaúng do tham duïc maø ñoïa vaøo ñòa nguïc. Neáu coù vieäc ñoïa ñòa nguïc, thì taùnh cuûa tham duïc leõ naøo laø khoâng?

“Thieän nam töû! Taùnh cuûa saéc [cuõng] laø coù. Nhöõng gì laø taùnh cuûa saéc? Ñoù laø ñieân ñaûo. Vì coù ñieân ñaûo neân chuùng sanh khôûi sanh loøng tham. Neáu taùnh cuûa saéc chaúng phaûi ñieân ñaûo, laøm sao coù theå khieán cho chuùng sanh khôûi sanh loøng tham? Vì coù khôûi sanh loøng tham neân bieát raèng taùnh cuûa saéc chaúng phaûi laø khoâng. Vì nghóa aáy, tu phaùp Tam-muoäi Khoâng chaúng phaûi laø ñieân ñaûo.

“Thieän nam töû! Taát caû phaøm phu khi thaáy ngöôøi nöõ lieàn sanh töôùng nöõ. Boà Taùt chaúng phaûi theá, tuy thaáy ngöôøi nöõ maø khoâng sanh töôùng nöõ. Vì khoâng sanh töôùng nöõ neân chaúng sanh tham duïc. Vì tham duïc chaúng sanh neân khoâng phaûi laø ñieân ñaûo. Vì theá gian thaáy coù ngöôøi nöõ neân Boà Taùt tuøy thuaän maø noùi coù ngöôøi nöõ. Neáu thaáy ngöôøi nam maø noùi raèng nöõ, ñoù môùi laø ñieân ñaûo. Cho neân ta coù noùi vôùi Xaø-ñeà raèng: ‘Baø-la-moân caùc oâng neáu laáy ngaøy laøm ñeâm laø ñieân ñaûo; neáu laáy ñeâm laøm ngaøy cuõng laø ñieân ñaûo. Nhö ngaøy laø töôùng traïng ngaøy, ñeâm laø töôùng traïng ñeâm thì laøm sao [goïi laø] ñieân ñaûo?’

“Thieän nam töû! Taát caû Boà Taùt truï ôû Ñòa vò thöù chín1 ñeàu thaáy taùnh cuûa phaùp laø coù. Vì thaáy nhö vaäy neân khoâng 1 Ñòa vò thöù chín (Cöûu ñòa) trong Thaäp ñòa, töùc Thieän tueä ñòa.

192


thaáy taùnh Phaät. Neáu thaáy taùnh Phaät aét khoâng coøn thaáy taùnh cuûa taát caû caùc phaùp [laø coù] nöõa. Nhôø tu phaùp Tam-muoäi Khoâng nhö vaäy neân khoâng coøn thaáy taùnh caùc phaùp [laø coù]. Nhôø khoâng thaáy taùnh caùc phaùp [laø coù] neân thaáy ñöôïc taùnh Phaät.

“Chö Phaät, Boà Taùt coù hai caùch giaûng thuyeát, moät laø coù taùnh, hai laø khoâng taùnh. Vì chuùng sanh neân thuyeát raèng coù taùnh phaùp, vì caùc vò hieàn thaùnh neân thuyeát raèng khoâng coù taùnh phaùp.

“Vì muoán nhöõng ai thaáy raèng phaùp chaúng phaûi khoâng ñeàu thaáy ñöôïc phaùp laø khoâng neân daïy tu phaùp Tam-muoäi Khoâng, khieán cho thaáy ñöôïc phaùp laø khoâng. Nhöng nhöõng ai thaáy raèng khoâng coù taùnh phaùp cuõng nhôø tu phaùp khoâng neân thaáy laø khoâng. Vì nghóa aáy neân ngöôøi tu phaùp khoâng môùi thaáy ñöôïc caùc phaùp laø khoâng.

“Thieän nam töû! Nhö lôøi oâng hoûi: ‘Thaáy caùi khoâng, nhöng khoâng laø khoâng coù phaùp thì thaáy ñöôïc caùi gì?’

“Thieän nam töû! Ñuùng vaäy, ñuùng vaäy! Boà Taùt Ma-ha-taùt thaät khoâng coù choã thaáy! Khoâng coù choã thaáy töùc laø khoâng coù choã coù. Khoâng coù choã coù laø taát caû caùc phaùp.

“Boà Taùt Ma-ha-taùt tu Ñaïi Nieát-baøn, ñoái vôùi taát caû caùc phaùp ñeàu khoâng coù choã thaáy. Neáu coù choã thaáy thì khoâng thaáy taùnh Phaät, khoâng theå tu taäp Baùt-nhaõ Ba-la-maät, khoâng theå vaøo [caûnh giôùi] Ñaïi Nieát-baøn. Cho neân Boà Taùt thaáy taùnh cuûa taát caû caùc phaùp ñeàu khoâng coù choã coù.

“Thieän nam töû! Boà Taùt chaúng phaûi chæ nhôø tu Tam-muoäi [Khoâng] maø thaáy ñöôïc phaùp khoâng. Baùt-nhaõ Ba-la-maät cuõng laø khoâng. Thieàn Ba-la-maät cuõng laø khoâng. Tinh

193


taán Ba-la-maät cuõng laø khoâng. Nhaãn nhuïc Ba-la-maät cuõng laø khoâng. Trì giôùi Ba-la-maät cuõng laø khoâng. Boá thí Ba-la-maät cuõng laø khoâng. Hình saéc laø khoâng, maét [nhìn thaáy] laø khoâng, thöùc [nhaän bieát] cuõng laø khoâng. Nhö Lai cuõng laø khoâng. Ñaïi Nieát-baøn cuõng laø khoâng. Cho neân Boà Taùt thaáy taát caû caùc phaùp ñeàu laø khoâng.

“Vì theá, khi ôû thaønh Ca-tyø-la ta coù baûo A-nan raèng: ‘OÂng ñöøng saàu naõo, bi ai khoùc loùc.’ A-nan thöa raèng: ‘Nhö Lai Theá Toân! Nay quyeán thuoäc cuûa con ñeàu cheát caû roài. Laøm sao con chaúng buoàn raàu khoùc keå? Nhö Lai vôùi con ñeàu sanh ra taïi thaønh naøy, ñeàu laø thaân thích quyeán thuoäc trong doøng hoï Thích, vì sao chæ rieâng Nhö Lai laø khoâng saàu naõo, dung nhan caøng theâm saùng rôõ?’1

“Thieän nam töû! Khi aáy ta ñaùp raèng: ‘A-nan! OÂng thaáy thaønh Ca-tyø-la laø thaät coù, ta thaáy ñoù laø roãng khoâng vaéng laëng, thaät khoâng choã coù. OÂng thaáy ngöôøi hoï Thích ñeàu laø thaân quyeán, ta tu phaùp Khoâng, heát thaûy ñeàu khoâng coù choã thaáy. Vì nhaân duyeân aáy neân oâng sanh saàu khoå coøn ta thì dung nhan caøng theâm saùng rôõ.’ Chö Phaät, Boà Taùt, nhôø tu taäp phaùp Tam-muoäi Khoâng neân khoâng sanh saàu naõo.

“Nhö vaäy goïi laø Boà Taùt tu haønh kinh ñieån vi dieäu Ñaïi Nieát-baøn thaønh töïu troïn veïn coâng ñöùc thöù chín.

“Thieän nam töû! Theá naøo laø Boà Taùt tu haønh kinh ñieån vi dieäu Ñaïi Nieát-baøn thaønh töïu troïn veïn coâng ñöùc sau heát thöù möôøi?

“Thieän nam töû! Boà Taùt tu taäp Ba möôi baûy phaåm [trôï ñaïo], vaøo caûnh giôùi Ñaïi Nieát-baøn vôùi thöôøng, laïc, ngaõ,

1 Ñaây noùi chuyeän xaûy ra khi thaùi töû Löu-ly cöôùp ngoâi cuûa vua cha laø Ba-tö-naëc roài keùo quaân ñaùnh thaønh Ca-tyø-la, taøn saùt nhöõng ngöôøi thuoäc doøng hoï Thích-ca.

194


tònh, vì chuùng sanh maø phaân bieät giaûng thuyeát kinh Ñaïi Nieát-baøn, chæ roõ taùnh Phaät. Neáu haøng Tu-ñaø-hoaøn, Tö-ñaø-haøm, A-na-haøm, A-la-haùn, Phaät Bích-chi, Boà Taùt tin nhaän lôøi naøy, thaûy ñeàu ñöôïc vaøo [caûnh giôùi] Ñaïi Nieát-baøn. Neáu nhö khoâng tin aét phaûi chòu luaân hoài sanh töû.”

Luùc aáy, Boà Taùt Quang Minh Bieán Chieáu Cao Quyù Ñöùc Vöông baïch Phaät: “Theá Toân! Nhöõng chuùng sanh naøo khoâng sanh loøng cung kính ñoái vôùi kinh naøy?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Sau khi ta vaøo Nieát-baøn, seõ coù nhöõng ñeä töû Thanh vaên ngu si phaù giôùi, öa thích sanh khôûi vieäc tranh chaáp; lìa boû Möôøi hai boä kinh, tuïng ñoïc moïi thöù ñieån tòch, vaên töø, thuû buùt cuûa ngoaïi ñaïo; thoï nhaän vaø chöùa tröõ taát caû nhöõng vaät baát tònh, baûo raèng do Phaät cho pheùp.

“Nhöõng keû aáy [ví nhö ngöôøi ngu si] ñem goã chieân-ñaøn toát ñoåi laáy goã thöôøng, ñem vaøng roøng ñoåi laáy quaëng thau, ñem baïc quyù ñoåi laáy chì pha thieác,1 ñem tô luïa ñoåi laáy vaûi thoâ, ñem vò cam loä ñoåi laáy thuoác ñoäc!

“Theá naøo laø ñem goã chieân-ñaøn toát ñoåi laáy goã thöôøng? Nhö nhöõng ñeä töû cuûa ta vì söï cuùng döôøng maø giaûng thuyeát kinh phaùp cho ngöôøi taïi gia; nhöõng ngöôøi taïi gia aáy duïc tình buoâng thaû, chaúng thích laéng nghe; ngöôøi taïi gia ngoài treân cao, tyø-kheo ôû döôùi thaáp, laïi ñem ñuû thöù moùn ngon vaät laï maø cung caáp [cho hoï] nhöng [hoï] cuõng chaúng chòu nghe. Ñoù goïi laø ñem goã chieân-ñaøn ñoåi laáy goã thöôøng.

“Theá naøo laø ñem vaøng roøng ñoåi laáy quaëng thau? Quaëng thau ví nhö hình saéc, aâm thanh, muøi höông, vò neám, söï

1 Chì pha thieác: moät hôïp kim deã noùng chaûy, duøng ñeå haøn caùc kim loaïi khaùc.

195


xuùc chaïm. Vaøng roøng ví nhö giôùi luaät. Coù nhöõng ñeä töû cuûa ta vì nhaân duyeân hình saéc...1 maø phaïm vaøo giôùi luaät ñaõ thoï nhaän. Ñoù goïi laø ñem vaøng roøng ñoåi laáy quaëng thau.

“Theá naøo laø ñem baïc quyù ñoåi laáy chì pha thieác? Baïc ví nhö Möôøi ñieàu thieän. Chì pha thieác ví nhö Möôøi ñieàu aùc. Coù nhöõng ñeä töû cuûa ta buoâng boû Möôøi ñieàu thieän, laøm Möôøi ñieàu aùc. Ñoù goïi laø ñem baïc quyù ñoåi laáy chì pha thieác.

“Theá naøo laø ñem tô luïa ñoåi laáy vaûi thoâ? Vaûi thoâ ví nhö loøng khoâng bieát hoå theïn. Tô luïa ví nhö söï bieát hoå theïn. Coù nhöõng ñeä töû cuûa ta buoâng boû [ñöùc tính quyù giaù laø] söï hoå theïn, taäp quen tính khoâng hoå theïn. Ñoù goïi laø ñem tô luïa maø ñoåi laáy vaûi thoâ.

“Theá naøo laø ñem cam loä ñoåi laáy thuoác ñoäc? Thuoác ñoäc ví nhö moïi thöù lôïi döôõng. Cam loä ví nhö caùc phaùp khoâng phieàn naõo. Coù nhöõng ñeä töû cuûa ta vì lôïi döôõng maø töï khen ngôïi mình tröôùc maët nhöõng ngöôøi cö só taïi gia, hoaëc töï noùi raèng mình chöùng ñaéc quaû voâ laäu. Ñoù goïi laø ñem cam loä ñoåi laáy ñoäc döôïc.

“Vì nhöõng tyø-kheo xaáu aùc nhö vaäy neân kinh ñieån vi dieäu Ñaïi Nieát-baøn naøy môùi [caàn phaûi] löu haønh moät caùch roäng raõi trong coõi Dieâm-phuø-ñeà. Vaøo luùc aáy, coù nhöõng ñeä töû thoï trì, tuïng ñoïc, sao cheùp kinh naøy, giaûng giaûi vaø löu haønh roäng raõi, seõ bò nhöõng tyø-kheo xaáu aùc nhö treân haõm haïi.

“Baáy giôø, nhöõng tyø-kheo xaáu aùc cuøng nhau tuï taäp, laäp ra quy cheá nghieâm ngaët raèng: ‘Neáu coù ngöôøi thoï trì kinh Ñaïi Nieát-baøn, sao cheùp, tuïng ñoïc, phaân bieät giaûng thuyeát, thì

1 Ñaây noùi toùm taát caû caùc nhaân duyeân töø hình saéc cho ñeán söï xuùc chaïm, töùc naêm traàn sanh naêm duïc.

196


khoâng ai ñöôïc cuøng ôû chung, ngoài chung, chuyeän troø qua laïi vôùi ngöôøi aáy. Vì sao vaäy? Vì kinh Nieát-baøn khoâng phaûi do Phaät thuyeát, maø do nhöõng keû taø kieán laøm ra. Nhöõng keû taø kieán ñoù töùc thuoäc boïn saùu thaày ngoaïi ñaïo.1 Kinh ñieån cuûa saùu thaày ngoaïi ñaïo khoâng phaûi kinh ñieån cuûa Phaät.

“‘Vì leõ gì vaäy? Vì taát caû chö Phaät ñeàu noùi nhöõng phaùp voâ thöôøng, voâ laïc, voâ ngaõ, voâ tònh. Neáu noùi caùc phaùp laø thöôøng, laïc, ngaõ, tònh, sao coù theå laø kinh do Phaät thuyeát ñöôïc?

“‘Chö Phaät, Boà Taùt cho pheùp tyø-kheo chöùa tröõ moïi vaät, coøn boïn saùu thaày ngoaïi ñaïo khoâng cho ñeä töû chöùa tröõ moät vaät gì caû. Nghóa lyù nhö vaäy, sao coù theå laø do Phaät thuyeát daïy?

“‘Chö Phaät, Boà Taùt khoâng caám ñeä töû aên thòt boø vaø naêm moùn cheá bieán töø söõa boø, coøn boïn saùu thaày ngoaïi ñaïo thì khoâng cho pheùp aên naêm thöù muoái, naêm moùn cheá bieán töø söõa boø cuøng laø môõ, huyeát... Neáu caám döùt nhöõng moùn naøy, sao coù theå laø kinh ñieån chaân chaùnh cuûa Phaät?

“‘Chö Phaät, Boà Taùt thuyeát dieãn Ba thöøa, nhöng trong kinh naøy chæ thuyeát duy nhaát moät thöøa laø Ñaïi Nieát-baøn. Nhöõng lôøi nhö vaäy, sao coù theå laø kinh ñieån chaân chaùnh cuûa Phaät?

“Chö Phaät ñeàu döùt boû taát caû maø nhaäp Nieát-baøn, kinh naøy laïi noùi raèng Phaät laø thöôøng, laïc, ngaõ, tònh, khoâng nhaäp Nieát-baøn. Kinh naøy chaúng coù trong soá Möôøi hai boä kinh, töùc laø do ma thuyeát, chaúng phaûi Phaät thuyeát.’

1 Saùu thaày ngoaïi ñaïo (Luïc sö ngoaïi ñaïo): saùu vò thaày cuûa saùu phaùi ngoaïi ñaïo lôùn vaøo thôøi ñöùc Phaät: 1. Phuù-lan-na, 2. Maït-giaø-leâ Caâu-xaù-ly töû, 3. San-xaø-da Tyø-la-chi töû, 4. A-kyø-ña Sí-xaù-khaâm-baø-la, 5. Ca-la-cöu-ñaø Ca-chieân-dieân, 6. Ni-kieàn-ñaø Nhaõ-ñeà-töû.

197


“Thieän nam töû! Nhöõng keû aáy, tuy laø ñeä töû cuûa ta nhöng khoâng theå tin theo kinh Nieát-baøn naøy.

“Thieän nam töû! Vaøo thuôû aáy, neáu coù chuùng sanh naøo tin nhaän kinh ñieån naøy, duø chæ nöûa caâu, neân bieát raèng nhöõng ngöôøi aáy laø ñeä töû chaân thaät cuûa ta. Nhôø tin nhö vaäy lieàn thaáy taùnh Phaät, ñöôïc vaøo [caûnh giôùi] Nieát-baøn.”

Luùc aáy, Boà Taùt Quang Minh Bieán Chieáu Cao Quyù Ñöùc Vöông baïch Phaät: “Theá Toân! Laønh thay, laønh thay! Hoâm nay Nhö Lai thaät kheùo khai môû chæ baøy kinh Ñaïi Nieát-baøn. Baïch Theá Toân! Con nhaân vieäc naøy maø ñöôïc thaáu roõ kinh Ñaïi Nieát-baøn, duø laø moät caâu, thaäm chí nöûa caâu. Nhôø thaáu roõ ñöôïc moät caâu, thaäm chí nöûa caâu, neân thaáy ñöôïc ñoâi chuùt taùnh Phaät. Nhö lôøi Phaät daïy thì con cuõng seõ ñöôïc vaøo [caûnh giôùi] Ñaïi Nieát-baøn.”

[Phaät daïy:] “Nhö vaäy goïi laø Boà Taùt tu haønh kinh ñieån vi dieäu Ñaïi Nieát-baøn thaønh töïu troïn veïn coâng ñöùc thöù möôøi.”

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN HEÁT QUYEÅN HAI MÖÔI SAÙU

260


QUYEÅN HAI MÖÔI BAÛY

PHAÅM BOÀ TAÙT SÖ TÖÛ HOÁNGPhaåm thöù möôøi moät – Phaàn moät1

Luùc aáy, Phaät baûo taát caû ñaïi chuùng: “Caùc thieän nam töû! Neáu caùc oâng coøn nghi nhöõng vieäc coù Phaät hay

khoâng coù Phaät, coù Phaùp hay khoâng coù Phaùp, coù Taêng hay khoâng coù Taêng, coù khoå hay khoâng coù khoå, coù taäp hay khoâng coù taäp, coù dieät hay khoâng coù dieät, coù ñaïo hay khoâng coù ñaïo, coù thaät hay khoâng coù thaät, coù ngaõ hay khoâng coù ngaõ, coù laïc hay khoâng coù laïc, coù tònh hay khoâng coù tònh, coù thöôøng hay khoâng coù thöôøng, coù thöøa hay khoâng coù thöøa, coù taùnh hay khoâng coù taùnh, coù chuùng sanh hay khoâng coù chuùng sanh, coù hieän höõu hay khoâng coù hieän höõu, coù chaân chaùnh hay khoâng coù chaân chaùnh, coù nhaân hay khoâng coù nhaân, coù quaû hay khoâng coù quaû, coù taïo taùc hay khoâng coù taïo taùc, coù nghieäp hay khoâng coù nghieäp, coù quaû baùo hay khoâng coù quaû baùo, nay ta cho pheùp caùc oâng cöù tuøy yù thöa hoûi, ta seõ vì caùc oâng maø phaân bieät giaûng giaûi.

1 Theo Nam baûn thì töø ñaây baét ñaàu quyeån 25, phaåm Boà Taùt Sö Töû Hoáng thöù 23, phaàn ñaàu tieân (Sö Töû Hoáng Boà Taùt phaåm ñeä nhò thaäp tam chi nhaát).

261

PHAÅM BOÀ TAÙT SÖ TÖÛ HOÁNG

“Thieän nam töû! Ta thaät khoâng thaáy coù baát cöù ai, duø laø trong haøng chö thieân, loaøi ngöôøi, chuùng ma, Phaïm thieân, sa-moân hay baø-la-moân, ñeán ñaây thöa hoûi maø ta khoâng theå traû lôøi ñöôïc.”

Baáy giôø, trong hoäi coù moät vò Boà Taùt teân laø Sö Töû Hoáng lieàn ñöùng daäy rôøi khoûi choã ngoài, chænh trang y phuïc, dung maïo, ñeán leã kính döôùi chaân Phaät, roài quyø xuoáng chaép tay baïch Phaät: “Theá Toân! Con vöøa muoán hoûi, Nhö Lai ñaïi töø ñaõ ñoaùi thöông cho pheùp con ñöôïc hoûi.”

Luùc aáy, Phaät baûo Ñaïi chuùng raèng: “Caùc thieän nam töû! Nay caùc oâng neân sanh loøng cung kính saâu xa, toân troïng, ngôïi khen xöng taùn vò Boà Taùt naøy. Neân duøng moïi thöù höông hoa, kyõ nhaïc, chuoãi ngoïc, côø phöôùn, loïng che, y phuïc, moùn aên thöùc uoáng, meàn goái, thuoác thang, phoøng xaù, ñieän ñöôøng maø cuùng döôøng vò naøy, cung kính tieáp ñoùn khi [vò naøy] ñeán vaø leã tieãn khi [vò naøy] ñi. Vì sao vaäy? Vì ngöôøi naøy ñoái tröôùc chö Phaät quaù khöù ñaõ töøng troàng saâu caên laønh, thaønh töïu phöôùc ñöùc, neân hoâm nay môùi ñoái tröôùc maët ta muoán caát tieáng [thænh phaùp huøng hoàn nhö tieáng] sö töû roáng.

“Thieän nam töû! Nhö sö töû chuùa töï bieát söùc cuûa thaân mình, [cuøng vôùi] söùc cuûa raêng nanh, vuoát nhoïn, lieàn ngoài xoåm boán chaân treân ñaát, vöõng vaøng trong ñoäng nuùi cao, ñaäp ñuoâi vaø phaùt leân tieáng roáng. Neáu coù ñuû nhöõng töôùng nhö vaäy, neân bieát laø coù theå phaùt tieáng roáng nhö sö töû.

“Quaû thaät laø chuùa sö töû thì vöøa raïng saùng ñaõ ra khoûi ñoäng, duoãi thaúng mình, haû hoïng thaät to, nhìn khaép boán höôùng, roài vì möôøi moät nguyeân do maø phaùt tieáng roáng lôùn. Nhöõng gì laø möôøi moät nguyeân do?

262


“Moät laø vì muoán phaù tröø nhöõng loaøi chaúng phaûi sö töû maø giaû laøm sö töû.

“Hai laø vì muoán thöû söùc löïc cuûa chính mình.“Ba laø vì muoán laøm cho choã ôû cuûa mình ñöôïc yeân tónh

[khoâng bò quaáy nhieãu].“Boán laø vì muoán cho caùc sö töû con bieát choã ôû cuûa mình. “Naêm laø vì muoán cho caû baày sö töû khoâng coù söï sôï seät.“Saùu laø vì muoán cho nhöõng keû nguû meâ ñöôïc tænh giaác.“Baûy laø vì muoán cho nhöõng con thuù löôøi nhaùc thoâi khoâng

löôøi nhaùc nöõa.“Taùm laø vì muoán cho caùc loaøi thuù ñeàu ñeán nöông döïa

vôùi mình.“Chín laø vì muoán ñieàu phuïc nhöõng con voi tô sung söùc

to lôùn.“Möôøi laø vì muoán daïy baûo con caùi.“Möôøi moät laø vì muoán taïo söï oai veä nghieâm caån cho

quyeán thuoäc cuûa mình.“Taát caû caàm thuù khi nghe tieáng sö töû roáng thì loaøi ôû döôùi

nöôùc lieàn laën xuoáng vöïc saâu, loaøi soáng treân caïn lieàn chaïy nuùp vaøo hang ñoäng, loaøi bay treân khoâng lieàn rôi xuoáng, nhöõng con voi tô sung söùc to lôùn ñeàu sôï chaïy vaõi caû phaån!

“Naøy caùc thieän nam töû! Nhö loaøi choàn hoang duø ñi theo sö töû ñeán caû traêm naêm cuõng khoâng theå roáng ñöôïc nhö sö töû. Neáu laø sö töû con thì vöøa ñuû ba tuoåi ñaõ coù theå gaàm roáng nhö sö töû chuùa.

“Thieän nam töû! Nhö Lai coù Chaùnh giaùc, trí tueä laø nanh vuoát, Boán nhö yù laø chaân, Saùu Ba-la-maät laø thaân ñaày ñuû, Möôøi söùc huøng maïnh, Ñaïi bi laø ñuoâi, an truï nôi Boán thieàn laø hang ñoäng thanh tònh, neân vì chuùng sanh phaùt tieáng [thuyeát phaùp huøng hoàn nhö tieáng] sö töû roáng, phaù deïp

263


binh ma, chæ baøy cho ñaïi chuùng Möôøi söùc, roäng môû coâng haïnh Phaät, vì nhöõng keû taø kieán laøm choã [cho hoï] quay veà nöông töïa; an uûi voã veà nhöõng keû sôï seät trong voøng sanh töû; giaùc ngoä nhöõng chuùng sanh nguû meâ trong voâ minh; khieán cho nhöõng keû laøm vieäc aùc phaûi sanh loøng hoái tieác.

“Vì muoán khai môû chæ baøy cho taát caû nhöõng chuùng sanh taø kieán bieát raèng [söï giaûng thuyeát cuûa] boïn saùu thaày ngoaïi ñaïo khoâng phaûi tieáng sö töû roáng; vì muoán phaù tan loøng kieâu maïn cuûa boïn Phuù-lan-na; vì muoán laøm cho nhöõng ngöôøi trong haøng Nhò thöøa sanh loøng töï hoái [maø quay sang Ñaïi thöøa]; vì muoán daïy cho caùc vò Boà Taùt trong haøng Nguõ truï sanh taâm Ñaïi löïc; vì muoán laøm cho Boán boä chuùng coù chaùnh kieán khoâng sanh loøng sôï seät ñoái vôùi nhöõng ñeä töû taø kieán; neân [vò sö töû chuùa Nhö Lai] töø nôi hang ñoäng laø Thaùnh haïnh, Phaïm haïnh vaø Thieân haïnh duoãi thaúng mình ñi ra; vì muoán cho taát caû chuùng sanh phaù tan loøng kieâu maïn neân haû mieäng thaät to; vì muoán cho chuùng sanh khôûi sanh caùc phaùp laønh, neân quay nhìn khaép boán höôùng; vì muoán chuùng sanh ñöôïc Boán voâ ngaïi1 neân ngoài xoåm boán chaân treân maët ñaát; vì muoán chuùng sanh an truï ñaày ñuû trong Trì giôùi Ba-la-maät2 neân phaùt tieáng roáng nhö sö töû.

“Tieáng roáng nhö sö töû coù nghóa laø giaûng thuyeát moät caùch roõ raøng chaéc chaén: ‘Taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät; Nhö Lai laø thöôøng truï khoâng heà bieán ñoåi.’

“Thieän nam töû! Haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc duø ñi theo Nhö Lai Theá Toân cho ñeán voâ löôïng traêm ngaøn a-taêng-kyø 1 Boán voâ ngaïi (Töù voâ ngaïi), cuõng vieát Töù voâ ngaïi trí, Töù voâ ngaïi bieän, Töù voâ ngaïi

giaûi, goàm coù: 1.Phaùp voâ ngaïi, 2. Nghóa voâ ngaïi, 3. Töø voâ ngaïi, 4. Nhaïo thuyeát voâ ngaïi.

2 Thi Ba-la-maät: trì giôùi Ba-la-maät, giôùi ñoä. Haïnh thöù hai trong luïc ñoä, Saùu haïnh cuûa Boà Taùt.

264


kieáp cuõng khoâng theå [thuyeát phaùp huøng hoàn nhö] tieáng sö töû roáng. Haøng Boà Taùt Thaäp truï neáu tu haønh Ba haïnh nhö treân,1 neân bieát laø coù theå phaùt ra tieáng [thuyeát phaùp huøng hoàn nhö] nhö sö töû roáng.

“Caùc thieän nam töû! Ñaïi Boà Taùt Sö Töû Hoáng ñaây, nay muoán laøm ñaïi sö töû phaùt tieáng roáng lôùn nhö vaäy. Cho neân caùc oâng phaûi heát loøng cuùng döôøng, cung kính, toân troïng, ngôïi khen xöng taùn.”

Baáy giôø, ñöùc Theá Toân baûo Ñaïi Boà Taùt Sö Töû Hoáng: “Thieän nam töû! Neáu oâng muoán hoûi, nay coù theå tuøy yù hoûi.”

Boà Taùt Ma-ha-taùt Sö Töû Hoáng baïch Phaät: “Theá Toân! Theá naøo laø taùnh Phaät? Vì nghóa gì maø goïi laø taùnh Phaät? Sao laïi goïi laø thöôøng, laïc, ngaõ, tònh? Neáu taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät, vì sao khoâng thaáy ñöôïc taùnh Phaät cuûa taát caû chuùng sanh? Haøng Boà Taùt Thaäp truï truï ôû nhöõng phaùp naøo maø khoâng thaáy ñöôïc [taùnh Phaät] moät caùch roõ raøng? Phaät truï ôû nhöõng phaùp naøo maø thaáy ñöôïc [taùnh Phaät] roõ raøng? Boà Taùt Thaäp truï duøng con maét naøo maø khoâng thaáy ñöôïc [taùnh Phaät] moät caùch roõ raøng? Phaät duøng con maét naøo maø thaáy ñöôïc [taùnh Phaät] roõ raøng?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Laønh thay, laønh thay! Neáu ai coù theå vì phaùp thöa hoûi, ngöôøi aáy aét laø coù ñuû hai söï trang nghieâm: moät laø trí tueä, hai laø phöôùc ñöùc. Boà Taùt naøo coù ñuû hai söï trang nghieâm aáy aét roõ bieát ñöôïc taùnh Phaät, cuõng roõ bieát ñöôïc vì sao goïi laø taùnh Phaät, cho ñeán coù theå bieát raèng Boà Taùt Thaäp truï duøng maét gì ñeå thaáy, chö Phaät Theá Toân duøng maét gì ñeå thaáy.” 1 Töùc ba haïnh: Thaùnh haïnh, Phaïm haïnh vaø Thieân haïnh.

265


Boà Taùt Sö Töû Hoáng laïi thöa hoûi: “Baïch Theá Toân! Theá naøo goïi laø trí tueä trang nghieâm? Theá naøo goïi laø phöôùc ñöùc trang nghieâm?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Trí tueä trang nghieâm laø noùi töø Ñòa vò thöù nhaát cho tôùi Ñòa vò thöù möôøi [cuûa haøng Boà Taùt]. Ñoù goïi laø trí tueä trang nghieâm. Phöôùc ñöùc trang nghieâm laø noùi töø Boá thí Ba-la-maät cho tôùi Baùt-nhaõ, [nhöng] khoâng phaûi Baùt-nhaõ Ba-la-maät.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Trí tueä trang nghieâm laø noùi chö Phaät, Boà Taùt. Phöôùc ñöùc trang nghieâm laø noùi haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc vaø Boà Taùt truï ôû chín ñòa vò ñaàu tieân.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Phöôùc ñöùc trang nghieâm laø höõu vi, höõu laäu, coù quaû baùo, coù chöôùng ngaïi, chaúng phaûi thöôøng, laø phaùp phaøm phu. Trí tueä trang nghieâm laø voâ vi, voâ laäu, khoâng coù quaû baùo, khoâng coù chöôùng ngaïi, laø thöôøng truï.

“Thieän nam töû! Nay oâng coù ñuû hai söï trang nghieâm aáy neân môùi coù theå thöa hoûi nghóa lyù saâu thaúm nhieäm maàu. Ta cuõng coù ñuû hai söï trang nghieâm aáy neân môùi coù theå giaûi ñaùp nghóa naøy.”

Boà Taùt Ma-ha-taùt Sö Töû Hoáng baïch Phaät: “Theá Toân! Neáu Boà Taùt naøo ñaày ñuû hai söï trang nghieâm nhö vaäy, aét khoâng neân thöa hoûi veà vieäc, hai vieäc. Vì sao Theá Toân noùi raèng coù theå giaûi ñaùp moät vieäc, hai vieäc? Vì leõ gì? Vì taát caû caùc phaùp khoâng coù [söï phaân chia thaønh] moät vieäc, hai vieäc. Neáu coù [söï phaân chia thaønh] moät vieäc, hai vieäc, ñoù laø töôùng phaøm phu.”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Neáu Boà Taùt naøo khoâng coù [ñuû] hai söï trang nghieâm, aét khoâng theå roõ bieát veà [leõ] moät vieäc,

266


hai vieäc. Neáu Boà Taùt naøo coù ñuû hai söï trang nghieâm môùi [coù theå] roõ bieát veà [leõ] moät vieäc, hai vieäc.

“Neáu noùi raèng caùc phaùp khoâng coù [söï phaân bieät] moät, hai; nghóa aáy khoâng ñuùng. Vì sao vaäy? Neáu [caùc phaùp] khoâng coù [söï phaân bieät] moät, hai, laøm sao coù theå noùi raèng taát caû caùc phaùp laø khoâng coù moät, khoâng coù hai?

“Thieän nam töû! Neáu ai noùi raèng: ‘Moät, hai laø töôùng phaøm phu’, ñoù phaûi goïi laø Boà Taùt Thaäp truï, chaúng phaûi haïng phaøm phu. Vì sao vaäy? Moät ñoù, goïi laø Nieát-baøn; hai ñoù, goïi laø sanh töû.

“Vì sao moät goïi laø Nieát-baøn? Vì ñoù laø thöôøng. Vì sao hai goïi laø sanh töû? Vì ñoù laø tham aùi, voâ minh.

“Söï thöôøng toàn cuûa Nieát-baøn chaúng phaûi töôùng phaøm phu; söï [phaân] hai cuûa sanh töû cuõng chaúng phaûi töôùng phaøm phu. Vì nghóa aáy, ngöôøi coù ñaày ñuû hai söï trang nghieâm thì coù theå hoûi, coù theå ñaùp.

“Thieän nam töû! OÂng coù hoûi: ‘Theá naøo laø taùnh Phaät?’ Haõy laéng nghe, laéng nghe cho kyõ! Ta seõ vì oâng phaân bieät giaûng noùi.

“Thieän nam töû! Taùnh Phaät goïi laø nghóa khoâng theo ñeä nhaát nghóa.1 Nghóa khoâng theo ñeä nhaát nghóa goïi laø trí tueä. Choã noùi khoâng ñoù laø khoâng thaáy caû caùi khoâng vaø chaúng phaûi khoâng.

“Ngöôøi trí vaãn thaáy caû caùi khoâng vaø chaúng phaûi khoâng, thöôøng vaø voâ thöôøng, khoå vaø vui, voâ ngaõ vaø ngaõ. Khoâng laø taát caû caùc phaùp trong sanh töû; chaúng phaûi khoâng laø Ñaïi Nieát-baøn... cho ñeán voâ ngaõ laø sanh töû; ngaõ laø Ñaïi Nieát-baøn.2 1 Ñeä nhaát nghóa, hay ñeä nhaát nghóa ñeá, laø chaân lyù roát raùo, döïa vaøo trí tueä vieân

maõn cuûa baäc giaùc ngoä, phaân bieät vôùi ñeä nhò nghóa hay theá ñeá, laø chaân lyù töông ñoái trong phaïm vi nhaän bieát, suy dieãn cuûa phaøm phu, döïa vaøo caùc giaùc quan.

2 Caâu naøy muoán toùm yù veà taát caû caùc caëp ñoái ñaõi nhö treân.

267


“[Neáu] thaáy taát caû laø khoâng maø khoâng thaáy choã chaúng phaûi khoâng, nhö vaäy khoâng goïi laø trung ñaïo. Cho ñeán [neáu] thaáy taát caû laø voâ ngaõ maø khoâng thaáy ngaõ cuõng khoâng goïi laø trung ñaïo.

“Trung ñaïo goïi laø taùnh Phaät. Vì nghóa aáy, taùnh Phaät laø thöôøng haèng, khoâng heà bieán ñoåi, chæ vì voâ minh che laáp neân chuùng sanh khoâng theå thaáy ñöôïc.

“Haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc thaáy taát caû laø khoâng maø khoâng thaáy choã chaúng phaûi khoâng; cho ñeán thaáy taát caû laø voâ ngaõ maø khoâng thaáy [coù chaân] ngaõ. Vì nghóa aáy, hoï khoâng ñaït ñöôïc nghóa khoâng theo ñeä nhaát nghóa. Vì khoâng ñaït ñöôïc nghóa khoâng theo ñeä nhaát nghóa neân hoï khoâng thöïc haønh trung ñaïo. Vì khoâng [thöïc haønh] trung ñaïo neân khoâng thaáy ñöôïc taùnh Phaät.

“Thieän nam töû! Coù ba haïng [ngöôøi] khoâng thaáy ñöôïc trung ñaïo. Moät laø [nhöõng ngöôøi] theo haïnh luùc naøo cuõng vui, hai laø [nhöõng ngöôøi] theo haïnh luùc naøo cuõng khoå, ba laø [nhöõng ngöôøi] theo haïnh coù khoå coù vui.

“Tu theo haïnh luùc naøo cuõng vui chính laø caùc vò Ñaïi Boà Taùt. Vì thöông xoùt taát caû chuùng sanh neân tuy vaøo ñòa nguïc A-tyø vaãn luoân vui thích nhö ôû coõi trôøi Tam thieàn.1

“Tröôøng hôïp luùc naøo cuõng khoå laø noùi taát caû nhöõng ngöôøi phaøm phu.2

1 Coõi trôøi Tam thieàn (Ñeä tam thieàn): thuoäc coõi Saéc giôùi, laø moät trong ba coõi Thieåu tònh thieân, Voâ löôïng tònh thieân vaø Bieán tònh Thieân. Chö thieân ôû ñoù thöôøng ñöôïc höôûng söï vui thích nhieäm maàu. Haønh giaû tu thieàn chöùng ñaéc Tam thieàn thì thaàn thöùc cuõng ñaït ñeán coõi vui thích naøy.

2 Phaøm phu soáng ôû theá gian, tuy thaáy coù khoå coù vui, nhöng thaät ra taát caû ñeàu laø khoå. Caùi vui giaû taïm trong ñôøi soáng laïi chính laø caùi nhaân cuûa khoå, neân Phaät daïy raèng ñoái vôùi phaøm phu thì taát caû ñeàu laø khoå (Khoå ñeá). Chæ vì chöa tu haønh giaùc ngoä neân ngöôøi theá gian khoâng theå töï nhaän ra ñieàu naøy.

268


“Tu theo haïnh coù khoå coù vui laø haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc. Haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc tu taäp theo haïnh coù khoå coù vui, [laàm] cho ñoù laø trung ñaïo. Vì nghóa aáy neân tuy [hoï] coù taùnh Phaät nhöng khoâng theå thaáy ñöôïc.

“Nhö lôøi oâng hoûi: ‘Vì nghóa gì maø goïi laø taùnh Phaät?’ Thieän nam töû! Taùnh Phaät laø haït gioáng trung ñaïo daãn ñeán A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà cuûa taát caû chö Phaät.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Ñaïo coù ba haïng, ñoù laø baäc thaáp, baäc cao vaø khoaûng giöõa.

“Baäc thaáp laø [nhöõng ngöôøi ñoái vôùi] Phaïm thieân voâ thöôøng maø sai laàm thaáy laø thöôøng.

“Baäc cao laø [nhöõng ngöôøi ñoái vôùi] sanh töû voâ thöôøng maø sai laàm thaáy laø thöôøng; Tam baûo laø thöôøng maø sai laàm cho laø voâ thöôøng.

“Vì sao goïi ñoù laø baäc cao? Vì [nhöõng ngöôøi aáy] coù khaû naêng ñaït ñeán quaû toái thöôïng laø A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

“Ñaïo thuoäc veà khoaûng giöõa laø nghóa khoâng theo ñeä nhaát nghóa. [Ñoù laø nhöõng ngöôøi] ñoái vôùi voâ thöôøng thaáy bieát laø voâ thöôøng, thöôøng thaáy bieát laø thöôøng.

“Nghóa khoâng theo ñeä nhaát nghóa chaúng goïi laø baäc thaáp. Vì sao vaäy? Vì taát caû phaøm phu khoâng theå ñaït ñeán. Cuõng chaúng goïi laø baäc cao. Vì sao vaäy? Vì [goïi nhö theá] töùc laø [thuoäc veà] baäc cao [theo nghóa noùi treân]. Ñaïo cuûa chö Phaät vaø Boà Taùt tu haønh khoâng phaûi baäc cao, khoâng phaûi baäc thaáp, vì nghóa aáy neân goïi laø trung ñaïo.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Coäi goác cuûa sanh töû coù hai loaïi, moät laø voâ minh, hai laø tham aùi. ÔÛ giöõa hai thöù [voâ minh vaø tham aùi] naøy aét phaûi coù nhöõng noãi khoå sanh, giaø, beänh, cheát. [Thaáy bieát] nhö vaäy goïi laø trung ñaïo. Trung ñaïo nhö

269


theá coù theå phaù tröø sanh töû, neân goïi laø trung. Vì nghóa aáy neân phaùp trung ñaïo goïi laø taùnh Phaät.

“Vì theá, taùnh Phaät laø thöôøng, laïc, ngaõ, tònh; chuùng sanh vì khoâng theå thaáy ñöôïc [taùnh Phaät] neân laø voâ thöôøng, voâ laïc, voâ ngaõ, voâ tònh; nhöng taùnh Phaät thaät khoâng phaûi laø voâ thöôøng, voâ laïc, voâ ngaõ, voâ tònh.

“Thieän nam töû! Ví nhö trong nhaø ngöôøi ngheøo khoå coù moät kho baùu, nhöng ngöôøi aáy khoâng thaáy bieát. Vì khoâng thaáy bieát neân [phaûi chòu baàn cuøng khoán khoå, ví nhö chuùng sanh] chæ bieát voâ thöôøng, voâ laïc, voâ ngaõ, voâ tònh. Roài coù vò thieän tri thöùc ñeán baûo ngöôøi aáy raèng: ‘Trong nhaø oâng coù kho baùu, vì sao phaûi chòu baàn cuøng khoán khoå, khoâng coù nhöõng söï thöôøng, laïc, ngaõ, tònh?’ [Vò thieän tri thöùc naøy] lieàn duøng phöông tieän khieán cho ngöôøi aáy ñöôïc thaáy bieát. Sau khi thaáy bieát roài, ngöôøi aáy lieàn ñöôïc [giaøu coù sung söôùng, ví nhö chuùng sanh ñaït ñöôïc] thöôøng, laïc, ngaõ, tònh.

“Taùnh Phaät cuõng gioáng nhö vaäy, chuùng sanh khoâng thaáy ñöôïc. Vì khoâng thaáy ñöôïc taùnh Phaät neân chæ bieát laø voâ thöôøng, voâ laïc, voâ ngaõ, voâ tònh. Nhôø coù baäc thieän tri thöùc laø chö Phaät, Boà Taùt duøng söùc phöông tieän vôùi nhieàu caùch daïy baûo, khieán cho chuùng sanh thaáy ñöôïc taùnh Phaät. Sau khi thaáy ñöôïc taùnh Phaät roài, chuùng sanh lieàn ñaït ñöôïc thöôøng, laïc, ngaõ, tònh.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Choã thaáy bieát cuûa chuùng sanh khôûi leân goàm coù hai loaïi: moät laø thöôøng kieán,1 hai laø ñoaïn kieán.2 Hai caùch thaáy bieát aáy khoâng goïi laø trung ñaïo. Khoâng

1 Thöôøng kieán: quan ñieåm sai laàm cho raèng raèng thaân taâm naøy vôùi caùc phaùp theá gian laø thöôøng toàn, khoâng döùt maát, chaúng haïn nhö cho raèng moãi con ngöôøi ñeàu coù moät linh hoàn baát dieät...

2 Ñoaïn kieán: quan ñieåm sai laàm cho raèng thaân taâm naøy vôùi caùc phaùp theá gian laø ñoaïn dieät, khoâng thöôøng toàn, chaúng haïn nhö cho raèng ñôøi soáng hoaøn toaøn chaám döùt sau khi cheát, khoâng coù kieáp sau...

270


phaûi thöôøng cuõng khoâng phaûi ñoaïn môùi goïi laø trung ñaïo. Khoâng phaûi thöôøng cuõng khoâng phaûi ñoaïn töùc laø trí tueä quaùn chieáu Möôøi hai nhaân duyeân. Trí tueä quaùn chieáu aáy goïi laø taùnh Phaät.

“Haøng Nhò thöøa tuy cuõng quaùn xeùt nhaân duyeân nhöng chöa ñöôïc goïi laø taùnh Phaät.

“Taùnh Phaät tuy laø thöôøng nhöng vì chuùng sanh bò voâ minh che laáp neân khoâng theå thaáy ñöôïc. Chuùng sanh laïi cuõng nhö con thoû, con ngöïa, chöa ñuû söùc loäi qua doøng soâng lôùn Möôøi hai nhaân duyeân. Vì sao vaäy? Vì khoâng thaáy ñöôïc taùnh Phaät.

“Thieän nam töû! Trí tueä quaùn chieáu Möôøi hai nhaân duyeân ñoù chính laø haït gioáng A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Vì nghóa aáy, Möôøi hai nhaân duyeân ñöôïc goïi laø taùnh Phaät. Thieän nam töû! Ví nhö coù loaïi döa chuoät1 ñöôïc goïi laø ‘beänh nhieät’. Vì sao vaäy? Vì loaïi döa aáy coù theå laø nguyeân nhaân gaây beänh nhieät. Möôøi hai nhaân duyeân cuõng theá, [coù theå laø nguyeân nhaân daãn ñeán quaû vò A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà neân ñöôïc goïi laø taùnh Phaät.]

“Thieän nam töû! Taùnh Phaät coù nhaân, laïi coù nhaân cuûa nhaân; coù quaû vaø coù quaû cuûa quaû.

“Nhaân cuûa taùnh Phaät laø Möôøi hai nhaân duyeân. Nhaân cuûa nhaân aáy laø trí tueä (quaùn chieáu).

“Quaû cuûa taùnh Phaät laø [quaû vò] A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Quaû cuûa quaû aáy laø Voâ thöôïng Ñaïi Baùt Nieát-baøn.

“Thieän nam töû! Ví nhö voâ minh laø nhaân, caùc haønh laø quaû; haønh laø nhaân, thöùc laø quaû... Vì nghóa aáy neân theå cuûa 1 Nguyeân baûn Haùn vaên laø 胡瓜 (hoà qua), caùc baûn tröôùc ñaây dòch laø döa haáu, bí ñoû,

naám hoà... ñeàu laø caùc loaïi hoaøn toaøn khaùc nhau. Chuùng toâi thaáy trong caùc töø ñieån Haùn Vieät hieän ñaïi ñeàu ghi roõ 胡瓜 = 黃瓜 (hoaøng qua), nghóa laø döa chuoät.

271


voâ minh aáy laø nhaân, maø cuõng laø nhaân cuûa nhaân; thöùc laø quaû, maø cuõng laø quaû cuûa quaû. Taùnh Phaät cuõng nhö theá.

“Thieän nam töû! Vì nghóa aáy neân Möôøi hai nhaân duyeân laø khoâng hieän ra, khoâng dieät maát, khoâng thöôøng khoâng ñoaïn, chaúng moät chaúng hai, chaúng ñeán chaúng ñi, khoâng phaûi nhaân khoâng phaûi quaû.

“Thieän nam töû! Coù tröôøng hôïp laø nhaân maø khoâng phaûi quaû, chaúng haïn nhö taùnh Phaät. Coù tröôøng hôïp laø quaû maø khoâng phaûi nhaân, chaúng haïn nhö Ñaïi Nieát-baøn. Coù tröôøng hôïp vöøa laø nhaân, vöøa laø quaû, chaúng haïn nhö caùc phaùp sanh bôûi Möôøi hai nhaân duyeân.

“Khoâng phaûi nhaân khoâng phaûi quaû goïi laø taùnh Phaät. Vì khoâng phaûi nhaân quaû neân thöôøng haèng, khoâng bieán ñoåi.

“Vì nghóa aáy neân trong caùc kinh ta daïy raèng yù nghóa cuûa Möôøi hai nhaân duyeân laø raát saâu xa, khoâng theå bieát, khoâng theå thaáy, khoâng theå suy xeùt. Ñoù laø caûnh giôùi cuûa chö Phaät, Boà Taùt, chaúng phaûi choã haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc coù theå ñaït ñeán.

“Vì nghóa gì maø heát söùc saâu xa? Haønh vi taïo nghieäp cuûa chuùng sanh laø khoâng thöôøng khoâng ñoaïn, nhöng [thaät] coù quaû baùo; tuy moãi moät yù nieäm ñeàu lieân tuïc theo nhau dieät maát, nhöng [thaät] khoâng coù gì maát ñi; tuy khoâng coù ngöôøi taïo taùc, nhöng [thaät] coù nghieäp ñöôïc taïo ra; tuy khoâng coù ngöôøi thoï laõnh, nhöng [thaät] coù quaû baùo; ngöôøi thoï baùo tuy maát ñi nhöng quaû baùo [thaät] khoâng heà maát; [tuy] khoâng coù söï toan tính nhaän bieát nhöng töï hoøa hôïp [caùc nhaân duyeân] maø coù.

“Taát caû chuùng sanh tuy soáng trong Möôøi hai nhaân duyeân nhöng khoâng thaáy bieát. Vì khoâng thaáy bieát neân [maõi maõi luaân chuyeån,] khoâng coù khôûi ñaàu, khoâng coù keát thuùc.

272


“Haøng Boà Taùt Thaäp truï chæ thaáy choã keát thuùc maø khoâng thaáy ñöôïc choã khôûi ñaàu. Chö Phaät Theá Toân thaáy roõ choã khôûi ñaàu, choã keát thuùc. Vì nghóa aáy, chö Phaät thaáy ñöôïc taùnh Phaät moät caùch roõ raøng.

“Thieän nam töû! Taát caû chuùng sanh vì khoâng thaáy roõ ñöôïc Möôøi hai nhaân duyeân neân phaûi chòu luaân chuyeån [maõi maõi trong sanh töû].

“Thieän nam töû! Ví nhö con taèm taïo ra caùi keùn, töï noù sanh ra, töï noù cheát ñi. Taát caû chuùng sanh cuõng gioáng nhö vaäy, vì khoâng thaáy taùnh Phaät neân töï taïo nghieäp troùi buoäc, luaân chuyeån maõi trong sanh töû, khaùc naøo nhö traùi caàu [bò ngöôøi chôi ñaùnh qua laïi maõi]!

“Thieän nam töû! Cho neân trong caùc kinh ta coù daïy raèng: ‘Ai thaáy ñöôïc Möôøi hai nhaân duyeân töùc thaáy Chaùnh phaùp. Thaáy Chaùnh phaùp töùc laø thaáy Phaät.’ Phaät, ñoù chính laø taùnh Phaät. Vì sao vaäy? Vì heát thaûy chö Phaät ñeàu laáy ñoù laøm taùnh.

“Thieän nam töû! Trí tueä quaùn chieáu Möôøi hai nhaân duyeân coù boán baäc: baäc thaáp, baäc vöøa, baäc cao vaø baäc cao nhaát.

“Trí tueä quaùn chieáu baäc thaáp khoâng thaáy ñöôïc taùnh Phaät. Vì khoâng thaáy [taùnh Phaät] neân [ngöôøi tu] chæ ñaït ñeán quaû Thanh vaên maø thoâi.

“Trí tueä quaùn chieáu baäc vöøa cuõng khoâng thaáy ñöôïc taùnh Phaät. Vì khoâng thaáy [taùnh Phaät] neân [ngöôøi tu] chæ ñaït ñeán quaû vò Duyeân giaùc.

“Trí tueä quaùn chieáu baäc cao tuy thaáy taùnh Phaät nhöng khoâng thaät roõ raøng. Vì thaáy [taùnh Phaät] khoâng thaät roõ raøng neân [ngöôøi tu] truï ôû haøng [Boà Taùt] Thaäp truï.

273


“Trí tueä quaùn chieáu baäc cao nhaát thaáy ñöôïc taùnh Phaät moät caùch roõ raøng neân ñaït ñöôïc ñaïo A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

“Vì nghóa aáy neân Möôøi hai nhaân duyeân goïi laø taùnh Phaät. Taùnh Phaät töùc laø nghóa khoâng theo ñeä nhaát nghóa. Nghóa khoâng theo ñeä nhaát nghóa goïi laø trung ñaïo. Trung ñaïo goïi laø Phaät. Phaät goïi laø Nieát-baøn.”

Baáy giôø, Ñaïi Boà Taùt Sö Töû Hoáng baïch Phaät: “Theá Toân! Neáu Phaät vaø taùnh Phaät chaúng khaùc gì nhau thì taát caû chuùng sanh caàn gì phaûi tu haønh?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! OÂng hoûi nhö vaäy laø khoâng hôïp lyù. Tuy Phaät vaø taùnh Phaät chaúng khaùc gì nhau, nhöng taát caû chuùng sanh thaûy ñeàu chöa ñöôïc ñaày ñuû.

“Thieän nam töû! Ví nhö coù ngöôøi sanh loøng aùc gieát haïi meï. Gieát meï roài môùi sanh taâm hoái caûi. Baáy giôø, tuy Ba nghieäp1 ñeàu laønh, nhöng vaãn goïi laø ngöôøi cuûa ñòa nguïc. Vì sao vaäy? Vì chaéc chaén seõ ñoïa vaøo ñòa nguïc. Tuy caùc aám, nhaäp, giôùi [taïo thaønh] ngöôøi aáy hieän khoâng ôû trong ñòa nguïc, nhöng vaãn goïi laø ngöôøi cuûa ñòa nguïc.

“Thieän nam töû! Cho neân trong caùc kinh ta coù daïy: ‘Neáu thaáy ngöôøi tu haønh ñieàu thieän, ñoù goïi laø thaáy chö thieân vaø loaøi ngöôøi; neáu thaáy keû laøm ñieàu aùc, ñoù goïi laø thaáy ñòa nguïc.’ Vì sao vaäy? Vì chaéc chaén seõ thoï quaû baùo [töông öùng nhö vaäy].

“Thieän nam töû! Vì taát caû chuùng sanh chaéc chaén seõ ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà neân ta noùi: ‘Taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät.’ Nhöng thaät ra taát caû 1 Ba nghieäp (Tam nghieäp): goàm coù thaân nghieäp (caùc nghieäp do thaân gaây ra), khaåu

nghieäp (caùc nghieäp do mieäng gaây ra, nghóa laø baèng lôøi noùi), vaø yù nghieäp (caùc nghieäp do tö töôûng, yù thöùc gaây ra).

274


chuùng sanh ñeàu chöa coù ba möôi hai töôùng toát, taùm möôi veû ñeïp... Vì nghóa aáy neân trong kinh naøy ta coù noùi keä:

Voán laø coù maø nay thaønh khoâng, Voán laø khoâng maø nay thaønh coù; Neáu noùi trong Ba ñôøi coù phaùp,1

Thaät khoâng theå coù nghóa nhö theá!2

“Thieän nam töû! Veà phaùp coù, chia ra ba loaïi: moät laø coù trong töông lai, hai laø coù trong hieän taïi, ba laø coù trong quaù khöù.

“Taát caû chuùng sanh trong töông lai ñeàu seõ ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, ñoù goïi laø taùnh Phaät.

“Taát caû chuùng sanh trong hieän taïi ñeàu coù phieàn naõo troùi buoäc, cho neân hieän nay khoâng coù ba möôi hai töôùng toát, taùm möôi veû ñeïp...

“Taát caû chuùng sanh trong quaù khöù ñeàu coù döùt tröø phieàn naõo, nhôø vaäy neân trong hieän taïi ñöôïc thaáy taùnh Phaät.

“Vì nghóa aáy, ta thöôøng daïy raèng: ‘Taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät; cho ñeán haïng nhaát-xieån-ñeà cuõng coù taùnh Phaät.’

“Haïng nhaát-xieån-ñeà khoâng coù phaùp laønh, nhöng taùnh Phaät vaãn laø laønh, vì laø trong töông lai seõ coù [phaùp laønh].

“Taát caû haïng nhaát-xieån-ñeà ñeàu coù taùnh Phaät. Vì sao vaäy? Vì haïng nhaát-xieån-ñeà chaéc chaén roài cuõng seõ ñöôïc thaønh töïu quaû A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.1 Ba ñôøi (Tam theá), töùc laø quaù khöù, hieän taïi vaø vò lai.2 Xem laïi tröôøng hôïp Phaät thuyeát baøi keä naøy trong quyeån 10, phaåm Taùnh Nhö Lai,

trang 376 cuûa Taäp 2.

275


“Thieän nam töû! Ví nhö trong nhaø ngöôøi kia hieän coù kem söõa. Coù ngöôøi hoûi: ‘OÂng coù bô chaêng?’ Ngöôøi aáy ñaùp: ‘Toâi coù.’ Kem söõa thaät khoâng phaûi laø bô, nhöng ngöôøi aáy phöông tieän kheùo leùo bieát chaéc mình coù theå laøm ra ñöôïc neân ñaùp laø coù bô.

“Chuùng sanh cuõng vaäy, heát thaûy ñeàu coù taâm. Ñaõ coù taâm thì chaéc chaén seõ ñöôïc thaønh töïu A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Vì nghóa aáy neân ta thöôøng daïy: ‘Taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät.’

“Thieän nam töû! Veà choã taát caùnh coù hai loaïi, moät laø taát caùnh trang nghieâm, hai laø taát caùnh cöùu caùnh; hoaëc moät laø taát caùnh theá gian, hai laø taát caùnh xuaát theá.

“Taát caùnh trang nghieâm laø saùu phaùp ba-la-maät; taát caùnh cöùu caùnh laø choã ñaït ñöôïc giaùo phaùp cao troåi nhaát cuûa taát caû chuùng sanh. Giaùo phaùp cao nhaát goïi laø taùnh Phaät. Vì nghóa aáy, neân ta daïy raèng: ‘Taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät.’ Taát caû chuùng sanh ñeàu coù giaùo phaùp cao troåi nhaát, nhöng vì voâ minh che laáp neân khoâng thaáy ñöôïc.

“Thieän nam töû! Chuùng sanh ôû coõi naøy vì bò quaû baùo che laáp neân khoâng theå thaáy ñöôïc chaâu Uaát-ñan-vieät vaø coõi trôøi Ba möôi ba.1 Cuõng gioáng nhö vaäy, chuùng sanh bò caùc phieàn naõo che laáp neân khoâng thaáy ñöôïc taùnh Phaät.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Taùnh Phaät töùc laø Tam-muoäi Thuû-laêng-nghieâm. Taùnh aáy ví nhö ñeà-hoà,2 töùc laø meï cuûa heát thaûy chö Phaät. Nhôø söùc cuûa Tam-muoäi Thuû-laêng-nghieâm neân khieán cho chö Phaät ñöôïc thöôøng, laïc, ngaõ, tònh. Taát 1 Coõi trôøi Ba möôi ba (Tam thaäp tam thieân), cuõng goïi laø coõi trôøi Ñao-lôïi.2 Ñeà-hoà: moùn aên ngon ñöôïc laøm ra töø söõa. Trong caùc moùn ñöôïc laøm töø söõa thì ñeà-

hoà ñöôïc xem laø quyù giaù nhaát, ngon vaø boå döôõng nhaát.

276


caû chuùng sanh cuõng ñeàu coù Tam-muoäi Thuû-laêng-nghieâm nhöng vì khoâng tu haønh neân khoâng thaáy ñöôïc, vaø vì theá maø khoâng thaønh töïu A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

“Thieän nam töû! Tam-muoäi Thuû-laêng-nghieâm coù naêm teân goïi. Moät laø Tam-muoäi Thuû-laêng-nghieâm, hai laø Baùt-nhaõ Ba-la-maät, ba laø Tam-muoäi Kim cang, boán laø Tam-muoäi Sö töû hoáng, naêm laø taùnh Phaät. Tuøy theo coâng naêng ôû moãi nôi maø coù teân goïi khaùc nhau.

“Thieän nam töû! Nhö moät tam-muoäi coù raát nhieàu teân. Nhö thieàn goïi laø töù thieàn; caên goïi laø ñònh caên; löïc goïi laø ñònh löïc; giaùc goïi laø ñònh giaùc; chaùnh goïi laø chaùnh ñònh; baùt ñaïi nhaân giaùc goïi laø ñònh giaùc. Pheùp ñònh Thuû-laêng-nghieâm cuõng vaäy.

“Thieän nam töû! Taát caû chuùng sanh ñeàu coù ñuû ba möùc ñònh: baäc cao, baäc trung vaø baäc thaáp.

“Baäc cao laø noùi taùnh Phaät. Vì vaäy ta noùi raèng: ‘Taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät.’

“Baäc trung laø noùi taát caû chuùng sanh ñeàu coù ñònh löïc ôû möùc Sô thieàn, khi gaëp nhaân duyeân lieàn coù theå tu taäp; neáu khoâng coù nhaân duyeân thì khoâng theå tu. Nhaân duyeân coù hai loaïi, moät laø gaëp hoûa tai,1 hai laø döùt tröø ñöôïc nhöõng phieàn naõo troùi buoäc trong Duïc giôùi. Vì vaäy neân noùi raèng: ‘Taát caû chuùng sanh ñeàu coù ñuû ñuû ñònh löïc baäc trung.’

“Baäc thaáp laø noùi nhieàu möùc ñònh khaùc nhau cuûa taâm trong Möôøi ñaïi ñòa.2 Vì vaäy neân noùi raèng: ‘Taát caû chuùng sanh ñeàu coù ñuû ñònh löïc baäc thaáp.’1 Nhaân duyeân gaëp hoûa tai: laø noùi khi kieáp taän xaûy ra hoûa tai thieâu ñoát ñeán taän

caûnh trôøi Sô thieàn, chuùng sanh do nhaân duyeân ñoù maø phaùt taâm tu taäp ñaït ñöôïc Sô thieàn.

2 Veà Möôøi ñaïi ñòa (Thaäp ñaïi ñòa), trong Nhò giaûi giôùi thaân tuùc luaän (二解界身足論), quyeån thöôïng, tôø 1 keå roõ: Moät laø thuï (受), hai laø töôûng (想), ba laø tö (思), boán

277


“Taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät, nhöng vì phieàn naõo che laáp neân khoâng thaáy ñöôïc. Haøng Boà Taùt Thaäp truï tuy thaáy ñöôïc giaùo phaùp cao troåi nhaát [laø taùnh Phaät], nhöng khoâng bieát ñöôïc Nhö Lai laø phaùp thöôøng truï. Vì vaäy neân noùi raèng: ‘Haøng Boà Taùt Thaäp truï tuy thaáy taùnh Phaät nhöng khoâng thaät roõ raøng.’

“Thieän nam töû! Thuû-laêng-nghieâm coù nghóa laø ‘heát thaûy moïi vieäc ñeàu hoaøn taát roát raùo’. Nghieâm coù nghóa laø kieân coá. Heát thaûy moïi vieäc ñeàu hoaøn taát roát raùo vaø ñöôïc kieân coá, neân goïi laø Thuû-laêng-nghieâm. Cho neân noùi raèng: ‘Tam-muoäi Thuû-laêng-nghieâm goïi laø taùnh Phaät.’

“Thieän nam töû! Thuôû tröôùc, khi ta ôû beân bôø soâng Ni-lieân-thieàn coù baûo A-nan raèng: ‘Nay ta muoán taém, oâng haõy caàm aùo vaø mang nöôùc laøm saïch ñeán.’1 Khi ta ñaõ xuoáng nöôùc, taát caû nhöõng loaøi chim bay, caùc loaøi döôùi nöôùc, treân caïn ñeàu tuï taäp ñeán ñeå chieâm ngöôõng thaân ta. Khi aáy laïi coù naêm traêm Phaïm-chí2 cuõng vöøa ñeán bôø soâng. Nhaân khi ñeán choã ta, hoï baûo nhau raèng: ‘[OÂng aáy] laøm sao laïi ñöôïc thaân kim cang [toát ñeïp ñeán] nhö theá? Giaù nhö oâng Coà-ñaøm3 aáy khoâng thuyeát leõ ñoaïn kieán aét chuùng ta seõ theo oâng aáy maø thænh thoï giaùo phaùp.’4

“Thieän nam töû! Khi aáy ta duøng Tha taâm trí bieát ñöôïc

laø xuùc (觸), naêm laø taùc yù (作意), saùu laø duïc (欲), baûy laø thaéng giaûi (勝解), taùm laø nieäm (念), chín laø tam-ma-ñòa (三摩地) vaø möôøi laø tueä (慧).

1 Nguyeân vaên duøng thaùo ñaäu (澡豆), chæ loaïi nöôùc laøm saïch, coù coâng duïng nhö xaø-phoøng ngaøy nay. Loaïi nöôùc naøy thöôøng ñöôïc cheá bieán baèng caùch ngaâm tro beáp roài gaïn laáy nöôùc trong.

2 Phaïm-chí: Ngöôøi xuaát gia theo ñaïo Baø-la-moân, choïn soáng nôi röøng nuùi, döùt söï troùi buoäc vôùi nhaø cöûa, vôï con, taøi saûn... Dòch nghóa laø Tònh haïnh giaû.

3 Coà-ñaøm (Gautama): Nhöõng ngöôøi ngoaïi ñaïo ñöông thôøi thöôøng goïi Phaät baèng teân naøy.

4 Trai Phaùp: pheùp tu haønh trong saïch vaø coù quy taéc, töùc laø Phaùp giaùo cuûa Phaät.

278


suy nghó cuûa caùc Phaïm-chí aáy, lieàn hoûi hoï raèng: ‘Vì sao caùc oâng cho raèng ta thuyeát leõ ñoaïn kieán?’

“Vò Phaïm-chí aáy ñaùp: ‘Tröôùc ñaây, khi giaûng kinh ngaøi luoân noùi raèng taát caû chuùng sanh ñeàu khoâng coù ngaõ. Ñaõ noùi laø voâ ngaõ, sao coøn noùi laø khoâng phaûi ñoaïn kieán? Neáu laø voâ ngaõ thì ai laø ngöôøi giöõ giôùi, ai laø ngöôøi phaù giôùi?’

“Ta ñaùp: ‘Ta khoâng chæ noùi ‘Taát caû chuùng sanh ñeàu khoâng coù ngaõ’, ta coøn tuyeân thuyeát: ‘Taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät’. Taùnh Phaät ñoù, haù chaúng phaûi ngaõ sao? Vì nghóa aáy, ta khoâng heà thuyeát leõ ñoaïn kieán. Taát caû chuùng sanh vì khoâng thaáy taùnh Phaät cho neân laø voâ thöôøng, voâ laïc, voâ ngaõ, voâ tònh. Nhö vaäy môùi goïi laø thuyeát leõ ñoaïn kieán.’

“Khi aáy, caùc Phaïm-chí nghe noùi taùnh Phaät töùc laø ngaõ, lieàn phaùt taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, töùc thôøi xuaát gia tu hoïc ñaïo Boà-ñeà. Taát caû caùc loaøi chim bay cuøng caùc loaøi döôùi nöôùc, treân caïn cuõng ñeàu phaùt taâm Voâ thöôïng Boà-ñeà. Phaùt taâm roài, lieàn ñöôïc xaû boû thaân caàm thuù.

“Thieän nam töû! Taùnh Phaät aáy thaät chaúng phaûi ngaõ, nhöng vì chuùng sanh neân goïi ñoù laø ngaõ.

“Thieän nam töû! Vì coù nhaân duyeân neân Nhö Lai noùi voâ ngaõ laø ngaõ, nhöng thaät ra ñoù laø voâ ngaõ. Tuy noùi nhö vaäy nhöng khoâng coù söï hö doái.

“Thieän nam töû! Vì coù nhaân duyeân neân noùi ngaõ laø voâ ngaõ, nhöng quaû thaät ñoù laø ngaõ. Tuy noùi voâ ngaõ nhöng vì [tuøy thuaän] theá gian neân khoâng heà coù söï hö doái.

“Taùnh Phaät laø voâ ngaõ, Nhö Lai noùi laø ngaõ, vì [taùnh Phaät] ñoù laø thöôøng.

279


“Nhö Lai laø ngaõ nhöng noùi laø voâ ngaõ, vì [Nhö Lai ñaõ] ñöôïc [hoaøn toaøn töï do] töï taïi.”

Luùc aáy, Ñaïi Boà Taùt Sö Töû Hoáng baïch raèng: “Theá Toân! Neáu taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät, cuõng nhö löïc só kim cang,1 vì sao taát caû chuùng sanh laïi khoâng thaáy ñöôïc?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Nhö hình saéc tuy coù xanh, vaøng, ñoû, traéng khaùc nhau, hoaëc hình daùng daøi, ngaén... nhöng ngöôøi muø khoâng thaáy ñöôïc. Cho duø [ngöôøi muø] khoâng thaáy nhöng cuõng khoâng theå noùi raèng khoâng coù nhöõng maøu xanh, vaøng, ñoû, traéng hoaëc hình daïng daøi, ngaén... khaùc nhau. Vì sao vaäy? Vì ngöôøi muø tuy khoâng thaáy nhöng ngöôøi saùng maét vaãn thaáy.

“Taùnh Phaät cuõng vaäy. Taát caû chuùng sanh tuy khoâng thaáy ñöôïc, nhöng Boà Taùt Thaäp truï thaáy ñöôïc moät phaàn nhoû; ñöùc Nhö Lai thaáy ñöôïc troïn veïn. Boà Taùt Thaäp truï thaáy taùnh Phaät ví nhö ngöôøi ta thaáy hình saéc vaøo ban ñeâm; ñöùc Nhö Lai thaáy taùnh Phaät roõ raøng nhö ngöôøi ta thaáy hình saéc vaøo ban ngaøy.

“Thieän nam töû! Ví nhö maét beänh keùo maây thì nhìn thaáy hình saéc khoâng roõ. Gaëp thaày thuoác gioûi trò lieäu cho maét; nhôø taùc duïng cuûa thuoác lieàn ñöôïc thaáy roõ raøng. Boà Taùt Thaäp truï cuõng vaäy, tuy thaáy taùnh Phaät nhöng khoâng thaät roõ, nhôø taùc duïng cuûa Tam-muoäi Thuû-laêng-nghieâm neân môùi thaáy ñöôïc roõ raøng.

1 Löïc só kim cang, cuõng goïi laø Chaáp kim cang hay Chaáp kim cang thaàn, laø vò thaàn coù thaân hình to lôùn, maïnh meõ, phaùt nguyeän hoä trì baûo veä Phaät phaùp. Chuùng toâi hôi phaân vaân veà phaàn ví duï ñöôïc xen vaøo ôû ñaây, döôøng nhö coù phaàn khoâng hôïp lyù. Neáu boû haún phaàn “cuõng nhö löïc só kim cang” thì caâu hoûi naøy vaãn hoaøn toaøn troïn nghóa, trong khi ñaët phaàn naøy vaøo thì yù nghóa laïi coù phaàn hôi mô hoà, khoâng ñöôïc roõ reät. Raát coù theå ñaõ coù nhaàm laãn trong vieäc khaéc baûn ôû caâu naøy chaêng?

280


“Thieän nam töû! Neáu ai thaáy taát caû caùc phaùp laø voâ thöôøng, voâ ngaõ, voâ laïc, voâ tònh, laïi thaáy nhöõng gì khoâng thuoäc veà taát caû caùc phaùp cuõng laø voâ thöôøng, voâ ngaõ, voâ laïc, voâ tònh, ngöôøi aáy khoâng thaáy ñöôïc taùnh Phaät.

“Taát caû caùc phaùp ñoù goïi laø sanh töû; khoâng thuoäc veà taát caû caùc phaùp ñoù goïi laø Tam baûo.

“Haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc thaáy taát caû caùc phaùp laø voâ thöôøng, voâ ngaõ, voâ laïc, voâ tònh; laïi thaáy nhöõng gì khoâng thuoäc veà taát caû caùc phaùp cuõng laø voâ thöôøng, voâ ngaõ, voâ laïc, voâ tònh. Vì nghóa aáy hoï khoâng thaáy taùnh Phaät.

“Haøng Boà Taùt Thaäp truï thaáy taát caû caùc phaùp laø voâ thöôøng, voâ ngaõ, voâ laïc, voâ tònh; thaáy nhöõng gì khoâng thuoäc veà taát caû caùc phaùp coù moät phaàn laø thöôøng, laïc, ngaõ, tònh. Vì nghóa aáy, trong möôøi phaàn taùnh Phaät lieàn thaáy ñöôïc moät phaàn.

“Chö Phaät Theá Toân thaáy taát caû caùc phaùp laø voâ thöôøng, voâ ngaõ, voâ laïc, voâ tònh; thaáy nhöõng gì khoâng thuoäc veà taát caû caùc phaùp laø thöôøng, laïc, ngaõ, tònh. Do ñoù thaáy roõ taùnh Phaät nhö ngöôøi ta nhìn traùi a-ma-laëc ñaët trong loøng baøn tay. Vì nghóa aáy neân pheùp ñònh Thuû-laêng-nghieâm goïi laø hoaøn taát roát raùo.

“Thieän nam töû! Ví nhö maët traêng trong ñeâm ñaàu thaùng, tuy khoâng theå nhìn thaáy nhöng khoâng theå noùi laø khoâng coù. Taùnh Phaät cuõng theá, taát caû phaøm phu tuy khoâng thaáy ñöôïc nhöng khoâng theå noùi raèng khoâng coù taùnh Phaät.

“Thieän nam töû! Taùnh Phaät ñoù laø noùi Möôøi söùc, Boán ñöùc chaúng sôï, Ba choã nieäm cuûa taâm ñaïi bi.1 Taát caû chuùng

1 Ba choã nieäm: Ba choã nieäm (Tam nieäm xöù): cuõng goïi laø Tam nieäm truï hay Tam chaùnh nieäm xöù. Ñeä nhaát nieäm xöù thaé nhaát: Ñöùc Phaät khi thuyeát phaùp nieäm

281


sanh ñeàu coù ba thöù aáy; neáu phaù tröø heát phieàn naõo seõ ñöôïc thaáy taùnh Phaät. Haïng nhaát-xieån-ñeà thì sau khi phaù tröø taùnh nhaát-xieån-ñeà môùi coù theå ñaït ñöôïc Möôøi söùc, Boán ñöùc chaúng sôï, Ba choã nieäm cuûa taâm ñaïi bi. Vì nghóa aáy, ta thöôøng tuyeân thuyeát: ‘Taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät.’

“Thieän nam töû! Taát caû chuùng sanh ñeàu coù ñuû Möôøi hai nhaân duyeân, caû trong laãn ngoaøi. Nhöõng gì laø möôøi hai?

“Phieàn naõo ñôøi quaù khöù goïi laø voâ minh.“Nghieäp ñôøi quaù khöù goïi laø haønh.“Luùc môùi thoï thai trong ñôøi hieän taïi naøy goïi laø thöùc.“Vaøo thai naêm phaàn, boán caên chöa ñuû, goïi laø danh saéc.“Boán caên ñaày ñuû luùc chöa goïi laø xuùc thì goïi laø luïc nhaäp.“[Tieáp caän traàn caûnh maø] chöa phaân bieät khoå, vui goïi

laø xuùc. “Quen nhieãm söï öa meán, ñoù goïi laø thoï.“Gaàn guõi öa muoán naêm duïc, ñoù goïi laø aùi.“Tham caàu [nhöõng ñoái töôïng] beân trong vaø beân ngoaøi,

ñoù goïi laø thuû.“Vì caùc söï vieäc beân trong vaø beân ngoaøi maø khôûi leân ba

nghieäp thaân, khaåu vaø yù, ñoù goïi laø höõu. “Thöùc cuûa ñôøi hieän taïi chuyeån sang ñôøi soáng keá tieáp goïi

laø sanh.töôûng phaùp giôùi bình ñaúng, roát cuøng khoâng coù töôùng suy giaûm, neân duø chuùng sanh khoâng heát loøng nghe phaùp cuõng chaúng sanh taâm lo laéng. Ñeä nhò nieäm xöù: Ñöùc Phaät khi thuyeát phaùp nieäm töôûng phaùp giôùi bình ñaúng, roát cuøng khoâng coù töôùng taêng tieán, neân duø chuùng sanh heát loøng nghe phaùp cuõng chaúng sanh taâm vui möøng. Ñeä tam nieäm xöù: Ñöùc Phaät khi thuyeát phaùp nieäm töôûng phaùp giôùi bình ñaúng, roát cuøng caùc töôùng sanh töû, Nieát-baøn ñeàu khoâng theå naém baét, vì theá thöôøng sanh taâm buoâng xaû, thöôøng laøm lôïi ích cho taát caû chuùng sanh nhöng khoâng heà coù yù nieäm mình ñang laøm lôïi ích chuùng sanh.

282


“Caùc yeáu toá danh saéc, luïc nhaäp, xuùc, thoï cuûa ñôøi hieän taïi [chaám döùt ñeå] chuyeån sang ñôøi soáng keá tieáp goïi laø laõo beänh töû.

“Ñoù goïi laø Möôøi hai nhaân duyeân.“Thieän nam töû! Taát caû chuùng sanh tuy coù Möôøi hai nhaân

duyeân nhö vaäy, nhöng cuõng coù nhöõng chuùng sanh khoâng ñaày ñuû. Nhö nhöõng ñöùa treû cheát khi coøn ôû trong thai aét khoâng coù ñuû Möôøi hai nhaân duyeân. Traûi töø luùc sanh ra cho ñeán khi [giaø] cheát thì coù ñuû Möôøi hai nhaân duyeân.

“Chuùng sanh Saéc giôùi khoâng coù ba loaïi thoï, ba loaïi xuùc, ba loaïi aùi, khoâng coù laõo beänh, nhöng cuõng goïi laø ñuû Möôøi hai nhaân duyeân. Chuùng sanh Voâ saéc giôùi khoâng coù töø [danh] saéc cho ñeán laõo beänh, nhöng cuõng goïi laø ñuû Möôøi hai nhaân duyeân. Vì leõ nhaát ñònh [roài seõ] coù [trong luaân hoài]. Vì nhöõng leõ ñoù neân noùi laø taát caû chuùng sanh ñeàu coù ñuû Möôøi hai nhaân duyeân bình ñaúng nhö nhau.

“Thieän nam töû! Taùnh Phaät cuõng theá. Vì leõ taát caû chuùng sanh nhaát ñònh roài seõ ñöôïc thaønh töïu A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà neân ta noùi raèng: ‘Taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät.’

“Thieän nam töû! Treân Tuyeát sôn coù moät thöù coû goïi laø nhaãn nhuïc. Boø aên coû aáy thì vaét söõa ra thaønh ñeà-hoà. Laïi coù nhöõng loaïi coû khaùc, neáu boø aên vaøo thì vaét söõa khoâng thaønh ñeà-hoà. Tuy [vaét söõa boø ra] khoâng thaønh ñeà-hoà, nhöng cuõng khoâng theå [vì theá maø] noùi laø Tuyeát sôn khoâng coù coû nhaãn nhuïc.

“Taùnh Phaät cuõng theá. Tuyeát sôn ví nhö Nhö Lai, coû nhaãn nhuïc ví nhö kinh Ñaïi Nieát-baøn, nhöõng coû khaùc ví nhö Möôøi hai boä kinh. Neáu chuùng sanh coù theå nghe vaø thoï

283


nhaän, thöa hoûi veà kinh Ñaïi Baùt Nieát-baøn, aét seõ thaáy ñöôïc taùnh Phaät. Trong Möôøi hai boä kinh tuy khoâng nghe noùi coù taùnh Phaät, nhöng cuõng khoâng theå [vì theá maø] noùi raèng khoâng coù taùnh Phaät.

“Thieän nam töû! Taùnh Phaät vöøa laø saéc, vöøa laø chaúng phaûi saéc, vöøa khoâng phaûi saéc cuõng khoâng chaúng phaûi saéc; vöøa laø töôùng, vöøa laø chaúng phaûi töôùng, vöøa chaúng phaûi töôùng cuõng khoâng chaúng phaûi töôùng; vöøa laø duy nhaát, vöøa laø khoâng duy nhaát, vöøa khoâng duy nhaát cuõng khoâng chaúng phaûi duy nhaát; vöøa khoâng phaûi thöôøng, vöøa khoâng phaûi ñoaïn, vöøa khoâng phaûi chaúng thöôøng, khoâng phaûi chaúng ñoaïn; vöøa coù, vöøa khoâng, vöøa chaúng phaûi coù, chaúng phaûi khoâng; vöøa döùt maát, vöøa chaúng döùt maát, vöøa chaúng phaûi döùt maát cuõng chaúng phaûi khoâng döùt maát; vöøa laø nhaân, vöøa laø quaû, vöøa chaúng phaûi nhaân cuõng chaúng phaûi quaû; vöøa laø nghóa lyù vöøa khoâng phaûi nghóa lyù, vöøa khoâng phaûi nghóa lyù cuõng khoâng chaúng phaûi nghóa lyù; vöøa laø vaên töï, vöøa khoâng phaûi vaên töï, vöøa khoâng phaûi vaên töï cuõng khoâng chaúng phaûi vaên töï; vöøa laø khoå, vöøa laø vui, vöøa chaúng phaûi khoå cuõng chaúng phaûi vui; vöøa laø ngaõ, vöøa khoâng phaûi ngaõ, vöøa khoâng phaûi ngaõ cuõng khoâng chaúng phaûi ngaõ; vöøa laø khoâng, vöøa chaúng phaûi khoâng, vöøa khoâng phaûi khoâng cuõng khoâng chaúng phaûi khoâng.

“Vì sao [taùnh Phaät] laø saéc? Vì [chö Phaät] coù thaân kim cang. Vì sao [taùnh Phaät] laø chaúng phaûi saéc? Vì Möôøi taùm phaùp baát coäng1 [cuûa chö Phaät] khoâng thuoäc veà saéc phaùp. Vì sao [taùnh Phaät] laø khoâng phaûi saéc cuõng khoâng chaúng phaûi saéc? Vì saéc vaø chaúng phaûi saéc ñeàu khoâng coù töôùng nhaát ñònh. 1 Möôøi taùm phaùp baát coäng: laø möôøi taùm phaùp chæ coù chö Phaät Nhö Lai ñaït ñöôïc,

coøn haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc thì khoâng.

284


“Vì sao [taùnh Phaät] laø töôùng? Vì [chö Phaät] coù Ba möôi hai töôùng toát. Vì sao [taùnh Phaät] laø chaúng phaûi töôùng? Vì nhöõng töôùng aáy khoâng hieän ra ôû taát caû chuùng sanh. Vì sao [taùnh Phaät] laø chaúng phaûi töôùng cuõng khoâng chaúng phaûi töôùng? Vì töôùng vaø chaúng phaûi töôùng ñeàu khoâng [coù söï] quyeát ñònh chaéc chaén.

“Vì sao [taùnh Phaät] laø duy nhaát? Vì taát caû chuùng sanh chæ [höôùng theo] moät thöøa duy nhaát1 maø thoâi. Vì sao [taùnh Phaät] laø chaúng phaûi duy nhaát? Vì [Nhö Lai phöông tieän] thuyeát giaûng thaønh Ba thöøa. Theá naøo laø khoâng duy nhaát cuõng khoâng chaúng phaûi duy nhaát? Vì coù voâ soá phaùp.

“Vì sao [taùnh Phaät] laø khoâng phaûi thöôøng? Vì [chuùng sanh] do duyeân maø thaáy [ñöôïc taùnh Phaät]. Vì sao [taùnh Phaät] laø khoâng phaûi ñoaïn? Vì [taùnh Phaät] lìa khoûi ñoaïn kieán. Vì sao [taùnh Phaät] laø khoâng phaûi chaúng thöôøng cuõng khoâng phaûi chaúng ñoaïn? Vì [taùnh Phaät] khoâng coù khôûi ñaàu, khoâng coù keát thuùc.

“Vì sao [taùnh Phaät] laø coù? Vì taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät. Vì sao [taùnh Phaät] laø khoâng? Vì [chuùng sanh] phaûi nhôø phöông tieän môùi thaáy ñöôïc [taùnh Phaät]. Vì sao [taùnh Phaät] laø chaúng phaûi coù, chaúng phaûi khoâng? Vì [taùnh Phaät ñoàng] nhö taùnh hö khoâng.

“Vì sao [taùnh Phaät] laø döùt maát? Vì [thaáy taùnh Phaät laø] ñaït ñöôïc Tam-muoäi Thuû-laêng-nghieâm. Vì sao [taùnh Phaät] laø chaúng phaûi döùt maát? Vì taùnh Phaät laø thöôøng. Vì sao [taùnh Phaät] laø chaúng phaûi döùt maát cuõng chaúng phaûi khoâng döùt maát? Vì [thaáy taùnh Phaät laø] ñaõ tröø boû taát caû caùc töôùng döùt maát.

1 Moät thöøa duy nhaát, hay Nhaát thöøa, chæ Phaät thöøa hay Nhö Lai thöøa, cuõng goïi laø Toái thöôïng thöøa, laø söï thuyeát giaûng roát raùo cuoái cuøng cuûa ñöùc Phaät veà con ñöôøng giaûi thoaùt, höôùng ñeán Ñaïi Nieát-baøn.

285


“Vì sao [taùnh Phaät] laø nhaân? Vì [thaáy taùnh Phaät laø] ñaõ thaáu roõ ñöôïc nhaân. Vì sao [taùnh Phaät] laø quaû? Vì [thaáy taùnh Phaät laø] ñaõ quyeát ñònh chaéc chaén. Vì sao [taùnh Phaät] laø chaúng phaûi nhaân chaúng phaûi quaû? Vì taùnh Phaät laø thöôøng.

“Vì sao [taùnh Phaät] laø nghóa lyù? Vì [thaáy taùnh Phaät laø] coù theå naém baét nghóa lyù moät caùch khoâng ngaên ngaïi. Vì sao [taùnh Phaät] laø chaúng phaûi nghóa lyù? Vì khoâng theå [duøng lôøi leõ ñeå] giaûng thuyeát [taùnh Phaät]. Vì sao [taùnh Phaät] laø khoâng phaûi nghóa lyù cuõng khoâng chaúng phaûi nghóa lyù? Vì [xeùt ñeán choã] roát raùo [thì taát caû] ñeàu laø khoâng.

“Vì sao [taùnh Phaät] laø vaên töï? Vì [taùnh Phaät] coù teân goïi. Vì sao [taùnh Phaät] laø chaúng phaûi vaên töï? Vì [teân goïi ñoù cuõng chæ laø] goïi teân caùi khoâng teân. Theá naøo laø khoâng phaûi vaên töï cuõng khoâng chaúng phaûi vaên töï? Vì [thaáy taùnh Phaät laø] ñaõ döùt tröø heát thaûy vaên töï.

“Vì sao [taùnh Phaät] laø vöøa khoå, vöøa vui? Vì caùc caûm thuï ñeàu do duyeân maø sanh khôûi. Vì sao [taùnh Phaät] laø chaúng phaûi khoå cuõng chaúng phaûi vui? Vì ñaõ döùt tröø heát thaûy moïi caûm thuï.

“Vì sao [taùnh Phaät] laø ngaõ? Vì taùnh Phaät laø thöôøng. Vì sao [taùnh Phaät] laø chaúng phaûi ngaõ? Vì [thaáy taùnh Phaät roài nhöng vaãn] chöa ñöôïc ñaày ñuû taùm ñöùc töï taïi.1 Vì sao [taùnh Phaät] laø khoâng phaûi ngaõ cuõng khoâng chaúng phaûi ngaõ? Vì [taùnh Phaät laø] khoâng taïo taùc, khoâng laõnh chòu.

“Vì sao [taùnh Phaät] laø khoâng? Vì [taùnh Phaät] laø nghóa khoâng theo Ñeä nhaát nghóa. Vì sao [taùnh Phaät] laø chaúng phaûi khoâng? Vì taùnh Phaät laø thöôøng. Vì sao [taùnh Phaät] 1 Veà Taùm ñöùc töï taïi, ñöùc Phaät ñaõ giaûng roõ ôû cuoái quyeån 23. Xin xem laïi baét ñaàu

töø trang 498 cuûa Taäp 4. Chæ coù chö Phaät ñaõ nhaäp Ñaïi Nieát-baøn môùi coù ñuû taùm ñöùc töï taïi naøy.

286


laø khoâng phaûi khoâng cuõng khoâng chaúng phaûi khoâng? Vì coù theå taïo taùc gieo nhaân cho moïi phaùp laønh.

“Thieän nam töû! Neáu ai coù theå suy xeùt hieåu roõ nhöõng yù nghóa nhö vaäy cuûa kinh Ñaïi Nieát-baøn, neân bieát raèng ngöôøi aáy aét seõ thaáy taùnh Phaät. Taùnh Phaät ñoù khoâng theå suy xeùt luaän baøn, chính laø caûnh giôùi cuûa chö Phaät Nhö Lai, khoâng phaûi choã hieåu bieát cuûa haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc!

“Thieän nam töû! Taùnh Phaät khoâng phaûi aám, giôùi, nhaäp; khoâng phaûi voán laø khoâng maø nay thaønh coù; khoâng phaûi ñaõ coù roài trôû laïi khoâng; [nhöng laø] do nhaân duyeân laønh maø chuùng sanh thaáy ñöôïc [taùnh Phaät].

“Ví nhö saét voán maøu ñen, cho vaøo löûa nung thaønh maøu ñoû; khi laáy ra ñeå nguoäi thì trôû laïi maøu ñen. Maøu ñen aáy chaúng phaûi ôû trong [saét], chaúng phaûi ôû ngoaøi [saét], laø do nhaân duyeân maø coù vaäy.

“Taùnh Phaät cuõng theá. Taát caû chuùng sanh khi daäp taét löûa phieàn naõo aét seõ coù theå nghe thaáy ñöôïc taùnh Phaät.

“Thieän nam töû! Nhö khi haït gioáng vôõ, maàm caây sanh ra. Maàm caây aáy chaúng phaûi ôû trong [haït gioáng], chaúng phaûi ôû ngoaøi [haït gioáng], cho ñeán hoa, traùi cuõng laø nhö vaäy, ñeàu do nhaân duyeân maø coù.

“Thieän nam töû! Kinh ñieån vi dieäu Ñaïi Nieát-baøn naøy thaønh töïu ñaày ñuû voâ löôïng coâng ñöùc. Taùnh Phaät cuõng theá, ñeàu laø choã thaønh töïu cuûa voâ löôïng voâ bieân coâng ñöùc.”

Luùc aáy, Ñaïi Boà Taùt Sö Töû Hoáng baïch Phaät: “Theá Toân! Boà Taùt thaønh töïu ñaày ñuû bao nhieâu phaùp môùi thaáy ñöôïc taùnh Phaät maø vaãn chöa thaáy ñöôïc roõ raøng? Chö Phaät Theá Toân thaønh töïu bao nhieâu phaùp maø thaáy ñöôïc roõ raøng taùnh Phaät?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Boà Taùt thaønh töïu ñaày ñuû

287


möôøi phaùp, tuy thaáy taùnh Phaät nhöng khoâng ñöôïc saùng roõ. Nhöõng gì laø möôøi? Moät laø ít ham muoán, hai laø töï bieát ñuû, ba laø tòch tónh, boán laø tinh taán, naêm laø chaùnh nieäm, saùu laø chaùnh ñònh, baûy laø chaùnh tueä, taùm laø giaûi thoaùt, chín laø taùn thaùn giaûi thoaùt, möôøi laø duøng phaùp Ñaïi Nieát-baøn giaùo hoùa chuùng sanh.”

Boà Taùt Sö Töû Hoáng baïch Phaät: “Theá Toân! Ít ham muoán vaø töï bieát ñuû coù gì khaùc nhau?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Ít ham muoán laø khoâng mong caàu, khoâng naém giöõ; töï bieát ñuû laø khi coù ñöôïc [moùn gì] duø ít trong loøng cuõng khoâng böïc töùc tieác nuoái.1 Ít ham muoán laø [trong loøng] coù ít söï ham muoán; töï bieát ñuû laø [ñoái vôùi] moïi söï vaät2 [duø ñöôïc ít hay nhieàu] trong loøng cuõng khoâng buoàn böïc.

“Thieän nam töû! Ham muoán coù ba loaïi: ham muoán xaáu aùc, ham muoán quaù nhieàu3 vaø ham muoán [thoûa maõn] söï ham muoán.1 Nguyeân baûn Haùn vaên duøng “hoái haän”. Ñaây laø moät töø haàu nhö ñaõ ñöôïc Vieät hoùa

hoaøn toaøn, neân yù nghóa trong tieáng Vieät khoâng coøn gioáng vôùi yù nghóa trong Haùn vaên ñöôïc duøng ôû ñaây. Vì theá, neáu noùi “duø coù ñöôïc ít loøng khoâng hoái haän” thì yù nghóa cuûa hai chöõ “hoái haän” seõ bò hieåu khaùc ñi so vôùi yù muoán noùi trong Haùn vaên, daãn ñeán caâu vaên trôû thaønh khoù hieåu, thaäm chí khoâng hôïp lyù. Nhöng neáu chuùng ta taùch rôøi hai chöõ naøy ra ñeå hieåu ñuùng nghóa goác cuûa chuùng trong Haùn vaên thì hoái (悔) laø hoái tieác, tieác nuoái veà moät vieäc ñaõ qua khoâng nhö yù muoán; haän (恨) laø böïc töùc, giaän doãi vì khoâng ñaït ñöôïc mong muoán. Nhö vaäy, yù nghóa seõ phuø hôïp hôn vôùi vaên caûnh ôû ñaây.

2 Nguyeân baûn Haùn vaên duøng “phaùp söï”, caùc baûn tröôùc ñaây ñeàu hieåu nhö laø “nhöõng vieäc phuïng söï Chaùnh phaùp”, nhöng trong vaên caûnh naøy thì yù nghóa ñoù hoaøn toaøn khoâng thích hôïp. Chuùng toâi tin raèng chöõ “phaùp” ôû ñaây ñöôïc duøng vôùi nghóa roäng, chæ chung taát caû moïi söï vaät, söï vieäc, vaø nhö theá thì cuïm töø “ñaõn vi phaùp söï” phaûi ñöôïc hieåu laø “ñoái vôùi moïi söï vaät”. Nhö vaäy môùi phuø hôïp vôùi yù nghóa “töï bieát ñuû” ñang ñöôïc giaûng giaûi ôû ñaây.

3 Nguyeân baûn Haùn vaên duøng “ñaïi duïc”. Saùch Tam giaûi phaùp uaån tuùc luaän, quyeån 8, trang 11 coù giaûi thích: “Vaân haø ñaïi duïc? Vò ña tham giaû, vò ñaéc quaûng ñaïi taøi lôïi ñaúng coá vi khôûi ö duïc...” (Theá naøo laø ñaïi duïc? Laø noùi quaù nhieàu tham muoán, vì muoán ñöôïc thaät nhieàu caùc moùn taøi lôïi maø khôûi leân loøng ham muoán...)

288


“Ham muoán xaáu aùc laø [nhöõng tröôøng hôïp] nhö coù tyø-kheo sanh taâm tham duïc, mong muoán ñöôïc laøm baäc thöôïng thuû trong ñaïi chuùng ñeå taát caû chuùng taêng ñeàu nghe theo mình; ñeå cho caû Boán boä chuùng ñeàu cuùng döôøng, cung kính, taùn thaùn, toân troïng mình; ñeå mình ñöôïc thuyeát phaùp tröôùc heát vôùi Boán chuùng, khieán cho heát thaûy ñeàu tin nhaän lôøi mình; cuõng ñeå cho vua chuùa, ñaïi thaàn, tröôûng giaû ñeàu cung kính mình; ñeå mình ñöôïc nhieàu y phuïc, ñoà aên thöùc uoáng, giöôøng gheá, thuoác thang, phoøng oác, nhaø cöûa cao ñeïp. Ñoù laø söï ham muoán [daãn ñeán] sanh töû, neân goïi laø ham muoán xaáu aùc.

“Theá naøo laø ham muoán quaù nhieàu? Nhö coù tyø-kheo sanh taâm tham duïc, mong muoán laøm theá naøo cho Boán boä chuùng ñeàu bieát raèng mình ñaõ chöùng ñaéc ñòa vò Sô truï, cho ñeán Thaäp truï; chöùng ñaéc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà; chöùng ñaéc quaû Tu-ñaø-hoaøn, cho ñeán quaû A-la-haùn; chöùng ñaéc Boán thieàn, cho ñeán Boán trí voâ ngaïi, [maø thaät chöa heà coù nhöõng söï chöùng ñaéc nhö vaäy.] Ñoù laø vì [tham caàu] lôïi döôõng neân goïi laø ham muoán quaù nhieàu.

“Theá naøo laø ham muoán [thoûa maõn] söï ham muoán? Nhö coù tyø-kheo mong muoán sanh leân caùc coõi Phaïm thieân, Ma thieân, Töï taïi thieân, hoaëc muoán laøm Chuyeån luaân Thaùnh vöông, hoaëc saùt-lî, cö-só, baø-la-moân... [chæ laø ñeå] moïi söï ñeàu ñöôïc tuøy theo yù thích cuûa mình. Ñoù laø vì [tham caàu] lôïi döôõng, [khoâng coù muïc ñích gì khaùc] neân goïi laø ham muoán [thoûa maõn] söï ham muoán.

“Neáu ai khoâng bò ba loaïi ham muoán xaáu xa ñoù laøm haïi thì goïi laø ít ham muoán.

“Ham muoán töùc laø söï öa thích luyeán meán hai möôi laêm caûnh giôùi hieän höõu. Neáu khoâng öa thích luyeán meán hai möôi laêm caûnh giôùi hieän höõu thì goïi laø ít ham muoán.

289


“Khoâng mong caàu nhöõng söï tham muoán trong töông lai, ñoù goïi laø ít ham muoán. Coù ñöôïc maø khoâng troùi buoäc vöôùng maéc, ñoù goïi laø töï bieát ñuû.

“Khoâng caàu ñöôïc söï cung kính, ñoù goïi laø ít ham muoán. Coù ñöôïc maø khoâng tích luõy, gom giöõ, ñoù goïi laø töï bieát ñuû.

“Thieän nam töû! Coù nhöõng tröôøng hôïp ít ham muoán maø khoâng goïi laø bieát ñuû. Coù nhöõng tröôøng hôïp bieát ñuû maø khoâng goïi laø ít ham muoán. Cuõng coù tröôøng hôïp vöøa ít ham muoán vöøa bieát ñuû. Laïi cuõng coù tröôøng hôïp khoâng bieát ñuû cuõng khoâng ít ham muoán.

“Ít ham muoán [maø khoâng goïi laø bieát ñuû] laø noùi caùc vò Tu-ñaø-hoaøn.

“Bieát ñuû [maø khoâng goïi laø ít ham muoán] laø noùi caùc vò Phaät Bích-chi.

“Vöøa ít ham muoán vöøa bieát ñuû laø noùi caùc vò A-la-haùn. “Khoâng ít ham muoán cuõng khoâng bieát ñuû laø noùi caùc vò

Boà Taùt.“Thieän nam töû! Laïi coù hai loaïi ít ham muoán vaø bieát ñuû.

Moät laø thieän, hai laø baát thieän. Baát thieän laø noùi haïng phaøm phu; thieän laø noùi caùc baäc thaùnh nhaân, Boà Taùt.

“Taát caû thaùnh nhaân tuy chöùng ñaéc ñaïo quaû nhöng khoâng töï xöng mình chöùng ñaéc. Vì khoâng töï xöng neân loøng khoâng buoàn giaän. Ñoù goïi laø bieát ñuû.

“Thieän nam töû! Boà Taùt Ma-ha-taùt tu taäp kinh Ñaïi thöøa Ñaïi Nieát-baøn, vì muoán thaáy taùnh Phaät neân tu taäp ít ham muoán, bieát ñuû.

“Theá naøo laø tòch tónh? Tòch tónh coù hai loaïi: moät laø taâm tòch tónh, hai laø thaân tòch tónh.

“Thaân tòch tónh laø thaân chaúng bao giôø taïo taùc ba nghieäp aùc.1

1 Ba nghieäp aùc cuûa thaân laø gieát haïi, troäm cöôùp vaø daâm duïc.

290


“Taâm tòch tónh, laø yù chaúng bao giôø taïo taùc ba nghieäp aùc.1

“Ñoù goïi laø thaân taâm tòch tónh.“Thaân tòch tónh laø chaúng bao giôø gaàn guõi vôùi Boán chuùng,

chaúng tham döï coâng vieäc cuûa Boán chuùng. “Taâm tòch tónh laø chaúng bao giôø nhieãm taäp nhöõng söï

tham duïc, saân khueå, si meâ.

“Ñoù goïi laø thaân taâm tòch tónh.“Coù nhöõng tyø-kheo, thaân tuy tòch tónh nhöng taâm khoâng

tòch tónh; hoaëc thaân khoâng tòch tónh nhöng taâm tòch tónh. Hoaëc coù nhöõng tröôøng hôïp thaân vaø taâm ñeàu tòch tónh. Laïi coù nhöõng tröôøng hôïp thaân vaø taâm ñeàu khoâng tòch tónh.

“Thaân tuy tòch tónh nhöng taâm khoâng tòch tónh, ñoù laø tröôøng hôïp caùc tyø-kheo ngoài thieàn ôû choán vaéng laëng, lìa xa Boán chuùng, nhöng loøng thöôøng chaát chöùa tham duïc, saân khueå, si meâ. Ñoù goïi laø thaân tuy tòch tónh nhöng taâm khoâng tòch tónh.

“Thaân khoâng tòch tónh maø taâm tòch tónh, ñoù laø tröôøng hôïp caùc tyø-kheo thaân caän Boán chuùng, vua chuùa, ñaïi thaàn... nhöng loøng ñaõ döùt haún tham duïc, saân khueå, si meâ. Ñoù goïi laø thaân khoâng tòch tónh nhöng taâm tòch tónh.

“Thaân taâm tòch tónh, ñoù laø chö Phaät, Boà Taùt.“Thaân taâm ñeàu khoâng tòch tónh, ñoù laø phaøm phu. Vì sao

vaäy? Nhöõng keû phaøm phu tuy thaân taâm an tónh nhöng khoâng theå quaùn xeùt saâu xa nhöõng leõ voâ thöôøng, voâ laïc, voâ ngaõ, voâ tònh. Vì nghóa aáy, nhöõng nghieäp veà thaân, khaåu, yù cuûa phaøm phu ñeàu khoâng theå tòch tónh. Haøng nhaát-xieån-ñeà, nhöõng keû phaïm boán troïng caám, laøm naêm toäi nghòch, nhöõng keû nhö theá cuõng khoâng goïi laø thaân taâm tòch tónh.

1 Ba nghieäp aùc cuûa yù laø tham lam, saân haän vaø si meâ (taø kieán).

291


“Theá naøo laø tinh taán? Nhö coù tyø-kheo vì muoán cho caùc nghieäp thaân, khaåu, yù ñöôïc trong saïch, beøn lìa xa taát caû nhöõng nghieäp aùc, tu taäp taát caû caùc nghieäp laønh. Ñoù goïi laø tinh taán.

“Ngöôøi sieâng naêng tinh taán luoân chuù taâm nhôù nghó ñeán saùu ñieàu,1 goàm coù: Phaät, Phaùp, Taêng, trì giôùi, boá thí vaø chö thieân. Nhö vaäy goïi laø chaùnh nieäm.

“Ngöôøi coù ñaày ñuû chaùnh nieäm, ñaït ñöôïc tam-muoäi, nhö vaäy goïi laø chaùnh ñònh.

“Ngöôøi coù ñaày ñuû chaùnh ñònh, quaùn chieáu vaø thaáy caùc phaùp [theå taùnh] döôøng nhö hö khoâng. Nhö vaäy goïi laø chaùnh tueä.

“Ngöôøi coù ñaày ñuû chaùnh tueä, lìa xa heát thaûy moïi söï troùi buoäc cuûa phieàn naõo. Ñoù goïi laø giaûi thoaùt.

“Ngöôøi ñaït ñöôïc giaûi thoaùt roài, vì chuùng sanh maø ca ngôïi söï toát ñeïp cuûa vieäc giaûi thoaùt, noùi cho [chuùng sanh] bieát raèng giaûi thoaùt aáy laø thöôøng coøn, khoâng bieán ñoåi. Ñoù goïi laø taùn thaùn giaûi thoaùt.

“Giaûi thoaùt töùc laø Voâ thöôïng Ñaïi Nieát-baøn. Nieát-baøn töùc laø ngoïn löûa phieàn naõo troùi buoäc ñaõ taét haún. Laïi nöõa, Nieát-baøn goïi laø nôi truù aån. Vì sao vaäy? Vì coù theå ngaên che möa gioù ñoäc haïi phieàn naõo. Laïi nöõa, Nieát-baøn goïi laø choã nöông veà. Vì sao vaäy? Vì coù theå vöôït khoûi taát caû moïi söï sôï seät. Laïi nöõa, Nieát-baøn goïi laø haûi ñaûo.2 Vì sao vaäy? Vì boán con

1 Saùu ñieàu nhôù nghó naøy töùc laø Luïc nieäm xöù.2 Nguyeân vaên duøng “chaâu chöû”, chæ hoøn ñaûo hay coàn ñaát lôùn noåi leân giöõa soâng,

bieån; trong nhieàu kinh vaên thöôøng ñöôïc duøng ñeå ví vôùi caûnh giôùi giaûi thoaùt, Nieát-baøn, vì gioáng nhö giöõa bieån sanh töû noåi leân hoøn ñaûo lôùn, coù theå an truù nôi ñoù, caùch bieät haún vôùi Ba coõi.

292


soâng lôùn hung baïo khoâng theå cuoán troâi. Nhöõng gì laø boán con soâng hung baïo? Moät laø söï hung baïo cuûa tham duïc, hai laø söï hung baïo cuûa chaáp höõu,1 ba laø söï hung baïo cuûa kieán chaáp,2 boán laø söï hung baïo cuûa voâ minh. Vì theá neân Nieát-baøn goïi laø haûi ñaûo.

“Laïi nöõa, Nieát-baøn goïi laø choã roát raùo quay veà. Vì sao vaäy? Vì coù theå ñaït ñöôïc moïi nieàm vui roát raùo.

“Neáu Boà Taùt Ma-ha-taùt thaønh töïu ñaày ñuû möôøi phaùp nhö vaäy seõ thaáy ñöôïc taùnh Phaät, tuy chöa ñöôïc saùng roõ.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Ngöôøi xuaát gia coù boán thöù beänh neân khoâng ñaït ñöôïc boán quaû sa-moân.3 Boán thöù beänh ñoù laø gì? Ñoù laø noùi boán söï ham muoán xaáu: moät laø ham muoán y phuïc, hai laø ham muoán thöùc aên, ba laø ham muoán choã ngoài naèm, boán laø ham muoán sôû höõu. Ñoù goïi laø boán söï tham muoán xaáu.

“Coù boán phöông thuoác hay coù theå trò nhöõng beänh aáy cuûa ngöôøi xuaát gia. Moät laø duøng phaán taûo y4 coù theå trò beänh xaáu aùc laø ham muoán laø y phuïc. Hai laø theo phaùp khaát thöïc coù theå trò beänh xaáu aùc laø ham muoán thöùc aên. Ba laø nguû döôùi goác caây coù theå trò beänh xaáu aùc laø ham muoán choã ngoài naèm. Boán laø thaân taâm tòch tónh coù theå trò beänh xaáu aùc laø ham muoán sôû höõu.

1 Höõu, hay chaáp höõu, cho raèng thöïc söï coù söï toàn taïi trong Ba coõi. Vì chaáp höõu neân môùi khôûi sanh voøng sanh töû luaân hoài.

2 Kieán, hay kieán chaáp, chæ nhöõng quan ñieåm, ñònh kieán sai laàm khieán ngöôøi ta khoâng theå nhaän bieát chaùnh phaùp.

3 Boán quaû sa-moân: chæ boán thaùnh quaû töø Tu-ñaø-hoaøn ñeán A-la-haùn.4 Phaán taûo y: coù nghóa laø aùo may baèng nhöõng maûnh vaûi nhaët töø choã ngöôøi ñôøi vaát

boû, mang veà giaët saïch roài may thaønh aùo. Vì goàm nhieàu maûnh vuïn neân cuõng goïi laø naïp y.

293


“Duøng boán phöông thuoác aáy, ngöôøi xuaát gia tröø ñöôïc boán thöù beänh. Ñoù goïi laø Thaùnh haïnh. Coù Thaùnh haïnh aáy thì ñöôïc goïi laø thieåu duïc, tri tuùc.

“Tòch tónh coù boán nieàm vui. Nhöõng gì laø boán? Moät laø nieàm vui xuaát gia, hai laø nieàm vui vaéng laëng an tónh, ba laø nieàm vui döùt tuyeät maõi maõi, boán laø nieàm vui roát raùo troïn veïn. Coù ñöôïc boán nieàm vui aáy goïi laø tòch tónh.

“Vì coù ñuû Boán tinh taán1 neân goïi laø tinh taán.

“Vì coù ñuû Boán nieäm xöù neân goïi laø chaùnh nieäm.

“Vì coù ñuû Boán thieàn neân goïi laø chaùnh ñònh.

“Vì thaáy ñöôïc Boán Thaùnh thaät,2 neân goïi laø chaùnh tueä.“Vì döùt tröø maõi maõi nhöõng phieàn naõo troùi buoäc neân goïi

laø giaûi thoaùt.“Vì cheâ traùch heát thaûy loãi laàm phieàn naõo neân goïi laø taùn

thaùn giaûi thoaùt.“Thieän nam töû! Boà Taùt Ma-ha-taùt an truï ñaày ñuû nôi

möôøi phaùp keå treân seõ thaáy ñöôïc taùnh Phaät, nhöng vaãn chöa ñöôïc roõ raøng.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Boà Taùt Ma-ha-taùt nghe ñöôïc kinh naøy roài lieàn thöôøng gaàn guõi tu taäp theo [nghóa lyù trong] kinh, lìa xa taát caû nhöõng vieäc theá gian. Ñoù goïi laø thieåu duïc.

1 Boán tinh taán (Töù tinh taán), töùc Töù chaùnh caàn, laø boán söï chuyeân caàn tu döôõng. Moät laø chuyeân caàn phaùt khôûi moïi ñieàu thieän, hai laø chuyeân caàn phaùt trieån ñieàu thieän ñaõ coù, ba laø chuyeân caàn ngaên ngöøa moïi ñieàu aùc, boán laø chuyeân caàn döùt boû ñieàu aùc ñaõ coù, quyeát khoâng taùi phaïm.

2 Boán Thaùnh thaät (Töù Thaùnh thaät), töùc Töù dieäu ñeá: Khoå, Taäp, Dieät, Ñaïo; cuõng goïi laø Töù chaùnh ñeá.

294


“Sau khi xuaát gia chaúng sanh loøng hoái tieác. Ñoù goïi laø bieát ñuû.

“Boà Taùt coù ñöôïc söï bieát ñuû roài, thöôøng ôû nhöõng nôi vaéng veû coâ tòch, lìa xa choán naùo nhieät oàn aøo. Ñoù goïi laø tòch tónh.

“Ngöôøi khoâng bieát ñuû thì khoâng thích nhöõng nôi vaéng veû coâ tòch. Neáu laø ngöôøi bieát ñuû aét thöôøng öa thích nhöõng nôi vaéng veû coâ tòch. ÔÛ nhöõng nôi vaéng veû coâ tòch, ngöôøi aáy thöôøng suy xeùt raèng: ‘Heát thaûy ngöôøi ñôøi ñeàu cho raèng ta ñaõ chöùng ñaéc ñaïo quaû sa-moân, nhöng nay ta thaät chöa chöùng ñaéc. Vaäy laøm sao ta laïi doái gaït moïi ngöôøi?’ Suy xeùt nhö vaäy roài, ngöôøi aáy lieàn tinh caàn tu taäp ñaïo quaû sa-moân. Ñoù goïi laø tinh taán.

“Gaàn guõi tu taäp theo kinh Ñaïi Nieát-baøn, ñoù goïi laø chaùnh nieäm. Tuøy thuaän haïnh chö thieân, ñoù goïi laø chaùnh ñònh. Truï yeân trong ñònh aáy vôùi chaùnh kieán, chaùnh tri, ñoù goïi laø chaùnh tueä.

“Ngöôøi coù chaùnh tri kieán, lìa xa caùc phieàn naõo troùi buoäc, ñoù goïi laø giaûi thoaùt.

“Boà Taùt ôû haøng Thaäp truï, vì chuùng sanh neân khen ngôïi Nieát-baøn, ñoù goïi laø taùn thaùn giaûi thoaùt.

“Thieän nam töû! Boà Taùt Ma-ha-taùt an truï ñaày ñuû trong möôøi phaùp noùi treân seõ thaáy ñöôïc taùnh Phaät, nhöng vaãn chöa ñöôïc roõ raøng.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Ít ham muoán laø [noùi tröôøng hôïp] nhö coù tyø-kheo ôû choã vaéng veû, ngoài ngay ngaén khoâng naèm; hoaëc truï yeân döôùi goác caây; hoaëc ôû nhöõng baõi tha ma; hoaëc ngoài treân baõi coû nôi troáng traûi; khaát thöïc nuoâi thaân, tuøy choã xin ñöôïc [ít nhieàu] ñeàu thaáy ñuû; hoaëc chæ ngoài aên duy nhaát moät laàn [trong ngaøy]; chæ giöõ duøng ba taám y, laø

295


loaïi aùo xaáu may baèng vaûi vuïn hoaëc deät baèng loâng.1 Ñoù goïi laø ít ham muoán.

“Tu haønh nhö vaäy roài, trong loøng khoâng thaáy hoái tieác. Ñoù goïi laø bieát ñuû.

“Tu phaùp Tam-muoäi Khoâng, ñoù goïi laø tòch tónh.“Chöùng ñaéc Boán quaû thaùnh2 roài nhöng ñoái vôùi quaû

A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà loøng vaãn mong caàu khoâng ngöøng nghæ. Ñoù goïi laø tinh taán.

“Chuù taâm suy xeùt yù nghóa Nhö Lai laø thöôøng toàn, khoâng bieán ñoåi; ñoù goïi laø chaùnh nieäm.

“Tu taäp Taùm giaûi thoaùt, ñoù goïi laø chaùnh ñònh.“Chöùng ñaéc Boán voâ ngaïi, ñoù goïi laø chaùnh tueä.“Lìa xa Baûy laäu hoaëc,3 ñoù goïi laø giaûi thoaùt.“Khen ngôïi Nieát-baøn khoâng coù möôøi töôùng, ñoù goïi laø taùn

thaùn giaûi thoaùt. Möôøi töôùng aáy laø: sanh, laõo, beänh, töû, saéc, thanh, höông, vò, xuùc vaø voâ thöôøng.

“Lìa xa möôøi töôùng aáy goïi laø Ñaïi Nieát-baøn.“Thieän nam töû! Ñoù goïi laø Boà Taùt Ma-ha-taùt truï yeân ñaày

ñuû trong möôøi phaùp noùi treân, tuy thaáy taùnh Phaät nhöng vaãn chöa ñöôïc roõ raøng.

1 Ba taám y (Tam y): laø moät boä aùo goàm ba loaïi: ñaïi y (hay y taêng-giaø-leâ) laø taám y duøng ñaép khi haønh leã hoaëc ñi ra ñöôøng; thöôïng y (hay y uaát-ña-la-taêng) laø taám y duøng ñaép khi sanh hoaït thöôøng ngaøy trong töï vieän hoaëc khi ôû moät mình, khoâng haønh leã; noäi y (hay y an-ñaø-hoäi) laø taám y duøng maëc trong cuøng, thay cho aùo loùt. Theo giôùi luaät thì moãi vò tyø-kheo chæ ñöôïc duøng moät boä goàm ñuû 3 taám y naøy, khoâng ñöôïc tích chöùa nhieàu hôn.

2 Boán quaû thaùnh (Töù quaû hay Töù thaùnh quaû): laø boán quaû vò cuûa haøng Thanh vaên thöøa, goàm coù quaû Tu-ñaø-hoaøn, quaû Tö-ñaø-haøm, quaû A-na-haøm vaø quaû A-la-haùn.

3 Baûy laäu hoaëc (Thaát laäu, cuõng goïi laø Thaát chuûng höõu laäu): chæ baûy loaïi phieàn naõo laäu hoaëc, goàm coù kieán laäu, tu laäu, caên laäu, aùc laäu, thaân caän laäu, thoï laäu vaø nieäm laäu. Duøng chæ chung heát thaûy phieàn naõo laäu hoaëc.

296


“Laïi nöõa, thieän nam töû! Vì nhieàu ham muoán neân gaàn guõi caùc haøng vua chuùa, ñaïi thaàn, tröôûng giaû, saùt-lî, baø-la-moân, tyø-xaù, thuû-ñaø, töï xöng raèng mình chöùng ñaéc quaû Tu-ñaø-hoaøn cho ñeán quaû A-la-haùn. Vì muoán ñöôïc lôïi döôõng neân trong khi ñi, ñöùng, naèm, ngoài, cho ñeán ñang luùc ñaïi, tieåu tieän, neáu thaáy keû ñaøn-vieät ñi ñeán lieàn toû söï cung kính ñoùn tieáp chuyeän troø.

“Tröø boû moïi ham muoán xaáu aùc neân goïi laø ít ham muoán. “Tuy chöa theå döùt saïch moïi phieàn naõo troùi buoäc, nhöng

coù theå cuøng döï vaøo choã laøm cuûa Nhö Lai, ñoù goïi laø bieát ñuû.“Thieän nam töû! Hai phaùp ít ham muoán vaø bieát ñuû laø

nhaân duyeân gaàn guõi cuûa nieäm vaø ñònh. Ngöôøi coù hai phaùp aáy thöôøng ñöôïc baäc thaày trong toâng moân vaø caùc baïn ñoàng hoïc khen ngôïi. Khaép trong caùc kinh ñieån ta cuõng thöôøng khen ngôïi hai phaùp aáy. Neáu ai coù ñuû hai phaùp aáy aét ñöôïc ñeán gaàn choã vaøo Ñaïi Nieát-baøn vaø ñöôïc höôûng naêm söï vui thích. Ñoù goïi laø tòch tónh.

“Kieân trì giôùi luaät goïi laø tinh taán.“Bieát sanh loøng hoå theïn goïi laø chaùnh nieäm. “Khoâng thaáy coù töôùng cuûa taâm goïi laø chaùnh ñònh.“Khoâng mong caàu nôi caùc phaùp, taùnh, töôùng, nhaân

duyeân, ñoù goïi laø chaùnh tueä.“Vì khoâng coù töôùng neân phieàn naõo phaûi döùt maát, ñoù goïi

laø giaûi thoaùt.“Khen ngôïi kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy goïi laø taùn thaùn giaûi

thoaùt.“Thieän nam töû! Ñoù goïi laø Boà Taùt Ma-ha-taùt truï yeân

trong möôøi phaùp keå treân ñöôïc thaáy taùnh Phaät, nhöng vaãn chöa thaáy ñöôïc roõ raøng.

297


“Thieän nam töû! Theo nhö lôøi oâng hoûi: ‘Haøng Boà Taùt Thaäp truï duøng con maét naøo ñeå thaáy taùnh Phaät maø khoâng ñöôïc roõ raøng; chö Phaät Theá Toân duøng con maét naøo maø thaáy ñöôïc taùnh Phaät moät caùch roõ raøng.’

“Thieän nam töû! Duøng tueä nhaõn maø thaáy taùnh Phaät thì thaáy khoâng ñöôïc roõ raøng. Duøng Phaät nhaõn maø thaáy môùi ñöôïc roõ raøng.

“Vì coøn tu haønh ñaïo Boà-ñeà neân thaáy chaúng roõ raøng. Neáu khoâng coøn coù choã phaûi tu haønh, aét ñöôïc thaáy roõ raøng.

“Truï nôi möôøi ñòa vò, tuy thaáy nhöng vaãn khoâng ñöôïc roõ. Khoâng coù choã truï, khoâng coù choã ñi neân thaáy ñöôïc roõ raøng.

“Boà Taùt Ma-ha-taùt duøng trí tueä laøm nhaân neân thaáy chaúng roõ. Chö Phaät Theá Toân döùt heát nhaân quaû neân thaáy ñöôïc roõ.

“Baäc ñaõ giaùc ngoä taát caû goïi laø taùnh Phaät. Haøng Boà Taùt Thaäp truï chöa goïi laø giaùc ngoä taát caû neân tuy thaáy maø khoâng ñöôïc roõ.

“Thieän nam töû! Coù hai caùch thaáy bieát. Moät laø duøng maét thaáy, hai laø do nghe bieát maø thaáy. Chö Phaät Theá Toân duøng maét thaáy taùnh Phaät, nhö nhìn traùi a-ma-laëc giöõa loøng baøn tay. Haøng Boà Taùt Thaäp truï nghe bieát maø thaáy taùnh Phaät, neân thaáy chaúng roõ. Haøng Boà Taùt Thaäp truï chæ coù theå töï bieát chaéc mình seõ ñöôïc chöùng ñaéc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà nhöng khoâng theå [thaáy] bieát raèng taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät.”

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØNHEÁT QUYEÅN HAI MÖÔI BAÛY

366


QUYEÅN HAI MÖÔI TAÙM


Phaåm thöù möôøi moät – Phaàn hai1

Thieän nam töû! Laïi coù tröôøng hôïp duøng maét thaáy taùnh Phaät. Ñoù laø chö Phaät Nhö Lai vaø haøng Boà

Taùt Thaäp truï. Laïi coù tröôøng hôïp nhôø nghe bieát maø thaáy taùnh Phaät. Ñoù laø taát caû chuùng sanh cho ñeán haøng Boà Taùt truï ôû Cöûu ñòa.

“Neáu Boà Taùt nghe raèng taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät nhöng khoâng sanh khôûi loøng tin thì khoâng goïi laø nghe thaáy.

“Thieän nam töû! Nhö coù thieän nam töû, thieän nöõ nhaân naøo muoán ñöôïc thaáy Nhö Lai, caàn phaûi tu taäp Möôøi hai boä kinh, thoï trì, ñoïc tuïng, sao cheùp, giaûng giaûi.”

Boà Taùt Ma-ha-taùt Sö Töû Hoáng baïch Phaät: “Theá Toân! Taát caû chuùng sanh khoâng theå bieát ñöôïc töôùng [traïng] cuûa taâm Nhö Lai, neân quaùn saùt nhö theá naøo ñeå bieát ñöôïc?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Taát caû chuùng sanh thaät khoâng theå bieát ñöôïc töôùng traïng cuûa taâm Nhö Lai. Neáu muoán

1 Theo Nam baûn thì töø ñaây baét ñaàu quyeån 26, phaåm Boà Taùt Sö Töû Hoáng, phaàn thöù hai (Sö Töû Hoâng Boà Taùt phaåm chi nhò).

367


quaùn saùt ñeå bieát ñöôïc thì coù hai nhaân duyeân: Moät laø duøng maét thaáy, hai laø nghe bieát maø thaáy.

“Neáu thaáy thaân nghieäp cuûa Nhö Lai lieàn bieát ñoù laø Nhö Lai, nhö vaäy goïi laø duøng maét thaáy. Neáu quaùn xeùt khaåu nghieäp cuûa Nhö Lai lieàn bieát ñoù laø Nhö Lai, nhö vaäy goïi laø nghe bieát maø thaáy.

“Neáu thaáy dung maïo hình saéc cuûa taát caû chuùng sanh ñeàu khoâng theå saùnh ñöôïc lieàn bieát ñoù laø Nhö Lai, nhö vaäy goïi laø duøng maét thaáy. Neáu nghe gioïng noùi vi dieäu toái thaéng khoâng gioáng vôùi aâm thanh cuûa taát caû chuùng sanh lieàn bieát ñoù laø Nhö Lai, nhö vaäy goïi laø nghe bieát maø thaáy.

“Neáu thaáy Nhö Lai bieán hoùa thaàn thoâng chæ vì chuùng sanh maø khoâng vì lôïi döôõng lieàn bieát ñoù laø Nhö Lai, nhö vaäy goïi laø duøng maét thaáy. Neáu quaùn xeùt khi Nhö Lai duøng Tha taâm trí quaùn saùt chuùng sanh, vì chuùng sanh maø thuyeát giaûng, khoâng vì lôïi döôõng, neân bieát ñoù laø Nhö Lai, nhö vaäy goïi laø nghe bieát maø thaáy.

“[Neáu Boà Taùt quaùn xeùt nhöõng vieäc] Nhö Lai thoï thaân nhö theá naøo? Vì sao thoï thaân? Vì ai maø thoï thaân? Ñoù goïi laø duøng maét thaáy. Neáu quaùn xeùt [nhöõng vieäc] Nhö Lai thuyeát phaùp nhö theá naøo? Vì sao thuyeát phaùp? Vì ai maø thuyeát phaùp? Ñoù goïi laø nghe bieát maø thaáy.

“[Vì thaáy ngöôøi] taêng theâm nghieäp aùc cuûa thaân maø khoâng coù loøng saân haän neân bieát ñoù chính laø Nhö Lai, nhö vaäy goïi laø duøng maét thaáy. [Vì thaáy ngöôøi] taêng theâm nghieäp aùc cuûa mieäng maø chaúng coù loøng saân haän neân bieát ñoù chính laø Nhö Lai, nhö vaäy goïi laø nghe bieát maø thaáy.

368


“Neáu thaáy Boà Taùt1 vaøo luùc môùi sanh ra höôùng veà möôøi phöông, moãi phöông ñeàu böôùc ñi baûy böôùc, coù hai vò Ñaïi töôùng quyû thaàn laø Ma-ni-baït-ñaø2 vaø Phuù-na-baït-ñaø3 caàm phöôùng, loïng theo che, laøm chaán ñoäng voâ soá theá giôùi, chieáu toûa haøo quang vaøng choùi saùng ñeïp khaép hö khoâng; coù hai vò Long vöông laø Nan-ñaø vaø Baït-nan-ñaø duøng söùc thaàn thoâng maø taém goäi thaân theå Boà Taùt; hình töôïng chö thieân ñeàu [ñöùng daäy] ngheânh tieáp, leã baùi; tieân nhaân A-tö-ñaø chaép tay cung kính; ñeán tuoåi tröôûng thaønh Boà Taùt lìa boû moïi söï ham muoán nhö nhöõng thöù nhô nhôùp, khoâng bò nhöõng nieàm vui theá tuïc laøm meâ hoaëc, xuaát gia tu ñaïo, öa thích nhöõng nôi vaéng veû tòch tónh; vì muoán phaù tröø taø kieán neân traûi qua saùu naêm khoå haïnh; ñoái vôùi chuùng sanh bình ñaúng khoâng phaân bieät; taâm thöôøng an ñònh, khoâng chuùt taùn loaïn; ñaày ñuû caùc töôùng toát vaø veû ñeïp trang nghieâm nôi thaân; Boà Taùt ñi ñeán nôi naøo thì maët ñaát maáp moâ ñeàu trôû neân baèng thaúng; y phuïc caùch thaân boán taác4 chaúng rôi xuoáng; khi ñi nhìn thaúng chaúng quay nhìn hai beân; baát cöù moùn gì Boà Taùt aên vaøo ñeàu [coù vò ngon] hoaøn haûo; choã Boà Taùt ngoài roài ñöùng daäy, coû khoâng giaäp roái; vì ñieàu phuïc chuùng sanh neân Boà Taùt hieän ñeán thuyeát phaùp vôùi taâm khoâng kieâu maïn; neáu thaáy [taát caû nhöõng söï vieäc] nhö vaäy goïi laø duøng maét thaáy ñöôïc töôùng traïng cuûa taâm Nhö Lai.

1 Töø ñoaïn naøy trôû ñi danh xöng Boà Taùt ñöôïc duøng ñeå chæ hoùa thaân Boà Taùt (töùc thaùi töû Taát-ñaït-ña) tröôùc khi thaønh Phaät trong kieáp soáng thò hieän naøy.

2 Ma-ni-baït-ñaø (Maṇibhadra), moät trong taùm vò Ñaïi töôùng Daï-xoa, ñöôïc dòch nghóa laø Baûo Hieàn (寶賢).

3 Phuù-na-baït-ñaø (Pūrṇabhadra), teân moät vò Thaàn töôùng, ñöôïc dòch nghóa laø Maõn Hieàn (滿賢)

4 Boán taác coå cuûa Trung Hoa, moãi taác laø khoaûng 3,3 cm. Boán taác chæ khoaûng hôn 13 cm.

369


“Neáu nghe raèng Boà Taùt sau khi böôùc ñi baûy böôùc roài noùi raèng: ‘Thaân naøy cuûa ta laø thaân cuoái cuøng’; [laïi nghe raèng] tieân nhaân A-tö-ñaø chaép tay noùi: ‘Ñaïi vöông neân bieát, Thaùi töû Taát-ñaït chaéc chaén seõ thaønh töïu A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, khoâng bao giôø ôû laïi theá tuïc maø laøm Chuyeån luaân Thaùnh vöông. Vì sao vaäy? Vì coù caùc töôùng quyù saùng roõ. Chuyeån luaân Thaùnh vöông [tuy coù] caùc töôùng quyù [nhöng] khoâng ñöôïc saùng roõ, coøn thaùi töû Taát-ñaït thaân töôùng xaùn laïn roõ raøng, neân chaéc chaén seõ thaønh töïu A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.’

“[Laïi cuõng nghe raèng] khi nhìn thaáy nhöõng söï giaø, beänh, cheát, Boà Taùt laïi noùi: ‘Taát caû chuùng sanh thaät ñaùng thöông thay! Thöôøng maõi chaïy theo nhöõng söï khoå sanh, giaø, beänh, cheát maø khoâng theå quaùn xeùt bieát ñöôïc mình ñang chòu khoå. Ta seõ tröø döùt söï khoå ñau aáy.’ Boà Taùt theo vò tieân nhaân nguõ thoâng A-la-la1 thoï hoïc pheùp ñònh Voâ töôûng. Hoïc thaønh töïu roài lieàn chæ ra choã sai laàm cuûa pheùp ñònh aáy. Sau ñoù Boà Taùt theo vò tieân Uaát-ñaø-giaø2 thoï hoïc pheùp ñònh Phi höõu töôûng phi voâ töôûng. Thaønh töïu pheùp ñònh aáy roài lieàn giaûng roõ ñoù chaúng phaûi Nieát-baøn, chæ laø phaùp sanh töû. Boà Taùt traûi qua saùu naêm khoå haïnh maø khoâng ñaït ñöôïc gì, lieàn noùi raèng: ‘Tu khoå haïnh nhö vaäy chæ laø roãng khoâng, chaúng ñaït ñöôïc gì. Neáu laø phaùp thaät, haún ta ñaõ coù choã ñaït ñöôïc. Vì laø hö doái neân ta khoâng coù choã ñaït ñöôïc. Ñoù laø taø thuaät, chaúng phaûi chaùnh ñaïo.’

1 A-la-la (Ārāḍakālāma): vò thaày ñaàu tieân thaùi töû Taát-ñaït-ña tìm ñeán tham hoïc. Teân vò naøy cuõng dòch laø Giaûi Ñaõi.

2 Uaát-ñaø-giaø (Udraka), cuõng goïi laø Uaát-ñaàu-lam-phaát (Udraka Rāmaputra), laø vò thaày thöù hai thaùi töû Taát-ñaït-ña tìm ñeán thoï hoïc.

370


“[Laïi nghe] sau khi [Boà Taùt] thaønh ñaïo, Phaïm thieân khuyeán thænh raèng: ‘Caàu xin Nhö Lai vì chuùng sanh môû roäng baàu cam loä, thuyeát giaûng phaùp voâ thöôïng!’ Phaät daïy raèng: ‘Phaïm vöông! Taát caû chuùng sanh thöôøng bò phieàn naõo che laáp, khoâng theå thoï nhaän lôøi daïy Chaùnh phaùp cuûa ta.’ Phaïm vöông laïi thöa thænh: ‘Theá Toân! Trong taát caû chuùng sanh coù ba haïng. Haïng caên trí lanh lôïi, haïng caên trí trung bình vaø haïng ngu ñoän. Nhöõng chuùng sanh caên trí lanh lôïi coù theå thoï nhaän, xin Phaät thuyeát giaûng.’ Phaät daïy: ‘Phaïm vöông! Haõy nghe cho kyõ, haõy nghe cho kyõ! Nay ta seõ vì taát caû chuùng sanh, khai môû phaùp moân cam loä.’ Lieàn ñoù, Phaät chuyeån baùnh xe Chaùnh phaùp taïi thaønh Ba-la-naïi, tuyeân thuyeát trung ñaïo.

“Taát caû chuùng sanh khoâng phaù tröø phieàn naõo troùi buoäc, khoâng phaûi khoâng thöôøng phaù tröø. Khoâng phaù tröø, cuõng khoâng phaûi khoâng phaù tröø [phieàn naõo], ñoù goïi laø trung ñaïo.

“Khoâng hoùa ñoä chuùng sanh, cuõng khoâng phaûi khoâng thöôøng hoùa ñoä, ñoù goïi laø trung ñaïo.

“Khoâng phaûi laø thaønh töïu taát caû, cuõng khoâng phaûi laø khoâng thaønh töïu, ñoù goïi laø trung ñaïo.

“Moãi khi coù thuyeát giaûng ñeàu khoâng töï xöng laø thaày, cuõng khoâng noùi laø ñeä töû, ñoù goïi laø trung ñaïo.

“Thuyeát giaûng khoâng vì lôïi ích nhöng khoâng phaûi laø khoâng ñaéc quaû, ñoù goïi laø trung ñaïo.

“[Nghe bieát raèng] lôøi noùi cuûa Nhö Lai laø chaân chaùnh, ñuùng thaät, hôïp thôøi, khoâng hö doái, nhieäm maàu saâu xa baäc

371


nhaát, nhö vaäy goïi laø nghe bieát maø thaáy ñöôïc töôùng traïng cuûa taâm Nhö Lai.

“Thieän nam töû! Töôùng traïng cuûa taâm Nhö Lai thaät khoâng theå thaáy! Nhö coù thieän nam töû, thieän nöõ nhaân naøo muoán thaáy Nhö Lai, phaûi y theo hai loaïi nhaân duyeân noùi treân [môùi coù theå thaáy ñöôïc].”

Luùc aáy, Ñaïi Boà Taùt Sö Töû Hoáng baïch Phaät: “Theá Toân! Nhö tröôùc ñaây Phaät coù noùi thí duï veà traùi am-la [raát khoù phaân bieät ñeå] ví vôùi boán haïng ngöôøi. Haïng thöù nhaát [giöõ giôùi] haïnh tinh teá maø trong taâm khoâng chaân chaùnh, ngay thaät; haïng thöù hai trong taâm tinh teá maø giôùi haïnh khoâng chaân chaùnh, ngay thaät; haïng thöù ba trong taâm tinh teá, giôùi haïnh cuõng chaân chaùnh, ngay thaät; haïng thöù tö trong taâm khoâng tinh teá, giôùi haïnh cuõng khoâng chaân chaùnh, ngay thaät.

“[Baïch Theá Toân!] Ñoái vôùi haïng ngöôøi thöù nhaát vaø thöù hai ñoù laøm sao coù theå roõ bieát [phaân bieät] ñöôïc?

“Theo lôøi Phaät daïy ñoù, neáu chæ y theo hai nhaân duyeân noùi treân thì thaät khoâng theå bieát ñöôïc [töôùng traïng cuûa taâm Nhö Lai]!”1

Phaät daïy: “Laønh thay, laønh thay! Thieän nam töû! Ví nhö traùi am-la,2 hai haïng ngöôøi aáy thaät khoù roõ bieát [phaân bieät] ñöôïc! Vì khoù roõ bieát [phaân bieät] neân trong kinh ta coù

1 Caâu hoûi cuûa Boà Taùt Sö Töû Hoáng coù yù muoán noùi, vieäc phaân bieät giöõa nhöõng ngöôøi trì giôùi hay phaù giôùi ñaõ raát khoù khaên, huoáng chi chæ döïa vaøo nhöõng gì nhìn thaáy hoaëc nghe bieát thì laøm sao coù theå nhaän bieát ñöôïc Nhö Lai?

2 Traùi am-la raát khoù phaân bieät giöõa traùi chín vaø traùi soáng, ví cho söï laãn loän giöõa caùc haïng ngöôøi naøy thaät khoù phaân bieät, khoâng theå xaùc ñònh hoï laø thuoäc haïng ngöôøi naøo.

372


daïy laø phaûi soáng chung vôùi hoï. Neáu soáng chung maø vaãn khoâng bieát, neân ôû laâu ngaøy vôùi hoï. Neáu ôû laâu ngaøy vôùi hoï maø vaãn khoâng bieát, neân duøng trí tueä. Neáu duøng trí tueä maø vaãn khoâng bieát, neân quaùn saùt thaät saâu xa. Nhôø söï quaùn saùt seõ roõ bieát phaân bieät ñöôïc giöõa ngöôøi trì giôùi vôùi ngöôøi phaù giôùi.

“Thieän nam töû! Chæ khi naøo thöïc hieän ñuû boán vieäc: soáng chung, ôû laâu, duøng trí tueä, duøng söï quaùn saùt, thì sau ñoù môùi phaân bieät ñöôïc ngöôøi trì giôùi, ngöôøi phaù giôùi.

“Thieän nam töû! Giôùi coù hai loaïi, neân ngöôøi trì giôùi cuõng coù hai haïng. Moät laø giôùi cöùu caùnh, hai laø giôùi khoâng cöùu caùnh. Coù ngöôøi vì nhaân duyeân [naøo ñoù] neân thoï trì giôùi caám, ngöôøi coù trí neân quaùn saùt xem ngöôøi aáy trì giôùi laø vì lôïi döôõng hay vì cöùu caùnh.

“Thieän nam töû! Giôùi cuûa Nhö Lai khoâng coù nhaân duyeân, neân goïi laø giôùi cöùu caùnh. Vì nghóa naøy neân Boà Taùt tuy bò caùc chuùng sanh xaáu aùc laøm toån haïi vaãn khoâng sanh taâm giaän döõ, ngu si. Vì theá Nhö Lai ñöôïc toân xöng laø thaønh töïu roát raùo vieäc trì giôùi, laø baäc trì giôùi cöùu caùnh.

“Thieän nam töû! Ngaøy tröôùc, coù moät luùc ta cuøng vôùi Xaù-lôïi-phaát vaø naêm traêm ngöôøi ñeä töû cuøng ôû taïi thaønh Chieâm-baø, nöôùc Ma-giaø-ñaø. Baáy giôø coù ngöôøi thôï saên ñuoåi theo moät con chim boà caâu. Chim aáy hoaûng sôï bay ñeán nuùp döôùi caùi boùng cuûa Xaù-lôïi-phaát nhöng vaãn coøn run raåy nhö caây chuoái [bò gioù lay]. Khi noù ñeán nuùp vaøo caùi boùng cuûa Nhö Lai thì thaân taâm ñeàu an oån, khoâng coøn sôï haõi. Vì theá, phaûi bieát raèng Nhö Lai Theá Toân laø baäc trì giôùi roát raùo, cho ñeán caùi boùng cuûa ngaøi cuõng coù ñöôïc naêng löïc döôøng aáy!

373


“Thieän nam töû! Ngöôøi giöõ theo nhöõng giôùi khoâng cöùu caùnh, cho ñeán caùc quaû vò Thanh vaên, Duyeân giaùc cuõng khoâng theå chöùng ñaéc, huoáng chi laø quaû A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà?

“Laïi nöõa, coù hai haïng ngöôøi [trì giôùi], moät laø vì lôïi döôõng, hai laø vì Chaùnh phaùp. Neáu ngöôøi vì lôïi döôõng maø thoï trì giôùi caám, neân bieát raèng ngöôøi aáy khoâng thaáy ñöôïc taùnh Phaät vaø Nhö Lai, tuy coù nghe noùi veà taùnh Phaät vaø danh hieäu cuûa Nhö Lai nhöng khoâng goïi laø nghe thaáy. Neáu ngöôøi trì giôùi vì Chaùnh phaùp, neân bieát raèng ngöôøi aáy coù theå thaáy ñöôïc taùnh Phaät vaø Nhö Lai. Ñoù goïi laø duøng maét thaáy, cuõng goïi laø nghe bieát maø thaáy.

“Laïi coù hai haïng ngöôøi [trì giôùi], moät haïng coù goác reã saâu vöõng khoù chuyeån, moät haïng laø goác caïn deã lay ñoäng. Nhö ngöôøi coù theå tu taäp caùc phaùp tam-muoäi Khoâng, Voâ töôùng, Voâ nguyeän, ñoù goïi laø goác saâu khoù chuyeån. Nhö ngöôøi khoâng tu taäp ba phaùp tam-muoäi aáy, tuy coù thöïc haønh tu taäp cuõng laø vì [höôùng ñeán] hai möôi laêm caûnh giôùi hieän höõu, ñoù goïi laø goác caïn deã lay ñoäng.

“Laïi coù hai haïng ngöôøi [trì giôùi], moät laø vì töï thaân, hai laø vì chuùng sanh. Haïng ngöôøi [trì giôùi] vì chuùng sanh thì coù theå thaáy ñöôïc taùnh Phaät vaø Nhö Lai.

“Ngöôøi trì giôùi laïi coù hai haïng. Moät laø haïng ngöôøi do taâm taùnh coù theå töï mình [phaùt nguyeän] trì giôùi, hai laø haïng ngöôøi caàn söï daïy baûo cuûa ngöôøi khaùc [môùi trì giôùi].

“Neáu ngöôøi sau khi thoï giôùi roài, traûi qua voâ soá kieáp khoâng heà coù chuùt sô suaát. Duø sanh ra trong ñaát nöôùc xaáu

374


aùc, gaëp baïn beø xaáu aùc, thôøi theá xaáu aùc, phaûi soáng chung vôùi boïn gian taø, hung aùc, taø kieán, gaëp phaûi luùc [theá gian] khoâng coù phaùp thoï giôùi, nhöng vaãn tu trì nhö tröôùc, khoâng heà huûy phaïm. Ñoù goïi laø [ngöôøi trì giôùi] do taâm taùnh coù theå töï mình trì giôùi.

“Neáu ngöôøi nhôø gaëp ñöôïc chö Taêng laøm thaày, baïch boán Yeát-ma1 roài môùi ñöôïc giôùi. Tuy ñöôïc giôùi roài, coøn phaûi nöông caäy nôi hoøa thöôïng, caùc baäc sö tröôûng, caùc vò ñoàng hoïc vaø baïn toát raên daïy khuyeán duï, môùi coù theå tu söûa daàn daàn caùc oai nghi nhö ñi ñöùng, nghe phaùp, thuyeát phaùp... Ñoù goïi laø [ngöôøi trì giôùi] caàn söï daïy baûo cuûa ngöôøi khaùc.

“Thieän nam töû! Neáu laø [ngöôøi trì giôùi] do taâm taùnh coù theå töï mình trì giôùi thì [coù theå] duøng maét thaáy taùnh Phaät vaø Nhö Lai, cuõng goïi laø nghe bieát maø thaáy.

“Giôùi laïi coù hai loaïi, moät laø giôùi Thanh vaên, hai laø giôùi Boà Taùt.

“[Neáu trì giôùi] töø luùc môùi phaùt taâm [caàu ñaïo] cho ñeán luùc ñöôïc thaønh töïu A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, ñoù goïi laø giôùi Boà Taùt.

“[Neáu trì giôùi] töø luùc quaùn töôùng xöông traéng cho ñeán khi chöùng ñaéc quaû A-la-haùn, ñoù goïi laø giôùi Thanh vaên.

“Neáu ai thoï trì giôùi Thanh vaên, neân bieát raèng ngöôøi aáy khoâng theå thaáy ñöôïc taùnh Phaät vaø Nhö Lai. Neáu ai thoï trì giôùi Boà Taùt, neân bieát raèng ngöôøi aáy [seõ] ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, coù theå thaáy ñöôïc taùnh Phaät, Nhö Lai, Nieát-baøn.”

1 Baïch Yeát-ma: theo nghi thöùc truyeàn giôùi cho ngöôøi xuaát gia, vò giôùi töû (ngöôøi thoï giôùi) phaûi taùc baïch vôùi thaày yeát-ma, ñöôïc söï ñoàng thuaän thì vieäc thoï giôùi môùi thaønh töïu.

375


Boà Taùt Sö Töû Hoáng laïi thöa hoûi: “Baïch Theá Toân! Do nhaân duyeân gì maø thoï trì giôùi caám?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Ñoù laø vì taâm khoâng hoái tieác. Vì sao khoâng hoái tieác? Vì ñöôïc höôûng nieàm vui. Vì sao ñöôïc höôûng nieàm vui? Vì tu taäp haïnh xa lìa. Vì sao phaûi xa lìa? Vì ñeå ñöôïc an oån. Vì sao ñöôïc an oån? Vì tu thieàn ñònh. Vì sao tu thieàn ñònh? Vì coù tri kieán chaân thaät. Vì sao laø tri kieán chaân thaät? Vì thaáy ñöôïc nhöõng söï tai haïi cuûa sanh töû. Vì sao thaáy ñöôïc nhöõng tai haïi cuûa sanh töû? Vì taâm khoâng tham lam vöôùng maéc. Vì sao taâm khoâng tham lam vöôùng maéc? Vì ñöôïc giaûi thoaùt. Vì sao ñöôïc giaûi thoaùt? Vì ñaït ñöôïc Voâ thöôïng Ñaïi Nieát-baøn. Vì sao ñaït ñöôïc Voâ thöôïng Ñaïi Nieát-baøn? Vì ñöôïc caùc phaùp thöôøng, laïc, ngaõ, tònh. Vì sao ñöôïc thöôøng, laïc, ngaõ, tònh? Vì ñaït ñöôïc [caûnh giôùi] khoâng sanh khoâng dieät. Vì sao ñöôïc khoâng sanh khoâng dieät? Vì thaáy ñöôïc taùnh Phaät.

“Cho neân, Boà Taùt do nôi taâm taùnh töï mình coù theå trì giôùi thanh tònh cöùu caùnh.

“Thieän nam töû! Vò tyø-kheo trì giôùi, tuy khoâng phaùt nguyeän caàu ñöôïc taâm khoâng hoái tieác, nhöng töï nhieân ñaït ñöôïc taâm khoâng hoái tieác. Vì sao vaäy? Vì taùnh phaùp voán laø nhö vaäy.

“Tuy chaúng mong caàu ñöôïc höôûng nieàm vui, ñöôïc lìa xa, ñöôïc an oån, ñöôïc thieàn ñònh, ñöôïc chaân thaät tri kieán, ñöôïc thaáy tai haïi cuûa sanh töû, ñöôïc taâm khoâng tham lam vöôùng maéc, ñöôïc giaûi thoaùt, Nieát-baøn, thöôøng, laïc, ngaõ, tònh, khoâng sanh khoâng dieät, ñöôïc thaáy taùnh Phaät, nhöng töï nhieân cuõng ñaït ñöôïc ñaày ñuû. Vì sao vaäy? Vì taùnh phaùp voán laø nhö vaäy.”

376


Boà Taùt Sö Töû Hoáng baïch Phaät: “Theá Toân! Neáu do nhaân trì giôùi maø ñöôïc keát quaû laø taâm khoâng hoái tieác, do nhaân giaûi thoaùt maø ñöôïc quaû Nieát-baøn, nhö vaäy thì giôùi aét laø khoâng coù nhaân, Nieát-baøn laø khoâng coù quaû. Neáu giôùi laø khoâng coù nhaân aét phaûi goïi laø thöôøng; Nieát-baøn coù nhaân aét phaûi laø voâ thöôøng. Neáu laø nhö vaäy, Nieát-baøn aét tröôùc voán laø khoâng maø nay thaønh coù. Neáu tröôùc voán laø khoâng maø nay thaønh coù töùc laø voâ thöôøng, gioáng nhö vieäc thaép ngoïn ñeøn leân. Neáu Nieát-baøn laø nhö vaäy, sao coù theå goïi laø ngaõ, laïc, tònh?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Laønh thay, laønh thay! OÂng ñaõ töøng ôû nôi voâ soá chö Phaät troàng caùc caên laønh neân môùi coù theå thöa hoûi Nhö Lai veà nghóa saâu xa nhö vaäy!

“Thieän nam töû! Coù phaûi oâng khoâng queân yù nghó xöa kia neân môùi hoûi ta nhö vaäy? Ta nhôù thuôû xöa, caùch nay ñaõ voâ soá kieáp, ôû thaønh Ba-la-naïi coù Phaät ra ñôøi, hieäu laø Thieän Ñöùc. Baáy giôø, ñöùc Phaät aáy giaûng thuyeát kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy trong suoát ba traêm ngaøn naêm. Khi aáy, ta vaø oâng ñeàu ôû trong phaùp hoäi ñoù. Ta coù ñem vieäc naøy thöa hoûi ñöùc Phaät aáy. Ñöùc Nhö Lai khi aáy vì chuùng sanh maø nhaäp Tam-muoäi Chaùnh thoï, chöa giaûi ñaùp nghóa naøy. Laønh thay, Ñaïi só! OÂng coù theå nhôù töôûng vieäc xöa nhö vaäy. Haõy nghe cho kyõ, haõy nghe cho kyõ! Ta seõ vì oâng maø noùi!

“Vieäc trì giôùi cuõng coù nhaân, ñoù laø do ñöôïc nghe Chaùnh phaùp. Vieäc nghe Chaùnh phaùp cuõng coù nhaân, ñoù laø do gaàn guõi baïn laønh. Gaàn guõi baïn laønh cuõng coù nhaân, ñoù laø do coù loøng tin. Vieäc khôûi loøng tin cuõng coù nhaân, chia laøm hai loaïi. Moät laø do nghe Chaùnh phaùp, hai laø suy xeùt yù nghóa.

377


“Thieän nam töû! Loøng tin aáy nhaân ôû vieäc ñöôïc nghe Chaùnh phaùp, vieäc nghe Chaùnh phaùp laïi nhaân ôû loøng tin. Nhö vaäy, hai phaùp aáy vöøa laø nhaân, vöøa laø nhaân cuûa nhaân; vöøa laø quaû, vöøa laø quaû cuûa quaû.

“Thieän nam töû! Ví nhö nhöõng ngöôøi phaùi Ni-kieàn laøm caùi giaù ñôõ bình; bình vaø giaù aáy laøm nhaân quaû cho nhau, khoâng taùch lìa nhau.1

“Thieän nam töû! Nhö voâ minh laø duyeân cuûa haønh, haønh laø duyeân cuûa voâ minh. Voâ minh vaø haønh vöøa laø nhaân, vöøa laø nhaân cuûa nhaân; vöøa laø quaû, vöøa laø quaû cuûa quaû... Cho ñeán sanh laø duyeân cuûa giaø cheát, giaø cheát laïi laø duyeân cuûa sanh. Sanh vaø giaø cheát vöøa laø nhaân, vöøa laø nhaân cuûa nhaân; vöøa laø quaû, vöøa laø quaû cuûa quaû.2

“Thieän nam töû! Sanh coù theå sanh ra caùc phaùp, nhöng khoâng theå töï sanh. Vì khoâng theå töï sanh neân laø do sanh maø sanh ra sanh. Vieäc sanh ra sanh cuõng khoâng theå töï sanh, laïi phaûi nhôø vaøo caùi sanh maø sanh. Cho neân hai phaùp sanh vaø sanh ra sanh cuõng vöøa laø nhaân, vöøa laø nhaân cuûa nhaân; vöøa laø quaû, vöøa laø quaû cuûa quaû.

“Thieän nam töû! Ñoái vôùi vieäc coù loøng tin vaø nghe Chaùnh phaùp cuõng [quan heä vôùi nhau] gioáng nhö vaäy.

“Thieän nam töû! Laø quaû maø khoâng phaûi nhaân, ñoù laø Ñaïi Nieát-baøn. Vì sao goïi laø quaû? Vì laø quaû cao caû, vì laø quaû cuûa haøng sa-moân, vì laø quaû cuûa haøng baø-la-moân, vì laø döùt

1 Phaùi ngoaïi ñaïo Ni-kieàn söû duïng loaïi bình troøn khoâng coù ñeá, nhöng theo giôùi cuûa hoï thì khoâng ñöôïc ñeå bình chaïm ñaát. Vì theá, hoï duøng 3 caùi caây laøm thaønh giaù ñeå bình. Khi ñaõ laøm ra roài thì giaù khoâng lìa bình, bình khoâng lìa giaù.

2 Ñaây noùi toùm goïn moái töông quan cuûa 12 nhaân duyeân, töø voâ minh cho ñeán giaø cheát, ñeàu laø nhö vaäy.

378


haún sanh töû, vì laø phaù tröø phieàn naõo. Vì nhöõng ñieàu aáy neân goïi laø quaû, vì laø choã choáng nghòch vôùi caùc phieàn naõo. Vì theá, Nieát-baøn goïi laø quaû; phieàn naõo thì goïi laø loãi laàm choàng chaát loãi laàm.

“Thieän nam töû! Nieát-baøn khoâng do nhaân, nhöng töï theå cuûa Nieát-baøn laø quaû. Vì sao vaäy? Vì khoâng sanh dieät, vì khoâng coù choã taïo taùc, vì chaúng phaûi höõu vi, vì laø voâ vi, vì laø thöôøng truï khoâng bieán ñoåi, vì khoâng coù xöù sôû, vì khoâng coù khôûi ñaàu, khoâng coù keát thuùc.

“Thieän nam töû! Neáu Nieát-baøn laø do nhaân aét khoâng theå goïi laø Nieát-baøn. Noùi baøn laø nghóa nhaân; noùi baùt nieát laø nghóa khoâng. Vì khoâng do nôi nhaân neân goïi laø Nieát-baøn.”

Boà Taùt Sö Töû Hoáng baïch Phaät: “Nhö Phaät daïy Nieát-baøn khoâng do nôi nhaân, nghóa naøy thaät khoâng hôïp lyù!

“Neáu noùi laø khoâng aét phaûi hôïp vôùi saùu nghóa:

“Moät laø vì xeùt ñeán roát raùo laø khoâng neân goïi laø khoâng. Nhö taát caû caùc phaùp ñeàu khoâng coù baûn ngaõ, khoâng coù gì laø [vaät] cuûa ta.

“Hai laø vì coù luùc khoâng neân goïi laø khoâng. Nhö ngöôøi ñôøi noùi raèng: Soâng hoà khoâng coù nöôùc, khoâng coù maët trôøi maët traêng.

“Ba laø vì quaù ít neân goïi laø khoâng. Nhö ngöôøi ñôøi ñoái vôùi thöùc aên ít maën goïi laø khoâng maën; nöôùc uoáng ít ngoït goïi laø khoâng ngoït.

“Boán laø vì khoâng nhaän laõnh neân goïi laø khoâng. Nhö giai caáp chieân-ñaø-la khoâng theå thoï nhaän phaùp baø-la-moân neân goïi laø khoâng coù baø-la-moân.

379


“Naêm laø vì thoï nhaän phaùp xaáu aùc neân goïi laø khoâng. Nhö ngöôøi ñôøi noùi: Keû thoï nhaän phaùp xaáu aùc chaúng ñaùng goïi laø sa-moân, baø-la-moân; vì vaäy neân goïi laø khoâng coù sa-moân, baø-la-moân.

“Saùu laø vì khoâng coù caùi ngöôïc laïi, neân goïi laø khoâng. Ví nhö ñen goïi laø khoâng traéng, toái goïi laø khoâng saùng.

“Baïch Theá Toân! Nieát-baøn cuõng vaäy, cuõng coù luùc khoâng coù nhaân neân goïi laø Nieát-baøn.”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Nay oâng coù noùi ra saùu nghóa nhö vaäy, vì sao khoâng laáy nghóa [thöù nhaát] ‘roát raùo laø khoâng’ ñeå ví vôùi Nieát-baøn, laïi duøng nghóa [thöù hai laø] ‘coù luùc khoâng’?

“Thieän nam töû! Baûn theå cuûa Nieát-baøn [xeùt ñeán] roát raùo khoâng do nôi nhaân, cuõng nhö khoâng coù ‘caùi ta’ vaø ‘vaät cuûa ta’.

“Thieän nam töû! Phaùp theá gian vaø Nieát-baøn khoâng heà ñoái ñaõi nhau, neân khoâng theå laáy saùu vieäc treân maø so saùnh.

“Thieän nam töû! Taát caû caùc phaùp ñeàu khoâng coù ngaõ; nhöng Nieát-baøn laø chaân thaät coù ngaõ. Vì nghóa aáy neân Nieát-baøn khoâng do nôi nhaân, maø baûn theå laø quaû. Laø nhaân maø chaúng phaûi quaû, ñoù goïi laø taùnh Phaät, vì chaúng phaûi do nhaân sanh ra. Laø nhaân maø chaúng phaûi quaû, laø vì khoâng phaûi quaû sa-moân neân goïi laø khoâng phaûi quaû.

“Vì sao goïi laø nhaân? Vì [Nieát-baøn] laø nhaân thaønh töïu.

“Thieän nam töû! Nhaân coù hai loaïi, moät laø nhaân sanh ra, hai laø nhaân thaønh töïu.

380


“Thöôøng sanh ra caùc phaùp, ñoù goïi laø nhaân sanh ra. Ngoïn ñeøn laøm saùng roõ moïi vaät [khieán ngöôøi nhìn thaáy ñöôïc], neân goïi laø nhaân thaønh töïu.

“Caùc phieàn naõo troùi buoäc goïi laø nhaân sanh ra; cha meï cuûa chuùng sanh [sanh ra hoï] goïi laø nhaân thaønh töïu.

“Nhö haït gioáng nguõ coác goïi laø nhaân sanh ra; [caùc ñieàu kieän] ñaát, nöôùc, phaân boùn [laøm cho lôùn leân]... goïi laø nhaân thaønh töïu.

“Laïi coù caùc nhaân sanh ra nhö [do tu taäp] saùu phaùp Ba-la-maät [maø ñaït ñöôïc] A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.1

“Laïi coù nhaân thaønh töïu nhö [nhôø thaáy] taùnh Phaät [maø ñaït ñöôïc] A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

“Laïi coù nhaân thaønh töïu nhö [nhôø tu taäp] saùu phaùp ba-la-maät [neân thaáy ñöôïc] taùnh Phaät.

“Laïi coù nhaân sanh ra, nhö [do tu taäp] phaùp Tam-muoäi Thuû laêng nghieâm [maø ñaït ñöôïc] A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

“Laïi coù nhaân thaønh töïu, nhö [nhôø tu taäp] Taùm Chaùnh ñaïo [maø ñaït ñöôïc] A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

“Laïi coù caùc nhaân sanh ra nhö [do] ñöùc tin [maø ñaït ñöôïc] saùu phaùp ba-la-maät.”1 Baûn Haùn vaên ñoaïn naøy vieát raát coâ ñoïng: “謂六波羅蜜阿耨多羅三藐三菩

提。 - Vò luïc ba-la-maät, A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà”. Caùc baûn tröôùc (keå caû caùc baûn Anh ngöõ) ñeàu hieåu laø “saùu ba-la-maät vaø A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà”. Baûn Anh ngöõ vieát: “which is the six paramitas and unsurpassed Enlightenment “. Chuùng toâi so saùnh toaøn vaên caûnh coù söï laëp laïi ôû nhöõng caâu sau khoâng hôïp lyù, vì nhö theá thì A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà vöøa laø nhaân sanh ra (sanh nhaân) vöøa laø nhaân thaønh töïu (lieãu nhaân). Tham khaûo Ñaïi Baùt Nieát-baøn kinh taäp giaûi thaáy giaûi thích raèng: “由六度而成菩提。故曰生也“ (Do luïc ñoä nhi thaønh Boà-ñeà, coá vieát sanh nhaân. - Do saùu phaùp ba-la-maät maø thaønh töïu Boà-ñeà neân goïi laø nhaân sanh ra.) Chuùng toâi cho raèng caùch hieåu naøy hôïp lyù hôn, vaø do ñoù caùc caâu tieáp theo cuõng ñöôïc hieåu töông töï theo caùch naøy.

381


Boà Taùt Sö Töû Hoáng laïi thöa hoûi: “Theá Toân! Nhö Phaät coù noùi vieäc thaáy Nhö Lai vaø taùnh Phaät, nghóa aáy theá naøo?

“Baïch Theá Toân! Thaân Nhö Lai khoâng coù töôùng maïo, khoâng daøi khoâng ngaén, khoâng traéng khoâng ñen, khoâng coù xöù sôû phöông höôùng, khoâng ôû trong Ba coõi, chaúng phaûi töôùng höõu vi, chaúng phaûi do nhaõn thöùc nhaän bieát ñöôïc. Vaäy laøm sao thaáy ñöôïc thaân aáy? Taùnh Phaät cuõng gioáng nhö vaäy, [laøm sao thaáy ñöôïc?]

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Coù hai loaïi thaân Phaät, moät laø thöôøng, hai laø voâ thöôøng.

“Thaân Phaät voâ thöôøng, laø vì muoán ñoä thoaùt taát caû chuùng sanh neân Nhö Lai duøng phöông tieän maø thò hieän. Ñoù goïi laø [duøng] maét thaáy [ñöôïc].

“Thaân Phaät thöôøng toàn, laø thaân giaûi thoaùt cuûa Nhö Lai Theá Toân. Ñoù goïi laø duøng maét thaáy, cuõng goïi laø nghe bieát maø thaáy.

“Taùnh Phaät cuõng coù hai loaïi, moät laø coù theå thaáy, hai laø khoâng theå thaáy.

“Taùnh Phaät coù theå thaáy, ñoù laø [ôû nôi caùc vò] Boà Taùt Thaäp truï, chö Phaät Theá Toân.

“Taùnh Phaät khoâng theå thaáy, ñoù laø [ôû nôi] taát caû chuùng sanh.

“Maét thaáy, laø noùi Boà Taùt Thaäp truï, chö Phaät Nhö Lai duøng maét thaáy ñöôïc taùnh Phaät chuùng sanh saün coù.

“Nghe bieát maø thaáy, laø noùi taát caû chuùng sanh cho ñeán haøng Boà Taùt Cöûu truï, [nhôø] nghe noùi [maø bieát laø] coù taùnh Phaät.

382


“Thaân Nhö Lai laïi coù hai loaïi, moät laø coù hình saéc, hai laø khoâng coù hình saéc.

“[Thaân] hình saéc, [ñoù laø noùi] söï giaûi thoaùt cuûa Nhö Lai.

“[Thaân] khoâng coù hình saéc, laø vì Nhö Lai ñaõ döùt tröø vónh vieãn goác reã cuûa töôùng traïng hình saéc.

“Taùnh Phaät laïi cuõng coù hai loaïi, moät laø hình saéc, hai laø khoâng hình saéc.

“Taùnh Phaät coù hình saéc, ñoù laø [ñoái vôùi baäc thaønh töïu quaû] A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

“Taùnh Phaät khoâng hình saéc, ñoù laø [ñoái vôùi] phaøm phu cho ñeán haøng Boà Taùt Thaäp truï. Boà Taùt Thaäp truï [tuy] thaáy taùnh Phaät [nhöng] khoâng ñöôïc roõ raøng neân goïi laø khoâng hình saéc.

“Thieän nam töû! Taùnh Phaät laïi coù hai loaïi, moät laø coù hình saéc, hai laø khoâng hình saéc.

“Taùnh Phaät coù hình saéc laø noùi [ôû nôi chö] Phaät, Boà Taùt.

“Taùnh Phaät khoâng hình saéc, laø [nôi] taát caû chuùng sanh.

“[Thaáy ñöôïc taùnh Phaät] coù hình saéc goïi laø [duøng] maét thaáy. [Thaáy ñöôïc taùnh Phaät] khoâng hình saéc goïi laø nghe [bieát maø] thaáy.

“Taùnh Phaät chaúng phaûi trong, chaúng phaûi ngoaøi. Tuy chaúng phaûi ôû trong, chaúng phaûi ôû ngoaøi, nhöng khoâng hö hoaïi maát. Vì theá neân noùi raèng: ‘Taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät.’”

Boà Taùt Sö Töû Hoáng baïch Phaät: “Theá Toân! Nhö Phaät daïy raèng taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät, cuõng nhö trong söõa töôi coù kem söõa; [laïi coù daïy raèng] taùnh Phaät cuûa Löïc só

383


Kim cang hay cuûa chö Phaät ñeàu trong saïch nhö ñeà-hoà, vì sao Nhö Lai coøn daïy raèng taùnh Phaät chaúng phaûi ôû trong, chaúng phaûi ôû ngoaøi?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Ta khoâng noùi raèng trong söõa töôi coù kem söõa. [Chæ vì] kem söõa töø söõa töôi sanh ra neân noùi laø coù kem söõa thoâi.”

Boà Taùt Sö Töû Hoáng thöa: “Baïch Theá Toân! Taát caû caùc phaùp ñöôïc sanh ra ñeàu phaûi coù thôøi ñieåm [vaø ñieàu kieän] thích hôïp.”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Luùc ñang laø söõa töôi thì khoâng coù kem söõa, cuõng khoâng coù bô, khoâng coù ñeà-hoà... Taát caû chuùng sanh ñeàu goïi ñoù laø söõa, neân ta noùi raèng trong söõa khoâng coù kem söõa. Neáu söõa aáy coù kem söõa, sao khoâng goïi noù baèng hai teân, cuõng nhö ngöôøi laøm hai ngheà [thôï vaøng vaø thôï baïc] ñöôïc goïi laø thôï vaøng baïc? Cuõng vaäy, ñang khi laø kem söõa thì khoâng coù söõa, khoâng coù bô, cuõng khoâng coù ñeà hoà. Chuùng sanh ñeàu baûo raèng ñoù laø kem söõa, chaúng phaûi söõa, chaúng phaûi bô, chaúng phaûi ñeà-hoà...

“Thieän nam töû! Nhaân coù hai loaïi, moät laø nhaân chính, hai laø nhaân tuøy thuoäc.

“Nhaân chính, laø nhö söõa [laøm nhaân] sanh ra kem söõa. “Nhaân tuøy thuoäc, laø nhö caùc thöù men uû, hôi aám...“[Chæ] vì kem söõa töø söõa sanh ra neân môùi noùi raèng

trong söõa coù taùnh chaát cuûa kem söõa, [chöù thaät ra trong söõa khoâng heà coù taùnh kem söõa].”

Boà Taùt Sö Töû Hoáng baïch Phaät raèng: “Theá Toân! Neáu trong söõa khoâng coù taùnh kem söõa, thì trong caùi söøng cuõng khoâng coù, vì sao töø nôi söøng khoâng sanh ra ñöôïc kem söõa?”

384


Phaät daïy: “Thieän nam töû! Söøng cuõng coù theå [goùp phaàn] sanh ra kem söõa. Vì sao vaäy? Vì ta coù noùi coù caùc duyeân tuøy thuoäc nhö men uû, hôi aám... Söøng coù hôi aám neân cuõng coù theå [goùp phaàn] sanh ra kem söõa.”

Boà Taùt Sö Töû Hoáng baïch Phaät: “Theá Toân! Neáu söøng coù theå sanh ra kem söõa, sao nhöõng ngöôøi laøm kem söõa chæ duøng söõa töôi maø khoâng duøng chaát söøng?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Vì theá ta môùi noùi raèng coù nhaân chính vaø nhaân tuøy thuoäc.”

Boà Taùt Sö Töû Hoáng baïch Phaät: “Neáu tröôùc ñoù trong söõa khoâng coù kem söõa, veà sau môùi coù, vaäy tröôùc ñaây trong söõa cuõng khoâng coù caây am-ma-la, vì sao khoâng theå sanh ra caây am-ma-la? Vì caû hai thöù aáy ñeàu khoâng coù nhö nhau.”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Söõa cuõng coù theå [goùp phaàn trong vieäc] sanh ra caây am-ma-la. [Chaúng haïn nh] neáu duøng söõa töôi maø töôùi thì trong moät ñeâm caây aáy seõ cao theâm naêm thöôùc.1 Vì nghóa aáy neân ta noùi coù hai loaïi nhaân.

“Thieän nam töû! Neáu taát caû caùc phaùp ñeàu chæ do moät nhaân sanh ra thì môùi coù theå caät vaán raèng vì sao trong söõa khoâng theå sanh ra caây am-ma-la.

“Thieän nam töû! Cuõng nhö Boán ñaïi laø nhaân duyeân cho taát caû hình saéc, nhöng moãi moät hình saéc ñeàu khaùc bieät nhau, vaät naøy chaúng gioáng vaät kia. Vì nghóa aáy neân töø söõa khoâng theå sanh ra caây am-ma-la.”

Boà Taùt Sö Töû Hoáng baïch Phaät: “Theá Toân! Nhö Phaät noùi coù hai loaïi nhaân, nhaân chính vaø nhaân tuøy thuoäc, vaäy taùnh Phaät cuûa chuùng sanh thuoäc loaïi nhaân naøo?”1 Thöôùc coå, moãi thöôùc baèng khoaûng 33 cm.

385


Phaät daïy: “Thieän nam töû! Taùnh Phaät cuûa chuùng sanh cuõng coù hai loaïi nhaân, moät laø nhaân chính, hai laø nhaân tuøy thuoäc. Nhaân chính laø [baûn thaân caùc] chuùng sanh; nhaân tuøy thuoäc laø saùu phaùp Ba-la-maät.”

Boà Taùt Sö Töû Hoáng baïch Phaät: “Theá Toân! Nay con bieát chaéc raèng trong söõa töôi coù taùnh kem söõa. Vì sao vaäy? Vì con thaáy ngöôøi ñôøi khi muoán laøm kem söõa thì chæ duøng söõa töôi chöù khoâng bao giôø duøng nöôùc. Vì vaäy neân bieát raèng trong söõa töôi coù taùnh kem söõa.”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Caâu hoûi cuûa oâng ñoù thaät khoâng hôïp lyù. Vì sao vaäy? Ví nhö coù ngöôøi muoán nhìn thaáy khuoân maët mình beøn caàm laáy con dao [saùng boùng ñeå soi maët vaøo].”

Boà Taùt Sö Töû Hoáng thöa: “Baïch Theá Toân! Chính vì nghóa aáy neân noùi trong söõa coù taùnh kem söõa. Neáu trong con dao khoâng coù khuoân maët, vì sao laïi choïn laáy con dao?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Neáu trong con dao ñuùng laø coù khuoân maët, vì sao coù söï thay ñoåi khoâng thaät: Khi caàm dao ñöùng thì thaáy maët quaù daøi, caàm dao ngang thì thaáy maët quaù roäng? Neáu ñoù laø maët mình, vì sao laïi thaáy noù daøi? Neáu laø maët ngöôøi khaùc, sao coù theå noùi ñoù laø maët mình? Neáu nhaân nôi maët mình maø thaáy maët ngöôøi khaùc, sao chaúng thaáy trong [con dao] aáy nhöõng maët löøa, maët ngöïa?”

Boà Taùt Sö Töû Hoáng thöa: “Baïch Theá Toân! Do tia nhìn cuûa maét thaáu ñeán nôi ñoù neân thaáy ñöôïc hình daùng khuoân maët.”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Nhöng tia nhìn cuûa maét thaät khoâng thaáu ñeán nôi ñoù. Vì sao vaäy? Vì cuøng luùc nhìn thaáy

386


caû vaät gaàn laãn vaät xa [nhöng] khoâng nhìn thaáy nhöõng vaät naèm ôû khoaûng giöõa.

“Thieän nam töû! Neáu do tia nhìn cuûa maét thaáu ñeán ñoù maø thaáy ñöôïc, thì taát caû chuùng sanh ñeàu nhìn thaáy löûa, sao chaúng bò thieâu chaùy [tia nhìn aáy]? [Neáu tia nhìn cuûa maét coù theå thaáu ñeán vaät nhìn thaáy, thì] ngöôøi töø xa troâng thaáy moät vaät maøu traéng, leõ ra khoâng phaûi sanh nghi: Laø con haïc chaêng, laø laù phöôùn chaêng, laø con ngöôøi chaêng, laø caây coái chaêng...? Neáu do tia nhìn cuûa maét thaáu ñeán [vaät maø nhìn thaáy], thì laøm sao thaáy ñöôïc nhöõng vaät trong [bình] thuûy tinh, hoaëc nhöõng con caù, taûng ñaù naèm döôùi vöïc saâu? Coøn neáu tia nhìn cuûa maét khoâng thaáu ñeán maø vaãn thaáy ñöôïc, vì sao thaáy ñöôïc vaät trong [bình] thuûy tinh maø khoâng thaáy ñöôïc nhöõng hình saéc beân kia vaùch töôøng? Cho neân noùi raèng tia nhìn cuûa maét thaáu ñeán ñoù maø thaáy ñöôïc khuoân maët daøi thì thaät khoâng hôïp lyù.

“Thieän nam töû! Nhö oâng noùi trong söõa töôi coù kem söõa, sao ngöôøi baùn söõa chæ laáy tieàn söõa maø thoâi, khoâng tính theâm giaù trò cuûa kem söõa? Cuõng nhö ngöôøi baùn con ngöïa caùi chæ tính tieàn ngöïa caùi maø thoâi, khoâng tính theâm giaù trò ngöïa con?

“Thieän nam töû! Ngöôøi ñôøi vì khoâng coù con caùi neân cöôùi vôï. Neáu khi ngöôøi vôï ñaõ mang thai thì khoâng theå goïi laø con gaùi. Neáu noùi raèng vì trong coâ gaùi aáy ñaõ saün coù con neân môùi cöôùi laøm vôï thì khoâng hôïp lyù. Vì sao vaäy? Neáu noùi laø saün coù con thì cuõng coù theå noùi laø saün coù chaùu. Neáu saün coù chaùu, thì [con vôùi chaùu aáy] laø anh em vôùi nhau roài! Vì sao vaäy? Vì cuøng moät meï sanh ra. Cho neân ta noùi raèng: Coâ gaùi kia khoâng saün coù taùnh con.

387


“Neáu trong söõa saün coù taùnh kem söõa, sao cuøng luùc khoâng thaáy ñöôïc caû naêm moùn [laøm töø söõa]? Neáu trong haït caây saün coù caây ni-caâu-ñaø naêm tröôïng, sao cuøng luùc khoâng thaáy nhöõng hình daïng khaùc nhau nhö maàm non, thaân caây, caønh laù, hoa quaû?

“Thieän nam töû! Khi laø söõa thì coù maøu saéc khaùc, vò neám cuõng khaùc, [duøng ñeán coù] keát quaû khaùc, cho ñeán khi laø ñeà-hoà cuõng vaäy, sao coù theå noùi raèng trong söõa coù saün taùnh kem söõa?

“Thieän nam töû! Ví nhö coù ngöôøi saùng ngaøy seõ duøng moùn bô söõa maø luùc naøy ñaõ cho laø coù muøi hoâi. Nhö noùi raèng trong söõa nhaát ñònh coù taùnh kem söõa, yù nghóa cuõng gioáng nhö vaäy!

“Thieän nam töû! Nhö ngöôøi coù ñuû buùt, giaáy, möïc, beøn hôïp laïi vieát thaønh chöõ. Nhöng trong giaáy aáy voán khoâng coù chöõ. Vì tröôùc ñoù voán laø khoâng neân phaûi döïa vaøo caùc duyeân môùi thaønh. Neáu tröôùc voán laø saün coù thì caàn chi ñeán caùc duyeân? Ví nhö maøu xanh da trôøi vaø maøu vaøng pha vôùi nhau thaønh maøu xanh laù caây. Neân bieát raèng hai maøu aáy voán khoâng saün coù taùnh cuûa maøu xanh laù caây. Neáu tröôùc voán saün coù maøu xanh laù caây, caàn chi phaûi pha troän môùi thaønh?

“Thieän nam töû! Cuõng gioáng nhö chuùng sanh nhôø vaøo thöùc aên maø coù maïng soáng, nhöng trong thöùc aên thaät khoâng coù maïng soáng. Neáu trong thöùc aên saün coù maïng soáng, thì khi chöa aên leõ ra thöùc aên ñaõ laø maïng soáng roài!

“Thieän nam töû! Taát caû caùc phaùp voán khoâng coù taùnh [nhaát ñònh]. Vì nghóa aáy neân ta noùi keä raèng:

388


Voán laø coù maø nay thaønh khoâng, Voán laø khoâng maø nay thaønh coù, Neáu noùi trong Ba ñôøi coù phaùp,Thaät khoâng theå coù nghóa nhö theá!

“Thieän nam töû! Taát caû caùc phaùp ñeàu do nhaân duyeân maø sanh, do nhaân duyeân maø dieät.

“Thieän nam töû! Neáu trong chuùng sanh saün coù taùnh Phaät [theo nghóa nhö oâng noùi], thì leõ ra ñeàu coù thaân Phaät nhö ta ñaây.

“Taùnh Phaät cuûa chuùng sanh khoâng bò phaù hoaïi, khoâng bò daãn daét, troùi buoäc, [nhöng chuùng sanh coøn phieàn naõo thì khoâng töï thaáy ñöôïc.] Cuõng nhö trong chuùng sanh saün coù hö khoâng, taát caû chuùng sanh ñeàu coù hö khoâng, khoâng coù söï ngaên ngaïi, nhöng taát caû ñeàu khoâng töï thaáy coù hö khoâng aáy. Neáu nhö chuùng sanh khoâng coù hö khoâng, aét laø khoâng coù nhöõng söï tôùi lui, ñi ñöùng, naèm ngoài, khoâng coù söï sanh tröôûng. Vì nghóa aáy, trong kinh naøy ta coù daïy raèng: ‘Taát caû chuùng sanh ñeàu coù phaïm vi hö khoâng cuûa mình. Phaïm vi hö khoâng ñoù goïi laø hö khoâng.’

“Taùnh Phaät cuûa chuùng sanh cuõng vaäy. Haøng Boà Taùt Thaäp truï coù ñoâi chuùt khaû naêng thaáy ñöôïc taùnh Phaät [moät phaàn raát nhoû] nhö haït chaâu kim cang.

“Thieän nam töû! Taùnh Phaät cuûa chuùng sanh hay caûnh giôùi chö Phaät khoâng naèm trong phaïm vi hieåu bieát cuûa haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc. Taát caû chuùng sanh vì khoâng thaáy taùnh Phaät neân thöôøng bò phieàn naõo troùi buoäc, troâi laên trong sanh töû. Nhôø thaáy ñöôïc taùnh Phaät neân moïi

389


phieàn naõo khoâng theå troùi buoäc, thoaùt khoûi sanh töû, ñaït ñöôïc Ñaïi Nieát-baøn.”

Boà Taùt Sö Töû Hoáng baïch Phaät: “Theá Toân! Taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh cuûa taùnh Phaät, cuõng nhö trong söõa coù taùnh cuûa kem söõa. Neáu trong söõa khoâng coù taùnh cuûa kem söõa, vì sao Phaät noùi laø coù hai thöù nhaân: nhaân chính vaø nhaân tuøy thuoäc? Nhaân tuøy thuoäc laø nhöõng ñieàu kieän nhö men uû, hôi aám... Hö khoâng voán khoâng coù taùnh, neân khoâng coù nhaân tuøy thuoäc.”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Neáu nhö trong söõa nhaát ñònh coù taùnh cuûa kem söõa thì caàn chi ñeán nhaân tuøy thuoäc?”

Boà Taùt Sö Töû Hoáng baïch: “Theá Toân! Vì coù taùnh neân caàn coù nhaân tuøy thuoäc. Vì sao vaäy? Vì muoán thaáy ñöôïc roõ raøng [taùnh aáy]. Nhaân tuøy thuoäc chính laø nhaân thaønh töïu.

“Baïch Theá toân! Ví nhö trong choã toái saün coù ñoà vaät. Vì muoán thaáy roõ ñoà vaät aáy neân duøng ñeøn soi vaøo. Neáu tröôùc voán khoâng coù ñoà vaät thì ñeøn soi vaøo [coù thaáy] caùi gì? Cuõng nhö trong ñaát seùt ñaõ saün coù caùi bình, neân caàn coù ngöôøi naën, coù nöôùc, coù duïng cuï, khuoân naën... laøm nhaân thaønh töïu. Laïi nhö haït ni-caâu-ñaø caàn coù ñaát, nöôùc, phaân... laøm nhaân thaønh töïu [ñeå moïc thaønh caây]. Ñoái vôùi söõa töôi cuõng vaäy, caàn coù caùc ñieàu kieän men uû, hôi aám... laøm nhaân thaønh töïu [môùi thaønh kem söõa]. Vì vaäy, tuy saün coù taùnh maø caàn phaûi döïa vaøo caùc nhaân thaønh töïu thì môùi thaáy roõ ñöôïc vaät. Vì nghóa aáy neân bieát chaéc chaén raèng trong söõa ñaõ saün coù taùnh cuûa kem söõa.”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Neáu nhö trong söõa chaéc chaén ñaõ coù taùnh cuûa kem söõa, thì ñoù chính laø nhaân thaønh töïu. Neáu ñaõ laø nhaân thaønh töïu thì caàn gì phaûi thaønh töïu nöõa?

390


“Thieän nam töû! Neáu nhaân thaønh töïu aáy taùnh cuûa noù laø thaønh töïu, thì leõ ra noù phaûi thöôøng töï thaønh töïu. Neáu noù chaúng töï thaønh töïu, laøm sao thaønh töïu cho vaät khaùc ñöôïc? Neáu noùi raèng nhaân thaønh töïu aáy coù hai loaïi taùnh: moät laø töï thaønh töïu, hai laø laøm cho söï vaät khaùc thaønh töïu, thì nghóa aáy khoâng hôïp lyù. Vì sao vaäy? Vì nhaân thaønh töïu chæ coù moät phaùp, laøm sao coù hai? Neáu laø coù hai, leõ ra söõa cuõng phaûi coù hai. Neáu noùi trong söõa khoâng coù hai töôùng, vì sao chæ rieâng nhaân thaønh töïu kia laïi laø coù hai?”

Boà Taùt Sö Töû Hoáng baïch raèng: “Theá Toân! Nhö ngöôøi ñôøi noùi: ‘Boïn chuùng toâi coù taùm ngöôøi’, [thì trong chuùng toâi aáy laø coù caû mình vaø ngöôøi khaùc]. Nhaân thaønh töïu cuõng vaäy, chuùng töï thaønh töïu vaø laøm cho söï vaät khaùc thaønh töïu.”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Neáu nhaân thaønh töïu laø nhö theá, aét khoâng phaûi laø nhaân thaønh töïu. Vì sao vaäy? Vieäc ñeám soá laø coù theå ñeám ñöôïc hình saéc cuûa mình vôùi ngöôøi khaùc, neân noùi laø taùm [ngöôøi]. Nhöng taùnh cuûa hình saéc aáy töï noù khoâng coù töôùng thaønh töïu. Vì khoâng coù töôùng thaønh töïu neân caàn phaûi coù taùnh cuûa trí oùc môùi ñeám ñöôïc mình vaø ngöôøi khaùc. Vaäy thì caùi nhaân thaønh töïu ñoù khoâng theå töï thaønh töïu, cuõng khoâng theå laøm cho vaät khaùc thaønh töïu.

“Thieän nam töû! Neáu taát caû chuùng sanh saün coù taùnh Phaät, vì sao phaûi tu taäp voâ löôïng coâng ñöùc? Neáu noùi tu taäp laø nhaân thaønh töïu, thì cuõng nhö caùi lyù ‘kem söõa’ kia ñaõ bò baùc boû. Neáu noùi trong nhaân nhaát ñònh coù saün quaû, thì giôùi, ñònh vaø trí tueä aét khoâng coù taêng tröôûng. Ta thaáy ngöôøi ñôøi voán khoâng saün coù giôùi caám, thieàn ñònh, trí tueä, nhôø theo thaày maø thoï nhaän, roài sau ñoù môùi daàn daàn phaùt trieån. Neáu noùi söï truyeàn daïy cuûa thaày laø nhaân thaønh töïu,

391


thì ñang luùc thaày daïy ngöôøi hoïc chöa coù giôùi, ñònh, trí tueä. Neáu laø thaønh töïu thì leõ ra phaûi thaønh töïu luùc chöa coù, sao phaûi ñôïi ñeán khi bieát ñöôïc giôùi, ñònh, tueä roài môùi khieán cho daàn daàn taêng tröôûng?”

Boà Taùt Sö Töû Hoáng baïch Phaät: “Theá Toân! Neáu nhaân thaønh töïu laø khoâng coù, laøm sao thaønh teân goïi [phaân bieät] coù söõa töôi, coù kem söõa?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Coù ba caùch giaûi ñaùp nhöõng lôøi vaán naïn ôû theá gian.

“Moät laø ñaùp baèng caùch giaûi thích tuaàn töï caùc vieäc lieân quan, goïi laø chuyeån ñaùp, nhö tröôùc ñaây ta giaûng: ‘Sao goïi laø giôùi? Vì chaúng sanh loøng hoái tieác...’ cho ñeán ‘...vì ñaït ñöôïc Ñaïi Nieát-baøn.’

“Hai laø ñaùp baèng caùch laëng thinh, goïi laø maëc nhieân ñaùp. Nhö khi coù vò Phaïm chí ñeán hoûi ta raèng: ‘Coù phaûi ngaõ laø thöôøng chaêng?’ Ta ñaùp laïi baèng caùch laëng thinh.

“Ba laø ñaùp baèng caùch ñaët nghi vaán ngöôïc laïi ñeå laøm roõ vaán ñeà, goïi laø nghi ñaùp. Nhö trong kinh naøy coù noùi: ‘Neáu nhaân thaønh töïu laø hai phaùp, ñaùng leõ cuõng coù hai töôùng söõa?...’

“Thieän nam töû! Nay ta seõ duøng caùch chuyeån ñaùp. Nhö ngöôøi ñôøi noùi coù söõa, coù kem söõa, laø vì hoï chaéc chaén seõ coù kem söõa, cho neân môùi noùi raèng: coù söõa, coù kem söõa. Taùnh Phaät cuõng theá; coù chuùng sanh, coù taùnh Phaät, vì [chaéc chaén] roài seõ thaáy ñöôïc taùnh Phaät.”

Boà Taùt Sö Töû Hoáng baïch Phaät: “Theá Toân! Nhö lôøi Phaät daïy ñoù, nghóa lyù khoâng thích hôïp. Quaù khöù ñaõ döùt roài,

392


töông lai coøn chöa ñeán, laøm sao goïi laø coù? Neáu noùi raèng seõ coù maø goïi laø coù, thaät khoâng hôïp nghóa. Nhö ngöôøi theá gian thaáy keû khoâng con caùi thì noùi laø khoâng con. Taát caû chuùng sanh [hieän nay thaáy laø] khoâng coù taùnh Phaät, vì sao laïi noùi raèng taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Quaù khöù cuõng noùi laø coù. Ví nhö troàng caây quít, khi maàm sanh ra thì haït gioáng hoaïi maát. Maàm aáy coù vò nhaït, cho ñeán khi sanh traùi cuõng vaãn laø vò nhaït. Nhöng luùc traùi chín thì coù vò chua.

“Thieän nam töû! Vò chua ñoù, töø khi coøn laø haït gioáng, maàm non, cho tôùi luùc sanh traùi, voán khoâng saün coù. Ñeán luùc quaû chín thì hình saéc töôùng maïo môùi sanh ra vò chua. Vò chua aáy voán tröôùc laø khoâng maø nay thaønh coù. Tuy tröôùc laø khoâng maø nay thaønh coù nhöng khoâng phaûi laø khoâng nhaân nôi nguoàn goác ban ñaàu. Nhö vaäy, caùi haït gioáng nguoàn goác ban ñaàu ñoù tuy laø quaù khöù nhöng cuõng goïi laø coù. Vì nghóa aáy neân quaù khöù cuõng noùi laø coù.

“Vì sao noùi raèng töông lai laø coù? Ví nhö ngöôøi gieo meø, coù keû ñeán hoûi raèng: ‘Vì sao gieo troàng thöù naøy?’ Ngöôøi aáy ñaùp: ‘Vì noù coù daàu.’ Thaät ra [luùc aáy] chöa coù daàu, phaûi ñeán khi meø chín, gaët laáy haït, mang veà haáp noùng, giaõ eùp... roài môùi coù daàu. Nhöng phaûi bieát raèng ngöôøi aáy khoâng heà noùi doái. Vì nghóa aáy neân [noùi raèng] töông lai laø coù.

“Vì sao laïi noùi raèng quaù khöù laø coù? Thieän nam töû! Ví nhö coù ngöôøi leùn luùt maéng chöôûi vua. Traûi qua nhieàu naêm, vua môùi nghe ñöôïc vieäc aáy. Vua nghe roài lieàn hoûi: ‘Vì sao ngöôi maéng chöôûi ta?’ Ngöôøi aáy ñaùp: ‘Ñaïi vöông! Toâi khoâng coù maéng chöôûi. Vì sao vaäy? Ngöôøi maéng chöôûi ñaõ maát roài.’

393


Vua noùi: ‘Ngöôøi maéng chöôûi [laø ngöôi] vôùi baûn thaân ta, caû hai ñeàu ñang toàn taïi, sao noùi laø ñaõ maát?’ Vì duyeân côù aáy, ngöôøi [maéng chöûi vua] phaûi maát maïng.

“Thieän nam töû! Caû hai vieäc [laø ngöôøi maéng chöûi vaø söï maéng chöûi] quaû thaät laø khoâng [vì ñaõ qua roài], nhöng haäu quaû cuûa chuùng khoâng maát. Vì theá noùi raèng quaù khöù laø coù.

“Vì sao laïi goïi raèng töông lai laø coù? Nhö coù ngöôøi ñeán choã thôï loø goám, hoûi raèng: ‘Coù bình chaêng?’ Ngöôøi aáy ñaùp: ‘Coù bình.’ Nhöng ngöôøi thôï loø goám aáy thaät ra chöa coù bình. Vì saün coù ñaát seùt neân noùi raèng coù bình. Neân bieát raèng ngöôøi thôï aáy khoâng heà noùi doái.

“Trong söõa coù kem söõa, chuùng sanh coù taùnh Phaät, cuõng laø nhö vaäy. Muoán thaáy taùnh Phaät, caàn phaûi coù söï quaùn saùt hình saéc, thôøi ñieåm, ñieàu kieän thích hôïp... Cho neân ta noùi raèng: ‘Taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät’, thaät chaúng phaûi laø noùi doái.”

Boà Taùt Sö Töû Hoáng baïch Phaät: “Neáu taát caû chuùng sanh khoâng saün coù taùnh Phaät [cuõng nhö trong söõa khoâng saün coù taùnh kem söõa], vaäy laøm sao coù theå ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà?”

Phaät daïy: “Nhôø coù nhaân chính neân chuùng sanh ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Nhaân chính ñoù laø gì? Chính laø taùnh Phaät.”

Boà Taùt Sö Töû Hoáng laïi thöa hoûi: “Baïch Theá Toân! Neáu trong haït ni-caâu-ñaø khoâng coù saün [taùnh cuûa] caây ni-caâu-ñaø, taïi sao ngöôøi ta chæ goïi haït aáy laø haït ni-caâu-ñaø maø khoâng goïi laø haït khö-ñaø-la?

394


“Baïch Theá Toân! Cuõng nhö hoï Coà-ñaøm khoâng theå goïi laø hoï A-trì-da, hoï A-trì-da cuõng khoâng ñöôïc goïi laø hoï Coà-ñaøm. Haït ni-caâu-ñaø cuõng vaäy, khoâng ñöôïc goïi laø haït khö-ñaø-la-ni, haït khö-ñaø-la-ni chaúng ñöôïc goïi laø haït ni-caâu-ñaø. Cuõng nhö Theá Toân khoâng theå lìa boû doøng hoï Coà-ñaøm. Taùnh Phaät cuûa chuùng sanh cuõng laø nhö vaäy. Vì nghóa aáy neân bieát raèng chuùng sanh ñeàu saün coù taùnh Phaät.”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Neáu noùi raèng trong haït ñaõ saün coù caây ni-caâu-ñaø, nghóa aáy khoâng ñuùng. Neáu ñaõ saün coù, vì sao khoâng thaáy?

“Thieän nam töû! Nhöõng vaät ôû theá gian do taùm nhaân duyeân maø khoâng nhìn thaáy ñöôïc. Theá naøo laø taùm nhaân duyeân? Moät laø vì quaù xa neân khoâng nhìn thaáy, nhö daáu chim bay treân khoâng; hai laø gaàn quaù neân khoâng thaáy, nhö loâng mi vaøo trong maét; ba laø vì hö hoaïi neân khoâng thaáy, nhö ngöôøi bò hoûng maét; boán laø vì loaïn töôûng neân chaúng thaáy, nhö ngöôøi taâm trí khoâng taäp trung; naêm laø vì quaù nhoû neân khoâng thaáy, nhö haït buïi cöïc nhoû; saùu laø vì bò che chöôùng neân khoâng thaáy, nhö maây che [khoâng thaáy] caùc vì sao; baûy laø vì nhieàu quaù neân chaúng thaáy, nhö coû daïi [khuaát] trong ñaùm luùa; taùm laø vì töông töï neân khoâng thaáy, nhö caây ñaäu moïc trong ñaùm ñaäu.

“Caây ni-caâu-ñaø khoâng thuoäc veà taùm nhaân duyeân khoâng thaáy keå treân; vaäy neáu caây aáy laø coù, vì sao laïi khoâng thaáy? Neáu noùi raèng vì quaù nhoû hay vì bò che chöôùng thì khoâng hôïp lyù. Vì sao vaäy? Vì töôùng cuûa caây aáy to lôùn! Neáu noùi raèng taùnh cuûa noù laø nhoû, thì laøm sao lôùn leân? Neáu noùi vì bò che chöôùng thì leõ ra phaûi maõi maõi khoâng thaáy! Tröôùc kia voán khoâng coù töôùng to lôùn, nay môùi thaáy töôùng to lôùn,

395


neân bieát raèng söï to lôùn aáy voán khoâng coù taùnh [nhaát ñònh]! Tröôùc voán khoâng coù taùnh thaáy maø nay thaáy ñöôïc, vaäy neân bieát raèng söï thaáy aáy cuõng khoâng coù taùnh [nhaát ñònh]! Veà haït [caây ni-caâu-ñaø] cuõng vaäy, voán tröôùc khoâng coù caây maø ngaøy nay nhìn thaáy thì coù gì laø khoâng hôïp lyù?”

Boà Taùt Sö Töû Hoáng baïch raèng: “Nhö Phaät daïy coù hai loaïi nhaân, moät laø nhaân chính, hai laø nhaân thaønh töïu. Haït ni-caâu-ñaø duøng caùc ñieàu kieän ñaát, nöôùc, phaân... laøm nhaân thaønh töïu neân töø choã raát nhoû [khoâng nhìn thaáy ñöôïc] maø sau trôû neân to lôùn.”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Neáu ñaõ saün coù thì caàn gì ñeán nhaân thaønh töïu? Neáu voán khoâng coù taùnh thì thaønh töïu laø thaønh töïu caùi gì? Neáu trong haït ni-caâu-ñaø voán khoâng coù töôùng to lôùn, nhôø nhaân thaønh töïu môùi sanh ra töôùng to lôùn, vì sao chaúng sanh ra caây khö-ñaø-la [to lôùn], vì caû hai loaïi caây naøy tröôùc ñoù ñeàu khoâng coù?

“Thieän nam töû! Neáu laø quaù nhoû khoâng thaáy, thì caùi lôùn phaûi thaáy ñöôïc. Ví nhö moät haït buïi nhoû khoâng nhìn thaáy, nhöng nhieàu haït buïi hôïp laïi thì coù theå thaáy ñöôïc [caû ñaùm] buïi. Nhö caùi lôùn trong haït gioáng kia leõ ra phaûi thaáy ñöôïc. Vì sao vaäy? Trong ñoù ñaõ coù ñuû maàm caây, thaân caây, hoa, quaû. Trong moãi quaû laïi coù raát nhieàu haït, trong moãi haït laïi coù raát nhieàu caây! Vì vaäy neân goïi laø lôùn. Ñaõ lôùn nhö vaäy neân leõ ra phaûi nhìn thaáy ñöôïc!

“Thieän nam töû! Neáu trong haït ni-caâu-ñaø saün coù taùnh cuûa caây ni-caâu-ñaø môùi sanh ra caây aáy, vaäy khi nhìn thaáy haït aáy bò löûa ñoát chaùy thì taùnh chaùy aáy leõ ra cuõng saün coù roài! Neáu taùnh chaùy ñaõ saün coù thì caây khoâng theå sanh ra!

396


Neáu taát caû caùc phaùp voán saün coù [taùnh] sanh dieät, vì sao phaûi tröôùc sanh, sau dieät, khoâng cuøng moät luùc? Vì nghóa aáy neân bieát raèng khoâng coù taùnh [nhaát ñònh].”

Boà Taùt Sö Töû Hoáng laïi thöa hoûi: “Theá Toân! Neáu haït ni-caâu-ñaø voán khoâng saün coù taùnh caây nhöng sanh ra caây, vì sao haït aáy chaúng sanh ra daàu, vì daàu vôùi caây tröôùc ñoù cuõng ñeàu laø khoâng coù?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Trong haït aáy cuõng coù khaû naêng sanh ra daàu. Tuy voán khoâng saün coù taùnh, nhöng laø do nhaân duyeân maø coù.”

Boà Taùt Sö Töû Hoáng laïi thöa hoûi: “[Vaäy daàu sinh ra aáy] vì sao chaúng goïi laø daàu meø?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Vì [haït aáy] khoâng phaûi laø meø.

“Thieän nam töû! Nhö duyeân cuûa löûa thì sanh ra löûa, duyeân cuûa nöôùc thì sanh ra nöôùc. Tuy ñeàu laø nöông theo duyeân, nhöng caùi naøy coù khoâng theå thay cho caùi kia. Haït ni-caâu-ñaø vôùi daàu meø cuõng vaäy, tuy ñeàu nöông theo duyeân nhöng khoâng sanh ra nhau. Taùnh cuûa haït ni-caâu-ñaø trò ñöôïc chöùng laïnh, taùnh cuûa daàu meø trò ñöôïc chöùng phong.

“Thieän nam töû! Ví nhö caây mía, do nhaân duyeân maø sanh ra caùc thöù ñöôøng pheøn, ñöôøng ñen. Tuy cuøng moät duyeân nhöng saéc töôùng khaùc nhau, ñöôøng pheøn trò noùng, ñöôøng ñen trò laïnh.”

Boà Taùt Sö Töû Hoáng baïch Phaät: “Theá Toân! Nhö söõa khoâng saün coù taùnh kem söõa, meø khoâng saün coù taùnh daàu, haït ni-caâu-ñaø khoâng saün coù taùnh caây ni-caâu-ñaø, ñaát seùt khoâng saün coù taùnh bình, thì taát caû chuùng sanh cuõng khoâng

397


saün coù taùnh Phaät ñöôïc! [Vì theá,] nhö tröôùc ñaây Phaät daïy: ‘Taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät neân coù theå ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.’ Nghóa aáy khoâng hôïp lyù.

“Vì sao vaäy? Vì con ngöôøi vôùi chö thieân ñeàu khoâng coù taùnh [nhaát ñònh]. Vì khoâng coù taùnh [nhaát ñònh] neân con ngöôøi coù theå sanh laøm chö thieân, chö thieân coù theå taùi sanh laøm ngöôøi. Ñoù laø do nghieäp vaø nhaân duyeân, chaúng phaûi do taùnh [nhaát ñònh]. [Nhö vaäy thì] Boà Taùt Ma-ha-taùt [cuõng] do nghieäp vaø nhaân duyeân neân ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

“Neáu taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät, vì nhaân duyeân gì maø haïng nhaát-xieån-ñeà döùt maát caên laønh, ñoïa vaøo ñòa nguïc? Neáu taâm Boà-ñeà laø taùnh Phaät, leõ ra nhöõng keû nhaát-xieån-ñeà khoâng theå döùt maát [caên laønh]. Neáu coù theå döùt maát [caên laønh], laøm sao coù theå noùi raèng taùnh Phaät laø thöôøng? [Nhöng] neáu khoâng phaûi thöôøng thì khoâng goïi laø taùnh Phaät! Neáu caùc chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät, vì sao [coù ngöôøi] goïi laø môùi phaùt taâm? Sao [coù nhöõng ngöôøi] goïi laø [ôû ñòa vò] thoái chuyeån hoaëc khoâng thoái chuyeån? Neáu laø [ôû ñòa vò] thoái chuyeån, neân bieát raèng ngöôøi ñoù khoâng coù taùnh Phaät!

“Baïch Theá Toân! Boà Taùt Ma-ha-taùt moät loøng höôùng ñeán [thaønh töïu] A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, khôûi loøng ñaïi töø ñaïi bi, thaáy ñöôïc nhöõng söï loãi laàm tai haïi cuûa phieàn naõo [trong söï] sanh, giaø, cheát; quaùn xeùt Ñaïi Nieát-baøn khoâng coù nhöõng loãi laàm tai haïi cuûa phieàn naõo [trong söï] sanh, giaø, cheát; tin saâu nôi Tam baûo, tin coù nghieäp,

398


quaû baùo [neân] thoï trì giôùi caám. Nhöõng phaùp nhö vaäy goïi laø taùnh Phaät. [Vì] neáu lìa nhöõng phaùp aáy maø coù taùnh Phaät thì caàn chi ñeán nhöõng phaùp aáy laøm nhaân duyeân?

“Baïch Theá Toân! Nhö söõa khoâng nhôø duyeân cuõng coù theå thaønh kem söõa; nhöng bô thì khaùc, phaûi coù ñaày ñuû nhaân duyeân nhö laø: ngöôøi laøm, nöôùc, bình, caây khuaáy, daây.1 Chuùng sanh cuõng vaäy, neáu coù taùnh Phaät thì leõ ra khoâng caàn nhaân duyeân cuõng ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà! Neáu chaéc chaén laø coù taùnh Phaät, vì sao ngöôøi tu haønh khi thaáy caùc noãi khoå trong Ba neûo aùc [hoaëc] sanh, giaø, beänh, cheát... lieàn sanh loøng thoái chuyeån? [Neáu coù taùnh Phaät, leõ ra] cuõng khoâng caàn tu saùu phaùp Ba-la-maät môùi ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà! Nhö söõa khoâng nhôø duyeân cuõng coù theå thaønh kem söõa, nhöng [ngöôøi tu haønh] nhaát ñònh phaûi nhôø tu taäp saùu phaùp Ba-la-maät môùi thaønh töïu A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà! Vì nghóa aáy neân bieát raèng chuùng sanh ñeàu khoâng coù taùnh Phaät!

“Nhö tröôùc ñaây Phaät coù daïy: ‘Taêng baûo laø thöôøng.’ Neáu laø thöôøng aét khoâng phaûi voâ thöôøng. Khoâng phaûi voâ thöôøng thì laøm sao [chö taêng coù theå] ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà? Coøn neáu Taêng baûo laø thöôøng, vì sao laïi noùi raèng taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät?

“Baïch Theá Toân! Neáu nhö chuùng sanh töø tröôùc ñeán nay khoâng coù taâm Boà-ñeà cuõng khoâng coù taâm [höôùng ñeán] A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, maø veà sau môùi coù, thì taùnh Phaät cuûa chuùng sanh leõ ra cuõng gioáng nhö vaäy, tröôùc

1 Töùc laø nhöõng ñieàu kieän caàn thieát trong quy trình cheá bieán söa thaønh bô.

399


voán khoâng coù, roài veà sau môùi coù. Vì nghóa aáy, taát caû chuùng sanh leõ ra ñeàu khoâng coù taùnh Phaät!”

Phaät daïy: “Laønh thay, laønh thay! Thieän nam töû! OÂng töø laâu ñaõ hieåu roõ nghóa lyù veà taùnh Phaät, nhöng vì chuùng sanh neân thöa hoûi nhö vaäy. [Naøy thieän nam töû!] Taát caû chuùng sanh quaû thaät coù taùnh Phaät.

“OÂng coù noùi raèng: ‘Neáu caùc chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät, leõ ra khoâng coù keû môùi phaùt taâm.’ Thieän nam töû! Taâm [maø oâng noùi ñoù] chaúng phaûi taùnh Phaät. Vì sao vaäy? Vì [taâm aáy] laø voâ thöôøng, coøn taùnh Phaät laø thöôøng.

“OÂng laïi coù hoûi: ‘[Neáu coù taùnh Phaät,] taïi sao laïi coù nhöõng keû sanh taâm thoái chuyeån?’

“Thaät ra khoâng coù söï thoái taâm. Neáu taâm coù thoái chuyeån thì [ngöôøi tu haønh] khoâng bao giôø coù theå ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Chæ vì chaäm ñaït ñeán neân goïi laø thoái chuyeån.

“Taâm Boà-ñeà aáy thaät chaúng phaûi taùnh Phaät. Taïi sao vaäy? Haïng nhaát-xieån-ñeà vì döùt maát thieän caên neân ñoïa vaøo ñòa nguïc. Neáu taâm Boà-ñeà laø taùnh Phaät thì haïng nhaát-xieån-ñeà khoâng theå goïi laø nhaát-xieån-ñeà, vaø taâm Boà-ñeà cuõng khoâng theå goïi laø voâ thöôøng. Vì theá neân bieát chaéc raèng taâm Boà-ñeà thaät khoâng phaûi taùnh Phaät.

“Thieän nam töû! OÂng coù hoûi: ‘Neáu chuùng sanh coù taùnh Phaät, leõ ra khoâng caàn nhôø ñeán caùc duyeân [ñeå thaønh töïu A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà], cuõng nhö söõa [khoâng nhôø ñeán duyeân vaãn] thaønh kem söõa! Nghóa aáy khoâng ñuùng. Vì sao vaäy? Neáu [oâng ñaõ] noùi nhôø naêm duyeân [laø ngöôøi

400


laøm, nöôùc, bình, caây khuaáy, daây] maø thaønh moùn bô, thì neân bieát raèng taùnh Phaät cuõng gioáng nhö vaäy.

“Ví nhö trong caùc thöù quaëng moû coù vaøng, coù baïc, coù ñoàng, coù saét... thaûy ñeàu do nôi Boán ñaïi [taïo thaønh], maø moãi chaát coù moät teân rieâng, moät thöïc theå rieâng, khi saûn xuaát ra cuõng khoâng gioáng nhau. Phaûi nhôø ñeán caùc duyeân nhö phöôùc ñöùc cuûa chuùng sanh, loø nung, söùc ngöôøi... môùi laøm ra ñöôïc [caùc thöù kim loaïi treân]. Vì theá neân bieát raèng tröôùc ñoù voán khoâng saün coù [nhöõng] taùnh vaøng, [baïc, ñoàng, saét...]

“Taùnh Phaät cuûa chuùng sanh khoâng theå goïi laø Phaät; nhôø coù caùc coâng ñöùc, nhaân duyeân [tu taäp] hoøa hôïp neân ñöôïc thaáy taùnh Phaät, sau ñoù môùi thaønh Phaät.

“OÂng laïi coù hoûi: ‘Chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät, taïi sao khoâng thaáy ñöôïc taùnh Phaät?’ Nghóa aáy khoâng ñuùng. Vì sao vaäy? Vì caùc nhaân duyeân chöa hoøa hôïp.

“Thieän nam töû! Vì nghóa aáy neân ta coù noùi hai loaïi nhaân: nhaân chính vaø nhaân tuøy thuoäc. Nhaân chính ôû ñaây laø taùnh Phaät. Nhaân tuøy thuoäc laø söï phaùt taâm Boà-ñeà. Nhôø hai nhaân duyeân aáy môùi ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, cuõng nhö töø nôi quaëng moû laáy ra ñöôïc chaát vaøng...

“Thieän nam töû! OÂng coù hoûi raèng: ‘Neáu Taêng baûo laø thöôøng thì taát caû chuùng sanh khoâng coù taùnh Phaät.’

“Thieän nam töû! Taêng, goïi laø hoøa hôïp. Hoøa hôïp coù hai loaïi. Moät laø hoøa hôïp theo ngöôøi theá gian, hai laø hoøa hôïp theo ñeä nhaát nghóa. Hoøa hieäp theo theá gian goïi laø Thanh vaên Taêng, hoøa hôïp theo ñeä nhaát nghóa goïi laø Boà Taùt Taêng.

401


“Taêng hoøa hôïp theo theá gian laø voâ thöôøng, taùnh Phaät laø thöôøng. Taùnh Phaät laø thöôøng, Taêng hoøa hôïp theo ñeä nhaát nghóa cuõng laø thöôøng.

“Laïi nöõa, khi coù Taêng baûo thì goïi laø hoøa hôïp Chaùnh phaùp. Hoøa hôïp Chaùnh phaùp laø noùi Möôøi hai boä kinh. Möôøi hai boä kinh laø thöôøng, cho neân ta noùi Phaùp baûo, Taêng baûo laø thöôøng.

“Thieän nam töû! Taêng goïi laø hoøa hôïp. Hoøa hôïp töùc laø Möôøi hai nhaân duyeân. Trong Möôøi hai nhaân duyeân cuõng coù taùnh Phaät. Möôøi hai nhaân duyeân laø thöôøng, taùnh Phaät cuõng laø thöôøng. Vì theá ta noùi: ‘Taêng coù taùnh Phaät.’

“Laïi nöõa, Taêng baûo ñoù laø söï hoøa hôïp cuûa chö Phaät. Vì theá ta noùi: ‘Taêng coù taùnh Phaät.’

“Thieän nam töû! OÂng hoûi raèng: ‘Neáu [taát caû] chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät, vì sao laïi coù ngöôøi thoái chuyeån, coù ngöôøi khoâng thoái chuyeån?’ Haõy nghe cho kyõ, haõy nghe cho kyõ! Ta seõ vì oâng maø phaân bieät giaûng giaûi.

“Thieän nam töû! Boà Taùt Ma-ha-taùt neáu coù möôøi ba phaùp sau ñaây aét seõ thoái chuyeån. Laø nhöõng phaùp naøo? Moät laø khoâng coù ñöùc tin; hai laø taâm khoâng khôûi laøm; ba laø sanh taâm nghi ngôø; boán laø tham tieác thaân maïng, taøi vaät; naêm laø ñoái vôùi Nieát-baøn sanh loøng khieáp sôï: ‘Sao [Nieát-baøn naøy] laïi khieán cho chuùng sanh dieät maát maõi maõi?’; saùu laø khoâng coù loøng kham nhaãn; baûy laø taâm khoâng ñieàu phuïc, nhu nhuyeãn; taùm laø trong loøng saàu naõo; chín laø trong loøng khoâng vui; möôøi laø buoâng thaû bieáng nhaùc; möôøi moät laø töï khinh thaân mình; möôøi hai laø töï thaáy phieàn naõo khoâng

402


theå döùt tröø; möôøi ba laø khoâng öa thích caùc phaùp tieán leân quaû vò Boà-ñeà.

“Thieän nam töû! Ñoù laø möôøi ba phaùp khieán cho Boà Taùt thoái chuyeån ñoái vôùi Boà-ñeà.

“Laïi coù saùu phaùp phaù hoaïi taâm Boà-ñeà. Laø nhöõng phaùp naøo? Moät laø tham tieác oâm giöõ giaùo phaùp; hai laø sanh taâm baát thieän ñoái vôùi chuùng sanh; ba laø gaàn guõi baïn xaáu; boán laø khoâng chuyeân caàn tinh taán; naêm laø töï cao, kieâu maïn; saùu laø theo ñuoåi söï nghieäp theá tuïc. Saùu phaùp aáy coù theå phaù hoaïi Taâm Boà-ñeà.

“Thieän nam töû! Nhö coù ngöôøi ñöôïc nghe lôøi naøy: ‘Chö Phaät Theá Toân laø baäc thaày cuûa hai coõi trôøi ngöôøi; laø baäc cao quyù nhaát trong chuùng sanh, khoâng ai saùnh baèng, vöôït hôn haún caùc haøng Thanh vaên, Phaät Bích-chi. Ngaøi coù maét phaùp saùng toû, nhìn thaáu caùc phaùp khoâng ngaên ngaïi; coù theå cöùu ñoä chuùng sanh qua khoûi bieån khoå naõo.’

“Nghe roài, ngöôøi aáy lieàn phaùt ñaïi theä nguyeän raèng: ‘Neáu theá gian naøy coù ngöôøi nhö vaäy, toâi nguyeän seõ ñöôïc nhö ngöôøi aáy.’ Vì nhaân duyeân aáy lieàn phaùt taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

“Hoaëc coù ngöôøi ñöôïc ngöôøi khaùc khuyeân daïy lieàn phaùt taâm Boà-ñeà. Laïi nghe noùi raèng: ‘Boà Taùt traûi qua voâ soá kieáp tu haønh khoå haïnh, sau ñoù môùi ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà!’ Nghe vaäy lieàn suy nghó raèng: ‘Nay ta khoâng chòu noåi söï khoå haïnh nhö vaäy, laøm sao coù theå ñaït ñöôïc [A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà]? Vì vaäy neân coù ngöôøi thoái chuyeån.

403


“Thieän nam töû! Laïi coù naêm phaùp laøm cho taâm Boà-ñeà thoái chuyeån. Ñoù laø nhöõng phaùp naøo? Moät laø öa thích vieäc xuaát gia theo ngoaïi ñaïo; hai laø khoâng tu taäp taâm ñaïi töø; ba laø thích tìm nhöõng loãi laàm cuûa ngöôøi giaûng phaùp; boán laø thöôøng öa thích ôû trong choán sanh töû; naêm laø khoâng vui thích trong vieäc thoï trì, ñoïc tuïng, sao cheùp, giaûng noùi Möôøi hai boä kinh. Ñoù laø naêm phaùp laøm cho taâm Boà-ñeà thoái chuyeån.

“Laïi coù hai phaùp laøm cho taâm Boà-ñeà thoái chuyeån. Laø hai phaùp gì? Moät laø tham ñaém naêm duïc, hai laø khoâng bieát cung kính toân troïng Tam baûo. Vì caùc nhaân duyeân aáy, taâm Boà-ñeà phaûi thoái chuyeån.

“Sao goïi laø taâm khoâng thoái chuyeån? Nhö coù ngöôøi ñöôïc nghe lôøi naøy: ‘Phaät coù theå cöùu ñoä chuùng sanh thoaùt khoûi sanh, giaø, beänh, cheát. Ngaøi khoâng theo thaày hoïc hoûi maø töï tu taäp vaø ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.’ [Nghe nhö vaäy roài, ngöôøi aáy lieàn phaùt nguyeän raèng:] ‘Neáu ñaïo Boà-ñeà laø coù theå ñaït ñöôïc thì toâi seõ tu taäp cho ñeán khi ñaït ñöôïc ñaïo aáy.’ Vì nhaân duyeân nhö vaäy, ngöôøi aáy phaùt taâm Boà-ñeà, thaønh töïu bao nhieâu coâng ñöùc, duø nhieàu hay ít ñeàu hoài höôùng taát caû veà quaû vò A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Ngöôøi aáy phaùt theä nguyeän raèng: ‘Nguyeän cho toâi thöôøng ñöôïc gaàn guõi chö Phaät vaø ñeä töû Phaät, thöôøng ñöôïc nghe giaùo phaùp saâu xa, ñöôïc naêm giaùc quan ñaày ñuû. Duø gaëp khoå naïn cuõng khoâng boû maát taâm naøy!’

“Ngöôøi aáy laïi phaùt nguyeän raèng: ‘Nguyeän cho chö Phaät vaø ñeä töû cuûa Phaät thöôøng ñoái vôùi toâi sanh loøng hoan hyû. Nguyeän cho toâi coù ñuû naêm caên laønh! Neáu caùc chuùng sanh

404


naøo ñaâm cheùm caét xeûo thaân toâi, chaët ñöùt tay chaân, ñaàu, maét... cuûa toâi, ñoái vôùi nhöõng ngöôøi aáy toâi vaãn seõ sanh taâm ñaïi töø. Toâi cuõng thaät loøng haân hoan vui söôùng vì nhöõng ngöôøi aáy laø nhaân duyeân giuùp toâi taêng tröôûng [taâm] Boà-ñeà. Neáu khoâng coù hoï, toâi seõ do duyeân gì ñeå thaønh töïu A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà?’

“Ngöôøi aáy laïi phaùt nguyeän raèng: ‘Nguyeän cho toâi khoâng phaûi sanh laøm ngöôøi khieám khuyeát nam caên, aùi nam aùi nöõ hoaëc laøm thaân nöõ nhaân! Nguyeän cho toâi khoâng chòu söï phuï thuoäc vaøo ngöôøi khaùc, khoâng gaëp chuû nhaân xaáu aùc, khoâng phuï thuoäc vua chuùa hung baïo, khoâng sanh vaøo nhöõng coõi nöôùc xaáu aùc! Nguyeän cho toâi duø ñöôïc thaân töôùng toát ñeïp, doøng hoï chaân chaùnh, giaøu sang phuù quyù cuõng khoâng sanh taâm kieâu maïn. Nguyeän cho toâi thöôøng ñöôïc nghe bieát Möôøi hai boä kinh, thoï trì ñoïc tuïng, sao cheùp giaûng giaûi. Neáu toâi vì chuùng sanh maø giaûng thuyeát dieãn giaûi [kinh ñieån aáy], nguyeän cho ngöôøi nghe phaùp seõ cung kính tin nhaän khoâng nghi ngôø vaø ñoái vôùi toâi thöôøng khoâng sanh taâm xaáu aùc! Toâi thaø nghe ít maø hieåu nghóa nhieàu, quyeát khoâng nghe nhieàu maø khoâng roõ nghóa! Nguyeän laøm baäc thaày [ñieàu phuïc] taâm chöù khoâng ñeå taâm laøm thaày [sai söû] mình! Nguyeän cho ba nghieäp thaân, khaåu, yù cuûa toâi khoâng lieân quan ñeán nhöõng söï xaáu aùc, coù theå mang ñeán an vui cho taát caû chuùng sanh. Nguyeän cho giôùi haïnh cuûa thaân vaø trí tueä cuûa taâm toâi ñeàu vöõng chaõi nhö quaû nuùi lôùn, khoâng theå lay chuyeån.

“Vì muoán thoï trì Chaùnh phaùp voâ thöôïng neân toâi chaúng sanh loøng tham tieác keo laän ñoái vôùi thaân maïng, taøi saûn;

405


ñoái vôùi nhöõng vaät baát tònh chaúng laáy ñoù laøm phöôùc nghieäp; töï soáng theo Chaùnh maïng, taâm khoâng gian taø, sieåm khuùc; ñaõ chòu ôn ai thì thöôøng luoân nhôù ñeán, duø chòu ôn nhoû cuõng coá söùc baùo ñaùp lôùn lao.

“Nguyeän cho toâi thoâng thaïo moïi ngheà nghieäp cuûa theá gian, hieåu roõ moïi caùch noùi theo phöông ngoân, tuïc ngöõ cuûa chuùng sanh. Nguyeän ñoïc tuïng, sao cheùp Möôøi hai boä kinh chaúng sanh loøng bieáng nhaùc, treã naõi. Neáu chuùng sanh khoâng öa thích nghe giaûng kinh thuyeát phaùp, toâi seõ duøng phöông tieän daãn duï, tieáp nhaän, khieán cho hoï öa thích nghe.

“Nguyeän toâi thöôøng noùi ra nhöõng lôøi meàm moûng, nhu hoøa; khoâng noùi nhöõng ñieàu xaáu aùc. Nguyeän khi taäp theå baát hoøa, toâi coù theå laøm cho trôû neân hoøa hôïp. Nguyeän khi coù nhöõng keû lo raàu sôï seät, toâi seõ khieán cho hoï lìa khoûi söï lo sôï aáy. Nguyeän khi ñoùi keùm maát muøa, toâi seõ khieán cho [moïi ngöôøi] ñöôïc no ñuû, dö daû. Nguyeän khi coù taät beänh trong ñôøi, toâi seõ laøm vò Ñaïi y vöông töï coù ñuû thuoác men vaø taøi vaät caàn duøng, nhôø ñoù maø giuùp cho moïi keû taät beänh ñeàu ñöôïc khoûe maïnh. Nguyeän khi coù tai kieáp ñao binh, toâi seõ laø ngöôøi coù theá löïc lôùn, döùt tröø heát saïch moïi söï taøn haïi cuûa naïn binh löûa.

“Nguyeän toâi coù theå döùt tröø moïi noãi khieáp sôï cuûa chuùng sanh nhö bò gieát, bò giam caàm, bò ñaùnh ñaäp, gaëp naïn luõ luït, hoûa hoaïn, bò vua chuùa, giaëc cöôùp [böùc haïi], bò ngheøo cuøng, huûy phaïm caám giôùi, chòu tieáng xaáu, rôi vaøo ñöôøng döõ... Taát caû nhöõng noãi sôï aáy, [toâi nguyeän giuùp cho chuùng sanh] thaûy ñeàu tröø heát.

406


“Nguyeän ñoái vôùi cha meï, sö tröôûng, toâi seõ heát loøng cung kính saâu xa; ñoái vôùi nhöõng keû oaùn gheùt thì sanh taâm ñaïi töø. Nguyeän thöôøng tu saùu chaùnh nieäm,1 phaùp moân Tam-muoäi Khoâng, Möôøi hai nhaân duyeân, caùc pheùp quaùn sanh, dieät, hôi thôû ra vaøo, tu taäp Thieân haïnh, Phaïm haïnh vaø Thaùnh haïnh, Tam-muoäi Kim cang vaø pheùp ñònh Thuû laêng nghieâm. Neáu ôû nôi khoâng coù Tam baûo, nguyeän cho toâi töï mình coù ñöôïc taâm tòch tónh!

“Cho duø gaëp luùc thaân taâm chòu ñöïng nhöõng noãi khoå naõo to lôùn, toâi nguyeän cuõng khoâng ñeå maát taâm caàu Voâ thöôïng Boà-ñeà, khoâng cho raèng nhöõng taâm caàu Thanh vaên, Phaät Bích-chi ñaõ laø ñaày ñuû. Nguyeän khi ôû nhöõng nôi khoâng coù Tam baûo, toâi thöôøng xuaát gia theo phaùp ngoaïi ñaïo, vì phaù taø kieán cuûa hoï chöù khoâng vì hoïc theo ñaïo aáy. Nguyeän toâi ñaït ñöôïc söï töï taïi ñoái vôùi caùc phaùp, ñöôïc taâm töï taïi; ñoái vôùi caùc phaùp höõu vi ñeàu thaáy roõ moïi söï loãi laàm tai haïi.

“Nguyeän cho toâi sôï seät nhöõng quaû vò cuûa Nhò thöøa2 nhö keû tham tieác thaân maïng lo sôï phaûi cheát! Nguyeän vì chuùng sanh maø vui thích ôû trong Ba neûo döõ chaúng khaùc naøo chuùng sanh öa thích coõi trôøi Ñao-lôïi. Nguyeän vì moãi moät chuùng sanh maø trong voâ löôïng kieáp chòu khoå ôû ñòa nguïc, khoâng sanh loøng hoái tieác. Nguyeän khi thaáy ngöôøi khaùc

1 Saùu chaùnh nieäm, laø saùu phaùp nghó nhôù chaân chaùnh, cuõng goïi laø saùu nieäm xöù, goàm coù: nieäm Phaät (thöôøng nghó nhôù ñeán chö Phaät), nieäm Phaùp (thöôøng nghó nhôù ñeán Chaùnh phaùp), nieäm Taêng (thöôøng nghó nhôù ñeán chö Taêng), nieäm thí (thöôøng nghó nhôù ñeán vieäc thöïc haønh boá thí), nieäm giôùi (thöôøng nghó nhôù ñeán giôùi luaät ñaõ thoï nhaän) vaø nieäm thieân (thöôøng nghó nhôù ñeán moïi ñieàu laønh, laø nhaân ñöôïc sanh leân coõi trôøi).

2 Sôï seät quaû vò cuûa Nhò thöøa: vì chæ moät loøng höôùng ñeán Phaät quaû, khoâng muoán bò ñaém chaáp, vöôùng maéc vaøo caùc quaû vò cuûa haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc...

407


ñöôïc lôïi khoâng sanh loøng ganh tî, thöôøng vui söôùng theo nhö chính mình ñöôïc höôûng nieàm vui aáy.

“Nguyeän khi ñöôïc gaëp Tam baûo, toâi seõ cuùng döôøng moïi thöù y phuïc, thöùc aên uoáng, giöôøng naèm, choã ôû, thuoác men, ñeøn ñuoác, höông hoa, aâm nhaïc, phöôùn loïng baûy baùu. Nguyeän khi ñöôïc thoï nhaän giôùi caám cuûa Phaät, toâi seõ kieân coá hoä trì, chaúng heà phaùt sanh tö töôûng huûy phaïm. Neáu nghe raèng vieäc tu haønh khoå haïnh cuûa Boà Taùt laø raát khoù khaên, nguyeän sanh taâm vui veû, khoâng coù söï hoái tieác aân haän. Nguyeän toâi töï bieát nhöõng vieäc ñaõ qua trong caùc ñôøi tröôùc, khoâng heà taïo taùc nhöõng nghieäp tham lam, saân haän, si meâ; khoâng vì [mong caàu] quaû baùo maø tích luõy huaân taäp nhaân duyeân; ñoái vôùi söï vui trong hieän taïi [nguyeän] khoâng sanh taâm tham tröôùc.’

“Thieän nam töû! Neáu ai coù theå phaùt nguyeän nhö vaäy, ñoù goïi laø Boà Taùt, [vò aáy] seõ khoâng bao giôø thoái chuyeån taâm Boà-ñeà. Ñoù cuõng goïi laø baäc thí chuû, coù theå nhìn thaáy Nhö Lai, roõ bieát taùnh Phaät, coù theå ñieàu phuïc chuùng sanh, ñoä thoaùt sanh töû; coù theå kheùo leùo hoä trì Chaùnh phaùp voâ thöôïng, coù theå ñaït ñöôïc ñaày ñuû saùu phaùp Ba-la-maät.

“Thieän nam töû! Vì nghóa aáy neân taâm khoâng thoái chuyeån khoâng goïi laø taùnh Phaät.”

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØNHEÁT QUYEÅN HAI MÖÔI TAÙM

474


QUYEÅN HAI MÖÔI CHÍN

PHAÅM BOÀ TAÙT SÖ TÖÛ HOÁNGPhaåm thöù möôøi moät – Phaàn ba

Thieän nam töû! OÂng khoâng theå vì vieäc coù keû thoái chuyeån taâm Boà-ñeà maø noùi raèng chuùng sanh khoâng

coù taùnh Phaät.

“Ví nhö coù hai ngöôøi kia ñeàu nghe raèng ôû phöông xa coù moät ngoïn nuùi baèng baûy baùu, treân nuùi coù suoái nöôùc trong, muøi vò ngon ngoït. Neáu ai ñeán ñöôïc ngoïn nuùi aáy thì maõi maõi khoâng coøn ngheøo tuùng; uoáng ñöôïc nöôùc [suoái nôi aáy] thì tuoåi thoï taêng ñeán muoân naêm. Chæ coù ñieàu laø ñöôøng xa hieåm trôû, raát nhieàu söï nguy nan.

“Baáy giôø, hai ngöôøi aáy ñeàu muoán ñi ñeán ñoù. Moät ngöôøi thì chuaån bò ñaày ñuû moïi thöù haønh trang, coøn ngöôøi kia thì chæ ñi hai tay khoâng, chaúng mang theo gì caû.

“Hai ngöôøi cuøng leân ñöôøng, boãng gaëp moät ngöôøi [ñi ngöôïc chieàu] mang raát nhieàu traân baûo quyù giaù, ñaày ñuû baûy moùn baùu. Hai ngöôøi lieàn ñeán tröôùc ngöôøi aáy hoûi raèng: ‘Naøy oâng, ôû nôi aáy quaû thaät coù nuùi thaát baûo chaêng?’

475


“Ngöôøi ñoù ñaùp raèng: ‘Thaät coù khoâng sai. Chính toâi ñaõ laáy ñöôïc cuûa baùu vaø uoáng nöôùc suoái ôû ñoù. Chæ coù ñieàu laø ñöôøng saù nguy hieåm, raát nhieàu giaëc cöôùp, haàm hoá, gai goác, thieáu nöôùc [uoáng] vaø coû [cho ngöïa aên]. Muoân ngaøn ngöôøi ra ñi nhöng raát ít ngöôøi ñeán ñöôïc!’

“Nghe lôøi aáy roài, moät ngöôøi lieàn sanh taâm hoái tieác noùi raèng: ‘Ñöôøng saù xa xoâi, gian nan chaúng ít; ngöôøi ñi voâ soá, keû ñeán chaúng bao nhieâu! Vaäy ta laøm sao coù theå ñeán ñoù? Saûn nghieäp cuûa ta ngaøy nay, tuy khoâng nhieàu nhöng cuõng ñuû chi tieâu. Neáu daán thaân leân ñöôøng aáy, e laø maát maïng! Thaân maïng ñaõ khoâng giöõ ñöôïc, laáy gì tröôøng thoï?’

“Coøn ngöôøi kia laïi noùi: ‘Coù ngöôøi ñaõ ñeán ñöôïc thì ta cuõng [coù theå] ñeán ñöôïc. Neáu ta ñaït keát quaû, aét seõ ñöôïc nhö yù nguyeän: laáy ñöôïc traân baûo, uoáng nöôùc suoái ngoït. Baèng nhö khoâng ñaït ñöôïc cuõng quyeát doác loøng ñeán cheát môùi thoâi!’

“Baáy giôø, trong hai ngöôøi aáy, moät ngöôøi hoái tieác maø quay trôû veà, coøn ngöôøi kia quyeát loøng tieán tôùi. Ngöôøi naøy ñi ñeán nuùi aáy, laáy ñöôïc nhieàu traân baûo, uoáng ñöôïc nöôùc suoái nhö yù nguyeän, mang veà queâ höông raát nhieàu cuûa caûi, phuïng döôõng cha meï vaø giuùp ñôõ khaép hoï haøng thaân toäc.

“Khi aáy, ngöôøi ñaõ hoái tieác quay veà thaáy ñöôïc vieäc aáy laïi sanh ra haêng haùi, noùi raèng: ‘Ngöôøi aáy ñaõ ñi tôùi ñích roài veà, leõ naøo toâi chòu ôû yeân ñaây?’ OÂng ta lieàn chuaån bò moïi thöù, [laïi] leân ñöôøng ra ñi.

“Nuùi thaát baûo ñoù laø ví nhö Ñaïi Nieát-baøn; nöôùc suoái ngon ngoït ñoù laø ví nhö taùnh Phaät. Hai ngöôøi ra ñi ñoù laø ví nhö hai vò Boà Taùt môùi phaùt taâm. Ñöôøng gian nan nguy hieåm ñoù laø ví nhö voøng luaân hoài sanh töû. Ngöôøi maø caû hai gaëp

476


khi môùi leân ñöôøng laø ví nhö ñöùc Phaät Theá Toân. Nhöõng keû giaëc cöôùp treân ñöôøng laø ví nhö boán thöù ma. Haàm hoá, gai goùc laø ví nhö caùc phieàn naõo. Khoâng ñuû nöôùc [uoáng] vaø coû [cho ngöïa aên] laø ví nhö vieäc khoâng tu taäp ñaïo Boà-ñeà. Moät ngöôøi thoái chí maø trôû veà laø ví nhö Boà Taùt thoái chuyeån taâm Boà-ñeà. Ngöôøi [quyeát taâm] ñi thaúng tôùi ñích laø ví nhö vò Boà Taùt khoâng thoái chuyeån.

“Thieän nam töû! Taùnh Phaät cuûa chuùng sanh laø thöôøng truï, khoâng bieán ñoåi. Nhö con ñöôøng nguy hieåm kia, khoâng theå noùi raèng vì coù ngöôøi hoái tieác quay laïi maø laøm cho ñöôøng aáy trôû neân voâ thöôøng. Taùnh Phaät cuõng theá.

“Thieän nam töû! Trong ñaïo Boà-ñeà thaät ra khoâng coù keû thoái chuyeån. Thieän nam töû! Nhö keû hoái tieác quay veà kia nhìn thaáy ngöôøi baïn tröôùc cuûa mình trôû veà mang nhieàu cuûa baùu, ñöôïc theá löïc töï taïi, phuïng döôõng cha meï, giuùp ñôõ thaân quyeán, höôûng nhieàu an vui. Thaáy nhö vaäy roài lieàn sanh ra haêng haùi, chuaån bò ñaày ñuû moïi thöù haønh trang, laïi theo ñöôøng cuõ maø ñi, chaúng tieác thaân maïng, chòu ñöïng moïi söï gian nguy hoaïn naïn, cuoái cuøng cuõng ñeán ñöôïc ngoïn nuùi baûy baùu kia. Boà Taùt thoái chuyeån cuõng gioáng nhö vaäy.

“Thieän nam töû! Taát caû chuùng sanh chaéc chaén roài seõ thaønh töïu A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Vì nghóa aáy neân trong kinh ta daïy raèng: ‘Taát caû chuùng sanh, thaäm chí laø nhöõng keû phaïm naêm toäi nghòch, boán troïng caám vaø haïng nhaát-xieån-ñeà, thaûy ñeàu coù taùnh Phaät.’”

Boà Taùt Sö Töû Hoáng laïi thöa hoûi: “Baïch Theá Toân! Vì sao Boà Taùt laïi coù [nhöõng vò] thoái chuyeån hoaëc khoâng thoái chuyeån?”

477


Phaät daïy: “Thieän nam töû! Neáu Boà Taùt tu taäp nhöõng nghieäp nhaân duyeân [daãn ñeán coù ñöôïc] Ba möôi hai töôùng toát cuûa Nhö Lai1 thì ñöôïc goïi laø khoâng thoái chuyeån, ñöôïc goïi laø Ñaïi Boà Taùt, laø baäc khoâng ñoäng chuyeån, laø baäc thöông xoùt taát caû chuùng sanh, laø vöôït hôn taát caû Thanh vaên, Duyeân giaùc; goïi laø baäc [ñaït ñeán ñòa vò] Baát thoái chuyeån.

“Thieän nam töû! Neáu Boà Taùt Ma-ha-taùt giöõ giôùi khoâng lay chuyeån, taâm boá thí khoâng thay ñoåi, truï yeân nôi lôøi noùi chaân thaät, vöõng vaøng nhö nuùi Tu-di; nhôø nghieäp duyeân aáy ñöôïc töôùng loøng baøn chaân baèng phaúng nhö ñaùy hoäp.2

“Neáu Boà Taùt Ma-ha-taùt ñoái vôùi cha meï, hoøa thöôïng, sö tröôûng... cho ñeán ñoái vôùi loaøi suùc vaät, duøng cuûa caûi kieám ñöôïc moät caùch chaân chính maø cuùng döôøng, [boá thí], nuoâi döôõng, cung caáp; nhôø nghieäp duyeân aáy ñöôïc töôùng loøng baøn chaân coù hình baùnh xe ngaøn nan hoa.3

“Neáu Boà Taùt Ma-ha-taùt khoâng gieát haïi, khoâng troäm cöôùp, ñoái vôùi cha meï, sö tröôûng... thöôøng sanh loøng hoan hyû; nhôø nghieäp duyeân aáy ñöôïc ba töôùng: Moät laø ngoùn tay thon daøi,4 hai laø goùt chaân thon daøi,5 ba laø thaân hình nôû nang, ngay thaúng.6 Ba töôùng aáy cuøng moät nghieäp duyeân.

1 Ba möôi hai töôùng toát cuûa Nhö Lai: chö Phaät thò hieän hoùa thaân ñeàu coù ñuû ba möôi hai töôùng toát maø chuùng sanh khoâng ai coù ñöôïc, tröø vò Chuyeån luaân Thaùnh vöông. Phaïn ngöõ goïi chung 32 töôùng toát naøy laø dvātriṃśan mahā-puruṣa-lakṣaṇāni. Caùc ñoaïn tieáp theo seõ laàn löôït noùi ñuû veà 32 töôùng vaø nhaân duyeân tu taäp ñeå ñaït ñöôïc caùc töôùng naøy.

2 Töôùng naøy goïi laø Tuùc haï an bình laäp töôùng 足下安平立相, Sanskrit: supratiṣṭhita-pāda.

3 Töôùng naøy goïi laø Tuùc haï nhò luaân töôùng 足下二輪相, Sanskrit: cakrāṅkita-hasta-pāda-tala.

4 Töôùng naøy goïi laø Tröôøng chæ töôùng 長指相, Sanskrit: dīrghāṅguli.5 Töôùng naøy goïi laø Tuùc caân phu tröôøng töôùng 足跟趺長相, Sanskrit: āyata-pāda-

pārṣṇi.6 Töôùng naøy goïi laø Ñaïi tröïc thaân töôùng 大直身相, Sanskrit: ṛjugātratā.

478


“Neáu Boà Taùt Ma-ha-taùt tu Boán phaùp thaâu nhieáp,1 nhieáp phuïc ñöôïc chuùng sanh; nhôø nghieäp duyeân aáy ñöôïc töôùng keõ ngoùn tay, ngoùn chaân ñeàu coù maøng da moûng, nhö chaân ngoãng chuùa traéng.2

“Neáu Boà Taùt Ma-ha-taùt vaøo khi cha meï, sö tröôûng... laâm beänh khoå, töï tay lau röûa, giaët giuõ, naém giöõ, naâng ñôõ, xoa boùp chaêm soùc; nhôø nghieäp duyeân aáy, ñöôïc töôùng tay chaân meàm maïi.3

“Neáu Boà Taùt Ma-ha-taùt giöõ giôùi, nghe phaùp, thöôøng boá thí giuùp ngöôøi khoâng chaùn naûn; nhôø nghieäp duyeân aáy ñöôïc töôùng mu baøn chaân ñaày ñaën cong leân,4 loâng treân ngöôøi moïc thaúng ñöùng.5

“Neáu Boà Taùt Ma-ha-taùt chuyeân taâm nghe phaùp, dieãn thuyeát chaùnh giaùo; nhôø nghieäp duyeân aáy ñöôïc töôùng chaân thon daøi nhö chaân nai chuùa.6

“Neáu Boà Taùt Ma-ha-taùt ñoái vôùi chuùng sanh khoâng sanh taâm gaây haïi, aên uoáng bieát ñuû, thöôøng öa thích vieäc boá thí,

1 Boán phaùp thaâu nhieáp (Töù nhieáp phaùp): Boán phöông phaùp thu phuïc, nhieáp phuïc loøng ngöôøi, bao goàm: Boá thí nhieáp: boá thí taøi vaät, phaùp ngöõ... ñeå nhieáp phuïc loøng ngöôøi; AÙi ngöõ nhieáp: duøng lôøi dòu ngoït, nhu hoøa deã meán ñeû nhieáp phuïc loøng ngöôøi; Lôïi haønh nhieáp: duøng nhöõng söï vieäc mang laïi lôïi ích ñeå nhieáp phuïc loøng ngöôøi; Ñoàng söï nhieáp: duøng caùch laøm vieäc chung cuøng, hoøa ñoàng ñeå nhieáp phuïc loøng ngöôøi. Muïc ñích chung cuûa boán phaùp thaâu nhieáp naøy laø ñeå daãn daét chuùng sanh ñi theo mình treân con ñöôøng tu taäp, höôùng thöôïng.

2 Töôùng naøy goïi laø Thuû tuùc chæ man voõng töôùng 手足指縵網相, Sanskrit: jālāvanaddha-hasta-pāda.

3 Töôùng naøy goïi laø Thuû tuùc nhu nhuyeãn töôùng 手足柔軟相, Sanskrit: mṛdu-taruṇa-hasta-pāda-tala.

4 Töôùng naøy goïi laø Tuùc phu cao maõn töôùng 足趺高滿相, Sanskrit: ucchaṅkha-pāda.5 Töôùng naøy goïi laø Mao thöôïng höôùng töôùng, 毛上向相, Sanskrit: ūrdhvaṃga-roma.6 Töôùng naøy goïi laø Y-ni-dieân-ñoaùn töôùng 伊泥延踹相, Sanskrit: aiṇeya-jaṅgha.

479


chaêm soùc beänh, cung caáp thuoác men...; nhôø nghieäp duyeân aáy, thaân theå ñöôïc cao lôùn nhö caây ni-caâu-ñaø;1 khi ñöùng thaúng tay buoâng xuoáng daøi quaù ñaàu goái;2 treân ñænh ñaàu coù khoái thòt meàm laø töôùng khoâng ai nhìn thaáy ñöôïc.3

“Neáu Boà Taùt Ma-ha-taùt thaáy keû sôï seät lieàn cöùu giuùp, baûo veä; thaáy keû thieáu thoán lieàn giuùp cho y phuïc; nhôø nghieäp duyeân aáy ñöôïc töôùng nam caên aån kín.4

“Neáu Boà Taùt Ma-ha-taùt gaàn guõi haøng trí giaû, lìa xa keû ngu si, kheùo öa thích söï hoûi ñaùp, queùt doïn ñöôøng saù; nhôø nghieäp duyeân aáy ñöôïc töôùng da moûng vaø mòn,5 loâng treân mình uoán veà beân phaûi.

“Neáu Boà Taùt Ma-ha-taùt thöôøng ñem y phuïc, thöùc aên uoáng, giöôøng naèm, thuoác men, höông hoa, ñeøn ñuoác... maø boá thí cho ngöôøi khaùc; nhôø nghieäp duyeân aáy ñöôïc töôùng thaân maøu vaøng roøng6 vaø töôùng thaân thöôøng toûa haøo quang.7

“Neáu Boà Taùt trong khi thöïc haønh boá thí, sôû höõu nhöõng vaät quyù baùu ñeàu thí xaû khoâng tieác, khoâng phaân bieät [ngöôøi nhaän cuùng döôøng, boá thí ñoù] laø phöôùc ñieàn hay chaúng phaûi phöôùc ñieàn; nhôø nghieäp duyeân aáy ñöôïc töôùng baûy choã ñaày

1 Töôùng naøy cuõng goïi laø Thaân quaûng tröôøng ñaúng töôùng 身廣長等相, Sanskrit: nyagrodha-parimaṇḍala.

2 Töôùng naøy goïi laø Chaùnh laäp thuû ma taát töôùng 正立手摩膝相, Sanskrit: sthitānavanata-pralamba-bāhutā.

3 Töùc Voâ kieán ñænh töôùng, cuõng goïi laø Ñaûnh keá töông Ñaûnh keá töôùng 頂髻相, Sanskrit: uṣṇīṣa-śiraskatā.

4 Töôùng naøy goïi laø AÂm taøng töôùng 陰藏相, Sanskrit: kośopagata-vasti-guhya.5 Töôùng naøy goïi laø Teá baïc bì töôùng 細薄皮相, Sanskrit: sūkṣma-suvarṇa-cchavi.6 Töôùng naøy goïi laø Kim saéc töôùng 金色相, Sanskrit: suvarṇa-varṇa.7 Töôùng naøy goïi laø Ñaïi quang töôùng 大光相, cuõng goïi laø Thöôøng quang nhaát taàm

töôùng 常光一尋相 hay Vieân quang nhaát taàm töôùng 圓光一尋相.

480


ñaën; ñoù laø hai loøng baøn chaân, hai loøng baøn tay, hai vai vaø ñaàu.1

“Neáu Boà Taùt Ma-ha-taùt trong khi boá thí loøng khoâng nghi ngôø [veà keát quaû vieäc laøm]; nhôø nghieäp duyeân aáy, ñöôïc gioïng noùi eâm dòu, thanh tao.

“Neáu Boà Taùt Ma-ha-taùt laøm ra tieàn baïc cuûa caûi moät caùch chaân chính, roài duøng tieàn baïc cuûa caûi aáy maø boá thí; nhôø nghieäp duyeân aáy, ñöôïc caùc töôùng hai naùch ñaày ñaën;2 thaân theå oai nghieâm nhö daùng sö töû;3 cuøi choû tay troøn ñaày vaø nhoû.

“Neáu Boà Taùt Ma-ha-taùt lìa xa nhöõng lôøi noùi ñaâm thoïc, lôøi noùi ñoäc aùc vaø loøng saân haän; nhôø nghieäp duyeân aáy ñöôïc caùc töôùng haøm raêng boán möôi chieác,4 raêng traéng saïch,5 ñeàu vaø khít.6

“Neáu Boà Taùt Ma-ha-taùt tu taäp taâm ñaïi töø ñaïi bi ñoái vôùi chuùng sanh; nhôø nghieäp duyeân aáy ñöôïc töôùng coù hai raêng cöûa [ôû moãi haøm].7

1 Töôùng naøy goïi laø Thaát xöù long maõn töôùng 七處隆滿相, Sanskrit: sapta-utsada.2 Töôùng naøy goïi laø Löôõng dòch haï long maõn töôùng 兩腋下隆滿相, Sanskrit:

citāntarāṃsa.3 Thöôïng thaân nhö sö töû töôùng 上身如獅子相, Sanskrit: siṃha-pūrvārdha-kāya.4 Töôùng naøy goïi laø Töù thaäp xæ töôùng 四十齒相, Sanskrit: catvā-riṃśad-danta.5 Töôùng naøy goïi laø Nha baïch töôùng 牙白相, Sanskrit: suśukla-danta.6 Töôùng naøy goïi laø Xæ teà töôùng 齒齊相, Sanskrit: sama-danta. 7 Phaät hoïc Baùch khoa toaøn thö xeáp töôùng naøy chung vôùi Nha baïch töôùng vaø ñöa ra

teân goïi khaùc laø Töù nha baïch tònh töôùng (四牙白淨相) roài giaûi thích nhö sau: 四牙，謂四十齒外，上下各有二牙 - Töù nha, vò töù thaäp xæ ngoaïi, thöôïng haï caùc höõu nhò nha. (Boán chieác raêng, ñoù laø noùi ngoaøi boán möôi chieác ra, moãi haøm treân döôùi ñeàu coù [theâm] hai chieác.) Phaät Quang Ñaïi töø ñieån cuõng trình baøy vaø giaûi thích töông töï. Tuy nhieân, kinh vaên ôû ñaây roõ raøng taùch rieâng 2 töôùng naøy vôùi nghieäp duyeân khaùc nhau.

481


“Neáu Boà Taùt Ma-ha-taùt thöôøng phaùt nguyeän raèng: ‘Neáu coù ai ñeán xin ñieàu gì, ta ñeàu tuøy yù hoï maø giuùp cho’; nhôø nghieäp duyeân aáy, ñöôïc töôùng hai goø maù ñaày ñaën nhö sö töû chuùa.1

“Neáu Boà Taùt Ma-ha-taùt tuøy theo choã caàn moùn aên thöùc uoáng cuûa chuùng sanh ñeàu cung caáp ñaày ñuû; nhôø nghieäp duyeân aáy ñöôïc töôùng nöôùc boït thôm ngon, duø aên baát cöù moùn gì cuõng caûm thaáy ngon nhö cao löông myõ vò.2

“Neáu Boà Taùt Ma-ha-taùt töï tu haønh Möôøi ñieàu thieän vaø giaùo hoùa ngöôøi khaùc cuøng tu haønh nhö vaäy; nhôø nghieäp duyeân aáy ñöôïc töôùng löôõi roäng daøi.3

“Neáu Boà Taùt Ma-ha-taùt khoâng cheâ bai nhöõng choã khieám khuyeát cuûa ngöôøi khaùc, khoâng phæ baùng Chaùnh phaùp; nhôø nghieäp duyeân aáy ñöôïc gioïng noùi cuûa Phaïm thieân.4

“Neáu Boà Taùt Ma-ha-taùt thaáy nhöõng keû oaùn gheùt mình ñeàu sanh taâm vui veû; nhôø nghieäp duyeân aáy ñöôïc töôùng troøng maét maøu xanh trong.5

“Neáu Boà Taùt Ma-ha-taùt khoâng che giaáu ñöùc ñoä cuûa ngöôøi khaùc, laïi ngôïi khen ñieàu thieän cuûa hoï; nhôø nghieäp duyeân aáy ñöôïc töôùng loâng traéng ôû khoaûng giöõa hai chaân maøy.6

1 Töôùng naøy goïi laø Sö töû giaùp töôùng 獅子頰相, cuõng goïi laø Giaùp xa nhö sö töû töôùng 頰車如師子相, Sanskrit: siṃha-hanu.

2 Töôùng naøy goïi laø Vò trung ñaéc thöôïng vò töôùng 味中得上味相, Sanskrit: rasa-rasāgratā.

3 Töôùng naøy goïi laø Ñaïi thieät töôùng 大舌相, cuõng goïi laø Quaûng tröôøng thieät töôùng 廣長舌相, Sanskrit: prabhūta-tanu-jihva.

4 Gioïng noùi cuûa Phaïm thieân (Phaïm aâm thinh), cuõng vieát laø Phaïm aâm, neân töôùng naøy goïi laø Phaïm thanh töôùng 梵聲相, Sanskrit: brahma-svara. Gioïng noùi naøy coù naêm ñaëc tính: 1. Nghe reàn vang nhö tieáng saám; 2. Tieáng trong treûo nghe raát xa, vaø ai nghe cuõng laáy laøm vui veû, sung söôùng; 3. Ai nghe cuõng sanh loøng kính meán; 4. Tieáng giaûng giaûi ñaïo lyù raát giaûn dò, deã hieåu; 5. Ngöôøi nghe khoâng thaáy chaùn.

5 Töôùng naøy goïi laø Chaân thanh nhaõn töôùng 眞青眼相, Sanskrit: abhinīla-netra.6 Töôùng naøy goïi laø Baïch mao töôùng 白毛相, Sanskrit: ūrṇā-keśa.

482


“Thieän nam töû! Neáu Boà Taùt Ma-ha-taùt tu taäp nghieäp nhaân duyeân Ba möôi hai töôùng aáy,1 aét ñöôïc taâm Boà-ñeà khoâng thoái chuyeån.

“Thieän nam töû! Taát caû chuùng sanh khoâng theå nghó baøn; caûnh giôùi cuûa chö Phaät, nghieäp quaû vaø taùnh Phaät cuõng laø khoâng theå nghó baøn. Vì sao vaäy? Vì boán phaùp aáy ñeàu laø thöôøng; vì laø thöôøng neân khoâng theå nghó baøn.

“Taát caû chuùng sanh vì [thöôøng bò] phieàn naõo che ngaên neân goïi laø thöôøng. Vì döùt tröø nhöõng phieàn naõo thöôøng coù ñoù neân goïi laø voâ thöôøng. Neáu noùi taát caû chuùng sanh laø thöôøng, vì sao phaûi tu taäp Taùm Thaùnh ñaïo? Vì ñeå döùt tröø moïi söï khoå naõo. Neáu moïi khoå naõo ñeàu ñaõ döùt, aét goïi laø voâ thöôøng; nieàm vui ñöôïc höôûng [luùc aáy] aét phaûi goïi laø thöôøng. Vì theá ta noùi raèng: ‘Taát caû chuùng sanh vì phieàn naõo che ngaên neân khoâng thaáy taùnh Phaät. Vì khoâng thaáy taùnh Phaät neân khoâng ñaït ñöôïc Nieát-baøn.’”2

1 Theo söï giaûng giaûi 32 töôùng ôû ñaây so vôùi ñöôïc ghi trong Phaät Quang ñaïi töø ñieån thì coù hai khaùc bieät nhoû. Coù 2 töôùng khoâng thaáy noùi ñeán trong Phaät Quang laø “gioïng noùi eâm dòu thanh tao” vaø “loâng treân mình höôùng veà beân phaûi”. Veà töôùng thöù nhaát, coù leõ truøng laëp vôùi töôùng “Phaïm aâm thanh”, vì trong caùc tính chaát cuûa Phaïm aâm ñaõ coù tính chaát naøy. Veà töôùng thöù hai “loâng treân mình höôùng veà beân phaûi” khoâng hôïp vôùi töôùng “loâng treân ngöôøi moïc thaúng ñöùng”. Thay vaøo hai töôùng naøy, trong Phaät Quang coù ghi theâm hai töôùng maø ôû ñaây khoâng thaáy noùi: moät laø töôùng loâng thaân ñaày ñuû, moãi loã chaân loâng ñeàu coù moät sôïi loâng. Töôùng naøy goïi laø Nhaát nhaát khoång nhaát mao sanh töôùng 一一孔一毛生相, Sanskrit: ekaika-roma-pradakṣiṇāvarta; vaø hai laø con maét to troøn gioáng maét traâu chuùa. Töôùng naøy goïi laø Ngöu nhaõn tieäp töôùng, 牛眼睫相, Sanskrit: go-pakṣmā. Phaàn lieät keâ naøy cuûa Phaät Quang ñöôïc caên cöù vaøo Tam thaäp thò töôùng kinh trong Trung A-haøm (quyeån 11), Ñaïi Baùt-nhaõ Ba-la-maät-ña kinh (quyeån 381), Boà Taùt thieän giôùi kinh (quyeån 9), Quaù khöù hieän taïi nhaân quaû kinh (quyeån 1) vaø Du-giaø-sö-ñòa luaän (quyeån 49). Xin neâu ra ñaây ñeå ñoäc giaû tieän tham khaûo.

2 Theo Nam baûn thì töø ñaây heát quyeån 26, baét ñaàu quyeån 27, phaåm Boà Taùt Sö Töû Hoáng phaàn thöù ba (Sö Töû Hoáng Boà Taùt phaåm chi tam).

483


Boà Taùt Sö Töû Hoáng baïch Phaät: “Theá Toân! Nhö Phaät coù daïy: ‘Taát caû caùc phaùp coù hai loaïi nhaân, nhaân chính vaø nhaân tuøy thuoäc.’ Vì coù hai loaïi nhaân aáy, leõ ra khoâng coù söï troùi buoäc vaø giaûi thoaùt. Nhö naêm aám [hôïp thaønh thaân] naøy, trong moãi moät nieäm1 ñeàu [lieân tuïc] sanh ra, dieät ñi. Neáu naêm aám sanh vaø dieät [lieân tuïc] nhö theá thì ai laø ngöôøi chòu troùi buoäc hay ñöôïc giaûi thoaùt?

“Baïch Theá Toân! Do naêm aám naøy maø sanh ra naêm aám tieáp theo sau. Nhöng naêm aám naøy töï chuùng dieät maát, khoâng chuyeån thaønh naêm aám sau ñoù. Tuy khoâng chuyeån thaønh, nhöng [naêm aám tröôùc] coù theå sanh ra naêm aám sau. Cuõng nhö nhaân haït gioáng sanh ra maàm caây. Haït gioáng khoâng chuyeån thaønh maàm caây; tuy khoâng chuyeån thaønh nhöng coù theå sanh ra maàm caây. Chuùng sanh cuõng vaäy, laøm sao [coù söï] troùi buoäc, laøm sao [coù söï] giaûi thoaùt?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Haõy nghe cho kyõ, haõy nghe cho kyõ! Ta seõ vì oâng maø phaân bieät giaûng giaûi.

“Thieän nam töû! Khi ngöôøi ta saép lìa boû maïng soáng phaûi chòu söï khoå naõo raát lôùn, hoï haøng thaân thích vaây quanh khoùc keå thaûm thieát. Ngöôøi aáy hoaûng sôï, khoâng coøn bieát nöông döïa, caàu cöùu nôi ñaâu. Tuy coù naêm giaùc quan nhöng luùc ñoù khoâng coøn nhaän bieát gì caû. Toaøn thaân ñeàu run raåy, khoâng theå töï kieàm cheá; thaân theå laïnh daàn, hôi aám saép döùt, lieàn nhìn thaáy hieän töôùng baùo öùng cuûa nhöõng vieäc laønh, vieäc döõ ñaõ laøm.

1 Nieäm: chæ moät khoaûng thôøi gian raát ngaén, töông töï nhö nhieàu nôi khaùc trong kinh duøng saùt-na. Caùch duøng chöõ nieäm ñeå chæ thôøi gian xuaát phaùt töø khaùi nieäm veà “nieäm töôûng” trong Phaät giaùo, vì Phaät giaùo cho raèng doøng tö töôûng cuûa chuùng ta thaät ra laø do voâ soá nhöõng “nieäm töôûng” noái tieáp nhau taïo thaønh, moãi moät nieäm töôûng chæ toàn taïi trong thôøi gian cöïc kyø ngaén nguûi.

484


“Thieän nam töû! Nhö khi maët trôøi saép laën thì nuùi ñoài ñoå boùng veà phöông ñoâng, khoâng coù lyù naøo laïi ñoå veà phöông taây! Nghieäp quaû cuûa chuùng sanh cuõng vaäy. Khi [naêm] aám naøy dieät maát, [naêm] aám kia [töï nhieân] noái tieáp sanh ra; nhö khi thaép ñeøn leân thì boùng toái maát, ñeøn taét roài thì boùng toái hieän ra.

“Thieän nam töû! Ví nhö duøng daáu saùp aán vaøo khoái ñaát seùt öôùt [ñeå nung thaønh ñoà vaät]. Daáu saùp vôùi ñaát seùt hôïp laïi cuøng nhau. [Khi nung xong thì] daáu saùp maát ñi, hoa vaên [treân vaät nung] hieän ra. Nhöng daáu saùp aáy khoâng bieán maát vaøo ñaát seùt, coøn hoa vaên kia khoâng phaûi töø ñaát seùt ra, cuõng khoâng phaûi töø nôi khaùc ñeán. Do nhaân duyeân laø daáu saùp neân taïo thaønh hoa vaên aáy.

“[Naêm] aám hieän taïi dieät maát thì [naêm] aám cuûa thaân trung aám1 sanh ra. [Naêm] aám hieän taïi khoâng bieán thaønh naêm aám cuûa thaân trung aám; naêm aám cuûa thaân trung aám cuõng khoâng phaûi töï sanh ra, cuõng khoâng phaûi töø nôi khaùc ñeán. Do nhaân laø naêm aám hieän taïi neân sanh ra naêm aám cuûa thaân trung aám; cuõng nhö daáu saùp kia in vaøo ñaát seùt, daáu saùp maát ñi roài thaønh ra nhöõng hoa vaên. Teân goïi [cuûa naêm aám tröôùc sau] tuy khoâng khaùc nhöng thôøi ñieåm vaø ñieàu kieän ñaõ khaùc haún. Cho neân ta noùi: ‘Naêm aám cuûa thaân trung aám maét thöôøng khoâng thaáy ñöôïc, chæ thieân nhaõn môùi [coù theå] thaáy.’

“[Chuùng sanh mang thaân] trung aám coù ba caùch aên: moät laø aên baèng söï suy töôûng, hai laø aên baèng söï xuùc chaïm, ba laø aên baèng yù nieäm.1 Thaân trung aám: Thaàn thöùc chuùng sinh sau khi cheát ñi vaøo giai ñoaïn trung gian

chuyeån tieáp tröôùc khi thoï sinh vaøo moät ñôøi soáng môùi. Trong giai ñoaïn naøy, chuùng sinh mang thaân trung aám. Ñieàu naøy ñöôïc nhaéc ñeán trong raát nhieàu kinh luaän, cuõng nhö vieäc tuøy nghieäp taùi sinh ñöôïc giaûng raát roõ trong kinh Thuû Laêng Nghieâm, quyeån 8.

485


“Coù hai loaïi thaân trung aám, moät laø do quaû baùo cuûa nghieäp toát laønh, hai laø do quaû baùo cuûa nghieäp xaáu aùc. Nhaân nôi nghieäp laønh maø ñöôïc caùc giaùc quan toát ñeïp, nhaân nôi nghieäp xaáu aùc maø coù caùc giaùc quan xaáu aùc.

“Vaøo luùc cha meï cuøng nhau giao hôïp, tuøy theo nghieäp nhaân duyeân [maø thaân trung aám] höôùng ñeán choã thoï sanh. [Thaân trung aám aáy] ñoái vôùi meï sanh taâm aùi luyeán, ñoái vôùi cha sanh taâm saân haän, vaøo luùc ngöôøi cha xuaát tinh lieàn cho [tinh truøng] ñoù laø [thaân mình] hieän höõu, neân nhìn thaáy roài sanh loøng vui thích. Do ba loaïi nhaân duyeân phieàn naõo [laø aùi luyeán, saân haän vaø vui thích] neân thaân trung aám lieàn dieät maát, [ngay khi ñoù] sanh ra naêm aám tieáp theo sau; cuõng nhö daáu saùp in vaøo ñaát seùt, daáu saùp maát roài thì hoa vaên hình thaønh.

“Khi [chuùng sanh ñöôïc] sanh ra, caùc caên coù theå ñaày ñuû hoaëc khieám khuyeát. Ngöôøi coù ñuû caùc caên, khi thaáy hình saéc thì khôûi loøng tham muoán. Vì khôûi loøng tham muoán neân coù aùi luyeán. Vì [bò hình saéc] meâ hoaëc neân sanh tham muoán, ñoù goïi laø voâ minh. Do hai nhaân duyeân laø tham aùi vaø voâ minh neân moïi caûnh giôùi [chuùng sanh] nhìn thaáy ñeàu laø ñieân ñaûo, nhö voâ thöôøng thaáy laø thöôøng, voâ ngaõ thaáy laø ngaõ, khoâng vui thaáy laø vui, khoâng trong saïch thaáy laø trong saïch. Vì boán söï ñieân ñaûo aáy maø laøm ra nhöõng vieäc laønh, döõ. [Töø ñoù] phieàn naõo taïo ra nghieäp, nghieäp taïo ra phieàn naõo. Ñoù goïi laø troùi buoäc. Vì nghóa aáy neân goïi laø naêm aám sanh ra.

“Neáu ngöôøi ñöôïc gaàn guõi Phaät vaø ñeä töû Phaät, caùc baäc thieän tri thöùc, aét seõ ñöôïc nghe vaø thoï nhaän Möôøi hai boä kinh. Nhôø nghe Chaùnh phaùp, quaùn chieáu caûnh giôùi laønh,

486


ñöôïc ñaïi trí tueä. Ñaïi trí tueä ñoù goïi laø tri kieán chaân chaùnh. Nhôø ñöôïc tri kieán chaân chaùnh neân ñoái vôùi choán sanh töû sanh taâm hoái tieác. Nhôø sanh taâm hoái tieác neân khoâng thaáy vui thích. Vì khoâng thaáy vui thích neân coù theå tröø ñöôïc taâm tham duïc. Nhôø tröø ñöôïc taâm tham duïc neân tu taäp Taùm Thaùnh ñaïo. Nhôø tu taäp Taùm Thaùnh ñaïo neân ñaït ñeán choã khoâng coøn sanh töû. Nhôø khoâng coù sanh töû neân goïi laø ñöôïc giaûi thoaùt, nhö löûa khoâng gaëp cuûi goïi laø dieät maát. Vì dieät maát sanh töû neân goïi laø dieät ñoä. Vì nghóa aáy neân goïi laø naêm aám dieät maát.”

Boà Taùt Sö Töû Hoáng laïi thöa hoûi: “Baïch Theá Toân! Nhö trong khoâng trung khoâng coù gai, laøm sao goïi laø nhoå [gai] ra? [Naêm] aám khoâng raøng buoäc, vì sao [noùi laø] troùi buoäc?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Do goâng cuøm laø phieàn naõo neân troùi buoäc naêm aám. Lìa naêm aám ra khoâng theå rieâng coù phieàn naõo; lìa phieàn naõo ra cuõng khoâng rieâng coù naêm aám.

“Thieän nam töû! Nhö nhöõng caây coät choáng ñôõ caùi nhaø; lìa nhaø ra thì khoâng coù coät, lìa coät ra thì khoâng coù nhaø. Naêm aám cuûa chuùng sanh cuõng vaäy. Vì coù phieàn naõo neân goïi laø troùi buoäc, vì khoâng phieàn naõo neân goïi laø giaûi thoaùt.

“Thieän nam töû! Nhö baøn tay vaø caùi naém tay, söï naém laïi, ba phaùp aáy [töï chuùng] hôïp tan, sanh dieät chöù ngoaøi ra khoâng coù phaùp naøo khaùc nöõa. Naêm aám cuûa chuùng sanh cuõng vaäy. Vì coù phieàn naõo neân goïi laø troùi buoäc, vì khoâng phieàn naõo neân goïi laø giaûi thoaùt.1

1 Caâu naøy laáy yù theo saùt ví duï vöøa neâu treân: cuõng nhö baøn tay (chöôûng) naém laïi thì naém tay (quyeàn) sanh ra, baøn tay buoâng ra thì caùi naém tay maát ñi, nhöng thaät laø töï chuùng hôïp, tan, sanh, dieät chöù khoâng coù phaùp naøo khaùc beân ngoaøi theâm vaøo. Naêm aám cuûa chuùng sanh vôùi söï troùi buoäc vaø giaûi thoaùt cuõng vaäy, chæ laø do coù

487


“Thieän nam töû! Nhö noùi danh saéc1 troùi buoäc chuùng sanh. Neáu danh saéc dieät maát thì khoâng coù chuùng sanh, lìa danh saéc ra khoâng rieâng coù chuùng sanh, lìa chuùng sanh ra khoâng rieâng coù danh saéc. Neân noùi raèng danh saéc troùi buoäc chuùng sanh, maø cuõng [coù theå] noùi laø chuùng sanh troùi buoäc danh saéc.”

Boà Taùt Sö Töû Hoáng baïch Phaät: “Theá Toân! Nhö con maét voán khoâng töï thaáy, ngoùn tay khoâng töï xuùc chaïm, con dao khoâng töï caét, söï thoï nhaän khoâng töï thoï nhaän, sao Nhö Lai noùi raèng danh saéc troùi buoäc danh saéc?

“Vì sao vaäy? Vì noùi danh saéc ñoù töùc laø chuùng sanh, noùi chuùng sanh töùc laø danh saéc. Neáu noùi danh saéc troùi buoäc chuùng sanh cuõng töùc laø danh saéc troùi buoäc danh saéc!”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Nhö khi hai baøn tay chaép laïi, khoâng coù phaùp naøo khaùc ñeán chaép caû. Danh vôùi saéc cuõng vaäy. Vì nghóa aáy, ta noùi raèng danh saéc troùi buoäc chuùng sanh. Neáu lìa danh saéc aét ñöôïc giaûi thoaùt. Cho neân ta noùi chuùng sanh ñöôïc giaûi thoaùt.”

Boà Taùt Sö Töû Hoáng laïi thöa hoûi: “Baïch Theá Toân! Neáu coù danh saéc töùc laø troùi buoäc, thì caùc vò A-la-haùn chöa lìa khoûi danh saéc, leõ ra cuõng laø bò troùi buoäc?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Coù hai loaïi giaûi thoaùt, moät laø döùt nhaân, hai laø döùt quaû. Noùi döùt nhaân laø döùt tröø phieàn

hay khoâng coù phieàn naõo maø thoâi, chaúng coù phaùp naøo khaùc theâm vaøo. Khi coøn coù phieàn naõo thì goïi laø troùi buoäc; khi döùt tröø phieàn naõo thì goïi laø giaûi thoaùt.

1 Danh saéc: teân goïi khaùc cuûa naêm aám (hay naêm uaån). Trong naêm aám (saéc, thoï, töôûng, haønh vaø thöùc) thì saéc ñöôïc taùch rieâng vì coù theå nhaän bieát baèng caùc giaùc quan; coøn thoï, töôûng, haønh vaø thöùc ñöôïc goïi chung laø “danh” vì chuùng laø nhöõng phaùp tröøu töôïng, khoâng coù hình saéc, khoâng theå nhaän bieát baèng caùc giaùc quan maø chæ coù theå ñeà caäp ñeán baèng teân goïi (danh).

488


naõo. Caùc vò A-la-haùn ñaõ döùt tröø phieàn naõo, caùc moái phieàn naõo ñeàu ñaõ hoaïi dieät. Cho neân caùc nhaân phieàn naõo khoâng theå troùi buoäc. Nhöng vì chöa döùt quaû neân goïi laø troùi buoäc nôi quaû. Caùc vò A-la-haùn khoâng thaáy taùnh Phaät. Vì khoâng thaáy taùnh Phaät neân khoâng thaønh töïu A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Vì nghóa aáy coù theå noùi laø coøn troùi buoäc nôi quaû, nhöng khoâng theå noùi laø troùi buoäc nôi danh saéc.

“Thieän nam töû! Ví nhö vieäc thaép ñeøn, khi daàu chöa heát thì aùnh saùng chöa maát. Neáu daàu ñaõ caïn thì chaéc chaén aùnh saùng phaûi dieät maát. Thieän nam töû! Daàu laø ví nhö caùc phieàn naõo, ñeøn laø ví nhö chuùng sanh. Vì taát caû chuùng sanh coøn coù daàu phieàn naõo neân khoâng theå nhaäp Nieát-baøn, neáu döùt heát phieàn naõo aét seõ nhaäp Nieát-baøn.”

Boà Taùt Sö Töû Hoáng baïch Phaät: “Theá Toân! Ñeøn vaø daàu laø hai thöù coù taùnh chaát khaùc nhau; chuùng sanh vaø phieàn naõo thì khaùc, vì chuùng sanh töùc laø phieàn naõo, phieàn naõo töùc laø chuùng sanh; chuùng sanh goïi laø naêm aám, naêm aám goïi laø chuùng sanh; naêm aám goïi laø phieàn naõo, phieàn naõo goïi laø naêm aám. Vì sao Nhö Lai laïi ví vôùi [vieäc thaép] ñeøn?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Coù taùm caùch ví duï. Moät laø xuoâi theo trình töï dieãn tieán maø ví duï, [goïi laø thuaän duï], hai laø ngöôïc vôùi trình töï dieãn tieán maø ví duï, [goïi laø nghòch duï], ba laø neâu söï vieäc tröôùc maét maø ví duï, [goïi laø hieän duï], boán laø duøng söï vieäc khoâng coù [nhöng hôïp nghóa] maø ví duï, [goïi laø phi duï], naêm laø neâu ví duï tröôùc roài ñaët vaán ñeà sau, [goïi laø tieân duï], saùu laø ñaët vaán ñeà tröôùc roài neâu ví duï sau, [goïi laø haäu duï], baûy laø neâu ví duï caû tröôùc vaø sau ñeå laøm roõ vaán ñeà, [goïi laø tieân haäu duï], vaø taùm laø duøng söï bieán ñoåi [töông töï cuûa söï vieäc] ñeå laøm ví duï, [goïi laø bieán duï].

489


“Theá naøo laø xuoâi theo trình töï dieãn tieán maø ví duï? Nhö trong kinh daïy raèng: ‘Trôøi ñoå möa lôùn, möông raõnh ñeàu ñaày; vì möông raõnh ñaày neân caùc vuõng nhoû ñaày; vì caùc vuõng nhoû ñaày neân vuõng lôùn ñaày; vì vuõng lôùn ñaày neân suoái nhoû ñaày; vì suoái nhoû ñaày neân suoái lôùn ñaày; vì suoái lôùn ñaày neân hoà nhoû ñaày; vì hoà nhoû ñaày neân hoà lôùn ñaày; vì hoà lôùn ñaày neân soâng con ñaày; vì soâng con ñaày neân soâng caùi ñaày; vì soâng caùi ñaày neân bieån caû ñaày.

“Nhö Lai ñoå côn möa phaùp cuõng gioáng nhö vaäy, laøm cho giôùi haïnh cuûa chuùng sanh ñöôïc troïn veïn ñaày ñuû; vì giôùi haïnh troïn veïn ñaày ñuû neân taâm khoâng hoái tieác ñöôïc troïn veïn ñaày ñuû; vì taâm khoâng hoái tieác ñöôïc troïn veïn ñaày ñuû neân söï hoan hyû ñöôïc troïn veïn ñaày ñuû. Vì söï hoan hyû ñöôïc troïn veïn ñaày ñuû neân haïnh xa lìa [theá tuïc] ñöôïc troïn veïn ñaày ñuû. Vì haïnh xa lìa [theá tuïc] ñöôïc troïn veïn ñaày ñuû neân söï an oån ñöôïc troïn veïn ñaày ñuû. Vì söï an oån ñöôïc troïn veïn ñaày ñuû neân chaùnh ñònh ñöôïc troïn veïn ñaày ñuû. Vì chaùnh ñònh ñöôïc troïn veïn ñaày ñuû neân tri kieán chaân chaùnh ñöôïc troïn veïn ñaày ñuû. Vì tri kieán chaân chaùnh ñöôïc troïn veïn ñaày ñuû neân haïnh chaùn lìa [sanh töû] ñöôïc troïn veïn ñaày ñuû. Vì haïnh chaùn lìa ñöôïc troïn veïn ñaày ñuû neân söï cheâ traùch [sanh töû] ñöôïc troïn veïn ñaày ñuû. Vì söï cheâ traùch [sanh töû] ñöôïc troïn veïn ñaày ñuû neân giaûi thoaùt ñöôïc troïn veïn ñaày ñuû. Vì giaûi thoaùt ñöôïc troïn veïn ñaày ñuû neân Nieát-baøn ñöôïc troïn veïn ñaày ñuû.

“Ñoù goïi laø xuoâi theo trình töï dieãn tieán maø ví duï.

“Theá naøo laø ngöôïc vôùi trình töï dieãn tieán maø ví duï? [Nhö noùi raèng] bieån caû coù nguoàn goác laø soâng caùi; soâng caùi coù nguoàn goác laø soâng con; soâng con coù nguoàn goác laø hoà lôùn; hoà

490


lôùn coù nguoàn goác laø hoà nhoû; hoà nhoû coù nguoàn goác laø suoái lôùn; suoái lôùn coù nguoàn goác laø suoái nhoû; suoái nhoû coù nguoàn goác laø vuõng lôùn; vuõng lôùn coù nguoàn goác laø vuõng nhoû; vuõng nhoû coù nguoàn goác laø möông raõnh; möông raõnh coù nguoàn goác laø côn möa lôùn.

“Nieát-baøn [cuõng vaäy,] coù nguoàn goác laø giaûi thoaùt; giaûi thoaùt coù nguoàn goác laø cheâ traùch [sanh töû]; cheâ traùch [sanh töû] coù nguoàn goác laø chaùn lìa [sanh töû]; chaùn lìa [sanh töû] coù nguoàn goác laø tri kieán chaân chaùnh; tri kieán chaân chaùnh coù nguoàn goác laø chaùnh ñònh; chaùnh ñònh coù nguoàn goác laø an oån; an oån coù nguoàn goác laø haïnh xa lìa [theá tuïc]; haïnh xa lìa [theá tuïc] coù nguoàn goác laø hoan hyû; hoan hyû coù nguoàn goác laø taâm khoâng hoái tieác; taâm khoâng hoái tieác coù nguoàn goác laø giöõ theo giôùi luaät; giöõ theo giôùi luaät coù nguoàn goác laø côn möa Chaùnh phaùp.

“Ñoù goïi laø ngöôïc vôùi trình töï dieãn tieán maø ví duï.

“Theá naøo laø neâu söï vieäc tröôùc maét maø ví duï? Nhö trong kinh daïy raèng: ‘Taâm taùnh chuùng sanh ví nhö loaøi khæ. Taùnh cuûa loaøi khæ laø buoâng caùi naøy choäp laáy caùi kia. Taâm taùnh chuùng sanh cuõng vaäy, luoân vöôùng maéc vaøo hình saéc, aâm thanh, muøi höông, vò neám, söï xuùc chaïm vaø caùc phaùp, khoâng luùc naøo taïm döøng.

“Ñoù goïi laø neâu söï vieäc tröôùc maét maø ví duï.

“Theá naøo laø duøng söï vieäc khoâng coù [nhöng hôïp nghóa] maø ví duï? Nhö xöa coù laàn ta baûo vua Ba-tö-naëc raèng: ‘Ñaïi vöông! Nhö coù nhöõng keû thaân tín töø boán phöông ñeán ñaây, thaûy ñeàu taâu raèng: Ñaïi vöông! Coù boán quaû nuùi lôùn töø boán phöông ñang tieán daàn laïi ñaây, saép haïi nhaân daân. Vua

491


nghe vaäy roài neân laäp keá saùch gì?’ Vua ñaùp: ‘Baïch Theá Toân! Neáu coù nhöõng quaû nuùi tieán daàn laïi ñaây nhö theá thì khoâng coù choã naøo troán traùnh ñöôïc, chæ neân heát loøng trì giôùi vaø thöïc haønh boá thí maø thoâi.’ Ta lieàn ngôïi khen raèng: ‘Laønh thay, ñaïi vöông! Ta noùi boán hoøn nuùi aáy töùc laø sanh, giaø, beänh, cheát cuûa chuùng sanh. Sanh, giaø, beänh, cheát thöôøng ñeán böùc ngöôøi, vì sao ñaïi vöông chaúng lo tu taäp trì giôùi, boá thí?’ Vua hoûi: ‘Baïch Theá Toân! Trì giôùi, boá thí ñöôïc nhöõng keát quaû gì?’ Ta ñaùp: ‘Ñaïi vöông! [Tu taäp nhö vaäy] seõ ñöôïc höôûng nhieàu khoaùi laïc ôû coõi ngöôøi, coõi trôøi.’ Vua hoûi: ‘Baïch Theá Toân! Nhö caây ni-caâu-ñaø [neáu] trì giôùi, boá thí thì coù ñöôïc höôûng söï an oån ôû coõi ngöôøi, coõi trôøi chaêng?’ Ta ñaùp: ‘Ñaïi vöông! Caây ni-caâu-ñaø khoâng theå trì giôùi, boá thí. Nhöng neáu caây aáy coù theå trì giôùi, boá thí, aét cuõng seõ ñöôïc thoï höôûng [nhö vaäy] khoâng khaùc gì.

“Ñoù goïi laø duøng söï vieäc khoâng coù [nhöng hôïp nghóa] maø ví duï.

“Theá naøo laø neâu ví duï tröôùc roài ñaët vaán ñeà sau? Nhö trong kinh ta coù daïy raèng: ‘Ví nhö coù ngöôøi tham ñoùa hoa ñeïp, khi ñöa tay haùi laáy lieàn bò nöôùc cuoán troâi. Chuùng sanh cuõng vaäy, tham muoán öa thích naêm moùn duïc neân bò doøng nöôùc sanh töû cuoán troâi nhaän chìm. Ñoù goïi laø neâu ví duï tröôùc roài ñaët vaán ñeà sau.

“Theá naøo laø ñaët vaán ñeà tröôùc roài neâu ví duï sau? Nhö trong kinh Phaùp cuù coù keä raèng:

Chôù khinh toäi nhoû, Cho raèng khoâng haïi; Gioït nöôùc tuy nhoû, Daàn ñaày hoà to!

492


“Ñoù goïi laø ñaët vaán ñeà tröôùc roài neâu ví duï sau. “Theá naøo laø neâu ví duï caû tröôùc vaø sau ñeå laøm roõ vaán ñeà?

Ví nhö caây chuoái sau khi cho traùi roài aét phaûi cheát. Keû ngu ñöôïc lôïi döôõng cuõng gioáng nhö vaäy. Laïi nhö con la1 mang thai thì maïng soáng chaúng coøn bao laâu! [Ñoù goïi laø neâu ví duï caû tröôùc vaø sau ñeå laøm roõ vaán ñeà.]

“Theá naøo laø duøng söï bieán ñoåi töông töï cuûa söï vieäc ñeå laøm ví duï? Nhö trong kinh coù noùi: ‘Coõi trôøi Ba möôi ba coù caây ba-lî-chaát-ña, reã caây aên xuoáng ñaát saâu ñeán naêm do-dieân,2 beà cao moät traêm do-dieân; caønh laù toûa ra boán phía che phuû naêm möôi do-dieân; laù giaø uùa chuyeån sang maøu vaøng, chö thieân nhìn thaáy lieàn sanh taâm vui veû. Khoâng bao laâu thì laù ruïng, chö thieân nhìn laù ruïng laïi sanh taâm vui veû. Roài khoâng bao laâu caønh caây cuõng ñoåi maøu. Khi caønh caây ñoåi maøu, chö thieân [nhìn thaáy cuõng] laïi sanh taâm vui veû. Roài khoâng bao laâu maøu saéc naøy cuõng maát, caønh sanh nuï hoa. Nhìn thaáy nuï hoa, chö thieân laïi sanh taâm vui veû. Chaúng bao laâu, nuï hoa sanh ra buùp hoa. Nhìn thaáy buùp hoa, chö thieân laïi sanh ra vui veû. Roài khoâng bao laâu, buùp nôû ra hoa. Khi hoa nôû höông thôm bay xa ñeán naêm möôi do-dieân, aùnh saùng chieáu xa tôùi taùm möôi do-dieân. Baáy giôø, trong ba thaùng muøa haï chö thieân ôû döôùi caây aáy maø thoï höôûng moïi söï khoaùi laïc.

“Thieän nam töû! Caùc ñeä töû cuûa ta cuõng gioáng nhö vaäy. Laù maøu vaøng laø ví nhö nhöõng ñeä töû coù yù muoán xuaát gia.

1 Loaøi ngöïa vaø löøa giao hôïp vôùi nhau sanh ra gioáng vaät lai laø con loa (騾), ta quen goïi laø con la.

2 Do-dieân hay du-thieän-na, thöôøng goïi laø do-tuaàn (yojana), töông ñöông khoaûng 9.216 meùt. Tuy nhieân, trong kinh ñieån thöôøng duøng ñôn vò naøy vôùi yù nghóa töôïng tröng hôn laø ño löôøng.

493


Laù ruïng laø ví nhö nhöõng ñeä töû caïo boû raâu toùc. Caønh caây ñoåi maøu laø ví nhö caùc ñeä töû baïch Töù yeát-ma, thoï giôùi cuï tuùc. Thoaït tieân sanh ra nuï hoa laø ví nhö caùc ñeä töû phaùt taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Buùp hoa laø ví nhö caùc vò Boà Taùt haøng Thaäp truï ñöôïc thaáy taùnh Phaät. Hoa nôû laø ví nhö caùc vò Boà Taùt ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Höông thôm laø ví nhö voâ löôïng chuùng sanh möôøi phöông thoï trì giôùi caám. AÙnh saùng laø ví nhö danh hieäu Nhö Lai roäng truyeàn khaép möôøi phöông khoâng gì ngaên ngaïi. Ba thaùng muøa haï laø ví nhö ba phaùp Tam-muoäi.1 Chö thieân ôû caûnh trôøi Ba möôi ba thoï höôûng khoaùi laïc laø ví nhö chö Phaät nôi caûnh giôùi Ñaïi Nieát-baøn ñöôïc caùc ñöùc thöôøng, laïc, ngaõ, tònh.

“Ñoù goïi laø duøng söï bieán ñoåi [töông töï cuûa söï vieäc] ñeå laøm ví duï.

“Thieän nam töû! Khi daãn ra caùc ví duï, khoâng nhaát thieát phaûi duøng troïn heát yù nghóa. Coù khi chæ duøng moät phaàn nhoû, hoaëc coù khi duøng moät phaàn lôùn, cuõng coù khi duøng troïn. Nhö noùi khuoân maët Nhö Lai ví nhö vaàng traêng troøn, ñoù laø chæ duøng moät phaàn nhoû [yù nghóa cuûa ví duï].

“Thieän nam töû! Ví nhö coù ngöôøi chöa töøng thaáy söõa, hoûi ngöôøi khaùc raèng: ‘Söõa laø moùn gì vaäy?’ Ngöôøi kia ñaùp raèng: ‘Söõa gioáng nhö nöôùc, nhö ñöôøng, nhö voû soø.’ Duøng nöôùc laø [ñeå neâu nghóa] chaát loûng, duøng ñöôøng laø [ñeå neâu nghóa] vò ngoït, duøng voû soø laø [ñeå neâu nghóa coù] maøu [traéng ñuïc]. Tuy daãn ra ba ví duï, nhöng vaãn chöa phaûi thaät laø söõa.

1 Töùc ba phaùp Khoâng Tam-muoäi, Voâ töôùng Tam-muoäi vaø Voâ taùc (cuõng goïi laø Voâ nguyeän) Tam muoäi.

494


“Thieän nam töû! Ta duøng ñeøn laøm ví duï ñeå so vôùi chuùng sanh, cuõng gioáng nhö vaäy.

“Thieän nam töû! Cuõng nhö lìa khoûi nöôùc thì khoâng coù con soâng; lìa khoûi naêm aám thì khoâng theå rieâng coù chuùng sanh.

“Thieän nam töû! Cuõng nhö lìa khoûi thuøng xe, truïc, baùnh, nan hoa, vaønh... thì khoâng rieâng coù caùi xe. Chuùng sanh [vaø naêm aám] cuõng gioáng nhö theá.

“Thieän nam töû! Neáu muoán nhaän hieåu ñöôïc ví duï caây ñeøn, haõy laéng nghe, laéng nghe thaät kyõ. Ta seõ giaûng giaûi.

“Tim ñeøn laø ví nhö hai möôi laêm caûnh giôùi hieän höõu; daàu ñeå thaép ñeøn laø ví nhö aùi duïc; aùnh saùng laø ví nhö trí tueä; phaù tan söï taêm toái laø ví nhö phaù tröø voâ minh; hôi noùng laø ví nhö caùc Thaùnh ñaïo.

“Nhö daàu heát thì ñeøn taét; aùi duïc cuûa chuùng sanh vöøa döùt lieàn thaáy ñöôïc taùnh Phaät. [Khi aáy,] tuy coù danh saéc cuõng khoâng theå troùi buoäc ñöôïc, tuy ôû trong hai möôi laêm caûnh giôùi hieän höõu nhöng khoâng bò nhöõng caûnh giôùi aáy laøm cho oâ nhieãm.”

Boà Taùt Sö Töû Hoáng laïi thöa hoûi: “Baïch Theá Toân! Naêm aám cuûa chuùng sanh voán laø khoâng, khoâng thuoäc veà ai caû, vaäy ai laø ngöôøi nhaän söï giaùo hoùa, tu taäp Chaùnh ñaïo?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Taát caû chuùng sanh ñeàu coù taâm nhôù nghó, taâm trí tueä, taâm phaùt khôûi, taâm chuyeân caàn tinh taán, taâm tin nhaän, taâm an ñònh. Caùc phaùp nhö vaäy tuy noái nhau dieät maát trong töøng nieäm töôûng, nhöng vì coù söï töông töï, tieáp noái nhau khoâng döùt cho neân goïi laø [coù ngöôøi] tu taäp Chaùnh ñaïo.”

495


Boà Taùt Sö Töû Hoáng baïch Phaät: “Theá Toân! Caùc phaùp aáy ñeàu dieät maát trong moãi moät nieäm. Söï dieät maát trong moãi moät nieäm aáy cuõng töông töï, tieáp noái nhau khoâng döùt, vaäy laøm sao tu taäp?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Nhö ngoïn ñeøn kia tuy [coù söï lieân tuïc] dieät maát trong moãi moät nieäm, nhöng vaãn coù aùnh saùng phaù tan söï taêm toái. Taát caû caùc phaùp nhö taâm nhôù nghó.v.v... cuõng laø nhö vaäy.

“Thieän nam töû! Nhö moùn aên cuûa chuùng sanh, tuy [coù söï lieân tuïc] dieät maát trong moãi moät nieäm, nhöng cuõng giuùp cho keû ñoùi ñöôïc no loøng. Ví nhö phöông thuoác hay, tuy [coù söï lieân tuïc] dieät maát trong moãi moät nieäm, nhöng cuõng coù theå laøm cho khoûi beänh. AÙnh saùng maët trôøi maët traêng, tuy [coù söï lieân tuïc] dieät maát trong moãi moät nieäm, nhöng cuõng coù theå laøm taêng tröôûng coû caây röøng raäm.1

“Thieän nam töû! OÂng coù hoûi raèng: ‘Noái nhau dieät maát trong töøng nieäm, laøm sao [tu taäp] taêng tröôûng?’ [Ñoù laø] vì taâm thöùc khoâng döùt ñoaïn neân goïi laø taêng tröôûng.

“Thieän nam töû! Nhö ngöôøi tuïng ñoïc kinh saùch, töøng chöõ töøng caâu khoâng theå cuøng luùc; caâu tröôùc chaúng ñeán caâu giöõa, caâu giöõa chaúng ñeán caâu sau; ngöôøi vôùi caâu chöõ cuõng nhö taâm töôûng ñeàu noái nhau dieät maát trong töøng nieäm töôûng. Nhöng tu taäp laâu ngaøy thì vaãn ñöôïc thoâng thuoäc.

“Thieän nam töû! Ví nhö ngöôøi thôï kim hoaøn, töø nhoû taäp laøm ngheà cho ñeán luùc tuoåi giaø; tuy moãi moät nieäm ñeàu noái

1 Khi noùi “aùnh saùng maët trôøi... ... laøm taêng tröôûng coû caây...” ñöùc Phaät cho thaáy ngaøi ñaõ thaáy bieát ñöôïc veà söï quang hôïp giuùp nuoâi lôùn taát caû caùc loaøi thöïc vaät. Ñaây laø moät kieán thöùc khoa hoïc maø phaûi raát nhieàu theá kyû sau söï nhaäp dieät cuûa ngaøi con ngöôøi môùi thöïc söï bieát ñöôïc.

496


nhau dieät maát, nieäm tröôùc chaúng ñeán nieäm sau, nhöng do söï tích chöùa quen thuoäc [laâu ngaøy] neân tay ngheà thaät kheùo leùo, hoaøn haûo. Do ñoù môùi ñöôïc khen laø thôï kim hoaøn gioûi. Ngöôøi ñoïc tuïng kinh saùch cuõng gioáng nhö vaäy.

“Thieän nam töû! Ví nhö haït gioáng kia, ñaát khoâng daïy raèng: ‘Maøy phaûi sanh maàm’, nhöng do taùnh [töï nhieân] cuûa phaùp [laø nhö vaäy] neân maàm töï nhieân sanh. Ñeán nhö hoa kia cuõng khoâng daïy raèng: ‘Maøy phaûi keát quaû.’ Nhöng do taùnh [töï nhieân] cuûa phaùp [laø nhö vaäy] neân quaû töï nhieân sanh. Chuùng sanh tu taäp ñaïo phaùp cuõng gioáng nhö vaäy.

“Thieän nam töû! Ví nhö pheùp ñeám soá, moät chaúng ñeán hai, hai chaúng ñeán ba, tuy moãi moät nieäm ñeàu noái nhau dieät maát nhöng vaãn [ñeám ñöôïc] ñeán soá ngaøn, soá vaïn... Chuùng sanh tu taäp ñaïo phaùp cuõng gioáng nhö vaäy.

“Thieän nam töû! Nhö ngoïn ñeøn, trong moãi moät nieäm ñeàu noái nhau dieät maát. Ngoïn löûa tröôùc, khi dieät maát khoâng baûo ngoïn löûa sau raèng: ‘Khi ta dieät thì maøy phaûi sanh ra ñeå xua tan boùng toái.’ [Nhöng do taùnh töï nhieân cuûa phaùp laø nhö vaäy neân aùnh saùng vaãn töï nhieân noái tieáp nhau maø xua tan ñöôïc boùng toái.]

“Thieän nam töû! Ví nhö con ngheù vöøa sanh ra lieàn tìm vuù söõa maø buù. Caùi trí khoân bieát tìm vuù söõa ñoù thaät khoâng do ai daïy baûo. Tuy moãi moät nieäm ñeàu noái nhau dieät maát, nhöng [thaät coù] tröôùc ñoùi, sau no. Cho neân phaûi bieát raèng, [vieäc tröôùc vieäc sau] chaúng phaûi töông töï; neáu laø töông töï thì leõ ra chaúng sanh khaùc bieät. Chuùng sanh tu taäp ñaïo phaùp cuõng gioáng nhö vaäy; ban ñaàu chöa coù söï taêng tröôûng, nhöng nhôø tu laâu maø coù theå phaù tröø taát caû phieàn naõo!”

497


Boà Taùt Sö Töû Hoáng baïch Phaät: “Theá Toân! Nhö Phaät coù daïy: ‘Ngöôøi ñaõ chöùng quaû Tu-ñaø-hoaøn roài, tuy sanh vaøo coõi nöôùc xaáu aùc cuõng vaãn giöõ giôùi, khoâng phaïm vaøo nhöõng vieäc gieát haïi, troäm caép, daâm loaïn, noùi ñaâm thoïc, uoáng röôïu say.’ Naêm aám cuûa vò Tu-ñaø-hoaøn ñaõ dieät maát ôû coõi naøy, khoâng ñeán nôi coõi nöôùc xaáu aùc kia. Vieäc tu taäp ñaïo phaùp cuõng theá, khoâng heà ñeán coõi nöôùc xaáu aùc kia. Neáu laø töông töï, vì sao chaúng sanh nôi coõi nöôùc thanh tònh nhieäm maàu? Neáu naêm aám ôû coõi nöôùc xaáu aùc kia chaúng phaûi laø naêm aám [tröôùc ñaây] cuûa vò Tu-ñaø-hoaøn, vì sao [coù ñöôïc khaû naêng] khoâng taïo nghieäp aùc?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Vò Tu-ñaø-hoaøn tuy sanh nôi coõi nöôùc xaáu aùc vaãn khoâng maát ñi danh hieäu Tu-ñaø-hoaøn. Vì naêm aám [tröôùc vaø sau] khoâng töông töï neân ta môùi daãn tröôøng hôïp con ngheù laøm ví duï. Vò Tu-ñaø-hoaøn tuy sanh vaøo coõi nöôùc xaáu aùc, nhöng do coù ñaïo löïc neân khoâng taïo caùc nghieäp aùc.

“Thieän nam töû! Ví nhö ôû Höông sôn, vì coù sö töû chuùa neân khoâng coù daáu veát cuûa taát caû caùc loaøi chim thuù, vì chaúng con naøo daùm ñeán gaàn. Coù khi sö töû chuùa aáy boû ñi vaøo trong Tuyeát sôn, nhöng taát caû caùc loaøi chim thuù vaãn khoâng daùm ñeán ñoù. Vò Tu-ñaø-hoaøn cuõng vaäy, tuy khoâng tu taäp ñaïo phaùp, nhöng nhôø ñaïo löïc neân khoâng taïo caùc nghieäp aùc.

“Thieän nam töû! Ví nhö coù ngöôøi uoáng nöôùc cam loä. Tuy cam loä aáy tieâu maát roài nhöng do naêng löïc cuûa noù neân ngöôøi aáy ñöôïc soáng laâu khoâng cheát.

498


“Thieän nam töû! Nhö ôû nuùi Tu-di coù vò thuoác raát hay teân laø Laêng-giaø-lî. Ngöôøi uoáng thuoác aáy, tuy moãi moät nieäm ñeàu noái nhau dieät maát nhöng nhôø naêng löïc cuûa thuoác neân khoâng phaûi chòu söï beänh hoaïn khoå naõo.

“Thieän nam töû! Ví nhö choã ngoài cuûa vò Chuyeån luaân vöông, tuy luùc vaéng maët vua cuõng khoâng ai daùm ñeán gaàn. Vì sao vaäy? Vì oai löïc cuûa nhaø vua.

“Vò Tu-ñaø-hoaøn cuõng vaäy, tuy sanh nôi coõi nöôùc xaáu aùc, khoâng tu taäp ñaïo phaùp, nhöng do ñaïo löïc [töø tröôùc] neân khoâng heà taïo caùc nghieäp aùc.

“Thieän nam töû! Naêm aám cuûa vò Tu-ñaø-hoaøn thaät ñaõ dieät maát ôû coõi naøy; tuy sanh naêm aám khaùc, nhöng vaãn khoâng maát ñi aám cuûa Tu-ñaø-hoaøn.

“Thieän nam töû! Nhö chuùng sanh vì muoán ñöôïc [aên] quaû neân ñoái vôùi haït gioáng laøm ñuû moïi ñieàu khoù nhoïc nhö boùn phaân, chaêm soùc, töôùi nöôùc... Trong khi chöa ñöôïc aên quaû, haït gioáng ñaõ dieät maát. Nhöng cuõng coù theå noùi raèng, nhaân nôi haït gioáng maø coù ñöôïc quaû. Naêm aám cuûa vò Tu-ñaø-hoaøn cuõng vaäy.

“Thieän nam töû! Ví nhö ngöôøi giaøu coù, nhieàu tieàn cuûa, nhöng chæ coù moät ñöùa con trai duy nhaát. OÂng qua ñôøi tröôùc ngöôøi con trai. Ngöôøi con trai naøy laïi coù moät ñöùa con trai ñang ôû nöôùc khaùc. Ít laâu sau, thình lình ngöôøi con trai cuõng qua ñôøi. Ñöùa chaùu noäi cuûa ngöôøi nhaø giaøu aáy nghe tin lieàn trôû veà thöøa keá saûn nghieäp. Tuy bieát raèng cuûa caûi aáy chaúng phaûi do anh ta laøm ra, nhöng khi anh ta nhaän laáy thì khoâng ai ngaên caûn. Vì sao vaäy? Vì laø ngöôøi trong

499


doøng hoï. Vò Tu-ñaø-hoaøn [vôùi naêm aám ñaõ töøng tu taäp] cuõng gioáng nhö vaäy.”

Boà Taùt Sö Töû Hoáng baïch Phaät: “Nhö Phaät coù noùi keä:

Neáu tyø-kheo tu taäp Giôùi, ñònh vaø trí tueä;Vò aáy khoâng thoái chuyeån,Gaàn guõi Ñaïi Nieát-baøn.

“Baïch Theá Toân! Theá naøo laø tu giôùi? Theá naøo laø tu ñònh? Theá naøo laø tu trí tueä?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Nhö coù ngöôøi thoï trì giôùi caám chæ vì söï lôïi ích rieâng mình, muoán ñöôïc höôûng khoaùi laïc trong hai coõi trôøi, ngöôøi, khoâng phaûi vì söï ñoä thoaùt taát caû chuùng sanh, khoâng vì söï uûng hoä Chaùnh phaùp Voâ thöôïng; chæ vì söï lôïi döôõng, vì sôï seät ba ñöôøng aùc; vì muoán ñöôïc maïng soáng, hình saéc, theá löïc, söï an oån, taøi bieän thuyeát hôn ngöôøi; vì sôï pheùp vua luaät nöôùc, vì sôï tieáng taêm xaáu aùc, vì söï nghieäp theá tuïc... Ngöôøi giöõ giôùi [vì nhöõng nguyeân nhaân] nhö vaäy khoâng ñöôïc goïi laø tu taäp giôùi.

“Thieän nam töû! Theá naøo goïi laø tu taäp giôùi moät caùch chaân chaùnh? Neáu khi thoï trì giôùi caám laø vì ñoä thoaùt taát caû chuùng sanh, vì uûng hoä Chaùnh phaùp; vì hoùa ñoä nhöõng ai chöa ñöôïc hoùa ñoä, giaûi thoaùt cho nhöõng ai chöa ñöôïc giaûi thoaùt, laøm cho nhöõng ai chöa quy y [Tam baûo] quay veà quy y, nhöõng ai chöa nhaäp Nieát-baøn ñöôïc nhaäp Nieát-baøn; trong khi tu taäp nhö vaäy laïi khoâng thaáy coù giôùi caám, khoâng thaáy coù hình töôùng cuûa giôùi, khoâng thaáy coù ngöôøi giöõ giôùi, khoâng thaáy coù quaû baùo, khoâng thaáy coù söï huûy phaïm giôùi. Thieän nam töû! Neáu coù theå [tu taäp trì giôùi] nhö vaäy, ñoù goïi laø tu taäp giôùi.

500


“Sao goïi laø tu taäp ñònh?1 Nhö ngöôøi tu ñònh laø vì muoán ñoä thoaùt laáy mình, vì lôïi döôõng; chaúng vì chuùng sanh, khoâng vì söï hoä trì Chaùnh phaùp; vì thaáy nhöõng loãi laàm [tai haïi] cuûa tham duïc, thöùc aên nhô nhôùp vaø söï baát tònh cuûa nam caên, nöõ caên, cuûa chín loã2 trong thaân; [vì thaáy nhöõng söï] tranh ñaáu, kieän tuïng, ñaùnh, ñaâm, saùt haïi laãn nhau. Neáu vì nhöõng nguyeân nhaân aáy maø tu ñònh thì khoâng goïi laø tu taäp ñònh.

“Thieän nam töû! Sao goïi laø tu taäp ñònh moät caùch chaân chaùnh? Neáu vì chuùng sanh maø tu taäp ñònh, ñöôïc taâm bình ñaúng ñoái vôùi taát caû chuùng sanh; vì muoán giuùp cho chuùng sanh ñöôïc phaùp khoâng thoái chuyeån; vì muoán cho chuùng sanh ñöôïc ñöôïc taâm cuûa baäc thaùnh; vì muoán cho chuùng sanh ñaït ñöôïc Ñaïi thöøa; vì muoán hoä trì Chaùnh phaùp Voâ thöôïng; vì muoán giuùp cho chuùng sanh khoâng thoái chuyeån taâm Boà-ñeà; vì muoán giuùp cho chuùng sanh ñaït ñöôïc pheùp ñònh Thuû-laêng-nghieâm; vì muoán giuùp cho chuùng sanh ñaït ñöôïc pheùp ñònh Kim cang; vì muoán giuùp cho chuùng sanh ñaït ñöôïc Ñaø-la-ni; vì muoán giuùp cho chuùng sanh ñaït ñöôïc Boán phaùp voâ ngaïi; vì muoán giuùp cho chuùng sanh thaáy ñöôïc taùnh Phaät; trong khi tu taäp nhöõng coâng haïnh nhö vaäy laïi khoâng thaáy coù ñònh, khoâng thaáy coù hình töôùng cuûa ñònh, khoâng thaáy ngöôøi tu taäp, khoâng thaáy coù quaû baùo. Thieän nam töû! Neáu coù theå [tu taäp] nhö vaäy, ñoù goïi laø tu taäp ñònh.

1 Baûn Haùn vaên duøng chöõ “tam-muoäi”, ôû ñaây ñoàng nghóa vôùi “ñònh”. Nhöng trong caâu hoûi cuûa Boà Taùt Sö Töû Hoáng duøng chöõ “ñònh”, neân chuùng toâi cuõng dòch nhaát quaùn laø “ñònh” ñeå ñoäc giaû tieän theo doõi.

2 Chín loã (cöûu khoång, hay cöûu khieáu): chæ caùc loã thoâng giöõa cô theå vaø moâi tröôøng beân ngoaøi, goàm 2 maét, 2 loã muõi, 2 loã tai, mieäng vaø 2 loã ñaïi, tieåu tieän. Chín loã naøy thöôøng baøi tieát ra nhöõng chaát nhô nhôùp khoâng saïch neân goïi laø baát tònh.

501


“Sao goïi laø tu trí tueä? Neáu ngöôøi tu haønh coù yù nghó raèng: ‘Neáu ta tu taäp trí tueä nhö theá naøy, aét seõ ñöôïc giaûi thoaùt, ra khoûi ba ñöôøng aùc. Ai laø ngöôøi coù theå laøm lôïi ích taát caû chuùng sanh? Ai laø ngöôøi coù theå cöùu ñoä moïi ngöôøi thoaùt khoûi ñöôøng sanh töû? Ñöùc Phaät ra ñôøi thaät khoù gaëp, nhö hoa Öu-ñaøm-baùt, nay ta coù khaû naêng döùt tröø ñöôïc moïi phieàn naõo troùi buoäc, ñaït ñöôïc quaû vò giaûi thoaùt, vaäy ta phaûi sieâng naêng tu taäp trí tueä ñeå mau choùng döùt tröø phieàn naõo, mau choùng ñöôïc ñoä thoaùt.’ Neáu tu taäp nhö theá thì khoâng goïi laø tu taäp trí tueä.

“Sao goïi laø tu taäp trí tueä moät caùch chaân chaùnh? Ngöôøi trí neáu quaùn xeùt raèng: ‘Sanh, giaø, cheát ñeàu laø khoå. Taát caû chuùng sanh bò voâ minh che laáp neân khoâng bieát tu taäp Chaùnh ñaïo voâ thöôïng. Ta nguyeän ñem thaân naøy thay theá taát caû chuùng sanh chòu söï khoå naõo cuøng cöïc. Nguyeän cho nhöõng taâm baàn cuøng, haï tieän, phaù giôùi vaø nhöõng nghieäp tham lam, saân haän, si meâ cuûa taát caû chuùng sanh thaûy ñeàu tuï taäp vaøo thaân ta! Nguyeän cho chuùng sanh khoâng khôûi taâm tham lam, baùm giöõ, khoâng bò danh saéc troùi buoäc! Nguyeän cho taát caû chuùng sanh sôùm vöôït ra khoûi voøng sanh töû, duø rieâng mình ta ôû laïi trong sanh töû cuõng khoâng chaùn ngaùn! Nguyeän cho taát caû ñeàu ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà!’ Trong khi tu taäp nhö vaäy, khoâng thaáy coù trí tueä, khoâng thaáy coù hình töôùng cuûa trí tueä, khoâng thaáy coù ngöôøi tu, khoâng thaáy coù quaû baùo. Nhö theá goïi laø tu taäp trí tueä.

“Thieän nam töû! Ngöôøi tu taäp giôùi, ñònh, trí tueä nhö vaäy goïi laø Boà Taùt. Ai khoâng theå tu giôùi, ñònh, tueä nhö vaäy goïi laø Thanh vaên.

502


“Laïi nöõa, thieän nam töû! Sao laïi goïi laø tu taäp giôùi? Laø coù theå phaù tröø möôøi saùu ñieàu xaáu aùc cuûa taát caû chuùng sanh. Nhöõng gì laø möôøi saùu? Moät laø vì lôïi maø nuoâi deâ con hay deâ, ñeán khi beùo maäp thì baùn ñi. Hai laø vì lôïi maø mua nhöõng con deâ aáy veà gieát thòt. Ba laø vì lôïi maø nuoâi lôïn con hoaëc lôïn, ñeán khi beùo maäp thì baùn ñi. Boán laø vì lôïi maø mua nhöõng con lôïn aáy veà gieát thòt. Naêm laø vì lôïi maø nuoâi boø hoaëc ngheù con, ñeán khi beùo maäp thì baùn ñi. Saùu laø vì lôïi maø mua nhöõng con boø aáy veà gieát thòt. Baûy laø vì lôïi maø nuoâi gaø cho beùo maäp roài baùn. Taùm laø vì lôïi maø mua gaø veà gieát thòt. Chín laø caâu caù. Möôøi laø saên baãy thuù. Möôøi moät laø cöôùp giaät. Möôøi hai laø laøm keû ñao phuû haønh hình ñoàng loaïi.1 Möôøi ba laø giaêng löôùi baét chim. Möôøi boán laø noùi hai löôõi [coá yù gaây chia reõ]. Möôøi laêm laø laøm keû cai nguïc [haønh haï ngöôøi moät caùch phi lyù].2 Möôøi saùu laø hoïc duøng buøa chuù [taø vaïy] ñeå baét caùc loaøi roàng, raén3... [laøm vui.]

1 Nguyeân baûn Haùn vaên laø khoâi khoaùi (魁膾), caùc baûn tröôùc ñaây ñeàu dòch laø ngöôøi haøng thòt, baùn thòt hoaëc baêm thòt laøm nem chaû... Ñoù chæ laø suy ñoaùn töø nghóa cuûa chöõ khoaùi (膾). Trong Taïp A-tì-ñaøm taâm luaän, quyeån 3, xeáp ñaây laø nghieäp aùc thöù 8 vaø giaûi thích nhö sau: 魁膾，指爲官操刀行刑之人。謂人本同類，彼雖犯法，理固當死，然習操刀之業以害其生，實爲惡行。(Khoâi khoaùi, chæ vi quan thao ñao haønh hình chi nhaân. Vò nhaân baûn ñoàng loaïi, bæ tuy phaïm phaùp, lyù coá ñöông töû, nhieân taäp thao ñao chi nghieäp dó haïi kyø sanh, thaät vi aùc haïnh.) Nhö vaäy, roõ raøng nhöõng caùch dòch tröôùc ñaây ñeàu khoâng ñuùng. Chuùng toâi caên cöù söï giaûi thích ôû ñaây ñeå dòch nhö treân.

2 Veà nghieäp aùc naøy, Taïp A-tì-ñaøm taâm luaän, quyeån 3 ghi laø “thuû nguïc” (守獄), xeáp vaøo nghieäp aùc thöù 9 vaø giaûi thích nhö sau: 守獄,指獄吏。謂守其牢獄，以杻械枷鎖，非理淩虐罪囚，無慈善心，是爲惡行。(Thuû nguïc, chæ nguïc laïi, vò thuû kyø lao nguïc, dó söûu giôùi giaø toûa, phi lyù laêng ngöôïc toäi tuø, voâ töø thieän taâm, thò vi aùc haïnh.) Chuùng toâi caên cöù söï giaûi thích naøy ñeå theâm phaàn phuï dòch cho roõ nghóa, traùnh söï nhaàm laãn.

3 Nguyeân baûn duøng hai chöõ “chuù long” cuõng raát khoù hieåu. Trong Taïp A-tì-ñaøm taâm luaän, quyeån 3, giaûi thích nhö sau: 咒龍︰謂習諸邪法咒術，咒于龍蛇，以爲戲樂。(Chuù long, vò taäp chuù chö taø phaùp chuù thuaät, chuù vu long xaø, dó vi hí laïc.) Chuùng toâi caên cöù vaøo söï giaûi thích naøy ñeå dòch nhö treân.

503


“Neáu ai coù theå vì chuùng sanh tröø döùt möôøi saùu nghieäp aùc ñoù thì goïi laø tu giôùi.

“Sao goïi laø tu ñònh? Laø coù theå döùt tröø taát caû caùc pheùp ñònh cuûa taát caû theá gian, chaúng haïn nhö laø: pheùp ñònh Voâ thaân, coù theå khieán chuùng sanh sanh taâm ñieân ñaûo, cho ñoù laø Nieát-baøn; caùc pheùp ñònh Höõu voâ bieân taâm, Tònh tuï, Theá bieân, Theá ñoaïn, Theá taùnh, Theá tröôïng phu, Phi töôûng phi phi töôûng. Nhöõng pheùp ñònh aáy khieán cho chuùng sanh sanh taâm ñieân ñaûo, cho ñoù laø Nieát-baøn. Neáu ai coù theå döùt tröø vónh vieãn nhöõng pheùp ñònh [theá gian] aáy thì goïi laø tu taäp ñònh.

“Sao goïi laø tu taäp trí tueä? Laø coù theå phaù tröø nhöõng söï thaáy bieát xaáu aùc cuûa theá gian. Taát caû chuùng sanh ñeàu coù söï thaáy bieát xaáu aùc, chaúng haïn nhö thaáy saéc ñoù töùc laø ngaõ, cuõng laø nhöõng vaät cuûa ta; hoaëc thaáy trong saéc coù ngaõ, trong ngaõ coù saéc... Cho ñeán ñoái vôùi thöùc cuõng thaáy bieát nhö vaäy.1 Hoaëc thaáy raèng caùi thöôøng coøn laø ngaõ; tuy saéc dieät maát nhöng ngaõ vaãn coøn. Hoaëc thaáy raèng saéc töùc laø ngaõ, neân saéc dieät maát thì ngaõ dieät maát. Laïi nhö coù ngöôøi noùi: ‘Ngöôøi taïo taùc laø ngaõ, ngöôøi thoï nhaän laø saéc.’ Hoaëc coù ngöôøi noùi: ‘Ngöôøi taïo taùc laø saéc, ngöôøi thoï nhaän laø ngaõ.’ Hoaëc coù ngöôøi noùi: ‘Khoâng coù taïo taùc, khoâng coù thoï nhaän, töï sanh töï dieät, thaûy ñeàu khoâng coù nhaân duyeân.’ Hoaëc coù ngöôøi noùi: ‘Khoâng coù taïo taùc, khoâng coù thoï nhaän, heát thaûy ñeàu do ñaáng Töï taïi laøm ra.’ Hoaëc nhö coù ngöôøi noùi: ‘Khoâng coù ngöôøi taïo taùc, khoâng coù ngöôøi thoï nhaän, thaûy ñeàu do thôøi tieát laøm ra.’ Hoaëc coù ngöôøi laïi noùi: ‘Ngöôøi taïo taùc, keû

1 “Cho ñeán ñoái vôùi thöùc”, laø yù noùi toùm löôïc ñoái vôùi taát caû naêm aám: saéc, thoï, töôûng, haønh vaø thöùc.

504


thoï nhaän ñeàu laø khoâng coù. Chæ coù Naêm ñaïi nhö ñaát, nöôùc v.v... goïi laø chuùng sanh.

“Thieän nam töû! Neáu ai phaù tröø ñöôïc nhöõng söï thaáy bieát xaáu aùc ñoù cuûa taát caû chuùng sanh thì goïi laø tu taäp trí tueä.

“Thieän nam töû! Tu taäp giôùi laø laøm cho thaân ñöôïc vaéng laëng an tónh. Tu taäp ñònh laø laøm cho taâm ñöôïc vaéng laëng an tónh. Tu taäp trí laø tröø dieät loøng nghi ngôø. Tröø dieät loøng nghi ngôø laø ñeå tu taäp theo ñaïo. Tu taäp ñaïo laø ñeå thaáy taùnh Phaät. Thaáy taùnh Phaät laø ñeå ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà laø ñeå ñaït ñeán Voâ thöôïng Ñaïi Nieát-baøn. Ñaït ñeán Ñaïi Nieát-baøn laø ñeå döùt tröø taát caû sanh töû cuûa chuùng sanh, döùt tröø taát caû phieàn naõo, döùt tröø taát caû caùc caûnh giôùi hieän höõu, döùt tröø taát caû caùc giôùi,1 [cho ñeán] döùt tröø taát caû caùc chaân lyù. Döùt tröø taát caû töø sanh töû cho ñeán caùc chaân lyù laø ñeå ñaït ñöôïc caùc phaùp thöôøng, laïc, ngaõ, tònh.”

Boà Taùt Sö Töû Hoáng laïi thöa hoûi: “Baïch Theá Toân! Nhö Phaät coù daïy: ‘Neáu khoâng sanh khoâng dieät thì goïi laø Ñaïi Nieát-baøn. Phaùp sanh ra ñoù cuõng laø khoâng sanh khoâng dieät nhö vaäy, taïi sao chaúng ñöôïc goïi laø Nieát-baøn?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Ñuùng vaäy, ñuùng vaäy! Ñuùng nhö lôøi oâng noùi. Phaùp sanh aáy tuy cuõng laø khoâng sanh khoâng dieät, nhöng laïi coù khôûi ñaàu, coù keát thuùc.”

Boà Taùt Sö Töû Hoáng laïi thöa hoûi: “Baïch Theá Toân! Phaùp sanh töû cuõng khoâng coù khôûi ñaàu, khoâng coù keát thuùc. Neáu

1 Ñaây coù leõ chæ 18 giôùi, töùc 6 caên (maét, tai, muõi, löôõi, thaân, yù) thieäp nhaäp vôùi 6 traàn (hình saéc, aâm thanh, muøi höông, vò neám, söï xuùc chaïm, caùc phaùp) vaø 6 thöùc ôû giöõa. Taát caû 18 phaùp naøy ñeàu laø nôi sinh khôûi moïi voïng tình cuûa chuùng sanh, neân goïi chung laø 18 giôùi (thaäp baùt giôùi).

505


khoâng coù khôûi ñaàu, khoâng coù keát thuùc thì goïi laø thöôøng toàn. Thöôøng töùc laø Nieát-baøn, vì sao khoâng goïi sanh töû laø Nieát-baøn?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Phaùp sanh töû aáy ñeàu coù nhaân quaû. Vì coù nhaân quaû neân khoâng goïi laø Nieát-baøn. Vì sao vaäy? Vì baûn theå cuûa Nieát-baøn laø khoâng coù nhaân quaû.”

Boà Taùt Sö Töû Hoáng baïch Phaät: “Theá Toân! Nieát-baøn ñoù cuõng coù nhaân quaû. Nhö Phaät coù noùi keä raèng:

Do nhaân maø sanh coõi trôøi,Do nhaân maø ñoïa ñöôøng aùc,Do nhaân maø ñöôïc Nieát-baøn, Neân taát caû ñeàu coù nhaân.

“Nhö luùc tröôùc, Phaät coù daïy chö tyø-kheo raèng: ‘Nay ta saép noùi veà ñaïo quaû cuûa sa-moân. Sa-moân laø ngöôøi coù theå tu taäp ñaày ñuû giôùi, ñònh, trí tueä. Ñaïo, laø Taùm Thaùnh ñaïo. Quaû cuûa sa-moân laø noùi Nieát-baøn.

“Baïch Theá Toân! Nieát-baøn laø nhö vaäy, haù chaúng phaûi quaû sao? Vì sao Phaät noùi raèng: ‘Baûn theå cuûa Nieát-baøn laø khoâng coù nhaân quaû?’”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Choã tuyeân thuyeát cuûa ta veà nhaân Nieát-baøn ñoù, laø noùi taùnh Phaät. Taùnh cuûa taùnh Phaät khoâng sanh ra Nieát-baøn. Cho neân ta noùi Nieát-baøn khoâng coù nhaân. Vì coù theå phaù tröø phieàn naõo neân goïi laø quaû lôùn; vì khoâng do ñaïo maø sanh ra neân goïi laø khoâng coù quaû. Cho neân Nieát-baøn laø khoâng coù nhaân, khoâng coù quaû.”

Boà Taùt Sö Töû Hoáng baïch raèng: “Theá Toân! Taùnh Phaät cuûa chuùng sanh laø chung nhau hay moãi ngöôøi ñeàu rieâng

506


coù? Neáu laø chung nhau, thì khi moät ngöôøi ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, leõ ra taát caû chuùng sanh cuõng ñeàu ñaït ñöôïc!

“Baïch Theá Toân! Ví nhö hai möôi ngöôøi coù chung moät moái oaùn thuø. Neáu moät ngöôøi tröø ñöôïc moái oaùn thuø ñoù, möôøi chín ngöôøi kia cuõng ñöôïc döùt tröø. Taùnh Phaät cuõng vaäy, khi moät ngöôøi ñaït ñöôïc, nhöõng ngöôøi khaùc leõ ra cuõng ñeàu ñaït ñöôïc!

“Coøn neáu moãi ngöôøi ñeàu rieâng coù, aét phaûi laø voâ thöôøng. Vì sao vaäy? Vì [laø phaùp] tính ñeám ñöôïc. Nhöng Phaät coù daïy: ‘Taùnh Phaät cuûa chuùng sanh khoâng phaûi moät, khoâng phaûi hai.’ Neáu moãi ngöôøi ñeàu rieâng coù, leõ ra khoâng theå noùi raèng: ‘Chö Phaät laø bình ñaúng.’ Cuõng khoâng theå noùi raèng: ‘Taùnh Phaät nhö hö khoâng.’”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Taùnh Phaät cuûa chuùng sanh khoâng phaûi moät, khoâng phaûi hai. Chö Phaät laø bình ñaúng, gioáng nhö hö khoâng. Taát caû chuùng sanh ñoàng coù chung taùnh Phaät; neáu ai coù theå tu taäp Taùm Thaùnh ñaïo, neân bieát raèng ngöôøi aáy seõ ñöôïc thaáy roõ.

“Thieän nam töû! Nôi Tuyeát sôn coù moät thöù coû teân laø nhaãn nhuïc.1 Neáu boø aên coû aáy thì [söõa cuûa noù hoùa] thaønh ñeà-hoà. Taùnh Phaät cuûa chuùng sanh cuõng gioáng nhö vaäy.”

Boà Taùt Sö Töû Hoáng laïi thöa hoûi: “Baïch Theá Toân! Nhö Phaät noùi coû nhaãn nhuïc ñoù, vaäy chæ coù moät hay laø coù nhieàu? Neáu chæ coù moät, boø aên roài aét phaûi heát. Neáu coû aáy coù nhieàu, laøm sao noùi raèng taùnh Phaät cuûa chuùng sanh cuõng gioáng nhö vaäy?1 Ví duï naøy ñaõ ñöôïc Phaät neâu ra ôû trang 282 cuûa taäp kinh naøy.

507


“Nhö lôøi Phaät daïy: ‘Neáu ai tu taäp Taùm Thaùnh ñaïo aét seõ thaáy taùnh Phaät.’ Nghóa aáy chaúng ñuùng! Vì sao vaäy? Neáu ñaïo laø moät, nhö coû nhaãn nhuïc, leõ ra phaûi [coù luùc] heát. Nhö ñaïo aáy [coù theå] heát thì moät ngöôøi tu roài, nhöõng ngöôøi khaùc aét khoâng coøn [ñaïo] ñeå tu! Neáu ñaïo laø nhieàu, laøm sao coù theå noùi raèng tu taäp ñaày ñuû? [Ngöôøi tu taäp thaønh ñaïo roài] cuõng khoâng theå goïi laø [thaønh töïu] Nhaát thieát chuûng trí!”1

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Ví nhö con ñöôøng baèng thaúng, taát caû chuùng sanh ñeàu ñi treân ñöôøng, khoâng coù chöôùng ngaïi. Giöõa ñöôøng coù caây lôùn che boùng maùt, ngöôøi ñi ñöôøng ñeàu döøng laïi nghæ ngôi döôùi ñoù. Boùng maùt cuûa caây aáy laø thöôøng toàn, khoâng bieán ñoåi, khoâng tieâu maát, khoâng ai mang ñi ñöôïc.

“Con ñöôøng aáy ví nhö [Taùm] Thaùnh ñaïo, boùng maùt cuûa caây ví nhö taùnh Phaät.

“Thieän nam töû! Ví nhö thaønh lôùn chæ coù moät cöûa. Tuy coù nhieàu ngöôøi do cöûa aáy maø ra vaøo, cuõng khoâng coù ai [thaáy] chöôùng ngaïi, khoâng ai huûy hoaïi [cöûa aáy] maø mang ñi.

“Thieän nam töû! Ví nhö caây caàu baéc ngang soâng, [nhieàu] ngöôøi ñi treân ñoù cuõng khoâng ai bò ngaên caûn, cuõng khoâng ai huûy hoaïi [caây caàu aáy] maø mang ñi.

“Thieän nam töû! Ví nhö vò löông y trò khaép caùc beänh, cuõng khoâng ai coù theå ngaên caûn vò aáy phaûi trò nôi naøy, boû nôi kia. Caùc Thaùnh ñaïo vaø taùnh Phaät cuõng gioáng nhö vaäy.”

Boà Taùt Sö Töû Hoáng baïch Phaät: “Theá Toân! Nhöõng ví duï vöøa daãn ra ñoù, yù nghóa chaúng ñuùng. Vì sao vaäy? Keû ñi 1 Nguyeân baûn Haùn vaên duøng “Taùt-baø-nhaõ” (Sarvajña), dòch nghóa laø Nhaát thieát

chuûng trí, hay cuõng goïi taét laø Nhaát thieát trí, chæ trí tueä cuûa baäc giaùc ngoä vieân maõn, vì coù theå thaáu suoát taát caû moïi söï vaät, thaáu suoát caû quaù khöù, hieän taïi vaø töông lai.

508


tröôùc treân ñöôøng laøm ngaên trôû keû ñi sau, vì sao noùi raèng khoâng coù chöôùng ngaïi? Caùc ví duï khaùc cuõng ñeàu nhö theá. Neáu Thaùnh ñaïo vaø taùnh Phaät laø nhö vaäy, thì moät ngöôøi ñang tu leõ ra phaûi laøm ngaên trôû nhöõng ngöôøi khaùc!”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Lôøi oâng noùi ñoù laø khoâng hôïp nghóa. Ví duï con ñöôøng maø ta daãn ra laø loaïi ví duï chæ laáy moät phaàn yù nghóa, khoâng phaûi taát caû.

“Thieän nam töû! Nhö ñöôøng ñi cuûa theá gian aét phaûi coù chöôùng ngaïi, choã naøy khaùc vôùi choã kia, khoâng heà gioáng nhau. Con ñöôøng voâ laäu khoâng gioáng nhö vaäy, coù theå khieán chuùng sanh khoâng coù chöôùng ngaïi, bình ñaúng khoâng hai, khoâng coù choã ngaên trôû, khoâng coù choã naøy khaùc vôùi choã kia. Con ñöôøng Chaùnh ñaïo nhö vaäy coù theå laøm nhaân thaønh töïu cho taùnh Phaät cuûa taát caû chuùng sanh, chaúng phaûi [thuoäc loaïi] nhaân sanh ra. Cuõng nhö ngoïn ñeøn soi saùng roõ moïi vaät, [thaät khoâng heà sanh ra moïi vaät, nhöng nhôø noù maø ngöôøi ta thaáy ñöôïc roõ raøng moïi vaät.]

“Thieän nam töû! Taát caû chuùng sanh ñeàu [coù] voâ minh laøm nhaân duyeân vôùi haønh, khoâng theå noùi raèng: ‘Voâ minh cuûa moät ngöôøi ñaõ laø nhaân duyeân vôùi haønh roài thì nhöõng ngöôøi khaùc leõ ra laø khoâng.’ Taát caû chuùng sanh ñeàu coù voâ minh laøm nhaân duyeân vôùi haønh. Cho neân noùi raèng: ‘Ñoái vôùi Möôøi hai nhaân duyeân, taát caû [chuùng sanh] ñeàu bình ñaúng.’ Chaùnh ñaïo voâ laäu maø chuùng sanh tu taäp cuõng gioáng nhö vaäy, ñeàu döùt tröø moïi phieàn naõo laø nhaân sanh vaøo caùc caûnh giôùi hieän höõu. Vì nghóa aáy neân goïi laø bình ñaúng. Nhö ngöôøi ñaõ chöùng ñaéc thì söï thaáy bieát choã naøy hay choã kia ñeàu khoâng coù chöôùng ngaïi. Ñoù goïi laø Nhaát thieát chuûng trí.”

509


Boà Taùt Sö Töû Hoáng laïi thöa hoûi: “Baïch Theá Toân! Taát caû chuùng sanh khoâng phaûi cuøng moät loaïi thaân, hoaëc mang thaân ngöôøi, hoaëc thaân suùc sanh, ngaï quyû, ñòa nguïc. Nhö vaäy laø nhieàu thaân khaùc nhau, chaúng phaûi moät loaïi; vì sao noùi raèng taùnh Phaät laø moät?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Ví nhö coù ngöôøi boû thuoác ñoäc vaøo söõa. Töø söõa cho ñeán ñeà-hoà, thaûy ñeàu coù ñoäc. Söõa khoâng goïi laø kem söõa, kem söõa khoâng goïi laø söõa; cho ñeán ñeà-hoà cuõng vaäy. Teân goïi tuy thay ñoåi nhöng taùnh ñoäc vaãn khoâng maát. Trong caû naêm moùn [cheá bieán töø söõa] thaûy ñeàu coù ñoäc. Nhö aên moùn ñeà-hoà aáy coù theå boû maïng, nhöng thaät ra [thì ngöôøi kia] khoâng boû thuoác ñoäc vaøo ñeà-hoà! Taùnh Phaät cuûa chuùng sanh cuõng vaäy, tuy ôû trong Naêm ñöôøng,1 thoï laáy caùc thaân khaùc nhau, nhöng taùnh Phaät aáy vaãn laø moät, thöôøng khoâng bieán ñoåi.”

Boà Taùt Sö Töû Hoáng baïch Phaät: “Theá Toân! Trong möôøi saùu nöôùc lôùn coù saùu thaønh lôùn laø Xaù-baø-ñeà, Baø-chæ-ña, Chieâm-baø, Tyø-xaù-ly, Ba-la-naïi vaø Vöông-xaù.2 Saùu thaønh aáy hieän laø lôùn nhaát ñôøi nay, vì sao Nhö Lai boû nhöõng thaønh aáy maø ñeán choán heûo laùnh toài taøn chaät heïp laø thaønh Caâu-thi-na naøy ñeå nhaäp Nieát-baøn?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! OÂng chôù neân noùi raèng thaønh Caâu-thi-na naøy laø choán heûo laùnh toài taøn chaät heïp, maø neân noùi raèng: ‘Thaønh naøy ñöôïc trang nghieâm bôûi coâng ñöùc vi dieäu.’ Vì sao vaäy? Vì ñaây laø choã ñi ñeán cuûa chö Phaät, Boà Taùt.1 Naêm ñöôøng (Nguõ ñaïo): chæ chung caùc caûnh giôùi taùi sanh cuûa chuùng sanh, goàm

ñòa nguïc, ngaï quyû, suùc sanh, coõi ngöôøi vaø coõi trôøi.2 Teân Phaïn ngöõ cuûa caùc thaønh naøy laàn löôït theo thöù töï keå treân laø Śravasti, Sāketa,

Campa, Vaiśali, Barānāsi vaø Rājagriha.

510


“Thieän nam töû! Nhö nhaø cuûa keû ngheøo heøn, neáu coù vua gheù qua thì neân khen ngôïi laø trang nghieâm toát ñeïp, thaønh töïu phöôùc ñöùc, neân môùi coù theå khieán ñöùc vua xa giaù ngöï ñeán.

“Thieän nam töû! Nhö moät ngöôøi ñang beänh naëng, uoáng moät vò thuoác xaáu teä. Uoáng xong lieàn khoûi beänh. Ngöôøi aáy lieàn laáy laøm vui veû, khen raèng: ‘Vò thuoác naøy laø nhieäm maàu kyø dieäu nhaát, coù theå giuùp ta khoûi beänh!’

“Thieän nam töû! Nhö ngöôøi ñi thuyeàn giöõa bieån caû, boãng nhieân thuyeàn chìm, khoâng bieát baùm vaøo ñaâu. Roài nhôø baùm moät caùi xaùc cheát maø [soáng soùt] vaøo ñöôïc trong bôø. Khi vaøo bôø roài, ngöôøi laáy laøm vui möøng, khen ngôïi xaùc cheát aáy raèng: ‘Ta nhôø gaëp xaùc cheát naøy môùi ñöôïc bình an.’

“Thaønh Caâu-thi-na naøy cuõng vaäy, thaät laø choã chö Phaät, Boà Taùt ñi ñeán, sao laïi goïi laø nôi heûo laùnh toài taøn chaät heïp?

“Thieän nam töû! Ta nhôù thuôû xöa, caùch nay voâ soá kieáp nhieàu nhö soá caùt soâng Haèng, vaøo moät kieáp teân laø Thieän Giaùc, coù vò Thaùnh vöông hoï Kieàu-thi-ca ñaày ñuû baûy moùn baùu1 vaø moät ngaøn ngöôøi con trai. Vua aáy baét ñaàu taïo laäp thaønh naøy, hai beà ngang doïc ñeàu roäng möôøi hai do-dieân, trang nghieâm baèng baûy moùn baùu. Trong vuøng naøy coù nhieàu con soâng nöôùc chaûy hieàn hoøa, trong treûo vaø ngoït maùt. 1 Baûy moùn baùu (Thaát baûo) cuûa vò Chuyeån luaân Thaùnh vöông, do phöôùc ñöùc chieâu

caûm maø töï coù, goàm: Luaân baûo (baùnh xe baùu, coù theå cöôõi bay ñi khaép thieân haï), töôïng baûo (voi baùu), maõ baûo (ngöïa baùu), ma-ni baûo (haït chaâu nhö yù), nöõ baûo (myõ nhaân xinh ñeïp vaø hieàn thuïc nhaát, coù theå hieåu ñöôïc yù vua), taïng baûo (hay chuû taïng thaàn baûo, laø vò quan coi giöõ kho taøng coù khaû naêng tìm ra moïi kho taøng trong thieân haï, döôùi bieån saâu, ñeå vua tuøy yù tieâu duøng), binh baûo (hay chuû binh thaàn baûo, laø vò töôùng soaùi taøi gioûi naém giöõ binh quyeàn, coù theå giuùp vua chinh phuïc thieân haï).

511


Ñoù laø caùc soâng Ni-lieân-thieàn, Y-la-baït-ñeà, Hy-lieân-thieàn, Y-söu-vò-vieân, Tyø-baø-xaù-na... Taát caû coù ñeán naêm traêm con soâng [nhö vaäy]. Doïc theo ven soâng, ôû hai bôø ñeàu coù caây coái raäm raïp, hoa quaû töôi ngon.

“Thuôû aáy, nhaân daân soáng laâu voâ cuøng. Baáy giôø, vò Chuyeån luaân Thaùnh vöông ñaõ qua moät traêm naêm roài lieàn noùi raèng: ‘Theo lôøi Phaät daïy thì taát caû caùc phaùp ñeàu laø voâ thöôøng. Neáu ai coù theå tu taäp Möôøi ñieàu laønh aét döùt tröø ñöôïc noãi khoå voâ thöôøng lôùn lao ñoù.’ Nhaân daân nghe ñöôïc lôøi aáy, thaûy ñeàu cuøng nhau kính caån tu taäp theo Möôøi ñieàu laønh.

“Thuôû aáy, ta ñöôïc nghe danh hieäu Phaät, thoï trì Möôøi ñieàu laønh, suy xeùt vaø tu taäp, laàn ñaàu tieân khôûi phaùt taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Phaùt taâm nhö vaäy roài, ta laïi ñem phaùp aáy maø truyeàn daïy cho khaép voâ löôïng voâ bieân chuùng sanh, raèng taát caû caùc phaùp ñeàu laø voâ thöôøng, bieán ñoåi, hö hoaïi.

“Cho neân nay ta trôû laïi xöù naøy, cuõng daïy raèng caùc phaùp laø voâ thöôøng, bieán ñoåi, hö hoaïi, chæ rieâng noùi raèng thaân Phaät laø phaùp thöôøng truï maø thoâi!

“Ta nhôù laïi nhaân duyeân thuôû tröôùc ñaõ töøng ñeán ñaây, neân ngaøy nay môùi ñeán nôi naøy maø nhaäp Nieát-baøn, cuõng laø baùo ñaùp ôn xöa cuûa vuøng ñaát naøy. Vì nghóa aáy, trong kinh ta coù daïy raèng: ‘Laø ñeä töû Phaät, khi ñaõ thoï aân thì phaûi lo vieäc baùo ñaùp.’

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Thuôû xöa, chuùng sanh soáng laâu ñeán voâ löôïng tuoåi. Baáy giôø, thaønh naøy teân laø Caâu-xaù-baït-ñeà, ngang doïc ñeàu roäng naêm möôi do-dieân. Thuôû aáy, trong

512


coõi Dieâm-phuø-ñeà, daân cö laøng maïc keá caän nhau, gaàn guõi nhö trong taàm bay cuûa con gaø.1 Coù moät vò Chuyeån luaân vöông teân laø Thieän Kieán, coù ñuû baûy moùn baùu vaø moät ngaøn ngöôøi con trai, cai trò khaép Boán coõi thieân haï. Vò thaùi töû lôùn nhaát cuûa ngaøi nhôø [tu taäp] suy xeùt Chaùnh phaùp maø ñaéc quaû Phaät Bích-chi.

“Thuôû aáy, vò Chuyeån luaân vöông sau khi thaáy thaùi töû cuûa mình thaønh Phaät Bích-chi, oai nghi saùng rôõ, thaàn thoâng ít coù, lieàn thaûn nhieân töø boû ngoâi vua nhö ngöôøi ta nhoå baõi nöôùc boït, ñeán xuaát gia giöõa röøng caây sa-la naøy. Trong suoát taùm vaïn naêm ngaøi tu taäp taâm töø. Roài ñoái vôùi caùc taâm bi, taâm hyû vaø taâm xaû, ngaøi cuõng tu taäp moãi taâm trong suoát taùm vaïn naêm nhö vaäy.

“Thieän nam töû! Thaùnh vöông Thieän Kieán thuôû aáy nay chính laø ta ñaây. Cho neân ngaøy nay ta thöôøng öa thích an truï trong boán phaùp töø, bi, hyû, xaû. Boán phaùp aáy goïi laø Tam-muoäi. Vì nghóa aáy, thaân Nhö Lai laø thöôøng, laïc, ngaõ, tònh.

“Thieän nam töû! Vì nhaân duyeân aáy, hoâm nay ta ñeán taïi thaønh Caâu-thi-na naøy, giöõa röøng caây sa-la maø vaøo Chaùnh ñònh.

“Thieän nam töû! Ta laïi nhôù thuôû xöa, caùch nay voâ löôïng kieáp, thaønh naøy teân laø Ca-tyø-la-veä. Vua trong thaønh teân laø Baïch Tònh, phu nhaân cuûa vua teân laø Ma-da. Vua coù moät con trai teân laø Taát-ñaït-ña. Thuôû aáy, thaùi töû khoâng

1 Nguyeân baûn Haùn vaên duøng “keâ phi töông caäp”, Nieát-baøn kinh sôù giaûi thích laø: 鷄飛相及言其近也以鷄飛不遠故 - Keâ phi töông caäp, ngoân kyø caän daõ, dó keâ phi baát vieãn coá. (Keâ phi töông caäp, ñoù laø noùi gaàn guõi nhau, con gaø bay cuõng khoâng thaáy xa.)

513


caàn thaày daïy, töï mình suy xeùt maø thaønh töïu chaùnh quaû Voâ thöôïng Boà-ñeà. Ngaøi coù hai ñeä töû laø Xaù-lôïi-phaát vaø Ñaïi Muïc-kieàn-lieân, vò ñeä töû thò giaû teân laø A-nan. Thuôû aáy, ñöùc Theá Toân ôû giöõa hai caây [sa-la] moïc soùng ñoâi maø dieãn thuyeát kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy.

“Thuôû aáy ta ôû trong phaùp hoäi, ñöôïc nghe giaûng phaùp, raèng taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät. Ta nghe nhö vaäy roài, ñoái vôùi ñaïo Boà-ñeà lieàn ñöôïc ñòa vò khoâng coøn thoái chuyeån, beøn töï phaùt nguyeän raèng: ‘Nguyeän trong ñôøi vò lai, khi ta thaønh Phaät thì cha meï, quoác ñoä, danh hieäu, ñeä töû, ngöôøi thò giaû, cho ñeán vieäc thuyeát phaùp giaùo hoùa ñeàu gioáng heät nhö ñöùc Theá Toân hieän nay, khoâng coù gì khaùc. Vì nhaân duyeân aáy, nay ta ñeán taïi nôi naøy roäng baøy giaûng thuyeát kinh Ñaïi Nieát-baøn.

“Thieän nam töû! Khi ta môùi xuaát gia, chöa chöùng ñaéc quaû Phaät, vua Taàn-baø-sa-la coù sai söù ñeán noùi raèng: ‘Neáu Thaùi töû Taát-ñaït-ña leân ngoâi Thaùnh vöông, toâi seõ laøm phaän baày toâi. Neáu ngaøi khoâng thích soáng ñôøi theá tuïc thì khi thaønh Chaùnh quaû, nguyeän ñeán thaønh Vöông-xaù naøy tröôùc heát ñeå thuyeát phaùp ñoä ngöôøi, thoï leã cuùng döôøng cuûa toâi!’ Baáy giôø, ta im laëng nhaän lôøi thænh nguyeän aáy.

“Thieän nam töû! Khi vöøa môùi thaønh töïu A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, ta ñi veà phía nöôùc Kieät-xaø.1 Baáy giôø, ôû vuøng soâng Y-lieân-thieàn coù ngöôøi Baø-la-moân hoï Ca-dieáp cuøng vôùi naêm traêm ñeä töû ôû beân soâng aáy caàu ñaïo voâ thöôïng. Ta vì ngöôøi aáy neân ñeán thuyeát phaùp.

1 Nöôùc Kieät-xaø, töùc laø nöôùc Ma-kieät-ñaø, hay Ma-giaø-ñaø (Magadha), laø nöôùc cuûa vua Taàn-baø-sa-la, kinh ñoâ laø thaønh Vöông-xaù.

514


“Ca-dieáp noùi raèng: ‘Coà-ñaøm! Nay toâi giaø yeáu, ñaõ moät traêm hai möôi tuoåi. Nhaân daân nöôùc Ma-giaø-ñaø cho ñeán Ñaïi vöông Taàn-baø-sa-la ñeàu cho raèng toâi ñaõ chöùng quaû A-la-haùn. Nay neáu toâi ôû tröôùc maët oâng maø nghe vaø thoï nhaän giaùo phaùp, e raèng heát thaûy nhaân daân seõ nghó ngöôïc laïi raèng: ‘Ñaïi ñöùc Ca-dieáp chaúng phaûi laø baäc A-la-haùn sao?’ Coà-ñaøm! [Vì theá toâi] caàu xin oâng haõy mau ñi ñeán xöù khaùc! Neáu nhaân daân ôû ñaây bieát chaéc raèng Coà-ñaøm coù coâng ñöùc hôn toâi, thì boïn chuùng toâi khoâng do ñaâu maø nhaän ñöôïc söï cuùng döôøng [cuûa nhaân daân] nöõa!’

“Khi aáy ta ñaùp raèng: ‘Ca-dieáp! Neáu oâng khoâng quaù lo laéng raèng ta laø keû nhieàu saân haän, xin vui loøng cho ta nguï laïi moät ñeâm, saùng mai seõ ñi sôùm.’

“Ca-dieáp noùi: ‘Coà-ñaøm! Toâi khoâng coù yù gì khaùc, cuõng raát yeâu meán ngaøi. Chæ coù ñieàu laø nôi toâi ôû ñaây coù moät con roàng ñoäc, taùnh raát hung baïo, e noù seõ laøm haïi ngaøi.’

“Ta ñaùp: ‘Ca-dieáp! Trong taát caû caùc thöù ñoäc khoâng gì hôn Ba ñoäc!1 Ta nay ñaõ döùt tröø [ba ñoäc aáy] roài, caùc thöù ñoäc cuûa theá gian ta khoâng heà sôï.’

“Ca-dieáp noùi: ‘Neáu ngaøi khoâng sôï thì toát laém, xin môøi ôû laïi.’

“Thieän nam töû! Luùc baáy giôø, vì muoán hoùa ñoä Ca-dieáp neân ta hieän ra möôøi taùm caùch bieán hoùa nhö trong kinh [A-haøm] coù noùi. Khi aáy, Ca-dieáp cuøng vôùi naêm traêm ngöôøi ñoàng boïn ñöôïc thaáy, nghe nhö vaäy roài, lieàn chöùng quaû A-la-haùn.

“Luùc ñoù, Ca-dieáp coøn coù hai ngöôøi em laø Giaø-da Ca-dieáp

1 Ba ñoäc (Tam ñoäc): chæ ba taâm ñoäc haïi laø tham lam, saân haän vaø si meâ.

515


vaø Na-ñeà Ca-dieáp, [moãi ngöôøi] cuõng coù soá ñeä töû laø naêm traêm ngöôøi, thaûy ñeàu ñöôïc chöùng quaû A-la-haùn.

“Baáy giôø, nhöõng ñoà ñeä cuûa boïn saùu thaày [ngoaïi ñaïo] ôû thaønh Vöông-xaù nghe ñöôïc vieäc aáy lieàn ñoái vôùi ta sanh loøng ñoäc aùc.

“Vì ñaõ nhaän lôøi thænh caàu cuûa vua [Taàn-baø-sa-la tröôùc ñaây], ta lieàn ñeán thaønh Vöông-xaù. Khi ta coøn treân ñöôøng chöa ñeán nôi thì nhaø vua cuøng vôùi raát ñoâng daân chuùng ñaõ keùo ñeán ngheânh tieáp. Ta lieàn vì hoï maø thuyeát phaùp.

“Luùc baáy giôø, khi nghe phaùp roài thì chö thieân ôû coõi trôøi Duïc giôùi coù taùm möôi saùu ngaøn vò phaùt taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

“Trong soá nhöõng ngöôøi ñi theo vua Taàn-baø-sa-la coù moät traêm hai möôi ngaøn ngöôøi chöùng quaû Tu-ñaø-hoaøn.

“Coù voâ soá chuùng sanh ñöôïc thaønh töïu taâm nhaãn nhuïc.

“Khi vaøo thaønh roài, ta hoùa ñoä Xaù-lôïi-phaát vaø Ñaïi Muïc-kieàn-lieân cuøng vôùi caùc ñeä töû cuûa hoï laø hai traêm naêm möôi ngöôøi, thaûy ñeàu buoâng boû nhöõng [taø kieán] tröôùc ñaây, xuaát gia hoïc ñaïo.

“Ta lieàn ôû laïi thaønh Vöông-xaù, thoï nhaän söï cuùng döôøng cuûa vua Taàn-baø-sa-la. Boïn saùu thaày ngoaïi ñaïo lieàn tuï hoïp roài keùo nhau boû ñi sang thaønh Xaù-veä.”

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØNHEÁT QUYEÅN HAI MÖÔI CHÍN

582

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØNQUYEÅN BA MÖÔI

PHAÅM BOÀ TAÙT SÖ TÖÛ HOÁNGPhaåm thöù möôøi moät – Phaàn boán

Baáy giôø, ôû thaønh Xaù-veä coù moät vò tröôûng giaû teân Tu-ñaït-ña, ñeán thaønh Vöông-xaù ñeå lo vieäc cöôùi vôï

cho con, ñang nguï taïi nhaø tröôûng giaû San-ñaøn-na. Khi aáy, chuû nhaø nöûa ñeâm thöùc daäy baûo ngöôøi nhaø raèng: ‘Moïi ngöôøi haõy mau mau thöùc daäy, cuøng nhau queùt doïn trang hoaøng nhaø cöûa vaø baøy bieän caùc moùn aên ngon.’

“Tu-ñaït-ña nghe vaäy, töï nghó raèng: ‘Chaúng phaûi laø hoï muoán thænh vua nöôùc Ma-giaø-ñaø ñaây sao? Hay laø vì coù hoân nhaân neân muoán hoäi hoïp vui veû?’

“Suy nghó nhö vaäy roài lieàn ñeán hoûi chuû nhaø raèng: ‘Coù phaûi ñaïi nhaân muoán thænh vua Taàn-baø-sa-la cuûa nöôùc Ma-giaø-ñaø hay chaêng? Hay vì coù hoân nhaân neân môû hoäi vui veû chaêng? Vì sao phaûi gaáp ruùt ñeán nhö vaäy?’

“Tröôûng giaû ñaùp raèng: ‘Cö só! Khoâng phaûi vaäy. Saùng mai toâi seõ thænh Phaät, laø ñaáng Phaùp vöông Voâ thöôïng.’

“Tröôûng giaû Tu-ñaït vöøa nghe ñeán danh hieäu Phaät thì [boãng döng khoâng hieåu vì sao] toaøn thaân ruùng ñoäng, lieàn hoûi laïi: ‘Phaät laø gì vaäy?’

“Chuû nhaø ñaùp: ‘OÂng thaät chöa nghe bieát gì sao? ÔÛ thaønh Ca-tyø-la coù moät vò trong doøng Thích-ca, teân laø Taát-ñaït-ña,

583


hoï Coà-ñaøm, con vua Baïch Tònh.1 Vò aáy sanh ra chöa bao laâu thì coù moät thaày töôùng ñoaùn raèng veà sau seõ laøm Chuyeån luaân Thaùnh vöông. Vieäc aáy roõ raøng chaéc chaén nhö ngöôøi ta nhìn thaáy roõ traùi am-la trong loøng baøn tay. Nhöng neáu ngaøi khoâng öa thích vieäc aáy, töø boû ra ñi xuaát gia thì seõ khoâng thaày maø töï giaùc ngoä, ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Vò aáy ñaõ döùt tröø hoaøn toaøn tham, saân, si, laø baäc thöôøng truï khoâng bieán ñoåi, khoâng sanh khoâng dieät, khoâng coøn lo sôï. Loøng ngaøi ñoái vôùi taát caû chuùng sanh ñeàu bình ñaúng, thöông yeâu nhö cha meï ñoái vôùi ñöùa con duy nhaát. Thaân taâm cuûa ngaøi cao quyù hôn haún trong taát caû chuùng sanh, nhöng ngaøi khoâng vì theá maø sanh loøng kieâu maïn. Ñoái vôùi söï toân xöng cung kính hay oaùn gheùt gaây haïi, ngaøi vaãn giöõ loøng bình ñaúng khoâng phaân bieät. Ngaøi coù trí tueä thoâng ñaït, ñoái vôùi taát caû caùc phaùp khoâng coù söï ngaên ngaïi, thaønh töïu ñaày ñuû Möôøi söùc, Boán ñöùc chaúng sôï, Nguõ trí Tam-muoäi,2 Ñaïi töø, Ñaïi bi vaø Ba nieäm xöù. Vì theá neân 1 Vua Baïch Tònh: teân khaùc cuûa vua Tònh Phaïn.2 Nguõ trí Tam-muoäi: Theo ñöùc Phaät giaûng giaûi trong kinh Ñaïi Baùt Nieát-baøn naøy ôû

quyeån 31 (trang 76, Taäp 6) thì Nguõ trí Tam-muoäi goàm: 1. Tam-muoäi Voâ thöïc, 2. Tam-muoäi Voâ quaù, 3. Tam-muoäi Thaân yù thanh tònh nhaát taâm, 4. Tam-muoäi Nhaân quaû caâu laïc, 5. Tam-muoäi Thöôøng nieäm. Naêm pheùp tam-muoäi naøy giuùp sanh khôûi trí tueä, neân tuøy theo möùc ñoä phaù tröø phieàn naõo cuõng ñöôïc giaûng giaûi thaønh naêm baäc nhö sau: 1. Sô trí: Haønh giaû khi tu taäp neáu khôûi sanh phieàn naõo, lieàn ngay khi aáy khôûi sanh trí tueä döùt tröø phieàn naõo, laøm cho taâm ñònh ñöôïc thanh tònh nhö baäc thaùnh. 2. Ñeä nhò trí: Taâm ñöôïc thanh tònh nhö baäc thaùnh, töï bieát ñoù khoâng phaûi laø choã phaøm phu coù theå ñaït ñöôïc, maø laø choã haøng trí giaû ngôïi khen xöng taùn. Vì ñaït ñöôïc trí tueä cuûa baäc thaùnh, khoâng goïi laø phaøm phu. Phaân bieät nhö vaäy phaù ñöôïc giaû danh, goïi laø ñeä nhò trí. 3. Ñeä tam trí: Döùt tröø heát thaûy phieàn naõo tham aùi neân goïi laø tòch dieät. Vì tòch dieät neân ñaït ñeân söï nhieäm maàu. Lìa caùc phieàn naõo neân goïi laø xa lìa. Ñaït ñöôïc trí naøy thì lìa xa coõi duïc, goïi laø ñeä tam trí. 4. Ñeä töù trí: Tuøy söï chöùng ñaéc döùt tröø phieàn naõo maø ñöôïc an oån tòch dieät, lìa xa söï vui theá tuïc neân goïi laø hieän taïi an vui, veà sau cuõng an vui. Hieän taïi an vui laø caùi vui döùt tröø phieàn naõo; veà sau an vui laø caùi vui Nieát-baøn. Ñoù goïi laø ñeä töù trí. 5. Ñeä nguõ trí: Haønh giaû thöôøng thöïc haønh taâm voâ töôùng, ñaït ñöôïc söï nhaát taâm xuaát ñònh nhaäp ñònh, goïi laø ñeä nguõ trí. Chöùng ñaéc naêm trí naøy töùc laø

584


xöng hieäu ngaøi laø Phaät. Ngaøi nhaän lôøi môøi thænh cuûa toâi, saùng mai seõ ñeán ñaây. Cho neân caàn phaûi gaáp gaùp, khoâng coù thôøi gian thö thaû maø tieáp ñaõi oâng.’

“Tu-ñaït-ña noùi: ‘Laønh thay! Ñaïi nhaân, ñöùc Phaät maø oâng noùi ñoù, coâng ñöùc thaät khoâng ai baèng! Vaäy hieän nay ngaøi ñang ôû ñaâu?’

“Tröôûng giaû ñaùp: ‘Hieän ngaøi ñang ôû thaønh Vöông-xaù naøy, taïi tinh xaù Truùc Laâm, nôi röøng Ca-lan-ñaø.’

“Khi aáy [ñang coøn trong ñeâm], oâng Tu-ñaït-ña heát loøng nghó nhôù ñeán caùc coâng ñöùc cuûa Phaät nhö Möôøi söùc, Boán ñöùc chaúng sôï, Nguõ trí Tam-muoäi, Ñaïi töø, Ñaïi bi vaø Ba nieäm xöù. Ñang khi nghó nhôù, boãng nhieân coù aùnh saùng röïc rôõ, döôøng nhö luùc ban ngaøy. OÂng lieàn theo aùnh saùng aáy maø ñi ra, ñeán döôùi cöûa thaønh. Do thaàn löïc cuûa Phaät, [tuy chöa ñeán giôø maø] cöûa thaønh töï nhieân môû roäng. OÂng ñi ra khoûi thaønh roài, chôït thaáy coù moät mieáu thôø thieân thaàn beân ñöôøng, lieàn vaøo ñoù leã baùi cung kính. Khi aáy trôøi toái ñen trôû laïi, khieán oâng hoaûng hoát muoán quay trôû veà choã nguï.

“Baáy giôø, ôû cöûa thaønh aáy coù moät vò thieân thaàn hieän ñeán noùi vôùi Tu-ñaït-ña: ‘Naøy oâng, neáu oâng ñeán choã ñöùc Nhö Lai, oâng seõ ñöôïc nhieàu söï toát ñeïp, ích lôïi.’

“Tu-ñaït-ña hoûi: ‘Toát ñeïp, ích lôïi nhö theá naøo?’“Vò thieân thaàn ñaùp: ‘Tröôûng giaû! Neáu coù ngöôøi duøng

nhöõng vaät nhö chaân baûo keát thaønh xaâu, traêm con tuaán

chöùng quaû Tam-muoäi, neân goïi laø Nguõ trí Tam-muoäi. Laïi theo Nieát-baøn kinh sôù giaûi daãn Thaønh luaän quyeån 6, phaåm Nguõ trí, thì Nguõ trí naøy goàm: 1. Phaùp truï trí (法住智): roõ bieát söï sanh khôûi cuûa taát caû caùc phaùp; 2. Neâ-hoaøn trí (泥洹智): roõ bieát söï dieät maát cuûa taát caû caùc phaùp; 3. Voâ tranh trí (無諍智): roõ bieát leõ chaân thaät khoâng coøn phaûi tranh caõi, bieän luaän vôùi baát cöù ai; 4. Nguyeän trí (願智): ñoái vôùi taát caû caùc phaùp khoâng coøn coù söï chöôùng ngaïi; 5. Bieân teá trí (邊際智): ñaït ñöôïc trí tueä toái thöôïng, ñoái vôùi taát caû caùc phaùp thieàn ñònh ñeàu coù theå tu taäp taêng tröôûng, ñöôïc söùc töï taïi.

585


maõ, traêm thôùt voi tô, traêm coã xe baùu, vaøng ñuùc thaønh ngöôøi coù ñeán soá traêm, nöõ nhaân ñoan chaùnh thaân ñeo chuoãi ngoïc, caùc thöù cuûa baùu ñaày daãy, cung ñieän cao ñeïp, nhaø cöûa nguy nga ñieâu khaéc chaïm troå, maâm vaøng luùa baïc, maâm baïc luùa vaøng, moãi thöù ñuû soá moät traêm... mang boá thí cho moät ngöôøi. Roài laïi boá thí cho moät ngöôøi khaùc, cöù nhö vaäy daàn daàn boá thí ñuû khaép cho taát caû moïi ngöôøi trong coõi Dieâm-phuø-ñeà. Coâng ñöùc maø ngöôøi aáy coù ñöôïc cuõng khoâng baèng coâng ñöùc cuûa ngöôøi phaùt taâm ñi ñeán choã ñöùc Nhö Lai chæ vöøa nhaác chaân ñi moät böôùc.’

“Tu-ñaït-ña lieàn hoûi: ‘Thieän nam töû! OÂng laø ai vaäy?’

“Thieân thaàn ñaùp: ‘Tröôûng giaû! Toâi laø Thaéng Töôùng, con nhaø Baø-la-moân, tröôùc ñaây töøng laø thieän tri thöùc cuûa oâng. Ngaøy tröôùc, nhaân ñöôïc gaëp hai vò Xaù-lôïi-phaát vaø Ñaïi Muïc-kieàn-lieân, toâi sanh loøng hoan hyû. Khi boû thaân roài, toâi ñöôïc sanh laøm con cuûa Tyø-sa-moân Thieân vöông ôû phöông Baéc, coù phaän söï thuû hoä thaønh Vöông-xaù naøy. Toâi nhôø leã baùi nhöõng vò nhö Xaù-lôïi-phaát vaø sanh loøng hoan hyû maø ñöôïc thaân hình toát ñeïp nhö theá naøy, huoáng chi ñöôïc gaëp baäc Ñaïi Sö laø ñöùc Nhö Lai vaø leã baùi cuùng döôøng?’

“Tröôûng giaû Tu-ñaït nghe nhö vaäy roài lieàn trôû ra ñöôøng, [laäp töùc] tìm ñeán choã Phaät. Khi ñeán nôi, oâng cung kính leã baùi, ñaàu vaø maët ñeàu cuùi saùt chaân Nhö Lai. Luùc aáy, Nhö Lai lieàn vì oâng aáy maø thuyeát phaùp thích öùng. Tröôûng giaû nghe roài lieàn chöùng quaû Tu-ñaø-hoaøn. Khi chöùng quaû roài lieàn coù lôøi thænh caàu raèng: ‘Nhö Lai ñaïi töø! Xin ngaøi haï coá ñeán thaønh Xaù-veä, thoï nhaän söï cuùng döôøng nhoû moïn cuûa con!’

“Ta lieàn hoûi: ‘ÔÛ thaønh Xaù-veä coù caûnh tinh xaù naøo coù theå laøm choã an truï cho ñaïi chuùng hay khoâng?’

586


“Tu-ñaït-ña thöa: ‘Neáu Phaät ruû loøng thöông nhaän lôøi ñeán ñoù, con seõ coá heát söùc lo lieäu vieäc xaây caát.’

“Thieän nam töû! Khi aáy ta laëng thinh chaáp nhaän lôøi thænh caàu cuûa Tu-ñaït.

“Ñöôïc söï nhaän lôøi cuûa ta, tröôûng giaû Tu-ñaït lieàn baïch raèng: ‘Töø tröôùc tôùi nay con chöa heà laøm vieäc naøy, xin Nhö Lai cho ngaøi Xaù-lôïi-phaát theo con ñeå chæ baûo caùch thöùc xaây döïng.’

“Ta lieàn baûo Xaù-lôïi-phaát ñi theo trôï giuùp. Lieàn ñoù, Xaù-lôïi-phaát vaø Tu-ñaït-ña cuøng ñi chung moät coã xe, thaúng sang thaønh Xaù-veä. Do thaàn löïc cuûa ta, chæ qua moät ngaøy ñeâm hoï ñaõ ñeán nôi.

“Luùc aáy, Tu-ñaït-ña thöa vôùi Xaù-lôïi-phaát raèng: ‘Baïch Ñaïi ñöùc! Phía ngoaøi thaønh lôùn naøy, khoâng bieát nôi naøo coù caûnh ñaát chaúng gaàn chaúng xa, coù nhieàu suoái ao, röøng caây toát ñeïp, hoa quaû sum seâ, thanh tònh thoaùng roäng? Con nguyeän seõ vì ñöùc Phaät Theá Toân vaø chö tyø-kheo maø taïo laäp nôi aáy moät ngoâi tinh xaù.’

“Xaù-lôïi-phaát ñaùp: ‘Caûnh vöôøn röøng [cuûa tröôûng giaû] Kyø-ñaø1 laø chaúng gaàn chaúng xa, thanh tònh tòch mòch, coù nhieàu suoái ao, caây coái hoa quaû boán muøa ñeàu coù. Nôi aáy laø toát nhaát, coù theå xaây döïng tinh xaù.’

“Luùc aáy, Tu-ñaït-ña nghe vaäy roài lieàn ñeán nhaø tröôûng giaû Kyø-ñaø, thöa raèng: ‘Nay toâi muoán vì ñaáng Voâ thöôïng

1 Nhieàu kinh luaän khaùc khi ñeà caäp ñeán vò chuû nhaân khu vöôøn röøng naøy ñeàu cho laø thaùi töû Kyø-ñaø, nhöng theo kinh vaên ghi ôû ñaây thì roõ raøng oâng naøy chæ laø moät vò tröôûng giaû. Neáu laø moät vò thaùi töû quyeàn theá thì haún khoâng coù chuyeän hai ngöôøi ñöa nhau ñeán nhôø ngöôøi phaân xöû nhö ñöôïc noùi ôû ñoaïn tieáp theo.

587


Phaùp vöông maø taïo laäp choã an truù cho Chö taêng. Chæ coù caûnh vöôøn ñaát cuûa ngaøi laø thích hôïp ñeå xaây döïng, nay toâi muoán mua ñaát aáy, ngaøi coù chòu baùn chaêng?’

“Kyø-ñaø ñaùp raèng: ‘Giaù nhö oâng mang vaøng roøng ñeán traûi ñaày maët ñaát nôi aáy, toâi cuõng khoâng giao ñaát aáy cho oâng!’

“Tu-ñaït-ña lieàn noùi: ‘Laønh thay, Kyø-ñaø! Xem nhö röøng ñaát aáy ñaõ thuoäc veà toâi, ngaøi haõy nhaän laáy vaøng.’

“Kyø-ñaø hoûi laïi: ‘Vöôøn ñaát toâi khoâng baùn, sao laïi nhaän laáy vaøng?’

“Tu-ñaït-ña lieàn noùi: ‘Neáu ngaøi khoâng thaät roõ yù, chuùng ta haõy cuøng nhau nhôø ngöôøi phaân xöû vaäy.’

“Khi aáy, hai vò tröôûng giaû cuøng ñi ñeán choã ngöôøi phaân xöû. Ngöôøi aáy noùi raèng: ‘Vöôøn ñaát thuoäc oâng Tu-ñaït, oâng Kyø-ñaø haõy nhaän laáy vaøng.’

“Tröôûng giaû Tu-ñaït töùc thôøi sai ngöôøi duøng xe ngöïa chôû vaøng ñeán traûi khaép treân ñaát aáy. Ngay trong ngaøy, chæ coøn moät khoaûnh naêm traêm böôùc laø chöa kín vaøng maø thoâi.

“Kyø-ñaø noùi: ‘Tröôûng giaû! Neáu oâng hoái tieác, toâi ñoàng yù cho oâng huûy boû vieäc [mua baùn] naøy!’

“Tu-ñaït ñaùp: ‘Toâi khoâng hoái tieác, chæ ñang nghó xem seõ xuaát kho naøo cho vöøa ñuû soá vaøng naøy.’

“Kyø-ñaø thaàm nghó: ‘Ñaáng Phaùp vöông Nhö Lai quaû thaät khoâng ai baèng! Ngaøi thuyeát giaûng Chaùnh phaùp nhieäm maàu, thanh tònh khoâng caáu nhieãm, neân môùi khieán cho ngöôøi naøy xem nheï cuûa caûi ñeán nhö theá!’

“OÂng lieàn baûo Tu-ñaït: ‘Choã coøn thieáu ñoù khoâng caàn ñem vaøng tôùi nöõa, xin ñeå cho toâi goùp phaàn. Toâi seõ vì Phaät maø

588


töï mình xaây döïng cöûa laàu, ñöùc Nhö Lai seõ thöôøng ra vaøo thoâng qua cöûa aáy.’ Roài tröôûng giaû Kyø-ñaø töï mình xaây döïng cöûa laàu [ngay ôû loái vaøo tinh xaù].

“Trong voøng baûy ngaøy, tröôûng giaû Tu-ñaït xaây döïng xong phoøng lôùn ñuû ba traêm caên, choã thieàn phoøng an tònh laø saùu möôi ba nôi; thaát muøa ñoâng, nhaø muøa haï, thaûy ñeàu rieâng bieät; nhaø truø, phoøng taém, choã röûa chaân, nhaø xí... khoâng thieáu gì caû.

“Xaây döïng xong, tröôûng giaû Tu-ñaït hai tay naâng lö höông höôùng veà phía thaønh Vöông-xaù maø khaán raèng: ‘Vieäc xaây döïng ñaõ xong, nguyeän ñöùc Nhö Lai töø bi thöông xoùt, vì chuùng sanh maø thoï nhaän choã ôû naøy!’

“Luùc ñoù, Nhö Lai töø nôi xa bieát ñöôïc taâm yù cuûa tröôûng giaû Tu-ñaït, lieàn cuøng ñaïi chuùng ra khoûi thaønh Vöông-xaù. Trong thôøi gian nhanh nhö moät traùng só co duoãi caùnh tay ñaõ ñeán thaønh Xaù-veä, trong khu vöôøn röøng Kyø-ñaø, tinh xaù Tu-ñaït. Khi ñeán nôi roài, tröôûng giaû Tu-ñaït lieàn ñem toaøn boä khu tinh xaù ñaõ xaây döïng ñoù maø daâng cuùng cho ta. Ta thoï nhaän roài, lieàn an truï nôi ñoù.1

“Khi aáy, boïn saùu thaày ngoaïi ñaïo sanh loøng ganh gheùt, cuøng hoïp nhau ñeán taâu leân vua Ba-tö-naëc raèng: ‘Ñaïi vöông neân bieát raèng, ñaát ñai cuûa ñaïi vöông laø trong saïch an oån, vaéng veû yeân tónh, ñuùng laø choã maø haøng xuaát gia an truï. Chuùng toâi vì vaäy neân môùi ñeán ñaây. Ñaïi vöông duøng chaùnh phaùp maø cai trò, neân tröø haïi cho daân. Sa-moân Coà-ñaøm laø ngöôøi tuoåi nhoû, söùc hoïc coøn caïn côït, ñaïo thuaät khoâng coù.

1 Theo Nam baûn thì töø ñaây heát quyeån 27, baét ñaàu quyeån 28, phaåm Boà Taùt Sö Töû Hoáng phaàn thöù tö (Sö Töû Hoáng Boà Taùt phaåm chi töù).

589


ÔÛ nöôùc naøy töø tröôùc ñaõ coù nhöõng baäc kyø cöïu ñaày ñuû ñöùc haïnh. Coà-ñaøm yû mình thuoäc doøng vua, chaúng sanh loøng cung kính nhöõng baäc kyø cöïu aáy. Neáu laø doøng vua, theo pheùp leõ ra phaûi lo vieäc trò daân; coøn neáu ñaõ xuaát gia, leõ ra phaûi kính troïng ngöôøi coù ñuû ñöùc haïnh.

“Ñaïi vöông haõy nghe cho kyõ ñaây! Sa-moân Coà-ñaøm thaät chaúng phaûi sanh trong doøng vua. Neáu Sa-moân Coà-ñaøm coù cha meï, vì sao laïi ñi cöôùp ñoaït cha meï cuûa ngöôøi khaùc?

“Ñaïi vöông! Trong kinh cuûa chuùng toâi coù noùi raèng: ‘Qua moät ngaøn naêm seõ coù moät yeâu tinh daùng veû toát ñeïp, duøng pheùp huyeãn hoùa hieän ra moïi vaät.’ Chính laø noùi Sa-moân Coà-ñaøm ñoù!

“Neân phaûi bieát raèng, Sa-moân Coà-ñaøm khoâng coù cha meï. Neáu coù cha meï, sao laïi daïy raèng: ‘Caùc phaùp laø voâ thöôøng, khoå, khoâng, voâ ngaõ, khoâng coù keû taïo taùc, khoâng coù ngöôøi thoï nhaän?’ OÂng aáy duøng huyeãn thuaät maø doái gaït chuùng sanh, nhöõng keû ngu môùi tin nhaän, ngöôøi coù trí ñeàu lìa boû.

“Ñaïi vöông! Ngöôøi laøm vua laø cha meï cuûa thieân haï, nhö ñoøn caân, nhö maët ñaát, nhö gioù, nhö löûa, nhö ñöôøng saù, nhö con soâng, nhö caây caàu, nhö ngoïn ñeøn, nhö maët trôøi, maët traêng... phaûi theo ñuùng phaùp maø xöû vieäc, khoâng phaân bieät keû oaùn, ngöôøi thaân. Sa-moân Coà-ñaøm khoâng ñeå cho chuùng toâi ñöôïc soáng, chuùng toâi ñi ñaâu cuõng bò ngöôøi xua ñuoåi chaúng thoâi! Xin ñaïi vöông cho pheùp chuùng toâi vôùi Coà-ñaøm so nhau ñaïo löïc. Neáu oâng aáy thaéng ñöôïc chuùng toâi, chuùng toâi seõ chòu phuï thuoäc oâng aáy; coøn neáu chuùng toâi thaéng, oâng aáy phaûi phuï thuoäc chuùng toâi.’

“Vua noùi: ‘Ñaïi ñöùc! Caùc vò moãi beân ñeàu coù choã an truï, tu haønh truyeàn phaùp cuõng khoâng gioáng nhö nhau. Nay

590


traãm bieát chaéc raèng ñöùc Nhö Lai Theá Toân ñoái vôùi caùc oâng khoâng coù söï ngaên trôû.’

“Boïn saùu thaày ñaùp: ‘Sao laïi khoâng ngaên trôû? Sa-moân Coà-ñaøm duøng phaùp huyeãn thuaät maø löøa doái duï doã moïi ngöôøi vaø haøng baø-la-moân, khieán hoï ñaõ quy phuïc heát caû roài. Neáu vua cho pheùp chuùng toâi vôùi ngöôøi aáy so nhau ñaïo löïc thì danh thôm cuûa vua truyeàn khaép taùm phöông;1 neáu vua khoâng chaáp thuaän thì tieáng xaáu ngaäp ñöôøng.’

“Vua noùi: ‘Ñaïi ñöùc! Caùc oâng coøn chöa bieát raèng ñaïo löïc, oai thaàn cuûa Nhö Lai cao vuùt, neân môùi ñoøi so saùnh. Neáu caùc oâng bieát roõ ñöôïc, aét phaûi sôï mình khoâng ñuû söùc.’

“Boïn saùu thaày ngoaïi ñaïo noùi: ‘Ñaïi vöông! Hay laø ngaøi ñaõ thoï nhaän phaùp hö huyeãn cuûa Coà-ñaøm roài? Xin ñaïi vöông haõy löu yù nghe vaø suy xeùt, ñöøng xem thöôøng vieäc chuùng toâi neâu ra laø khoâng ñuùng thaät, chi baèng cöù thöû xem ñeå bieát [theá naøo] laø ñuùng thaät.’

“Vua lieàn ñoàng yù, noùi: ‘Ñöôïc laém, ñöôïc laém, [haõy cöù laøm nhö vaäy]!’

“Caû boïn saùu thaày ngoaïi ñaïo laáy laøm vui veû, ra veà.

“Baáy giôø, vua Ba-tö-naëc truyeàn chuaån bò xa giaù nghieâm trang, ñi ñeán choã Phaät, cung kính leã baùi, ñaàu maët cuùi saùt chaân Nhö Lai, roài ñi quanh ba voøng cung kính, lui laïi ngoài moät beân, baïch Phaät: “Theá Toân! Saùu thaày ngoaïi ñaïo vöøa ñeán choã con thænh caàu vieäc so saùnh ñaïo löïc vôùi ngaøi. Con khoâng löôïng ñònh ñöôïc söï vieäc, ñaõ maïn pheùp ñoàng yù vôùi hoï roài.’

1 Ñaây laø moät chi tieát khaù thuù vò. Trong kinh ñieån ñöùc Phaät luoân duøng khaùi nieäm “möôøi phöông”, coøn caùc thaày ngoaïi ñaïo ôû ñaây laïi duøng “taùm phöông”, chöùng toû hoï khoâng heà bieát ñeán hai phöông treân vaø döôùi (thöôïng phöông, haï phöông).

591


“Phaät daïy: ‘Ñaïi vöông! Laønh thay, laønh thay! Giôø chæ neân lo vieäc xaây döïng theâm choã ôû cho chuùng taêng ôû khaép nôi trong nöôùc naøy. Vì sao vaäy? Neáu ta vôùi hoï so nhau veà thaàn löïc thì trong ñoà chuùng cuûa hoï seõ coù nhieàu ngöôøi thoï nhaän söï giaùo hoùa [cuûa ta]. Choán naøy nhoû heïp, laøm sao ñuû dung chöùa heát?’

“Thieän nam töû! Khi aáy ta vì boïn saùu thaày ngoaïi ñaïo maø thò hieän nhöõng thaàn thoâng bieán hoùa lôùn lao chöa töøng thaáy, suoát töø ngaøy moàng moät cho ñeán ngaøy raèm. Trong quaõng thôøi gian aáy, coù voâ löôïng chuùng sanh phaùt taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà; voâ löôïng chuùng sanh ñoái vôùi Tam baûo phaùt khôûi loøng tin chaúng coøn nghi ngôø, voâ löôïng ñoà chuùng cuûa saùu thaày ngoaïi ñaïo ñeàu lìa boû taâm taø kieán, xuaát gia theo Chaùnh phaùp; voâ löôïng chuùng sanh ñaït ñöôïc taâm khoâng thoái chuyeån ñoái vôùi quaû vò Boà-ñeà; voâ löôïng chuùng sanh ñaït ñöôïc phaùp Ñaø-la-ni, caùc moân Tam-muoäi; voâ löôïng chuùng sanh chöùng ñaéc töø quaû Tu-ñaø-hoaøn cho ñeán quaû A-la-haùn.

“Baáy giôø, boïn saùu thaày ngoaïi ñaïo laáy laøm hoå theïn trong loøng, lieàn keùo nhau ñeán thaønh Baø-chæ-ña, daïy cho nhaân daân ôû ñoù tin nhaän theo taø phaùp, baûo hoï raèng: ‘Sa-moân Coà-ñaøm chæ daïy coù moät vieäc “khoâng” maø thoâi!’

“Thieän nam töû! Khi aáy, ta vì meï maø hieän leân coõi trôøi Ñao-lôïi, an cö thuyeát phaùp döôùi coäi caây Ba-lôïi-chaát-ña.

“Trong khi ñoù, boïn saùu thaày ngoaïi ñaïo raát vui möøng, baûo nhau raèng: ‘Hay thay! Nay nhaø huyeãn thuaät Coà-ñaøm ñaõ ñi maát roài!’ Hoï laïi truyeàn daïy [nhöõng ñieàu laøm] cho voâ löôïng voâ soá chuùng sanh taêng tröôûng taø kieán.

592


“Baáy giôø, vua Taàn-baø-sa-la, vua Ba-tö-naëc cuøng vôùi Boán boä chuùng lieàn baïch vôùi Muïc-kieàn-lieân raèng: ‘Ñaïi ñöùc! Coõi Dieâm-phuø-ñeà naøy taø kieán taêng tröôûng, chuùng sanh thaät ñaùng thöông, ñi vaøo nôi heát söùc toái taêm, u aùm! Thænh caàu ñaïi ñöùc leân coõi trôøi kia, ñaûnh leã ñöùc Theá Toân, chuyeån baïch nhöõng lôøi cuûa chuùng toâi nhö theá naøy: Nhö ngheù con vöøa sanh ra chöa bao laâu, neáu khoâng coù söõa buù thì chaéc chaén phaûi cheát. Chuùng sanh coõi naøy cuõng gioáng nhö vaäy! Caàu xin Nhö Lai thöông xoùt chuùng sanh, trôû laïi truï nôi ñaây!’

“Luùc ñoù, Muïc-kieàn-lieân laëng thinh nhaän lôøi. Roài chæ trong khoaûng thôøi gian nhö ngöôøi ñaïi löïc só co duoãi caùnh tay, oâng leân ñeán caûnh trôøi Ñao-lôïi, ñeán choã Theá Toân baïch raèng: ‘Boán chuùng trong coõi Dieâm-phuø-ñeà thaûy ñeàu khaùt ngöôõng Nhö Lai, mong ñöôïc gaëp Phaät, nghe Phaùp. Vua Taàn-baø-sa-la, vua Ba-tö-naëc cuøng vôùi Boán chuùng ñeàu daäp ñaàu döôùi chaân ngaøi thöa raèng: Chuùng sanh trong coõi Dieâm-phuø-ñeà naøy, taø kieán taêng tröôûng, ñi vaøo choã heát söùc toái taêm u aùm, thaät ñaùng thöông thay! Nhö ngheù con vöøa sanh ra chöa bao laâu, neáu khoâng coù söõa chaéc chaén seõ cheát. Chuùng con cuõng vaäy, nguyeän caàu Nhö Lai vì caùc chuùng sanh maø quay trôû laïi coõi Dieâm-phuø-ñeà!’

“Phaät baûo Muïc-kieàn-lieân: ‘Nay oâng haõy caáp toác trôû veà coõi Dieâm-phuø-ñeà, baûo vôùi caùc vò quoác vöông vaø Boán boä chuùng raèng, sau baûy ngaøy nöõa, Nhö Lai seõ trôû xuoáng. Ta seõ vì [vieäc khuaát phuïc] boïn saùu thaày ngoaïi ñaïo maø ñeán taïi thaønh Baø-chæ-ña.’

“Qua baûy ngaøy sau, ñöùc Phaät cuøng vôùi Ñeá-thích, Phaïm thieân, Ma thieân, voâ löôïng chö thieân [coõi trôøi Ñao-lôïi] vaø chö thieân coõi trôøi Tònh Cö; taát caû chö thieân nhö vaäy cuøng

593


vôùi moïi ngöôøi ñeàu vaây quanh Nhö Lai, cuøng ñi ñeán thaønh Baø-chæ-ña. Nhö Lai phaùt ra tieáng [giaûng phaùp reàn vang nhö tieáng] sö töû roáng, daïy raèng: ‘Chæ trong Chaùnh phaùp cuûa ta môùi thaät coù haøng sa-moân vaø baø-la-moân. Taát caû caùc phaùp ñeàu laø voâ thöôøng, voâ ngaõ; Nieát-baøn laø vaéng laëng an tónh, lìa khoûi moïi söï loãi laàm xaáu aùc. Neáu noùi raèng trong phaùp khaùc cuõng coù sa-moân vaø baø-la-moân, coù thöôøng, coù ngaõ, coù Nieát-baøn, ñoù laø lôøi noùi hoaøn toaøn voâ lyù.’

“Khi aáy, coù voâ löôïng voâ bieân chuùng sanh [nghe ñöôïc lôøi aáy lieàn] phaùt taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

“Baáy giôø, boïn saùu thaày ngoaïi ñaïo laïi baûo nhau raèng: ‘Neáu trong phaùp cuûa chuùng ta thaät khoâng coù sa-moân, baø-la-moân, vì sao laïi ñöôïc theá gian cuùng döôøng?’ Noùi vaäy roài, boïn hoï laïi tuï hoïp nhau cuøng ñi ñeán thaønh Tyø-xaù-ly.

“Thieän nam töû! Sau moät thôøi gian, ta cuõng ñeán thaønh Tyø-xaù-ly, nôi khu röøng Am-la. Khi aáy, naøng Am-la bieát ta ñang ôû ñoù neân muoán tìm ñeán. Vaøo luùc ñoù ta daïy chö tyø-kheo raèng: ‘Neân quaùn [boán] nieäm xöù [laø thaân, thoï, taâm, phaùp], kheùo tu trí tueä; tuøy choã tu taäp, ñöøng ñeå taâm buoâng thaû, löôøi nhaùc.’

“Sao goïi laø quaùn [boán] nieäm xöù? Neáu tyø-kheo naøo quaùn saùt trong thaân chaúng thaáy coù gì laø ‘ta’ vaø ‘vaät cuûa ta’, quaùn saùt beân ngoaøi thaân vaø khaép trong ngoaøi thaân cuõng chaúng thaáy coù gì laø ‘ta’ vaø ‘vaät cuûa ta’. Ñoái vôùi caùc caûm thoï, vôùi taâm, vôùi caùc phaùp cuõng ñeàu quaùn saùt nhö vaäy. Ñoù goïi laø [quaùn boán] nieäm xöù.

“Sao goïi laø tu taäp trí tueä? Neáu tyø-kheo naøo thaáy bieát chaân thaät veà khoå, taäp, dieät, ñaïo, ñoù goïi laø tyø-kheo tu taäp trí tueä.

594


“Sao goïi laø taâm khoâng buoâng thaû, löôøi nhaùc? Neáu tyø-kheo naøo nieäm Phaät, nieäm Phaùp, nieäm Taêng, nieäm giôùi, nieäm xaû,1 nieäm thieân, ñoù goïi laø tyø-kheo taâm khoâng buoâng thaû, löôøi nhaùc.’

“Khi aáy, naøng Am-la ñi ñeán choã ta, cuùi ñaàu vaø maët laøm leã saùt chaân ta, ñi quanh ba voøng toû loøng cung kính, roài lui laïi ngoài sang moät beân.

“Thieän nam töû! Luùc ñoù ta vì naøng Am-la maø thuyeát phaùp thích hôïp. Nghe xong, naøng aáy phaùt taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

“Baáy giôø, trong thaønh aáy coù ñeán naêm traêm ngöôøi thuoäc hoï Leâ-xa2 cuøng ñi ñeán choã ta, cuùi ñaàu vaø maët laøm leã saùt chaân ta, ñi quanh ba voøng toû loøng cung kính, roài lui laïi ngoài sang moät beân. Luùc ñoù ta laïi vì nhöõng ngöôøi hoï Leâ-xa maø thuyeát phaùp thích hôïp vôùi hoï raèng: ‘Caùc thieän nam töû! Neáu ai buoâng thaû, löôøi nhaùc thì phaûi chòu naêm loaïi quaû baùo. Nhöõng gì laø naêm? Moät laø veà taøi lôïi khoâng ñöôïc ñaày ñuû nhö yù, hai laø tieáng xaáu lan truyeàn ñaâu ñaâu cuõng bieát, ba laø khoâng öa thích boá thí roäng raõi cho ngöôøi ngheøo khoán, boán laø khoâng öa thích gaëp gôõ Boán chuùng, naêm laø khoâng ñöôïc thaân chö thieân coõi trôøi.

“Caùc thieän nam töû! Do vieäc khoâng buoâng thaû, löôøi nhaùc maø coù theå sanh ra caùc phaùp theá gian cuøng phaùp xuaát theá gian. Neáu ai muoán ñaït ñöôïc quaû A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, caàn phaûi sieâng naêng tu taäp phaùp khoâng buoâng thaû, löôøi nhaùc.1 Nieäm xaû cuõng laø nieäm boá thí, vì tu taäp boá thí töùc laø buoâng xaû, khoâng baùm giöõ vaät

sôû höõu. Caùc phaùp trình baøy ôû ñaây goïi chung laø Luïc nieäm xöù.2 Hoï Leâ-xa (Liçavi), cuõng phieân aâm laø Löïc-só, laø moät doøng hoï lôùn ñang raát coù theá

löïc taïi thaønh Tyø-xaù-ly vaøo thôøi baáy giôø.

595


“Ngöôøi buoâng thaû, löôøi nhaùc laïi coù möôøi ba loaïi quaû baùo. Nhöõng gì laø möôøi ba? Moät laø vieäc laøm ñeàu vì [caùc phaùp] theá gian, hai laø öa thích noùi ra nhöõng lôøi voâ ích, ba laø thöôøng thích naèm laâu meâ nguû, boán laø öa thích noùi vieäc theá gian, naêm laø thöôøng öa thích gaàn guõi baïn xaáu, saùu laø thöôøng öa bieáng nhaùc chaäm treã, baûy laø thöôøng bò ngöôøi khaùc khinh cheâ, taùm laø coù nhöõng vieäc ñöôïc nghe laïi thöôøng queân maát, chín laø öa thích ôû nôi xa xoâi heûo laùnh, möôøi laø khoâng theå ñieàu phuïc caùc caên, möôøi moät laø aên uoáng khoâng bieát vöøa ñuû, möôøi hai laø khoâng öa thích söï vaéng laëng, an tónh, möôøi ba laø choã thaáy bieát khoâng chaân chaùnh. Ñoù laø möôøi ba loaïi quaû baùo.

“Thieän nam töû! Neáu laø ngöôøi buoâng thaû, löôøi nhaùc, tuy ñöôïc gaàn Phaät vaø ñeä töû Phaät nhöng cuõng gioáng nhö ôû xa!’

“Nhöõng ngöôøi hoï Leâ-xa baïch raèng: ‘Baïch Theá Toân! Chuùng con töï bieát mình laø nhöõng ngöôøi buoâng thaû, löôøi nhaùc. Vì sao vaäy? Neáu chuùng con khoâng phaûi ngöôøi buoâng thaû, löôøi nhaùc thì ñaáng Phaùp vöông Nhö Lai haún ñaõ ra ñôøi nôi ñaát nöôùc cuûa chuùng con!’

“Khi aáy, trong phaùp hoäi coù moät baø-la-moân teân laø Voâ Thaéng, noùi vôùi nhöõng ngöôøi hoï Leâ-xa raèng: ‘Laønh thay, laønh thay! Ñuùng nhö lôøi caùc oâng vöøa noùi. Vua Taàn-baø-sa-la ñaõ ñöôïc lôïi ích lôùn, Nhö Lai Theá Toân xuaát hieän nôi ñaát nöôùc cuûa vua aáy, cuõng nhö trong ao lôùn sanh ra hoa sen maàu nhieäm, tuy sanh trong nöôùc nhöng khoâng bò [buøn] nöôùc laøm hoen oá.

“Caùc vò Leâ-xa! Ñöùc Phaät cuõng vaäy, tuy ngaøi sanh ra ôû nöôùc kia, nhöng chaúng bò phaùp theá gian laøm ngaên ngaïi,

596


trì treä. Chö Phaät Theá Toân thaät khoâng coù söï xuaát nhaäp, nhöng vì chuùng sanh neân xuaát hieän ôû ñôøi, khoâng bò phaùp theá gian laøm ngaên ngaïi, trì treä.

“Chæ vì caùc oâng töï mình meâ muoäi, ñaém say trong naêm duïc, khoâng bieát gaàn guõi, tìm ñeán choã Nhö Lai, cho neân goïi laø ngöôøi buoâng thaû, löôøi nhaùc. Khoâng phaûi vì Phaät xuaát hieän ôû nöôùc Ma-giaø-ñaø [cuûa vua Taàn-baø-sa-la] maø caùc oâng mang tieáng laø buoâng thaû, löôøi nhaùc. Vì sao vaäy? Ñöùc Nhö Lai Theá Toân nhö maët trôøi maët traêng, khoâng phaûi chæ vì moät ngöôøi, hai ngöôøi maø xuaát hieän ôû ñôøi.”

“Baáy giôø, nghe ñöôïc lôøi aáy roài, nhöõng ngöôøi hoï Leâ-xa lieàn phaùt taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, laïi ngôïi khen raèng: ‘Laønh thay, laønh thay! Chaøng Voâ Thaéng naøy coù theå saûng khoaùi noùi ra nhöõng lôøi nhieäm maàu saâu xa nhö theá!’

“Luùc ñoù, nhöõng ngöôøi hoï Leâ-xa ñeàu côûi aùo ñang maëc treân ngöôøi maø cuùng döôøng Voâ Thaéng. Voâ Thaéng nhaän aùo roài mang daâng taát caû cho ta, thöa raèng: ‘Baïch Theá Toân! Con ñaõ nhaän ñöôïc nhöõng aùo naøy töø nhöõng ngöôøi hoï Leâ-xa, xin nguyeän ñöùc Nhö Lai thöông xoùt chuùng sanh maø thoï nhaän söï hieán cuùng cuûa con.’

“Khi aáy, ta vì loøng thöông Voâ Thaéng neân thoï nhaän. Nhöõng ngöôøi hoï Leâ-xa lieàn cuøng nhau chaép tay baïch raèng: ‘Xin nguyeän ñöùc Nhö Lai an cö moät thôøi gian nôi ñaây, thoï nhaän söï cuùng döôøng nhoû nhoi cuûa chuùng con.’ Ta im laëng chaáp nhaän lôøi thænh caàu aáy.

Boïn saùu thaày ngoaïi ñaïo nghe bieát vieäc aáy, lieàn cuøng nhau daãn daét ñoà chuùng ñi sang thaønh Ba-la-naïi.

597


“Baáy giôø, ta laïi sang thaønh Ba-la-naïi, ôû nôi bôø soâng Ba-la. Khi aáy, ôû Ba-la-naïi coù moät chaøng con nhaø tröôûng giaû teân laø Baûo Xöng, ñaém say naêm moùn duïc, khoâng bieát ñoù laø voâ thöôøng. Nhôø coù ta ñeán nôi aáy, Baûo Xöng lieàn töï nhieân ñaït ñöôïc pheùp quaùn xöông traéng, nhìn thaáy caùc naøng haàu, myõ nöõ trong nhaø mình chæ toaøn laø nhöõng boä xöông traéng maø thoâi. Chaøng aáy loøng sanh gheâ sôï nhö nhìn thaáy ñao kieám, raén ñoäc, giaëc cöôùp, löûa döõ... lieàn boû chaïy ra khoûi nhaø, tìm ñeán choã ta, treân ñöôøng ñi luoân mieäng noùi raèng: ‘Sa-moân Coà-ñaøm! Nay con nhö bò giaëc cöôùp röôït ñuoåi, khieáp sôï voâ cuøng, xin ngaøi cöùu giuùp!’

“Phaät daïy: ‘Thieän nam töû! Phaät, Phaùp, Taêng laø an oån, khoâng sôï seät.’ Chaøng tröôûng giaû baïch raèng: ‘Neáu trong Tam baûo khoâng coù söï sôï seät, nay con nguyeän cuõng seõ ñöôïc söï khoâng sôï seät aáy.’ Ta lieàn cho pheùp Baûo Xöng xuaát gia nhaäp ñaïo.

“Khi aáy, Baûo Xöng laïi coù naêm möôi ngöôøi baïn, nghe tin Baûo Xöng chaùn boû söï vui höôûng duïc maø xuaát gia lieàn ñoàng loøng cuøng nhau xuaát gia. Boïn saùu thaày ngoaïi ñaïo nghe bieát söï vieäc lieàn daàn daø keùo nhau sang caû beân thaønh lôùn Chieâm-baø.

“Baáy giôø taïi thaønh Chieâm-baø, taát caû nhaân daân ñeàu phuïng söï ñoà chuùng cuûa boïn saùu thaày ngoaïi ñaïo, chöa töøng nghe bieát ñeán caùc danh xöng Phaät, Phaùp, Taêng, neân coù raát nhieàu ngöôøi phaïm vaøo nhöõng vieäc cöïc aùc. Khi aáy, ta vì [thöông xoùt] chuùng sanh neân ñeán thaønh Chieâm-baø.

“Trong thaønh luùc aáy coù moät ñaïi tröôûng giaû khoâng con noái doõi, lo vieäc phuïng söï cho boïn saùu thaày ngoaïi ñaïo ñeå caàu ñöôïc coù con.

598


“Roài chaúng bao laâu, vôï ngöôøi aáy mang thai. Tröôûng giaû bieát vôï coù thai lieàn ñeán choã boïn saùu thaày ngoaïi ñaïo, vui veû hoûi raèng: ‘Vôï toâi mang thai, ñoù laø trai hay gaùi?’ Boïn saùu thaày ngoaïi ñaïo ñaùp: ‘Chaéc chaén seõ sanh con gaùi.’

“Nghe nhö vaäy, tröôûng giaû laáy laøm saàu naõo. Khi aáy coù ngöôøi trí thöùc ñeán hoûi tröôûng giaû raèng: ‘Taïi sao oâng saàu naõo nhö vaäy?’ Tröôûng giaû ñaùp: ‘Vôï toâi mang thai, toâi chöa bieát laø trai hay gaùi, neân toâi ñeán hoûi saùu thaày ngoaïi ñaïo. Hoï daïy raèng: Nhö töôùng phaùp cuûa ta, quyeát ñònh seõ sanh con gaùi. Nghe lôøi aáy roài, toâi töï nghó mình tuoåi ñaõ giaø, giaøu coù voâ cuøng, neáu khoâng coù con trai thì bieát laáy ai thöøa keá? Vì vaäy neân toâi buoàn raàu.’

“Ngöôøi trí thöùc kia lieàn khuyeân raèng: ‘OÂng thaät khoâng coù trí tueä, töø tröôùc tôùi nay khoâng nghe bieát gì sao? Anh em oâng Öu-laâu-taàn-loa Ca-dieáp laø ñeä töû cuûa ai? Laø ñeä töû Phaät hay ñeä töû saùu thaày ngoaïi ñaïo? Neáu saùu thaày ngoaïi ñaïo laø nhöõng ngöôøi bieát taát caû, taïi sao oâng Ca-dieáp boû ñi maø chaúng thôø, laïi ñeán laøm ñeä töû Phaät? Laïi nöõa, caùc oâng Xaù-lôïi-phaát, Muïc-kieàn-lieân... caùc vò quoác vöông nhö vua Taàn-baø-sa-la... caùc baäc hoaøng haäu, phu nhaân nhö baø Maït-lôïi... caùc vò tröôûng giaû ôû caùc nöôùc nhö boïn oâng Tu-ñaït-ña... Nhöõng ngöôøi nhö vaäy, chaúng phaûi ñeàu laø ñeä töû Phaät caû sao? Laïi nhö quyû thaàn Khoaùng Daõ, vua A-xaø-theá, voi say Hoä Taøi, Öông-quaät-ma-la aùc taâm maõnh lieät muoán gieát haïi meï mình, nhöõng tröôøng hôïp nhö vaäy haù chaúng phaûi ñeàu do ñöùc Nhö Lai ñieàu phuïc hay sao?

“Tröôûng giaû! Ñöùc Nhö Lai Theá Toân ñoái vôùi taát caû caùc phaùp ñeàu roõ bieát khoâng ngaên ngaïi neân ñöôïc xöng laø Phaät. Lôøi ngaøi noùi ra chaân thaät duy nhaát neân goïi laø Nhö Lai. Ngaøi ñaõ döùt tröø heát moïi phieàn naõo neân goïi laø baäc ÖÙng

599


Cuùng, [xöùng ñaùng nhaän söï cuùng döôøng cuûa taát caû chuùng sanh]. Lôøi daïy cuûa ñöùc Theá Toân bao giôø cuõng laø chaân thaät duy nhaát. Boïn saùu thaày ngoaïi ñaïo khoâng ñöôïc nhö theá, laøm sao coù theå tin ñöôïc? Hieän nay ñöùc Nhö Lai ñang ôû gaàn ñaây, neáu muoán bieát söï thaät thì oâng neân ñeán choã Phaät.’

“Khi ñoù, tröôûng giaû lieàn ñi vôùi ngöôøi aáy ñeán choã ta, cuùi ñaàu vaø maët leã baùi saùt chaân ta, ñi quanh ba voøng cung kính, roài chaép tay quyø moïp, thöa raèng: “Theá Toân ñoái vôùi chuùng sanh bình ñaúng khoâng phaân bieät; keû oaùn, ngöôøi thaân ñeàu xem nhö nhau. Con nay bò daây luyeán aùi troùi buoäc, khoâng theå khoâng phaân bieät keû oaùn, ngöôøi thaân. Nay con muoán thöa hoûi Nhö Lai Theá Toân, nhöng töï trong loøng caûm thaáy xaáu hoå, sôï seät khoâng daùm noùi ra. Baïch Theá Toân! Vôï con mang thai, saùu thaày ngoaïi ñaïo ñeàu noùi chaéc raèng seõ sanh con gaùi. Vieäc aáy laø theá naøo?’

“Phaät daïy: ‘Tröôûng giaû! Ñöùa con trong thai vôï oâng ñoù chaéc chaén laø trai. Ñöùa treû aáy sanh ra roài, phöôùc ñöùc khoâng ai baèng.’

“Khi aáy, tröôûng giaû nghe lôøi ta daïy roài, heát söùc vui veû, beøn trôû veà nhaø. Boïn saùu thaày ngoaïi ñaïo nghe ta noùi tröôùc raèng ñöùa treû chöa sanh kia laø con trai vaø coù phöôùc ñöùc lôùn, lieàn sanh loøng ganh gheùt. Hoï duøng traùi am-la troän thuoác ñoäc vaøo, mang ñeán nhaø tröôûng giaû, noùi raèng: ‘Sung söôùng thay! Coà-ñaøm kheùo noùi ra ñöôïc töôùng naøy! Khi naøo vôï oâng saép sanh, neân cho uoáng thuoác naøy. Uoáng thuoác naøy roài thì ñöùa con seõ ñöôïc ñoan chaùnh, ngöôøi meï khoâng coù beänh hoaïn.’

“Tröôûng giaû vui veû nhaän laõnh thuoác ñoäc, [ñeán luùc gaàn sanh] ñöa cho vôï uoáng. Baø uoáng thuoác roài lieàn cheát ngay!

600


“Boïn saùu thaày ngoaïi ñaïo laáy laøm möøng rôõ, ñi khaép trong thaønh thò lôùn tieáng reâu rao raèng: ‘Sa-moân Coà-ñaøm noùi tröôùc raèng vôï tröôûng giaû aáy seõ sanh con trai, ñöùa con aáy seõ coù phöôùc ñöùc trong thieân haï khoâng ai hôn. Nay ñöùa treû chöa sanh ra maø ngöôøi meï ñaõ boû maïng!’

“Khi aáy, tröôûng giaû ñoái vôùi ta laïi maát loøng tin, lieàn y theo phaùp theá gian maø khaâm lieäm quan quaùch, ñöa ra ngoaøi thaønh, chaát nhieàu cuûi khoâ, [chuaån bò] duøng löûa thieâu.

“Ta duøng ñaïo nhaõn thaáy roõ vieäc aáy, lieàn baûo A-nan: ‘Mang y ñeán cho ta, ta muoán ñeán nôi ñoù phaù tröø taø kieán.’

“Ngay luùc ñoù, Thieân vöông Tyø-sa-moân lieàn baûo vò Ñaïi töôùng Ma-ni-baït-ñaø raèng: ‘Nay Nhö Lai muoán ngöï ñeán choã baõi tha ma aáy. Khanh mau tôùi ñoù doïn deïp, queùt röûa, ñaët toøa ngoài sö töû, tìm nhöõng loaïi höông hoa thôm ñeïp ñeå laøm trang nghieâm vuøng ñaát aáy.’

“Khi aáy, boïn saùu thaày ngoaïi ñaïo töø xa nhìn thaáy ta ñi ñeán, lieàn baûo nhau raèng: ‘Sa-moân Coà-ñaøm ñeán baõi tha ma naøy, chaéc laø muoán aên thòt chaêng?’

“Baáy giôø, coù nhieàu ngöôøi chöa chöùng ñaéc phaùp nhaõn trong soá caùc cö só nam, thaûy ñeàu laáy laøm hoå theïn, thöa vôùi ta raèng: ‘Ngöôøi ñaøn baø aáy ñaõ cheát, xin Phaät khoâng neân ñeán ñoù.’

“Luùc ñoù, A-nan lieàn noùi baûo moïi ngöôøi raèng: ‘Haõy ñôïi moät chuùt! Khoâng bao laâu nöõa Nhö Lai seõ môû roäng caûnh giôùi cuûa chö Phaät.’

“Khi ta ñeán nôi, lieàn ngöï treân toøa sö töû. Tröôûng giaû caät vaán ta raèng: ‘Vì noùi lôøi chaân thaät duy nhaát neân ngaøi ñöôïc xöng laø Theá Toân. Nhöng nay ngöôøi meï ñaõ cheát roài, laøm sao sanh con trai?’

601


“Ta noùi: ‘Tröôûng giaû! Luùc tröôùc oâng khoâng heà hoûi ta veà maïng soá ngöôøi meï daøi hay ngaén, oâng chæ hoûi ta veà caùi thai ñoù laø trai hay gaùi maø thoâi. Chö Phaät Nhö Lai noùi ra ñeàu laø lôøi chaân thaät duy nhaát, cho neân phaûi bieát raèng oâng chaéc chaén seõ ñöôïc con trai.’

“Luùc aáy, töû thi bò löûa thieâu, buïng nöùt ra, roài töø trong buïng hieän ra ñöùa con, ngoài ngay ngaén trong löûa nhö chim uyeân öông ñaäu treân toøa sen.

“Boïn saùu thaày ngoaïi ñaïo thaáy vaäy lieàn noùi: ‘Yeâu mò thay! Coà-ñaøm thaät kheùo laøm aûo thuaät!’

“Tröôûng giaû nhìn thaáy nhö vaäy trong loøng möøng rôõ, quôû traùch saùu thaày ngoaïi ñaïo raèng: ‘Neáu noùi laø aûo thuaät, sao caùc oâng khoâng laøm ñöôïc nhö vaäy?’

“Luùc aáy, ta baûo Kyø-baø:1 ‘OÂng haõy vaøo trong löûa, beá ñöùa beù aáy ra ñaây.’

“Kyø-baø vöøa chuaån bò böôùc ñi, boïn saùu thaày ngoaïi ñaïo lieàn ñeán tröôùc maët ngaên laïi, baûo Kyø-baø raèng: ‘Söï bieán hoùa aûo thuaät cuûa sa-moân Coà-ñaøm khoâng phaûi luùc naøo cuõng vaäy, coù khi ñöôïc, coù khi chaúng ñöôïc. Neáu nhö chaúng ñöôïc thì oâng coù theå bò haïi. Sao oâng laïi tin lôøi aáy?’

“Kyø-baø ñaùp: ‘Giaù nhö ñöùc Nhö Lai sai toâi vaøo ñòa nguïc A-tyø thì löûa döõ nôi aáy cuõng seõ khoâng theå ñoát ñöôïc toâi, huoáng chi laø löûa ôû theá gian!’

“Lieàn ñoù, Kyø-baø böôùc vaøo trong ñaùm löûa, döôøng nhö ñi vaøo doøng nöôùc soâng maùt meû, beá laáy ñöùa beù roài trôû ra ñi ñeán choã ta, trao noù cho ta. Ta nhaän ñöùa beù roài, baûo tröôûng

1 Kyø-baø: vò naøy chính laø vò ñaïi y sö, em cuøng cha khaùc meï vôùi vua A-xaø-theá, ngöôøi ñaõ thuyeát phuïc vua A-xaø-theá ñeán quy y vôùi Phaät.

602


giaû raèng: ‘Thoï maïng cuûa taát caû chuùng sanh khoâng coù gì chaéc chaén, chæ nhö boït treân maët nöôùc. Neáu chuùng sanh coù nghieäp quaû lôùn lao thì löûa khoâng thieâu ñöôïc, thuoác ñoäc khoâng haïi ñöôïc. Vieäc naøy laø do nghieäp quaû cuûa ñöùa beù, khoâng phaûi do ta laøm ñöôïc!’

“Khi aáy, tröôûng giaû baïch raèng: ‘Laønh thay, Theá Toân! Nhôø coù ñöôïc ñöùa beù naøy con môùi thaáu roõ ñöôïc nghieäp quaû, nguyeän Nhö Lai ñaët teân cho noù.’

“Phaät daïy: ‘Tröôûng giaû! Ñöùa beù naøy sanh ra trong löûa döõ. Löûa goïi laø thoï-ñeà,1 vaäy neân ñaët teân noù laø Thoï-ñeà.’

“Baáy giôø, nhöõng ngöôøi coù maët nôi aáy ñeàu ñöôïc thaáy ta bieán hoùa thaàn thoâng, neân coù voâ löôïng chuùng sanh lieàn phaùt taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

“Luùc ñoù, boïn saùu thaày ngoaïi ñaïo ñaõ ñi qua khaép saùu thaønh lôùn nhöng chaúng ñöôïc döøng chaân ôû ñaâu caû, phaûi cuùi ñaàu hoå theïn. Roài hoï laïi ñeán thaønh Caâu-thi-na naøy. Khi ñeán ñaây roài, hoï tuyeân boá raèng: ‘Moïi ngöôøi neân bieát, sa-moân Coà-ñaøm laø nhaø aûo thuaät lôùn, doái gaït thieân haï trong khaép saùu thaønh lôùn. Ví nhö moät nhaø aûo thuaät giaû doái taïo ra boán loaïi quaân: quaân duøng xe, quaân cöôõi ngöïa, quaân cöôõi voi, quaân ñi boä. Ngöôøi aáy laïi coøn giaû doái taïo ra moïi thöù nhö chuoãi ngoïc, thaønh quaùch, cung ñieän, soâng raïch, hoà ao, caây coái... Sa-moân Coà-ñaøm cuõng vaäy, oâng aáy giaû doái taïo taùc thaân vua. Vì söï thuyeát phaùp neân oâng hoùa laøm thaân sa-moân, thaân baø-la-moân, thaân nam, thaân nöõ, thaân nhoû hoaëc thaân lôùn. Coù khi oâng laøm thaân suùc sanh, thaân quyû thaàn. Hoaëc oâng thuyeát voâ thöôøng, hoaëc oâng thuyeát höõu

1 Phaïn ngöõ teja coù nghóa laø ngoïn löûa, phieân aâm laø thoï-ñeà.

603


thöôøng; coù khi oâng thuyeát laø khoå, coù khi oâng thuyeát laø vui; hoaëc oâng thuyeát höõu ngaõ, hoaëc oâng thuyeát voâ ngaõ; hoaëc oâng thuyeát höõu tònh, hoaëc oâng thuyeát baát tònh; coù luùc oâng thuyeát höõu, coù luùc oâng thuyeát voâ. Vieäc laøm cuûa oâng aáy laø hö voïng, neân goïi laø aûo.

“Ví nhö do nôi haït gioáng maø coù ñöôïc quaû; sa-moân Coà-ñaøm cuõng vaäy, do nôi baø Ma-da maø sanh ra. Meï laø huyeãn,1 con khoâng theå khoâng laø huyeãn! Sa-moân Coà-ñaøm khoâng coù choã thaáy bieát chaân thaät. Caùc thaày baø-la-moân traûi qua nhieàu naêm tu taäp khoå haïnh, giöõ gìn giôùi caám, coøn noùi laø chöa coù söï thaáy bieát chaân thaät, huoáng chi Coà-ñaøm, tuoåi treû hoïc caïn, khoâng tu khoå haïnh, laøm sao coù ñöôïc choã thaáy bieát chaân thaät? Neáu coù theå tu taäp troïn ñuû baûy naêm khoå haïnh, choã thaáy bieát coøn chöa nhieàu, huoáng chi oâng aáy tu taäp chöa ñöôïc saùu naêm! Chæ nhöõng keû ngu si khoâng coù trí tueä môùi tin nhaän lôøi daïy cuûa Coà-ñaøm. Nhö nhaø aûo thuaät lôùn doái gaït nhöõng keû ngu, sa-moân Coà-ñaøm cuõng gioáng nhö vaäy.’

“Thieän nam töû! Boïn saùu thaày ngoaïi ñaïo aáy coá heát söùc laøm cho chuùng sanh trong thaønh naøy taêng tröôûng taø kieán. Thieän nam töû! Ta thaáy vieäc aáy sanh loøng thöông xoùt, beøn duøng thaàn löïc trieäu thænh chö Ñaïi Boà Taùt Möôøi phöông tuï hoäi veà nôi röøng naøy, ñaày khaép trong moät vuøng ngang doïc laø boán möôi do-dieân, ta ôû giöõa nôi naøy maø phaùt tieáng [phaùp aâm reàn vang nhö tieáng] roáng cuûa sö töû chuùa.

“Thieän nam töû! Duø coù giaûng thuyeát nhieàu ôû nôi vaéng veû cuõng khoâng goïi laø nhö tieáng roáng cuûa sö töû. [Thuyeát 1 ÔÛ ñaây boïn saùu thaày ngoaïi ñaïo duøng loái xaûo ngöõ, laáy teân cuûa hoaøng haäu laø Māyā

(meï ñöùc Phaät), coù nghóa laø “huyeãn aûo, khoâng thaät” ñeå gaùn gheùp vôùi söï tuyeân truyeàn cuûa hoï, cho raèng ñöùc Phaät laø nhaø aûo thuaät, huyeãn sö.

604


phaùp] giöõa ñaïi chuùng toaøn nhöõng baäc trí tueä nhö theá naøy môùi thaät laø [reàn vang nhö tieáng roáng cuûa] sö töû chuùa! Thuyeát phaùp ñoù, laø giaûng noùi raèng taát caû caùc phaùp ñeàu voâ thöôøng, khoå, voâ ngaõ, baát tònh; chæ rieâng noùi raèng Nhö Lai laø thöôøng, laïc, ngaõ, tònh maø thoâi!

“Luùc aáy, boïn saùu thaày ngoaïi ñaïo laïi noùi raèng: ‘Neáu Coà-ñaøm coù ngaõ, chuùng ta cuõng coù ngaõ. Noùi ngaõ ñoù, laø ngöôøi nhìn thaáy [vaät] goïi laø ngaõ. Coà-ñaøm! Ví nhö coù ngöôøi nhìn theo moät höôùng maø thaáy vaät. Caùi ngaõ cuõng nhö vaäy. Höôùng laø ví vôùi con maét, ngöôøi thaáy ñoù laø ví vôùi ngaõ.’

“Phaät baûo boïn saùu thaày ngoaïi ñaïo raèng: ‘Neáu noùi ngöôøi thaáy ñoù laø ngaõ, nghóa aáy chaúng ñuùng. Vì sao vaäy? Nhö ví duï maø caùc oâng daãn ra ñoù: ‘nhìn theo moät höôùng maø thaáy’, ngöôøi ôû taïi moät höôùng maø duøng ñuû saùu caên, neáu quyeát ñònh laø coù moät caùi ngaõ nhaân nôi con maét maø thaáy, vì sao trong moät [nhaõn] caên cuûa ngöôøi kia khoâng nhaän bieát ñöôïc taát caû caùc traàn? Neáu trong moät caên khoâng theå cuøng luùc nghe thaáy nhaän bieát caû saùu traàn, neân bieát raèng [trong ñoù] thaät khoâng coù ngaõ.

“Theo caùc oâng noùi raèng ‘höôùng laø ví vôùi con maét’, thì duø traûi qua traêm naêm, ngöôøi thaáy laø nhaân nôi höôùng neân choã thaáy [leõ ra] khoâng thay ñoåi! Neáu con maét ñuùng laø nhö theá, thì khi tuoåi giaø maét yeáu, leõ ra [choã thaáy] cuõng khoâng thay ñoåi. Laïi nöõa, ngöôøi vaø höôùng khaùc nhau neân thaáy trong, thaáy ngoaøi; neáu con maét ñuùng laø nhö caùc oâng noùi, leõ ra cuõng cuøng luùc thaáy trong, thaáy ngoaøi. Neáu laø khoâng thaáy, laøm sao coù ngaõ?’

“Saùu thaày ngoaïi ñaïo laïi noùi raèng: ‘Coà-ñaøm! Neáu khoâng coù ngaõ thì ai laø ngöôøi coù khaû naêng thaáy ñoù?’

605


“Phaät daïy: ‘Coù hình saéc, coù aùnh saùng, coù taâm thöùc, coù con maét, boán ñieàu kieän naøy hôïp laïi goïi laø thaáy. Trong [söï thaáy] ñoù thaät khoâng coù ngöôøi nhìn thaáy, khoâng coù ñoái töôïng ñöôïc thaáy. Chuùng sanh ñieân ñaûo noùi raèng coù ngöôøi nhìn thaáy vaø coù ñoái töôïng ñöôïc thaáy. Vì nghóa aáy, choã thaáy cuûa taát caû chuùng sanh laø ñieân ñaûo, choã thaáy cuûa chö Phaät, Boà Taùt laø chaân thaät.

‘Naøy caùc oâng! Neáu noùi raèng saéc laø ngaõ, nghóa aáy cuõng khoâng ñuùng. Vì sao vaäy? Vì saéc thaät khoâng phaûi ngaõ. Neáu saéc laø ngaõ, leõ ra khoâng coù nhöõng hình maïo thoâ xaáu [khoâng ai mong muoán]! Vì sao laïi coù boán doøng toäc khaùc nhau maø khoâng duy nhaát chæ moät doøng Baø-la-moân? Vì sao phaûi phuï thuoäc vaøo nhöõng ñieàu kieän khaùc maø khoâng ñöôïc nhö yù muoán, nhö ngöôøi caùc caên khieám khuyeát, sanh ra ñaõ khoâng ñaày ñuû? Vì sao khoâng taïo ra thaân chö thieân [toát ñeïp] maø phaûi nhaän chòu nhöõng thaân ñòa nguïc, suùc sanh, ngaï quyû ñuû loaïi? Neáu khoâng theå tuøy yù laøm ra, neân bieát chaéc chaén laø vì khoâng coù ngaõ. Vì khoâng coù ngaõ neân goïi laø voâ thöôøng. Vì voâ thöôøng neân khoå. Vì khoå neân laø khoâng [thaät]. Vì khoâng [thaät] neân laø ñieân ñaûo. Do ñieân ñaûo maø taát caû chuùng sanh ñeàu phaûi troâi laên trong sanh töû. [Caùc aám] thoï, töôûng, haønh, thöùc cuõng [gioáng nhö saéc] vaäy.

“Naøy caùc oâng! Ñaáng Nhö Lai Theá Toân ñaõ döùt tröø maõi maõi söï troùi buoäc cuûa saéc cho ñeán söï troùi buoäc cuûa thöùc.1 Vì theá neân xöng laø thöôøng, laïc, ngaõ, tònh.

“Laïi nöõa, saéc töùc laø nhaân duyeân. Neáu laø nhaân duyeân thì goïi laø voâ ngaõ. Neáu laø voâ ngaõ thì laø khoå, laø khoâng [thaät].

1 Töùc laø noùi toùm goïn veà söï troùi buoäc cuûa caû naêm aám: saéc, thoï, töôûng, haønh vaø thöùc.

606


Thaân Nhö Lai khoâng phaûi nhaân duyeân. Vì khoâng phaûi nhaân duyeân neân goïi laø coù ngaõ. Neáu coù ngaõ töùc laø thöôøng, laïc, ngaõ, tònh.’

“Boïn saùu thaày ngoaïi ñaïo laïi noùi: ‘Coà-ñaøm! Saéc cuõng khoâng phaûi ngaõ, cho ñeán thöùc cuõng khoâng phaûi ngaõ; caùi ngaõ ñoù bieán hieän khaép moïi nôi, cuõng nhö hö khoâng.’

“Phaät daïy: ‘Neáu coù söï bieán hieän, aét khoâng theå noùi raèng: Tröôùc ñaây toâi khoâng thaáy. Neáu tröôùc ñaây khoâng thaáy, neân bieát raèng caùi thaáy aáy laø tröôùc khoâng maø sau môùi coù. Neáu tröôùc laø khoâng sau môùi coù thì goïi laø voâ thöôøng. Neáu laø voâ thöôøng, laøm sao noùi laø bieán hieän? Neáu coù söï bieán hieän, thì trong naêm neûo leõ ra ñeàu coù [hieän] ñuû caùc thaân. Neáu coù [nhieàu] thaân [nhö vaäy], leõ ra moãi thaân ñeàu thoï quaû baùo. Neáu moãi thaân ñeàu thoï quaû baùo, laøm sao noùi raèng [coù söï] chuyeån sanh [thoï thaân] ôû hai coõi trôøi, ngöôøi?

“Caùc oâng noùi bieán hieän, vaäy ñoù laø moät hay laø nhieàu? Neáu ngaõ laø moät, aét seõ khoâng coù [phaân ra] cha, con, keû oaùn, ngöôøi thaân, hoaëc chaúng oaùn chaúng thaân. Neáu ngaõ laø nhieàu thì naêm caên cuûa taát caû chuùng sanh leõ ra phaûi bình ñaúng nhö nhau; nghieäp baùo, trí tueä cuõng gioáng nhö nhau. Neáu laø nhö vaäy, sao noùi raèng coù ngöôøi caùc caên ñaày ñuû, coù ngöôøi khoâng ñaày ñuû; coù nghieäp laønh, nghieäp döõ; coù keû ngu, ngöôøi trí khaùc nhau?”

“Boïn saùu thaày ngoaïi ñaïo laïi noùi: ‘Coà-ñaøm! Caùi ngaõ cuûa chuùng sanh laø [cuøng khaép] khoâng coù giôùi haïn, nhöng phaùp vaø phi phaùp thì coù söï phaân chia roõ raøng. Chuùng sanh tu taäp theo phaùp aét ñöôïc thaân toát ñeïp, neáu laøm nhöõng vieäc phi phaùp thì phaûi chòu thaân xaáu xí. Vì nghóa aáy, nghieäp quaû cuûa chuùng sanh khoâng theå khoâng sai khaùc.’

607


“Phaät daïy: ‘Naøy caùc oâng! Neáu phaùp vaø phi phaùp laø nhö vaäy thì caùi ngaõ khoâng coù söï bieán hieän [nhö caùc oâng noùi]. Neáu caùi ngaõ coù bieán hieän, aét phaûi ñeán ñöôïc khaép moïi nôi. Neáu noù ñeán khaép moïi nôi, thì ngöôøi tu thieän leõ ra cuõng coù aùc, keû laøm aùc leõ ra cuõng coù thieän! Neáu khoâng phaûi nhö theá, sao goïi laø bieán hieän?’

“Saùu thaày ngoaïi ñaïo laïi bieän baïch: ‘Coà-ñaøm! Ví nhö thaép leân traêm ngaøn ngoïn ñeøn trong moät caên phoøng, ñeøn naøy chieáu saùng khoâng laøm ngaên ngaïi ñeøn khaùc. Caùi ngaõ cuûa chuùng sanh cuõng gioáng nhö vaäy, vieäc tu thieän vaø laøm aùc khoâng laãn loän nhau.’

“Phaät daïy: ‘Thieän nam töû! Neáu caùc oâng noùi raèng caùi ngaõ nhö ngoïn ñeøn, nghóa aáy khoâng ñuùng. Vì sao vaäy? AÙnh saùng cuûa ngoïn ñeøn laø do duyeân maø coù, ñeøn caøng lôùn thì aùnh saùng caøng maïnh. Caùi ngaõ cuûa chuùng sanh khoâng phaûi vaäy. AÙnh saùng töø ngoïn ñeøn phaùt ra, truï ôû nôi khaùc. Caùi ngaõ cuûa chuùng sanh khoâng gioáng nhö theá, [khoâng phaûi] töø thaân maø ra, truï ôû nôi khaùc. AÙnh saùng cuûa ngoïn ñeøn kia voán cuøng toàn taïi vôùi boùng toái. Vì sao vaäy? Nhö trong caên phoøng toái, thaép leân moät ngoïn ñeøn thì khoâng ñuû saùng roõ. Ñeán khi thaép leân nhieàu ngoïn ñeøn thì môùi saùng roõ. Neáu ngoïn ñeøn ñaàu tieân ñaõ phaù tröø boùng toái thì khoâng caàn ñeán nhöõng ngoïn ñeøn sau. Neáu ñaõ caàn ñeán nhöõng ngoïn ñeøn sau, thì neân bieát raèng aùnh saùng ban ñaàu vaãn cuøng toàn taïi vôùi boùng toái.’

“Boïn saùu thaày ngoaïi ñaïo laïi noùi: ‘Coà-ñaøm! Neáu khoâng coù ngaõ thì ai laø ngöôøi laøm thieän, laøm aùc?’

“Phaät daïy: ‘Neáu laø caùi ngaõ laøm, sao goïi laø thöôøng? Neáu ngaõ laø thöôøng, sao coù theå khi laøm thieän, khi laøm aùc? Neáu

608


noùi raèng coù khi laøm thieän, coù khi laøm aùc, sao coù theå noùi raèng ngaõ laø [cuøng khaép] khoâng coù giôùi haïn? Neáu laø caùi ngaõ laøm, vì sao laïi coù söï quen laøm aùc? Neáu caùi ngaõ coù laøm, coù bieát, sao laïi sanh loøng nghi raèng chuùng sanh khoâng coù ngaõ? Vì nghóa aáy, trong phaùp ngoaïi ñaïo [cuûa caùc oâng] chaéc chaén khoâng coù ngaõ.

“Neáu noùi coù ngaõ, aét ngaõ ñoù phaûi laø Nhö Lai. Vì sao vaäy? Vì thaân [Nhö Lai] laø [cuøng khaép] khoâng coù giôùi haïn; vì khoâng coøn coù nhöõng söï nghi ngôø. Vì [Nhö Lai] khoâng taïo taùc, khoâng thoï nhaän neân goïi laø thöôøng. Vì [Nhö Lai] khoâng sanh khoâng dieät neân goïi laø laïc. Vì [Nhö Lai] khoâng coù phieàn naõo nhieãm oâ neân goïi laø tònh. Vì [Nhö Lai] khoâng coù möôøi töôùng1 neân goïi laø khoâng. Vì theá, Nhö Lai laø thöôøng, laïc, ngaõ, tònh, laø roãng khoâng, khoâng coù caùc hình töôùng.’

“Caùc thaày ngoaïi ñaïo thöa raèng: ‘Neáu noùi Nhö Lai laø thöôøng, laïc, ngaõ, tònh, vì khoâng coù töôùng neân roãng khoâng, thì neân bieát raèng giaùo phaùp maø Coà-ñaøm thuyeát daïy chaúng phaûi laø [chaáp laáy] khoâng. Nay chuùng toâi xin cung kính thoï nhaän vaø haønh trì.’

“Baáy giôø, coù voâ soá ngoaïi ñaïo phaùt khôûi loøng tin ñoái vôùi phaùp Phaät, xuaát gia theo Phaät.

“Thieän nam töû! Vì nhaân duyeân aáy neân nay ta ôû giöõa röøng caây sa-la moïc soùng ñoâi naøy [thuyeát giaûng giaùo phaùp reàn vang nhö tieáng] sö töû roáng. Thuyeát phaùp [nhö tieáng sö töû roáng], ñoù goïi laø Ñaïi Nieát-baøn.

1 Chæ chung caùc töôùng theá gian, bao goàm caùc töôùng: hình saéc, aâm thanh, muøi höông, vò neám, söï xuùc chaïm, sanh ra, toàn taïi, dieät maát vaø hai töông phaân bieät nam, nöõ.

609


“Thieän nam töû! Nhöõng caây soùng ñoâi ôû phöông ñoâng laø phaù söï voâ thöôøng maø ñöôïc thöôøng... cho ñeán nhöõng caây soùng ñoâi ôû phöông baéc laø phaù söï baát tònh maø ñöôïc tònh.1

“Thieän nam töû! Nhöõng chuùng sanh nôi ñaây vì caùc caây sa-la moïc soùng ñoâi maø gìn giöõ baûo veä röøng sa-la, khoâng ñeå cho ngöôøi ngoaøi ñeán laáy ñi caønh laù hay chaët phaù. Ta cuõng vì boán phaùp maø khieán cho caùc ñeä töû hoä trì phaùp Phaät. Nhöõng phaùp naøo laø boán? Ñoù laø thöôøng, laïc, ngaõ, tònh. Nhöõng caây soùng ñoâi ôû boán phöông ñoù do boán vua gìn giöõ. Ta vì boán vua aáy hoä trì Chaùnh phaùp neân ôû trong röøng naøy maø nhaäp Nieát-baøn.

“Thieän nam töû! Nhöõng caây sa-la moïc soùng ñoâi naøy thöôøng coù hoa quaû sum sueâ, laøm lôïi ích cho voâ löôïng chuùng sanh. Ta cuõng nhö vaäy, thöôøng laøm lôïi ích cho haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc. Hoa laø ví vôùi ngaõ, quaû laø ví vôùi laïc. Vì nghóa aáy neân ta ôû taïi nôi ñaây, giöõa nhöõng caây sa-la moïc soùng ñoâi maø nhaäp Chaùnh ñònh Ñaïi tòch. Chaùnh ñònh Ñaïi tòch goïi laø Ñaïi Nieát-baøn.”

Boà Taùt Sö Töû Hoáng baïch Phaät: “Theá Toân! Vì sao Nhö Lai nhaäp Nieát-baøn vaøo thaùng hai?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Thaùng hai nhaèm muøa xuaân. Nhöõng thaùng trong tieát döông xuaân, muoân vaät ñeàu sanh tröôûng, caây troàng beùn reã, hoa quaû phoâ baøy töôi toát, soâng ngoøi traøn ñaày, traêm loaøi thuù ñua nhau sanh nôû. Luùc naøy,

1 ÔÛ ñaây duøng boán phöông ñeå ví vôi boán ñöùc thöôøng, laïc, ngaõ, tònh, cho neân ñoaïn naøy mang yù nghóa toùm goïn, coù theå hieåu laø caây ôû phöông ñoâng ví vôùi söï phaù voâ thöôøng, ñöôïc thöôøng; phöông nam ví vôùi söï phaù khoå, ñöôïc laïc; phöông taây ví vôùi söï phaù voâ ngaõ, ñöôïc chaân ngaõ; phöông baéc ví vôùi söï phaù baát tònh, ñöôïc tònh.

610


coù nhieàu chuùng sanh khôûi leân tö töôûng [cho raèng caùc phaùp laø] thöôøng toàn. Vì muoán phaù caùi taâm thöôøng aáy cuûa chuùng sanh neân phaûi daïy raèng ‘taát caû caùc phaùp ñeàu laø voâ thöôøng’, chæ rieâng noùi Nhö Lai laø thöôøng truï, khoâng bieán ñoåi.

“Thieän nam töû! So vôùi caùc muøa khaùc trong naêm, vaøo ñaàu muøa ñoâng [thôøi tieát] ñaõ khoâ khan, suy kieät, moïi ngöôøi khoâng ai öa thích; coøn tieát xuaân thì aám aùp oân hoøa, maùt meû, ai ai cuõng ham muoán, öa thích. Vì muoán phaù caùi vui [taïm bôï] cuûa theá gian neân phaûi giaûng thuyeát nhöõng leõ thöôøng, laïc.

“Ñoái vôùi caùc leõ ngaõ, tònh cuõng vaäy. Nhö Lai vì muoán phaù caùi ngaõ [giaû taïm] cuûa theá gian, caùi tònh [giaû taïm] cuûa theá gian, neân môùi giaûng thuyeát raèng Nhö Lai laø ngaõ chaân thaät, laø tònh chaân thaät.

“Noùi thaùng hai laø ví nhö hai loaïi Phaùp thaân cuûa Nhö Lai.1 Muøa ñoâng chaúng ai öa thích laø ví vôùi haøng trí giaû khoâng öa thích vieäc Nhö Lai voâ thöôøng, nhaäp Nieát-baøn. Thaùng hai ai cuõng öa thích laø ví vôùi haøng trí giaû öa thích vieäc Nhö Lai laø thöôøng, laïc, ngaõ, tònh. Troàng caây [beùn reã] laø ví vôùi chuùng sanh nghe Chaùnh phaùp [sanh loøng] hoan hyû, beøn phaùt taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, troàng caùc caên laønh. Soâng ngoøi [traøn ñaày] laø ví vôùi chö Ñaïi Boà Taùt Möôøi phöông ñeàu tuï hoäi veà choã Nhö Lai, thöa hoûi vaø thoï nhaän kinh ñieån Ñaïi Nieát-baøn naøy. Traêm loaøi thuù ñua nhau sanh nôû laø ví vôùi caùc ñeä töû Phaät sanh khôûi caùc caên laønh. Hoa laø ví vôùi Baûy giaùc chi, quaû laø ví vôùi Boán thaùnh quaû.

1 Hai loaïi Phaùp thaân, töùc Phaùp taùnh Phaùp thaân vaø Phöông tieän Phaùp thaân, cuõng goïi laø Lyù Phaùp thaân vaø Trí phaùp thaân.

611


“Vì nhöõng nghóa aáy neân ta nhaäp Ñaïi Nieát-baøn vaøo thaùng hai.”

Boà Taùt Sö Töû Hoáng baïch Phaät: “Caùc ngaøy ñaûn sanh, xuaát gia, thaønh ñaïo, chuyeån Phaùp luaân cuûa Nhö Lai ñeàu laø moàng taùm, vì sao khi nhaäp Nieát-baøn laïi duy nhaát choïn vaøo ngaøy raèm?”

Phaät daïy: “Laønh thay, laønh thay! Thieän nam töû! Vaøo ngaøy raèm, maët traêng troøn ñaày khoâng khuyeát. Chö Phaät Nhö Lai cuõng vaäy, luùc vaøo Nieát-baøn laø troøn ñaày khoâng khuyeát. Vì nghóa aáy neân Phaät choïn ngaøy raèm maø nhaäp Nieát-baøn roát raùo.

“Thieän nam töû! Maët traêng troøn saùng vaøo ñeâm raèm coù möôøi moät coâng naêng. Nhöõng gì laø möôøi moät? Moät laø coù theå phaù tröø boùng toái; hai laø giuùp chuùng sanh nhaän ra ñöôøng ñi; ba laø giuùp chuùng sanh phaân bieät ñöôøng ñi ñuùng, sai; boán laø tröø ñöôïc söï noùng böùc, mang laïi söï maùt meû vui thích; naêm laø coù theå phaù tröø loøng cao ngaïo cuûa löûa ñom ñoùm; saùu laø ngaên chaën moïi yù töôûng troäm cöôùp; baûy laø giuùp chuùng sanh khoâng coøn lo sôï thuù döõ; taùm laø giuùp cho hoa öu-baùt-la nôû; chín laø khieán cho hoa sen kheùp laïi; möôøi laø gaây söï phaán khôûi trong loøng ngöôøi ñi ñöôøng, khieán hoï maïnh meõ daán böôùc ñi tôùi; möôøi moät laø khieán cho nhöõng chuùng sanh öa thích naêm duïc ñöôïc nhieàu khoaùi laïc.

“Thieän nam töû! Vaàng traêng troøn Nhö Lai cuõng gioáng nhö vaäy, [cuõng coù möôøi moät coâng naêng]. Moät laø phaù tröø boùng toái voâ minh traøn khaép; hai laø dieãn thuyeát [phaân bieät] chaùnh ñaïo, taø ñaïo; ba laø khai môû chæ baøy raèng sanh töû laø hieåm aùc, taø vaïy, Nieát-baøn laø an bình, chaùnh tröïc; boán laø

612


khieán ngöôøi lìa xa söï noùng böùc cuûa tham duïc, saân khueå, ngu si; naêm laø phaù tan aùnh saùng [le loùi] cuûa ngoaïi ñaïo; saùu laø phaù tröø giaëc phieàn naõo troùi buoäc; baûy laø tröø dieät loøng sôï seät ñoái vôùi naêm söï ngaên che [trong tu taäp]; taùm laø laøm hieån loä taâm muoán gieo troàng caên laønh cuûa chuùng sanh; chín laø che laáp ngaên chaën taâm [ham meâ] naêm duïc cuûa chuùng sanh; möôøi laø laøm sanh khôûi haïnh tu tieán cuûa chuùng sanh höôùng veà Ñaïi Nieát-baøn; möôøi moät laø khieán caùc chuùng sanh öa thích söï tu taäp giaûi thoaùt.

“Vì nhöõng nghóa aáy neân ta [thò hieän] nhaäp Ñaïi Nieát-baøn vaøo ngaøy raèm, nhöng thaät ra ta khoâng heà nhaäp Nieát-baøn.

“Trong nhöõng ñeä töû cuûa ta, chæ nhöõng keû xaáu aùc ngu si môùi noùi chaéc raèng Nhö Lai ñaõ nhaäp Nieát-baøn. Ví nhö moät ngöôøi meï coù nhieàu con, boû ñi ñeán moät nöôùc khaùc. Trong thôøi gian ngöôøi meï chöa trôû veà, nhöõng ñöùa con ñeàu noùi raèng: ‘Meï toâi ñaõ cheát.’ Nhöng thaät ra ngöôøi meï aáy khoâng heà cheát!”

Boà Taùt Sö Töû Hoáng baïch Phaät: “Theá Toân! Nhöõng tyø-kheo naøo coù theå laøm trang nghieâm röøng sa-la moïc soùng ñoâi naøy?”

“Thieän nam töû! Neáu tyø-kheo naøo thoï trì, ñoïc tuïng Möôøi hai boä kinh, söûa ñuùng caâu vaên, thoâng ñaït nghóa lyù saâu xa; vì ngöôøi khaùc maø giaûng giaûi phaàn ñaàu, phaàn giöõa vaø phaàn cuoái ñeàu laø toát laønh; vì muoán laøm lôïi ích voâ löôïng chuùng sanh neân dieãn thuyeát haïnh thanh tònh; vò tyø-kheo nhö vaäy aét coù theå laøm trang nghieâm röøng sa-la moïc soùng ñoâi naøy.”

Boà Taùt Sö Töû Hoáng baïch Phaät: “Theá Toân! Theo nhö choã con hieåu lôøi Phaät daïy thì tyø-kheo A-nan chính laø ngöôøi aáy.

613


Vì sao vaäy? Vì tyø-kheo A-nan thoï trì, ñoïc tuïng Möôøi hai boä kinh, vì ngöôøi khaùc môû baøy giaûng thuyeát, lôøi chaân chaùnh, nghóa chaân chaùnh. Gioáng nhö vieäc roùt nöôùc [töø bình naøy] sang bình khaùc, tyø-kheo A-nan theo Phaät nghe [Chaùnh phaùp] roài y theo choã ñöôïc nghe maø thuyeát giaûng laïi [ñaày ñuû vôùi moïi ngöôøi khaùc].”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Neáu coù tyø-kheo naøo ñöôïc thieân nhaõn trong saïch, thaáy khaép Tam thieân Ñaïi thieân theá giôùi trong möôøi phöông nhö ngöôøi ta nhìn traùi a-ma-laëc ñaët trong loøng baøn tay; vò tyø-kheo nhö vaäy cuõng coù theå laøm trang nghieâm röøng sa-la moïc soùng ñoâi naøy.”

Boà Taùt Sö Töû Hoáng thöa: “Baïch Theá Toân! Neáu nhö vaäy thì tyø-kheo A-na-luaät1 chính laø ngöôøi aáy. Vì sao vaäy? Vì A-na-luaät chöùng ñaéc thieân nhaõn, nhìn thaáy moïi söï vaät trong khaép Tam thieân Ñaïi thieân theá giôùi, cho tôùi trong coõi trung aám, moät caùch roõ raøng khoâng gì chöôùng ngaïi.”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Neáu coù tyø-kheo naøo ít ham muoán, töï bieát ñuû, öa thích söï vaéng laëng an tónh, sieâng naêng tu haønh caùc phaùp tinh taán, nieäm, ñònh, trí tueä, giaûi thoaùt; vò tyø-kheo nhö vaäy aét coù theå trang nghieâm röøng sa-la moïc soùng ñoâi naøy.

Boà Taùt Sö Töû Hoáng thöa: “Baïch Theá Toân! Neáu nhö vaäy thì tyø-kheo Ca-dieáp2 chính laø ngöôøi aáy. Vì sao vaäy? Vì tyø-kheo Ca-dieáp kheùo tu caùc phaùp ít ham muoán, töï bieát ñuû... [ñuû caùc phaùp nhö Phaät vöøa keå treân].”

1 Nguyeân baûn Haùn vaên duøng A-ni-laâu-ñaø (阿尼樓馱), phieân aâm töø Phaïn ngöõ Aniruddha. Tuy nhieân, teân vò tyø-kheo naøy trong nhieàu kinh ñieån khaùc thöôøng ñöôïc phieân aâm laø A-na-luaät (阿那律). Chuùng toâi choïn dòch sang teân naøy vì thaáy phoå bieán, ñöôïc nhieàu ngöôøi bieát hôn.

2 Tyø-kheo Ca-dieáp, töùc Ñaïi Ca-dieáp, vò ñeä töû Thanh vaên ñöôïc Phaät ngôïi khen laø Ñeä nhaát ñaàu ñaø. Xin löu yù khaùc vôùi vò Boà Taùt Ca-dieáp ñaõ thöa hoûi trong kinh naøy.

614


Phaät daïy: “Thieän nam töû! Neáu coù tyø-kheo naøo vì vieäc ích lôïi cho chuùng sanh, khoâng vì lôïi döôõng rieâng, tu taäp thoâng ñaït phaùp tam-muoäi Voâ tranh, Thaùnh haïnh, Khoâng haïnh; vò tyø-kheo nhö vaäy aét coù theå trang nghieâm röøng sa-la moïc soùng ñoâi naøy.”

Boà Taùt Sö Töû Hoáng thöa: “Baïch Theá Toân! Neáu nhö vaäy thì tyø-kheo Tu-boà-ñeà chính laø ngöôøi aáy. Vì sao vaäy? Vì Tu-boà-ñeà kheùo tu pheùp Voâ tranh, Thaùnh haïnh, Khoâng haïnh.”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Neáu coù tyø-kheo naøo kheùo tu thaàn thoâng, trong khoaûng moät nieäm töôûng coù theå thöïc hieän moïi söï bieán hoùa thaàn thoâng, duøng moät taâm an ñònh maø taïo ra hai keát quaû [ñoái nghòch] nhö laø: nöôùc, löûa... vò tyø-kheo nhö vaäy aét coù theå trang nghieâm röøng sa-la moïc soùng ñoâi naøy.”

Boà Taùt Sö Töû Hoáng baïch raèng: “Theá Toân! Neáu nhö vaäy thì tyø-kheo Muïc-kieàn-lieân chính laø ngöôøi aáy. Vì sao vaäy? Vì Muïc-kieàn-lieân kheùo tu thaàn thoâng, bieán hoùa voâ löôïng.”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Neáu coù tyø-kheo naøo tu taäp caùc phaùp trí tueä ñöôïc trí lôùn lao, trí saéc beùn, trí nhanh nhaïy, trí giaûi thoaùt, trí saâu xa, trí roäng lôùn, trí khoâng giôùi haïn, trí khoâng ai vöôït qua, trí chaân thaät; thaønh töïu ñaày ñuû caên baûn trí tueä nhö vaäy; loøng khoâng phaân bieät keû oaùn vôùi ngöôøi thaân; neáu nghe noùi Nhö Lai laø voâ thöôøng, nhaäp Nieát-baøn, loøng khoâng lo buoàn; neáu nghe noùi Nhö Lai laø thöôøng truï, chaúng nhaäp Nieát-baøn, loøng cuõng khoâng vui thích; vò tyø-kheo nhö vaäy aét coù theå trang nghieâm röøng sa-la moïc soùng ñoâi naøy.”

Boà Taùt Sö Töû Hoáng thöa: “Baïch Theá Toân! Neáu nhö vaäy thì tyø-kheo Xaù-lôïi-phaát chính laø ngöôøi aáy. Vì sao vaäy? Vì Xaù-lôïi-phaát kheùo thaønh töïu ñaày ñuû trí tueä nhö vaäy.”

615


Phaät daïy: “Thieän nam töû! Neáu coù tyø-kheo naøo coù theå giaûng thuyeát raèng taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät, tyø-kheo aáy ñöôïc thaân kim cang, khoâng coù giôùi haïn, thöôøng, laïc, ngaõ, tònh, thaân taâm khoâng ngaên ngaïi, ñaït ñöôïc taùm ñöùc töï taïi;1 vò tyø-kheo nhö vaäy aét coù theå trang nghieâm röøng sa-la moïc soùng ñoâi naøy.”

Boà Taùt Sö Töû Hoáng baïch raèng: “Theá Toân! Neáu nhö vaäy thì duy nhaát chæ coù Nhö Lai laø ngöôøi nhö vaäy maø thoâi. Vì sao vaäy? Vì thaân Nhö Lai laø kim cang, laø khoâng giôùi haïn, laø thöôøng, laïc, ngaõ, tònh, laø thaân taâm khoâng ngaên ngaïi, môùi coù ñuû taùm ñöùc töï taïi.

“Baïch Theá Toân! Chæ rieâng Nhö Lai môùi coù theå trang nghieâm röøng sa-la moïc soùng ñoâi naøy maø thoâi! Neáu khoâng coù Nhö Lai, aét [nôi naøy] chaúng ñöôïc ñoan nghieâm. Xin nguyeän ñöùc Nhö Lai môû loøng ñaïi töø bi, vì söï trang nghieâm nhö vaäy maø thöôøng truï ôû röøng sa-la naøy.”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Baûn taùnh cuûa taát caû caùc phaùp laø truï ôû nôi khoâng coù choã truï, vì sao oâng laïi noùi lôøi nguyeän xin Nhö Lai truï [ôû röøng sa-la naøy]?

1 Taùm ñöùc töï taïi naøy ñaõ ñöôïc giaûng roõ trong quyeån 23. Taùm ñöùc aáy laø: 1. Coù theå hieän moät thaân thaønh nhieàu thaân, khoâng coù ngaên ngaïi; 2. Coù theå thò hieän moät thaân nhoû nhö haït buïi truøm khaép ñaïi thieân theá giôùi, khoâng coù ngaên ngaïi; 3. Coù theå thò hieän thaân lôùn lao maø nheï nhaøng bay ñeán baát cöù nôi xa xoâi naøo, khoâng coù ngaên ngaïi; 4. Coù theå thò hieän thaønh voâ soá loaøi chuùng sanh khaùc nhau thöôøng soáng trong cuøng moät theá giôùi, khoâng coù ngaên ngaïi; 5. Coù theå söû duïng caùc caên hoã trôï, thay theá cho nhau, nhö maét coù theå nghe, tai coù theå thaáy... moät caên coù theå nhaän bieát caû saùu traàn, khoâng coù ngaên ngaïi; 6. Coù theå chöùng ñaéc taát caû caùc phaùp khoâng ngaên ngaïi nhöng khoâng heà khôûi leân yù töôûng coù söï chöùng ñaéc; 7. Coù theå giaûng thuyeát yù nghóa cuûa moät baøi keä traûi qua voâ soá kieáp, khoâng coù ngaên ngaïi; 8. Coù theå bieán hieän moät thaân truøm khaép moïi nôi nhö hö khoâng, khoâng coù ngaên ngaïi, khieán cho taát caû chuùng sanh ñeàu ñöôïc troâng thaáy; duø troâng thaáy ñöôïc, nhöng thaân aáy thaät cuõng nhö hö khoâng, khoâng coù hình töôùng. Xem laïi söï giaûng giaûi chi tieát hôn veà taùm ñöùc töï taïi naøy trong quyeån 23, baét ñaàu töø trang 498 cuûa Taäp 4.

616


“Thieän nam töû! Neáu noùi truï thì ñoù laø phaùp thuoäc veà saéc. Do nhaân duyeân sanh neân môùi goïi laø truï. Vì nhaân duyeân khoâng coù xöù sôû [nhaát ñònh] neân goïi laø khoâng coù choã truï. Nhö Lai ñaõ ñoaïn tuyeät taát caû söï troùi buoäc cuûa saéc, vì sao laïi noùi Nhö Lai [coù choã] truï? Ñoái vôùi caùc aám thoï, töôûng, haønh, thöùc cuõng ñeàu nhö vaäy.

“Thieän nam töû! Truï töùc laø kieâu maïn; vì kieâu maïn neân khoâng ñöôïc giaûi thoaùt. Vì khoâng ñöôïc giaûi thoaùt neân goïi laø truï. [Thöû suy xeùt xem] ai laø ngöôøi coù söï kieâu maïn ñoù? Töø nôi ñaâu maø ñeán? [Khi aáy seõ thaáy laø thaät khoâng coù ngöôøi kieâu maïn, cuõng khoâng töø ñaâu maø ñeán caû], neân [baûn taùnh cuûa taát caû caùc phaùp] goïi laø truï ôû nôi khoâng coù choã truï. Nhö Lai ñaõ döùt haún taát caû nhöõng söï kieâu maïn, vì sao oâng laïi noùi lôøi nguyeän xin Nhö Lai truï [ôû röøng sa-la naøy]?

“Truï töùc laø phaùp höõu vi. Nhö Lai ñaõ döùt haún caùc phaùp höõu vi, cho neân ngaøi khoâng coù choã truï.

“Truï töùc laø phaùp khoâng [thaät]. Nhö Lai ñaõ döùt haún phaùp khoâng [thaät] naøy neân ñaït ñöôïc thöôøng, laïc, ngaõ, tònh, vì sao oâng laïi noùi lôøi nguyeän xin Nhö Lai truï [ôû röøng sa-la naøy]?

“Truï töùc laø hai möôi laêm caûnh giôùi hieän höõu. Nhö Lai ñaõ döùt haún hai möôi laêm caûnh giôùi hieän höõu, vì sao oâng laïi noùi lôøi nguyeän xin Nhö Lai truï [ôû röøng sa-la naøy]?

“Truï töùc laø taát caû phaøm phu. Caùc baäc thaùnh laø khoâng ñi, khoâng ñeán, khoâng truï. Nhö Lai ñaõ döùt heát caùc töôùng ñi, töôùng ñeán, töôùng truï, vì sao oâng laïi noùi lôøi nguyeän xin Nhö Lai truï [ôû röøng sa-la naøy]?

“Noùi khoâng coù choã truï ñoù laø thaân khoâng coù giôùi haïn. Thaân Nhö Lai laø khoâng coù giôùi haïn, vì sao oâng laïi noùi lôøi

617


nguyeän xin Nhö Lai truï laïi nôi röøng sa-la naøy? Neáu ta truï ôû röøng naøy, töùc laø coù giôùi haïn. Neáu thaân [Nhö Lai] laø coù giôùi haïn, aét ñoù laø voâ thöôøng. [Nhöng] Nhö Lai laø thöôøng laøm sao coù theå noùi laø truï?

“Noùi khoâng coù choã truï töùc laø hö khoâng. Taùnh Nhö Lai ñoàng vôùi hö khoâng, laøm sao coù theå noùi laø truï?

“Laïi nöõa, khoâng coù choã truï töùc laø pheùp tam-muoäi Kim cang. Pheùp tam-muoäi Kim cang phaù tröø taát caû moïi söï vöôùng chaáp, baùm truï. Tam-muoäi Kim cang töùc laø Nhö Lai, laøm sao coù theå noùi laø truï?

“Laïi nöõa, khoâng coù choã truï töùc laø huyeãn aûo. Nhö Lai ñoàng vôùi huyeãn aûo, laøm sao coù theå noùi laø truï?

“Laïi nöõa, khoâng coù choã truï töùc laø caûnh giôùi cuûa caùc phaùp khoâng coù giôùi haïn. Caûnh giôùi cuûa caùc phaùp khoâng coù giôùi haïn töùc laø Nhö Lai, laøm sao coù theå noùi laø truï?

“Laïi nöõa, khoâng coù choã truï töùc laø tam-muoäi Thuû-laêng-nghieâm. Pheùp tam-muoäi naøy laø roõ bieát taát caû caùc phaùp maø khoâng coù choã vöôùng maéc, baùm chaáp. Vì khoâng vöôùng maéc neân goïi laø Thuû-laêng-nghieâm. Nhö Lai ñaït ñöôïc troïn veïn pheùp tam-muoäi Thuû-laêng-nghieâm, laøm sao coù theå noùi laø truï?

“Laïi nöõa, khoâng coù choã truï töùc laø trí löïc phaân bieät nhö thaät.1 Nhö Lai thaønh töïu trí löïc phaân bieät nhö thaät, laøm sao coù theå noùi laø truï?

1 Nguyeân taùc duøng “xöù phi xöù löïc”, cuõng goïi laø “xöù phi xöù trí löïc”. Theo luaän Du-giaø quyeån 50, tôø 2, ñöùc Nhö Lai thaønh töïu Xöù phi xöù trí löïc neân ñoái vôùi caùc nhaân ñeàu roõ bieát nhö thaät; ñoái vôùi caùc quaû cuõng roõ bieát nhö thaät, vì theá coù theå haøng phuïc caùc luaän thuyeát voâ nhaân hoaëc aùc nhaân cuûa ngoaïi ñaïo. Do nghóa naøy neân chuùng toâi goïi trí löïc naøy laø trí löïc phaân bieät nhö thaät.

618


“Laïi nöõa, khoâng coù choã truï töùc laø Boá thí Ba-la-maät. [Ñoái vôùi] Boá thí Ba-la-maät neáu coù söï vöôùng truï laïi thì khoâng theå [tieáp tuïc tu taäp] ñeán Trì giôùi Ba-la-maät, cho ñeán Trí tueä Ba-la-maät. Vì nghóa aáy neân Boá thí Ba-la-maät goïi laø khoâng coù choã truï. Nhö Lai thaäm chí coøn khoâng truï nôi Baùt-nhaõ Ba-la-maät, vì sao oâng laïi noùi lôøi nguyeän xin Nhö Lai truï laïi nôi röøng sa-la?

“Laïi nöõa, khoâng coù choã truï töùc laø tu taäp Boán nieäm xöù. Neáu Nhö Lai chaáp truï nôi Boán nieäm xöù, aét khoâng theå ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Ñoù goïi laø truï ôû nôi khoâng coù choã truï.

“Laïi nöõa, khoâng coù choã truï töùc laø caûnh giôùi khoâng giôùi haïn cuûa chuùng sanh. Nhö Lai ñaõ thaáu taän caûnh giôùi khoâng giôùi haïn cuûa taát caû chuùng sanh nhöng khoâng coù choã truï.

“Laïi nöõa, khoâng coù choã truï töùc laø khoâng nôi truù nguï. Khoâng nôi truù nguï goïi laø khoâng hieän höõu. Khoâng hieän höõu goïi laø khoâng sanh ra. Khoâng sanh ra goïi laø khoâng cheát ñi. Khoâng cheát ñi goïi laø khoâng hình töôùng. Khoâng hình töôùng goïi laø khoâng troùi buoäc. Khoâng troùi buoäc goïi laø khoâng vöôùng maéc. Khoâng vöôùng maéc goïi laø khoâng phieàn naõo. Khoâng phieàn naõo töùc laø hieàn thieän. Hieàn thieän töùc laø voâ vi. Voâ vi töùc laø Ñaïi Nieát-baøn. Ñaïi Nieát-baøn töùc laø thöôøng. Thöôøng töùc laø ngaõ. Ngaõ töùc laø tònh. Tònh töùc laø laïc. Thöôøng, laïc, ngaõ, tònh töùc laø Nhö Lai.

“Thieän nam töû! Ví nhö hö khoâng chaúng truï ôû phöông ñoâng, phöông nam, phöông taây, phöông baéc, boán phöông phuï hay phöông treân, phöông döôùi. Nhö Lai cuõng theá, ngaøi chaúng truï ôû phöông ñoâng, phöông nam, phöông taây,

619


phöông baéc, boán phöông phuï hay phöông treân, phöông döôùi.

“Thieän nam töû! Neáu nhö noùi raèng vieäc aùc taïo bôûi thaân, mieäng, yù mang ñeán quaû baùo laønh, thaät khoâng coù lyù. [Hoaëc noùi raèng] vieäc laønh taïo bôûi thaân, mieäng, yù phaûi chòu quaû baùo xaáu aùc, cuõng khoâng coù lyù.

“Neáu noùi raèng phaøm phu thaáy ñöôïc taùnh Phaät, haøng Boà Taùt Thaäp truï khoâng thaáy ñöôïc, cuõng khoâng coù lyù. [Hoaëc noùi raèng] nhöõng keû nhaát-xieån-ñeà, phaïm naêm toäi nghòch, phæ baùng kinh Phöông ñaúng, phaù Boán giôùi caám naëng maø ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, cuõng khoâng coù lyù. [Hoaëc noùi raèng] Boà Taùt truï ôû saùu ñòa vò ñaàu tieân do nhaân duyeân phieàn naõo maø phaûi ñoïa vaøo ba ñöôøng aùc, cuõng khoâng coù lyù. [Hoaëc noùi raèng] Boà Taùt Ma-ha-taùt duøng thaân nöõ thaät söï maø ñaït ñöôïc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, cuõng khoâng coù lyù. [Hoaëc noùi raèng] haïng nhaát-xieån-ñeà laø thöôøng, Tam baûo laø voâ thöôøng, cuõng khoâng coù lyù. [Hoaëc noùi raèng] Nhö Lai truï nôi thaønh Caâu-thi-na, cuõng khoâng coù lyù.

“Thieän nam töû! Nay Nhö Lai ôû taïi thaønh Caâu-thi-na naøy, nhaäp Ñaïi Tam-muoäi, laø hang thieàn ñònh saâu thaúm, vì moïi ngöôøi khoâng nhìn thaáy ñöôïc neân goïi laø nhaäp Nieát-baøn.”

Boà Taùt Sö Töû Hoáng laïi thöa hoûi: “Baïch Theá Toân! Vì sao Nhö Lai laïi vaøo hang thieàn ñònh [saâu thaúm]?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Ñoù laø vì ta muoán ñoä thoaùt caùc chuùng sanh; vì ñeå laøm cho nhöõng ngöôøi chöa gieo troàng

620


caên laønh seõ gieo troàng; vì ñeå laøm cho nhöõng ngöôøi ñaõ gieo troàng caên laønh seõ ñöôïc taêng tröôûng; vì ñeå laøm cho nhöõng ngöôøi coù quaû laønh chöa chín muoài seõ ñöôïc chín muoài; vì ñeå giaûng thuyeát cho nhöõng ngöôøi maø quaû laønh ñaõ chín muoài seõ höôùng ñeán A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà; vì ñeå laøm cho nhöõng keû khinh reû phaùp laønh seõ sanh loøng toân troïng; vì ñeå laøm cho nhöõng keû buoâng thaû, löôøi nhaùc seõ lìa boû thoùi xaáu buoâng thaû, löôøi nhaùc; vì cuøng vôùi caùc oâng nhö Vaên-thuø-sö-lôïi vaø haøng Ñaïi Boà Taùt luaän baøn nghóa lyù; vì muoán giaùo hoùa nhöõng ngöôøi öa thích tuïng ñoïc [kinh dieån], öa thích thieàn ñònh; vì duøng Thaùnh haïnh, Phaïm haïnh, Thieân haïnh ñeå giaùo hoùa chuùng sanh; vì quaùn xeùt caùc giaùo phaùp saâu xa khoâng cuøng chung [vôùi haøng Nhò thöøa]; vì muoán quôû traùch nhöõng ñeä töû buoâng thaû, löôøi nhaùc raèng: ‘Nhö Lai laø baäc thöôøng tónh laëng coøn öa thích nhaäp ñònh, huoáng chi boïn caùc oâng chöa döùt heát phieàn naõo laïi sanh ra buoâng thaû, löôøi nhaùc hay sao?’; vì muoán quôû traùch nhöõng tyø-kheo xaáu aùc thu nhaän vaø chaát chöùa taùm thöù ñoà vaät khoâng trong saïch, cuøng nhöõng keû khoâng bieát giaûm söï tham muoán, khoâng töï bieát ñuû; vì laøm cho chuùng sanh toân troïng phaùp thieàn ñònh ñaõ ñöôïc nghe.

“Vì [taát caû] caùc nhaân duyeân nhö vaäy maø [hoâm nay] Nhö Lai vaøo hang thieàn ñònh [saâu thaúm].”

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN- HEÁT QUYEÅN BA MÖÔI-

dai bat niet ban kinh - tap 5...

Documents