WYŻSZA SZKOŁA EKOLOGII I ZARZĄDZANIA W y d z i a ł A r c h i t e k t u r y 00-792 Warszawa, ul. Olszewska 12

www.wseiz.pl

B U D O W N I C T W O O G Ó L N E — plansze dydaktyczne —

Część I

Zarys rozwoju form i techniki budowlanej (wydarzenia — osiągnięcia — budowle)

Plansza 2 / 40

Rok p.n.e.

400000 • Pierwsze sztuczne schronienie ludzkie: ziemianki i szałasy

~12000 • „Drewniane osiedle” w Monte Verde — Chile

~8000

• Dolmeny — prehistoryczne budowle grobowe

z okresu neolitu

Plansza 3 / 40

Rok p.n.e.

~6200 • Budowle z cegły glinianej suszonej, nie wypalanej — Azja Południowo-Zachodnia (np. Turcja)

• Pierwsze miasto otoczone regularnymi obwarowaniami (murem obronnym) — Jerycho w Palestynie

~6000 • Lepianki z gliny, wypalanie gliny (pierwociny ceramiki) — Mezopotamia (Irak)

~5000 • Pierwsze zastosowanie kamienia do budowy fundamentów — Mezopotamia

~4000 • Kanały nawadniające, tamy i groble — Mezopotamia i Egipt

~2600 • Pierwsza wielka budowla kamienna: piramida schodkowa króla Dżesera w Sakkarze, oparta na formie mastaby — Egipt (Imhotep — egipski uczony i budowniczy, 2650 ÷ 2600)

~2500 • Wielkie piramidy kamienne — Giza w Egipcie

Plansza 4 / 40

Rok p.n.e.

~2500 • Kamienne piramidy przedkolumbijskie w Ameryce

~2300 • Zikkuraty — piramidalno-wieżowe świątynie z tara-sami i rampami schodowymi — Mezopotamia

Plansza 5 / 40

Rok p.n.e.

~2000

• Pałace z kamienia, cegły suszonej, kolumn i belek z drewna cyprysowego — Knossos i Fajstos na Krecie

„Pałac Minosa” w Knossos, zwany też labi-ryntem kretońskim, rozbudowywany przez kilkaset lat.

Około 1300 r. p.n.e. wyposażony w system wodno-kanalizacyjny

• Pierwsze zastosowanie zaprawy wapiennej

~1700 • Kodeks Hammurabiego

Plansza 6 / 40

Rok p.n.e.

~1600 • Wielkie pałace i warownie z kamienia — Mykeny, Teby i Tyryns w Grecji

„Brama Lwów” pałacu w Mykenach z belką nadprożową o rozpiętości około 5 m, dobudowana w połowie XIII w. p.n.e.

• Ogromne świątynie z kamienia — Karnak, Luksor w Egipcie

• Wielka zapora kamienna na rzece Orontes — Syria

Plansza 7 / 40

Rok p.n.e.

~1600 • Świątynia grobowa królowej Hatszepsut w Deir el-Bahari — Górny Egipt

Plansza 8 / 40

Rok p.n.e.

~700 • Akwedukt kamienny na łukach o rozpiętości 5 m doprowadzający wodę do Niniwy — Asyria (płn. Irak)

~600 • Wielkie, monumentalne budowle w Babilonie:

- sklepione tarasy (tzw. Wiszące Ogrody Semiramidy)

- most przez Eufrat na kamiennych podporach

- potężny zikkurat ze świątynią (tzw. Wieża Babel)

Plansza 9 / 40

Rok p.n.e.

~550 • Początki budowy Wielkiego Chińskiego Muru

Plansza 10 / 40

Plansza 11 / 40

Długość: ~7000 km

Szerokość: 5,5 m

Wysokość: 9 ÷ 12 m

Zaprzestano budowy w XV w.n.e.

Plansza 12 / 40

Rok p.n.e.

~500 • Wczesnosłowiańska osada drewniana w Biskupinie

312 • Pierwsza utwardzona droga rzymska „Via Appia” z zabudową grobowców rodowych bogatych obywateli Rzymu — Italia

Plansza 13 / 40

Rok p.n.e.

~300 • Narodziny urbanistyki: początek planowania miast m.in. Priene i Miletu w Azji Mniejszej

~280 • Latarnia morska o wysokości 130 m — Faros w Aleksandrii

~150 • „Beton” z pucolanów (sypkich produktów skalnych pochodzenia wulkanicznego) — Italia

145 • Najdłuższy akwedukt rzymski „Aqua Marcia” o długości 91 km

20 • Witruwiusz: Dziesięć ksiąg o architekturze

Plansza 14 / 40

Rok n.e.

~50 • Szkło okienne — Rzym

66 • Wielka zapora wodna na rzece Huang-ho — Chiny

80 • Koloseum w Rzymie

Plansza 15 / 40

Rok n.e.

537 • Świątynia „Hagia Sophia” („Mądrości Bożej”) — Konstantynopol (Istam-buł), bazylika bizantyjska, budowla na rzucie kwadratu przykryta kopułą kulistą o rozpiętości 32,5 m i wysokości 65,0 m

W XV i XVI wieku rozbudo-wywana z przeznaczeniem na muzułmański meczet; od 1934 r. jest obiektem muzealnym

Plansza 16 / 40

Rok n.e.

~610 • Łukowy most kamienny o rozpiętości przęseł 35 m — Czao-Czou w Chinach Zasada konstrukcji łukowej: kliniec pośredni (1), kliniec kluczowy - zwornik (2)

~1000 • Początki budownictwa murowanego w Polsce

1094 • Pierwsza w średniowieczu wielka budowla z cegły, Bazylika św. Marka w Wenecji

~1200 • Pierwsze w Polsce miejskie mury obronne

1300 • Wielkie obiekty zbudowane przez Inków (Peru, Boliwia, Chile).

— forteca Sacsahuamán w Cuzco z obrobionych kamiennych bloków

— wysokogórskie miasto Machu Picchu (ok. 3150 m n.p.m.)

Plansza 17 / 40

Rok n.e.

~1350 • Rozkwit murowanego budownictwa w Polsce za panowania Kazimierza Wielkiego

1573 • Uznawany jako cud techniki budowlanej, ówcześnie najnowocześniejszy i najdłuższy na świecie, stały most drewniany przez Wisłę w Warszawie

Plansza 18 / 40

Rok n.e.

1626 • Początki doświadczalnych badań wytrzymałości materiałów (Mersenne)

1638 • Początki naukowego badania wytrzymałości materiałów — badania belek na zginanie (Galileo Galilei)

1747 • Powołanie do życia Szkoły Dróg i Mostów w Paryżu

1777 • Wprowadzenie żelaza do budownictwa w Anglii

1779 • Pierwszy żeliwny most łukowy o rozpiętości przęsła 31 m przez rzekę Severn — Anglia

Plansza 19 / 40

Rok n.e.

1797 • Jeden z pierwszych na świecie most z elementów żelaznych, łączonych śrubami, o rozpiętości ok. 15 m — rzeka Strzegomka (Dolny Śląsk)

1824 • Pierwszy w Europie stalowy most wiszący na linach o rozpiętości przęsła 45 m — Genewa

• Opracowanie technologii produkcji cementu tzw. portlandzkiego (J. Aspdin) — Anglia

1826 • Stalowy most wiszący „Menai Bridge” ze sztywnym pomostem, o rozpiętości przęsła 176 m — cieśnina Menai, Walia

Plansza 20 / 40

Rok n.e.

1835 • Pierwsze nawierzchnie asfaltowe — Paryż

1863 • Pierwsza miejska kolej podziemna (metro) — Londyn

1864 • Kratowy most żelazny o rozpię-tości przęsła 75 m przez Wisłę (S. Kierbedź) — Warszawa

1867 • Narodziny żelbetu (J. Monier) — Francja

1869 • Kanał Sueski, bezśluzowy, o długości 161 km

Plansza 21 / 40

Rok n.e.

1869 • Kolej transkontynentalna o dłu-gości 3000 km — Ameryka Płn.

1873 • Most stalowy nad wodospadem Niagara, na granicy USA i Kanady (K. Gzowski)

1876 • Transandyjska linia kolejowa o długości 218 km z najwyższym wzniesieniem 4768 m n.p.m. — Peru (E. Malinowski)

1886 • Opracowanie metod statycz-nych obliczeń konstrukcji żelbetowych (M. Koenen)

1887 • Pierwszy w świecie most żelbetowy, łukowy o rozpiętości przęsła 36 m — Niemcy

1889 • „Tower Building” — pierwszy w Nowym Jorku budynek o szkieletowej konstrukcji stalowej, wysokości 10 pięter

• Wieża o stalowej konstrukcji wysokości 300 m — Paryż (G. Eiffel)

ð

Plansza 22 / 40

Rok n.e.

1902 • Wielka zapora na Nilu o wysokości 30 m i długości 2 km, spiętrzająca wody rzeki w sztuczne jezioro o pojemności miliarda m3 — Asuan, Egipt

1907 • Początki prefabrykacji budowlanej w USA

1912 • „Most Poniatowskiego” w Warszawie (M. Marszewski)

Plansza 23 / 40

Rok n.e.

1913 • Największa ówcześnie na świecie konstrukcja żelbetowa tzw. „Hala Stulecia” (obecnie „Hala Ludowa”) we Wrocławiu, średnica hali 130 m, wysokość 17 m, rozpiętość kopuły 65 m (Maks Berg)

1922 • Wprowadzenie podstaw nowoczesnej mechaniki gruntów

1926 • Pierwsze ustanowione w Polsce „Prawo budowlane”, które z niewielkimi zmianami i uzupełnieniami obowiązywało do 1974 r.

Plansza 24 / 40

Rok n.e.

1928 • Pierwszy w Europie most spawany o rozpiętości przęsła 27 m na rzece Słudwi k/Łowicza (S. Bryła)

Plansza 25 / 40

Rok n.e.

1928 • Produkcja wstępnie sprężonych elementów strunobetonowych — Francja (według metody E. Freyssinet’a)

~1930 • Teoria konstrukcji wstępnie sprężonych

1 - struny (druty) lub kable z wysokogatunkowej stali węglowej

2 - „kozły” oporowe i naciągarka

3 - wykresy naprężeń 4 - beton wysokiej wytrzyma-

łości (BWW)

1929 • „Chrystler Building”, 77 piętrowy wieżowiec o wysokości 314 m — Nowy Jork

1931 • „Empire State”, 102 piętrowy budynek o wysokości 381 m — Nowy Jork (w 1945 r. budynek został uszkodzony przez samolot)

• Stalowy most wiszący o rozpiętości przęsła 1067 m przez rzekę Hudson — Nowy Jork (współtwórca: R. Modrzejewski)

1948 • Cebertyzacja — metoda utwardzania słabych gruntów zastosowana w Polsce (R. Cebertowicz)

Plansza 26 / 40

Rok n.e.

1949 • Wprowadzenie w Polsce na dużą skalę prefabrykacji elementów budowlanych z betonu

Budownictwo monolityczne

Budownictwo z prefabrykatów wielkowymiarowych

Budownictwo tradycyjne udoskonalone

Budownictwo tradycyjne (rzemieślnicze)

Budownictwo prymitywne

Plansza 27 / 40

Rok n.e.

1959

• Jeden z pierwszych konkursów architektoniczno-budowlanych. Budynek opery w Sydney — duński architekt Joern Utzon (zakończenie budowy w 1973 r., koszt 100 mln dolarów)

1960 • Zapora wodna na rzece Zambezi o wysokości 128 m i długości 616 m, tworząca sztuczny zbiornik wodny o powierzchni ok. 5200 km2 — Zimbabwe

Plansza 28 / 40

Rok n.e.

1960 • Upowszechnienie w Polsce budownictwa z prefabrykatów wielokanałowych, tzw. „cegły żerańskiej”

Plansza 29 / 40

Rok n.e.

1965 • Grande Dixence — największa na świecie żelbeto-wa zapora wodna w Alpach szwajcarskich, z zespo-łem kanałów i turbin elektroenergetycznych

H = 285 m V = 400 000 000 m3 ð

1967 • Największy w Europie naziemny zbiornik gazu o wysokości 105 m i o pojemności 200 000 m3 — Kopenhaga (zaprojektowany przez zespół pol-skich specjalistów)

1970 • Gigantyczna zapora na Nilu w Asuanie, największa na świecie budowla kamienna o długości prawie 5 km, wysokości 111 m, szerokości u podstawy 1200 m i masie użytego kamienia równej 17 pirami-dom Cheopsa

1973 • Wiszący most nad Bosforem, łączący dwa konty-nenty — Europę i Azję

1974 • Ukończenie budowy najwyższej ówcześnie w świe-cie budowli, masztu antenowego Polskiego Radia o wysokości 640 m — Konstantynów pod Gąbinem

1977 • Przekazanie do użytku wieży telewizyjnej, żelbeto-wej z masztem stalowym, o wysokości 533 m — Toronto (A. Rozwadowski)

Plansza 30 / 40

Rok n.e.

1977 • Centrum Pompidou — Paryż, nowatorskie rozwiązanie funkcjonalno-przestrzenne

Plansza 31 / 40

Rok n.e.

1996 • Petronas Twin Towers — bliźniacze wieże w Kuala Lumpur, stolicy Malezji. Wysokość 452 m

Plansza 32 / 40

Rok n.e.

2001 • Terrostyczny atak i zniszczenie jednych z najwyższych budynków — 410 m (World Trade Center — USA)

Plansza 33 / 40

Rok n.e.

2002 • Londyński ratusz — zaprojektowany przez sir Normana Fostera. Niezwykły kształt budynku, 10 kondygnacji przeszklonych i tarasowo nachylonych w stosunku do nasłonecznienia, obniża użycie energii niezbędnej do oświetlenia wnętrza obiektu biurowego

Plansza 34 / 40

Rok n.e.

2006 • Budowa Mostu Woodrowa Wilsona; potężna konstrukcja na przedmieściu Waszyngtonu, z zacho-waniem wymogów środowiskowych (m.in. wysokość prefabrykowanych, stalowych filarów łukowych i ich montaż na obszarze terenów chronionych). Jednym z głównych projektantów i wykonawców jest John Grzybowski

2007 • „Złote Tarasy” — oryginalna konstrukcja zaprojektowana i zrealizowana w Centrum Warszawy przez zespół amerykańskich i polskich specjalistów

Plansza 35 / 40

Rok n.e.

2009 • Burj (czyt.: Burdż) w Dubaju, o wysokości 818 m, to jak na razie najwyższy budynek świata

Plansza 36 / 40

Rok n.e.

2013 • Oryginalny, wysokościowy apartamentowiec „Złota 44” w Warszawie (architekt: Daniel Libeskind)

Plansza 37 / 40

Wizja powojennej odbudowy Warszawy (Henryk Dąbrowski)

aktualnie...

Plansza 38 / 40

? • Planowane połączenie mostowe Sycylii z Kalabrią nad Cieśniną Messyńską (Włochy)

Plansza 39 / 40

Ciekawostki architektoniczno-budowlane

Siedziba producenta koszyków (USA)

„Piano House” (China)

„Tančící dům” (Czechy)

Plansza 40 / 40

Centrum handlowe w Sopocie (Polska)

Siedziba biblioteki (USA)

„Dom na głowie” w Szymbarku (Polska)