ÇEVRE KİRLİLİĞİÇevre Kirliliğine Kimyasal Bir Bakış

İnsanların Çevreye Verdiği Zararlar

Ev ve iş yerlerinde kalitesiz kömür; taşıt araçlarında ise petrol gibi fosil yakıtlarının aşırı ve bilinçsiz tüketilmesi

Sanayi atıklarının ve evsel atıkların çevreye gelişigüzel bırakılması

Kimyasal ve biyolojik silahların kullanılması

Orman yangınları, ağaçların kesilmesi, bilinçsiz ve zamansız avlanmalar

Tarım ilaçlarının, böcek öldürücülerinin, deodorant spreylerinin bilinçsizce kullanımı

Nükleer silahlar, nükleer reaktörler ve nükleer denemeler gibi etmenlerle radyasyon yayılması

Deniz kazaları sonucu denize yayılan petrol yakıtı

Çevre Kirliliğin Alt Bölümleri

Toprak Kirliliği Su Kirliliği Hava

Kirliliği

TOPRAK KİRLİLİĞİ

Tarım ilaçlarından ileri gelen toprak kirliliğinin

Gübrelemeden ileri gelen toprak kirlenmesi

Çöp ve diğer atıklardan ileri gelen toprak kirliliğinin

Tarım İlaçlarından İleri Gelen Toprak Kirliliğinin Etkileri

Tarım ilaçları; toprağın biyolojik dengesini bozarak verimliliğini düşürmektedir. Ayrıca birçok zararlıya da direnç kazandırmaktadır. Bu direnç kalıtımla devam etmektedir. Günümüz tarımında bu denli yoğunlaşan tarım ilacı kullanımının çevrede ve tabiatta birikmesi, hayvanlar ve besinler için zararlıdır. Tatbik edilen ilaçların kısa sürede ışık, ısı ve nem tesiri ile parçalanıp kalıntı bırakmayacağını düşünmek imkansızdır. Her ilaç formülünün bitkiye tatbik edildikten sonra, etkili olabileceği bir süresi vardır. İlaçlar hem bitki hem de insan sağlığına zararlı olmaktadır. İlaçlanmış sebze ve meyvelerin sonucu, vücuda kalıntı geçtiği gibi, başta süt olmak üzere ilaçlı yemlerden ve otlardan hayvanlara geçen tarım ilaçları kalıntıları da vücuda geçmekte ve birikmektedir. 

Kalıntı problemlerinin dışında tarım ilaçlarının insan sağlığına etkilerinden başlıcaları:

Sub Akut

Kronik Zehirlenme Alerjik

Zeka Bozukluklar

ı

Spesifik Olmayan

Etkiler

Gübrelemeden İleri Gelen Toprak Kirlenmesi Etkileri

Toprağın fiziksel özellikleri gübrelemeden elde edilecek sonuçları etkilemektedir.

Fiziksel özellikleri iyi olan topraklara yapılan gübrelemelerden yüksek

randıman alınmakta, aynı zamanda toprak, gübrelerin zararlı etkisinden de

korunmaktadır. Oysa çok ince ve çok kaba tek türlü topraklarla, çok sıkışık veya gevşek

topraklara uygulanan gübrelemeler de bitkiler, gübrelerden yeteri kadar istifade

edememektedir. Dolayısıyla toprakta gübre birikmekte ve

zararlı etkiler ortaya çıkmaktadır.Aşırı gübreleme sonucu toprakta ortaya

çıkan problemlerin başında asitlenme gelir.

Toprağın PH değeri 5,5’den az olacak şekilde asitlenmesi, aynı zamanda alüminyum, demir, mangan ve ağır metallerin açığa çıkmasına da yol açar ki, bu maddeler ağaçlar için zehir tesiri gösterebilir.

Toprağın Asitleşmesi

Antalya bölgesinde yürütülen bir çalışmada belirlenen, 50 kg/da ve altındaki dozlarda gübre uygulaması Avrupa ülkelerinin kullanım düzeyleriyle paralellik göstermektedir. Ancak yine bu çalışmada elde edilen 51-75 kg/da ve hatta bunun üzerindeki gübre kullanım miktarları Türkiye ortalamasının 10 katından daha fazladır. Ülkemiz gübre kullanımının ortalama 91 kg/ha olduğu düşünülürse bazı bölgelerde aşırı gübre kullanıldığı açıkça görülmektedir .

Çöp Ve Diğer Atıklardan İleri Gelen Toprak Kirliliğinin Etkileri

Çöp ve diğer atıklardan ileri gelen toprak kirliliği daha çok yerleşim birimleri ve yakın çevrelerde görülmektedir.Bilinçsizce atılan atıklar, zamanında toplanmayan çöpler,çevrenin temizliğini ve güzelliğini bozmakta hoş olmayan koku ve görüntüye sebep olmaktadır. Ayrıca bu atık ve çöp yığınları mikrop ve haşerelerin çoğalmasına uygun ortamı hazırlamakta, dolayısıyla toplum sağlığına olumsuz etkileri de bulunmaktadır. 

Hangi Ürün Doğada Kaç Ne Kadar Sürede Kayboluyor?

İsim SürePlastik Şişe 450 yılP. Şişe Tutucağı

400 yıl

Plastik Torba 1000 yılKontrplak 1-3 yılKarton Kutu 2 ayBebek Bezi 450-500 yılCam Şişe +1000000(?)

yıl

İsim SüreMendil 2-4 haftaSigara Çöpü 1-5 yılAliminyum Kutu

200-300 yıl

Pamuk Elbise 2-5 ayStrafor +2000000 yılMukavva Kutu

1 ay

Muz 2-4 Hafta

İsim SüreElma Çöpü 2 ayKöpük 50 yılKarton Süt K. 3 ayYün Çoraplar 1-5 yılKarton Çay B. 50 yılGazete 6 haftaMisina 600 yıl

Alın

abile

cek

Önl

emle

rTarım ilaçlarının toprağa zarar vermeyecek şekilde bilinçli olarak kullanılmasıGübre kullanımında bilinçli hareket edilmesi,suni gübre ve tarım ilaçlarının kulanılmasında yanlış uygulamalar önlenmelidirKatı atıkların uygun alanlarda Mevzuata uygun şekilde bertaraf edilmesiAtık suların (özellikle tehlikeli maddeler içeren atık suların ) arıtılmadan toprağa verilmesinin önlenmesiVerimli tarım topraklarında yerleşim ve sanayi alanları kurulmamalı, yeşil alanlar artırılmalıdırEv ve sanayi atıkları, toprağa zarar vermeyecek şekilde toplanıp depolanmalı ve toplanmalıdırNükleer enerji kullanımı bilinçli şekilde yapılmalıdırToprak kirliliği konusunda toplumsal bilincin artırılması

SU KİRLİLİĞİ

Su kirliliği, küresel olarak büyük bir sorun olduğu gibi, birçok ölüm ve salgın hastalık olaylarının nedeni olarak görülmektedir.

Günde 14,000 insan doğrudan veya dolaylı olarak su kirliliğinin neden olduğu hastalıklar sonucunda yaşamını yitirmektedir. Buna ek olarak gelişmekte olan ve gelişmiş ülkelerde görülen akut sorunların

yanında, bu kirliliğin azaltılması için çalışmalar yapılmaktadır. Bugün dünyada yüzde olarak en çok kirli su havzasına sahip olan ülke Amerika Birleşik Devletleri'dir. Son zamanlarda yapılan ulusal

bir araştırmada bu ülkedeki: nehir havzalarının %45’i, göl havzalarının %47’si, liman ve

haliçlerin %32’si kirlenmiş durumdadır.

Noktasal KirlilikNoktasal kirlilik, bir su havzasının su borusu veya hendek gibi belli bir noktadan kaynaklanan atıklarla kirlendiğini gösterir. Bu tür kirliliğin kaynakları arasında bir arıtım tesisinden boşaltılan evsel atıklar, fabrika atıkları veya rögar taşkınları yer almaktadır.Noktasal kirlilik, ABD'deki Temiz Su Hareketi (CWA) tarafından yönetmelik uygulamaları kapsamında tanımlanmaktadır. CWA'nın noktasal kirlilik tanımı 1987 yılında belediye boyutundaki rögar taşkınlarını ve sanayi taşkınlarını da içerecek şekilde değiştirildi.

Yayılı KirlilikYayılı kirlilik ise belirli ve tek bir kaynağı olmayan, yayılmış durumdaki kirliliklere verilen addır. Bu tür kirliliğin nedeni, küçük oranda bazı kirletici maddelerin zamanla birikerek bir yerde yığılmasıdır. Bir tarım arazisinde gübrelenmiş alanlardan sızan ve zamanla biriken azotlu bileşiklerin oluşturduğu kirlilik buna en bilinen örnektir. Yine bir sel sonucunda kopan ve sürüklenen tarım ürünleri veya orman biyosferi de bu tür kirliliğe örnek olarak gösterilmektedir.

Fotoğraflı Örneklerle PekiştirmeNoktasal Kirlilik Yayılı Kirlilik

NedenleriPatojenler Kimyasallar

Organik İnorganik İri Ölçekli

Termal Kirlilik

Kirliliğe neden olan kirleticiler arasında farklı çeşitler barındıran kimyasal maddeler, patojenler, ısı değişimi gibi fiziksel veya duyusal değişiklikler yer almaktadır. Yine kimi zamanlarda doğada ve suda doğal olarak var olan kalsiyum, sodyum, demir, manganez gibi minerallerin değişiminin aşırı artışı da kirlilik nedeni olarak görülmektedir.

PatojenlerYüksek orandaki patojenler, yetersiz arıtılmış lağım sularının döküldüğü tatlı su havzalarında bulunmaktadır. Bu durum özellikle az gelişmiş ülkelerde görülen ve sadece tek işlemle arıtmanın uygulandığı su havzalarında olağandır. Yine, gelişmiş ülkelerde yer alan eski kentler, altyapı yetersizlikleri nedeniyle sürekli olarak kanalizasyon taşkınlarına neden olabilmektedir. Ayrıca bazı kentlerde yer alan birleştirilmiş kanalizasyon sistemleri de olası bir yağmur fırtınası sonucunda arıtılmamış suları doğaya boşaltabilmektedir.Kimi zamanlarda yoksul büyükbaş hayvan işletmeleri de patojen organizmaların artışına neden olabilmektedir.

Cryptosporidium parvum

Giardia lambliaSalmonella

Novovirus gibi virüslerParazit solucanlar

KİMYASALLAROrganik Su Kirleticiler İnorganik Su Kirleticiler

Kükürt dioksit gibi asidik fabrika atıklarıGıda işleme atıkları arasında yer alan amonyakKimyasal fabrika atıklarıGübrelerdeki azotlu ve fosforlu bileşiklerAğır metallerÇeşitli insan kaynaklı alüvyonlar

DeterjanlarKimyasal olarak arıtılmış içme sularıGıda işleme atıklarıBöcek ve bitki ilaçlarıPetrol hidrokarbonları, benzin, dizel yakıt, jet yakıtı, fuel oil ve motor yağıOrman atölyelerinden saçılan ağaç ve çalı enkazlarıYanlış depolama sonucu ortaya çıkan sanayi solventleri gibi uçucu gazlar (VOC)Hijyen ve kozmetik atıkları

İri Ölçekli(İnsan gözü ile görülebilen atıklar)

Kâğıt, plastik veya besin artıkları gibi çöplerGemilerle taşınan çeşitli plastiklerGemi batıkları

Termal KirlilikTermal kirlilik, doğal bir alanın ısısının alçaltılıp yükseltilmesiyle beliren insan nedenli bir kirlilik türüdür. Bu kirliliğin en bilinen nedeni, enerji santrallerinde su havzalarından soğutucu olarak su çekilmesi ve ısınan suyun su havzalarına geri akıtılmasıdır. Isınan su, oksijeni daha az tutacağından sudaki canlı yaşamı tehlikeye girer. Ayrıca ekosistemin elemanlarına zarar verir. Öyle ki çeşitli termofilik türlerin artışı gözlemlenir. Bu durum genellikle kentsel alanlarda görülür. Bu durumun tam tersi de soğuk su kaynaklarının ılık nehirlere akarak ısıyı düşürmesiyle de belirebilmektedir.

Alın

abile

cek

Önl

emle

rCanlı artıklarının sulara atılmamasıSentetik deterjanlı suların bir yerde toplanmasıTarımda kullanılan ilaçların ve gübrelerin sulara karışmasının önlenmesiSanayi artık ve atık sularının suları kirletmesinin önlenmesiSu kaynakları çevresinin temiz tutulmasıÇöp ve diğer atıkların sulara bırakılmamasıİçme sularının on dakika kaynatılıp, bütün parazit yumurtalarının tahrip edilerek dezenfekte edilmesiSuları kirletenlerin uyarılması

HAVA KİRLİLİĞİ

NedenleriIsınmadan kaynaklanan hava kirliliği

Isınma amaçlı, düşük kalorili ve kükürt oranı yüksek kömürlerin yaygın olarak kullanılması ve yanlış yakma tekniklerinin uygulanması hava kirliliğine yol açar.

Motorlu taşıtlardan kaynaklanan hava kirliliği

Nüfus artışı ve gelir düzeyinin yükselmesine paralel olarak, sayısı hızla artan motorlu taşıtlardan çıkan egzoz gazları, hava kirliliğinde önemli bir faktör oluşturmaktadır.

Sanayiden kaynaklanan hava kirliliği

Sanayi tesislerinin kuruluşunda yanlış yer seçimi, çevrenin korunması açısından gerekli tedbirlerin alınmaması (baca filtresi, arıtma tesisi olmaması vb.), uygun teknolojilerin kullanılmaması, enerji üreten yakma ünitelerinde vasıfsız ve yüksek kükürtlü yakıtların kullanılması, hava kirliliğine sebep olur.

SonuçlarıAsit yağmrlarının oluşmasıGöz, saç, deri üzerinde olumsuz etkiler.Solunum yetersizliği, astım, bronşit, halsizlik, iştahsızlık, en tehlikelisi kanser gibi rahatsızlıkların ortaya çıkmasıOrman ölümleriBinaların dış cephelerinin kararmasına ve aşınmasıToprak Kirliliği

Alın

abile

cek

Önl

emle

r Sanayi tesislerinin bacalarına filtre takılması sağlanmalı, ayrıca sanayi kuruluşları yer seçimi düzenli yapılmalıEvleri ısıtmak için yüksek kalorili kömürler kullanılmalı, her yıl bacalar ve soba boruları temizlenmeliPencere, kapı ve çatıların izolasyonuna önem verilmeliKullanılan sobaların TSE belgeli olmasına dikkat edilmeliDoğalgaz kullanımı yaygınlaştırılarak, özendirilmeliKalorifer ve doğalgaz kazanlarının periyodik olarak bakımı yapılmalıKalorifercilerin ateşçi kurslarına katılımı sağlanmalıYeni yerleşim yerlerinde merkezi ısıtma sistemleri kullanılmalıToplu taşıma araçları yaygınlaştırılmalıSanayi tesisleri kurulurken yeşil alanlar artırılmalıOrmanların tahribatı önlenmeli, ağaçlandırma çalışmalarına hız verilmeli, ağaçlar kesilmemelidirKloroflorokarbon gibi maddelerin etkileri ile ozon tabakası zarar görmektedir. Bu maddelerin yerine kullanılabilecek kimyasallar araştırılmalıdır.

Sonu

ç O

lara

k

Kaynak• Yrd. Doç. Dr. Mevlüt

Karabıçak

• Yrd. Doç. Dr. Ramazan Armağan

• SerdarHan (Bilgi Yuvası)

• Vikipedi

• Dr. Muvaffak AYVAZ

• Dr. Atılgan ATILGAN

• Bülent Cindil

• Deli Sevdam (ForumLordum)

• Siraç (Frmartuklu)

• Bing Görseller

• Google Görseller

• Şule Ölez (Evrim Ağacı)

• Ali Kılıç (Evrim Ağacı)

Gökhan Koçmarlı

9B, RAYFEL - 546