ouwen Nederland

böójöst • Ing stichting industrieel bouwen nederland

• o

nieuwsbrief

,;~<"~ .... .f ,~"j iseerde

~~;"'h:;;j;;;ri n<>,"';~·I;'M'~i':::I: ,rt beweegt soms

enkele tientallen centimeters - behoorlijk worden verzwaard. Op de vraag hoe groot die koppelstukken

, n

t:: Cl)

r-<lJ

"'0 o E r­IO 10 ..c u VI

~ :::l ::s

..c u VI

t::

N

C .,....

waren maakte Daan het trotse gebaar van de sportvisser ter aanduiding van zijn buit: 'Zo iets'. 'ïJ ~

L. architect type 5: het Booostingtype. de produktontwikkelaar .J

r

Ä V)

'" . ...., <:: Q)

Ol Q) t...

+-' Q)

E

'" '" "'-"'­o

Q)

u <:: o o

'+-­Q)

Q)

+-'

L

Uit de talloze voorbeelden van Architectenbureau Böhtlingk doe ik een greep. Voor het arbeids­

bureau in Oud Beierland ontwikkelde het bureau

een eenvoudig gevelbeplacingssysteem, dat gemak­

kelijk aan elkaar geklikt kan worden. De verschillende functies achter de beplating worden in primaire

kleuren letterlijk vertaald: fel gele panelen duiden op de er achter liggende kabelgoten. De letterlijke

vertaling van functies van de ruimtes in kleur en materiaal, is consequent doorgezet in het ontwerp

van het composteringsbedrijf in Amersfoort. Het composteringsgedeelte is zwart, de spiltrappen naar

de kantoren zijn rood. Boven op het dak symbolyseert de gele driekoekvorm de transport van het

ongesoorreerde afval naar de verdeler. Deze driehoekvorm is dominant in de omgeving aanwezig: zelfS

de meest lullige kantoren krijgen er iets aardigs en speels.

Marcel Vroom van Landmark heeft als industrieel ontwerper een

pragmatische visie op de materialisatie van een concept en laat aan de hand

van een aantal voorbeelden zien dat dit ook kan, 'Het zit hem in het hebben

van visie' aldus Vroom. Hij laat een serie verschillende telefooncellen zien die

gebaseerd zijn op het idee dat zo'n cel in feite niet meer moet zijn dan een

telefooncel op een paal met een regenjas aan. Het is een mooie, functionele

jas geworden. Vervolgens holde hij via beeldtelefoons en studies naar een

pieperig ldein laboratoriumpje, een pathologisch onderzoekinstrument met

een stabiele temperatuurregulatie. Het lijkt op een klein gebouw. Aangenaam

is de keuken van d_e.roekomst die voor alle apparaten één bedieningssysteem

heeft: één afstandbediening voor alles. Hij beëindigt zijn relaas met een

ontwerp voor een predicror zonder afstandsbediening. Het voor het grootste

deel uit mannen bestaande publiek vindt dit erg lollig.

At Turn van Turn + Horsting Architecten laat zien hoe zijn

bureau al zo'n twintig jaar bezig is met het ontwikkelen van

beplating van gebouwen. Het eetste voorbeeld betreft een

prefab herhalingsziekenhuis in Zutphen van 1974. De

huid van het ziekenhuis bestaat uit 7 cm dikke panelen van

aluminium, geïnspireerd op die van Prouvé. Het grootste

probleem bij prbdukrontwikkeling in de architectuur, aldus

Tuns, is het gebrek aan inzicht van de ambtenarij, die bij

vernieuwing nog steeds denkt aan fris en vrolijk in los

verband gemetselde gevels. In Assen is in navolging van Zutphen een ziekenhuis neergezet voorzien

van ijzeren panelen met dezelfde dikte. Karakteristiek is de vleugel, waar de directie van het ziekenhuis

ondergebracht moest worden. Omdat er drie directeuren waren moesten er ook drie exact dezelfde

kantoren gemaakt worden, met exact hetzelfde uitzicht; dat ligt heel gevoelig bij directeuren. Daarom

werden er drie identieke taartpunten aan de gevel van de vleugel gehangen, nu staan rwee daarvan leeg.

En zullen dat naar alle waarschijnlijkheid ook blijven: het spook van de reorganisatie heeft de rop van

Ä +-' t... 0 0

'+--V)

t... <lJ E « <::

'+--

t... '0 Q)

.D V)

Ol <::

t... Q)

+-' V)

0 "'-E 0 u

het ziekenhuis drastisch uitgedund; lang leve het flexibele bouwen. vervolg op pngi na 9 C>

,

<:: Q)

+-' <:: :::> "'-+-' t...

'" '" +> Q)

.>< Q)

+-' <:: Q)

'0

Q)

t... '0 ...

•

•

L

Booosting-reisje: verslag van een bezoek aan Alliance Europe in Genk België en beroemde architectuur in Luik van o.a. Charles Vandenhove. Bruno Albert en Rene Greisch op dinsdag 3 mei 1994.

Eenvoud al s gecomprimeerde complexi te i t

Met Gcrrjan Oröge's 'ze blijven je wel ve!wennen in de Ardennen' in het

achterhoofd, rogen wij - de keiharde kern van Booosting - in de bus naar

België om getuige te kunnen zijn van kunst, cult en een van de oudste

tecllllieken die de mens zich eigen heeft gemaakt; een techniek die rot in

de negemiende eeuw een privilege was van de kunst: emailleren. In de

fabriek van Alliance Europe in Genk wotdt sinds 1971 hoogwaardig staal

aan twee zijden geëmailleerd. In een cominue fabricageproces wordt

dunne staalplaat met een lengte van 90 meter, een breedte van 1.20

centimeter en een dikte van 0.63 millimeter gereinigd, gecoat met

continue in beweging gehouden slib en met een snelheid van vier meter

per minuut door ovens met een temperatuur rond de S20·gehaald. Het

eindresultaat room een onaantastbaar materiaal dat in hoge mate resistent is tegen chemische, foto­

chemische en mechanische invloeden, waarbij de technische levensduur de economische overtreft.

Behalve als schrijfoppervlak wordt emailstaal vanwege haar eigenschappen vooral toegepast in stations,

luchthavens, treinen en schepen, de z.g. 'People Movers Sector'. In 1940 al, om het probleem van

woningnood na de oorlog op te lossen, had je in Amerika de volledig geëmailleerde woning, waarvan

er vier per uur gereed kwamen en de opbouwrijd een week was. De produktie lag niet bij Alliance maar

bij LUW'on, zo vertelde Jan Wesrra in zijn imroductie, en helaas Lusrron is failliet . In het

laboratorium van Alliance huist de nots van het bed<ijf: de simulator die weersinvloeden meet. Andere

R&D activiteiten van Alliance richten zich op luminiscerende email, bedrukking met circuits om de

dunste veJwarmingspaneien te kunnen realiseren en fotografische reproduktie-technieken.

Het wordt tijd om afscheid te nemen. Met nog meer gastvrijheid, nog een slokje en een riante punt

vlaai in de bus voor de trip naar Luik. In de bus nog meer eten en alvast een videootje met Bob van

Reeth en Bruno Albert. Van Reeths' woorden 'eenvoud is gecomprimeerde complexiteit', sluiten

naadloos aan bij het verhaal van Luik, waar al jaren gewerkt wordt aan de renovatie van de stad. Een

renovatie die nog steeds gaande is en die naar het liet aanzien nog lang niet is afgelopen. In de Belgische

arch itectuur na 1945 wordt Luik direct geassocieerd met de architect Charles Vandenhove die bijna

al zijn realisaties tot stand bracht in nauwe samenwerking met ingenieur René Greisch. Van Greich

zien we een aantal mooie bruggen rond Luik. Ze hebben stijl en een eigen signatuur. Greisch bouwt

niet om een stevige constructie neer te zetten, dat is het niet waard. Een lichtc constructie, niet omdat

deze licht moet zijn , maar om cle esthetiek. Boven in de heuvels bij Luik, op het Universiteitsterrein

van Sart Til mans - de open plek in het bos - heeft Greisch zich gevestigd in een eigen ont\verp. Z ijn

,

..J

r

c: <0 >

-'" Q)

L

doel was alles dOOl-tichrbaar (we zijn in België) te

houden. Elkaar goed te kunnen zien, maar niet te

horen. Het resultaat verbluft me vanwege een

eenvoudige schitterende starheid. Een strak

stramien, zelfde stijlen binnen als buiten, glas,

staal, merbau en zink, en dan zo'n rustig, ruimtelijk

resultaar.

Het Universitair Medisch Centrum Sart Tilmans

van Vandenhove omvar zowel laboratoria,

auditoria als ziekenkamers en restauranr. Hier een

heel ander verhaal. J n de architectuurtijdschriften

lees ik dar Vandenhove een van de belangrijkste

architecten is in Europa door de w~jz.e waarop zijn architectuur zich letterLijk vanzeLfiprel?end als de kunst van het bouwen manifesteert. DoeLtreffend worden

hedendaagse const'ructietechnieken gebruikt, moderne bouwmaterialen aangewend en ook beeldend kunstenaars ingeschakeld. Ik moest even zoeken in mijn geest, wam het leek of de werkelijkheid niet

met deze tekst overeenkwam. Benny Thomas van Alliance, gidst ons door het ziekenhuis en vertelde

dat in de volksmond vaak gesproken wordt over een moderne ruïne. Dar sloot meer aan bij mijn

gedachten. Er is hier sprake van een bouwproces van meer dan 25 jaar en steèds liepen de kosten uit

de hand en was het geld op. Een van de vervelendste gevolgen is wel dat er bij ieder bouwproces

nieuwe materialen en technieken werden toegepast. Uiteindelijk lopen we dan ook door een ratjetoe

van vorm en stijl, van ldeur- en materiaaJgebruik, van decor en meubilair. Stuk voor stuk zijn de

elementen en gedachten mooi en fascinerend. Alleen de samenvoeging is uit de hand gelopen. De

kunstwerken van Sol LeWitt op de door Alliance geproduceerde lambrizeringen staan letterlijk en

figuurlijk haaks op de grauwe vervuilde tapijtstroken. De sombere gangen onderin het ziekenhuis, waar

de poJil.diniek zit, doen denken aan de gangen van een catacombe, en dat met een filosofie dat dit

ziekenhuis nou net nier moest lijken op een geneesfabriek, tsja ....

We zijn er bijna (2x), maar nog niet helemaal - we reizen immers per bus - en besluiten de dag met

het afgraven van de sporthallen van Greisch en Alben iets verderop het terrein (zo'n 750 hectare bos).

Simpele constructies, pretentieloos functioneel, betonnen skeletbouw die een ldassieke soberheid aan

het gebouw geven. Geen dure moeilijke marerialen. Alles identiek, kamers, ruiten, noem maar op. Een

zacht hellend dak gedragen door holle buizen, het Jicht wordt er op een subtiele manier beheerst.

Op de rerugweg vraag ik een meereizend architect wat hij nou mooi vond deze dag. Een vrij normaJe

vraag, leek me. In de Renaissance kreeg de ItaJiaanse architect Palladio (1518 - 1580) bijvoorbeeld

geregeld de vraag een mooi gebouw te realiseren. Jk echter werd schamper toegelachen om mijn vraag,

immers war is mooi tegenwoordig en wat verstaan we er onder, werd mij ondelwezen. Vandaag ging

het niet om mooi, maar om veel plaatjes, veel praatjes en veel architectonische gaatjes. Inderdaad:

'Eenvoud is gecomprimeerde complexiteit'.

Anneke van Dijk

..,

<1

•

•

L

Q)

E Q)

..c

Q)

'0

Workshop ' 'Nieuwe materialen in de bouw' georganiseerd door de Faculteit der Bouwkunde van de TU Delft en de Stichting Booosting i .s.m. de Faculteit Luchtvaart- en Ruimtevaarttechniek, TU Delft.

Grasduinen tussen een workshop

de Boeing Cabriolets over de zin en onzin van nieuwe materialen in de bouw

Waarom gaat het niet goed in de bouw, zo

leidde Jan Brouwer de middag in. Hersenloze

spierhacht, of krachteloze hersenen? Willen we

eigenlijk wel dat gebouwen er uit gaan zien als

machines en geen rekening meer houden met de

historische waarde van de architectuur) Kunnen

we in de bouw zo ver komen dat gebouwen

worden gemaakt en dat er niet aJleen gewerkt

wordt aan de culturele context?

Dat hakt er gelijk flink in. Onrustig schuiven de originele Revoltstoeltjes over de vloer van de zaal in

het laboratorium van Lucht- en Ruimtevaart. Bij de aanwezige pragmaten, creatieven en

wetenschappers - zelden alle drie in een persoon vertegenwoordigd - wakkert de prille storm al een 0. ';;;

beetje in de brains. De stilte voor de stOrm werd een uurtje eerder met knetterende kracht de

gigantische loods van het laboratOrium ingereden. Hemels blauw metallic, ooit los in onderdelen in

een Engelse loods gevonden en gelijk door Jonke Post en vriend KNO-am gekocht: de Lotus Elan. <= Q)

30 ::s

Het verhaal van de bolide begint met Chapman, een Sti'uctural engineer die met auto's rommelde. ~

Tegenwoordig, helaas overleden, wordt zijn graf door trotse Lotusbezitters altijd even als tijdens een ~

bedevaarc bezocht. De ontwikkeling van de diverse Lotussen wordt gekenmerkt door een herhaalde :~

innovatieve slimheid om jaloers op te zijn. De lichtste, snelste, stabielste en meest aerodynamische

sportwagen in een tijd dat in Amerika de dikste,

logste, breedste en liefst gevleugelde autO's

favoriet waren. De succesvolle Lotus Elan uit

1962 is trotse bezitter van een gigantisch stijf

chassis gevouwen uit één staalplaat, onafllanke­

lijke wielophanging en viel nog te verkopen ook.

Kennis en inbreng van andere disciplines

hebben bijgedragen rot dit uiterst attractieve

produkt. Het zal dan ook niemand verbazen dat

ze in de zaal klaar zitten voor een proefritje.

jan jacobs van de Faculteit Industrieel Ont­

werpen, vraagt zich in de volgende k:zing af wat

hij als industrieel ontwerper eigenlijk aan de

v> v> <U ..c u (lJ

>

...., v>

..c u v>

+" <= <U 0>

0>

+J Q)

..c

,

.J

r

Ä ~ '-'" '" > QJ

~ E

C QJ

:> u

'" u..

C <U

> E ::>

'­o ~

'" '-o .Q <U

L

bouwer moet vertellen. Hij begint dan ook vrolijk

met de stelling dat materiaal niet imeressam is

voor de indusuieel omwerper en onderstreept di t

met de actuele kunststof suikerpot op pootjes van

Alessi, voorheen vervaardigd uit zink. In eerste

instantie gaat het om sfeer, beeld en omgeving, pas

arel' wordt het materiaal hierbij gezocht, aldus

Jacobs. Voor sommige van de aanwezige

industrieel ontwerpers hangt cr onweer in de

lucht. Dat industrieel ontwerpers kiezen voor de

oplossing die past bij een probleem, alla dat is terecht, maar het is toch geenszins wet van Meden en

Perzen dat de uitdaging van een nieuwe mate~iaalroepassing niet al in het prille begin van een

ontwikkeling interessant kan zijn? Met een aamalleuke trends en talloze 'hebbe'dia's geeft Jacobs

ons nog een trend mee: als reactie op de huidige soberheid kom je weer terecht bij decadentie.

Dat is in ieder geval anders voor de Lucht- en ruimtevaarders. De heer Vogelesang van de

gelijknamige faculteit introduceert ons in de fase; ' erende opleiding. In het laboratorium worden

ingenieurs opgeleid als scneppers van techniscne objecten met gebruik van wetenschappelijke kennis

en methoden. Het laboratorium, boordevol met vliegtuigachtigen, vleugels, cockpitten en 'that wnat's

left of it' - de zogenoemde Boeing cabriolets - wordt er gezien als technisch wetenscnappelijke

werkvloer voor de industrie. De ontwerpgroep zit midden tussen de apparatuur waar gewerkt wordt

rot en met het prorotype. Een voornaam probleemgebied waar ze zich mee bezighouden is die van

de lichtgewichtconstfUcties. Lichte metalen. vezel versterkte kunststoffen en vezel-meraallaminaten

zijn niervan de materialen van de toekomst. Er wordt naarstig gezocht naar nieuwe toepassingen van

de materialen, voor meer dan 50% buiten vliegtuigb uw. Adl'iaan Bet/kers. ook van de Faculteit

Lucht- en Ruimtevaart, vertelt wat meer over de composieten als vermoeiingsongevoelige materialen.

Hij moest even zoeken naar de relatie nieuwe materialen en de bouw, maar wist deze te pareren met

het in Afrika al jaren toegepaste vezelversterkre modder ofleem in de hutten. Gewichtsbesparing in

de bouw biedt wellicht ook de mogelijkheid om grotere overspanningen te realiseren. De woorden

van Beukers geven je net gevoel dat bouwen al jaren vl ei te moeilijk wordt opgevat.

Na de rondleiding langs materialen. testen en imposante ontwikkelingen wordt in 5 groepen

gebrainstormd - daal' is d ie dan - over de zin en onzin van nieuwe materialen in de bouw. Filosoferend

bedenken we dat het uitermate zinvol is om eens wat vaker bij elk.,.1.r te komen grasduinen. Er ligt

immers zoveel zo dicht om de hoek. Daal' hebben al die afdelingen. z6 vlak bij elkaar genuisvest in

Delft. eigenlijk geen weet van . Geweldig ook om re zien hoe er gewerkt wordt in zo'n laboratorium.

Hoe pril is de bouwtechnologie toch eigenlijk? Wellicht is de architect wel zijn macht verloren door

de vervreemding van de diverse aanpalende val<gebieder die allen hun eigen oIltwikkelingen hebben

doorgemaal<t en nu toch zeker weer voedingsbodem bieden voor meer innovatie in de bOLlw. Is de

toepassing van nieuwe materialen niet in eerste instaIltie statusverhogend voor de architect of de

bewoner) Of zitten we daar niet op te wachten en blijven we liever in traditionele huisjes wonen?

We zijn er duidelijk nog niet uit en komen er graag op terug.

Anneke van Dijk

Î

<J

•

mOOOi : Ovu7jsme

De eerste keer dat ik er langs reed. viel me direct het

gebouwtje op. Of het nu mijn oog voor het afwijkende is of het

feit dat de vorm. de kleur en het materiaal-gebruik mijn technische

sensoren prikkelden. kan ik niet meer herinneren. maar nog steeds

frappeert me het contrast van het gebouwtje in zijn omgeving.

In een klein niemands-grasland, tussen

Kralingse Bos en de A16, op de rand van

Rotterdam en Capelle, staat dit schijnbaar

anonieme, duidelijk technische pompgebouwtje

van de stadsverwarming. Tenminste, daar ben ik

na enig speurwerk achtergekomen. Voordat de

eigenlijke functie mij duidelijk werd - ik had wel

zo mijn vermoedens - droomde ik telkens bij her

passeren over de herkomst van de ellipsvormige

buisvorm en de keuze van die ruime, vrijstaande

locatie. Als je de dichte, blauw gekleurde

kopgevels nou eens wu vervangen door glazen

wanden, had je mijn inziens een prachtige

woning op een leuke plek, vlak bij het bos.

Na het recente onderzoek naar de functie van het gebouwtje, de ontwerper en zijn beweegredenen,

is de mystiek grotendeels verloren gegaan, maar dat heb ik er wel voor over om de langdurige,

sluimerende nieuwsgierigheid op te geven en te verhalen over een moooi, meestal anoniem

technisch produkt. En dan blijkt de fascinatie nog meer in petto te hebben: ze noemen hem het

'Booster-station' De opdrachtgever is het Energie Bedrijf Rotter­

dam; het ontwerp is van de heer CC van Strien,

een inmiddels vuttende architect van her

I ngenieurs- en architectenbureau van Gemeente­

werken. Het ontwerp dateert van 1985; de

uitvoering vond plaats russen mei 1986 en

september 1987. Het betonwerk is van Lezan

uit Leerdam; het staalwerk is van Meijers

Serooskerke en van Robercson Bussum. Het

Boosterstation is een pompgebouw, waarmee de

circulatiesnelheid van het water in de hoofdring­

leiding van de stadsverwarming wordt opgevoerd

en bevindt zich russen twee centrales.

De architect werd via een interne prijsvraag

gekozen. Het is geen traditioneel gebouw voor

menselijk verblijf; het ontwerpmmto 'geen huis

maar een buis' spreekt voor zich. Daglicht­

openingen ontbreken geheel. Het ovaal-vormige

omhulsel van de technische installatie, met pompen, een trafo en mect- en regelinstrumenten, biedt

via de halfronde wangen aan weerszijden van de apparatuur ruimte voor mechanische ventilatie. Het

omhulsel van geprofileerde staalplaat staat op een betonnen kelder, die één meter boven het maaiveld \l

t:: Q)

'­+' Vl

t::

'" >

u u t::

'" >

t:: o ..., '" ..., Ol

'­Q)

+' Ol o o

co

'"

CJ)

'­::>

D E

'" I

c:

'" c: 'E '­QJ ....,

è L QJ

4-

uitsteekt. De buisvormige doorsnede komt volgens de onrwerper vOOrt uit de buizen, met een

doorsnede van één meter, van de hoofdringleiding, die via de kelder naar boven komen. Binnen het

daarvoor bestemde terrein is het station zo langs een sloot geplaatst, dat de buisvorm weerspiegelt in

het wacer. Zeer poëtisch dus.

De schuine afsnijding van de buis lijkt niet voort te komen uit een bijzondere achterliggende gedachte.

'Een worst wordt meestal ook schuin afgesneden en je hebt het gevoel dat je de buis in kijkt.' Het

station was het eerste gebouwtje van het GEB waar geen hekken omheen geplaatst zijn .

... Vi s itors

Cent re aan

de waterkant

in Cardiff

Of het nu toeval is of de korte intensieve interesse in ovale buisvormen, ineens kom ik er meer tegen.

Wonder boven wonder blijken er veel afkomstig van één man, de Engelse architect WillA lsop. Zijn

preoccupatie met de ovale buisvorm is terug te vinden in zijn prijsvraag-omwerp voor het, niet

gebouwde, Britse paviljoen voor Sevilla, in het Visitors Cenu'e aan de waterkant in Cardiff, in het

ontwerp voor een ferry-terminal in Hamburg en recentelijk bij het bovenste deel van het Hótel du

Department in Marseille. In Alsop's ontwerp voor het Visitors Centre in Cardiff zijn mijn dromen

eigenlijk verwezen-lijkt: de kopgevels zijn van glas .

Hij heeft echter, in tegenstelling tot Van Strien, gekozen voor een omhulsel vervaardigd uit 'rhe lowest

of low-teeh materials'. aldus het Engelse tijdschrift Blueprint. 'lts impact is proof of the power of a

single mong idea' besluit Blueprint. dat constateert dat er een plotselinge storrvloed is van ei-vormige.

ovale en organische vormen sinds het einde van de tachtiger jaren. Het zogenaamde Ovulisme zou

verklaard kunnen worden op verschillende wijzen, al of niet steekhoudend: als een expressie van het

actuele groen-denken; of als een reactie op de

rechte en rechrhoekige typologieën van high-tech

architectuur. Of de terugkeer van een thema uit

het verleden, bekend als Bowellisme in zijn

laatste incarnatie.

Een puzzel voor toekomstige architectuur­

historici. Een compliment evenwel voor de

vooruitziende blik van architect Van Strien, al

moet ik bekennen dat de ovalen van Alsop veel

meer spanning hebben dan de ovaal van het

Booster-station. Maar die naam!

Marcel Vroom. Landmark

<J

r

vervolg v{/n pagina 2

De vijfde lezing, de laarsre tevens voor de pauze, werd verLOrgd door de heer Couwenbergh van

Architektenburo Visser & Beerman. Het betrof een probleem bij de bloemenveiling re Aalsmeer, waar

verticale platen noriwntaal werden roegepast. Dat moet je dus nooit, nooit doen. De afwatering was

een probleem. Door de winddruk omsronden ruimten in de voegen; de capilaire werking van het

binnenmateriaal zorgde voor de rest. Het was dweilen met de kraan open. Ze werkten met propjes

als oordopjes. Kirren zou om milieutecnnische redenen verminderd moeten worden, zo zei

Couwenbergh. Om die reden werd een gietprop proflelrje roegepast om de twee centimerer brede

naden te verkleinen. Ze gaan af en roe nog kijken of net lekt.

Tegenlezer Rein ]ansma van architectenbureau

Zwarts en Jansma beginr met een weigering

tegen te lezen. De drie o's van Booosting doen

hem denken aan de o's van her brandpreventje:

onwerendheid, onachtzaamheid en ... de derde 0

is hem even omscnoren. ]ansma wensr zich

meer met de grote probleem velden van het vak

bezig te houden. Booosting zou dat ook moeten

doen (bem u reeds aangesloten?) in plaats

l~pllJ(,5P'l·oe[en meedenken in het bouwproces en begrip moeten voor architecronische

_~~~''';' ',,>r ]ansma heeft geen modder aan zijn schoenen. Het vernlJledén van een combi in cognito

// -~=- dóngr zich op. De renovarie van het Feijenoordsradion geschie,dr" ~:qp~n;""~~:':iL~et y~ den Broek

~ Bal<ema. Er is uitbreiding van kantoren enhoreca-geleg -':f~n~~ komen nieu : :--tu.s~-units In het nIeuwe Maasgebouw. Het veld en de tnbun~ :'~~_.Y.7:ra~_derd:.~een _~ an ~~a~r een gracnt zal het veld van de massa schelden. Na ~ç: ~ v' antel~g \I':I}:;ae ou4~ kap'kw~ - !~rcnde

lichte constructie te voorscnijn. Bij de ni~.u1/~iiJii~?~x~~~~çl~.!e.redenende- n -=-platen

weggelaten met als voordeel dat dIe constru-C'tle te zIen blIjft. Ç~\~g ia' Je, gezeten op de achterste

rijen, nog steeds een natte rug krijg<;n ,als het regem. Qe,red~H~h;q~t.~héerricale'-operrfiigc)ffiler de

kap niet g~loten mag ~orden, on'n~;r~a~n~;géh:_-~na:h;' zie-jézö wei;:;'ig ~an de wedstriJd. ~et dak IS een SO~I~~=tswleiconStruç~le ~ewo.;~;~27_;}?~,,_~~;~ t~~c~~~2! :pegll1t Jansma, maar zIJn gehoor hee~ ~)~-di 1~'(I r:rn~~. genuttlga en een van de lolbroeken

stelt de vraag: 'welke ?1_0~~9i'~PFn 0 de zaak re laten n ; torten?' ,A.ntwoord: 'als er een kapot

gaat, zalcr hes <.ilMj~~e1 .-' ere aaL'-h . f'l=efrda:ttohang ie .nog drie meter boven hun hoofden.

P...an j!~tJ·~ ec ~ niet zitten. b~ ;o-~~itr~~ <~rs andig: bes'~lit ~e avond af te ;onden: 'Dit was vanuit ,.J -

, -' J -' - de re!W-RO_lie .dam.,de..aD in cOlldc: ·mfe.Janzen

L I •

<J

•

À <= o

"'0

'" +' V> "'0 '­o o <= (]) >, (]) u.

...J

• ., _:J.I·"Wiiil._'--_--'p_r_o_g~r_a_m_m_a _ __'

Booosting Bijeenkomsten 1994 28 juni

22 sèptember

oktober

,. november

Rockvvool Roermond

PO Meeting TU Eindhoven

Ontwerpers & architecten regio Eindhoven

Rewa in Budel

NB. Aangeslotenen die hun beprijf, de

bedrijfsfilosofie, het produktenpakket

en een discussie met 'bouwgenoten'

in een Booosting-bijeenkomst willen

presenteren, kunnen hiertoe contact

opnemen met Booosting .

••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••

\'booosting stichting

In mei 1988 is de Stichting Industrieel Bouwen Nederland,

Booosting, opgericht vanuit een gecombineerd initiatief van

industrie, ontwerpers en architecten. De voornaamste doelstelling

industrieel bouwen nederland

van Booosting is het bevorderen van het ontwerpen, ontwikkelen, onderzoeken en

toepassen van industrieel te vervaardigen bouwprodul<ten en gebouwdelen, ter verhoging

van de kwaliteit van de gebouwde omgeving. Op de antwoordkaart kunt u aangeven

of u geïnteresseerd bent in meer informatie over de activiteiten van Booosting.

BEDIUJf

I I ADRES

POSTCODE WOONPlAATS

I I TELEFOON

o Komt op 28 juni 1994, van 16.00 - 19.30 uur naar Rockwool in Roermond met ... personen. (zü pag. 15-16)

o Reservçert vast in de agenda: 22 september 1994 van 14.00 - 18.30 uur voor de PO Meeting in Eindhoven.

o Ontvangt graag informatie over participatie bij Booosting.

o Bestelt het boek

Participanten: Niet-participanten:

L

o 'Booosting in bedrijf (1992) o 'Tussen traditie en experiment' (1989)

f 25,00 f 39,50

Booosting

postbus 23000

3001 KA Rotterdam

.J

_M.n~i,in._ parti ei panten

Nieuwe participanten 1994 Cont actpersoon: Otto van Dijk

I Architektenburo Otto van Dijk

Archileklenburo ono van Dijk Architekrenburo Orro van Dijk is sinds 1979 als zelfsranclig bureau

Bredestraat 12 Pos tbus 1

gevestigd in Horssen in het land van Maas en Waal. Voor Otto van

Dijk is bouwen hetzelfde als het scheppen van spanning: 'architectuur

moet spannend zijn en. iets te zeggen hebben'. Het bureau staat bekend

om haar originele omwerpen. D e onrwerpen zijn frivool en licht, met

aandacht voor het ambachtelijke en veel belang hechtend aan een goede

6630 AA Ho rssen tel 08874 2144 fax 08874 - 2084 materiaalkeuze. In de visie van Van Dijkis de architect maatschappelijk

breed betrokken; architectuur begint niet bij het 'stoepje'.

Behalve actief als architect is van Dijk ook direct betrokken bij het onderwijs en doceert hij één dag

per week aan de Academie in Arnhem. Hij heeft zitting in de commissie Beeldende Vormgeving in

Nijmegen en is tevens lid van de Welstandscommissie van Arnhem.

Architektenburo Otto van Dijk verzorgt naast architecruuropdrachten ook stedebouwkundige- en

interieuropdrachten. Een scheiding tussen de hierboven-genoemde disciplines is iJl de visie van het

bureau ondenkbaar. Booosting stimuleert de samenwerking van diverse disciplines in de bouwen het

bouwen. De interesse voor produktontwild<eling en het bezig houden tOt de laatste 'detail', is

aanleiding voor een lidmaatschap bij Booosting geweest.

Architektenburo Visser en Beerman bv BNA Contactpersoon : ir Peter Couwenbergh

Schouwburgp l ein 12 - 15 Pos tb us 2855 3000 CW tel 010 fax 010

Rotterdam 411 78 14

- 414 51 32

Architektenburo Visser en Beerman is een bureau dat al 48 jaar zijn

diensten levert aan een breed scala opdrachtgevers. Voor ons staat

voorop dat de architect, wanneer de opdrachtgever sn'eeft naar een

optimale prijs-kwaliteit verhouding, de spil in het bouwproces moet

zijn. Aangezien het bureau hoort rot de grotere architectenbureaus in

Nededand zijn wij in sraat een volwaardig pa.kket aan diensten te

leveren: van planonrwikkeling, stedebouw en het opstellen van PvE's,

L

via ontwerp, bestekken, begroten en bouwmanagement tOt interieur­

onrwel'p, roezicht, onderhoud en beheer. Door een flexibele bUl'eallstructllllr en een per project

opgezette organisatie is het voor ons mogelijk zowel een rotaalpalcl<et van diensten te leveren als delen

daarvan. Naast grote utilitaire projecten realiseren wij ook particuliere woonhuizen.

De inzet en wens om de specifieke problemen van een opgave ook specifiek op te lossen en daarmee

het karal<teristieke van een project uit te drukken, daagt ons geregeld uit rot produktonrwikkeling of

een andere toepassing van reeds bestaande produkten. Daar we bij Booosting een vel'gelijkbare inzet

constateren, denken we door ons aan te sluiten een wederzijdse stimul.ans voor elkaar te kunnen zijn.

11

,

<J

.J

r

L

11 -, _~"J.I.hii,I. ____ c_o_l_o_f_o_n __ ---,

Booosting van Vollenhovenstraat 15'\ 010 4365741

Postbus 23000 300 I KA Rotterdam

colofon

010 4366315

AI/lleke vrm Dijk PlItricia Brol/wer Desigll

Dmkkerij Hmu Truijell lYfientejallulI, Mareel Vroom,jall Westra

Booosting bestuur

irjrm Wes/ra

ir E"ic VI'eedeuburgh irjollke Post

ir Mareel Vi'oom ir Bauke l-/oekstra BOl/l/erna il-jos Lobée Henk van Lnar/Joveu

TU Eindhoven

Archipel Onrwerpers

Post Ter Avest

Landmark Design & Technology

Hoogovens Groep

GE Plastics

Hubert-Jan Ilenket Architecten

Booosting participanten

AI/i,mee Europr Bik BO/IUJproduktm Bmkellllft'rit'llr Groep Bntynuel Kmkt'TlS m Kasten Vmi l.nmpl'11 Bmding Tee/mies Fabriek van Planflllerkm

H. van Dffm I:nitor GE Plastics

StructIlred Products Eltropr Hoeseh BOllwsysft'ml'11 Nederlalld Holee 5ysternm 6~ Componl'11t(// Hoogovens Grorp /ntttl filter S~~lI Nederumd Kömmerling BI'I/elllx II Krl'lls Knipr Bomilfrx NBM-Amsulland Woningbouw NYVA Nijmegen Oefatube Spaee StruetllrtS Pieterman Hardglas Plnstica Plant Polydak Polyl/onll Rei/Ja BlId,?!

Reynotrade Roekwoolf.npil/lls Sffdl'jNederlal/d 50mft Ntderlal/d ubb/I/k Nederullld UI/ieom Nederland Voorbij Groep t'Vilnis Wolvrg,1 Panrlm

I • Ad II/tf/ Brrlo /I/dustriill Drsign BrouuJrr + KOllillg Hollal/d Proct'SSillg l.al/dmark Drsifl/ 6- Tee/J1/olo~ Prodllkfcentrum TNO

ArcIJiprlOmu'erpm ArdJÎtrcfenburrau Böhtlillgk }tm Brouwer AssoCÎatrs CEPE7.ED Ouo II/tf/ Dijk Architrctenbllrt'ltll EGM ArdJÎft'ctrl/ Hllbrrt-jall Henkrf bnff archiuctm /MA 5u11lmis Arcbitretrnburrtlll M,mi

Voorzitter

Vice voorzitter

Secretaris

Penningmeester

Lid

Lid Lid

<I

Post Trr AVt'st Arcbitrctm 7] ïrn Drsign 7i/lls+Horsting Arcbifrct(1/ Vrrburg Hoogmdijk Architrktm Ar .. bitrktrl/buro Visser 6-Bunlllm ir Frank VtlI/ Wars.

Buro IJoor Archift'kfltllr ir Daan Prfrrs

Architrctm (1/ COTlSultffnts A&C ACN COmmlCUltrs ir j.D. Boot Corsmit Raadgrvrnd

/I/grnimrsburt'ffll Faeadr GrNir Comulf HtttJflf/1/a Odrit Hirnsch Enginrering Kantoor IJan dr Tork011lst KD/ConsulttllltS Nationale Wonil/graad Staalbollwil/stitltut H! Delft TU !:ïndho/Jrn H. dl' Wit Consultancy

•

L

Booosting verslag SNAM

De Wortels van de Architectuur: een

Neder landse ke us. . rUlme

D e Stichting Nederlandse Architectuur Manifestatie bestaat nog niet zo lang. Het was

in de dagen van de eerste beslllurswissel van Booos!Îng da l SNAM werd opgericht.

Booosting en SNAM zijn emotioneel met elkaar verbonden: het is he t nieuwe liefje van

Jan Brouwer, die daarvoor als vooni trer van Booosting opereerde. S AM wordr door de

owrheid gesubsidieerd om d\: archi tectuur de gelegenheid IC geven zich re presenteren.

Onlangs steu nde SNAM een initiarief van het honderd-jarige 5ty105, de ludenren

vereniging van de faculreir Bouwkunde in Delfl, om een aamal archi tcclllurstromingcn

nadrukkelijk onder de aandachr te brengen. Twee deskundigen uit het ci rcus van dc

architecluurkritiek waren uirgenod igd om de ederlandse Arch itectuur tegen het licht

te houden: Bekt/erten Bud}(U/flf/ vonden na rijp beraad zeven stromingen die ze konden

benoemen en \'oor/jen van bekende namen . SllIdenren werden uitgenodigd in een

workshop met de Verkorenen en hun disci pelen te werken aan speciaal voorbereide

projem:n. Een ideale gelegen heid als sllldenr oog in oog te komen staan met een

groorheid die is goedgekeurd door de Vereniging van Verenigde Critici. Uireindelijk bleek

voor een aamal Verkorenen de uitdaging re groor, re machrig of te bekrompen, zodar de

keuze moest worden beperkt tot C'hristÎfIflfUe, MfCfl1l00, Soetm', Weeberen Z Wflrts.

18 April begon het festival. Ik werd uilgenodigd aan de ratel van Zwarrsgroep. Een groep

met een hoog Booosringgehaite. De studenten werden geconfronteerd met een opgave

die al her bekende te boven gaar: Een toren als MijlPaal op de evenaar. 1648 m hoog

met verschillende klimaatzones. Een teken dat het gebrabbel kan weerstaan. Babel

dus toch weer. Maar nu als metafoor voor stroming, strijd en vooral optimisme. De

continuïteit van het scenario waarin voor het eerst si nds de batavieren de woorden bouwen en wonen

synoniem blijken wordr gesraatè:! met het voorb<.."c1d dat Weeber ooit maakte voor 2050: professionele

zwemmers en autocoureurs als 24 uurs vermaak voor degenen die het amusemenr slechts vanuit de

zijlijn erv;uen. Wij zullen dus skiërs moeten inhuren die zich op lagere nivt'aus zullen transformeren

ror surfers: amfibieën van de toekomst die het scenario zullen opsieren.

De roren wordr verdeeld in secties van 200 meter. Dl: student ontwerpt l."en gedeelre van de toren dar

behoorr tOL een sectie. Hoeveel wordr daarvan voorgeprogramcerd, hoevecl leggen we daarvan vasr?

Verjongen? Metabolistische structuur? Newton. Booreiland. Rek. Grid. Invulling. Stramien.

Moduul. 25 meter. Drie torens. 75,,75 cm. Ruitjespapier. Kernen. Warboel. Chaos. Er komen

vier tot vijf groepen studenten. Dat wil zeggen een student per honderd meter. Het model in de

~..:haa l 1:500 (3,3 m hoog) reist na afl(lop het land door vergezdd van een zwaa rl ijvig logboek dal als

een nier vertaalde Statenbijbel het ontwerpproces openbaart. Cam dat zien, gaat dat zien.

De happening vond plaats onder de titel Vfln Ruimte tM Rizoom met als bijwnder thema De

ofldmllglijkl' Lichtheid VIIII het B/'Stflflf/. Een begeleidend gd ijkluidcnd boekwerk is bij 0 I 0 versdlenen.

Voor hen die denken dar er niets loos is in de ec\erlandse Architectuur een ideale gelegenheid om

7.ich te laren bijpraten. jfl71 WeSl7w <I

..,

.J

• Programmatische

Technologie

L

Op grond V311 de Kaderwet verstrekkil1g

financiële middelen E.Z kal1 aan ol1dememers

alleen subsidie verstrekt worden op grond van een

Algemene Maatregel van Bestuur of en

ministeriële regeling. Voor regelingen met een

budget val1 meer dan f 20 miljoen moet een

algemene Maatregel van Bestuur gemaakt

worden, die ill het Staatsblad gepubliceerd

wordt. De procedure voor totstandkomil1g van

een Algemene Maatregel van Bestuur is zwaarder

omdat de Raad van State gehoord moet worden.

Het was de bedoeling aJle bestaande subsidie­

regelingen van E.Z. vóór 1 april 1994 onder de

Kadelwet te latel1 vallen. Voor sommige

regelingen is dit niet gehaald.

Dit geldt ook voor de Subsidieregeling

Programmatische Bedrijfsgerichte Technologie

Stimulering (PBTS). Normaal werden de

programma's voor de PETS in maart bekend

gemaal<t, waarna in de maanden mei tlm juli

projectvoorstellen konden worden ingediend.

Nu echter nog geen Algemene Maatregel van

Bestuur is vastgesteld, zijn er ook nog geen

programma's gepubliceerd. Wel is voorlopig

bekend gemaakt wat de sluitingsdata zullen zijn:

• biotechnologie

11 juli 1994

• materiaaltechnologie

22 augustus 1994

• milieutechnologie

19 september 1994

De programma's zullen alleen openstaan

voor haa/baarheids- en onderzoeks-projecten.

Materiaal- cn milieutechnologie zijn voor

Booosting de meest aansprekende programma's.

,

Bedrijfsgerichte Stimulering

Bij materiaaltechnologie gaat het om projecten

waarmee het rendement en de betrouwbaarheid

van nieuwe of verbeterde materialen of nieuwe

verbeterde velwerkings- en bewerkings­

technieken worden vergroot ten behoeve van

industriële produktie.

Het milieuprogrmnma stimuleert projecten die

bijdragen aan de vermindering van de milieu­

belasting of de verlaging van de kosten van

milieubeheer. Toe de PBTS programma's

behoorde in voorgaande jaren ook een

programma informatie-technologie.

Dir programma zal in 1994 opgenomen worden

in een aparce subsidieregeling. Deze subsidie­

regeling 7A1 1 vier aandachtsgebieden hebben:

• geavanceerde IT -systemen

5 seprember 1994

.uiebcsecdingcn aan onderzoeksinstellingen

10 oktober 1994

• brandtetoepassingen

4 juli en 10 o/uober 1994

• telematica

JO oktober 1994

Er komen drie soorten projecten voor subsidie in

aanmerking: onderzoeksprojecten, pilotprojecten

en branchepl'Ojeèten. Ten rijde van de

verspreiding van de nieuwsbrief zal meer

informatie beschikbaar zijn over de programma's.

? Indien u nadere informatie wenst, kunt u contact

opnemen met Pouwer & Schrettlen, subsidie­

adviseurs re Rorrerdam 010-452 11 22.

<l

.J

•

L

dinsdag 28 juni 1994

_:J.i"'~i,in._L-----,-b_i ,,-j ..::..e_e_n_k_o_m_s_t_---'

Bezoek aan . 1 n

Rockwool Roermond

Lapinus

Rockwool is 's werelds grootste producent van steenwolprodukten . Als zelfstandige onderneming is ze lid van de Rockwool International AIS groep , waarvan het moederbedrijf zich in Denemarken bevi ndt . Achter de Rockwool Benel ux Hol di ng staan 5 dochter-ondernemingen waar zo'n 1.300 mensen zich bezighouden met produktie en toepassingen van steenwol . Rockwool Lapinus is producent en levert thermische isolatie . Hier worden onder andere de sterkte ei genschappen van Con rock onderzocht en wordt veel aandacht besteed aan de druk . trek en afschuiving van het materiaal. Rockwool Rockfon richt zich op akoestische isolatie en plafonds. Rockwool Grodan maakt teelt op steenwol mogelijk door de produktie van groeimedia voor kassenbouw, Rockwaal Fi bres levert losse vezels , onder andere voor de vervanging van asbest , maar ook als toeslagstof in kunststoffen en asfalt. Rockwool Rockpanel tenslotte levert gevelbeplating .

15

H et bedrijf in Limburg maakt dc stcenwol van

diabaas, een vulkanisch gesreeme. Steenwol heen

goede thermische en akoestische isolatie­

eigenschappen, is onbrandbaar en een mineraal

produkt.

Rockwool L-tpinus 1.11 op 28 juni als gastheer

optreden en de nieuwste ontwikkelingen bij

Rockwool prcscnreren: Rockpanel en Conrock.

Rockpanel gevelbekleding is duurzaam als steen

en gemakkelijk als hoU( te verwerken. Het is in

talrijke uitvoeringen en toepassingsmogelijk­

heden te verkrijgen . De CT panelen zijn

volledig damp-open waardoor condensalie tol

het verleden hoorr; gevemileerde gevels zij n niet

langer meer noodzakelijk.

,

..J

r 11

n "" ,nV."" lt' L"'VU . .lI""C, is er aandacht

15.30 Aankomst /

15.45 'Introductie' door ir jan Westm, Voorzitter van her Bestuur van B-6oosd ng,

Docent produkcie[echnologie aan de Facll rei t Bouw ~lInde , TU! Eindhoven

16.00 'Rockwool'

door de heer mr Hans Ververs, Algemeen Manager Conrock

t6. I 5 'Conrock'

door de heer iI)ohan Riezebos, Markering/Productmanager

16.30 'Rockpanel'

door de heer ingj an Ho/tslag, Productmanager

16.45 Korte pauze en indeling groepen voor rondleid ing

17.00 'De produktie'

rondleiding door de f.1brick

18.00 Broodje

I 9.00 'Tegenlezing' door de heer ir Mam·ten Enge/man

Maatschap Engelman Houben Architectcn/Ingenicurs

19.30 Discussie + einde

Indien u bij deze bijeenkomst aanwezig wilt zijn, vuwekco wij u om de antwoordkaart achter in deze nieuwsbricfiDgevuld aan Booosting te retourneren. Er kunnen maximaal SS personen deelnemen.

11

,

<J