maart 1997 jaargang 8 nr. 38

booos ng stichting industrieel bo u we n nederl and

• nieuwsbrief

Al sinds de jaren vijftig is Zoontjens Beton actief met de ontwikkeling van speciale daktegels. De confrontatie met steeds weer nieuwe, praktische parkeerproblemen inspireert telkens de zoektocht naar nieuwe oplossingen voor een functionele omgeving.

080mmFLOORMATEFORPD90~U U Ui I XXCJXXU X 0 0:/ o 0 0 0 0 V· DAK ___ -== ____ ~ ___ ~ ___ -=-=--- ____ <==__ BEDEKKING

"'daklocktegel pardak PD90 systeem. /

Voor de dakbestrating zijn diverse systemen

ontwikkeld die stuk voor stuk aandacht schenken aan

ontwerp, kwaliteit, systeemopbouw en drainage.

Natuurlijke materialen, veel keuzes in deklagen,

kleuren en maten en door Baukje Trenning ont­

worpen tegelstructuren geïnspireerd op verstilde

landschappelijke verschijningsvormen. Zo zijn in

samenwerking met Het Buro Dak Advies (BDA, ook

Booostinglid) 'daklocktegels' ontwikkeld voor een

stormvast vlakdaksysteem en wordt gewerkt met

tegels van 100% recycled bouw- en sloopafval. Voor

deze hergebruikmethode heeft Zoontjens in 1996 de

Bouwrecyclingprijs ontvangen.

,

.J

r ,

PRO G RAM MAP ROG RAM MAP ROG RAM MAP ROG RAM M A

15:00 Ontvangst en introductie

15:15 Rondleiding

16:00 'Ontwerp, Onderzoek en Ontwikkelingen' bij Zoontjens Beton

door Mr. Hans Ververs, algemeen directeur

16:30 'Parkeerdaken, toen en later',

door Albert van den Hout, directeur Buro Dak Advies

17:00 'Mijmeren over parkeerdaken'

door Fons Verheijen,

directeur architectenburo Verheijen, Verkoren en de Haan te Leiden

17:30 Discussie

18:00 Happy Hour

19:00 Eind

- --Geïnte resseerd in deelname? Inschrijving via deze antwoordkaart. .'

80 mm FLOORMATE FOR PD90

L

Aankondiging van het bezoek aan Enitor te Buitenpost (Friesland) op donderdag 1 mei 1997 van 16.00 tot 20 . 00 uur

Extraas . l n

I Enitor produceert kunststofprofielen via de vetwerkingstechniek extruderen. Het bedrijf maakt deze

op specificatie voor vele takken van industrie. Als 100% toeleverancier heeft het geen eigen product­

programma, ook niet voor de bouw. Circa 30% van de omzet komt 'via via' in de bouwsector terecht.

Daarbij valt te denken aan profielen voor scheidingswanden, hellende dal<en, beglazing en dichting.

Als marktparrner geeft Enitor ruim gestalte aan parrnership, om samen met relaties mee te denken

in de oncwerp- en oncwikkelingsfase. In het verlengde van de Booosting-doelstelling van het

Ontwikkelen, Ontwerpen en Onderzoeken is de naam niet Enitor, maar Enitooor.

Dit uitgangspunt leidt niet zelden tot nieuwe technieken. Zo is een specialisme binnen het specialisme

het co-extruderen en tri-extruderen. Enitor is in staat via deze technieken respectievelijk twee en drie

extruders aan elkaar te koppelen op één matrijs. Het unieke resultaat hiervan is dat twee of zelfs drie

verschillende grondstofsoorren en/ofkleuren in één profiel aan elkaar worden verbonden. Een ander

specialisme is de techniek van het on-line bedrukken en stanzen van profielen.

Kom het allemaal maar eens bekijken in Buitenpost.

PRO G RAM MAP ROG RAM MAP ROG RAM MAP ROG RAM M A 16:00 16:15

16:45

17:00 18:00 18:15 18:45 19:15 20:00

Ontvangst en introductie

'Extruderen en haar toepassingen'

door J.H. Schoonstra, algemeen directeur van Enitor

en Haye Tabak, hoofd Marketing van Enitor

'Geveltoepassingen'

door Jan van den Berg, directeur van Hunter Douglas te Leek

Fabrieksronde

Pauze

Discussie

Tegenlezing

Broodje en Bittertje

TheEnd

Geïnteresseerd in deelname? Inschrijvin via de antwoordkaart.

03

,

.J

• 11

Vooraankondiging van de 'Technology Transfer' i .s.m . de afstudeerrichting Bouwtechnologie op de TU Delft op vrijdag 20 juni 1997

Herbestemming van gebouwen De resldtaten van de module 'Tcchnology Transfer' die van 5 mei tot 27 juni as. plaatsvindt voor

de afstudeerrichting Bouwtechnologie van de TU te Delft worden op 20 j,uni aan Booosting

belangstellenden gepresenteerd. 's Ochtends komen studenten aan het

woord over llun onrwerpen voor industrieel te vervaardigen inbouw­

paketten voor herbestemming van te renoveren en te hergebruiken

gebouwen. Er nl gebruik worden gemaakt van materialen en technieken uit

andere ontwerpdisciplines, zoals de auto- en vliegtuigindustrie.

De middag is ingeruimd voor ruime discussie over de mogelijkheid om

bestaande kantoor- en industriële gebouwen op te waarderen of te

herbes tem men door gebruik te maken van industrieel vervaardigde

inbouwpakketten. De marktpotentie van 500.000 m' te renoveren

kantoorruimte per jaar, moet in ieder geval ondernemers als muziek in de

oren klinken.

• ~ o oow Lazznd 6u~SSOLdo • U wordt later op de hoogte gesteld van het definitieve prograIllma .

NAAM

BEDRIJF

I I AOI{!~

POSTCO DE WO( )N PLAATS

TELEHX1N

19.00 uur met

o Komt op donderdag 10 april naar Zoontjens Beton in Tilburg van 15.00 tot personen. (zie pag. 0/.(2)

Booosting

,

o Komt op donderdag I mei naar Enitor te Buitenpost van 16.00 tot 20.00 uur

met personen. (zi, p',~. (3)

Postbus 10197 3004 AD Rotterdam o Komt op dinsdag 27 mei naar 'Booosting in Scheveningen' van 15.00 tot

19.00 uur met personen. (AVA) ivlaximaal 20 personen. (zi, pag. (5)

o Ontvangt graag informatie over participatie bij Booosting.

o Bestelt het boek Parliápalllen: f 25.00

NiN-particip,mlm: f 39,50

L

o 'Booosting in bedd' (1994/95) o 'Booosting in bedrijf (1992) o 'T lissen traditie en experiment' (1989)

.J

•

L

Vooraankondiging van de AVA in Sc heveningen op dinsdag 27 mei 1997 van 15.00 tot 19 .00 uur

(AVA) Booosting In Scheveningen staan op een steenworp afstand

van elkaar drie nieuwbouwprojecten waar ,

respectievelijk een ex-, vice- en de huidige voor­

zitter van Booosting de architecten van zijn.

Als Booosting de bouwpraktijk wil vernieuwen

moeten we minimaal hiér iets kunnen vinden.

We hebben het over her bedrijfSverzamelgebouw

'de Viermaster' van jan Brouwer van Jan

Brouwer Associates. Het stalen penthouse van

Archipel Ontwerpers dat Eric Vreedenburgh

samen met Wim van de Kamer ontwierp en de

uitbreiding van visrederij Jaczon, vanjouke Post

(Post ter Avcst Architecten) .

Na een 'rondje haven' en commentaar op deze

gebouwen zullen twee aspecten van een 'ander'

bouwproces besproken worden:

• 'Bouwen zonder aannemer', toegelicht door

Harry van Heeswijk van Bouwteam, het

bouwburo van Architectenburo Cepezed

• 'ISO-certificering in de bouw', over de

(on)mogelijkheden en (non)sense van iso­

certificering in de bouw door Buro Heemsrra

en Kop.

Deze haveruniddag vindt plaats tussen 15.00 en

19.00 uur en is een Alleen Voor Aangeslotenen

(AVA)-bijeenkomst voor max. 20 personen.

de Vie rmaster ...

Jan Brouwer Associates

het stalen penthouse ...

Archipel Ont'lerpers

uitbreiding Jaczon ...

Post ter Avest Architecten

bouwt. • • • • • •

Geïn teresseerd in deeln ame? InschrÏvin via de antwoordkaart.

,

• •

.J

L

_~t.!.i.h"ii._ product ontwi kke 1 i ng I Nieuwe rubriek over P1'Oductontwikkeiing

Vanaf heden treft u een meer bedrijfikundige bijdrage over productontwikkeling aa71 door

Jos Lichtenberg van Buro A + te ROl!1mond. Naast directeur' van dit Buro voor

Bouwproductontwikkeling is hij a/gl!1neen bestuurslid van Booosting.

~rod~cto~twi kkeli~~ & organisatie CD

Tot nog toe is in deze nieuwsbrief veel aandacht besteed aan project en producten vanuit het

standpunt van vorm en technologie. Het prikkelen dOOf her laten zien van creatieve oplossingen is

één van de factoren die ondernemers aanzetten tot productontwikkeling. De'le bijdr.lge zal gericht ûjn

op bed rijfskundige aspecten van productontwikkeling. Aspecten zoals bijvoorbeeld:

• hoc pak je het aan

• hoe formuleer je een stra tegie en

• hoe zit de mafkt in elkaar, zullen de inhoud bepalen.

In deze eerste aflevering staat de vraag cennaal : 'Waarom productontwikkeling?' 'Stilstand is achteruitgang' is een gevleugeld gezegde. Een open deur wel licht. Voor sommige

Booostingleden wel, voor velen ook niet. De omgevi ng (markt) is steeds aan veranderingen

onderhevig. Regelgeving verandert, koopgedrag verandert, de organisatie van de bouw verandert en

vooral de concurrentie verandert. Deze veranderingen bepalen de levenscyclus van een product.

11 ,lil

3 4

LEVENSCUCLUS

!V

7 8

Wachten tot het product in fase IV zit kan

een 'ki lling' zijn. Op z'n laatst in fuse UI is de

tijd rijp om na te gaan denken over de

instroom V,111 nieuwe producten. Vanuit

Amerikaanse literatuur worden de nieuwe

producten in &se I 'Wild Cats' genoemd.

Fase TI rypccn men als 'Stars', msc III wordt

omschreven als 'Cash Cows', telwijl [1.se IV

te boek staat als 'Dogs'. In onderstaand

schema ziet u de verdel ing over de matrix.

Van belang is dat een onderneming producten heeft welke MARKTAANDEEL

n JU

o 0 groot ~ I C" ~·C(JW I

o

o 0 klein 1 .... 'l.UCA,T I (§]

o

hoog laag MARKTGROEI

,

evenwichtig over dit schema verdeeld zij n, een gezonde

'portfolio' heeft, zoals dat heee. Over gezond of ongezond zijn

regels op te stellen. Deze en nog een aantal aspecten van

productontwikkeling kunt u ook vinden in de SBR-pubJicatie

'Productontwikkeling voor de bouwmarkt: De rien belang­

rijkste succesfactoren', welke i.s.m. ].M.F. Steenhoff van

Steenhoff Public Relations I S.P.R. Pwducties is opgesteld (te

bestellen bij Stichting Bouwresea.rdl: telefoon: 010-412 35 28) .

Op kortere tefmijn beveel ik graag de producwn twikkelings­

meeting aan op woensdag 12 maart 1997 in de TU te Delft.

Voor nadere gegevens zie niewsbrief 37. PORTFOUOMATRI,X (een voorbeeld van gezonde opbouw)

o klein product

o groot product In nieuwsbrief39 wordt aandacht besteed aan het voLgende: .J 'Waarom hebben sommige hedl-ijven nu succes met productontwikkeling en andere 1lkrf'

•

..., QJ '" '" "' <... c <IJ 0 '" +J

<IJ lcJ

"' z ,,: '" :::> ~ 0

.0 QJ .. 0> .... '- U 0

'" 0 +J +-' C .<:

"' u "" '-c "' +' "' u > '" c ."

0

'" '-"" CL

"' .0 +-' C

v>

'" '" CL N

"' "' '0

0> :::>

CD

c '" '" +-'

v> c

'" > '0 C

<0 "' .'" L '" ~ '0

~ '" z

Verslag van de glas -eindejaarsbijeenkomst bij ABT te Velp op 12 december 1996

Constructie- ~ l ~s - he l der ? ' Tachtig procent van wat mooi is, is van gl as; Als je he t maar niet kan zien en niet voelt. Gl as en transparantie, glas en mooi '.

Na deze woorden van Jouke Post opende Fmm van Herwijnen. raadgevend ingenieur en directeur van

ABT, de bijeenkomst in her b unoor re Velp. ABT staat bekend als adviesbureau voor draag­

constructies. In de afgelopen jaren zijn cr zo'n 6000 projecren door hun handen gegleden, van het

Academisch Ziekenhuis in Unecht rot een tramhalte in Den Haag.

Construeren is ook omwerpen, het is een deel van het ontwerp-proces, vertelt Frans van Henvijnen.

Ieder project is een nieuw probleem, een ander ontwerp dat telkens vraagt om een apme aanpak. Door

meedenken, inspirarie en het gebruik van nieuwe producten probeert ABT op een innovarieve wijze

grenzen re verleggen.

c onstr uc tief on t we rpen Zo is ABT ook bezig met een onderzoek

naar de grenzen van her constructief

ontwerpen in glas. Het is allemaal begonnen

met het paviljoen in Sonsbeek van Benthem

en Crouwel. Je kan door glas heen kijken,

warer kan er niet doorheen en her biedt

comfort tegen wind en water. G las biedr vele

mogelijkheden volgens Rob Nijsse. raad­

gevend ingenieur, adjunct-directeur en rien jaar glas-constructeur bij ABT.

In de geschiedenis van de construcriematerialen wordt steeds gezocht naar 'beter en minder'. Smal heeft

alle ontwikkelingen al doorlopen en wordt als betrouwbaar geacht. Nieuwe ontwikkelingen leiden ook

bij beton steeds weer tot verbeteringen. Zoals bijvoorbeeld in het project van O MA waarbij de

wapening onder een 20 centimeter laag beton hangt. De compute r is bij deze berekeningen onmisbaar

geworden. Nieuwsgierigheid en enthousiasme leiden nu tot het begin van een nieuwe periode waarin

l wordt gezocht naar kolommen en liggers van glas.

Door middel van proeven en proefStukken wordt

geprobeerd om de grip op glas te vergroten.

Over 3000 N/m m' kan glas belast worden op trek en

druk maar glas op trek is echter kerf-gevaarlijk.

daarom wordt met de drukkrachten van glas nog

geëxperimenteerd. Mede door de beperkte lengte van

glas, wordt glas gelamineerd roegepasr, (maximale

lengte van glas is 6 meter, gelamineerd 4,5 meter).

07

,

...J

r

Ä

E <0

" E ::5 <lJ Vl ::5 E Vl ~

Vl <0

C <lJ 0> o .0 <lJ 0>

C <0 > +-' ..c u <0 ..c u Vl .., 4-

L

11 Hierbij beschermen de buitenste lagen de binnenste, zoals te zien bij het project van Mecanoo in

Boedapcst. Een nieuwe omwikkeling om grote krachten vloeiend in te leiden op glas, is her materiaal

in te pakken in een verend product; met behulp van nylon. Experimemen met bundeling van glas­

staven rot een kolom zijn nog aan de gang.

Voor Rob Nijsse blijft de glazen kolom voorlopig nog een droombeeld.

geboge n glas Naast het constructief ontwerpen in glas, staat het maken van

glas. Er zij n twee verschil lende soortep behandelingen, vertelt

mevrouw van Tetterode-Ponten, d irectrice van Tetterode

Glasateliers uit Voorthuizen.Ten eerste de hittebehandeling:

buigen en smelten van de glasplaten. Ten tweede de plaren die

bewerkt, gezandstraald of geappliceerd worden. Voor alle

behandelingen is de temperacuur zeer belangrijk en is een mal

nodig.

In een diaserie laat mevrouw van Terrerode-Ponren een

verzameling voorbeelden zien van gebogen glas. D e toepassing

wordt veelvuldig toegepast in de bouw, bijvoorbeeld als lift­

schacht. Bij het smeltvverk wordt de strUC[UlH van de bodem

van de oven overgebracht op her glas. Indien meerdere

behandelingen gewenst zijn wordt eerst het patroon gesmolten

op de plaar, waarna de plaat wordt gebogen op een lagere

temperatuur. Als laatsre wordt gezandsrraald, dit kan eventueel

ook nog ingekleurd worden.

Voor het lam ineren van glas, dit kunnen meerdere lagen zijn, word t gebruik gemaakt van

veilighcidsgiethars. Tussen de platen, onderlinge afstand ongeveer 1 mm, wordt het giethars gespoten.

Mer behulp van straling wordt dit giethars gehard. Om een grotere dikte te verkrijgen kunnen twee

glasplaten ook op elkaar gesmolten worden, hetgeen tot gevolg heeft dat het glas diffuus wordt.

tegen lezing over polycarbonaa t N a deze twee uiteenzettingen over glas kon de discussie

helaas niet opgewarmd worden door een tegenle-ling van

GE Plastics over polycarbonaat.

De transparante eigenschap van glas, naasr het con­

structieve aspect, biedt vele mogelijkheden. Toch zal bij

glas als constructie-materiaal een bepaalde angsr over­

wonnen moeten worden. Immers wat je nier ûet biedt

weinig vertrouwen dat het stevig genoeg is. Het stadium

waarin de mogeli jkheden zich bevinden zal mer nieuwe

proeven en ontwikkelingen uitwij7-en hoe helder­

constructie-glas is.

YV01me van Wilduen. studente Bouwkunde T UE,

stagiarie Hubert-Jan Henket Architecten

,

... 0> <0 <0

::r:

c <lJ

0

Vl ...., <0 <0

0.. 4-<0 <0 L 0> <lJ .0

V <Il

" 0 0 .-, 0.. 0

~ t-V J: +' Vl C ::5

.><

....

.J

•

L

Verslag van de bijeenkomst op het 'Waterpaviljoen' op Neeltje Jans te Bu rgh -Haamstede op vr ijdag 17 januar i 1997

Onder dru k wordt~=~~~ Op vri jdag 17 januari werd

met een bezoek aan het Wat er­pavi l joen van Oosterhuis

Associates en NOX -architecten een bl ik geworpen achter de

sche rmen van twee architecten die rechtstreeks via de

computer ontwerpen.

Na een korte introducrie door de vicc voorzitter van Booosring, gaf Abe van de Weifnamens de

Stichting Delta Expo een korte uitleg over de ontstaansgeschiedenis en doelstelling van dit unieke

project. Zoals bekend heeft Ashok Bha/ctra van Kuiper Compagnons een masterplan voor geheel

Neeltje Jans in opdracht van Delta Expo en het m inisterie van Verkeer en Waterstaat ontwikkeld. Het

waterpaviljoen vormt een belangrijk onderdeel van die plan. Hiervoor moest een architect geselecteerd

worden. Tijdens deze selectieprocedure kon men geen keuze maken tussen de laatste twee

overgebleven architecren Kns Oosterhuis en Lars Spuybroek, waarop Ashok Bhalotra voorstelde de

opgave thematisch op te splitsen in een zoet- en een zoutwatergedeelte en deze delen onder de twee

architecten tc verdelen.

In de opvatting van beide architecten zou het gebouw tot een vervloeiing moeten leiden van onze

cartesiaanse perceptie die vooral in opposities als interieur en ex terieur, vloer en wand, ruimte en

geluid, informatie en materiaal, denkt. Deze vervloeiing zou moeten leidcn [Ot een 'totaal ervaren'

gelijk onze ervaring van ons lichaam. In de waarneming van de bezoekers is dit gebouw zowel ruimte

als geluid, fYsiek contact, geur, beweging en informatie. Vanuit dezelfde gedachte werkte de componist

Vldor Wentir/kaan een 'niet gecomponeerde' geluidsstrucmur, waarbij her gehele gebouw als kJankbst

zou kunnen dienen. Het zou ronduir zuur zijn voor Wenrink als zijn gel uidsstructllur niet wordt

uirgevoerd. Daarnaast werd na wat omwegen de interieur-architect Rogier de la Rive Box van het buro

BRS Premsela Vonk aan het werk gezet om de tentoonstelling 'vorm' te geven. De pragmatische wijze

waarop hij en her ministerie van Verkeer en Waterstaat dit aquarellerend hebben ingevuld leidde nogal

eens tot bittere klanken bij de digitaal werkende architecten en componist.

Het lijkt er op dat burocratiserende krachten op het ministerie geen gevoel hebben voor de potentie

die in dit gebouw zit. Als je een standaard tentoonstelling wilt hebben moer je niet een bijzonder

gebouw laten ontwerpen en omgekeerd als je een bijzonder gebouw laat ontwerpen moer je nier mer

standaard kengerallen een tentoonstelling willen maken. Door deze formeel ambtelijke houding komr

in dit waterpaviljoen het interieur russen twee vuren te staan en moer de la Rive Box schipperen rus,sen

vloeibare architecruur en verstarrende bureaucratie, ideaal en pragmatiek, en dar in een gebouw waar

juist het oppositionele denken doorbroken zou kunnen worden.

À Q)

+-'

Q) Q)

'0 Q)

,

'" <-Ol ..... '" 3 ..... ::s o N

c: Q)

..... Q) o N

o +-' o ..... ..... ~ u ::s

.J

r

L

Kas Oosterhuis maakte ons aanschouwelijk wat de mogelijkheden zijn bij het inschakelen van een

computer in een ontwerpproces. Deze eerste schets is rechtstreeks in 30 in de virtuele ruimte van de

computer gemaakt. Daarna is dit model verder gemodificeerd en uitgewerkt tot het defl11itieve ont\verp

klaar was. Ieder detail in iedere doorsnede is exact) : 1 digitaal vast gelegd. NOX-architecten ont\vierp

zijn paviljoen met behulp van morf-technieken. Met de-lC techniek Jaat men de compurer tussenstadia

berekenen tussen twee (soms willekeurig) gekozen beelden. Beide werkwijzen kennen hun

voorbeelden in de beeldende kunst uit de jaren '60. De driedimensionale computer sculpturen van

Rober Mallery uit 1968 en het via morfen verkregen 'Running Cola is Afrid van de Computer

Technique G roup Tokyo uit 1967.

Gert van Kralingen van de Walcherse Bouwunie is de bouwer van het waterpaviljoen . Ondanks alle

pogingen van Oosterhuis om elementen prefab te vervaardigen kwam van Kralingen uiteindelijk uit

op de meest ambachtelijke bouwmethodiek. Een eerdere optie van Oosterhuis om het paviljoen op

een scheepswerf te laten te vervaardigen strandde op een te hoge prijs. Nu de bouw"

opgeleverd is komt de aannemer uit op het zelfde budget. Spuybroek van

heeft heel wat minder moeite met het traditionele bouwen. In de onvolkomenheden van

sommige details ziet hij juist een extra expressiemiddel om de weerbarstigheid van het

materiaal tOt leven te brengen.

In mijn opvatting ligt in it SOOrt gebouwen een grote uitdaging om

de huidige bouwtechniek p een hoger peil te brengen en zal je als archi tect, als je dit soort gebouwen wilt

maken, andere technol gieën moeren

inzetten. In die context is het

werk van Frei Otto op

het gebied van pneu­

matische- en tentkon­

strucrÎes uit de jaren '60

met een grote vormover­

eenkomst met dit water­

paviljoen nog steeds heel

relevant. In deze tijd zien we dat architecten als ondermeer Kaplick:y, Foster en T akamatsll wel de

technologische uitdaging aan gaan. Voor de eerlijkheid moet er dan wel bij gezegd worden dar zij een

ander budget ter beschikking hadden en dar zij geen last hadden van een' zeeuws meisje-syndroom'.

Toch kan je hiermee niet verhullen dat de bouwwereld een enorme technologische achterstand heeft

op bijvoorbeeld de meubel-, auto- of grafische-industrie w:t.lr men met volledig digitaal aangestuurde

frase banken de meest complexe producten laat vervaardigen alsof ze uit margarine gesneden worden.

Een plat rechthoekig vlal( is in dit proces even simpel als het meest complexe dubbel gekromde

oppervlak.

Onder hoge druk wordt alles vloeibaar. Dat kunnen we in de natuur zien, in muziek en in margarine.

Laten we hopen de 'vloeibare' architectuur van dit waterpaviljoen de bouwwereld onder hoge druk

brengt. Eric Vreedenburgh

Recent iJ vemomen dat de opdrachtgever de kritiek van Booosting ter harte heeft gmomen en de opdracht

voor de inrichting van het paviijoen heeft 'teruggegeven ' aan de beide architecten. Ook Victor Wentink heeft

de opdracht gekregen.

,

.J

12 maart

• 1 april

10 april

1 mei

20 juni

27 mei

25 juni

11 september

_M.l.Wii.'._ agenda L-____ ~ ________ ~

Activiteiten 1997 Productontwikkelingsbijeenkomst T U Delft (A VA) II/". ~6 ""'1,111103

newMetropolis Science & Technology Center A'dam (AVA) liP) 1'O/gt Zoontjens Beton te Tilburg II/". 37 pll('Ïlill Ol

Enitor te Buitenpost II/". 31 j>rlgllltl (U

Technology Transfer TU Dclft/Bouwtechnologie ,/".31 ragi/ul (J.,

'Booosting in Scheveningen' (A VA) lil" r' pag/lh (J'i

Polyblock te Vianen/Everdingen

Unicom

(A VA) stMt voor Alleen Voor Aangeslotenen

• • • • • • • • • • • • • • • • •• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

booosting st ic h tin g

In mei 1988 is de Stichting Industrieel Bouwen Nederland,

Booosting, opgericht vanuit een gecombineerd initiatief van

industrie, ontwerpers en architecten. De voornaamste doelstelling

indu str ieel b o uw en nederla nd

• • • • • • • • • •

: ...

L

van Booosting is het bevorderen van het ontwerpen, ontwikkelen, onderzoeken en

toepassen van industrieel te vervaardigen bouwproducten en gebouwdelen, ter verhoging

van de kwaliteit van de gebouwde omgeving. Op de antwoordkaart kunt u aangeven of

u geïnteresseerd bent in meer informatie ovcr de activiteiten van Booosting.

Hoogmadesrraat 57 postbus 10197 3004 AD Rotterdam

tcHOOl 010 415 6304 telefax 01 0 4157409 I,-m-il paarch@pi.net

hom<:page http://www.OOO.nl/booosting

ümaupLr 'oon: Jolanda Steenhouwer,

bereikbaar: di en wo van 9.00 tOt 17.00 uur en op do van 9.00 tot 13.00 uur

ReU·lelle. J olanda Steenhouwer

Vo omgeving: Patricia Brouwer Design

Or,,": Drukkerij HallS Truijen

\1e 1 "nk;1 n: Frf/ns van Herwijnen, Jas Lichtenberg, Marc Maurer,

Eelke POltwe?; Jwt Renckens, Haye Tabak, Aad van der Veer,

Eric Vreedenburgh, Yvonne Van Wilderen

Voo I"ll ucr Jouke Post

Vice yoorûttcr

Secretaris

Eric Vreedenburgh

Jan van der Woord

I'cnninglm:cstcJ J o/mIl Riezebos

Lid Jos Lichtenberg

Lid Henk van Laarhoven

lid Jaap KOllblg

11

Post Ter Avest Architecten

Archipel Omwerpers

TU Delft

CVK Kalkzandsteen

BuroA+

Hubert-Jan H ellket Architecten

Jaap Koning Industrial Design

.J

•

L

11 , _:i.t.t.Wi'ilo_ par t i ci pa nten

Ni euwe participan t en ABT Adviesbure9u voor Bouwtechniek BV Cont actpersoon : i r Fran s va n Herw i j nen , di r ect eul'

abt-Arnhemses t raatweg Velp Post bus 82 6800 AB Arn hem T 026 -3 683 111 F 026-3 683 210

358

ABT adviseert op het gebied van de bouwtechniek in de

ruimst mogel ijke zin. H et accem ligt op de adviscring van

draagconstructies en fundcringen van gebouwen en

bouw-werken. Daarnaast worden door ons specialistische

adviezen ui tgebracht op het gebied van projectmanage­

ment, kosten-management, contracten, bouw-techniek,

bOllwfYsica, technische instaJlaties, beheer en onderhoud,

bedrijfsvloeren en bouwinspecties.

ABT wil vanuit een multidisciplinaire aanpak een innnovatieve bijdrage leveren aan de

ontwikkelingen van bouwsystemen en -producten, met name op het gebeid van bouwtechnische

constructies. Door uitwissel ing van ideeën tusscn ontwerpers en producenten kunnen grenzen worden

verlegd; Booosting biedt daartoe vele mogcl ijlJlcdcn.

A/lian,,~ Europ~ Bik Bouwproduam Bralt~1 Intnü ur Gro~p Bruynu~J KnUwlS m Kastm

• van Campm BnuJinU CVK Killkzandstem Fabri~k van PlaAtwo'km H van Dam Enitor Hon"h BouwSJlmnm N~tÛrlAnd Hol« Systemm &- Componmtm Hoogowns GrtMp Huntn Douglas Köm~Jing Bm~Jux fJ. KmlS Krup~ Bomatex NBM-Amsftlland Woningbouw Octlltub~ Space Structum Pi~tn7nIln Hardglas Plastica PlaAt Polybl«k Polynorm Rnua ButÛJ R~otratU Rodtw()(}1 Lapinus Somfy NnIn1atul Saint-Roch Glas Struik m Hamerslag Bouw Trnpa Inttrnational Ubbink NetÛrlatul

Unicom NetÛrland Wolwga Patlelm ZoontjetlS Beton

Ad van Berio Industrial Dnign Flex Devtlopmmt Holland Procnsing Jaap Koning Industrial Dnign Landmmk DtSign &- T~chno/ogy TNO Industrie

Archipel Ontwerpers Archittctmbu"dU Böhtling/t Jan Brouwer AssOCiattl Bullhorsr Archiftt'tm m SftdenbouwtrS CEPEZED EGM Archittctm Hubert-Jan Hmket bna archit«tm Post Ter A vest Archit« ttn Jan Timmers 7J ïm Dnign Tuns+Horsting Archittctm Verbu'X Hoogmdijk Archittkttn Archittktm buro VISSer &&erman ir Frank van Wan.

Buro voor Ar"hit~ktullr ir Daan Pturs

lil A+ Bureau /l()(}r

&uwproduktontwilrke/ing Advinbureau /l()(}r Bouwttt'hniek ABT Archit«ttn m CotISUJtIlnts A&c ACN COtlStrut'fturs BU" dU Angmmt BDAGrtMp Comnit RaadgnJmd Ingmintrsbureau Ing. Kilrel H Dekker FllfatU CotlSuiting &- Engineering GeNie Consult Goudstikker - de Vnn Ir A. Hoek CS &uwkundig Ingmintrs Hogrst'hool ETlKhetÛ Hogrschool Midden-Brabant HitTIKh Enginem'ng Kilntoor van tÛ Toekomst Nationale Woningrami Staalbouwinstituut Stichting Aluminium Centrum TU Delft TU Eindhovm Vermiging Nederlandse Cemmtindustrie H de Wit Consulkznt'J Ingmintrsbureau Zotmtveld

• nieuw aangesloten

.J

•

L

mOOOi mijns inziens

mOOOi . 1 S • • • • • •

verkee rd gesch reven Met de voor Booosting typische toevoegjng van een enkele '0' aan 'mooi' krijgt 'moooi' een bijzondere status. 'Bijzonder' dient in dit geval mede in de letterlijke zin geïn t erpreteerd te worden: 'bij' - een extra iets - zonder iets vatbaars toe te voegen.

M aar wat is dan het niet vatbare, dat deze '0' toevoegt? Het

moet de '0' van originaliteit zijn! De definitie van iers

mooois in deze zin: H er is origineel, het doet je iets, al is het

nog zo lelijk. Grafische werken van M.e. Escher zijn

volgens deze definitie zonder meer moooi. Opmerkelijk is

daarbij her feit dat zijn werk, volgens eigen zeggen, niet

altijd even 'esrhetisch verantwoord' is: 'Tevens heeft

waarschijnlijk het uitdenken van zulk een voorstelling al

zoveel van mijn energie geëist, dat ik te afgestompt was om

beter aan aesthetische eisen te voldoen. Deze prenten (die

trouwens geen van allen ooit gemaakt werden met het

primaire oogmerk iets moois te maken) kosten mij gewoonweg hoofdbrekens. Dat is ook de reden, dat ik mij, temidden van mijn grafici-collega's nooit volkomen op mijn

plaats voel: zij streven in de eerste plaats schoonheid na [ .. J.

Misschien streef ik wel uitsluitend verwondering na en

tracht ik dus ook uitsluitend velwondering bij mijn

toeschouwers te wekken.' Velwondering, originaliteit,

onvatbaarheid: moooiheid is volgens deze redenering ook

vaak iets tijdelijks. Zodra je namelijk iets mooois kunt

'vatten', zoals men in Brabant zegt, is het moooie er alweer

vanaf. Zo zijn er foro's van gebouwen (laten wij her vooral

ook ovcr architectuur en bouwen hebben), die een bepaalde

werking hebben, maar op een gegeven moment vervaagt

voor mij toch het moooie eraan. AdolfLoos (architect mer

drie o's) beweerde al in de jaren twintig, dat architectuur

niet met een foro re reproduceren valr. Een gebouw beleven

is iets heel anders. Zeker in her geval van Loos' Raumplan,

waar elke posirie in en om de compositie een nieuwe

beleving oplevert, en her geheel van ervaringen een extra

dimensie geeft.

,.... ~

lI i § - \---J

ï

r Zelfs Loos' eenvoudigste en laatste ontwerp, 'The LaSt

House', kan met behulp van een foto niet worden vast­

gelegd. Met behulp van bouwtekeningen (plattegronden,

doorsneden en gevel aanzichten) is het eveneens zeer

moeilijk, zich het ontwerp voor te stellen.

Voor de lezer zijn deze hie rnaast als extra puzzel-opgave

weergegeven: hoe zit het gebouw ruimtelijk in elkaar?

(oplossing treft u elders in de nieuwsbrief aan).

Een Adolf-Loos-achtige architectuur zal men niet gauw

tegenkomen in industóeel vervaardigde gebouwen. In een

Raumplan wijkt alles af van de standaard (een vereiste voor

orginaliteit ?). Misschien dat er in de toekomst wel sprake

is van een dusver ontwild<elde industrie, dat originelen (een­

stuk-series) kunnen worden vervaardigd. Dat wil zeggen:

Alleen een industriële massaptoductie van miginelen Oan

Westra zou zeggen: prototypen) kan voldoen aan de eisen

van 'moooi' met drie o's. Een uitdaging voor de industrie.

Het antwoord zou de architectuur van het volgende

millenium mogelijk maken.

M arc Maurer (maurer@ooo.nl)

nieuws

Product

" I ,

" ' I

"

~ " " "

~) 11 ~

ntwi kkel i n::::JL--...._ Srruik en Hamerslag BV. uit Strijen heeft een revolutionaire bouwmethode ontwikkeld. In het

voormalige Entrepot-gebouw in Rotterdam worden op dit moment 106 appartementen voorzien van

een high-tech prefab sanitair-unit naar het ontwerp van architectenbureau Cepezed uit Delft. De

natte groepen, die elk een toilet, een bergkast en een ruimte voor een wasmachine bevatten, worden

geprefabriceerd, getest, naar de bouwplaats getransporteerd en in één keer geïnstalleerd.

Met deze methode, die haar oorsprong heeft in de offs hore industrie kunnen zeer korte

doorlooptijden worden gerealiseerd. Bovendien zijn in logistiek oogpunt grote voordelen te behalen

met deze ontwikkeling.

,

.J

•

L

energie Regeling

investeringsaftrek Per I januari is een nieuwe fiscale faciliteit in werking getreden, de Energie-investeringsaftrek. Op

basis van deze regeling kunnen temll<e van investeringen, die in het belang zijn van een doelmatig

gebruik van energie, een investeringsaftrek worden toegepast. De energie-investeringen die voor een

investeringsaftrek in aanmerking komen, zijn vermeld op de 'energielijst 1997'. Er wordt onderscheid

gemaakt tussen t:\vee typen investeringen nl. de generiek omschreven bedrijfsmiddelen en de specifiek

benoemde bedrijfsmiddelen.

Bij 'generiek omschreven bedrijfsmiddelen' gaat het om niet nader gespecificeerde investeringen in

bij de onderneming reeds in gebruik zijnde bouwwerken en/of reeds bestaande processen. Voor deze

investeringen geldt een energiebesparingsnorm.

De energiebesparing dient ten minste 0,5 Nm3 aardgascquivalenr (a.e.) per geïnvesteerde guJden per

jaar te bedragen. Als de investering gebouwen betreft is het ook voldoende wanneer de besparing ten

minste 0,25 Nm3 a.e. per geïnvesteerde gulden per jaar bedraagt en indien in de inrichting waarin

de voorziening wordt getroffen:

• het jaarverbruik van aardgas minder is dan 170000 m3,

• de aansluit\Vaarde voor elektriciteit minder is dan 3 x 80 A,

• het elektriciteitsverbruik per jaar feitelijk minder bedraagt dan 100 000 kWh, of

• het feitelijk verbruik van overige energiedragers minder is dan 170000 N m3 a.c.

Voorbeelden van energiebesparende voorLieningen zijn onder meer:

• verbetering van de energie-efficiëntie (b.v. door roepassing van efficiënte apparatuur of

auromatische meet- en regelapparatuur)

• vermindering van de warmte- dan wel koeIJast (b.v. door thermische isolering)

• warmte-hergebruik (b.v. warmte-terugwinning)

• efficiënte verlichting (b.v. additionele efficiency-verhogende voorzieningen).

S p ecifiek benoemde bedrijfs midde len

Bij de specifiek benoemde bedrijfsmiddelen word t er vanuit gegaan dat er van voldoende energie­

besparing sprake is. De specifiek aangewezen bedrijfsmiddelen zijn gegroepeerd in vijf toepassings­

gebieden, namelijk: gebouwen, processen, gebouwen en processen, transport en duurzame energie.

Bedrijfsmiddelen of onderdelen van bedrijfsmiddelen die in aanmerking kunnen komen voor energie­

investeringsaftrek dienen niet eerder te zijn gebruikt.

Een groot deel van de specifiek benoemde bedrij(,middelcn dat is opgenomen in de 'energiel ijst', is

ook opgenomen in hoofdstuk 6 van de lijst van bedrij(~middelen welke in aanmerking komen voor

toepassing van de willekeurige afschrijving op mi lieu-investeringen (V AMIL). De investering dient binnen drie maanden te worden aangemeld met gebruikmaking van een

voorgeschreven meJdingsformulier waarin tevens een accounranrsverkJaring is opgenomen. Voor

bcdrijfs-middelen die zelf voortgebracht worden geldt een afwijkende termijn.

15

ï I

.J

r 11 Het meldingsformulier moet worden ingediend bij de Belastingdienst te Breda. Na controle op tijd ige

melding wordt het formu lier doorgezonden aan de Belastingdienst waar de ondernemer onder val t

en aan Senter te Zwolle. Senter controleert het technisch gedeelte van de melding. In een aantal

gevallen zal (met name bij generiek omschreven bedrijfsmiddelen) door Semer specifieke aanvullende

(technische) informatie worden gevraagd teneinde de energiebesparing te kunnen beoordelen.

De hoogte van de energie-investeringsaftrek is afhankelijk van het bedrag aan relevante energie­

investeringen in een kalenderjaar. De Energie-investeringsaftrek wordt in mindering gebracht op de

belastbare winst en leidt via deze weg tot een vermindering van de te betalen vennootschapsbelasting.

Bij een bedrag aan energie-investeringen in een kalenderjaar van

meer dan doch niet bedraagt de energie-meer dan investeringsaftrek:

f f

3.600 f 6.1000 52,0 % ----~--~------

61.000

f 120.000

f 179.000

f 238 .000

f 297.000

f 356.000

f 41 6.000

f 475.000

f 120.000 50,5 %

f 179.000

f 238.000

49,0 %

47,5 %

46,0 %

44,5 %

f 297.000

f 356.000 -----t------

f 4 16.000 43,0 %

f 475.000 4 1,5 %

40, 0%

~ --1

~

? Voor meer informatie

kunt u contact opnemen

met Pouwer & Stevers

010 - 45211 22.

nieuws 1""""--------------.. :i.t,i.biiilo_"-________ -'

In de pri jzen VxJt H et Aluminium Centrum heeft op 4 februari j.l. de Designprijs voor de

woningbouw uitgereikt aan Ir Daan ter A vest, Post ter Avest architecten

te Rotterdam voor zijn ontwerp van een viertal woon wrens aan de 5 Mei­

laan in Leiden. 'Het materiaal, aluminium Alpol ic ® sandwich panelen,

heeft mij in de gelegenheid gesteld modern en strak te ontwerpen,

waardoor de westgevel is te vergelijken met door de wind opbollende

zeilen', aldus de archi tecr. De roepassing levert ook voordelen in

velwerking en onderhoud op lange termijn op; reden voor de jUly om deze

extra prijs, de enige prijs die dit jaar in de secwr woningbouw is uitgereikt, toe te kennen. _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

FEACF Van 30 april tot 3 mei organiseert de FEACF in Berlijn haar twee jaarlijkse congres met als thema

'Ramen en Gevels van de Toekomst' . De FEACF is de Europese federatie van nationale branche­

verenigingen metalen gevelbouw, waarin gcvclbouwers en systeembouwers vertegenwoordigd zijn.

Toonaangevende architecten, wetenschappers en vertegenwoordigers uit het bedrij fsleven zullen

lezingen verzorgen. Inlichtingen: VMRG Nieuwegein, telefoon: 030-6053644 en FEACF Frankfurt,

telefoon: 00-4969 9550 5411 ~

ï

L ~