Çevresel etkenler (hava kirliliği vb.) ve endokrin bozucular
TRANSCRIPT
«DM Patogenezinde unutulan riskler»
Endokrin Bozucular &
Çevresel Etkenler
Dr. Özlem ÜSTAY TARÇIN
Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları
Başkent Üniversitesi İstanbul Hastanesi
Endokrin Bozucular
Endokrin sistem fonksiyonlarını bozan ve buna bağlı sağlık problemi oluşturan dış etken /
madde veya alt grupları
Doğada bulunanlar vücuttan hızlıca temizlenebilir.
Endüstriyel olanlar ise uzun yarı ömür ve metabolik yıkıma dirençli yapıları nedeniyle uzun yıllar doğada
ve canlı vücudunda yıkılmadan kalabilirler
Lipofilik yağda depolanabilirler
ENDOKRİN BOZUCULAR
Endokrin Bozucu Kimyasallar
Hava kirliliği yaratan maddeler
Arsenik
Bisfenol-A
Ftalatlar
Alev geciktiriciler
Dioxin, POPs, PCBs
Pestisitler (DDT)
Organotinler (hidrokarbon içeren maddeler)
ENDOKRİN BOZUCULAR Tiroid
Kemik
İmmün sistem
Hormonlar
Üreme
Metabolik Hastalıklar
Çocuklarda nörolojik gelişim
bozukluğu
Endokrin Bozucu Maddeler Diabetes Mellitus
Neel BA et al. Diabetes 2011
10 Temmuz 1976, Seveso Disaster, Italya (Dioxin)
Taiwan, 1979
(Dioxin)
(Dioxin içeren herbisit ve yaprak dökücü kimyasal)
Vietnam Savaşı
Endojen doğal hormonların sentez, salınım, transport, metabolizma ve bağlanma özelliklerini taklit ederek etkilerini değiştirirler
Dutta D, Khadgawat R. J Soc Health Diab 2016
De Tata,V.Int J Mol Sci 2014.15(5), 7787-7811
Endokrin Bozucular (DDT, Bisfenol A, organoklorinler …) östrojenik veya anti-androjenik etkinliğe sahip Fetusun gelişim aşamasında uzun süreli maruziyet ; Üreme sistemi etkileri (seksüel dimorfizm, kriptorşidizm, hipospadias, oligospermi, testiküler kanser, vs.)
The Estrogenic Effect of Bisphenol-A Disrupts the Pancreatic ß-Cell Function in vivo and Induces
Insulin Resistance.
Alonso-Magdalena, P et al. Environmental Health Perspectives 2006.
*Hızlı etkisi (30dk) kontrol grubuna göre kan şekerini azaltır, insülin düzeyini hızla yükseltir *Uzun etkisi (4 gün) pancreas ß hücrelerden insulin sentez ve salınımını artırır, serum insülin düzeyi artar. Sonuç olarak insülin direnci ve bozulmuş glukoz tolansına neden olur.
Endocrinology 2015,156(5):1659-1670.
GEB
E (+
)
GEB
E (-
)
Doğumdan 7 ay sonra BPA verilen gebe farelerde β-hücre kaybı
Endocrinology 2015,156(5):1659-1670.
Pankreas β hücre gelişimi için gerekli olan Cyclin-D2 ve CDK-4 proteinleri, Bisphenol-A’ya maruz kalan gebelerde anlamlı şekilde düşük
Endocrinology 2015,156(5):1659-1670.
PM2.5= aerodinamik çaptaki partiküler madde ≤ 2.5 µm PM10 = aerodinamik çaptaki partiküler madde ≤ 10 µm European Air Pollution Dispersion and Chemistry Transport Model (EURAD-CTM) tarafından elde edilen 1 km2 lik 3 boyutlu alanda mevcut partiküler madde konsantrasyonu
Epidemiyolojik çalışmaların sonuçları
• 10µg/m3 PM2.5 artışı, DM prevalansında %1 artış
• PM10 ve NO2, DM prevalansında %15,
HOMA-IR’de %17-18 artış
• Artmış NO2 düzeyi, kadınlarda DM gelişiminde anlamlı artış
• Erkeklerde NO2’ye bağlı ölüm hızı her 10µg/m3 için 1.3 kat artmış
Trafik yoğunluğunun fazla olduğu otobanlara yakın yaşayan 3276 kişinin 5 yıllık takibi sonucunda DM gelişenler;
BMI > 30kg/m2 65 yaş üzerinde E > K Eğitim düzeyi yüksek ve çalışan kesim
Hava kirliliği & Tip 2 DM / insülin direnci
Liu C et al. Toxicol Pathol 2013
Potansiyel Mekanizmalar
• İnsülin direnci ve Endotel disfonksiyonu
• Visseral yağ dokusu inflamasyonu
• Hepatik insülin direnci, ER stres, NASH
• Hipotalamik bölgede IL-6 ve NF-kB aracılı inflamasyon
OBEZİTE, HİPERTANSİYON, DİYABET KVH
Sun Q et al. Circulation 2009 Rajagopalan et al. Diabetes 2012 Thiering et al. Diabetologia 2013
Gebelik öncesi 3 ay ve gebeliğin erken döneminde hava kirliliğine (NOx ve SO2) maruziyet Gestasyonel Diyabet riskinde artışa neden olur.
Doğan bebeklerde ise ileri yaşlarda Tip 1 DM riski x1.6 oranında risk artmış
Robledo CA et al. Environmental Research 2015 Malmqvist E et al. Environmental Research 2015
• Epidemiyolojik ve gözlemsel çalışmalar dışında veri yetersiz
• Çalışmaların tümü gelişmiş ülkelerde yapılmış
• Çalışma sayısı az ve sonuçlar arasında çelişki mevcut
• Özellikle yaşamın erken dönemlerinde ve yüksek dozda endokrin bozucular veya çevre kirliliğine (NO2 ve SO2) maruz kalınması DM riskinde artış
• Hiçbir çalışma kirlilik yaratan maddelerin miktarı ile diyabet gelişimi arasındaki ilişkiyi göstermemektedir
• Ömür boyu maruziyetin sonuçları bilinmiyor
Endokrin Bozucular & Çevre Kirliliği
