coĞrafyalan big bang (büyük patlama) teorisi; i. evren, sıfır hacimli ve çok yüksek bir...

ÇÖZÜMLÜ SORU BANKASI

COĞRAFYA

ÖĞRETMENLİK ALAN BİLGİSİ TESTİ

ÖABT YAYINLARIGenel Yayın Yönetmeni

Savaş DOĞAN

Genel Yayın Yönetmen Yardımcısı

Arzu ALAN

YazarlarKomisyon

Alan EğitimiGazi KARABULUT

Nuray KILINÇ

ISBN978-605-308-365-8

Sayfa DüzeniAYMİR Yayınevi Dizgi Birimi

Baskı TarihiAnkara 2017

Baskı

BRC Basım

Matbaacılık

Balıkhisar Mahallesi 26. Sokak

No: 14 Akyurt / ANKARA

Tel: 0 312 384 44 54

İletişim Adresi

Serhat Mah. Mehmet Akif Ersoy

Cad. No: 33

Yenimahalle / ANKARA

Cep: (0549) 435 3355

[email protected]

www.lideryayin.com

© COPYRIGHT AYMİR YAYINEVİ

Yayım Hakkı

Bu kitabın her türlü yayım hakkı Aymir Yayın Basım Dağıtım Ltd. Şti.’ye aittir. Bu kitabın baskısından 5846 ve 2936 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Yasası hü-kümleri gereğince kaynak gösterilerek bile olsa alıntı yapılamaz, herhangi bir şekilde çoğaltılamaz, genel ağ ve diğer elektronik ortamlarda yayımlanamaz.

BU KİTAP T.C. KÜLTÜR BAKANLIĞI BANDROLÜ İLE SATILMAKTADIR.

Değerli Öğretmen Adayları;

Milli Eğitim Bakanlığı her yıl öğretmen ihtiyacını, adayların KPSS sonuçlarına göre yap-tığı atamalarla sağlamaktadır. Atamalarda referans alınan başarı puanları üç farklı testin sonuçlarına göre elde edilmekte ve adayların KPSS-121 puanı hesaplanmaktadır.

KPSS -121 puanı aşağıdaki bölümler ve ağırlıklandırmalardan oluşmaktadır:

Genel Yetenek Testi % 15

Genel Kültür Testi % 15

Eğitim Bilimleri Testi % 20

Öğretmenlik Alan Bilgisi Testi % 50

Atama puanlarında en büyük etkiye sahip olan Öğretmenlik Alan Bilgisi Testi’nin genel yapısını Eğitim Fakültelerinde verilmekte olan akademik müfredat, ilgili alanının öğre-tim programı ve öğretim yöntemleri oluşturmaktadır.

Lider Yayınları olarak adayların sınava hazırlık sürecini en iyi şekilde değerlendirmeleri-ni sağlamak amacıyla alanında uzman yazar kadromuz tarafından sınavın kapsamı, aka-demik yapısı ve soru tarzlarına uygun, farklı bir bakış açısı geliştirecek özgün yayınlar hazırlamanın gururunu yaşıyoruz.

Kitabın hazırlanmasında ve yayımlanmasında desteğini esirgemeyen dizgi bölümü so-rumlusu Zeliha DEMİRKAYA’ya ve kurumsallaşma koordinatörümüz Engin POLAT’a teşekkür ederiz.

Tüm adayların yaşamında ve eğitim sürecinde başarı dileklerimizle...

Genel Yayın YönetmeniSavaş DOĞAN

SUNU

Yayınevimizin yayın hizmetlerinden ve akademik birikiminden tam ve etkin bir şekilde yararlanmanız için online rehberlik hizmeti veren bir sitemiz bulunmaktadır. Bu sitemizden aşağıdaki alanlarda faydalanabilirsiniz.

³ Akademik kaynaklardaki yeni bilgi birikimlerini ve güncel bilgileri sizlerle paylaşmak, okuyucularımız arasında bilgi alış-verişini sağlamak

³ Yayınlarımızdaki eksik, hatalı ve yanlış olduğunu düşündüğünüz bilgileri paylaşmak

³ Kitap yazarları ve ders zümre sorumlularına aktarmak istediğiniz bilgi konu ve soruları bildirmek, karşılıklı tartışmak

³ Yayınlarımızla ilgili düşüncelerinizi, önerilerinizi ve eleştirilerinizi paylaşmak

Bunun için bilgi işlem merkezimize e-mail atınız.

Sayın okuyucu;

[email protected]

FİZİKİ COĞRAFYA

COĞRAFYAYA GİRİŞ VE GÜNEŞ SİSTEMİ / TEST ................................................................... 3

DÜNYA’NIN ŞEKLİ, HAREKETLERİ, MEVSİMLER VE OLUŞUMU / TEST ........................ 19

COĞRAFİ KONUM / TEST ............................................................................................................. 37

HARİTA BİLGİSİ VE İZOHİPSLER / TEST ................................................................................. 53

JEOLOJİ / TEST ................................................................................................................................. 69

JEOMORFOLOJİ / TEST - 1 ............................................................................................................ 85

JEOMORFOLOJİ / TEST - 2 .......................................................................................................... 101

KLİMATOLOJİ / TEST - 1 .............................................................................................................. 113

KLİMATOLOJİ / TEST - 2 .............................................................................................................. 129

HİDROGRAFYA / TEST ................................................................................................................ 146

TOPRAK COĞRAFYASI / TEST .................................................................................................. 160

BİTKİ COĞRAFYASI / TEST ........................................................................................................ 180

EKOLOJİ / TEST .............................................................................................................................. 186

BEŞERİ COĞRAFYA

NÜFUS VE YERLEŞME / TEST - 1 ................................................................................................ 203

NÜFUS VE YERLEŞME / TEST - 2 ................................................................................................ 218

TARIM, HAYVANCILIK, ORMANCILIK VE BALIKÇILIK / TEST - 1 ................................... 231

TARIM, HAYVANCILIK, ORMANCILIK VE BALIKÇILIK / TEST - 2 ................................... 246

İÇİNDEKİLER

MADENLER VE ENERJİ KAYNAKLARI, TURİZM, SANAYİ VE ULAŞIM / TEST - 1 ........ 261

MADENLER VE ENERJİ KAYNAKLARI, TURİZM, SANAYİ VE ULAŞIM / TEST - 2 ........ 276

SİYASİ COĞRAFYA / TEST .......................................................................................................... 285

BÖLGELER COĞRAFYASI / TEST .............................................................................................. 299

ÜLKELER COĞRAFYASI / TEST - 1 ........................................................................................... 307

ÜLKELER COĞRAFYASI / TEST - 2 ........................................................................................... 321

ALAN EĞİTİMİ

ALAN EĞİTİMİ / TEST - 1............................................................................................................. 337








SORU BANKASICOĞRAFYA

ÖĞRETMENLİK ALAN BİLGİSİ TESTİ

Fiziki Coğrafya• Coğrafyaya Giriş ve Güneş Sistemi• Dünya’nın Şekli ve Hareketleri• Coğrafi Konum• Harita Bilgisi ve İzohipsler• Jeoloji• Jeomorfoloji• Klimatoloji• Hidrografya• Toprak Coğrafyası• Bitki Coğrafyası• Ekoloji

Bölüm:

3LİDER YAYINLARI

SORULAR

Coğrafyaya Giriş ve Güneş Sistemi / Test

1. I. İnsanıniçindeyaşadığıçevrenindoğalözelliklerininincelenmesi

II. İnsanındoğalçevreileetkileşimisonucundaortayaçıkanbeşeriveekonomikdurumlarınincelenmesi

III. Sahipolduğu ilkelerölçüsünde incelenensonuçla-rınaçıklanması

Yukarıdakilerden hangileri Coğrafya’nın tanımını oluşturan unsurlardır?A) IveIIB) IIveIIIC) YalnızID) I,IIveIIIE) IveIII

2. Aşağıdakilerden hangisi Coğrafya’da mekânlar ve olaylar arasındaki benzerlikleri bulmaya ağırlık ve-ren yaklaşımdır?A) NormatifyaklaşımB) İdiografikyaklaşımC) Tümdengelim(deductive)yaklaşımD) NomotetikyaklaşımE) Tümevarımcı(inductive)yaklaşım

3. Coğrafya biliminin içinde;I. NedensellikII. AkılcılıkIII. Dağılış

ilkelerinden hangileri bulunmaktadır?A) IveIIB) IIveIIIC) YalnızID) I,IIveIIIE) IveIII

4. (I)Pamuk,yazlarısıcakvekurakolanAkdenizikliminisever. (II) Mineral maddelerce zengin verimli topraklar üzerinde yetişir. (III) Ege, Akdeniz ve GüneydoğuAnadolu ovalarda yaygın olarak yetiştirilmektedir. (IV)Yağışınyetersizolduğuyerlerdesulama istemektedir.(V) Pamuk lifleri dokuma sanayinin önemli bir hammaddesidir.Yukarıda verilen parçada kaç numaralı cümlede coğrafyanın dağılış ilkesinden yararlanılmıştır?A) I B) II C) III D) IVE) V

5. Esma Öğretmen; “Arkadaşlar, genç bir arazi üzeri-ne kurulmuş olan ülkemiz fay hatları nedeniyle sık sık depremlere maruz kalmaktadır. Bu gerçeği gör-meli, gelişmiş ülkeler gibi depremle yaşamayı öğ-renmeliyiz.” dediğinde coğrafyanın hangi prensibi kullanılmamıştır?A) AnalizB) SentezC) DağılışD) NedensellikE) Karşılaştırma

6. • XIII.yüzyılınikinciyarısındaCenovalıkaptanlarta-rafındanyapılmışolanİtalyanca“gemikılavuzu”an-lamınagelenvelimanlararasındakiyönlerinpusulagülleriilegösterildiğiharitalardır.

• Buharitalardakaralarboşbırakılarak limanlaraaitçeşitlibilgilerverilirveyaresimlerlesüslenir.

• Uzaklıklarıhesaplamakiçinölçekçizgileribulunur.• Sığbölgeler,kayalıklarveadalarınyerleribulunur.

Bazı özellikleri verilen bu harita türü aşağıdakiler-den hangisidir?A) ContariniB) GnomonC) KonformalD) LoksodromE) Portolan

COĞRAFYA Coğrafyaya Giriş ve Güneş Sistemi / Test

LİDER YAYINLARI4

7. Aşağıdakilerden hangisi doğal ortamı oluşturan dört katmandan biri olan hidrosferi inceleyen bilim dallarından biri değildir?A) LimnolojiB) PotamolojiC) HidrojeolojiD) PetrografiE) Oseanografi

8. Aşağıdakilerden hangisi Coğrafya Biliminin yarar-landığı bilim dallarından biri değildir?A) AstronomiB) KartografyaC) BotanikD) AntropolojiE) Medyanomi

9. Coğrafya’daaraştırmayöntemleri;veritoplama,değer-lendirmeveifadeetmeaşamalarındanoluşmaktadır.Buna göre;I. AraziöncesibilgitoplamaII. AnketyapmaIII. Numunealma

yöntemlerinden hangileri Coğrafya’da veri toplama yöntemleri içinde sayılabilir?A) IveIIB) IIveIIIC) YalnızID) I,IIveIIIE) IveIII

10. Yerlerin ve olayların farklılığına önem veren tüme-varımcı coğrafya yaklaşımı aşağıdakilerden hangi-sidir?A) NormatifB) İdiografikC) DeductiveD) PossibilistE) Bölgeselci

11. I. Bernhardus Vereinus – “Coğrafya çifttir” diyerekCoğrafya’yıilkkezbölümlendirmiştir.

II. MartoneveBlache–Dünyanıncoğrafiözelliklerinegörebölümlendirilmesifikrinisavunmuştur.

III. MarcoPolo–Şiliakıntısınıbulmuştur.

Yukarıda verilen bilim insanı ve yaptıkları çalışma-lar ile ilgili eşleştirmelerinden hangileri doğrudur?A) IveIIB) IIveIIIC) YalnızID) I,IIveIIIE) IveIII

12. Terim olarak coğrafya kelimesini ilk defa kim kullanmıştır?A) StrabonB) EratosthenesC) AristoD) EflatunE) Batlamyus

13. Ünlü devlet teorisi adlı görüşünü kapsayan “Politika” adlı eserinde bazı coğrafi görüşlere de yer veren ve insançevre ilişkileri ve çevre faktörlerinin devletlerin gücü üzerine olan etkilerini inceleyen ilk çağın ünlü düşünürü aşağıdakilerden hangisidir?A) İbniBatutaB) TalesC) AristoD) StrabonE) İbniHaldun

14. Aşağıdakilerden hangisi Dünya’nın Ay yüzeyine dü-şen gölgesine bakarak Dünya’nın yuvarlak olduğu-nu iddia etmiştir?A) HerodotB) TalesC) BatlamyusD) StrabonE) Aristo


5LİDER YAYINLARI

15. EskiÇağ’da coğrafya çokbasit gözlemler vebugözlemlerdeneldeedilenbilgilerinbasitharitaçizimlerinedayanıyordu.Buçağdacoğrafyayladahaçokfilozoflarilgilenmiştir.Aşağıda verilenlerden hangisi Eski Çağ’da coğraf ya ile ilgilenen filozoflardan biri değildir?A) EratosthenesB) HerodotC) İbnBatutaD) StrabonE) Batlamyus

16. Aşağıdakilerden hangisine göre Dünya’nın şekli, okyanuslar üzerinde yüzen ve diske benzeyen bir yuvarlaklığa sahiptir?A) EratosthenesB) HerodotC) StrabonD) TalesE) Batlamyus

17. Coğrafya ile ilgili olarak, “Mısır, Nil’in hediyesidir” şeklindeki ifade aşağıdakilerden hangisine aittir?A) EratosthenesB) HerodotC) StrabonD) TalesE) Batlamyus

18. Aşağıdakilerden hangisi Dünya’nın ilk coğrafyacısı olarak kabul edilmektedir?A) StrabonB) TalesC) BatlamyusD) EratosthenesE) Herodot

19. Aşağıdakilerden hangisi Eski Çağ düşünürlerinin bazı gözlem ve hesaplamalar yaparak görüş belirt-tikleri coğrafî düşüncelerinden biri değildir?A) Dünya’nınbiçimiveboyutlarıB) ParalelvemeridyendaireleriC) Dünya’nınçevreuzunluğununhesaplanmasıD) CoğrafîkoordinatlarınhesaplanmasıE) Fiziki ve beşeri coğrafya verilerinin ekonomiye ve

teknolojiyeuygulanması

20. Aşağıdakilerden hangisi Orta Çağ’ın ünlü coğrafya-cılarından biri değildir?A) MesudiB) BiruniC) İdrisiD) İbniHaldunE) PiriReis

21. Orta Çağ İslam dünyası coğrafyacılarının etkisi al-tında kaldığı ve “Coğrafya” adlı yapıtıyla matema-tiksel coğrafya alanını kuran bilim insanı aşağıdaki-lerden hangisidir?A) BiruniB) HerodotC) BatlamyusD) AristoE) İbniBatuta

22. Yetmişe yakın bölgenin haritasını içeren kitabını Kral II. Roger’e sunan, Orta Çağ coğrafyacısı aşağı-dakilerden hangisidir?A) MesudiB) İdrisiC) BiruniD) İbniBatutaE) İbniHaldun


LİDER YAYINLARI6

23. Aşağıdakilerden hangisi Ümit Burnu’nu aşarak Hin-distan’a ulaşmayı başaran ilk kişidir?A) MacellanB) PiriReisC) KristofKolombD) VascodeGamaE) AmericoVespucci

24. “Batıya giderek Hindistan’a ve Uzak Doğuya varıla-cağı” fikri ile sefere çıkan ve Bahama Adalarına ula-şarak burasının Hindistan olduğunu düşünen kişi aşağıdakilerden hangisidir?A) MacellanB) PiriReisC) KristofKolombD) BartolomeuDiasE) EvliyaÇelebi

25. 16. yüzyılın en önemli kartografı aşağıdakilerden hangisidir?A) MacellanB) PiriReisC) KatipÇelebiD) EvliyaÇelebiE) JamesCook

26. Cihannüma isimli eseri ile tanınan, Yeni Çağ’da ya-şamış, astronomi ve coğrafya bilgini aşağıdakiler-den hangisidir?A) KatipÇelebiB) JamesCookC) MacellanD) EvliyaÇelebiE) PiriReis

27. Büyük Okyanus’ta yaptığı gezilerle Yeni Zelan-da’nın iki adadan oluştuğunu keşfeden Yakın Çağ coğrafyacısı aşağıdakilerden hangisidir?A) KarlRitterB) A.VonHumboltC) FredericRatzelD) JamesCookE) BernhardusVarenius

28. Aşağıdakilerden hangisi 19. yüzyıl ortalarında bi-limsel amaçlı yapılan coğrafi gezileri gerçekleştiren gezginlerden biri değildir?A) ClarkB) MackenzieC) ParkD) LewisE) Galilei

29. Aşağıdakilerden hangisi coğrafî bilim mantığının gösterdiği başlıca gelişme aşamalarından biri de-ğildir?A) AnsiklopedikDevreB) KlâsikDevreC) BölgeselDevreD) KarşılaştırmalıDevreE) UygulamalıDevre

30. Bölgesel Coğrafya metodunun kurucusu olarak ka-bul edilen Fransız coğrafyacı aşağıdakilerden han-gisidir?A) RatzelB) HumboldtC) BlacheD) RitterE) Varenius


7LİDER YAYINLARI

31. Aşağıdakilerden hangisi Fiziki Coğrafya’nın kuru-cusu olarak kabul edilmektedir?A) HumboldtB) MartonneC) RitterD) VareniusE) Ratzel

32. Araştırmalarını “Cosmos” isimli eserinde toplayan Alman coğrafyacı aşağıdakilerden hangisidir?A) RatzelB) HumboldtC) BlacheD) RitterE) Varenius

33. “Coğrafya Biliminde Tarihi Esaslar” adlı eser aşağı-daki coğrafyacılardan hangisine aittir?A) RatzelB) MackenzieC) BlacheD) RitterE) Varenius

34. Coğrafyayı, insan ve yaşadığı çevre arasındaki etki-leşimin araştırılması olarak tanımlayan; nüfus, yer-leşme ve ekonomik etkinliklerin çevre koşullarıyla ilgi kurularak incelenmesinin yanı sıra dağılışa da önem verilmesi gerektiğini ilk kez söz konusu eden; “Antropo Coğrafya”, “Siyasi Coğrafya” ve “Etnog-rafya” gibi eserleri olan ve beşeri coğrafyanın ku-rucusu ve yöntem belirleyicisi olarak da bilinen Al-man coğrafyacı aşağıdakilerin hangisidir?A) RatzelB) SchlüterC) RitterD) HumboldtE) Richthofen

35. Aşağıdakilerden hangisi üretim, ulaştırma, yerleş-me vb. güncel sorunların açıklığa kavuşturulmasın-da coğrafyasal bilgilerden yararlanan bilim dalıdır?A) AnsiklopedikCoğrafyaB) KlâsikCoğrafyaC) UygulamalıCoğrafyaD) BölgeselCoğrafyaE) SistematikCoğrafya

36. Coğrafyadamekânsal algının ölçülme yolları araştırıl-mış,kişilerinduygularıyoluylaedindikleriçevreselalgı,zihinharitalarısayesindeölçülmeyebaşlanmıştır.Verieldeetmekiçinanketvealgıtestlerigeliştirilmiştir.Pozitivizmde insan unsurunun eksik olmasına tepki olarak geliştirilen bu coğrafi yaklaşım aşağıdakiler-den hangisidir?A) FeminizmB) RealizmC) DavranışçılıkD) MarksizmE) Yapısalcılık

37. Evrenin oluşumuna dair günümüzde en çok kullanı-lan Big Bang (Büyük Patlama) teorisi;I. Evren,sıfırhacimliveçokyüksekbirenerjipotan-

siyeline sahip, sıkışmış bir noktanın patlamasıylaoluşmuştur.

II. Büyük Patlama sonucunda altı yöne dağılan gazmolekülleriuzunbirdönemboyuncabirbirlerindenbağımsızhareketetmişlerdir.

III. Sürekligenişleyenevreninheryerindegeçerliolanfizik kurallarından kütle çekimi kanunu vasıtasıylabağımsızgazlarbirleşerekgalaksileri(gökadaları)oluşturmuştur.

hipotezlerinden hangilerini savunmaktadır?A) IveIIB) IIveIIIC) YalnızID) I,IIveIIIE) IveIII

38. Aşağıdakilerden hangisi evreni oluşturan birimler-den biri değildir?A) YıldızB) GezegenC) NebulaD) MeteorE) Atmosfer


LİDER YAYINLARI8

39. Güneş Sistemi aşağıdaki galaksilerden hangisinde yer almaktadır?A) AndromedagalaksisiB) SamanyolugalaksisiC) BüyükMacellanBulutugalaksisiD) OmegaErboğagalaksisiE) Üçgengalaksisi

40. Aşağıdakilerden hangisi güneşin yapısını oluşturan tabakalardan biri değildir?A) FotosferB) KromosferC) KoronaD) ÇekirdekE) Litosfer

41. Güneşin fotonlara dönüştürerek kaybettiği kütlenin dışında, iyonize gaz olarak kaybettiği kütleye ne ad verilir?A) KutupışınlarıB) DurandalgaC) GüneşrüzgârıD) AsteroitışımasıE) Güneştutulması

42. Güneş sistemine en yakın gezegen aşağıdakilerden hangisidir?A) MerkürB) DünyaC) VenüsD) MarsE) Neptün

43. Aşağıda verilen Güneş sisteminde bulunan geze-genlerin özelliklerinden hangisi yanlıştır?A) MerkürveVenüsgezegenlerininuydularıyoktur.B) EnfazlauydusuolangezegenJüpiter’dir.C) Merkür,VenüsveMarsDünya’danküçükgezegen-

lerdir.D) EnbüyükgezegenSatürn’dür.E) Bütün gezegenler Güneş etrafında, basıklığı az

elipslerbiçimindekiyörüngeleriizleyerekdolaşır.

44. Kızıl Gezegen ismiyle anılan gezegen aşağıdakiler-den hangisidir?A) VenüsB) SatürnC) MarsD) JüpiterE) Uranüs

45. Aşağıdakilerden hangisi Venüs gezegeni için kulla-nılan isimlerinden biri değildir?A) SabahYıldızıB) ZühalC) ÇolpanD) ÇobanYıldızıE) Zühre

46. Ay’ın özellikleri ile ilgili aşağıda verilenlerden han-gisi yanlıştır?A) AydaAtmosferyoktur.B) Meteorolojikolay(iklim)görülmez.C) Ay,Dünya’nınyörüngesindebirturunu27gün7sa-

attetamamlar.D) KütlesiDünyakütlesinden81,3katdahadüşüktür.E) Günlüksıcaklıkfarkıazdır.


9LİDER YAYINLARI

47. Dünya üzerinden bakıldığında Ay’ın hep aynı yüze-yinin görülme nedeni aşağıdakilerden hangisidir?A) Güneş’inAy’ınhareketleriüzerindekietkisiB) Ay’ınkütlesininDünya’nınkütlesindendüşükolmasıC) AyveDünya’nınyerçekimetkilerininaynıolmasıD) Ay ve Dünya’nın eksen ve yörünge hareketlerini

aynızamandatamamlanmasıE) AyveDünya’nınfarklıyönlerdehareketetmesi

48. Dünya’daki herhangi bir meridyenin art arda iki kez Ay’ın karşısından geçinceye kadar geçen süreye ne ad verilir?A) AyGünüB) GüneşgünüC) MeridyengünüD) ArtıkgünE) Dünyagünü

49. Ay’ın, Dünya’dan açıkça görülemediği ancak Güneş tutulması süresince görülebildiği evresi aşağıdaki-lerden hangisidir?A) HilalB) DolunayC) YeniayD) ŞişkinayE) İlkdördün

50. Bir gölün yüzünün dönemli, düzenli olarak alçal-ması, yükselmesi aşağıdakilerden hangisi ile ifade edilir?A) SeşB) GideğenC) AlbedoD) BankizE) Estuar


ÇÖZÜMLEMELER

LİDER YAYINLARI10


1. Coğrafya:İnsanıniçindeyaşadığıçevrenindoğalözel-liklerini,insanındoğalçevreileetkileşiminivebuetkile-şimsonucundainsanınortayakoyduğubeşeriveeko-nomik durumları, kendi ilkeleri ölçüsünde inceleyereksonuçlarınıaçıklayanbilimdalıdır.Coğrafya,insanlarveyer(mekân)ilebunlararasındakiilişkiyiirdelemektedir.Coğrafyaterimi,Yunancayeran-lamınagelen “gaia”veyazmak,betimlemekanlamınagelen“gráphein”sözcüklerindentüremiştir.Türkçedekikarşılığıise“Yerçizim”sözcüğüdür.

2. Coğrafya’damekânlarveolaylararasındakibenzerlik-leribulmayaağırlıkverenyaklaşım “NomotetikYakla-şım” olarak tanımlanır. Nomotetik yaklaşım, genel birilkeyeyadayasayayönelikbilgiüretimiyadaverilerinvebulgularınbuamaçladeğerlendirildiğiyaklaşımdır.

3. Coğrafya biliminin ilkeleri şunlardır: † Nedensellik İlkesi: Coğrafi olayların araştırılmasısırasındaolaylarınnedenlerisorulmaktavebunlarayanıtlararanmaktadır.Örneğin;“Karnasılyağmak-tadır?”,“Erozyonanedenolanfaktörlernelerdir?”

† Dağılış İlkesi: Coğrafi olayların yeryüzündeki da-ğılımı incelenmektedir.Coğrafyacıbirolayınsade-cenedeniniaraştırmaklakalmazbuolayınyeryüzügenelinde dağılımını da incelemektedir. Örneğin;“Kar yağışının ülkemizdeki coğrafi dağılımı nasıl-dır?”,“Türkiye’deerozyonlarhangisahalardadahafazladır?”

† İlgi ve bağlılık İlkesi:Coğrafiolaylarınbirbirleriileolanbağlantıları incelenmektedir.ÖrneğinYağışınbasınçla, sıcaklığın güneş ışınlarının düşme açısıileolan ilişkisiyadadağlıkveengebelikalanlarınnüfus ve yerleşme üzerindeki etkileri de incelen-mektedir.

NOT :NOT:

Dağılış ilkesi sadece Coğrafya’ya has birözelliktir.

4. Dağılış Coğrafyanın en önemli prensibidir. Coğrafyaaraştırmalarınanedenolankonularınbelirlibiralandakiyayılışvebulunuşbiçimleridağılışolarak ifadeedilir.Buradakialanyöre,havza,bölüm,bölge,ülke,kıtaveya bütün dünya olabilir. Coğrafyada bir konu veyaolayındağılışı yatay (pamuğunTürkiye’de yetiştirildiğiyerler)veyadikey (pamuğunhasadınınyükseltibasa-maklarınagörezamanları)doğrultudagösterilebileceğigibi, zamanda (yıllar arasında pamuk üretim miktarı)dağılışıdagösterilebilir.Yatayveyadikeydoğrultuda-kidağılışharitalar ilegösterilirken,zamandakidağılışıgöstermekiçingrafiklerdenyararlanılır.

5. “Arkadaşlar, genç bir arazi üzerine kurulmuş olan ül-kemiz fay hatları nedeniyle sık sık depremleremaruzkalmaktadır. Bu gerçeği görmeli, gelişmiş ülkeler gibidepremleyaşamayıöğrenmeliyiz”. “Fayhatlarınabağlıolarak sık sık depremleremaruz kalmaktadır” cümle-sindeanalizvesentezvardır.“Gençbiraraziüzerindekurulmuşolanülkemizdefayhatlarınedeniyle”cümle-sindenedensellikvardır.“gelişmişülkelergibidepremleyaşamasınıöğrenmeliyiz”cümlesindeisekarşılaştırmavardır.Ancakfayhatlarınınyadadeprembölgelerininülkemizdeki görüldüğü alanlarla ilgili bilgi verilmediğiiçindağılış ilkesinedeğinilmemiştir.


11LİDER YAYINLARI

6. Portolanharitası,XIII.yüzyılınikinciyarısındaCenovalıkaptanlar tarafından yapılmış olan İtalyanca “gemi kı-lavuzu”anlamınagelenvelimanlararasındakiyönlerinpusula gülleri ile gösterildiği haritalardır. Portolan ha-ritaları, kıyı boyunca giden bir denizcinin rastlayacağılimanlarıaralarındakimesafeleriylesıralayanportolan-larıngeneldekıyılarıgerçekçibirşekildeamakıyıiçle-riniboşgösteren,gündelikkullanımayönelikharitalar-dır.Buharitalardakaralarboşbırakılaraklimanlaraaitçeşitlibilgilerverilirveyaresimlerlesüslenir. Portolanharitasında;Haritanınanahtar noktalarına yerleştirilennoktalardanyayılanyönçizgileri (geneldebirmerkez-den16çizgi)bulunurdu.Bazıportolanlar ise limanlarıbirbirinebağlıyanrotaçizgileri iledoluolurdu.Ayrıntılıkıyıçizgilerivebunlarınüzerindekiyerleşimlerinisimleribulunurdu. Uzaklıkları hesaplamak için ölçek çizgileribulunurdu. Sığ bölgeler, kayalıklar ve adaların yerleribulunurdu.

7. Doğalortam;atmosfer,hidrosfer,litosfervebiyosferdenoluşmaktadır.Bunlardanhidrosferyeryüzündebulunansularıkapsamaktadır.Yeryüzündebulunansukütleleribulunduğuortamagörefarklıbilimdallarıtarafındanin-celenmektedir.Limnoloji,gölleri;potamoloji,akarsuları;hidrojeoloji,yeraltısularınıveoseanografiokyanuslarıincelemektedir.Petrografi iselitosferioluşturankayaç-larıincelemektedir.

8. Coğrafya Biliminin yararlandığı bilim dalları şunlar-dır:

† Astronomi: Uzaybilimi † Jeoloji: YerBilimi † Jeofizik: Dünyanıniçyapısınıninceleyenbilimdalı † Hidroloji: Sularbilimi † Meteoroloji: Atmosfer olaylarını inceleyen bilimdalı

† Kartografya: Haritabilimi † Zooloji: Hayvanbilimi † Botanik: Bitkibilimi † Antropoloji: İnsanbilimi † Etnoloji: İnsanırklarınıinceleyenbilimdalı † Sosyoloji: Toplumuinceleyenbilimdalı † Demografi: Nüfusbilimi

9. Coğrafya’da araştırma yöntemleri şunlardır: † Veri Toplama:

• Araziöncesibilgitoplama(literatürçalışması)• Arazideyapılangezigözlem• Fotoğraf,filmveslaytçekme• Numunealma(taş,toprak,bitki,su,vs.)• Anketyapmaistatistikbilgilertoplama• Havafotoğraflarıveuzaygörüntülerindenyarar-

lanma• Mevcutharitalardanyararlanma

† Değerlendirme:• Araziöncesiveritoplamaçalışmalarıvearazide

yapılançalışmalar(gezigözlem)sırasındaeldeedilenbilgilerhepbirliktedeğerlendirilipyorumyapılır,sonuçlarçıkartılır.Dahasonraeldeedi-lensonuçlarifadeedilir.

† İfade Etme:• Haritalarla• Fotoğraflarla• Grafiklerle• Kesitlerle• Blokdiyagramlarla• Kitaplarla• Makalelerle• Raporlarla

10. İdiografik yaklaşım, yerlerin ve olayların farklılığınaönemveren tümevarımcı yaklaşımaverilenaddır. İdi-ografikyaklaşım,insanîgerçekliğinçeşitliyönleriniherbirininkendiözeltarihselgelişimivekonumuaçısındandeğerlendirerek,herbiri içinbenzersiz,birbirinekıyasedilemeyecekveortakbirilkeyevarılamayacakbirbilgialanıaçmayaklaşımıdır.


LİDER YAYINLARI12

11. Birçok bilim insanı Coğrafya ile ilgili çalışmalar yap-mışlardır:

† Martone ve Blache–Dünyanıncoğrafiözellikleri-negörebölümlendirilmesifikrinisavunmuştur.

† Bernhardus Vereinus – “Coğrafya çifttir” diyerekCoğrafya’yıilkkezbölümlendirmiştir.

† Marco Polo–Papa’nınmektubunuKubilayHan’agötürmeklegörevlendirdiğibabasıveamcasıilebir-likteçıktığıyolculuktaCoğrafyaileilgiliincelemeler-debulunmuştur.

† Humbolt ve Carl Ritter–Şiliakıntısınıbulmuşlar-dır.

† İdris–İslamCoğrafyacılarındanbiridir. † Piri Reis–KitabülBahriyeadlıeseriniyazmıştır. † Kâtip Çelebi – Cihannüma adlı çalışmasını yap-mıştır.

† Evliya Çelebi–Seyahatnameadlıeseriniyazmış-tır.

12. Terimolarakcoğrafyakelimesiilkdefa,MÖ3.yüzyıldaİskenderiye Kütüphanesi’nin müdürü olanEratosthenes tarafından kullanılmıştır. Eratosthenes, birmerid-yen yayının uzunluğunu bugünkü değerine en yakınölçencoğrafyacıdır.

13. Politika adlı eserAristo tarafından kalemealınmıştır.Tales,Milet’tekiTalesOkulundakartografyaveMatematikCoğrafyaüzerine çalışmalar yapmıştır. İbniBatuta,gezipgördüğüyerleri İbniBatutaSeyahatnamesiadlı eserde toplamıştır. Strabon Amasya’da doğmuşvegezipgördüğüyerlerdeki coğrafi olaylarıGeograp-hika isimli esere aktarmıştır. İbni Haldun’un ise “İbretalınacakkitap”anlamınagelenKitapelİbarisimlitarihve sosyoloji ağırlıklı eserinde yer yer beşeri coğrafyavesiyasicoğrafyakonularınadadeğinilmiştir.Endülüsbölgesini ve Kuzey Afrikayı gezip gören İbni Haldun,Amasyalı Strabon’un görüşlerinden etkilenmiştir. İbniHaldun’uncoğrafimekânveiklimininsanlarüzerindekietkilerineilişkingörüşlerivardır.

14. EskiÇağ’ınenbüyükdüşünürlerindenbiriolanAristo, Ay tutulmasısırasında,Dünya’nınAyyüzeyinedüşengölgesinebakarak,Dünya’nınyuvarlakolduğunuiddiaetmiştir. Aristo, Politika adlı eserinde jeopolitik, siyasicoğrafyavebeşericoğrafyanıntemelleriüzerindedur-muştur.Onagöredoğalzenginliklerisınırlıolanbölge-lerdedevletkurmakvebudevletiuzunsüreliyaşatmakoldukçazordur.

15. Tales,Herodotos,Aristo,Eratosthenes,StrabonveBat-lamyusİlkÇağ(antikçağ)dacoğrafyabiliminekatkıdabulunanönemlifilozoflardır.İbni Batutaiseortaçağdacoğrafyaya önemli katkı yapmış coğrafyacılardandır.AynıçağdaBiruni,İbniHaldun,İdrisi,UluğBey,Mesudicoğrafyayakatkıdabulunmuşönemlicoğrafyacılardır.

16. Tales, SokratesöncesidönemdeyaşamışMiletlibirfi-lozoftur.Dahaçokmatematikalanındaçalışmalaryap-mıştır.Coğrafigörüşolarak,dünyanınşekliileilgiliteorioluşturmuştur.Tales’egöreDünya’nınşekli,okyanuslarüzerindeyüzenvediskebenzeyenbiryuvarlaklığasa-hiptir.

17. Bodrum’dadünyayagelenHerodot,uzunyolculuklaraçıkmış,DoğuAnadolu’yudolaşıpMısır’ave İran’agit-miştir. BütünYunanistan’ı,Libya’yıveGüneyİtalya’nınYunan şehirlerini gezmiştir. Daha sonra Atina’ya yer-leşmiştir.Herodot, “Mısır,Nil’inhediyesidir”şeklindekiifadesiilecoğrafigörüşünüortayakoymuştur.

coĞrafyalan big bang (büyük patlama) teorisi; i. evren, sıfır hacimli ve çok yüksek bir...

Documents