•

L

juni 1996 jaargang 7 nr. 34

4> L.

'" .Cl ... ..c: u .~

'" c o

'" ... 4>

..c: u '"

stichting industrieel bouwen nederland

bijeenkomst

Investeren in de toekomst

Aankondiging bijeenkomst bij Trespa International BV te Weert op donderdag 29 augustus 1996 van 15.00 tot 18.30 uur.

'Nieuw' lijkt de l aatste jaren het sleute lwoord bij deze markt­leider op het gebied van decoratieve plaatmaterialen voor de bouw- en de meubelindustrie.

Eind jaren tachtig ontwikkelde Trespa nieuwe.

unieke produktieprocessen voor zijn gevel­

bekledingsplaten. Milieuvriendelijke high-tech

processen voor high-performance panels.

Midden jaren negentig werd het produkt­

assortiment onder handen genomen. waardoor

drie nieuwe produkclijnen ontstonden:

~r~-&~--~---. 8 e~ ____ ~ __ ~~

o Meteon voor buiten-toepassingen.

8 Athlon voor binnen-toepassingen en

e Toplab voor laboratorium werkbladen.

,

.J J

r ,

~toepassing Trespa: McDonald's drive-inn Den Haag, Jan Brouwer Associates

In het afgelopen jaar investeerde T respa in een nieuwe pers met bijbehorende voor- en nabewerking­

sinstallaties en in een nieuwe showroom met instruktieruimte. Uiteraard voorzien van een Trespa

Meteon gevelbekleding die op een nieuwe, door Façade Consuiting & Engineering ontwikkelde

methode gemonteerd werd. Nieuw is ook de firmanaam: sinds 1 januari 1996 niet meer Hoechst

Holland N .V. maar Trespa International B.v., maar het belangrijkste blijft toch de voortdurende

vernieuwing van de produkten van Trespa.

Op donderdag 29 augustus a.s. bent u van harte welkom bij Trespa International B.v. in Weert om

zelf kennis te mal,en met alle vernieuwingen. Het programma vangt aan om 15.00 uur en zal rond

18.30 uur eindigen. Een overzicht van het programma ontvangt u t.z.t. met een bevestiging.

Het aantal inschrijvingen is beperkt tot 30 deelnemers.

•

,,;, '" '" a; c: o "-' '" "-' (/)

T

L

Aankondiging Booosting External themadag op woensdag 26 juni 1996 van 10.00 tot 15.30 uur in de Academie voor Bouwkunst te Rotte rdam.

themadag: 'Het gebruik van de ondergrond voor menselijke activiteiten,

~ transport en opslag'. Een themadag voor o~twerpers en toe-

leveranciers voor de bouw. \

In een land waar ruimte een knellende factor

is, is het niet meer dan logisch dat men

kijkt naar de mogelijkheden die onder­

gronds bouwen ons biedt. Het is een ruimte­

besparend en milieuvriendelijk alternatief, dat

bovendien weinig (geluids)overlast veroorzaakt

voor bovengronds bouwen. -~~I=::=~~~~~II~~~f:==~J Niet alleen voor infrastructurele voorûeningen,

maar ook voor opslag en menselijk activiteiten

op het gebied van produktie, distributie en

verblijf kan meervoudig grondgebruik door

'ondergronds te gaan' dé oplossing zijn in ons

roekomstig ruimtebeleid.

Een typisch Nederlandse complicatie vormt echter de slappe bodem. Ook is ondergronds bouwen nog

relatief duur. Kortom, bij de afWeging russen ondergronds en bovengronds bouwen is het telkens weer

noodzal<e1ijk om een integrale anveging te mai<en russen planologische, technologische, economische

en milieukundige belangen.

plattegrond

1 1 1 1

~ 03

,

.J

•

Cl rea

NAM .. !

I I BEDR[Jf

I I

POSTCODE

PRO G RAM MAP ROG RAM MAP ROG RAM MAP ROG RAM M A 10:00

10:30

10:40

11:00

11:20

11:50

12:10

12:30

12:50

14:30

15:30

Registratie en koffie Welkomstwoord en korte inleiding

door Prof Ir E. Horvat, Sectie Ondergronds Bouwen TU Delft Een visie op ondergrondse gebouwen in mondiaal perspectief

door Ir H.f.B.Z. Trimbos, TU Delft Onder-/bovengronds, een wereld van verschil?

door Ir S.F. de Ro"de, Centrum Ondergronds Bouwen KoffiepauzeIIndividuele afspraken Station Blaak: een ovel'Zicht voor de reiziger in een ondergronds station

door Ir H. Reijnders, HoUand Railconsult

Beursplein door Ir D.P. Roggevcm, Architekten Cie

Laakhaven: parkeertunnel of ontsluitingswe~ H. van Beek, architekt A YB/BNA, Atelier Pro

Lunch, tijd voor individuele afspraken Rondleiding Station Blaak Einde

Booostingieden die aan de hand van een aantal spraakmakende praktijkvoorbeelden en een rond­

leiding in Station Blaak inzicht willen krijgen in het ondergronds bouwen, worden van harre

uitgenodigd zich in te schrijven via Booosting Extemal, Hans Kamphuis of Pau/ine Padberg-Gijsberti Hodenpijl, tel 070 - 3507171, fax 070 - 350 4327. ....

I I L I

WOONl)IAAI'S

Booosting

,

o Komt op 25 juni van 9.00 tot 17.15 uur n;lar het symposium Pionccrs ofte Past, Professionals of me PréSem op de TU re Eindhoven mee ... personen. (:de pllg. 05-06)

En heeft inmiddels her hedrag van f 25.00 1 175.00 1 325.00 "p.p. (ex BTW.) ovcrg('maakt op bovenstaand bankrekeningnummer o.v.v. Symposiull1 -rUI: 25 juni.

Hand{ckening:

.. doorhalen wal niet 'van toepassing is

postbus 10197 3004 AD Rotterdam

o Komt op 29 augus:rus van 15.00 rot 18.30 UllC naar Trèspa InrcrnarionaJ re \'\/L'crr met . . . personen. (zie' pllg. O/~02)

o Ontvangt graag inf(}rmarie over participatie bij Boüosring.

o Bestelt her bock Pal'ticipantm:.f 25.00 Nift-pfll'ticiptmtm: f 39.50

L

'Booosring in becld' (1994/95) 'Booosting in bedrijf (1992) 'T us..'K.'n rraditie en cxpcrim(·Ilt· (1989)

.J

•

Q) ::r::

L

Aankondiging symposium over het prototype als prelude tot een nieuwe bouwwijze op dinsdag 25 juni 1996 op de TU Eindhoven. Den Dolech 2

HEIWO FOKKER SHE LL Cf CA ISB WYBUNIT HEIWO FOK KE R SHELL CECA ISB WYBUNIT HEIWO FOKKER SHELL CECA ISB Io/YBUNIT HEII-iO FOKKER SHELL CECA ISB I~YBUNlT HEI ~iO FOKKER SHEL L CECA ISB I~YBUNIT HEI ,IO FOKKER

Pioneers of the Past Professionals of the Present Laatst heb ik nog deel genomen aan een

prijsvraag waarin de vraag naar betaalbare

huisvesting (bouwen voor een TON)

centraal stond. Er werden 100 plannen

ingediend, waarvan uiteindelijk na de

gebruikelijke ronden vier plannen over bleven, met overigens een opmerkelijk hoog bOOOsting

gehalte. Ons plan dat samen met De Loods en bouwbedrijf Verhoeven werd ingediend onder het

sprekende motto asTONishing werd evenals de andere genomineerde plannen niet door de jury voor

gedragen voor uitvoering, omdat dergelijke bouwwijzen en gebouwprodukten bewezen hebben het

in de markt slecht te doen. Afwijkend materiaalgebruik bijvoorbeeld onderstreept de kwetsbaarheid

van het concept. Metalen en kunststoffen hebben zich in het verleden inferieur getoond ten opzichte

van de ldassieke materialen en hoe inventief het woonconcept zich ook presenteert, de uitwerking kan

in de ogen van de jUly geen genade vinden. De druk van de markt is evenwel zo groot geworden in

het segment dat zich aan de onderzijde bevindt, dat er een antwoord MOET komen op de vraag naar

betaalbare huisvesting: de zogenaamde TON-woning problematiek. Een van de plannen wordt

overigens om die reden binnenkort wèl in uitvoering genomen. Het aardige is dat de uitvoerende partij

van die woning een traditioneel bouwbedrijf betreft. Een bedrijf dat buiten de bouw om wil bouwen

en daartoe de oorsptonkelijke ontwerpers, CEPEZED in dit geval heeft benaderd. Dus wie weet wordt

dan toch binnenkort de zogenaamde HAARLEM-woning op de markt gebracht. De dOOlwinterde

archineers onder ons kennen de woning nog van zijn uitstapje op de markt in Haarlem. Een bibberend

roze skelet je dat in de vrieskou werd opgetrokken en een glanzende huid die als een warme pels er om

heen werd gedrapeerd, zodat het bibberen vanzelf op hield. En in luttele tijd. De woning is uiteindelijk

op de werf van de bouwer ten onder gegaan aan niet bedoelde bestemmingen. Ondanks de

voortvarende demonstratie en de potentiële positie in de markt, namelijk een vrijstaande woning met

dal<terras voor minder dan een TON, bleek de weerstand van de autoriteit en de professional te gtoot

voor Haarlem. Voer voor mijn stelling dat als de pionier zijn daad heeft volbracht dan wordt hij door

de professional ontmand, om te voorkomen dat een potentieel sterke bouwwijze en een pretentieus

produkt de dichtgetimmerde structuur van de markt zouden ondermijnen.

,

.J

r

L

Ter voorbereiding van her symposium hebben we de pioniers en de projecren voor zo ver ze nog

besronden of roegankelijk waren bezochr. Her zou een goede zaak zijn als meer personen en dan in

her bijzonder de professionals zo'n trip zouden maken. De pionier herken je aan de gedrevenheid.

Pretlichtjes over vroeger. De aneldores over de eersre bouwacriviteiren en 'wie daar wel niet bij waren'.

Blijken architect en projecrleider zwagers re zijn geworden/geweest. Soms srond her vast dat her project

in feite geblokkeerd werd door dezelfde insranrie die het onderzoek stimuleerde, maar men schrok

rerug voor de ulrieme consequenries. Of kwamen bewoners in opstand regen de vreemde eend in de

bijt, die -helaas- en dar moer gezegd, ook niet zou uitgroeien tot een oog verblindende wiere zwaan.

En dan de bewoners. Soms nog mer een innige band voor de architecr, soms mer een aansrekelijk

enrhousiasme over een woning die alles kan en die niemand ziet zieren. Over die eigenaardigheden

kan het ook gaan. Misschien niet direct in het programma, maar roch zeker in de kandijn en rijdens

de pauze. De vraag is natuurlijk of we door moeten gaan. Sreeds maar weer en sreeds opnieuw met

de geschiedenis voor ons. Niet achter ons, wanr het blijkt dat in de innovatie de overlevering schuilr

en dat maar zelden een oorspronkelijke gedachte of roepassing wordt voorgetoverd. Het zijn voor

sommige mensen oude koeien die we uit de sloot halen. In zekere zin is dat waar, maar dan moet wel

worden beseft dat dat nu nog kan. En dat het rijd is om terug te zien voordat een volgende hausse aan

doeltreffende, goedkope woningen de markt zal beïnvloeden, of laren we zeggen beroeren om over

bereiken maar re zwijgen.

Pioniers, protorypen en onvervalste experimenten vieren geen hoogtij meer. Tegenwoordig wordt her

experiment keurig in een bouwsrroom van meer buitenissige uitingen geplaarst. En soms steekt de

onderzoeksinsteJling de nek uit met een pleidooi voor een andere bouwwijze. Het beeld is uiterst

verwarrend. Technologie staat hoog in het vaandel. Milieu en roekomsr worden aan elkaar

geknoopt. Eenvoudige aanpasbaarheid en demonrage worden gepropageerd. Déja Vu?

Back to the Future?Het lijkr mij een inspirerende confrontatie. Voor Pioniers en Profossionals, maar

ook voor de Praktijk van alle dag. Op 25 juni, TUE, Auditorium, vanaf negen uur! Jan Westra

HEI140 FOKK ER SHELL CECA ISB ' .. IYBU NIT HEJi.IO FOKK ER SH ELL CECA [SB \oIYB UN IT HEI\oIO FOKK ER SHELL CECA I SB !·IY BUN IT HE Ii·IO FOKKER SH ELL CECA ISB I,YBUN IT HEII·IO FOKK ER SHELL CECA ISB I·IYBUNI T HElflO FOKKER

Geïnteresseerd in deelname? Inschrijvin via de antwoordkaart.

,

.J

•

L

Verslag van de Booosting bijeenkomst bij Pieterman Hardglas te Zoetermeer op dinsdag 2 april 1996.

Na her eersre kopje koffie en een inleidend verhaal van Arno Al verkoopleider van Piererman

Hardglas, begonnen we aan een rondleiding door de fabriek. Hier werd ons door medewerkers van

her bedrijf uirgelegd war de werkzaamheden van Pieterman Hardglas zijn. Het halffabrikaat

floatglas, 3-19 mm dik, wordt in deze goed geoutilleerde fabriek verwerkt tot O.a. isolatieglas en

hardglas. Aan het laatste ontleent Pieterman een deel van zijn naam.

Het glas wordt m.b.v. computers zo optimaal mogelijk gesneden en grotendeels machinaal

samengevoegd tot isolatieglas voorzien van afstandshouders en dichtingen. Bij de produktie van

hardglas kunnen en moeten ral van bewerkingen voor her harden worden uitgevoerd. Zo moet het

glas eerst worden afgescherpt om te voorkomen dat er tijdens het harden breuk optreedt. Verder zijn

er allerlei soorren bewerkingen mogelijk, zoals polijsten, gaten boren, ingewikkelde figuren zagen en

glas voorûen van zeefdrukken voor logo's en rasters. Na al deze handelingen gaat het glas de

hardingsoven in waar het in ongeveer twee minuten thermisch wordr gehard in een nauwkeurig

gecontroleerd proces, zowel voor als tijdens en na het harden.

Arondleiding door de fabriek A

07

,

...I

r

o

L

11 Aansluitend op deze rondgang werden enkele lezingen gehouden, die werden ingeleid door Jan Westra:

'Het is erg merkwaardig, dat glas ondanks EPN en Bouwbesluit nog bestaat. Was het nu pas

uitgevonden, dan zou het waarschijnlijk worden afgekeurd'.

Arno Al vertelde over het in 1949 opgerichte bedrijf, dat op het moment 70 medewerkers in dienst

heeft en als hoofdactiviteiten de produktie van gehard veiligheidsglas, isolatieglas en brandwerend glas

heeft. Hij benadrukte nog maar eens, dat gehard glas niet 5x harder is, maar 5x sterker. De naam

Pieterman Hardglas zou dus eigenlijk in de toekomst Pieterman Sterkglas moeten worden.

Vervolgens werd door de directeur van het bedrijf, Brit Verhagen, gesproken over de bedrijfsfilosofie,

berust op de MANS-filosofie (Management Arbeid Nieuwe Stij I), waarvan Deming de grondlegger

is. De MANS-filosofie omvat het hele bedrijf, met als kenmerken verbeterde onderlinge • samenwerking, hogere produktie en betere kwaliteit. Kwaliteit kan pas worden bereikt, als het hele

proces onder controle is. De kracht van dit proces ligt niet alleen bij het management, maar bij alle

medewerkers. Dhr Verhagen sloot zijn verhaal af een rweetal stellingen:

• Werk nooit te hard, maar werk optimaal .

• Wij dienen te leren niet meer te werken,

maar ons meer te richten op goed afstellen,

bijstellen, controleren en communiceren.

Spreker drie was Just Renckens, docent aan de TU Delft en

auteut van het binnenkort te publiceren boek 'Gevels en

Architecten'. Hij gaf een illustratief verhaal aan de hand

van een serie dia's over de toepassing van glas in de bouw,

genaamd 'Kiezels voor de industrie'. Hieruit bleek dat glas

een veelomvattend begrip is: glas is emotie, transport, licht,

transparantie, reflectie, kunst, illusie en zelfs constructie en

innovatie. Het enige probleem van glas is eigenlijk dat het

bros is en zonder waarschuwing kan bezwijken. Daarom is

een grote veiligheidsfactor noodzal<elijk.

Voorafgaand aan de vierde lezing luidde Jan Westra de pauze in: 'Er is nu maar één glas waar je aan

kunt denken.' Deze tegen lezing werd verzorgd door /(oos Flinterman, vormgever/kunstenaar. Hij stelde

zichzelf de volgende vraag: 'Wat boeit er nu zo aan glas?'. Aan de hand van een diaserie over glazen

Edwin de Ferrante & Ronald Peters

kunst- en gebruiksvoorwerpen, probeerde

hij hierachter te komen. Zijn fascinatie is

wanneer het materiaal niet met de maker

op de loop gaat, maar wanneer hij het

materiaal naar zijn hand weet te zetten.

De drie O's van Booosting (Onrwerpen,

Onrwikkelen en Onderzoeken) zijn zeker

ook op glas van toepassing. De mogelijk­

heden van glas lijken Onbeperkt.

Afstudeerders TUD Bouwtechnologie bij Archipel Onrwerpers te Den Haag

'" '" ..c <..

'" > +->

'" ..c

.0

'" +-> '" <..

+-> Vl

'"

E

'" '0 <..

'" +-> Vl E «

+-> c:

,

o 0-<..

'" +-> c: '" u

.J

• Verslag van het projectbezoek aan het VNO-NCW pand

op di nsdag 23 apr i 1 1996 te Den Haag

Very Nice Oversize 'In 1988 gaf de toenmalige wethouder Duyvestein van de gemeente Den Haag te

kennen dat op alle kruisingen en bruggen over de Utrechtsebaan extra bebouwingen

wuden worden toegevoegd. Vanuit de lucht wuden de kruispunten een herkenbaar

patroon geven.' aldus Mels Crouwel, architect van dit project.

o Op het eerste viaduct, wanneer men de stad binnenrijdt, is inmiddels het

sueeppak van Nationale Nederlanden verrezen. f)Voor de tweede brug, op de oude

werkplek van VNO, werd een voorstel gedaan voor een ophaalbrug à la

Btooklynbridge om de mooie erachter gelegen woonwijk bij het centrum te

betrekken. e Op de derde brug bij het Grotiusplein zullen diverse lage brug­

gebouwen gerealiseerd worden. e Voor het vierde viaduct, aan de rand van het

Scheveningse Bos werd door Benthem en Crouwel Architecten een voorstel

uitgewerkt voor een slank gebouw ( 96 meter hoog), bestaande uit twee schijven met

elkaar verbonden door een brug. Het gebouw wu wwel een kantoor- als een

hotelfunctie krijgen en op het dak zou een windturbine geplaatst worden. Ware het

niet dat de buurt zich verenigd had in 'Boze Emma' en wel heel erg boos bleek te

zijn over dit letterlijk veel te hoog gegrepen plan. Zelfs de voorzitter van de

welstandscommissie kon niet voorkomen dat de vijf bovenste (bedden)lagen eraf

moesten en de hoogte nu 74 meter is.

Daglicht en kunstlicht, door de inbouw van geniepige 'lichtogen' in de buitengevel,

zullen vrij spel krijgen, om van de te verwachten effecten van de schaduw nog maar

niet te spreken. Om de helderheid van het gebouw te benadrukken zijn in het

ontwerp drie tonen glas verwerkt in de buitengevel en zijn de platen voorzien van

een zilvercoating. De glasplaten zijn op het beton geplakt, waardoor de opbouw van

de materialen goed herkenbaar is en de transparantie (Och gehandhaafd blijft.

Nederland wordt gelukkig weer een pand met een heus dak rijker. De installaties

worden allen geïntegreerd onder een vleugel; pijpen, roosters e.d. worden allen

verpakt in een mooie doos op de 20e verdieping. AI met al weinig standaard in het

ontwerp en het gebruik van materialen. En ook een nieuwe wijze van samenwerken,

zelfs met de buurt: 20 super eerlijke avonden bleken hen pas tevreden te stellen.

Jan Font Freide, Corsmit Raadgevend Ingenieursbureau, somt 's wat noviteiten op

over de constructie. In verband met wegen voor bestemmingsverkeer aan beide

zijden van de Utrechtsebaan bleek er voor fundering weinig ruimte. De fundering

bestaat uit twee balken van 2,5 bij 2 meter hoog en de overspanning is 32,2 meter. noordgevel

.-

,

.J

r

L

~ De belasting op de funderingsbalken is extreem zwaar: 4000 tot plaatselijk 8000 kN per meter en

wordt gedragen door prefab betonpalen van 500 x 600 mm die over een lengte van 14 meter in een

zeer dichte zandlaag zijn geheid. Om financiële redenen is het hoofdmateriaal beton en zijn de

geprefabriceerde balken en middenkolommen uitgevoerd in zeer hoge betonkwaliteit B85 en voorzien

van veel bewapening. Begin- en uiteinden van de kolommen, met een lengre van twee verdiepingen,

werden voorzien van een staalplaat. De verbinding staal - beton is nieuw: de naden werden handmatig,

geïnjecteerd met kunsthars, met een zeer hoge druksterkte: zo'n 200N/mm2.

De 8 kolommen in het midden van het gebouw bevinden zich

boven het wegdek en dienen opgevangen te worden door een

overgangsconstructie. Na ruim overleg is gekozen voor vier 8,2

meter hoge betonnen vakwerken met een overspanning van 32,2

meter. De prefab onderbalk is uitgevoerd in Hoge Sterkte Beton

B95, waardoor de bewapening kon worden teruggebracht van

4% naar 2,5%, met behoud van de vereiste stijfheid.

Het stalen vakwerk in de voorgevel fungeert als stabiliteitscon­

suuctie en het vakwerk in de achtergevel als ophangconstructie

voor de hellingbaan van de parkeergarage. De -45 mm dikke­

buizen van de vakwerken werden door lassers met offshore

ervaring op het werk gerealiseerd. I.v.m. zeer grote krachten op

de buizen werden staalplaten met honderden deuvels op de

buizen aangebracht om de verbinding tussen beton en

staalconstructie te mal<en. Per las had men 3 à 4 dagen nodig.

En Jan Font Freide zou nog wel 3 à 4 dagen verder kunnen

uitwijden, maar het woord is aan Ham Nieuwendijk, project­

leider van Wilma Bouw die ons verblijdt met enkele pral<tijk­

verhalen over de bouw. Hij memoreert het logistiek stuntwerk

dat in één geruisloze nacht tot stand kwam. De Utrechtsebaan

werd afgesloten en de prefabtrekbalken, de tussenbalken en de

werkvloer werden gelegd. Alle participanten waren letterlijk met

stomheid geslagen en Emma sliep ook gewoon door. In totaal

werd zo'n 600 m2 constructie in één nacht gemonteerd.

El ke paal heeft zijn verhaal Tijdens de bouw zijn veel heipalen gebroken en vroeg men zich af wat de juiste heiblok-paal­

verhouding zou zijn geweest. Veel palen moesten worden geïnjecteerd. Vervolgens is men

geconfronteerd met een bouwstaking bij de betonfabriek, een natte kerst, een vrieswinter en een

faillissement bij de gevelafwerkingsfirma. En dat ontnuchtert de toehoorders weer 's wat.

De verhitte en popelende groep van 30 AVA's neemt een kijkje, een kiekje en een broodje om met

een verheven blik huiswaarts te keren. En het staat als een paal in het Scheveningse zand dat de

samenwerkende organisaties hun trotsheid niet zullen verhullen als zij nog eens terugblikken op

de totstandkoming van dit project, als zij na de oplevering nog een snackje pikken bij snackkar

'De Vrijheid' op 7 juli a.s.

Een verbaasde secretariaatsmedewerker

,

.....

.J

Activiteiten 1996 12 juni 'Via bul naar baan' themamiddag TU te Delft

25 juni 'Pioniers of the Past, Professionals of the Present' Symposium TU te Eindhoven

26 juni Booosting External 'Ondergronds Bouwen' te Rotterdam

29 augustus Trespa International te Weert

24 september 'De toekomst van het kantoor' te Leiden

15 oktober Polynorm te Bunschoten

6 november Pittsburgh Corning te Tessenderlo, Belgïe (AVA)

(A VA) staat voor Alleen Voor Aangeslotenen

••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••

b t · In mei 1988 is de Stichting Industrieel Bouwen Nederland, o 0 0 5 I n 9 Booosting, opgericht vanuit een gecombineerd initiatief van

s tic h tin 9 industrie, ontwerpers en architecten. De voornaamste doelstelling

in dus tri e e I van Booosting is het bevorderen van het ontwerpen, ontwikkelen, ondenoeken en

b 0 uwe n toepassen van industrieel te vervaardigen bouwprodukten en gebouwdelen, ter verhoging

ne der I a n d van de kwaliteit van de gebouwde omgeving. Op de antwoordkaart kunt u aangeven of

• • • • • • • • • • u geïnteresseerd bent in meer informatie over de activiteiten van Booosting .

~ ...

t •

L

Booost i ng colofon

Hoogmadestraat 57 postbus 10197 3004 AD Rotterdam telefoon 010 4156304 telefax: 010 4157409 E-mail paaarch@pi.net

Contactpersoon Jolanda Steenhouwer,

bereikbaar: di en wo van 9.00 rot 17.00 uur en op do van 9.00 tot 13.00 uur

Redactie: Jolanda Steenhouwer Vormgeving: Patricia Brouwer Design

Druk: Drukkerij Hans T ruijen Met bijdragen van: Edwin de Ferrante, Jan Font Preide, Dirk Groeneve/d,

Math Mounnans, Ronald Peters, Jean Louis Sl.egers, Marcel Vroom, Jan Westra Voorzitter ir Jan Westra TU Eindhoven

Vice voorzitterir ir Eric Vreedenburgh Archipel Ontwerpers

Secretaris ir Jouke Post Post Ter Avest Architecten

Penningmeester ir Johan Riezebos Rockwool

Lid irJos Lichtenberg Buro A +

Lid Henk van Laarhoven Hubert-Jan Henket Architecten

Lid irJaap Koning Brouwer en Koning

11 .J

. ,

Nieuwe Saint -Roch Glas

SAINT-ROCH -VEROMCO

• • Meerval 9 Postbus 660 3430 AR Nieuwegein tel 030-605 55 23 fax 030- 605 50 88

participanten 1996 Contactpersoon: Jean Louis 57egers

Koninklijke Saint-Roch Veromco is de grootste verwerker en leverancier

van vlakglasproducten voor de bouwen interieur op de Nederlandse

markt. Het Nederlandse hoofdkantoor is gevestigd in Veenendaal, het

verkoopkantoor Saint-Roch Glas in Nieuwegein. De strategie van Saint­

Roch is duidelijk gericht op kwaliteit en produktinnovatie: M.b.t. de

verbetering van het wooncomfort en een laag energiegebruik is

bijvoorbeeld een HR-g1as, Super POLYGLASS met een U-waarde van 0,7

W/m2k gerealisereerd in de UrbanviUa's te Amstelveen. Op het gebied van

veiligheidsbeglazing bestaat STADIP SPORT onrwikkeld, dar als sectorscheiding tussen de 'risicovalcl<:en' in

het Amsterdamse ArenA zal worden toegepast. De vraag naar doorschijnende decoratieve beglazing voor

scheidingswanden heefr tot de onrwilcl<:eling van STADIP DESIGN en/of STADIP COLOR geleid. PRIV A­

LITE (schalcelglas) is een veiligheidsglas dat d.m.v. 'een druk op de knop' verandert van doorzichtig naar

ondoorzichtig. Voor de komende jaren zal her onrwikkelen van complete glasconstructies en -systemen aan

belang toenemen. Het vinden van gekwalificeerde en betrouwbare partners op dit vlalc is dan ook van eminent

belang. Via Booosting kunnen ideeën, contacten en samenwerkingsverbanden op dit gebied ontstaan. ....

A/Jüznc~ Euro~ Bik Bouwprodukun BrakÛ Interimr Gro~p Bruynzeel Kmkms m Kizsun Fabriek van PlnAtwerkm H. van Dam Enitor GE Plastic> SlrUCtu"d Prodw:ts Euro~ Hoesch BouwSJsumm Nederland Holec Sysumm 6- Componnlfm Hoogowns Groep Humer Douglas Kömmerüng Benelux Jamara ProdUCIS JJ KmJS Kru~ Bomalex NBM-AmsuUand Woningbouw Octatube Spau SlrUCtum Pieurman Hardglas Plaslica Plaat Polydalr Polyllonn Rewa Budel Rrynotrode Rockwool !.apinus Somfy Nederland Saim-Roch Glas T mpa 11IIer1l4tio1l41

L Ubbink Nederlalld

Unicom Nederlalld Wolvega Panelen Zoontje> Beton

Ad van Berw Industrial Design Brouwer + Koning Flex Dewwpment Holland Processing !.andmark DnÎgn 6- Technology Produktcentrum TNO

ArchipelOlltwerpers Architecunb,mau Böhtüngk Jan Brollwer Aswciatn CEPEZED EGM Archittclm Hubert-Jan Henket bna archittcren Post Ter Allt'>"t Archirecttn Tj ïèn Dnign Tuns+Horsting Archittcttn Verburg Hoogendijk Archirekttn Architekrenburo VISSer 6-Bemnan ir Frank Vlln Wae>.

Buro voor Archittktuur ir Daan Peters

A+ Burtau voor Bouwproduktolltwikkeling

Advinbu"au voor Bouwttchniek ABT ArchiltCltll m Consultants AóC ACN Con.structelIN Bu"au Angenent Corsmit Rmulgevend IngenieursbUT(au CVK Ir KA"I H. Dekker Façode Consulting 6- Ellgineering GeNie Consult Ir A. Hoek CS Bouwkundig Ingmimrs HogtJchool Enschede Hogeschool Midden-Brabant Hiensch Engineering KAnloor van de Toekomst Natio1l41e Woningraad SfIlIllbouwinstituut Stichting Aluminium Centrum TU Delft TU Eindhovm V~iging Nederlandse

Cnnentindustrie H. de Wit Consultancy Ingenieursbll"au Zonnewld

.J

•

L

mOOOi: Bewondering voor ontwerpers, hun gebouwen en produkren die afwijken van het gangbare en die

een aantoonbare, zichtbare verandering in het denken over de materiële wereld tot gevolg hebben, zijn

al eerder aanleiding geweest in deze rubriek: Gaudi, Rogers, Piano, Calatrava, Alsop. De Engelse

ontwerper Alexander Moulton wil ik aan dit illustere gezelschap toevoegen.

Sinds de ontwerp-oefening - tijdens de opleiding aan de TU Delft - van een vouwfiets, waarvan ik

het aandrijf-/opklapmechaniek moest ontwerpen, houden fietsen mij bezig: de engineering van de

spanfiets van Frans de la Haye en eigen onrwerpen voor een hydraulische aandrijving, een lichtgewicht

aluminium bagagerek voor racefietsen, oplaadbare fiecsverlichting en een fietsbel. Momenreel is mijn

betrokkenheid meer beschouwend.

Mijn bewondering gaat uit naar deze ontwerper van de compacte fiets. Alex Moulron ontwierp het

archerype van de vouwfiets, waarvan het protorype stamt uit 1959. In meerdere generaties modellen

is Moulton op zoek geweest naar de ideale vorm en constructie van een fiets met kleine wielen,

opvouwbaar, draagbaar en met een uitstekend comfort en bestuurbaarheid. Het eerste

produktiemodel werd gelanceerd in 1962: kleine wielen, ingebouwde vering en de mogelijkheid de

fiets als geheel op te vouwen; de fiets nam weinig ruimte in beslag en kon in de achterbak van de auto

worden meegenomen. Moulton doorbrak met zijn nieuwe fiets de traditionele, oudetwetse vorm­

geving van het rijwiel en liet zien dat de fiets een modern vervoermiddel met een modern uiterlijk is,

passend in de tijd van toenemend auroverkeer en met gebruikmaking van moderne technologieën.

Waarom Moulton deze fiets concipieerde is mij niet bekend. Vermoedelijk is hij beïnvloed geweest

door het werk van een andere 'Engelsman', Sir Alec Issigonis, ontwerper van de Morris Mini M'

- kortweg Mini - die in 1959 in produktie is genomen. Issigonis, van Turkse afkomsr, heeft immers

met de Mini een compleet nieuw archetype van de kleine auto gecreëerd. Zowel de Moulton als

Mini hebben model gestaan voor de sindsdien voortdurende ontwikkeling van de compacte fiets en

de compacte auro.

,

.J

r

L

De Moulron fiets is in 1983 herzien met een lichtgewicht frame, geconstrueerd als vakwerk. Eigenlijk

vind ik deze versie de mooiste: de ultieme uitdrukking van de fietstechnologie, vooral in de

roesrvaststalen uirvoering. Hij is er als rouring-model en als race-model , compleet met race-stuur. Maar

als vouwfiets is deze Moulron minder goed ontwikkeld dan de fietsen die uit deze voorganger zijn

voortgekomen. Bij de recente aanschaf van een vouwfiets heb ik mijn voorkeur voor de Moulton

daarom helaas moeten laten varen; ik zou hem wel willen hebben, maar dan als kunstwerk; niet om

te rijden maar om naar te kijken, wat gezien de prijs ook het beste is.

Dus moest ik kiezen uit het inmiddels ruime

aan andere modellen, zoals Brompron, Dahon, Di

Blasi, Neobike en Birdy. De Birdy is de meesr

geavanceerde lichtgewicht vouwfiets van dit

moment, vooral door zijn off-me-road kwalireiren,

maar als compacte vouwfiers minder bruikbaar.

Mijn keuze is gevallen op de Brompron, die

een zeer precies stuurgedrag, comfort -

door een achtervork mer schokdemper -

en een uitstekende stabiliteit combineert

met een ingenieus en gebruiksvriendelijk

opvouwmechanisme: je merkt niet dat je op

een compacte fiets rijdt en de opgevouwen roes tand is niet grorer dan handbagage. De Brompton is

de Macintosh onder de vouwfietsen, in vergelijking rot bijvoorbeeld de Di Blasi; dat is meer een MS­

DOS fiets: minder stabiel en elke maand moet je z'n boutjes aandraaien.

,

.J

. ,

L

Voor de aanschaf van zonneboilers is èen nieuwe

subsidieregeling vastgesteld, de Subsidieregeling

actieve wn-thermische systemen. De regeling geldt

voor bedrijven, woningbouwverenigingen en parti­

culieren. Aanvragen kunnen wwel voorafgaand aan

de investering als (in 1996) achteraf worden

ingediend. Een aanvraag kan betrekking hebben op

een of meer wnneboilers; de subsidie is echter

afhankelijk van het jaar waarin de zonneboiler wordt

geïnstalleerd. Hiervoor is gekozen om een snelle

aanschaf van wveel mogelijk wnneboilers te stimu­

leren. Het is de bedoeling dat een prijsdaling van de

zonneboilers in de komende jaren voldoende is om

de lagere subsidie te compenseren, maar gegaran­

deerd is dit niet. De subsidie is afhankelijk van de

totale energieopbrengst en bedraagt per GJ f 240

voor de eerste 4 GJ (1997: f 170, 1998: f 100), en

f 100 per GJ daarboven (1997: f 70, 1998: f 50). De regeling wordt uitgevoerd door Senter te Zwolle.

Extra milieuprogramma's

De uirvoeringsprogramma's op basis van het

Bijdragenbesluit milieugerichte technologie zijn

aangevuld met twee nieuwe programma's. Voor

beide programma's is een betrekkelijk klein budget

uitgetrokken, bij elkaar slechts f 2,5 mln.

Het programma voor hergebruik van afValstoffen, het

vroegere NOH, is opgevolgd door een programma

dat meer is gericht op de toepassing in de pral<tijk

van de inmiddels ontwikkelde kennis en heet

Programma Stimulering Praktijkexperimenten

Preventie en Hergebruik Afvalstoffen 1996. Dit

programma is gericht op retoursystemen voor

afgedankte produkten in combinatie met hoog­

waardig hergebruik en hergebruik van produktie-

15

afval binnen hetzelfde bedrijf of dezelfde keten. De

subsidie bedraagt 40% van de kosten met een

maximum van f 250.000. Projecten waarvan de

kosten minder dan f 50.000 bedragen komen niet in

aanmerking. De voorkeur gaat uit naar projecten die

worden ingediend door samenwerkingsverbanden

van bedrijven. In dit programma worden aanvragen

volgens het tendersysteem beoordeeld. De termijn

voor het indienen van deze aanvragen sluit op 30

augustus a.s.

Het Programma Reductie Luchtemissies Bedrijven

1996 richt zich op de ontwikkeling van nieuwe

technieken om de emissie van verontreinigende

stoffen in de lucht te beperken. Het kan hierbij wwel

gaan om verbrandingsgassen als om gassen die

vrijkomen bij bedrijfsprocessen. Verschillende typen

projecten komen voor subsidie in aanmerking:

haalbaarheidsstudies (subsidie tot 90%), onderzoeks­

en ontwikkelingsprojecten (subsidie tot 50%),

praktijkexperimenten (subsidie rot 50%) en demon­

stratieprojecten (subsidie 35% over de eerste f 1 mln.

en 25% over de kosten daarboven). Bij elke categorie

gelden ook maximale bedragen. Priotiteit wordt

gegeven aan de beperking van de uitstoot van

stiksrofoxiden, S02 en ammoniak.

De termijn voor het indienen van aanvragen sluit op

1 december 1996. Beide programma's worden

uitgevoerd door de NOVEM te Utrecht.

? Voor meer informatie kunt u

contact opnemen met

A Pouwer & Stevers (010 - 4521122). I'··: • • I .....

.J

Van Dam flies away! Nederlandse Sandwichpanelen voor Hong Kong Airport Chek Lap Kok

Sir Norman Foster zei het al tijdens in Eindhoven vorige maand: ' ..... het menselijk vernuft optimaal

benutten, tot op de fabrieksvloer. Dan is er veel meer ,~ .. " ..

mogelijk dan je denkt.'

We hebben het geweten: Hij specificeerde een sand­

wichpaneel van 80 mm dik. Op zich is dat geen enkel

probleem. Totdat bleek dat: het aalglad moest zijn; een

geluidsisolatiewaarde van 48db moest halen; meer dan

3 meter diende te overspannen bij een thyphoon- -";-""f.'<~m;j

belasting; volledig onbrandbaar moest zijn; 25 jaar

onderhoudsvrij zou kunnen zijn en Foster een aan­

sluiting en ophanging als in afgebeeld detail eiste.

We hebben het voor elkaar gekregen! Met veel vernuft,

(mede dankzij de oplossing van Kees aan de lijmstraat).

Alle testen zijn geslaagd en de produktie loopt. Mooi hè

dat 'Project van de eeuw! Een plattegrond in de vorm

van een vliegtuig en met 15.000 m2 panelen, zo vlak als Nederland! Kom maar eens kijken ....

Dirk Groeneve/d, managing director Fabriek van Plaatwerken H. van Dam te Ridderkerk.

De LOOOPgroep In samenwerking mer de Vereniging

Nederlandse Cementindusrrie werd op 20

maart jJ. bij Hurks Beton te Veldhoven een

Looop over prefàb beton georganiseerd. De

(on)mogelijkheden van het nieuwe produkt

Beauton (spreek uit Bjoeton) stonden

hierbij centraal. Voor nadere informatie

entof een verslag van deze activiteit kunt u

zich wenden tot het secretariaat.

De LOOOPgroep v.l.n.r.: Karel Vollers, Vollers Architecten, architect/onderzoeker - Ad van Berlo, Van Berlo

Industrial Design, indusrrieel onrwerper - jan Westra, voorzitter Booosting en hoofddocent TUE/vakgroep BPU

- Evert Heling, A1von, technisch directeur - Wim Bmnmk, Spanbeton, directeur Research & Development - jouke

Pos~ Post Ter Avest Architecten, architect - Siem Poot, BetonSon, produktonrwikkelaar - jos Fassaert, Hurks Beton,

commercieel directeur - Henk van Laarhovm, Hubert-Jan Henket Architecten, industrieel onrwerper - jaap van

Es, ACN Constructeurs, constructief ingenieur - Ham Köhne, VNC, technisch marketeer