book huuhdiin uvchnii tsogts management new

ÃÀÐ×ÈÃ

I ÕÝÑÝÃ: Õ¯¯ÕÄÈÉÍ ªÂ×ÍÈÉ ÖÎÃÖ ÌÅÍÅÆÅÌÅÍÒ................................................... 1 БҮЛЭГ 1 ӨВЧНИЙ ЦОГЦ МЕНЕЖМЕНТИЙН ҮЙЛ ЯВЦ........................................................ 3 БҮЛЭГ 2: ÎÍÎÂЧÒÎÉ ÝÌЧÈËÃÝÝ ÎÍÎØËÎÃÎÎÍÛ Õ¯ÑÍÝÃÒÈÉÃ ÑÎÍÃÎÕ.......................................................................................... 6 БҮЛЭГ 3: ÕªÖÌ-èéí õ¿ñíýãò¿¿ä áîëîí ¿çëýãèéí ìàÿãòóóäûã àøèãëàõ .............................................................................................. 7 II ХЭСЭГ: 2 ÑÀÐÀÀÑ 5 Õ¯ÐÒÝËÕ ÍÀÑÍÛ Õ¯¯ÕÄÈÉÍ ªÂ×ÍÈÉÃ ¯ÍÝË, ÀÍÃÈË....... 11 Б¯ЛЭГ 4: Х¯¯ХДИЙÍ ªÂ×ÍÈÉÃ ¯НЭЛ, АНГИЛ.................................................................... 13 Б¯ЛЭГ 5: ªВЧТЭЙ Õ¯¯ÕÝÄ ЭМНЭЛЭГТ ИРЭХЭД............................................................... 14 Á¯ËÝÃ 6: АЮУЛТАЙ ЕРªНХИЙ ШИНЖ¯¯Д.......................................................................... 17 Á¯ËÝÃ 7: ХАНИАЛГА БУЮУ АМЬСГАЛ СААДТАЙ ШИНЖ................................................. 20 Á¯ËÝÃ 8: СУУЛГАЛТ................................................................................................................ 28

Á¯ËÝÃ 9: ХАЛУУРАЛТ............................................................................................................. 36 Á¯ËÝÃ 10: ЧИХНИЙ ªВЧИН.................................................................................................... 46 Á¯ËÝÃ 11: ТУРААЛ, ЦУС БАГАДАЛТ...................................................................................... 50 Á¯ËÝÃ 12: Х¯¯ХДИЙН ДАРХЛААЖУУЛАЛТЫН БАЙДАЛ..................................................... 57 Á¯ËÝÃ 13: БУСАД ªВЧНИЙГ ¯НЭЛЭХ................................................................................... 61 III ХЭСЭГ: НЭГ ДОЛОО ХОНОГООС ХОЁР САР ХҮРТЭЛХ НАСНЫ ХҮҮХДИЙН ӨВЧНИЙГ ҮНЭЛ, АНГИЛ......................................................................................... 63 Б¯ЛЭГ 14: ¯НЭЛЭХ БА АНГИЛАХ ТУХАЙ ОЙЛГОЛТ............................................................ 65 Б¯ЛЭГ 15: НЯРАЙ Х¯¯ХДИЙН ªÂ×ÍÈÉÃ ¯НЭЛЭХ, АНГИЛАХ........................................... 67 IV ХЭСЭГ: ЭМЧИЛГЭЭГ ТОГТОО............................................................................................... 85 Б¯ЛЭГ 16: ЭМЧИЛГЭЭГ ТОГТОО........................................................................................... 87 Б¯ЛЭГ 17: ЭМНЭЛЭГТ ХЭВТ¯¯ЛЭХИЙН ªМНª ХИЙХ ШААРДЛАГАТАЙ ЯАРАЛТАЙ ЭМЧИЛГЭЭГ ТОГТОО...................................................................... 90

Б¯ЛЭГ 18: ЭМНЭЛЭГТ ЯАРАЛТАЙ ХЭВТ¯¯ЛЭХ ШААРДЛАГАГ¯Й ªВЧТНИЙ ЭМЧИЛГЭЭГ ТОГТООХ......................................................................................... 92

V ХЭСЭГ: Х¯¯ХДИЙГ ЭМЧИЛ.................................................................................................... 95 Б¯ЛЭГ 19: ЭМЧИЛГЭЭНИЙ ТУХАЙ ОЙЛГОЛТ...................................................................... 97 Б¯ЛЭГ 20: ЭМНЭЛЭГТ ЯАРАЛТАЙ ХЭВТ¯¯ЛЭХ.................................................................. 98 Б¯ЛЭГ 21: УУЛГАХ ЭМИЙГ ТОХИРУУЛАН СОНГОХ............................................................ 102 Б¯ЛЭГ 22: ХЭСЭГ ГАЗРЫН ХАЛДВАРЫГ ЭМЧЛЭХ............................................................. 107

Б¯ЛЭГ 23 : СУУЛГАЛТАНД ШИНГЭН ИЛ¯¯ ªГªХ БА ¯РГЭЛЖЛ¯¯ЛЭН ХООЛЛО........ ....................................................................... 108

Б¯ЛЭГ 24: ДАРХЛААЖУУЛАЛТ............................................................................................... 118 VI ХЭСЭГ: ОЙЛГОЛЦОХ БА ЗªВЛªХ....................................................................................... 121 Б¯ЛЭГ 25: ХАРИЛЦААНЫ УР ЧАДВАРЫГ САЙН ЭЗЭМШИХ.............................................. 123 Б¯ЛЭГ 26: ГЭРТЭЭ ЭМ УУЛГАХЫГ ЭХЭД ЗААЖ, ЗªВЛª................................................... 128 Б¯ЛЭГ 27: ХЭСЭГ ГАЗРЫН ХАЛДВАРЫГ ГЭРТЭЭ ЭМЧЛЭХИЙГ ЭХЭД ЗАА..................... 131 Б¯ЛЭГ 28: ЭХЭД ХªХªªР ХООЛЛОХ ТУХАЙ ЗªВЛª......................................................... 138 Á¯ËÝÃ 29: Õ¯¯ÕÄИÉÍ ÕÎÎËËÎËÒÛÍ ÒÀËÀÀÐ ªÃªÕ ÇªÂËªÃªª................................... 141 Á¯ËÝÃ 30: ÝÕ×¯¯ÄÝÄ ÕÝÇÝÝ ИÐЖ ¯Ç¯¯ËÝÕ ÁÎËÎÍ ÒÝÄÍИÉ ÝÐ¯¯Ë ÌÝÍÄИÉÍ ÒÀËÀÀÐ ÇªÂËªÃªª ªÃªÕ.................................................. 150 VII ХЭСЭГ: ДАВТАН ¯ЗЛЭГ......................................................................................................... 153 Б¯ЛЭГ 31: ДАВТАН ¯ЗЛЭГ...................................................................................................... 155 Б¯ЛЭГ 32: ªВЧТЭЙ НЯРАЙГ ДАВТАН ¯ЗЭХ, ЭМЧЛЭХ....................................................... 170

___________________Õ¯¯ÕÄÈÉÍ ӨВЧНИЙ ЦОГЦ МЕНЕЖМЕНТИЙН ҮЙЛ ЯВЦ

- 1 -

I ÕÝÑÝÃ

Õ¯¯ÕÄÈÉÍ ªÂ×ÍÈÉ

ÖÎÃÖ ÌÅÍÅÆÅÌÅÍÒ

Õ¯¯ÕÄÈÉÍ ӨВЧНИЙ ЦОГЦ МЕНЕЖМЕНТИЙН ҮЙЛ ЯВЦ ___________________

- 2 -


- 3 -

БҮЛЭГ 1 ӨВЧНИЙ ЦОГЦ МЕНЕЖМЕНТИЙН ҮЙЛ ЯВЦ ªâ÷íèé öîãö ìåíåæìåíò íü ýìíýëç¿éí ýíãèéí øèíæ áîëîí íîòîëãîîò ýì÷èëãýýíä òóëãóóðëàäàã. Õýäèéãýýð ýìíýëç¿éí øèíæ îëîí áàéäàã ÷ øààðäëàãà õàíãàõ øèíæ íü òóí õîìñ áàéäàã. Èéì øèíæèéã ñîíãîõäîî øèíæýý÷ ýìíýëç¿é÷äèéí ñàíàë, ñóäàëãààíû ¿ð ä¿í, ìýäðýã áîëîí ºâºðìºö ÷àíàð õîîðîíäûí çîõèñò òýíöýë çýðãèéã õàðãàëçàíà (Õ¿ñíýãò 1). Ýì÷èëãýý íü æèíõýíý îíîøëîãîîíîîñ èë¿¿òýéãýýð ¿éë àæèëëàãààíä ÷èãëýñýí àíãèëëûí äàãóó áîëîâñðîãäñîí áàéíà. Ýì÷èëãýý íü àíãèëàë á¿ðò, ºâ÷èíä òîõèðñîí áàéäàã. ÕªÖÌ (Õ¿¿õäèéí ªâ÷íèé Öîãö Ìåíåæåìåíò)-èéã 1 äîëîî õîíîãòîéîîñ 5 íàñ õ¿ðòýëõ íÿðàé áîëîí áàãà íàñíû ºâ÷òýé õ¿¿õýä ¿çäýã ýì÷, ñóâèëàã÷, ýìíýëãèéí àæèëòàí àøèãëàõ áîëîìæòîé. Ýíý óäèðäàìæèéã ýð¿¿ë ìýíäèéí àíõàí øàòíû ýìíýëýã, ýð¿¿ë ìºíäèéí òºâ, íýãäñýí ýìíýëãèéí àìáóëàòîðèä àøèãëàõàä òîõèðîìæòîé. ÕªÖÌ-èéí ãàðûí àâëàãàä ºâ÷íèé óëìààñ ýìíýëýãò õ¿ðãýãäñýí õ¿¿õäèéã õýðõýí àñðàõ ýñâýë õ¿¿õäèéí ºñºëòèéí ¿éë ÿâöûã õÿíàõààð õèéãäýæ áóé ýì÷èéí äàâòàí ¿çëýãèéã õýðõýí ÿâóóëàõ òóõàé òîäîðõîé áè÷ñýí áàéäàã. Ò¿¿í÷ëýí ýíý ãàðûí àâëàãàä õ¿¿õäèéí ºâ÷ëºëèéí åðºíõèé øèíæ òýìäýã, (íÿðàé õ¿¿õäýä ýëáýã òîõèîëääîã íÿíãèéí õàëäâàð) çîíõèëîí òîõèîëääîã ºâ÷í¿¿ä, õîîë òýæýýëèéí äóòàãäàë, öóñ áàãàäàëò áîëîí áóñàä õîëáîãäîëòîé àñóóäëûã ýíãèéíýýð òîäîðõîéëîõ òàëààð çààâàð÷èëãàà ºãñºí. Ýíý ãàðûí àâëàãàä ýì÷èëãýýíýýñ ãàäíà óã ºâ÷íººñ ñýðãèéëýõ çààâàð çºâëºìæ áàãòñàí áàéãàà. Ýíýõ¿¿ ÕªÖÌ-èéí ãàðûí àâëàãà íü òàíûã àñðàí õàìãààëàã÷òàé íü ÿðèëöëàãà õèéõ, ýìíýëç¿éí øèíæ òýìäãèéã íàðèéí òîãòîîõ, òîõèðñîí ýì÷èëãýýã ñîíãîõ, çºâëºãºº ºãºõ, ñýðãèéëýõ àðãà õýìæýýã àâàõàä òóñàëíà. ÕªÖÌ-èéí ¿éë ÿâö íü äàðààõ á¿ðýëäýõ¿¿í õýñãýýñ á¿ðäýíý.

• Ýõëýýä àþóëòàé åðºíõèé øèíæ òýìäãèéã (íÿðàé õ¿¿õäýä íÿíãèéí õàëäâàð áàéæ áîëçîøã¿éã) õÿíàæ ¿çýõ, åðºíõèé íºõöºë áàéäëûí òàëààð àñóóëò òàâèõ, õ¿¿õäèéã ¿çýõ, õîîë òýæýýëèéí áîëîí äàðõëàëûí áàéäëûã õÿíàõ çýðãèéã ¿íýëýõ çàìààð õ¿¿õäèéí áàéäëûã òîäîðõîéëæ ºãºõ. Ýíý ¿íýëãýýíèé òîäîðõîéëîëòîíä õ¿¿õäèéã áóñàä ºâ÷èí õàâñàðñàí ýñýõèéã òîãòîîíî.

• Õ¿¿õäèéí ºâ÷íèéã àíãèëàõäàà ãóðâàí ºíãººð ÿëãàñàí òîãòîëöîîã àøèãëàäàã. Ó÷èð íü èõýíõ õ¿¿õä¿¿ä íü õàâñàðñàí ºâ÷èíòýé áàéäàã áà ºâ÷èí á¿ð íü äàðààõ áàéäëààð àíãèëàãääàã. - ßàðàëòàé ýì÷èëãýý øààðäëàãàòàé (ÿãààí) - Ýìèéí ýì÷èëãýý, çºâëºãºº øààðäëàãàòàé (øàð) - Ãýðèéí íºõöºëä òîõèðñîí ýíãèéí çºâëºãºº øààðäëàãàòàé (íîãîîí)

• Äýýðõ áàéäëààð àíãèëñíû äàðààãààð òóõàéí õ¿¿õäýä òîõèðñîí ºâºðìºö ýì÷èëãýýã ñîíãîíî. Õýðýâ óã õ¿¿õäýä ÿàðàëòàé ýì÷èëãýý õýðýãòýé áîë ºâ÷òíèéã øèëæ¿¿ëýõèéí ºìíº õîëáîãäîõ ýì÷èëãýý õèéíý. Õýðýâ õ¿¿õäèéã ãýðèéí íºõöºëä ýì÷ëýõ áîëáîë òóõàéí õ¿¿õäýä òîõèðñîí ýì÷èëãýýíèé íýãäñýí òºëºâëºãºº çîõèîæ ýì÷èëãýýíèé ýõíèé õýñãèéã õèéõ,

Õ¿ñíýãò 1. Ìýäðýã ÷àíàð áàºâºðìºö ÷àíàð

Ìýäðýã áà ºâºðìºö ÷àíàð ãýñýí õýìæèãäýõ¿¿í íü òóõàéí øèíæ òýìäãèéã ¿íäýñëýí îíîøëîõ àëòàí æèøèã áîëäîã áºãººä ìýäðýã áà ºâºðìºö ÷àíàð 100% äºõºõ òóñìàà îíîøëîëò íü òºäèé ÷èíýý áàòàëãààæèíà. Ìýäðýã ÷àíàð íü òóõàéí ñîíãîñîí øèíæèä òóëãóóðëàí îíîøëîõ õàðüöàà/õóâü. ººðººð óã ºâ÷íèéã òóõàéí øèíæýýð îíîøëîõûã ìýäýðíý ãýäãèéã èëýðõèéëýõ õýìæèãäýõ¿¿í. Ìýäðýã ÷àíàð=æèíõýíý ýåðýã/æèíõýíý ýåðýã+õóóðàì÷ ñºðºã. ªâºðìºö ÷àíàð íü òóõàéí ºâ÷íèéã îíîøëîõîä ýíý øèíæ èëðýýã¿é òîõèîëäîëä õýäýí õóâèàð ¿ã¿éñãýñíèéã èëýðõèéëñýí õýìæèãäýõ¿¿í. ªâºðìºö ÷àíàð=æèíõýíý ñºðºã/æèíõýíý ñºðºã + õóóðàì÷ ýåðýã


- 4 -

äàðõëààæóóëàëò õèéãäýýã¿é õ¿¿õäèéã äàðõëààæóóëàëòàíä õàìðóóëàõ õýðýãòýé.

• Ïðàêòèêèéí ýì÷èëãýý íü àñðàí õàìãààëàã÷èä íü õ¿¿õäýä ýì óóëãàõ, ãýðèéí íºõöºëä õ¿¿õäèéã òàðèàãààð õýðõýí ýì÷ëýõ çààâàð÷èëãàà áàéäàã. Ýì÷, ñóâèëàã÷èä ýíý ýì÷èëãýýã ìºðäñºíººñ õîéø òîäîðõîé õóãàöààíû äîòîð äàâòàí ¿ç¿¿ëýõ áîëîí ÿìàð íýã øèíæ òýìäýã èëýðâýë ýìíýëýãò õàíäàõûã çºâëºäºã.

• Õîîëëîëòûí áàéäëûã òîãòîîæ, ¿íýëýõ, ¿¿íä õºõººð õîîëëîëòûí ¿íýëãýý áàãòñàí. Õîîëëîëòûí òàëààð àñóóäàë ãàðâàë ýõýä ýð¿¿ë ìýíäèéí çºâëºãººã õàìòàòãàí ºãíº.

• Òîãòîîñîí õóãàöààíä õ¿¿õäèéã ýìíýëýãò àâ÷ðàõàä äàðààãèéí øàòíû ýì÷èëãýýã õýëæ ºãºõ áà øààðäëàãàòàé òîõèîëäîëä õ¿¿õäèéã äàâòàí ¿çëýãò õàìðóóëàõ õýðýãòýé.

ÕªÖÌ-èéí ãàðûí àâëàãà íü ºâ÷òýé õ¿¿õäèéã ýìíýëýãò àâ÷èð÷ ¿ç¿¿ëýõ ¿íäñýí øàëòãààíóóäûã á¿ðýí õàìðàõã¿é ãîë ÷èãëýëèéã íü òîäîðõîéëæ ºãäºã. Õàðèí àðõàã ºâ÷èíòýé áîëîí ¿¿íä äóðüäàãäààã¿é ºâ÷òýé õ¿¿õäèéã äàâòàí ¿çëýãò õàìðóóëàõäàà ýíä çààãäààã¿é ºâºðìºö ýì÷èëãýý õèéâýë çîõèíî. Ìºí ýíý ãàðûí àâëàãàä ÿàðàëòàé òóñëàìæ øààðääàã ãýìòëèéí òàëààð äóðüäààã¿é áîëíî. Õýäèéãýýð ÄÎÕ-ûã îíöãîéëîí àâ÷ ¿çýýã¿é ÷ ýì÷èëãýý îíîøëîãîîíû ãàðûí àâëàãàä ÕÄÕÂ-ûí õàëäâàð àâñàí õ¿¿õýä íü äýýðõè ºâ÷í¿¿äèéí àëü íýãòýé õàâñàðñàí áàéâàë òýð õ¿¿õäèéã áóñàä ÿã òèéì ºâ÷èí àâñàí õ¿¿õýäòýé àäèë ýì÷èëíý. Ýíý íîìîíä çààñàí ýì÷èëãýýíèé æèøèã íü òóõàéí õ¿¿õäýä òîõèðîõã¿é, õ¿¿õýä òóðààëòàé ýñâýë ýìíýëýãò îëîí äàõèí èðñýí áàéâàë ýìíýëýãò õýâò¿¿ëæ òóñãàé ýì÷èëãýý õèéíý. Òóõàéí ãýð á¿ë õýäèé ÷èíýý öàã àëäàëã¿éãýýð ºâ÷èëñºí õ¿¿õäýý ýìíýëýãò ¿ç¿¿ëíý, òºäèé ÷èíýý ¿ð ä¿íòýé ýì÷ëýãäýíý. Õýðýâ õ¿¿õäýý òóéëä íü õ¿ðòýë õ¿íäð¿¿ëñýí, ýñâýë ìýðãýøñýí ýìíýëãèéí ìýðãýæèëòýíä ¿ç¿¿ëýõã¿é áîë ýíäýõ ÷ ýðñäýë áàéäàã. Òèéìýýñ ýöýã ýõýä ºâ÷òýé õ¿¿õäýý õýðõýí ýì÷ëýõ àðãà áàðèëûã çààæ ñóðãàõ íü ýíýõ¿¿ ìåíåæìåíòèéí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã áîëäîã. Ìåíåæìåíò íü 2 ººð á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýãòýé. Íýã íü 1 äîëîî õîíîãîîñ 2 ñàð õ¿ðòýë, íºãºº íü 2 ñàðòàéãààñ 5 íàñ õ¿ðòýë. 2-ð á¿ëýãò áàéãàà õ¿ñíýãòýýñ òà õýðõýí çºâ ýì÷èëãýýãýý ñîíãîõûã ñóðíà.


- 5 -

Öîãö ìåíåæìåíòèéí ¿éë ÿâöûí ä¿ãíýëò

Àíõàí øàòíû ýìíýëýãò õàíäàæ áàéãàà 1 äîëîî õîíîãîîñ 5 íàñ õ¿ðòýëõ ºâ÷òýé õ¿¿õäýä

Õ¿¿õäèéí ºâ÷íèé áàéäëûã ¿íýëýõ: àþóëòàé åðàíõèé øèíæ¿¿äèéã (íÿðàéä íÿíãèéí áàéæ áîëçîøã¿é õàëäâàð) øàëãàíà. Èëýð÷ áàéãàà øèíæ òýìäãèéí òàëààð àñóóíà. Ýíý øèíæ òýìäýã á¿ðòãýãäâýë öààø íü àñóóíà. Õîîë òýæýýë, ðàõèò, äàðõëààæóóëàëò, À àìèíäýìèéí õàíãàëòûí áàéäëûã áîëîí áóñàä ºâ÷í¿¿äèéã òîäðóóëæ àñóóíà.

ªíãººð ÿëãàñàí ãóðâàë ñèñòåìèéã àøèãëàí õ¿¿õäèéí ¿íäñýí øèíæ òýìäýã áîëîí ò¿¿íèé õîîëëîëò äýýð ¿íäýñëýí õ¿¿õäèéí ºâ÷ëºëèéí áàéäëûã àíãèëíà.

Õýðýâ ÿàðàëòàé ýì÷èëãýý øààðäëàãàòàé áîë

Õýðýâ ÿàðàëòàé ýì÷èëãýý øààðäëàãàã¿é áîë

Òóõàéí õ¿¿õäèéí ºâ÷íèé àíãèëàëä òîõèðñîí ÿàðàëòàé ýì÷èëãýýã òîäîðõîéë

Õ¿¿õäèéí ºâ÷ëºëèéí àíãèëàëä òîõèðñîí ýì÷èëãýýã òîäîðõîéë. Òóñãàé ýì÷èëãýýíèé àðãà áîëîí øààðäëàãàòàé çºâëºãººã òîäîðõîéë

Õ¿¿õäèéã ýì÷èëíý. Øààðäëàãàòàé áàéãàà ÿàðàëòàé ýì÷èëãýýã õèéæ ýõýë.

Õ¿¿õäýä øààðäëàãàòàé áàéãàà ìýäýýëëýýð õàíãàíà. Õ¿¿õýä àñðàìæëàã÷èä ýì÷èëãýýíèé øààðäëàãàòàé áàéäëûã òàíèóëíà. Õ¿¿õýä àñðàìæëàã÷èéí àéäñûã àðèëãàæ àëèâàà àñóóäëûã óõààëãààð øèéäýõ, ýì÷èëãýýã áè÷èæ çºâºëãºº ºãººä õ¿¿õäèéã àñðàõ ñóâèëàõ òàëààð ìýäýýëýë ºã

Õ¿¿õäèéã ýì÷ëýõ: Õ¿¿õäýä óóõ ýìèéí ýõíèé òóíã ºãººä äàðààãèéí óóõ ýìèéã ÿìàð òóíãààð, õýäèé õóãàöààíä ÿàæ ºãºõ, ãýðèéí íºõöºëä òàðèàãààð õýðõýí ýì÷ëýõèéã àñðàí õàìãààëàã÷èä çààæ ñóðãàäàã. Øààðäëàãàòàé òîõèîëäîëä äàðõëààæóóëàëò õèéíý.

Ýõýä çºâºëãºº ºãºõ: Õ¿¿õäèéí õºõººð õîîëëîëòûí áàéäëûã ¿íýëýí, õîîëëîõîä òîõèîëäîæ áóé áýðõøýýëèéí òàëààðõ àñóóäëûã øèéäâýðëýíý. ªâ÷íèé ¿åýð õîîëëîëò áîëîí øèíãýíèé íºõºëòèéã õýðõýí õèéõ, äàâòàí ¿çëýãò õýðõýí õàìðóóëàõ, ýõýä ººðèéíõ íü ýð¿¿ë ìýíäèéí òàëààð çºâºëãºº ºãíº.

Äàâòàí ¿çëýã: Õ¿¿õýä õýñýã õóãàöààíû äàðàà ýìíýëýãò èðýõýä äàâòàí ¿çëýã õèéíý. Øààðäëàãàòàé áîë õ¿¿õäèéí òóõàéí ¿åèéí áàéäëûã äàâòàí ¿çýæ ºâ÷íèé áàéäëûã òîäîðõîéëíî.


- 6 -

БҮЛЭГ 2 ÎÍÎÂЧÒÎÉ ÝÌЧÈËÃÝÝ ÎÍÎØËÎÃÎÎÍÛ ÕҮÑÍÝÃÒÈÉÃ ÑÎÍÃÎÕ

ÕªÖÌ-ûí ýì÷èëãýý îíîøëîãîîíû ¿éë ÿâö íü óÿëäàà õîëáîî á¿õèé õ¿ñíýãò¿¿äèéí íèéëáýð áºãººä òýäãýýð íü õýðýãæ¿¿ëýõýä øààðäàãäàõ ìýäýýëëýýð õàíãàõ áîëîí ýì÷èëãýýíèé àðãà çàì àëõàìóóäûí äýñ äàðààëëûã õàðóóëíà. Ýíý õ¿ñíýãò¿¿äèéí íèéëáýð íü ÕªÖÌ-èéí õ¿ñíýãòýä øèëæñýí áàéäàã áºãººä ýíý íü òàíû ýì÷èëãýý îíîøëîãîîíû ¿éë ÿâöûã õýðýãæ¿¿ëýõýä òóñàëíà. ÕªÖÌ-èéí õ¿ñíýãò íü 2 ñàðààñ 5 õ¿ðòýëõ íàñòàé ºâ÷òýé õ¿¿õäèéã ýì÷ëýõ 3 àðãûã áàãòààäàã (ºâ÷íèéã ¿íýëýõ, àíãèëàõ, ýì÷ëýõ) áºãººä òóñãàé ººð íýã á¿ëýã íü 1 äîëîî õîíîãîîñ 2 ñàð õ¿ðòýëõ õ¿¿õäèéã ýì÷ëýõýä ÷èãëýãäñýí áàéäàã. Èõýíõ ýìíýëýã õ¿¿õä¿¿äèéã á¿ðòãýäýã áà ºâ÷òýé õ¿¿õäèéã ººð øàëòãààíààð òóõàéëáàë õ¿¿õäèéí ýð¿¿ë ìýíäèéí ¿çëýã, äàðõëààæóóëàëò, ãýìòëèéí óëìààñ èðñýí ýñýõ øàëòãààíóóäûã á¿ðòãýäýã. Àëèâàà øàëòãààíû óëìààñ õ¿¿õäýý àâ÷èð÷ áàéãàà ýõ íü òàíààð òóñëóóëàõààð èòãýæ íàéääàã ó÷ðààñ òà õ¿ñíýãòèéã îíîâ÷òîé ñîíãîõûí òóëä õ¿¿õäèéí íàñûã ñàéí ìýäýýðýé. Äàðàà íü íºõöºë áàéäëûã ¿íýëýõ ¿éë ÿâöûã õýëýýðýé. Ýìíýëýãò ºâ÷íèéã á¿ðòãýõ ÿâö äýýð ¿íäýñëýí áóñàä ìýäýýëýë á¿ðòãýãäýýã¿é òîõèîëäîëä íýð, íàñûã äàõèí àñóóãààðàé. Õ¿¿õäèéã àëü íàñíû àíãèëàëä îðæ áàéãààã çºâ òîãòîî.

- 1 äîëîî õîíîãîîñ 2 ñàð õ¿ðòýë - 2 ñàðòàéãààñ 5 íàñ õ¿ðòýë

5 õ¿ðòýë íàñíû õ¿¿õýä ãýäýã íü òóõàéí õ¿¿õýä ºíººäºð 5 íàñ õàðààõàí õ¿ðýýã¿é áàéãàà æèøýý íü, 4 íàñ 11 ñàðòàé, 29 õîíîãòîé õ¿¿õýä îðîõ áà 5 íàñòàé õ¿¿õýä îðîõã¿é. ªíººäºð ÿã 2 ñàðòàé õ¿¿õýä 2 ñàðààñ 5 íàñ õ¿ðòýëõ íàñíû àíãèëàëä îðíî. 2 ñàðààñ 5 íàñ õ¿ðòýëõ ºâ÷òýé õ¿¿õäèéí ýì÷èëãýý, îíîøëîãîîíû ¿éë ÿâö íü äîð äóðüäñàí 3 õ¿ñíýãòèéã îðóóëäàã.

• Õ¿¿õäèéí ºâ÷íèéã ¿íýëýõ • Õ¿¿õäèéã ýì÷ëýõ • Ýõýä çºâëºõ

Õýðýâ õ¿¿õýä 2 ñàð õ¿ðýýã¿é áîë óã õ¿¿õäèéã íÿðàé õ¿¿õäýä îðóóëíà. 1 äîëîî õîíîãîîñ 2 ñàð õ¿ðòýëõ õ¿¿õäèéí ýì÷èëãýý íü áóñàä õ¿¿õäèéíõýýñ ººð áàéäàã. Èéìýýñ ¿¿íèéã äîîðõ íýð á¿õèé ººð õ¿ñíýãòýíä òîäîðõîéëîí ãàðãàäàã.

• Íÿðàé õ¿¿õäèéã ¿íýëýõ, àíãèëàõ, ýì÷ëýõ

Ýìíýëýãò õ¿ðãýãäñýí 1 äîëîî õîíîãîîñ 5 íàñ õ¿ðòýëõ ºâ÷òýé õ¿¿õäýä

Õ¿¿õäèéí íàñûã àñóó

Õýðýâ õ¿¿õýä 1 äîëîî õîíîãîîñ 2 ñàðòàé áîë

Õýðýâ õ¿¿õýä 2 ñàðòàéãààñ 5 íàñòàé áîë

Àøèãëàõ õ¿ñíýãò: • Íÿðàé õ¿¿õäèéã ¿íýë,

àíãèë, ýì÷èë

Àøèãëàõ õ¿ñíýãò¿¿ä: • Õ¿¿õäèéг ¿íýë, àíãèë • Õ¿¿õäèéã ýì÷èë • Ýõýä çºâëº


- 7 -

БҮЛЭГ 3 ХӨЦМ-ИЙН ХҮСНЭГТҮҮД БОЛОН ҮЗЛЭГИЙН МАЯГТУУД АШИГЛАХ ХӨЦМ-ийн хүснэгтүүд болон үзлэгийн маягтууд нь доорх үе шатуудыг удирдамж болгодог.

Нярай болон хүүхдийн өвчнийг үнэлэх Хүүхдийн өвчнийг ангилах Эмчилгээг тогтоох Нярай болон хүүхдийг эмчлэх Эхэд зөвлөх Давтан үзлэг хийж зөвлөгөө өгөх

Эдгээр үе шатууд нь 1 долоо хоногоос 5 нас хүртэлх бүх хүүхдэд ижил байдаг. Гэхдээ нярай ба өвчтэй хүүхдийн эмнэлзүйн шинж, өвчний ангилал, эмчилгээ, эхэд өгөх зөвлөмжүүд нь өөр хооронлдоо адилгүй байдаг тул эмчилгээ, оношлогооны үйл явцад оновчтой ХӨЦМ-ийн хүснэгтийг сонгох нь чухал юм. (Бүлэг 2-ийг хар) 2 сартайгаас 5 хүртэлх насны өвчтэй хүүхдийн ХӨЦМ-ийн хүснэгт болон үзлэгийн маягтийг дор үзүүлэв. 3.1 ҮНЭЛ, АНГИЛ

ҮНЭЛ, АНГИЛ хүснэгт нь өвчтэй хүүхдийг яаж үнэлэх, өвчнийг ангилах, эмчилгээг сонгох тухай тодорхой харуулсан байдаг. Хүснэгтийн зүүн талд байрлах ҮНЭЛ багананд хүүхдийн өвчний түүх болон хүүхдийн үзлэгийг яаж хийх тухай өгүүлнэ. Та , өвчтэй хүүхдийг үзэх үзлэгийн явцад илэрсэн эмнэлзүйн


- 8 -

шинж тэмдгүүдийг үзлэгийн маягтийн ҮНЭЛ багананд тэмдэглээрэй. ҮНЭЛ, АНГИЛ хүснэгтийн АНГИЛ багана нь хүүхдийн өвчний эмнэлзүйн шинжүүд ба ангиллыг жагсаасан байдаг. Ангил гэдэг нь уг хүүхдийн өвчлөлийн байдлыг тодорхойлох явдал юм. Өвчтэй хүүхдэд байгаа эмнэлзүйн гол шинжид тулгуурлан тухайн хүүхдийн өвчлөлийн байдлыг тодорхойлоход тохирох ангиллыг сонгож дараа нь Та, үзлэгийн маягтын АНГИЛ багананд өөрийн сонгосон ангиллыг тэмдэглээрэй. 3.2 ЭМЧИЛГЭЭГ ТОГТОО ҮНЭЛ, АНГИЛ хүснэгтийн ЭМЧИЛГЭЭГ ТОГТОО багана нь үзлэгийн маягт дээр Таны тэмдэглэсэн ангилалд тохирох эмчилгээг хурдан сонгоход тусална. Ангилал тус бүрд тохирох эмчилгээ байдаг. Хэрэв хүүхдийн өвчин нэг биш түүнээс олон ангилалд хамаарагдаж байвал Та , хэд хэдэн ангиллыг харж тохиорх оновчтой эмчилгээг сонгоорой. Тэгээд Та үзлэгийн маягтын ар талд ангилал тус бүрд тогтоосон эмчилгээнийхээ тухай тэмдэглээрэй

3.3 ХҮҮХДИЙГ ЭМЧИЛ ХӨЦМ-ийн ХҮҮХДИЙГ ЭМЧИЛ хүснэт нь ҮНЭЛ, АНГИЛ хүснэгтийн дагуу тохирсон эмчилгээг хэрхэн хийхийг тодорхойлж өгдөг. Эмчил гэдэг нь эмнэлэгэт өвчтэй хүүхдийг хэрхэн эмчлэх, эмийн болон бусад эмчилгээг гэрийн нөхцөлд хийх талаар хүүхдийн асран хамгаалагчид зааж сургахыг хэлнэ.


- 9 -

Õ¿¿õäèéã ýì÷èë õ¿ñíýãò (äýýä õýñýãò)

3.4 ЭХЭД ЗӨВЛӨ Хүүхдэд шингэн өгөх, түүнийг хооллох, давтан үзлэгт хэзээ ирэх талаар ЭХЭД ЗӨВЛӨ хүснэгт харуулна. Олонхи өвчтэй хүүхдэд хооллолтын байдлыг үнэлж, хэрэв ямар нэг бэрхшээл байвал эхэд зөвлөгөө өгөх шаардлагатай байдаг. Мөн хүүхдийн өвчлөлтийн үеэр хүүхдийг хэрхэн хооллох , шингэн нөхөлтийг яаж хийх, хэзээ дахин эргэж ирж үзүүлэх талаар эхэд зөвлөх нь чухал юм. Та хүүхдийн хооллолтын үнэлгээний үр дүнгийн талаар үзлэгийн маягтын доод хэсэгт тэмдэглэх ба давтан үзлэгт ирэх өдрийг үзлэгийн маягтын ар талд тэмдэглэ. Мөн хүүхдийн эхэд өөрийнх нь эрүүл мэндийн талаар зөвлөгөөө өгөхөө мартуузай.


- 10 -

3.5 ДАВТАН ҮЗЛЭГ ХИЙЖ ЗӨВЛӨГӨӨ ӨГӨХ ҮНЭЛ,АНГИЛ хүснэгтийн хэд хэдэн ангиллуд давтан үзлэгт ирэх шаардлагатайг эхэд зөвлөх заавартай байдаг. Давтан үзлэгээр эмийн болон бусад эмчилгээний үр дүнд хүүхдийн бие хэрхэн сайжирч байгаа талаар та, тодорхой мэдэх болно. ХҮҮХДИЙГ ЭМЧИЛ хүснэгтийн ДАВТАН ҮЗЛЭГ , ЭМЧИЛГЭЭ ХИЙ хэсэгт давтан үзлэг бүрийг хийх тусгай удирдамжууд байх ба энэ хэсгийн нүднүүдийн гарчгууд нь хүүхдийн өвчний ангилалтай таарч байдаг.


- 11 -

II ХЭСЭГ

2 ÑÀÐÀÀÑ 5 Õ¯ÐÒÝËÕ ÍÀÑÍÛ

Õ¯¯ÕÄÈÉÍ ªÂ×ÍÈÉÃ

¯ÍÝË, ÀÍÃÈË


- 12 -


- 13 -

Б¯ЛЭГ 4 Х¯¯ХДИЙÍ ªÂ×ÍÈÉÃ ¯НЭЛ, АНГИЛ Òîäîðõîé çîâèóð øàíàëãàà áóþó øèíæòýé õ¿¿õäýý ýõ ýìíýëýãò àâ÷èðäàã. Õýðýâ òà òýð õ¿¿õäèéí çºâõºí òîäîðõîé çîâèóð áóþó øèíæèéã ¿íýëáýë ºâ÷íèé áóñàä øèíæ¿¿ä ÷ òàíä õàðàãäàíà. Òýð õ¿¿õýä óóøãèíû õàòãàëãàà, ñóóëãàëò, óëààíáóðõàí áóþó òóðààëòàé áàéæ ìàãàä. Õýðýâ ýì÷ëýõã¿é áîë ýäãýýð ºâ÷í¿¿ä áàãà íàñíû õ¿¿õäèéã ýðýìäýã áîëãîõ áóþó ¿õýëä ÷ õ¿ðãýæ áîëíî. 2 ÑÀÐÀÀÑ 5 Õ¯ÐÒÝËÕ ÍÀÑÍÛ Õ¯¯ÕÄÈÉÍ ªÂ×ÍÈÉÃ ¯ÍÝË, ÀÍÃÈË õ¿ñíýãòýíä ºâ÷íèé àæèãëàãäàõã¿é áàéãàà øèíæ¿¿ä áîëîí õ¿¿õäèéí ºâ÷íèéã õýðõýí ¿íýëýõ, àíãèëàõ òóõàé òîäîðõîé áè÷ñýí ба энэ х¿снэгт ангилал тус б¿рд тохирох эмчилгээг тодорхойлоход танд тусална. Òà ýõýýñ õ¿¿õäèéí çîâèóðûã õ¿ñíýãòèéí äàãóó àñóóõ áà àþóëòàé åðºíõèé øèíæ¿¿äèéã õ¿¿õäýä øàëãàõ ¸ñòîé. Òýãýýä äºðâºí ãîë øèíæ: õàíèàëãà áóþó àìüñãààäàëò, ñóóëãàëò, õàëóóðàëò áà ÷èõíèé ºâ÷íèé òàëààð àñóóíà. Õýðýâ õ¿¿õäýä ãîë øèíæ íýã áóþó õýä õýä áàéâàë òýð õ¿¿õýä õ¿íä ºâ÷òýé áàéæ áîëíî. Х¿¿хдэд гол шинж¿¿дийн аль нэг илэрсэн тохиолдолд х¿¿хдийн ºвчнийг ангилах ба тохирох эмчилгээг сонгох зорилгоор бусад туслах шинж¿¿дийн талаар асуу. Мºн х¿¿õýä òóðààë áà öóñ áàãàäàëòòàé ýñýõèéã øàëãà. Т¿¿нчлэн õ¿¿õäèéí äàðõëààæóóëàëòûí áàéäëûã øàëãàõ áà ýõèéí õýëñýí áóñàä àñóóäëóóäûã ¿íýë. Дараагийн хэд хэдэн б¿лэгт энэ талаар тодорхой бичсэн болно. ¯НЭЛ, АНГИЛ Х¯СНЭГТ

Хэрэв энэ анхны ¿злэг бол доорхи дарааллын дагуу асууна. (Хэрэв давтан ¿злэг бол VII хэсэгт заасны дагуу зºвлºгºº ºг.)

Аюултай ерºнхий шинж¿¿дийг шалга

Дºрвºн гол шинжийн талаар эхээс асуу: • ханиалга буюу амьсгаадалт • суулгалт • халууралт • чихний ºвчин

Хэрэв гол шинж байвал: • тэр гол шинжтэй холбоотой бусад шинжийг цаашид ¿нэлэх • илэрсэн болон илрээг¿й шинж¿¿дийг ¿ндэслэн ºвчнийг ангилах

Цус багадалт, тураал, рахитын шинж¿¿дийг шалгах ба х¿¿хдийн мариалалтын байдал, рахитыг ¿нэл.

Х¿¿хдийн дархлаажуулалт, А аминдэмийн хангалтын байдлыг шалгах ба х¿¿хдэд одоо ямар нэг сэргийлэх тарилга, А аминдэм хэрэгтэй эсэхийг шийд

Бусад ºâ÷íèéã ¿нэл

Эмчилгээг сонго (IV хэсэг), Х¿¿хдийг эмчил (V хэсэг), Эхэд зºвлº (VI хэсэг)

Х¿¿хдийн зовиурын тухай эхээс асуу


- 14 -

Б¯ЛЭГ 5 ªВЧТЭЙ Õ¯¯ÕÝÄ ЭМНЭЛЭГТ ИРЭХЭД Ýõ ºâ÷òýé õ¿¿õäýý ýìíýëýãò ¿ç¿¿ëýõýýð èðýõýä òà þó õèéõ ¸ñòîéã ¯ÍÝË, ÀÍÃÈË х¿снэгт òîäîðõîé ¿з¿¿лнэ. Ýð¿¿ë õ¿¿õэä äàðõëààæóóëàëòàíä áóþó ò¿ëýãäñýí, ãýìòñýí õ¿¿õýä èðýõýä ýíý õ¿ñíýãòèéã àøèãëàõã¿é. Èõýíõ ýìíýëã¿¿äýä ºâ÷òºí èðýõýä ýð¿¿ë ìýíäèéí àæèëòàí õ¿¿õýä ÿàãààä èðñýí øàëòãààíûã òîãòîîдог. Òýð àæèëòàí õ¿¿õäèéí æèí, õàëóóíûã õýìæèæ ºâ÷òºíèé êàðòàíä òýìäýãëýõ áà ººð àæèëòàí æèæèã õóóäñàíä òýìäýãëýë áè÷íý. Дараа нь ýõ õ¿¿õäýý ýð¿¿ë ìýíäèéí àæèëòàíä (ýì÷èä) ¿ç¿¿ëíý. ¯НЭЛ, АНГИЛ х¿снэгт нь х¿¿хдийн байдлыг ¿нэлж, ºвчнийг ангилж, тохирох эмчилгээг тодорхойлохыг товчоор харуулдаг. Х¿снэгтийн з¿¿н талын ¯НЭЛ

2 сараас 5 х¿ртэлх насны ºвчтэй б¿х х¿¿хдийг эмнэлэгт ирэхэд

Эхтэй эелдэг мэндэлж, х¿¿хэд ямар байгааг асуу. Х¿¿хдийн жин ба халуун тэмдэглэгдснийг хар.

Сайн харилцах ур чадварыг ашиглан: (Б¿лэг 25-ûã хар)

• Эх танд юу хэлж байгааг хичээнг¿йлэн сонс

• Эхийн ойлгохуйц ¿г, хэллэгээр ярь

• Асуултанд хариулах хугацааг эхэд олго

• Эх ººрийнхºº хариултанд эргэлзэж байвал нэмэлт асуулт асуу

Чухал мэдээллийг тэмдэглэ

Эхээс х¿¿хдийн зовиурын талаар асуу

Энэ ºвчнººр ¿ç¿¿лэхээр анх буюу давтан ирснийг тогтоо

Хэрэв анхны ¿злэг бол Хэрэв давтан ¿злэг бол

Энэ удирдамжийн II хэсгийн х¿снэгтийн дагуу ¿нэл, ангил

Энэ удирдамжийн VII хэсгийн давтан ¿злэгийн дагуу çºâëºãºº ºã


- 15 -

багана нь ºвчний т¿¿хийг асуух болон ¿злэг хийх тухай зааварчилгаа юм. (Жишээ 1-ийг хар.) ЖИШЭЭ 1:2 САРААС 5 Х¯РТЭЛХ НАСНЫ Х¯¯ХДИЙГ ¯НЭЛ, АНГИЛ Х¯СНЭГТИЙН ЭХНИЙ ХЭСЭГ ªâ÷òýé õ¿¿õäýý àâ÷èðñàí ýõòýé óóëçàõäàà òà:

ЭХТЭЙ ЭЕЛДЭГ МЭНДЭЛЖ Õ¯¯ÕÝÄТЭЙ ХАМТ СУУХЫГ УРИНА

Х¯¯ХДИЙН ЖИН БА ХАЛУУН ХЭМЖИГДЭЖ, ТЭМДЭГЛЭГДСЭН ÝÑÝÕИЙГ ХАР.

Хэрэв хэмжигдээг¿й бол та х¿¿хдийн гол шинж¿¿дийг ¿нэлж ангилсны дараа х¿¿õдийн жин халууныг ¿з. Þóíû ºìíº х¿¿хдийг тайчих çýðãýýð сандрааж тºвºг болох хэрэгг¿й.

Õ¯¯ÕÝÄ ЯМАР ЗОВИУРТАЙ БАЙГААГ ЭХЭЭС АСУУ

Энэ àñóóëòûã àñóóõ íü ºвчтэй х¿¿хдийн эхтэй цаашид сайн харилцаж ойлголцох гол шалтгаан юм. Сайн харилцаа нь х¿¿хдийн эхэд ºвчтэй х¿¿хдийг цаашид сайн эмчлэн сувилна гэсэн итгэл найдварыг тºр¿¿лдэг. Та х¿¿хдийг эмчлэхдээ ¿çëýãèéí явцад эхэд ºâ÷òýé õ¿¿õäýý ãýðòýý àñðàõ òàëààð çºâëºæ çààæ ñóðãàõ хэрэгтэй болдог. Òèéмээс ¿çëýãèéí ýõíýýñ ë ýõ÷¿¿äòýé ñàéí хаðèëöàæ, îéëãолцох íü íýí ÷óõàë юм. Харилцааны ур чадварыг сайн эзэмшин: - Ýõ òàíä þó õýëæ áóéã õè÷ýýíã¿éëýí ñîíñ. Ýíý íü ò¿¿íèé байдалд онцгой анхаарал тавьж буйг эхэд ¿з¿¿лнэ.

-Ýõèéí îéëãîõóéö ¿ã õýëëýãýýð ÿðü. Õýðýâ òàíû àñóóñàí àñóóëòûã îéëãîõã¿é áîë òýð ýõ õ¿¿õäèéã çºâ ¿íýëæ àíãèëàõàä õýðýãòýé ìýäýýëýë òàíä ºã÷ ÷àäàõã¿é.

-Àñóóëòàíä õàðèóëàõ õóãàöààã ýõýä îëãî. Æèøýýëáýë, Òàíû àñóóñàí øèíæ áàéñàí ýñýõèéã õàðèóëàõàä ò¿¿íä áîäîõ öàã õýðýãòýé áàéæ áîëíî. -Ýõ ººðèéíõºº õàðèóëòàíä ýðãýëçýæ áàéâàë íýìýëò àñóóëò àñóó. Òà ãîë

2 САРААС 5 Х¯РТЭЛХ НАСНЫ Х¯¯ХДИЙГ ¯НЭЛ, АНГИЛ ¯НЭЛ АНГИЛ ЭМЧИЛГЭЭГ ТОГТОО Х¿¿хэд ямар зовиуртай байгааг эхээс асуу: Анхны буюу давтан ¿злэг аль нь болохыг тогтооно. -Хэрэв давтан ¿злэг бол Х¿¿хдийг эмчил б¿лэгт заасны дагуу хийж г¿йцэтгэнэ. -Хэрэв анхны ¿злэг бол доор дурдсаны дагуу х¿¿хдийг ¿нэл…


- 16 -

øèíæ áóþó бусад õîëáîãäîõ øèíæèéн тухай àñóóõàä òèéì øèíæ áàéñàí ýñýõýä ýõ ýðãýëçýæ áàéæ áîëíî. Òîäîðõîé õàðèóëò ºãºõºä íü ò¿¿íä òóñ áîëîõóéö íýìýëò àñóóëò àñóó.

ЭНЭ ªВЧНªªР ¯З¯¯ЛЭХЭЭР АНХ БУЮУ ДАВТАН ИРСНИЙГ

ТОГТОО. Õýðýâ ýíý ºâ÷íèé òîõèîëäîë áóþó çîâèóðààð õ¿¿õýä àíõ óäàà ¿з¿¿лж байгаа áîë ýíý íü àíõíû ¿çëýã áîëíî Õýðýâ õ¿¿õýä õýäýí ºäðèéí óðüä èéì ºâ÷íººð ¿ç¿¿ëñýí áîë ýíý íü äàâòàí ¿çëэг áîëíî. Давтан ¿злэгийн зорилго нь анхны ¿злэгээс ººр юм. Äàâòàí ¿çëýãèéí ÿâöàä ýð¿¿ë ìýíäèéí àæèëòàí àíõíû ¿çëýãèéí ¿åä õèéñýí ýì÷èëãýý õ¿¿õäýä òóñ áîëñîí ýñýõèéã ìýäíý. Õýðýâ õ¿¿õýä ñàéæðààã¿é áóþó õýäýí ºäðèéí äàðàà äîðäñîí áîë ýð¿¿ë ìýíäèéí àæèëòàí õ¿¿õäèéã ýìíýëýãò õýâò¿¿ëýõýýð èëãýýõ áóþó õ¿¿õäèéí ýì÷èëãýýã ººð÷èëíº. Àíõíû áóþó äàâòàí ¿çëýã ãýäãèéã ÿàæ ìýäýõ íü òàíàé ýìíýëýã ºâ÷òºíèéã ÿàæ á¿ðòãýäýã áà òýäíèé ¿ç¿¿ëýõ øàëòãààíûã õýðõýí òîãòîîäãîîñ øàëòãààëíà. Çàðèì ýìíýëýã ýõ÷¿¿äýä õýçýý èðýõèéã íü õýëæ äàâòàí ¿çëýãèéí õóóäàñ ºãäºã. Çàðèì ýìíýëýãò ýð¿¿ë ìýíäèéí àæèëòàí îëîí óäààãèéí áóþó áàéíãûí êàðòàí äýýð íü õýçýý äàâòàí ¿ç¿¿ëýõ òýìäýãëýë áè÷äýã эсвэл ºâ÷òºí á¿ðòã¿¿ëýõýä ýìíýëãèéí á¿ðòãýã÷ ÿàãààä ýìíýëýãò ¿ç¿¿ëýõýýð èðñíèéã àñóóæ ìýäíý. Давтан ¿злэгийн тухай VII хэсэгт ºг¿¿лсэн болно. Та ºвчтэй х¿¿хдийн тухай мэдээллийг дээрх асуултын дагуу авна. Хэрэв та ХªЦМ-ийн ¿злэгийн маягтыг хэрэглэдэг бол тохирох зайнд çºâëºõ (√) тэмдэг тавиарай (Жишээ 2-г хар). ¿злэгийн маягт 2 янз байдаг ба нэг нь 1долоо хоногоос 2 сар х¿ртэлх насны х¿¿хдэд, нºгºº нь 2 сараас 5 х¿ртэлх насны х¿¿хдэд зориулсан байдаг. ¿злэгийн маягтуудтай Хавсралт Б -гээс танилцаж болно.

Жишээ 2: ¿злэгийн маягтын дээд хэсэг.

2 САРААС 5 Х¯РТЭЛХ НАСНЫ ªВЧТЭЙ Х¯¯ХДИЙН ¯ЗЛЭГИЙН МАЯГТ

НЭР:____Сарнай______ НАС:18 сар ЖИН: 11.5kg Биеийн температур: 37.5°C АСУУ: Х¿¿хэд ямар зовиуртай вэ? Ханиалгаíà, амьсгаàäíà__ Анхны ¿злэг? _ Давтан ¿злэг?__

ТОХИОЛДОЛ 1: Сарнай 18 сартай. Жин 11,5 кг. Биеийн халуун 37,5 С хэм. Эр¿¿л мэндийн ажилтан “Х¿¿хэд ямар зовиуртай вэ?” гэж асуухад эх нь: “Сарнай 6 ºдºр ханиалгаж амьсгаадаж байна” гэж хэлсэн. Сарнай энэ ºвчний учир эмнэлэгт анх ирж байãàà.


- 17 -

Á¯ËÝÃ 6 АЮУЛТАЙ ЕРªНХИЙ ШИНЖ¯¯Д

¯НЭЛ, АНГИЛ х¿снэгтийн ”АЮУЛТАЙ ЕРªНХИЙ ШИНЖИЙГ ШАЛГА” н¿дэнд байгаа шинж¿¿д х¿¿хдэд байгаа эсэхийг шалга. ßìàð íýã àþóëòàé åðºíõèé øèíæòýé õ¿¿õýä íîöòîé õ¿íä ºâ÷èíòýé áàéíà. Àþóëòàé åðºíõèé øèíæòýé õ¿¿õäèéí îëîíõ íü ýìíýëýãò ßÀÐÀËÒÀÉ õýâò¿¿ëýõ øààðäëàãàòàé áàéäàã. Òýä íàðò ¿¿сгэгчийн эсрэг эм òàðèõ, õ¿÷èëòºðºã÷ ºãºõ зэрэг òàíàé ýìíýëýãò хийх боломжг¿й áóñàä ñýõýэн àìüäðóóëàõ ýì÷èëãýý õýðýãòýé байж болох юм. ¯íýëãýýíèé ¿ëäñýíèéã ÿàðàëòàé òºãñãº. Эмнэлэгт хэвт¿¿лэхийн ºмнºх яàðàëòàé ýì÷èëãээ хийх тухай 17 ба 20-р б¿лэгт ºг¿¿лнэ. Òà àþóëòàé åðºíõèé øèíæ¿¿äèéã øàëãàõäàà:

Õ¯¯ÕÝÄ УУХ БУЮУ ХªХªª ХªХªХ ЧАДВАРТАЙ БАЙНА УУ? ãýæ АСУУ

Õºõíèé ñ¿¿ áóþó øèíãýí ºãºõºä õ¿¿õýä ñîðîõ áóþó çàëãèõ ÷àäâàðã¿é áîë “óóõ

ªâ÷òýé Á¯Õ õ¿¿õäýä àþóëòàé åðºíõèé øèíæ¿¿äèéã øàëãà.

АЮУЛТАЙ ЕРªНХИЙ ШИНЖ¯¯ДИЙГ ШАЛГА

Х¿¿хдэд ямар нэг аюултай шинж байвал онцгой анхаарал хэрэгтэй. ¿нэлгээг ЯАРАЛТАЙ тºгсгºж гарааны эмчилгээг цаг алдалг¿й хийж эмнэлэгт яаралтай хэвт¿¿л.

АСУУ: • Х¿¿хэд уух буюу хºхºх чадвартай байна уу? • Х¿¿хэд уусан б¿хнээ бººлжиж байна уу? • Х¿¿хэд татсан уу?

АЖИГЛА: • Х¿¿хэд унтаарсан буюу ухаанг¿й эсэхийг хар

Дараа нь гол шинж¿¿д байгаа эсэхийг асуу: ханиалга, амьгаадалт, суулгалт, халууралт, чихний ºвчин. Тураал, цус багадалт байгаа болон дархлаажуулалтын байдлыг шалга.


- 18 -

áóþó õºõºõ ÷àäâàðã¿é” øèíæòýé õ¿¿õýä áîëíî. Õ¿¿õýä óóõ ÷àäâàðòàé ýñýõèéã òà ýõýýñ àñóóæ àñóóëòûã òýð ýõ îéëãîñîí ýñýõèéã ìýäíý. Õýðýâ òýð ýõ õ¿¿õýä óóæ áóþó õºõºæ ÷àäàõã¿é áàéãàà ãýæ õýëñýí áîë òà õ¿¿õäýä óóõ þì ºãºõºä õ¿¿õýä ÿàæ áàéñíûã ýõýýñ àñóó. Æèøýý íü: Òýð õ¿¿õýä óóõ þì ºãºõºä ò¿¿íèéã óóæ ÷àäàæ áàéñàí óó? Æèøýýëáýë, Òýð õ¿¿õýä ºãñºí óóõ þìûã àìàíäàà áàëãàæ çàëãèæ ÷àäñàí óó? Õýðýâ ýõèéí õàðèóëò òàíä ¿íýìøèëã¿é áîë öýâýð óñ áóþó õºõíèé ñ¿¿ãýý õ¿¿õäýä óóëãàõààð ºãºõèéã ò¿¿íýýñ õ¿ñ. Òýãýýä óñ áóþó õºõíèé ñ¿¿ã õ¿¿õýä çàëãèæ áóé ýñýõèéã õàðæ àæèãëà. Õ¿¿õäèéí õàìàð áèò¿¿ðñýí ¿åä õ¿¿õýä õºõºº õºõºõºä õýö¿¿ áàéäàã. Õýðýâ õ¿¿õäèéí õàìàð áèò¿¿ áîë öýâýðëý. Õàìðûã íü öýâýðëýñíèé äàðàà õ¿¿õýä õºõºº õºõºæ ÷àäàæ áàéâàë òýð õ¿¿õäýä “óóõ áóþó õºõºº õºõºõ ÷àäâàðã¿é” àþóëòàé øèíæ áàéõã¿é áàéíà.

Õ¯¯ÕÝÄ УУСАН Б¯ХНЭЭ БªªЛЖИЖ БАЙНА УУ? ãýæ АСУУ

Þó ÷ òîãòîîõã¿é á¿ãäèéã áººëæèæ áóé õ¿¿õäèéã “á¿ãäèéã áººëæèõ” øèíæòýé ãýæ ¿çíý. ¯¿íä, çàëãèñàí á¿ãä ýðãýæ ãàðíà. Õàðèí õýäèéãýýð îëîí óäàà áººëæèæ áàéãàà ÷ çàðèì õîîë, øèíãýíèéã òîãòîîæ чадаж áàéâàë ýíýõ¿¿ àþóëòàé øèíæ áàéõã¿é áàéíà ãýæ ¿íýëíý. Òà àñóóõäàà ýõèéí îéëãîõ ¿ã õýëýýð ÿðü. Ò¿¿íä õàðèóëàõ áîëîìæèéí õóãàöàà ºã. Õýðýâ õ¿¿õýä á¿ãäèéã áººëæèæ áóé ýñýõýä ýõ ýðãýëçýæ áàéâàë òîäîðõîé õàðèóëàõàä íü òóñàë. Æèøýý íü, õ¿¿õýä õýäýí óäàà áººëæñºíèéã ýõýýñ àñóó. Ò¿¿í÷ëýí õ¿¿õýä õîîë áóþó øèíãýíèéã çàëãèõ á¿ðòýý áººëæèæ áàéãàà ýñýõèéã àñóó. Ýõèéí õàðèóëò òàíä ýðãýëçýýòýé áàéâàë õ¿¿õäýä þì óóëãàõûã ò¿¿íýýñ õ¿ñ. Òýãýýä õ¿¿õýä áººëæèõ ýñýõèéã õàð.

Õ¯¯ÕÝÄ ТАТАЖ БАЙНА УУ? ãýæ АСУУ

Òàòàëòûí òóðø áóë÷èí àãøèõ ó÷ðààñ õ¿¿õäèéí ãàð õºë ÷è÷èãíýíý. Õ¿¿õýä óõààí àëäàõ áóþó ÿðüæ áóé ç¿ãò õàðèó ¿éëäýë õèéõ ÷àäâàðã¿é áîëíî. Õ¿¿õýä ýíý ºâ÷íèé ÿâöàä òàòàæ áàéñàí ýñýõèéã ýõýýñ àñóó. Ýõèéí îéëãîõ ¿ãýýð õýë. Æèøýý íü, Ýõ òàòàëòûã “óíàõ” áóþó “òàòàæ óíàõ” ãýäãýýð ìýäýæ ìàãàäã¿é.

Õ¯¯ÕÝÄ УНТААРСАН БУЮУ УХААНГ¯Й ЭСЭХИЙГ АЖИГЛА

Óíòààðñàí õ¿¿õýä õýâèéí áàéäëààð ñýðýõã¿é. Òýð íîéðìîã áà îð÷èíäîî áîëæ áóé þìûã ñîíèðõîæ ¿çýõã¿é. Óíòààðñàí õ¿¿õýä òàíûã ÿðüæ áàéõàä ãîëäóó í¿¿ð ë¿¿ ÷èíü õàðàõã¿é áóþó ýõèéãýý àæèãëàõã¿é. Òýð õ¿¿õýä õèé ãºëºðñºí, îð÷èíäîî áîëæ áóé þìûã ìýäðýõã¿é áàéäëààð èëýðíý. Óõààíã¿é õ¿¿õýä ñýðæ ÷àäàõã¿é. Ò¿¿íòýé ÿðèõ áóþó áèåä íü õ¿ðýõ, ñýãñðýõýä òýð õàðèóëàõã¿é. Õ¿¿õýä åð áèø óíòààðñàí áóþó ñýðæ ÷àäàõã¿é áàéñàí ýñýõèéã ýõýýñ àñóó. Òàíûã àëãàà òàøèõ áóþó õ¿¿õäèéã ñýãñðýõ ýñâýë ýõ íü äóóäàõàä õ¿¿õýä ñýðæ áàéãàà ýñýõèéã õàðæ àæèãëà. Òýìäýãëýë: Õàíèàëãàñàí áóþó àìüñãàë ñààäòàé õ¿¿õýä óíòàæ áóé ¿åä òà


- 19 -

õ¿¿õäèéã ñýðýýõ ãýæ îðîëäîëã¿é þóíû ºìíº àìüñãàëûí òîîã òîîë. (Б¿лэг 7-г хар.) Х¿¿хдэд аль нэгэн аюултай шинж илэрвэл ¿злэгийн маягт дээр тэр шинжийг дугуйлж АНГИЛ баганын доторхи хариултаас тохирохыг (√) тэмдэглэ. (Жишээ 3-г хар.)

Жишээ 3: Аюултай ерºнхий шинжтэй õ¿¿õäèéí ¿злэгийн маягтын дээд хэсэг.

2 САРААС 5 Õ¯ÐÒÝËÕ ÍÀÑÍÛ ªÂ×ÒÝÉ Õ¯¯ÕÄÈÉÍ ¯ÇËÝÃÈÉÍ МАЯГТ

НЭР:_Сарнай_____НАС :_18 сар ЖИН: 11,5 êã Биеийн температур: 37,5°C

АСУУ:Х¿¿хэд ямар зовиуртай вэ? Ханиалгаíà, амьсгаадíа Анхны ¿злэг? _ Давтан ¿злэг?__

¯НЭЛ (Байгаа б¿х шинжийг дугуйл) АНГИЛ

АЮУЛТАЙ ЕРªНХИЙ ШИНЖИЙГ ШАЛГА Аюултай ерºнхий шинж байна?

ÓÓÕ ÁÓÞÓ ÕªÕªª ÕªÕªÕ ×ÀÄÂÀÐÃ¯É УНТАА БУЮУ ÓÕÀÀÍÃ¯É тийм _ _ ¿г¿й ___

Á¯ÃÄÈÉÃ ÁªªËÆÈÕ Ангилал сонгохдоо аюултай

ТАТАХ шинжийг ¿ндэслэнэ гэдгийг сана

ТОХИОЛДОЛ 1: Сарнай 18 сартай. Жин 11,5 кг. Биеийн халуун 37,5 С хэм. Эр¿¿л мэндийн ажилтан “Х¿¿хэд ямар зовиуртай вэ?” гэж асуухад эх нь: “Сарнай 6 ºдºр ханиалгаж амьсгаадаж байна” гэж хэлсэн. Сарнай энэ ºвчний учир эмнэлэгт анх ирж байãàà. Ýð¿¿ë ìýíäèéí àæèëòàí Ñàðнайä àþóëòàé åðºíõèé øèíæ¿¿äèéã øàëãàñàí. Эх нь “Ñàðнай óóæ ÷àäàæ áàéíà.” ãýæ хэлсэн. Сарнай бººлжººг¿й байлаа. Тэр энэ ºвчний ¿ед татааг¿й байв. Эр¿¿л мэндийн ажилтан эхээс “Охин ердийн биш унтаарõаг байна уу?” гэж асуухад “Тийм” гэсэн. Эр¿¿л мэндийн ажилтан охины гарыг алгадав. Тэр охиныг сэгсрэхийг эхээс гуйлаа. Сарнай н¿дээ нээсэн боловч эргэн тойрноо харахг¿й байлаа. Ýð¿¿ë ìýíäèéí àæèëòàí Ñàðнайтай ярихад охин н¿¿р л¿¿ нь харахг¿й байв. Тэр хий гºлºрч, орчиндоо болж буй юмыг мэдрэхг¿й байв. ХЭРЭВ ªВЧТЭЙ Õ¯¯ÕÝÄ АЮУЛТАЙ ЕРªНХИЙ ШИНЖТЭЙ БАЙВАЛ ¯ЛДСЭН ¯НЭЛГЭЭГ ЯАРАЛТАЙ ДУУСГА. ЭНЭ Õ¯¯ÕÝÄ Х¯НД ªВЧТЭЙ БАЙГАА ТУЛ Т¯¯НИЙ ЭМЧИЛГЭЭГ ХОЙШЛУУЛШГ¯Й ХИЙХ ЁСТОЙ.


- 20 -

Á¯ËÝÃ 7 ХАНИАЛГА БУЮУ АМЬСГАЛ СААДТАЙ ШИНЖ

Õàìàð, õîîëîé, òºâºíõ, ìºãººðñ, ãóóðñàí õîîëîé áóþó óóøãè ãýõ çýðãýýð àìüñãàëûí çàìûí àëü ÷ õýñýãò àìüñãàëûí õàëäâàðóóä òîõèîëäîæ áîëíî. Õàíèàëãàñàí áóþó àìüñãàë ñààäòàé õ¿¿õýä óóøãèíû õàòãàëãààòàé áóþó àìüñãàëûí çàìûí ººð õ¿íä ºâ÷òýé áàéæ áîëíî. Óóøãèíû õàòãàëãààíû øàëòãààí íü íÿí, âèðóñèéí àëü íü ÷ áàéæ áîëíî. Õºãæèæ áóé îðíóóäàä óóøãèíû õàòãàëãàà

ªвчтэй Б¯Х х¿¿хдийн эхээс зовиурыг асууж, аюултай ерºнхий шинж байгааг шалгасны дараа АСУУ: ХАНИАЛГАСАН БУЮУ АМЬСГАЛ СААДТАЙ ЮУ?

ХЭРЭВ ¯Г¯Й БОЛ ХЭРЭВ ТИЙМ БОЛ

Ханиалга буюу амьсгал саадтай шинжийн ангиллын х¿снэгтийн дагуу АНГИЛ

Бусад гол шинж¿¿д байгаа талаар АСУУ: суулгалт, халууралт, чихний ºвчин, öус багадалт, тураал, ðàõèò, дархлаажуулалтын байдал болон бусад ºвчнийг ШАЛГА

Х¿¿хдийн Амьсгал нас 1 мин-д 2-12 сар 50 < 12 сар-5 нас 40<

АСУУ: АЖИГЛА,ЧАГНА, ТЭМТЭР: - Хир удаан? Х¯¯ХЭД ТАЙВАН БАЙГАА ¯ЕД:

- Амьсгалыг 1 минутанд тоол - Цээж хонхолзохыг ажигла - Хяхтнаа амьсгалыг чагнаж, ажигла

ХАНИАЛГА БА АМЬСГАЛ СААДТАЙ ШИНЖИЙГ АНГИЛ:


- 21 -

ãîëäóó íÿíãààð ¿¿ñäýã áà S.pneumoniea, H.influenzae õî¸ð õàìãèéí ò¿ãýýìýë ¿¿ñãýã÷ íü þì. Íÿíãèéí øàëòãààíò óóøãèíû õàòãàëãààòàé õ¿¿õä¿¿ä õ¿÷èëòºðºã÷èéí äóòàë (ìàø áàãà õ¿÷èëòºðºã÷) áóþó ¿æëýýð (ò¿ãýýìýë õàëäâàð) íàñ áàðæ áîëíî. Àìüñãàëûí õºíãºí õàëäâàðòàé îëîí õ¿¿õýä ýìíýëýãò ¿ç¿¿ëýõýýð èðäýã. Õàíèàëãàñàí áóþó àìüñãàë ñààäòàé õ¿¿õäèéí îëîíõ íü çºâõºí õºíãºí ºâ÷òýé áàéäàã. Æèøýýëáýë, Õàíèàä õ¿ðñýí õ¿¿õäèéí íóñ õîîëîéí àð ëóó óðññàíààñ õàíèàëãàæ áîëíî. Ýñâýë õ¿¿õýä ãóóðñíû ¿ðýâñýë ãýæ íýðëýãääýã ãóóðñàí õîîëîéí âèðóñèéí õàëäâàðòàé áàéæ áîëíî. Èéì õ¿¿õä¿¿äèéí ºâ÷èí õ¿íä áèø. Òýäýíä ¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã ýì÷èëãýý õýðýãã¿é. Òýäíèéã ýöýã ýõ íü (ãýðèéíõýí íü) ãýðòýý ýì÷èëæ áîëíî. Õàíèàëãàñàí áóþó àìüñãàë ñààäòàé ìàø õ¿íä ºâ÷òýé, ¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã ýì÷èëãýý øààðäëàãàòàé öººí õ¿¿õäèéã ýð¿¿ë ìýíäèéí àæèëòíóóä ÿëãàí òîãòîîõ õýðýãòýé. Ãàéõàìøèãòàé íü ýð¿¿ë ìýíäèéí àæèëòíóóä àìüñãàë îëøèðñîí áà öýýæ õîíõîëçîõ ýìíýëç¿éí õî¸ð øèíæèéã øàëãàí óóøãèíû õàòãàëãààíû áàðàã á¿õ òîõèîëäëûã îíîøëîæ ÷àäíà. Õ¿¿õäèéí óóøãè ¿ðýâñýõýä óóøãè õºø¿¿í áîëíî. Óóøãè õºøèíãº áîëîõîä ýä ýñýä õ¿÷èëòºðºã÷ áàãàñ÷ т¿¿нд áèåèéí ¿ç¿¿ëýõ íýã õàðèóëò íü àìüñãàë îëøðîõ øèíæ þì. Óóøãèíû õàòãàëãàà óëàì õ¿íäðýõ òóòàì óóøãè á¿ð ÷ õºøèíãº áîëæ öýýæ õîíõîëçîõ øèíæ ãàðíà. Öýýæ õîíõîëçîõ íü óóøãèíû õ¿íä õàòãàëãààíû øèíæ áîëîé. 7.1 ХАНИАЛГА БУЮУ АМЬСГАЛ СААДТАЙ ШИНЖИЙГ ¯НЭЛ ¯НЭЛ, АНГИЛ х¿снэгтийн з¿¿н талаар доош харахад гол шинжийн н¿д бий. Гол шинжийн н¿д нь 2 хэсгээс б¿рдэнэ: ¿нэл хэсэг ба ангиллын х¿снэгт. З¿¿н талд ¿нэл хэсэг, баруун талд ºнгººр ялгасан ангиллын х¿снэгт байна. ¿нэл хэсэгт ¿нэлэх асуултуудын жагсаалт ба эмнэлз¿йн шинж¿¿д АСУУ, АЖИГЛА,ЧАГНА, ТЭМТЭР гарчигтай байна. Гол шинжийн н¿д р¿¿ орохоос ºмнº ºвчтэй х¿¿хдэд гол шинж байгааг асууж мэд. Жишээ нь: “Х¿¿хэд ханиалгасан буюу амьсгал саадтай юу?” гэж асуу. Хэрэв хариулт “¯г¿й” бол тэр н¿дийг орхиж доош харж дараагийн гол шинжийн н¿д р¿¿ ор. Хэрэв хариулт “Тийм” бол ¿нэл хэсэгт байгаа асуултыг асууж, эмнэлз¿йн шинж¿¿дийг шалгаарай. Дараа нь ангиллын х¿снэгтийн дагуу ангил. ªвчтэй Б¯Х х¿¿хдээс:

Õ¯¯ÕÝÄ ХАНИАЛГАСАН БУЮУ АМЬСГАЛ СААДТАЙ ЮУ? ãýæ АСУУ Õýâèéí áèø àìüñãàëûã “àìüñãàë ñààäòàé” ãýäýã. Ýõ÷¿¿ä ¿¿íèéã ÿíç á¿ðýýð èëýðõèéëäýã. Òýä íàð õ¿¿õýä “àìüñãààäààä”, “ò¿ðãýí àìüñãàëààä” áóþó “óóõèëààä”, ýñâýë “øóóãèæ, òàñàëäàæ àìüñãàëààä” ãýæ ÷ õýëæ ìàãàäã¿é.


- 22 -

Õýðýâ òýð ýõ “¯ã¿é” õýìýýí õàðèóëàõàä, õýðýâ òà õ¿¿õýä õàíèàëãàñàí áóþó àìüñãàë ñààäòàé ãýæ áîäîæ áàéãàà áîë ò¿¿íèéã õàðæ àæèãëà. Õ¿¿õýä õýðýâ õàíèàãààã¿é áóþó àìüñãàë ñààòààã¿é áîë õàíèàëãà áóþó àìüñãàë ñààäòàé õîëáîîòîé øèíæ¿¿äèéã öààø ¿íýëýõã¿éãýýð äàðààãèéí ãîë øèíæ òýìäýã áîëîõ ñóóëãàëòûí òóõàé àñóó. Õýðýâ òýð ýõ ÒÈÉÌ ãýæ õàðèóëáàë äàðààãèéí àñóóëòûã àñóó.

ХИР УДААН? ãýæ АСУУ Õ¿¿õýä 30-ààñ îëîí õîíîã õàíèàëãàñàí áóþó àìüñãàë ñààäòàé áàéñàí áîë àðõàã õàíèàäòàé áàéäàã. Ýíý íü ñ¿ðüåý, áàãòðàà, õºõ¿¿ë õàíèàä áóþó ººð ºâ÷íèé øèíæ áàéæ ìàãàäã¿é.

НЭГ МИНУТАНД АМЬСГАЛЫГ ТООЛ. Òà õ¿¿õýä àìüñãààäñàí ýñýõèéã ìýäýõèéí òóëä ò¿¿íèé àìüñãàëûã íýã ìèíóòàíä òîîëîõ ¸ñòîé. Õ¿¿õýä çºâõºí ÷èìýýã¿é, òàéâàí ¿åä ë õ¿¿õäèéí àìüñãàëûã àæèãëàæ, ÷àãíàõ ¸ñòîé. Õ¿¿õýä àéæ, óéëæ, óöààðëàæ áóé ¿åä òà àìüñãàëûã íàðèéí òîîëæ ÷àäàõã¿é. Õ¿¿õäèéí àìüñãàëûã òîîëîõ ãýæ áóéãàà ýõýä õýë. Õ¿¿õäýý òàéâàí áàéëãàõûã ò¿¿íä ñàíóóë. Õýðýâ õ¿¿õýä óíòàæ áàéãàà áîë ò¿¿íèéã ñýðýýõ õýðýãã¿é. Àìüñãàëûã íýã ìèíóòàä òîîëно. Ñåêóíäûí ç¿¿òýé áóãóéí öàã áóþó öàõèì öàã àøèãëà. Õ¿¿õäèéí àìüñãàëûí õºäºëãººíèéã õ¿¿õäèéí öýýæ, õýâëèéí àëü íýãýíä àæèãëà. Òà åð íü õ¿¿õýä õóâöàñòàé áàéñàí ÷ àìüñãàëûí õºäºëãººíèéã õàðæ ÷àäíà. Õýðýâ àìüñãàëûí õºäºëãººí òèéì ÷ àìàð õàðàãäàõã¿é áàéâàë õ¿¿õäèéí öàìöûã äýýø ñºõºõèéã ýõýýñ ãóé. Õýðýâ õ¿¿õýä óéëæ ýõýëáýë àìüñãàë òîîëîõîîñ ºìíº õ¿¿õäýý òàéâøðóóëàõûã ýõýýñ õ¿ñ. Õýðýâ òà àìüñãàëûã òîîëñîí òîîíäîî ýðãýëçýæ áàéâàë (æèøýýëáýë, õ¿¿õýä õºäëººä òèé÷ëýýä áàéñàí áà öýýæèéã õàðàõàä õýö¿¿ áàéñàí, ýñâýë õ¿¿õýä ºíäºëçººä áóþó óéëààä áàéñàí ãýõ ìýò) äàõèí òîîë. Àìüñãàë îëøèðñíû áîñãî õ¿¿õäèéí íàñíààñ õàìààðàëòàé. 2 ñàðààñ 12 ñàðòàé õ¿¿õäèéí àìüñãàëûí òîî, 12 ñàðààñ 5 õ¿ðòýëõ íàñíû õ¿¿õäèéíõýýñ îëîí áàéäàã. Èéì ó÷ðààñ àìüñãàë îëøèðñîí áîñãî 2 ñàðààñ 12 ñàðòàé õ¿¿õäýä 12 ñàðààñ 5 õ¿ðòýëõ íàñíû õ¿¿õäèéíõýýñ ºíäºð áàéíà.

Хэрэв äîîðõ íàñòàé х¿¿хäèéí

àìüñãàë:

2 сараас 12 сартай 1 минутанд 50 буюу т¿¿нээс олон

12 сараас 5 настай 1 минутанд 40 буюу т¿¿нээс олон

áîë àмьсгал олширсон ãýíý.

Òýìäýãëýë: ßã 12 ñàðòàé õ¿¿õýä íýã ìèíóòàíä 40 áóþó ò¿¿íýýñ îëîí àìüñãàëæ áàéâàë àìüñãàë îëøèðñîí áàéíà.


- 23 -

Öýýæ õîíõîëçîõ áà õÿõòíàà àìüñãàë ãýñýí äàðàà÷èéí õî¸ð øèíæèéã àæèãëàõûí ºìíº òà õ¿¿õäèéí àìüñãàë àâàõ áà ãàðãàõûã òîãòîîõûí òóëä õ¿¿õäèéã àæèãëà.

Х¯¯ХДИЙН ЦЭЭЖ ХОНХОЛЗОХЫГ ÀÆÈÃËÀ: Õýðýâ òà õ¿¿õäèéí öàìöûã ñºõºëã¿é àìüñãàëûã òîîëñîí áîë îäîî õ¿¿õäèéí öàìöûã äýýø áîëãîõûã ýõýýñ ãóé. Õ¿¿õýä àìüñãàë ÀÂÀÕ ¿åä öýýæ õîíõîëçîõûã àæèãëà. Öýýæíèé äîîä õýñãèéã (äîîä õàâèðãóóä) àæèãëà. Õýðýâ àìüñãàë àâàõ ¿åä õ¿¿õäèéí öýýæíèé äîîä õýñýã äîòîãø òàòàãäàæ áàéâàë òýð õ¿¿õäèéí öýýæ õîíõîëçîæ áàéíà. Àìüñãàë àâàõàä õýâèéíõýýñ èë¿¿ õ¿÷ øààðäàãäàæ áàéâàë öýýæ õîíõîëçäîã. Õýâèéí àìüñãàëòàé ¿åä õ¿¿õýä àìüñãàë àâàõàä öýýæíèé õàíà á¿õýëäýý, (äýýä, äîîä õýñýã) ìºí õýâëèé ÃÀÄÀÃØ òýëýãäýíý. Öýýæ õîíõîëçîõ øèíæ áàéâàë õ¿¿õýä àìüñãàë ÀÂÀÕ ¿åä öýýæíèé çºâõºí äîîä õýñýã ÄÎÒÎÃØ òàòàãäàíà. Õýðýâ òà õ¿¿õäèéí öýýæ õîíõîëçîæ áóé ýñýõýä ýðãýëçýæ áàéâàë äàõèí àæèãëà. Õ¿¿õäèéí áèå á¿ñýëõ¿éãýýðýý íóìàðñàí ¿åä öýýæíèé äîîä õýñãèéí õºäºëãººíèéã õàðàõàä õýö¿¿ áàéäàã. Õ¿¿õäèéí áàéðëàëûã ººð÷ëºí ºâºð äýýðýý òýãø õýâò¿¿ëýõèéã ýõýýñ ãóé. Õýðýâ õ¿¿õäèéí àìüñãàë ÀÂÀÕÀÄ öýýæíèé äîîä õýñýã ÄÎÒÎÃØ òàòàãäàæ õàðàãäàõã¿é õýâýýð áàéâàë ò¿¿íèé öýýæ õîíõîëçîõã¿é áàéíà. Öýýæ õîíõîëçîæ áàéâàë òýð òîä õàðàãäàõ áà áàéíãà áàéíà. Õýðýâ õ¿¿õýä óéëàõ áóþó õîîëëîõ ¿åä ë òà öýýæ õîíõîëçîõûã õàðñàí áîë ýíý íü öýýæ õîíõîëçîõ øèíæ áèø. Õ¿¿õýä àìüñãàë àâàõ ¿åä çºâõºí õàâèðãà çàâñðûí çººëºí ýä (ò¿¿í÷ëýí õàâèðãà çàâñàð òàòàëäàõ áóþó õàâèðãà çàâñàð õîíõîëçîõ) äîòîãø òàòàãäàæ áàéâàë õ¿¿õäèéí öýýæ õîíõîëçîæ áóé õýðýã áèø. Ýíý ¿íýëãýýíä öýýæ õîíõîëçîõ ãýäýã íü öýýæíèé äîîä õýñýã татагдахыг хэлэх ба хавирга завсар татагдахыг тооцохг¿й.

ХЯХТНАА АМЬСГАЛЫГ АЖИГЛА, ЧАГНА Õ¿¿õýä àìüñãàë àâàõàä õÿõòíàñàí, øèð¿¿í ÷èìýý ãàðàõûã õÿõòíàà ãýíý. Òºâºíõ, ìºãººðñºí õîîëîéí í¿õ íàðèéñàõ áóþó õàâõëààñ ìºãººðñ õàâàãíàæ óóøãèíä àãààð îðîõ ñààòàõàä õÿõòíàà ñîíñîãäîíî. Ýíýõ¿¿ õàâàíøèë õ¿¿õäèéí àãààð äàìæèõ çàìûã íàðèéñãàí õààõ øàëòãààí áîëîõîä àìèíä àþóë ó÷èð÷ áîëíî. Õ¿¿õýä òàéâàí áàéõäàà õÿõòíàæ àìüñãàëæ áóé áîë àìèíä àþóëòàé øèíæ þì. Õÿõòíààã àæèãëàæ, ÷àãíàõäàà õ¿¿õäèéí àìüñãàë ÀÂÀÕ ¿åèéã ë õàðæ àæèãëà. Òýãýýä õÿõòíààã ÷àãíà. Õÿõòíààã ñîíñîõîä õýö¿¿ òóë õ¿¿õäèéí àìàíä ÷èõýý îéðòóóë. Çàðèìäàà õ¿¿õäèéí õàìàð áèò¿¿ðñíýýñ íîéòîí õýð÷èãí¿¿ð òàíä ñîíñîãäîíî. Õàìðûã öýâýðëýýä äàõèí ÷àãíà. Õ¿¿õýä çºâõºí óéëàõ áóþó òàéâàí áèø ¿åä õÿõòíàà ñîíñîãäâîë õ¿íä ºâ÷íèé óëìààñ áèø òóë õ¿¿õäèéã òàéâàí áàéõàä ë õÿõòíààã ñîíñîæ, àæèãëàíà ãýäýãò èòãýëòýé áàé. Õ¿¿õýä àìüñãàë ÃÀÐÃÀÕ ¿åä òà øóóãèàíòàé àìüñãàëûã ñîíñîæ áîëíî. Ýíý áîë õÿõòíàà áèø.


- 24 -

7.2 ХАНИАЛГА БА АМЬСГАЛ СААДТАЙ ШИНЖИЙГ АНГИЛ АНГИЛ гэдэг нь х¿¿хдийн ºвчний х¿нд хºнгºний зэрэглэлийг тогтоохыг хэлнэ. Х¿¿хдийн ºвчний гол шинжтэй уялдан ºвчний х¿нд хºнгºн ангилагдана. Ангилал нь ºвчний онош биш харин тохирох эмчилгээг сонгоход ашиглагдана. ¯ÍÝË, ÀÍÃÈË х¿снэгтийн ºнгººр ялгасан àíãèëëûí õ¿ñíýãòýíä ºâ÷íèé øèíæ¿¿ä áà òýäíèé àíãèëëûã æàãñààñàí áàéíà. ªнгººр ялгасан аíãèëëûí õ¿ñíýãò нь шинж¿¿д, ангилал, эмчилгээ гэсэн нэртэй ãóðâàí áàãàíàòàé байна. Мºн олонхи х¿снэгт ÿãààí, øàð áóþó íîãîîí гурван эгнээтэй áàéíà. Эдгээр ºнгº нь х¿¿хдийн ºвчний х¿нд хºнгºний зэрэглэлийг заадаг. Ангиллын х¿снэгтийг ашиглахдаа ШИНЖ¯¯Д баганы дагуу доош харж ºвчний шинж¿¿дийг олно. Тохирох шинжийг олонгуут зогс. Энэ эгнээнд уг х¿¿хдийн ºвчин тохирох ба энэ нь ºвчний х¿нд хºнгºний зэрэглэлийг заана. Жишээ 4: Ханиалга буюу амьсгал саадтай õ¿¿õäèéí ºâ÷íèé ангиллын х¿снэгт

ШИНЖ¯¯Д АНГИЛАЛ ЭМЧИЛГЭЭ (хэвтэхийн ºмнºх яаралтай эмчилгээг тодоор бичсэн)

· ßìàð íýã àþóëòàé ºðºíõèé øèíæ áóþó

· Цээж хонхолзох буюу · Тайван ¿едээ хяхтнаж амьсгалах

ÓÓØÃÈÍÛ Õ¯ÍÄ ÕÀÒÃÀËÃÀÀ ÁÓÞÓ ÌÀØ

Õ¯ÍÄ ªÂ×ÈÍ

- ¯¿ñãýã÷èéí ýñðýã тохирох эмийн эхний тунг ºã.

- Ýìíýëýãò ßÀÐÀËÒÀÉ õýâò¿¿ë.

· Àìüñãàë îëøðîõ

ÓÓØÃÈÍÛ ÕÀÒÃÀËÃÀÀ

- ¯¿ñãýã÷èéí ýñðýã тохирох эмийã 5 õîíîã ºã.

- Õîðã¿é çººëºí ýìýýð õîîëîéí ºâäºëò, õàíèàëãûã ýì÷èë.

- Õýçýý ÿàðàëòàé ýðãýæ ¿ç¿¿ëýõèéã ýõýä çºâëº.

- 2 õîíîîä äàâòàí ¿ç¿¿ë.

· Ìàø õ¿íä ºâ÷èí áóþó óóøãèíû õàòãàëãààíû øèíæã¿é

ÓÓØÃÈÍÛ ÕÀÒÃÀËÃÀÀÃ¯É:

ÕÀÍÈÀÄ ØÓÓÕÈÍÀÀ

- 30-ààñ îëîí õîíîã õàíèàëãàñàí áîë îíîø òîäðóóëàõààð ýìíýëýãò õýâò¿¿ë.

- Õîðã¿é çººëºí ýìýýð õîîëîéí ºâäºëò, õàíèàëãûã ýì÷èë.

- Õýçýý ÿàðàëòàé ýðãýæ ¿ç¿¿ëýõèéã ýõýä çºâëº.

- Ñàéæðàõã¿é áîë 5 õîíîîä äàâòàí ¿ç¿¿ë.

Ýíä õàíèàëãàñàí áóþó àìüñãàë ñààäòàé õ¿¿õäèéã àíãèëæ áîëîõ áîëîìæèéí ãóðâàí àíãèëàë áàéíà:

ÓÓØÃÈÍÛ Õ¯ÍÄ ÕÀÒÃÀËÃÀÀ ÁÓÞÓ ÌÀØ Õ¯ÍÄ ªÂ×ÈÍ


- 25 -

ÓÓØÃÈÍÛ ÕÀÒÃÀËÃÀÀ ÓÓØÃÈÍÛ ÕÀÒÃÀËÃÀÀÃ¯É: ÕÀÍÈÀÄ ØÓÓÕÈÍÀÀ

(Жишээ 4-г хар.) Õàíèàëãà áóþó àìüñãààäàëòûã àíãèëàõäàà: 1. ßãààí ýãíýýã (áóþó äýýä õýñãèéã) àæèãëà. Õ¿¿õäýä àþóëòàé åðºíõèé øèíæ áàéíà óó? Õ¿¿õäèéí öýýæ õîíõîëçîõ áóþó òàéâàí áàéõäàà õÿõòíàæ àìüñãàëæ áàéíà óó? Õýðýâ õ¿¿õäýä àþóëòàé åðºíõèé øèíæ áóþó ÿãààí ýãíýýíä æàãñààñàí ººð ÿìàð íýã øèíæ áàéâàë ÓÓØÃÈÍÛ Õ¯ÍÄ ÕÀÒÃÀËÃÀÀ ÁÓÞÓ ÌÀØ Õ¯ÍÄ ªÂ×ÈÍ õýìýýõ õ¿íä àíãèëëûã ñîíãî. 2. Õ¿¿õäýä õ¿íä ºâ÷íèé àíãèëàë áàéõã¿é áîë øàð ýãíýýã (áóþó õî¸ð äàõü) àæèãëà. Õ¿¿õäèéí àìüñãàë îëøèðñîí óó? Õýðýâ õ¿¿õäýä õ¿íä ºâ÷íèé àíãèëàë áàéõã¿é, õ¿¿õäýä øàð ýãíýýíèé àìüñãàë îëøèðñîí øèíæ áàéâàë øàð ýãíýýíä áóé ÓÓØÃÈÍÛ ÕÀÒÃÀËÃÀÀ õýìýýõ àíãèëëûã ñîíãîíî. 3. Õýðýâ õ¿¿õäýä õ¿íä ºâ÷íèé àíãèëàë áàéõã¿é, øàð ýãíýýíèé àíãèëàë ÷ áàéõã¿é áàéâàë íîãîîí ýãíýýã (äîîä òàëûí) àæèãëà, тэгээд íîãîîí ýãíýýí äýõ ÓÓØÃÈÍÛ ÕÀÒÃÀËÃÀÀÃ¯É: ÕÀÍÈÀÄ ØÓÓÕÈÍÀÀ àíãèëëûã ñîíãîíî. Хàíèàëãà áóþó àìüñãàë ñààäòàé øèíæèéí àíãèëàë òóñ á¿ðèéг òîäîðõîéëбол: ÓÓØÃÈÍÛ Õ¯ÍÄ ÕÀÒÃÀËÃÀÀ ÁÓÞÓ ÌÀØ Õ¯ÍÄ ªÂ×ÈÍ. Õàíèàëãàñàí áóþó àìüñãàë ñààäòàé õ¿¿õäýä äàðààõ øèíæ¿¿äèéí àëü íýã áàéâàë, ¿¿íä: ÿìàð íýã àþóëòàé åðºíõèé øèíæ, öýýæ õîíõîëçîõ áóþó òàéâàí áàéõäàà õÿõòíàæ àìüñãàëàõ øèíæ áàéâàë ÓÓØÃÈÍÛ Õ¯ÍÄ ÕÀÒÃÀËÃÀÀ ÁÓÞÓ ÌÀØ Õ¯ÍÄ ªÂ×ÈÍ ãýæ àíãèëíà. Öýýæ õîíõîëçîæ áóé õ¿¿õýä ãîëäóó óóøãèíû õ¿íä õàòãàëãààòàé áàéíà. Ýñâýë òýð õ¿¿õýä ãóóðñàíöðûí ¿ðýâñýë, õºõ¿¿ë õàíèàä áóþó áàãòðààò àìüñãàë ãýõ çýðýã àìüñãàëûí äîîä çàìûí ººð õ¿íä öî÷ìîã õàëäâàðòàé áàéæ áîëíî. Óóøгè õºøèíãº áîëñîí ¿åä ë öýýæ õîíõîëçäîã. Èéìýýñ õ¿¿õýä àìüñãàë àâàõäàà õýâèéíõýýñ èë¿¿ èõ õ¿÷ëýõ øààðäëàãàòàé áîëäîã. Öýýæ íü õîíõîëçîæ áóé õ¿¿õýä àìüñãàë îëøèðñîí áà öýýæ õîíõîëçîîã¿é õ¿¿õäèéã áîäâîë óóøãèíû õàòãàëãààãààð íàñ áàðàõ àþóë ºíäºð áàéäàã. Õºøèíãº óóøãèà òýëýõèéí òóëä õýòýðõèé èõ õ¿÷èëñíýýñ õ¿¿õýä ÿäðàí òóéëäàæ õ¿¿õäèéí àìüñãàë öººðíº. Òýãýõýýð öýýæ èõ õîíõîëçîæ áóé õ¿¿õäèéí àìüñãàë îëøèð÷ ÷àäàõã¿é áîëäîã. Öýýæ õîíõîëçîõ íü õ¿¿õäèéí óóøãèíû õ¿íä õàòãàëãààíû çºâõºí ãàíö øèíæ áàéæ áîëíî. ÓÓØÃÈÍÛ Õ¯ÍÄ ÕÀÒÃÀËÃÀÀ ÁÓÞÓ ÌÀØ Õ¯ÍÄ ªÂ×ÒÝÉ ãýæ àíãèëñàí õ¿¿õýä õ¿íä ºâ÷òýé áàéíà. Òýð õ¿¿õäýä õ¿÷èëòºðºã÷ áóþó ¿¿сгэгчийн эсрэг эм òàðèõ çýðýã ýì÷èëãýý øààðäëàãàòàé òóë ò¿¿íèéã ýìíýëýãò ÿàðàëòàé õýâò¿¿ëýõ ¸ñòîé. Õýâòýõýýð ÿâàõààñ ºìíº ¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã òîõèðîõ ýìèéí àíõíû òóíã ºãíº. Òýð ¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã ýì óóøãèíû õ¿íä õàòãàëãàà öààø õ¿íäðýõýýñ ñýðãèéëíý. Ýíý íü ìºí öóñàí ¿æèë áóþó ìýíýí ãýõ ìýò íÿíãèéí áóñàä õ¿íä ºâ÷íèéã ÷ ýì÷ëýõýä òóñòàé. IV ба V хэсг¿¿дээс хэвтэхийн ºмнºх яаралтай эмчилгээг яаж сонгох болон хийх талаар уншаарай.


- 26 -

ÓÓØÃÈÍÛ ÕÀÒÃÀËÃÀÀ Õàíèàëãàñàí áóþó àìüñãàë ñààäòàé õ¿¿õäýä àþóëòàé åðºíõèé øèíæ áàéõã¿é, öýýæ õîíõîëçîõã¿é, òàéâàí áàéõäàà õÿõòíàæ àìüñãàëàõã¿é, õàðèí àìüñãàë îëøèðñîí áàéâàë ÓÓØÃÈÍÛ ÕÀÒÃÀËÃÀÀ ãýæ àíãèëíà. Óóøãèíû õàòãàëãààã ¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã òîõèðîõ ýìýýð ýì÷èëíý. ¯¿ñãýã÷èéí ýñðýã ýìèéã ÿàæ сонгох болон ºгºх мºн гэрээр яаж эмчлэхийг IV,V ба VI хэсг¿¿дээс уншаарай. ÓÓØÃÈÍÛ ÕÀÒÃÀËÃÀÀÃ¯É: ÕÀÍÈÀÄ ØÓÓÕÈÍÀÀ Õàíèàëãàñàí áóþó àìüñãàë ñààäòàé õ¿¿õäýä àþóëòàé åðºíõèé øèíæ áàéõã¿é, öýýæ õîíõîëçîõã¿é, òàéâàí áàéõäàà õÿõòíàæ àìüñãàëàõã¿é, àìüñãàë îëøðîîã¿é áàéâàë ÓÓØÃÈÍÛ ÕÀÒÃÀËÃÀÀÃ¯É: ÕÀÍÈÀÄ ØÓÓÕÈÍÀÀ õýìýýí àíãèëíà. ÓÓØÃÈÍÛ ÕÀÒÃÀËÃÀÀÃ¯É: ÕÀÍÈÀÄ ØÓÓÕÈÍÀÀÒÀÉ õ¿¿õäýä ¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã ýì õýðýãã¿é. ªâ÷íèé øèíæ òýìäãèéã ¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã ýì õºíãºâ÷ëºõã¿é. ¯¿ñãýã÷èéí ýñðýã ýì õàíèàäíààñ óóøãèíû õàòãàëãàà ¿¿ñýõýýñ ñýðãèéëýõã¿é. Ãýðèéí àñàðãàà, ýì÷èëãýý ñàéí õèéõ òàëààð òýð ýõýä çºâëºãºº ºãºх хэрэгтэй. Õàíèàäòàé õ¿¿õýä íýã õî¸ð äîëîî õîíîãò ë ñàéæèð÷ õýâäýý îðíî. Ãýâ÷ àðõàã õàíèàëãàòàé õ¿¿õýä (30 õîíîãîîñ óäàаí õàíèàëãàñàí) ñ¿ðüåý, áàãòðàà, õºõ¿¿ë õàíèàä áóþó ººð õ¿íä ºâ÷òýé áàéæ áîëíî. Òýð àðõàã õàíèàëãàòàé õ¿¿õäèéã öààø îíîø òîäðóóëàõààð ýìíýëýãò õýâò¿¿ëíý. Ханиалга буюу амьсгал саадтай х¿¿хдиí ºâ÷íèéã ¿нэлж, тохирох ангиллыг олсон бол та т¿¿нийгээ дугуйлж, ангиллыг ¿злэгийн маягт дээр тэмдэглээрэй. (Жишээ 5-г хар.) ТОХИОЛДОЛ 1: Сарнай 18 сартай. Жин 11,5 кг. Биеийн халуун 37,5 С хэм. Эр¿¿л мэндийн ажилтан “Х¿¿хэд ямар зовиуртай вэ?” гэж асуухад эх нь: “Сарнай 6 ºдºр ханиалгаж амьсгаадаж байна” гэж хэлсэн. Сарнай энэ ºвчний учир эмнэлэгт анх ирж байãàà. Ýð¿¿ë ìýíäèéí àæèëòàí Ñàðнайä àþóëòàé åðºíõèé øèíæ¿¿äèéã øàëãàñàí. Эх нь “Ñàðнай óóæ ÷àäàæ áàéíà .” ãýæ хэлсэн. Сарнай бººлжººг¿й байлаа. Тэр энэ ºвчний ¿ед татааг¿й байв. Эр¿¿л мэндийн ажилтан эхээс “Охин ердийн биш унтаараг байна уу? ” гэж асуухад “Тийм” гэсэн. Эр¿¿л мэндийн ажилтан охины гарыг алгадав. Тэр охиныг сэгсрэхийг эхээс гуйлаа. Сарнай н¿дээ нээсэн боловч эргэн тойрноо харахг¿й байлаа. Ýð¿¿ë ìýíäèéí àæèëòàí Ñàðнайтай ярихад охин н¿¿р л¿¿ нь харахг¿й байв. Тэр хий гºлºрч, орчиндоо болж буй юмыг мэдрэхг¿й байв. Эр¿¿л мэндийн ажилтан эхээс охины цамцыг сºхºхийг гуйлаа. Тэр охины амьсгалыг 1 мин-д тоолоõîä 41 удаа байв. Охины цээж хонхолзохг¿й, õяхтнах чимээ ч сонсогдохг¿й байлаа.


- 27 -

Жишээ 5: Ханиалга, амьсгал саадтай гол шинжтэй õ¿¿õäèéí ¿злэгийн маягт


НЭР:__Сарнай____НАС:_18 сар ЖИН: 11,5kg Биеийн температур: 37,5°C АСУУ:Х¿¿хэд ямар зовиуртай вэ? Ханиалгаíà, амьсгаадтí Анхны ¿злэг? _ Давтан ¿злэг?__


АЮУЛТАЙ ЕРªНХИЙ ШИНЖИЙГ ШАЛГА Аюултай ерºнхий шинжтэй?




Õ¯¯ÕÝÄ ХАНИАЛГАСАН БУЮУ АМЬСГАЛ СААДТАЙ ШИНЖТЭЙ ЮУ? тийм ¿г¿й__

• Хир удаан? _6_ ºдºр • Амьсгалыг нэг минутанд тоол. УУШГИНЫ Х¯НД ХАТГАЛГАА ÁÓÞÓ

Нэг минутанд41 удаа. Амьсгал олширсон МАШ Х¯НД ªВЧИН

• Цээж хонхолзохыг ажигла.

• Хяхтнаа амьсгалыг ажигла, чагна.


- 28 -

Á¯ËÝÃ 8 СУУЛГАЛТ Ñóóëãàëòûí ¿åä õ¿¿õäèéí áààñ õýâèéíõýýñ èõ, óñàðõàã áîëíî. Ñóóëãàëòûã óñàðõàã, óñàí ÷àöãà ãýæ ìºí íýðëýäýã. Ýíý ºâ÷èí õ¿¿õäýä ÿëàíãóÿà 6 ñàðààñ 2 õ¿ðòýëõ íàñíû õîîðîíä ýëáýã òîõèîëäîíî. Ýíý íü ¿íýýíèé ñ¿¿ áóþó õ¿¿õäèéí õóóðàé ñ¿¿ãýýð õîîëëîäîã 6 ñàð õ¿ðòýëõ íàñòàé õ¿¿õäýä á¿ð ýëáýã áàéäàã. Õýâèéí òîãòîöòîé áààñààð îëîí óäàà áààâàë ñóóëãàëò áèø. Õ¿¿õäèéí íàñ áà õîîëíîîñ õàìààð÷ ºäºðò áààõ òîî õýâèéí ¿åä ÿíç á¿ð. Èõýíõ íóòàãò õ¿¿õýä 24 öàãèéí äîòîð ãóðàâ áóþó ò¿¿íýýñ îëîí óäàà óñàí áóþó óñàðõàã áààõûã ñóóëãàëò õýìýýí òîäîðõîéëäîã.

ªвчтэй Б¯Х х¿¿õдийн эхээс зовиурыг асууж, аюултай ерºнхий шинжтэй байгааг шалгаж, ханиалга буюу амьсгал саадтай эсэхийг тодруулсны дараа

Х¯¯ХЭД СУУЛГАЖ БАЙНА УУ? ãýæ АСУУ

ХЭРЭВ ¯Ã¯É БОЛ ХЭРЭВ ТИЙМ БОЛ

Х¿¿хэд суулгаж байна уу?

ХЭРЭВ ТИЙМ БОЛ АСУУ: АЖИГЛА, ТЭМТЭР: •Хир удаан? •Х¿¿хдийн ерºнхий байдлыг ажигла. •Баасанд цус байна уу? Х¿¿хэд: -Унтаарсан буюу ухаанг¿й байна уу? -Тайван бус цочромхой байнауу? •Н¿д хонхойлтыг ажигла. •Х¿¿хдэд шингэн ºг. Х¿¿хэд: -Ууж чадахг¿й буюу уухдаа муу байна óу? -Цангасан, ховдоглон ууж байна уу?

•Хэвлийн арьсыг чимхээд тавихад арьсны хуииас арилахдаа: Маш удаан (2 сек-ээс их)? Удаан?

Х¿¿хдийн ºвчнийг шингэн алдалтыã ¿íýëýõ х¿нэгтийн дагуу АНГИЛ.

Бусад гол шинж¿¿дийн тухай АСУУ: халууралт, чихний ºвчин, öус багадалт, тураал, ðàõèò дархлаажуулалтын байдал болон бусад ºâ÷íèйг ШАЛГА.

СУУЛГАЛТЫГ АНГИЛ


- 29 -

Åð íü ýõ÷¿¿ä õ¿¿õäýý ñóóëãàñíûã ìýääýã. Òýä íàð õ¿¿õäèéí áààñ óñ øèã ãîîæèæ áàéíà ãýæ õýëäýã. Ýõ÷¿¿ä ñóóëãàëòûã íóòãèéí õýëýýð íýðëýõ íü áèé (ã¿éëãýõ, ÷àöãà àëäàõ, õîðäëîãî àâàõ ã.ì. îð÷óóëàã÷). Çºâõºí õºõººð õîîëëîäîã õ¿¿õä¿¿äèéí áààñ äàíäàà øèíãýâòýð çººëºí áàéäàã íü ñóóëãàëò áèø þì. Áààñíû òîãòîö áà òîî õýâèéíõýýñ ººð÷ëºãääºã òóë õºõ¿¿ë õ¿¿õäýý ñóóëãàõûã ýõ÷¿¿ä òàíüæ ÷àäíà. ßìàð õýâ øèíæèéí ñóóëãàëò áàéäàã âý? Èõýíõ ñóóëãàëò øèíãýíýý àëäàæ õ¿¿õýä óñã¿éæèõ øàëòãààí áîëдоã. Óñàí áóþó óñàðõàã ñóóëãàëòûí æèøýý íü áóë÷èí çàäðàõ òàõàë àæýý. Áóë÷èí çàäðàõ òàõàë óñàí áóþó óñàðõàã ñóóëãàëòûí çºâõºí º÷¿¿õýí õóâèéã ýçýëäýã. Ñóóëãàëò õýðýâ 14-ººñ öººí õîíîã ¿ðãýëæèëñýí áîë öî÷ìîã ãýíý. Öî÷ìîã óñàí ñóóëãàëò øèíãýí àëäàëòûí øàëòãààí áîëîõ áà òóðààëä õ¿ðãýäýã. Öî÷ìîã ñóóëãàëòòàé õ¿¿õýä øèíãýí àëäàëòûí óëìààñ íàñ áàðàõ õàëãààòàé. Õýðýâ ñóóëãàëò 14 áóþó ò¿¿íýýñ îëîí õîíîã ¿ðãýëæèëñýí áîë óæèã ãýíý. Ñóóëãàëò ºâ÷íèé 20 ãàðóé õóâü íü óæèãðàíà. Õ¿¿õýä òóðæ õ¿íäðýõ ãîë øàëòãààí íü óæèã ñóóëãàëò áºãººä õ¿¿õäèéã ¿õýëä ÷ õ¿ðãýæ áîëíî. Öóñòàé áààñòàé ñóóëãàëòûã çàëõàãòàé ÷, çàëõàãã¿é ÷ öóñàí ñóóëãàëò ãýæ íýðëýäýã. Öóñàí ñóóëãàëòûí õàìãèéí ò¿ãýýìýë ¿¿ñãýã÷ íü Shigell-èéí íÿí þì. Áàãà íàñíû õ¿¿õäýä àì¸áîîð ¿¿ñãýãäýõ öóñàí ñóóëãàëò õîâîð. Õ¿¿õýä óñàí áà öóñàí ñóóëãàëò õî¸óëàíãààð ºâ÷èëæ áîëíî. Àì¸áîîð ¿¿ñãýãäýõ öóñàí ñóóëãàëò ìàíàéä òîõèîëääîãã¿é. 8.1 СУУЛГАЛТЫГ ¯НЭЛЭХ Á¯Õ õ¿¿õäýýñ ñóóëãàëòûí òóõàé àñóó:

Õ¯¯ХЭД СУУЛГАЖ БАЙНА УУ? ãýæ АСУУ Ñóóëãàëòûí òóõàé ýõèéí îéëãîõ ¿ãýýð ÿðü. Õýðýâ ¯Ã¯É ãýæ õàðèóëáàë ñóóëãàëòòàé õîëáîîòîé øèíæ¿¿äèéã òà öààøèä ¿íýëýõ õýðýãã¿é õàðèí, äàðààãèéí ãîë øèíæ õàëóóðàëòûí òóõàé àñóó. Õàðèí ýõ ÒÈÉÌ ãýæ õàðèóëàõ áóþó ýõ óðüä íü õ¿¿õýä ñóóëãàñàí ó÷èð ýìíýëýãò èðñíýý õýëñýí áîë ò¿¿íèé õàðèóëòûã òýìäýãëý. Òýãýýä õ¿¿õäýä øèíãýí àëäàëòûí øèíæ¿¿ä, óæèã ñóóëãàëò áà öóñàí ñóóëãàëòûã ¿íýë.

ХИР УДААН СУУЛГАСАН БЭ? ãýæ АСУУ Ñóóëãàëò 14 áóþó ò¿¿íýýñ îëîí õîíîã ¿ðãýëæèëñýí áîë óæèã ñóóëãàëò áîëíî. Ýõýä àñóóëòàíä õàðèóëàõ áîëîìæ îëãî. Ñóóëãàñàí õîíîãèéí òîîã ÿã ýðãýí ñàíàõàä ò¿¿íä áîäîõ öàã õýðýãòýé.

БААСАНД ЦУС БАЙСАН ЭСЭХИЙГ АСУУ Ýíý ñóóëãàëòûí àëü ÷ ¿åä áààñàíä öóñ áàéñàí ýñýõèéã ýõýýñ àñóу. Дараа нь шингэн алдалтын шинж¿¿дийг шалга. Õ¿¿õýä øèíãýí àëäñàí ¿åä þóíы ºìíº òàéâàí áèø öî÷ðîìõîé áîëíî. Øèíãýí àëäàëò öààøèä ¿ðãýëæèëáýë õ¿¿õýä óíòààðñàí áóþó óõààíã¿é áîëíî.


- 30 -

Õ¿¿õäèéí áèå óñàà àëäàõûí õèðýýð í¿ä õîíõîéæ, àðüñûã ÷èìõýýä òàâèõàä õýâäýý ýðãýæ îðîõ íü óäààí áóþó ìàø óäààí áàéíà.

Х¯¯ХДИЙН БИЕИЙН ЕРªНХИЙ БАЙДЛЫГ АЖИГЛА Х¿¿хдэд аюултай ерºнхий шинж байгаа эсэхийг шалгахдаа х¿¿хэд унтаарсан буюу ÓÕÀÀÍÃ¯É-г ажигла. Хэрэв х¿¿хэд унтаарсан буюу ÓÕÀÀÍÃ¯É байвал энэ нь т¿¿ний аюултай ерºнхий шинжтэй байгааг харуулах ба суулгалтыг ангилахдаа энэ шинжийг тооцоолохоо санагтун. Õýðýâ õ¿¿õýä ò¿¿íä õ¿ðýõ, ºðãºõ á¿ðèéä áóþó ¿ðãýëæ òàéâàí áèø, öî÷ðîìõîé áàéâàë òýð õ¿¿õäýä òàéâàí áèø, öî÷ðîìõîé øèíæ áàéíà. Õýðýâ íÿðàé áóþó íÿëõ õ¿¿õýä õºõºº õºõºæ áàéõäàà òàéâàí àòëàà õºõºõºº áîëüìîãö äàõèàä òàéâàí áóñ, öî÷ðîìõîé áîëæ áàéâàë òýð õ¿¿õýä “òàéâàí áóñ, öî÷ðîìõîé” áàéíà ãýñýí ¿ã. Ýìíýëýã äýýð áàéãàà ó÷ðààñ îëîí õ¿¿õýä òàéâàí áóñ áàéäàã. Ýäãýýð õ¿¿õä¿¿äèéã ñàòààðóóëæ òàéâøðóóëæ áîëíî. Òýä íàð “òàéâàí áóñ, öî÷ðîìõîé” øèíæã¿é áàéíà.

Н¯Д ХОНХОЙСНЫГ АЖИГЛА Øèíãýí àëäñàí õ¿¿õäèéí í¿ä õîíõîéñîí íü àæèãëàãäàíà. Òà í¿ä õîíõîéñîí ýñýõèéã òîãòîîíî. Äàðàà íü õ¿¿õäèéí í¿äèéã õýâèéí áóñ áîëñîí ãýæ áîäîæ áóé ýñýõèéã ýõýýñ àñóó. Õ¿¿õäèéí í¿ä õîíõîéñîí ýñýõèéã øèéäýõýä ò¿¿íèé ñàíàë áîäîë òàíä òóñ áîëíî. Òýìäýãëýë: Æèíãýý èëò àëäñàí õ¿íä òóðààë (ìàðàçì)-òàé õ¿¿õýä õýäèéãýýð øèíãýí àëäààã¿é ÷ áàéñàí í¿ä íü ãîëäóó õîíõîéñîí õàðàãäàíà. Í¿ä õîíõîéõ øèíæ èëò õ¿íä òóðààëòàé õ¿¿õäýä ò¿¿íèé øèíãýí àëäàëòûã ¿íýëýõ íàéäâàðòàé áóñ øèíæ áîëîâ÷ ýä¿ãýý áîëòîë òîîöñîîð èðæýý.

Х¯¯ХДЭД ШИНГЭН ªГ Õ¿¿õýääýý àÿãà õàëáàãààð áàãà çýðýã óñ ºã ãýæ ýõýä õýë. Õ¿¿õäèéí óóõûã àæèãëà. ªãñºí óóõ þìûã õ¿¿õýä ñîðæ áóþó çàëãèæ ÷àäàõã¿é áàéâàë õ¿¿õýä óóõ ÷àäâàðã¿é áàéíà. Õ¿¿õýä óíòààðñàí áóþó óõààíã¿é áîë óóæ ÷àäàõã¿é áàéæ áîëíî. Õýðýâ õ¿¿õäèéí áèå ñóë, õýí íýãíèé òóñëàëöààã¿éãýýð óóæ ÷àäàõã¿é áàéâàë òýð õ¿¿õýä óóõäàà ìóó áàéíà. Çºâõºí øèíãýí àìàíä íü õèéñýí ¿åä ë òýð çàëãèõ ÷àäâàðòàé áàéæ áîëíî. Õýðýâ õ¿¿õýä óõààíòàé, óóõ õ¿ñýëòýé áàéâàë òýð õ¿¿õäýä öàíãàñàí, õîâäîãëîí óóõ øèíæ áàéíà. Òà ò¿¿íä óñ ºãºõºä òýð àÿãà õàëáàãàíä õ¿ðýõ ãýæ ñàðâàëçàõûã àæèãëà. Õ¿¿õýä èë¿¿ óóõ õ¿ñýëòýé ó÷èð óñûã áóöààãààä àâàõàä äóðã¿éöýæ áóé ýñýõèéã õàð. Õýðýâ õ¿¿õýä óñûã óðàìòàé àâñàí ÷ èë¿¿ óóõ õ¿ñýëã¿é áîë òýð öàíãàñàí, õîâäîãëîí óóõ øèíæã¿é áàéíà.

ХЭВЛИЙН АРЬСЫГ ЧИМХ Õ¿¿õäèéã ¿çëýãèéí øèðýýí äýýð ãàðûã íü õàæóóãààð íü óíæóóëàí (òîëãîé äýýðýý òàâèõã¿é) õºëèéã æèéëãýæ íóðóóãààð íü õýâò¿¿ëýõèéã ýõýýñ õ¿ñ. Ýñâýë ýõèéã


- 31 -

õ¿¿õäýý ºâºð äýýðýý òýãø õýâò¿¿ëýí áàðüæ áàéõûã ò¿¿íýýñ ãóé. Õýâëèéí õàæóó áà õ¿éñ õî¸ðûí õîîðîíä ãàðûã áàéðëóóëæ, ýðõèé äîëîîâîð õóðóóãààð àðüñûã ÷èìõ. ªâòãºæ ìàãàäã¿é òóë õóìñàëæ áîëîõã¿é. Õ¿¿õäèéí áèåä õºíäëºí áèø áîñîî øóãàìûí äýýä äîîä õýñýãò àðüñûã ÷èìõýõýýð ãàðàà áàéðëóóë. Ýõëýýä àðüñíû á¿õ äàâõàðãà áà àðüñàí äîîðõ ýäèéã á¿õýëä íü ÷èìõ. Àðüñûã ÷èìõýýä íýã ñåêóíäûí äàðàà áóöààæ òàâü

- ìàø óäààí (2 ñåêóíäýýñ óäààí) - óäààí - õóðäàí

Õýðýâ ÷èìõýýä òàâüñíààñ õîéø áîãèíîõîí õóãàöààíä ÷ õóíèàñ ¿ëäýæ áàéâàë àðüñíû õóíèàñ óäààí õýâäýý îðæ áàéíà ãýæ ¿çíý.

Тэмдэглэл: Õ¿íä òóðààë (ìàðàçì)-òàé õ¿¿õäýä øèíãýí àëäààã¿é áàéñàí ÷ àðüñíû õóíèàñ õýâäýý óäààí îðæ áîëíî. Èõ ìàðèàòàé áóþó õàâàíòàé õ¿¿õäýä øèíãýí àëäñàí ÷ ãýñýí àðüñíû õóíèàñ õýâäýý ò¿ðãýí îðäîã. Ýäãýýð õ¿¿õäýä àðüñíû õóíèàñ íàéäâàð áàãàòàé øèíæ áîëîâ÷ õ¿¿õäèéí øèíãýí àëäàëòûã ¿íýëýõýä îäîî áîëòîë õýðýãëýñýýð áàéíà.

8.2 СУУЛГАЛТЫГ АНГИЛАХ

¯НЭЛ, АНГИЛ х¿снэгтийн зарим гол шинжийн н¿д нь ангиллын хэд хэдэн хэсэгтэй байдаг. Жишээ нь, хэрэв х¿¿хэд суулгалтын гол шинжтэй байвал х¿¿хдийг шингэн алдсан, ужиг суулгалт, цусан суулгалт гэж ангилдаг. Суулгалтыг ангилахдаа:

- Ñóóëãàëòòàé á¿õ õ¿¿õäýä øèíãýí àëäàëòûã àíãèëна. - Õýðýâ õ¿¿õýä 14 áóþó ò¿¿íýýñ îëîí õîíîã ñóóëãàñàí áîë õ¿¿õäèéã óæèã

ñóóëãàëòààð àíãèëíà. - Õýðýâ õ¿¿õäèéí áààñ öóñòàé áàéâàë õ¿¿õäèéã öóñàí ñóóëãàëòààð

àíãèëна. -

8.2.1 ШИНГЭН АЛДАЛТЫГ АНГИЛАХ Ñóóëãàëòòàé õ¿¿õäèéí øèíãýí àëäàëòûí ãóðâàí àíãèëàë áàéíà: ØÈÍÃÝÍ ÈÕ ÀËÄÀËÒ, ØÈÍÃÝÍ ÀËÄÀËÒ, ØÈÍÃÝÍ ÀËÄÀËÒÃ¯É (Жишээ 6-г хар.) Эдгээр ангилалд багтах х¿¿хдийг яаж эмчлэх тухай IV, V ба VI хэсгээс уншаарай.


- 32 -

Жишээ 6: Шингэн алдалтын ангиллын х¿снэгт

ШИНЖ¯¯Д

АНГИЛАЛ

ЭМЧИЛГЭЭ

(Хэвтэхийн ºмнºх яаралтай эмчилгээг тодоор бичсэн)

Дараах шинж¿¿дээс хоёр нь байвал:

• Унтаарсан буюу ÓÕÀÀÍÃ¯É • Н¿д хонхойх • Ууж чадахг¿й буюу уухдаа муу • Арьсны хуниас маш удаан арилах

ШИНГЭН ИХ АЛДАЛТ

Хэрэв х¿¿хэд ººр х¿нд ºвчний ангилалд багтааг¿й бол: - Шингэн их алдалтын эмчилгээг хий (В тºлºвлºгºº) БУЮУ -Замын турш ШСД-ны уусмал уулган х¿¿хдийг эхтэй нь эмнэлэгт яаралтай х¿ргэ. - Хºхºº ¿ргэлжл¿¿лэн хºх¿¿лэхийг эхэд зºвлº.

Тухайн нутагт булчин задрах тахал гардаг ба х¿¿хэд 2 буюу т¿¿нээс дээш настай бол ¿¿сгэгчийн эсрэг эм ºг.


• Тайван бус, цочромхой • Н¿д хонхойх • Цангасан ховдоглон уух •Арьсны хуниас удаан арилах

ШИНГЭН АЛДАЛТ

Шингэн алдалттай х¿¿хдийг хоолло, шингэн уулга.(Б тºлºвлºгºº)

Хэрэв х¿¿хэд ººр х¿нд ºвчтэй бол: - Замын турш ШСД-ны уусмал уулгаж, х¿¿хдийг эхтэй нь эмнэлэгт яаралтай х¿ргэ.

Хэзээ яаралтай эргэж ¿з¿¿лэхийг эхэд зºвлº.

Сайжрахг¿й бол 5 хоноод давтан ¿з¿¿л.

Шингэн алдсан буюу их алдсан гэж ангилах шинж хангалтг¿й.

ШИНГЭН

АЛДАЛТГ¯Й

Суулгалтыг гэрт нь хооллон, шингэн ºгч эмчил. (А тºлºвлºгºº).

Хэзээ яаралтай эргэж ¿з¿¿лэхийг эхэд зºвлº Сайжрахг¿й бол 5 хоноод давтан ¿з¿¿л.

Òýìäýãëýë: Ìàíàéä “øèíãýí èõ àëäàëò”-ûã õ¿íä áóþó III çýðýã, “øèíãýí àëäàëò”-ûã õ¿íäýâòýð áóþó II çýðýã, “øèíãýí àëäàëòã¿é”-ã õºíãºí áóþó I çýðýã ãýæ îíîøèä òóñãàäàã. Õ¿¿õäèéí áèåèéí æèíãèéí 5 õ¿ðòýëõ õóâüòàé òýíöýõ øèíãýí àëäñàí áàéõàä ýìíýëç¿éí èëðýë ãàðäàãã¿é àæýý (îð÷óóëàã÷). ШИНГЭН ИХ АЛДСАН Хэрэв х¿¿хдэд унтаарсан буюу ÓÕÀÀÍÃ¯É, н¿д хонхойх, ууж чадахг¿й буюу уухдаа муу, арьсны хуниас маш удаан арилах шинж¿¿дээс хоёр буюу т¿¿нээс îëîí шинж байвал ШИНГЭН ИХ АЛДСАН гэж ангилна. Ийм х¿¿хдэд шингэн яаралтай нºхºх хэрэгтэй. Энэ зорилгоор хураагуур судсаар шингэн сэлбэнэ. Шингэн их алдсан х¿¿хдэд яаж шингэн нºхºхийг Х¯¯ХДИЙГ ЭМЧИЛ х¿снэгтийн “В Тºлºвлºгºº: Шингэн Их Алдалтыг Яаралтай Эмчил” н¿дэнд ¿з¿¿лсэн. ШИНГЭН АЛДСАН Хэрэв х¿¿хдэд ШИНГЭН ИХ АЛДСАН ãýõ шинж¿¿д байхг¿й бол дараагийн эгнээг хар. Х¿¿хдэд шингэн алдалтын шинж¿¿дээс байна уу? Хэрэв х¿¿хдэд дараах шинж¿¿дээс (тайван бус цочромхой, н¿д хонхойх, цангасан ховдоглон уух, арьсны хуниас удаан арилах) хоёр буюу т¿¿нээс îëîí шинж байвал ШИНГЭН АЛДСАН гэж ангилна.


- 33 -

Хэрэв х¿¿хдэд ягаан эгнээний нэг шинж, шар эгнээний нэг шинж байвал ШИНГЭН АЛДСАН гэж ангилна. Шингэн алдсан х¿¿хдийг хооллож, шингэн уулгана. Х¿¿хдийг ШСД-аар эмчилнэ. Хэрэв х¿¿хэд хºхººр хооллодог бол хºхººр хооллохыг ¿ргэлжл¿¿лнэ. Бусад х¿¿хд¿¿д уудаг с¿¿гээ ууж, тэжээллэг хоолыг ШСД- аас 4 цагийн дараа идэх хэрэгтэй. Эмчилгээг “Б Тºлºвлºгºº: Шингэн алдалтыг ШСД-аар эмчил” н¿дэнд ¿з¿¿лсэн. ШИНГЭН АЛДАЛТГ¯Й Ягаан болон шàð ýãíýýíýýñ õî¸ð áóþó ò¿¿íýýñ îëîí øèíæ áàéõã¿é áîë õ¿¿õäèéã ØÈÍÃÝÍ ÀËÄÀÀÃ¯É õýìýýí ангилна. Ийм х¿¿хдэд хоол болон шингэн ºгч шингэн алдалтаас сэргийлнэ. Гэрийн эмчилгээний 3 зарчим бий: 1.Шингэн ил¿¿ ºгºх, 2. ¿ргэлжл¿¿лэн хооллох, 3. Аюултай ерºнхий шинжийн аль нэг илэрвэл эргэж яаралтай ¿з¿¿лэх. Ийм х¿¿хдэд шингэн яаж, ямар хэмжээтэй ºгºх талаар эхэд заах тухай “А Тºлºвлºгºº: Суулгалтыг гэртээ эмчил” н¿дэнд бичсэн байгаа. Суулгалттай боловч шингэн алдааг¿й х¿¿хдэд хоол ºгºх хэрэгтэй. 8.2.2 УЖИГ СУУЛГАЛТЫГ АНГИЛ Õýðýâ õ¿¿õýä 14 áóþó ò¿¿íýýñ îëîí õîíîã ñóóëãàñàí áîë òà õ¿¿õäèéí øèíãýí àëäàëòûã àíãèëñíû äàðàà óæèã ñóóëãàëòûã àíãèëíà. Óæèã ñóóëãàëòûã: Õ¯ÍÄ ÓÆÈÃ ÑÓÓËÃÀËÒ, ÓÆÈÃ ÑÓÓËÃÀËÒ ãýæ àíãèëíà. (Жишээ 7-г хар.) Èéì х¿¿хдийг ангилæ, эмчлэх талаар IV, V ба VI хэсг¿¿дээс уншаарай. Жишээ 7: Ужиг суулгалтын ангилал

ШИНЖ¯¯Д

АНГИЛАЛ

ЭМЧИЛГЭЭ

(Хэвтэхийí ºмнºх яаралтай эмчилгээг тодоор бичсэн)

• Шингэн алдалттай Х¯НД УЖИГ СУУЛГАЛТ

Х¿¿хэд ººр х¿нд ºвчинг¿й бол эмнэлэгт хэвт¿¿лэхийн ºмнº шингэн алдалтыг эмчил.

Эмнэлэгт хэвт¿¿л..

• Шингэн алдалтг¿й УЖИГ СУУЛГАЛТ

УЖИГ СУУЛГАЛТТАЙ х¿¿хдийг хооллох талаар эхэд зºвлº.

5 хоноод давтан ¿з¿¿л. Мультивитамин 14 хоног ºг.

Õ¯ÍÄ ÓÆÈÃ ÑÓÓËÃÀËÒ 14 áóþó ò¿¿íýýñ îëîí õîíîã ñóóëãàñàí, ìºí øèíãýí àëäñàí áóþó èõ àëäñàí õ¿¿õäèéí ºâ÷íèéã Õ¯ÍÄ ÓÆÈÃ ÑÓÓËÃÀËÒ õýìýýí àíãèë. 14 áóþó ò¿¿íýýñ îëîí õîíîã ñóóëãàñàí, øèíãýí àëäàëòòàé õ¿¿õäèéã ýìíýëýãò õýâò¿¿ëíý. Òýäãýýð õ¿¿õäýä øèíãýí àëäàëòààñ ñýðãèéëýõýä îíöãîé àíõààðàí òóñëàæ, õîîëîíä íü ººð÷ëºëò õèéõ õýðýãòýé. Ñóóëãàëòûí øàëòãààíûã òîãòîîõûí òóëä ëàáîðàòîðèéí øèíæèëãýý ÷ õýðýãòýé áàéæ áîëíî. Õýðýâ õ¿¿õäýä ººð õ¿íä ºâ÷èí áàéõã¿é áîë ýìíýëýãò õýâò¿¿ëýõýýñ ºìíº øèíãýí àëäàëòûã ýì÷èë. Õ¿íä ºâ÷òýé õ¿¿õäèéí øèíãýí àëäàëòûã ýì÷ëýõýä õýö¿¿ áàéæ áîëíî. Òýäãýýð õ¿¿õä¿¿ä ýìíýëýãò ýì÷ëýãäýõ áîëíî.


- 34 -

ÓÆÈÃ ÑÓÓËÃÀËÒ 14 áóþó ò¿¿íýýñ îëîí õîíîã ñóóëãàñàí áîëîâ÷ øèíãýí àëäàëòûí øèíæã¿é õ¿¿õäèéã ÓÆÈÃ ÑÓÓËÃÀËÒ õýìýýí àíãèë. Óæèã ñóóëãàëòûí õàìãèéí ÷óõàë ýì÷èëãýý íü òóñãàé õîîë. Óæèã ñóóëãàëòûí õîîëíû çºâëºìæ¿¿äèéã Б¿лэг 29-д òàéëáàðëàñàí. 8.2.3 ЦУСАН СУУЛГАЛТЫГ АНГИЛАХ Öóñàí ñóóëãàëò çºâõºí íýã àíãèëàëòàé: ÖÓÑÀÍ ÑÓÓËÃÀËÒ. (Жишээ 8-г хар.) Цусан суулгалттай х¿¿хдийн эмчилгээг тодорхойлох, эмчлэх тухай IV, V ба VI хэсг¿¿дээс уншаарай. Жишээ 8: Цусан суулгалтын ангилал

ШИНЖ¯¯Д

АНГИЛАЛ

ЭМЧИЛГЭЭ

(Хэвтэхийн ºмнºх яаралтай эмчилгээг тодоор бичсэн.)

• Баас цустай ЦУСАН СУУЛГАЛТ

¿¿сгэгчийн эсрэг эм 5 хоног ºг. 2 хоноод давтан ¿з¿¿л.

ÖÓÑÀÍ ÑÓÓËÃÀËÒ Ñóóëãàëòòàé õ¿¿õäèéí áààñ öóñòàé áîë öóñàí ñóóëãàëò ãýæ àíãèëíà. Цусан суулгалттай х¿¿õäèéí øèíãýí àëäàëòûã ýì÷èëнэ. Ìºí òàíàé íóòàãò Shigell-èéí ýñðýã çºâëºäºã ¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã ýì ºãºх хэрэгтэй. Shigell яагаад цусан суулгалтыг ¿¿сгэдэг вэ гэдгийг та тºсººлж байна уу?:

-- Ýìíýëýãò ¿ç¿¿ëæ áóé öóñòàé áààñàí òîõèîëäëûí 60% îð÷èì íü Shiegell-èéí øàëòãààíòàé áàéäàã.

-- Öóñàí ñóóëãàëòûí àìü òýíññýí òîõèîëäîë áàðàã á¿ãä Shigell-ýýð ¿¿ñãýãäñýí áàéäàã байна. -- Öóñàí ñóóëãàëòûí æèíõýíý ¿¿ñãýã÷èéã òîãòîîõîä áààñíû ºñãºâºð

õýðýãòýé. Ëàáîðàòîðèéí øèíæèëãýýíèé ä¿í íààíàäàæ 2 ºäðèéí äàðàà ãàðäàã байна.

Хэрэв та суулгалтыг ¿нэлж, тохирох ангиллыг олсон бол т¿¿нийгээ дугуйлж, ангиллыг ¿злэгийн маягт дээр тэмдэглээрэй. (Жишээ 9-г хар.) ТОХИОЛДОЛ 1: Сарнай 18 сартай. Жин 11,5 кг. Биеийн халуун 37,5 С хэм. Эр¿¿л мэндийн ажилтан “Х¿¿хэд ямар зовиуртай вэ?” гэж асуухад эх нь: “Сарнай 6 ºдºр ханиалгаж амьсгаадаж байна” гэж хэлсэн. Сарнай энэ ºвчний учир эмнэлэгт анх ирж байãàà. Ýð¿¿ë ìýíäèéí àæèëòàí Ñàðнайä àþóëòàé åðºíõèé øèíæ¿¿äèéã øàëãàñàí. Эх нь “Ñàðнай óóæ ÷àäàæ áàéíà.” ãýæ хэлсэн. Сарнай бººлжººг¿й байлаа. Тэр энэ ºвчний ¿ед татааг¿й байв. Эр¿¿л мэндийн ажилтан эхээс “Охин ердийн биш унтаараг байна уу? ” гэж асуухад “Тийм” гэсэн. Эр¿¿л мэндийн ажилтан охины гарыг алгадав. Тэр охиныг сэгсрэхийг эхээс гуйлаа. Сарнай н¿дээ нээсэн боловч


- 35 -

эргэн тойрноо харахг¿й байлаа. Ýð¿¿ë ìýíäèéí àæèëòàí Ñàðнайтай ярихад охин н¿¿р л¿¿ нь харахг¿й байв. Тэр хий гºлºрч, орчиндоо болж буй юмыг мэдрэхг¿й байв. Эр¿¿л мэндийн ажилтан эхээс охины цамцыг сºхºхийг гуйлаа. Тэр охины амьсгалыг 1 мин-д тоолоõîä 41 удаа байв. Охины цээж хонхолзохг¿й байв. Хяхтнах чимээ ч сонсогдохг¿й байлаа. Эр¿¿л мэндийн ажилтан “Х¿¿хэд суулгаж байна уу?” гэж асуухад эх “Тийм, ãóðâàí ºдºр” гэв. Баасанд цус байсанг¿й. Сарнайгийн н¿д хонхойсон шинжтэй байв. Эр¿¿л мэндийн ажилтан эхээс “Та Сарнайгийн н¿д ººр харагдаж байгааг ажигласан уу?” гэж асуув. Эх “тийм” гэж хариулав. Эр¿¿л мэндийн ажилтан эхэд аягатай цэвэр ус ºгч охинд уулгахыг гуйлаа. Аягатай усыг Сарнайд ºгºхºд тэр уухг¿й байв. Хэвлийн арьсны хуниас арилахыг шалгахад хуниас арилахдаа удаан байлаа.

Жишээ 9: Суулгалтòàé õ¿¿õäèéí ¿злэгийн маягт.


НЭР:_Сарнай____НАС:_18 сар ЖИН: 11,5kg Биеийн температур : 37,5°C АСУУ:Х¿¿хэд ямар зовиуртай вэ? Ханиалгаíà, амьсгаäíà Анхны ¿злэг? _ Давтан ¿злэг?__


АЮУЛТАЙ ЕРªНХИЙ ШИНЖИЙГ ШАЛГА Аюултай ерºнхий шинжтэй?





• Хир удаан? _6_ ºдºр • Амьсгалыг нэг минутанд тоол. Уушгины х¿нд

Нэг минутанд 41 удаа. Амьсгал олширсон хатгалгаа • Цээж хонхолзохыг ажигла. маш х¿нд ºвчин


Õ¯¯ÕÝÄ СУУЛГАЖ БАЙНА УУ? тийм ¿г¿й__

• Хир удаан? _3_ ºдºр • Х¿¿хдийн биеийн ерºнхий байдлыг ажигла.

• Баасанд цус байна уу? Х¿¿хэд: Шингэн их алдаëòòàé

Унтаа буюу ÓÕÀÀÍÃ¯É? ñóóëãàëò

Тайван бус цочромхой?

• Н¿д хонхойсныг ажигла.

• Х¿¿хдэд уух юм ºг. Х¿¿хэд:

Уухдаа муу буюу ууж чадахг¿й?

Цангасан ховдоглон ууж байна уу?

• Хэвлийн арьсны хуниас арилах нь:

Маш удаан (2 секундээс их)?

Удаан?


- 36 -

Á¯ËÝÃ 9 ХАЛУУРАЛТ Õàëóóðñàí õ¿¿õýä óëààíáóðõàí áóþó ººð õ¿íä ºâ÷òýé áàéæ áîëíî. Ýñâýë ýíãèéí õàíèàä, øóóõèíàà áóþó âèðóñèéí ººð õàëäâàðòàé áàéæ áîëíî. ÓËÀÀÍÁÓÐÕÀÍ Õàëóóðàëò áà áèåèéí ò¿ãýýìýë òóóðàëò áîë óëààíáóðõíû øèíæ¿¿ä. Óëààíáóðõàí èõ ºíäºð õàëäâàðòàé ºâ÷èí. Ýõèéí ýñðýã áèå íÿëõñûã 6 ñàð õ¿ðòýë íü óëààíáóðõíààñ õàìãààëäàã. Òýãýýä õàìãààëàëò ààæìààð áóóðíà. ªâ÷íèé èõýíõ òîõèîëäîë 6 ñàðààñ 2 íàñíû õîîðîíä òîõèîëäîíî. Õýò áººãíºðºë áà ÿäóó àìüäðàë óëààíáóðõíààð ýðò ºâ÷ëºõ õàëãààã èõýñãýäýã. Óëààíáóðõàí âèðóñýýð ¿¿ñäýã. Àðüñ áà óóøãè, íàðèéí ãýäýñ, í¿ä, àì õîîëîéí õó÷óóð ýñèéí äàâõàðãà õàëäâàðò ºðòºíº. Óëààíáóðõíû âèðóñ ºâ÷èëñíººñ õîéø

ªвчтэй Б¯Х х¿¿хдийн эхээс зовиурыг асууж, аюултай ерºнхий шинжтэй байгааг шалгаж, ханиалга буюу амьсгал саадтай болон суулгалт байгаа эсэхийг тодруулсны дараа АСУУ: Х¯¯ХЭД ХАЛУУНТАЙ БАЙНА УУ?


Х¿¿хэд халуунтай байна уу? (Бие íü халуун эсвэл халуун нь 37,5 С буюу их) ХЭРЭВ ТИЙМ БОЛ АСУУ: •Хир удаан? •Хэрэв 5-аас дээш хоног халуурсан бол ºдºр б¿р халуурч байсан эсэх? •Х¿¿хэд с¿¿лийн 3 сарын дотор улаанбурхнаар ºвчилсºн ¿¿?

АЖИГЛА, ТЭМТЭР •Х¿з¿¿ хºшингийг ажигла. УЛААНБУРХНЫ шинж¿¿дийг ажигла. •Т¿гээмэл тууралт ба •Ханиалга, нус гоожих буюу н¿д улайх шинжийн аль нэг

Х¿¿хэд одоо буюу с¿¿лийн 3 сар дотор улаанбурхнаар ºвчилсºн бол:

•Амны шархлааг хар. Тэр нь г¿нзгий ба ºргºн ¿¿? •Н¿днээс нуух гарч буйг ажигла. •Н¿дний эвэрлэг б¿дгэрснийг ажигла.

Х¿¿хдийн ºвчнийг халууралтын х¿ñнэгтийн дагуу АНГИЛ.

Бусад гол шинж¿¿дийн тухай АСУУ: чихний ºвчин, öус багадалт, тураал, ðàõèò, дархлаажуулалтын байдал болон бусад шинжийг ШАЛГА.


- 37 -

îëîí äîëîî õîíîãèéí òóðø äàðõëàà òîãòîëöîîã ãýìòýýäýã. Ýíý íü õ¿¿õäèéã ººð õàëäâàðóóäàä ºðòºìòãèé áîëãîäîã. Óëààíáóðõàí ºâ÷íèé á¿õ òîõèîëäëûí 30 îð÷èì õóâüä íü õ¿íäðýë òîõèîëääîãîîñ õàìãèéí ýëáýã õ¿íäðýë¿¿ä íü:

- ñóóëãàëò (öóñàí áà óæèã ñóóóëãàëò îðíî) - óóøãèíû õàòãàëãàà - õÿõòíàà(òºâºíõèéí ñàõóóëàéò ¿ðýâñýë) - àìíû øàðõëàà(àì ãýìòýõ) - ÷èõíèé õàëäâàð - í¿äíèé õ¿íä õàëäâàð (òýð íü í¿äíèé ýâýðëýãèéí øàðõëàà áà ñîõðîõîä

õ¿ðãýæ ÷ áîëíî) - Òàðõèíû ýäèéí ¿ðýâñýë (òàðõèíû õàëäâàð) íýã ìÿíãàí òîõèîëäîëä íýã

òîõèîëääîã. Òàðõè ¿ðýâññýí õ¿¿õäýä òàòàëò ýñâýë óõààíã¿é áîëîõ áóþó óíòààðàõ çýðýã àþóëòàé åðºíõèé øèíæ èëýðäýã.

Óëààíáóðõíû ñóóëãàëò, ºíäºð õàëóóðàëò áîëîí àìíû øàðõëààíààñ áîëæ õ¿¿õýä òóðàõàä õ¿ðäýã. Ýäãýýð õ¿íäðýë¿¿ä õîîëîíä äóðã¿é áîëãîíî. Òóðààëòàé õ¿¿õä¿¿ä óëààíáóðõíû õ¿íäðýëýýð àìàðõàí õ¿íäýðíý. Ýíý íü ÿëàíãóÿà À àìèíäýì äóòàãäàëòàé õ¿¿õäýä íýí ýëáýã. Óëààíáóðõíààð ºâ÷èëñºí õ¿íä òóðààëòàé 10 õ¿¿õäýýñ íýã íü íàñ áàðæ áîëíî. Èéì ó÷ðààñ óëààíáóðõàíòñàí õ¿¿õäèéã ºâ÷íèé òóðø ¿ðãýëæë¿¿ëýí õîîëëîõîä íü ýõýä òóñëàõ ÿâäàë íýí ÷óõàë. 9.1 ХАЛУУНТАЙ Х¯¯ХДИЙГ ¯НЭЛЭХ Халуунтай х¿¿хдийг ¿нэлэх х¿снэгт 2 õýñýãòýé. Í¿äíèé äýýä õýñýãò (òàñàðõàé øóãàìûí äýýä) óëààíáóðõàí, ìýíýí áà áóñàä øàëòãààíò õàëóóðàëòûí øèíæ¿¿äèéã õ¿¿õäýä ÿàæ ¿íýëýõèéã áè÷ñýí. Í¿äíèé äîîä õýñýãò õýðýâ õ¿¿õýä ñ¿¿ëèéí 3 ñàðûí äîòîð áóþó îäîî óëààíáóðõàíòñàí áîë óëààíáóðõíû õ¿íäðýë¿¿äèéí øèíæèéã õ¿¿õäýä õýðõýí ¿íýëýõèéã áè÷ñýí. ªâ÷òýé Á¯Õ õ¿¿õäýýñ õàëóóðñíûã (áóþó õýìæñýíèéã) àñóó.

АСУУ: Õ¯¯ÕÝÄ ХАЛУУНТАЙ БАЙНА УУ? Õ¿¿õýä õàëóóðñàí ìýä¿¿ëýãòýé áóþó òýìòðýõýä õàëóóí, ýñâýë áèåèéí õàëóóí 37.5 õýì áóþó ò¿¿íýýñ äýýø áóéã ¿çýæ øàëãà Õ¿¿õýä ýíý ºâ÷òýé áàéõäàà õàëóóð÷ ë áàéñàí áîë òýð õ¿¿õýä õàëóóðñàí ìýä¿¿ëýãòýé áàéíà. “Õàëóóðàëò”-ûã ýõèéí îéëãîõ ¿ãýýð èëýðõèéë. Þóã õàëóóðàëò ãýõèéã ýõ çºâ îéëãîæ áóéã øàëãà. Æèøýýëáýë, õ¿¿õäèéí áèå õàëóóí áàéñàí ýñýõèéã ýõýýñ àñóó.

Õ¿¿õäèéí õîäîîä îð÷èì áóþó ñóãûã òýìòýð÷ õ¿¿õäèéí áèå õàëóóí áóé ýñýõèéã òîäîðõîéë. Õ¿¿õäèéí õàëóóíûã ºíººäºð ¿çñýí áà õ¿¿õäèéí êàðòàíä òýìäýãëýñýí ýñýõèéã ¿çýæ øàëãà. Õýðýâ õ¿¿õäèéí õàëóóí 37.5 õýì áóþó äýýø áàéâàë ýíý íü õàëóóíòàé õ¿¿õýä. Õýðýâ õ¿¿õäèéí õàëóóíûã ¿çýýã¿é áîë òàíä õàëóóíû øèë áàéâàë õ¿¿õäèéí õàëóóíûã ¿ç. Õýðýâ õ¿¿õýä õàëóóíã¿é áîë (ìýä¿¿ëãýýð ÷, òýìòðýõýä ÷ õàëóóíã¿é áóþó áèåèéí õàëóóí 37.5 õýìýýñ äîîø áîë) ¯çëýãèéí Ìàÿãòûí ¯Ã¯É-ä (√) òàâü. Òýãýýä


- 38 -

õàëóóíòàé õîëáîîòîé øèíæ¿¿äèéã õ¿¿õäýä ¿íýëýõã¿éãýýð äàðààãèéí ãîë øèíæ, ÷èõíèé ºâ÷íèé òóõàé àñóó. Õýðýâ õ¿¿õýä õàëóóðñàí áîë (ìýä¿¿ëãýýñ, òýìòðýõýä õàëóóí áóþó áèåèéí õàëóóí

37.5î Ñ áóþó äýýø) õ¿¿õäýä õàëóóíòàé õîëáîîòîé íýìýëò øèíæ¿¿äèéã ¿íýë.

Õ¿¿õýä 37.5î Ñ áóþó ò¿¿íýýñ äýýø õàëóóðààã¿é áóþó îäîî õàëóóíã¿é áàéñàí ÷ ò¿¿íèé õàëóóíûã ¿íýë. Õàëóóð÷ áàéñàí ìýä¿¿ëýãòýé áîë õ¿¿õäèéí õàëóóíûã ¿íýëýõýä õàíãàëòòàé.

АСУУ: ХИР УДААН? ХЭРЭВ 5-ААС ОЛОН ХОНОГ ХАЛУУРСАН БОЛ ªДªР Б¯Р ХАЛУУНТАЙ БАЙСАН УУ?

Õ¿¿õýä õèð óäààí õàëóóðñíûã ýõýýñ àñóó. Õýðýâ õ¿¿õýä 5 áóþó ò¿¿íýýñ îëîí õîíîã õàëóóðñàí áîë ºäºð á¿ð õàëóóð÷ áàéñàí ýñýõèéã àñóó. Âèðóñèéí ºâ÷íèé õàëóóðàëòûí èõýíõ íü öººí õîíîãò áóóðäàã. Хэрэв х¿¿хэд ºäºð á¿р халуурч энэ нь 5 áóþó ò¿¿íýýñ îëîí õîíîã ¿ðãýëæèëñýí бол õèæèã (áàëíàä) çýðýã ìàø õ¿íä ºâ÷òýé байгаагèéн шинж юм. Èéì õ¿¿õäèéã öààøäûí øèíæèëãýýíä ÿâóóë.

Õ¯¯ÕÝÄ С¯¯ЛИЙН 3 САР УЛААНБУРХАНТСАН УУ? ãýæ АСУУ Óëààíáóðõàí õ¿¿õäèéí äàðõëàà òîãòîëöîîã ãýìòýýõ ó÷èð õ¿¿õýä îëîí äîëîî õîíîã ººð õàëäâàðò ºðòºìõèé áîëäîã. Ñ¿¿ëèéí 3 ñàðûí äîòîð óëààíáóðõàíòñàí ìýä¿¿ëýãòýé áà õàëóóíòàé õ¿¿õýä í¿äíèé õàëäâàð ìýòèéí óëààíáóðõíû õ¿íäðýëòýé áàéæ áîëíî.

Х¯З¯¯НИЙ ХªШИÍÃИЙГ ТЭМТЭР АЖИГЛА Õ¿ç¿¿ íü õºøñºí áà õàëóóíòàé õ¿¿õýä ìýíýíòýé áàéæ áîëíî. Мэнэнтэй х¿¿хдийг яаралтай эмнэлэгт хэвт¿¿лэх хэрэгтэй ба хэвт¿¿лэхèéí ºмнº ¿¿сгэгчийн эсрэг эмчилгээг хийíý. Õ¿¿õýä õ¿ç¿¿ãýý áºõèéõ, ãýäèéõ áîëîí ýðãýí òîéðíîî àæèãëàõäàà õ¿íäðýëòýé ýñýõèéã õàð. Õýðýâ õ¿¿õýä õ¿ç¿¿ãýý ÷ºëººòýé, çîâèóðã¿é õºäºëãºæ, íóãàëæ áàéâàë ò¿¿íèé õ¿ç¿¿ õºøèíãº áèø. Õýðýâ òà ÿìàð ÷ õºäºëãººíèéã õàðàõã¿é áóþó ýðãýëçýæ áàéâàë õ¿¿õäèéí àíõààðëûã õ¿éñð¿¿ íü áóþó òîãëîîìðóó íü õàíäóóë. Æèøýý íü, òà õ¿¿õäèéí õ¿éñ áóþó òîãëîîìðóó ñîíèó÷ çàíã õºäºëãºí ãýðýë òóñãàæ ò¿¿íèéã äîîø òîíãîéæ õàðàõ äóðûã õ¿ðãý. Õ¿¿õýä õ¿éñ áóþó òîãëîîìðóóãàà äîîø õàðàõäàà õ¿ç¿¿ãýý íóãàëæ áóéã õàðæ àæèãëà. Ãýâ÷ òýð îäîî áîëòîë ººðºº õ¿ç¿¿ãýý íóãàëàõûã õ¿ñýõã¿é áîë õ¿¿õäýý íóðóóãààð íü õýâò¿¿ëæ òóñëàõûã ýõýýñ õ¿ñ. Òà õ¿¿õýä ð¿¿ òîíãîéí íóðóóãààðàà õýâòýõýä íü çººëºí äýìæèæ íýã ãàðààðàà ìºðíººñ íü ò¿øèí õ¿¿õäèéí òîëãîéã áºõèéëãº. Íºãºº ãàðààðàà ò¿¿íèé òîëãîéã áàðü. Òýãýýä öýýæ ð¿¿ íü óðàãø áîëãîîìæòîé íóãàë. Õýðýâ õ¿ç¿¿ õÿëáàðõàí áºõèéæ áàéâàë õ¿¿õäèéí õ¿ç¿¿ õºøººã¿é áàéíà. Õýðýâ õ¿ç¿¿ õºøèíãº áà áºõèéëãºõºä ýñýðã¿¿öýëòýé áàéâàë õ¿¿õäèéí õ¿ç¿¿ õºøñºí áàéíà. Òàíûã õ¿ç¿¿ã íü áºõèéëãºõ ãýæ íóãàëàõààð îðîëäîõîä õ¿ç¿¿ íü õºøñºí õ¿¿õýä ãîëäóó áàðõèðíà.


- 39 -

НУС ГООЖИХЫГ АЖИГЛА Халууралттай õ¿¿õäèéí õàìðààñ íóñ ãîîæèæ áàéâàë òýð õàíèàäòàé ÷ áàéæ áîëíî. Õýðýâ õ¿¿õäèéí õàìðààñ íóñ ãîîæèæ áàéâàë ýíý ºâ÷èíòýé õàìò íóñ ãîîæñîí ýñýõèéã ýõýýñ àñóó. Õýðýâ ýõ áàòòàé õýëæ ÷àäàõã¿é áîë õ¿¿õäýä öî÷ìîã áóþó àðõàã íóñ ãîîæèëò áàéãàà ýñýõèéã òîäðóóëàõûí òóëä àñóóëò àñóó.

УЛААНБУРХНЫГ СЭЖИГЛЭХ ШИНЖ¯¯ДИЙГ АЖИГЛА Õàëóóíòàé õ¿¿õäèéã ¿íýëýõýä óëààíáóðõàí ñýæèãëýõ øèíæ¿¿ä áàéãàà ýñýõèéã ¿íýë. Ò¿ãýýìýë òóóðàëò áà õàíèàëãà, íóñ ãîîæèõ áóþó í¿ä óëàéõ øèíæ¿¿äèéí àëü íýãíèéã àæèãëà. Ò¿ãýýìýë òóóðàëò Óëààíáóðõíû ¿åä ÷èõíèé àð áà õ¿ç¿¿íýýñ ýõýëæ óëààí òóóðàëò ãàðíà. Ýíý íü í¿¿ð ë¿¿ òàðõàíà. Äàðààãèéí ºäºðò òýð òóóðàëò áèåèéí ¿ëäñýí õýñýã áà ãàð õºë ð¿¿ òàðõäàã. 4-5 ºäðèéí äàðàà òóóðàëò õàòàæ ýõëýõ áà àðüñ ãóóæèæ áîëíî. Õ¿íä õàëäâàðòàé çàðèì õ¿¿õäýä òóóðàëò èë¿¿ èõ áàéõ áà áèåèéí èõýíõ õýñýãò òóóðäàã. Òýð òóóðàëòûí ºíãº èõ õóâèðàìõàé (áàðààí áóþó õàðàâòàð áîëîõ) áà àðüñ èë¿¿ èõ ãóóæñàí áàéíà. Óëààíáóðõíû òóóðàëò íü öýâð¿¿ã¿é áóþó èäýýã¿é òóóðàëò áàéäàã. Ýíý òóóðàëò çàãàòíàõã¿é. Óëààíáóðõíû òóóðàëòûã ñàëõèí öýöýã, õàìóó áóþó õàëóóöñàíû òóóðàëò çýðýã õ¿¿õäýä ýëáýã òîõèîëääîã áóñàä òóóðàëòòàé áóäèëæ áîëîõã¿é. (Ñàëõèí öýöãèéí òóóðàëò öýâð¿¿ á¿õèé ò¿ãýýìýë, õàìóó ãàð õºë, ºâäºã, òîõîé, ºãçºã, õîíãî, ñóãàíä ãàð÷, çàãàòíàíà. Õàëóóöñàíû òóóðàëò ò¿ãýýìýë áàéæ áîëîõ áà òóóðàëò çàãàòíààòàé æèæèãõýí ã¿âäð¿¿ áà öýâð¿¿ áàéæ áîëíî. Õàëóóöñàíû òóóðàëòòàé õ¿¿õýä ºâ÷òýé áèø) Òàíû àìüäàð÷ áóé îð÷èíä óëààíáóðõíû áóñàä òîõèîëäîë ãàðñàí ¿åä òà óëààíáóðõíûã òóí õÿëáàð òàíèõ áîëîìæòîé. Õàíèàëãà, Íóñ Ãîîæèõ áóþó Í¿ä Óëàéõ Õ¿¿õäèéã óëààíáóðõàíòñàí õýìýýí àíãèëàõàä õàëóóíòàé õ¿¿õýä ò¿ãýýìýë òóóðàëòòàé áàéõ áà õàíèàõ, íóñ ãîîæèõ áóþó í¿ä óëàéõ øèíæ¿¿äýýñ àëü íýã íü áàéõ ¸ñòîé. Õýðýâ õ¿¿õäèéí í¿äíèé öàãààí õýñýãò óëàéëò áàéâàë ò¿¿íèé “í¿ä óëàéñàí” áàéíà. Í¿ä ýð¿¿ë ¿åä í¿äíèé öàãààí õýñýã òóíãàëàã öàãààí áàéõ áà ºíãº íü ººð÷ëºãäººã¿é áàéíà. Õýðýâ õ¿¿õýä ñ¿¿ë÷èéí 3 ñàð äîòîð áóþó îäîî óëààíáóðõàíòñàí áîë: Õ¿¿õäèéí àì áóþó í¿äýíä õ¿íäðýë áóé ýñýõèéã õàðæ àæèãëà. Òàéâàí ¿åäýý õÿõàòíàæ àìüñãàëàõ, óóøãèíû õàòãàëãàà áà ñóóëãàëò çýðýã áóñàä õ¿íäðýëèéã ýðò ¿íýëäýã. Òóðààë áà ÷èõíèé õàëäâàðûã õîæóó ¿íýëäýã.

АМНЫ ШАРХЛААГ АЖИГЛА. ТЭР ÍÜ Г¯НЗГИЙ БÓÞÓ ªРГªН БАЙНА УУ?

Àìíû øàðõëààã õ¿¿õäèéí àìàí äîòîð àæèãëà. Àìíû äîòîð òàëä óðóóë, õýëýí äýýðõ èë øàðõëààíóóä õºíä¿¿ð ºâ÷òýé áàéíà. Òýäãýýð íü äýýã¿¿ðýý öàãààí ºíãºðòýé áóþó óëàéñàí áàéæ áîëíî.


- 40 -

Õ¿íä ¿åä òýäãýýð íü ã¿íçãèé, ºðãºí áàéíà. Óëààíáóðõàíòñàí õ¿¿õýä àìíû øàðõëààòàé áîë óóõ, èäýõýä õýö¿¿ áàéäàã. Àìíû øàðõëààã Êîïëèêèéí òîëáî ãýã÷ æèæèã òîëáîîñ ÿëãà. Óëààíáóðõíû õàëäâàðûí ýõýí ¿åä àìàíä, õàöðûí äîòîð òàëä “Êîïëèêèéí òîëáî” ãàðäàã. Êîïëèêèéí òîëáî æèæèãõýí, æèãä áóñ àðçãàð öàéâàð, óëààí òîëáóóä òºâäºº öàãààí òîëáîòîé áàéäàã. Òýäãýýð íü óóõ, èäýõýä ñààä áîëîõã¿é. Òýäãýýðèéã ýì÷ëýõ õýðýãã¿é.

Н¯Д НУУХТАЙ ЭСЭХИЙГ АЖИГЛА Í¿ä íóóõòàõ íü çîâõèíû ¿ðýâñëèéí øèíæ.. Çîâõè, àíüñãàíû äîòîð ãàäàðãà áà í¿äíèé öàãààí õýñýã, çîâõèíû àëèâ õàëäâàðûã çîâõèíû ¿ðýâñýë ãýíý. Õýðýâ í¿ä íóóõòñàí õàðàãäàõã¿é áîë çîâõè áóþó àíüñàãàíä íóóõ áàéãàà ýñýõèéã õàð.

Õ¿¿õýä óíòàæ áàéõàä íóóõ íü ãîëäóó íààëäàæ áººãíºðºí í¿äèéã õààäàã. ¯¿íèéã öýâýð ãàðààð çººëõºí íýýæ áîëíî. Í¿äýíäýý íóóõòàé ÿìàð ÷ õ¿¿õäèéí í¿äèéã ¿çñýíèé äàðàà òà ãàðàà óãàà.

Çîâõèíû øóãàì àíüñàãà áà í¿äíèé öàãààí õýñãèéã á¿ðõýíý. Ñîëîíãîëîã á¿ðõ¿¿ë íü í¿äíèé ºíãºëºã õýñýã. Õýâèéí ýâýðëýã á¿ðõýâ÷ (í¿äíèé òóíãàëàã öîíõ) ãýãýýí òóíãàëàã áàéíà. ¯¿íèéã íýâò ñîëîíãîëîã á¿ðõýâ÷ ò¿¿íèé òºâä áóé äóãàðèã õ¿¿õýí õàðààã òà õàðæ áîëíî. Ýð¿¿ë ýâýðëýã á¿ðõýâ÷ òóíãàëàã áàéíà. Òà ñîëîíãîëîã á¿ðõýâ÷èéí ºíãèéã òîä õàðæ áîëíî. Õ¿¿õýí õàðàà õàð ºíãºòýé.

ЭВЭРЛЭГТ ЦАГАА УНАСНЫГ АЖИГЛА Ýâýðëýã á¿ðõýâ÷ åð íü òóíãàëàã. Ýâýðëýãò öàãàà óíàõàä ýâýðëýãèéí õýñýãò ¿¿ëòýé áîëäîã. Ýâýðëýã á¿ðõýâ÷èíä ¿¿ë áóéã õÿíàìãàé àæèãëà. Óñòàé øèëýíä ñ¿¿ äóñààõàä õýðõýí òóíãàëàã áàéäëàà àëääàã øèã ýâýðëýãò öàãàà óíàñàí áóþó á¿äãýðñíýýñ òóíãàëàã áàéäàë íü àëäàãäàíà.

Íýã áóþó õî¸ð í¿äýíä ÷ öàãàà óíàäàã. Ýâýðëýãèéí ¿¿ë àþóëòàé áàéäàã. À àìèíäýì äóòàãäñàíààñ ýâýðëýã á¿äãýð÷ áîëîõ áà ýíý íü óëààíáóðõíààñ ÷ äîð. Õýðýâ í¿äíèé ýâýðëýãèéí ¿¿ëèéã ýì÷ëýõã¿é áîë í¿äíèé ýâýðëýã øàðõàëæ áîëîõ


- 41 -

áà ñîõðîõ øàëòãààí áîëíî. Ýâýðëýã á¿äãýðñýí õ¿¿õäèéã À àìèíäýìýýð ÿàðàëòàé ýì÷ëýõ õýðýãòýé.

Ýâýðëýã íü á¿äãýðñýí õ¿¿õäèéã ãýðýëð¿¿ õàðóóëàõàä í¿äýý òàñ àíèæ áîëíî. Òýð ãýðýëä õ¿¿õýä öî÷èð÷ áóõèìäàõ áà í¿ä ºâäºõ øàëòãààí áàéæ áîëíî. Õ¿¿õäèéí í¿äèéã øàëãàõûí òóëä ò¿¿íèéã í¿äýý íýýõèéã õ¿ëýý. Ýñâýë ¿¿ëèéã àæèãëàõûí òóëä äîîä çîâõèéã äîîø çººëºí òàò.

Õýðýâ í¿äíèé ýâýðëýã á¿äãýðñýí áàéâàë í¿ä ¿¿ëòýýä õèð óäàæ áóéã ýõýýñ àñóó. Öàãàà óíààä õèð óäñàí íü ýõýä òîäîðõîé áîë óðüä íü ò¿¿íèéã ýìíýëýãò îíîøëîæ ýì÷èëñýí ýñýõèéã àñóó. Õýðýâ òèéì áîë òà ýíý õ¿¿õäèéã ýâýðëýã á¿äãýðñýí ó÷ðààñ äàõèí ýìíýëýãò õýâò¿¿ëýõ õýðýãã¿é. 9.2 ХАЛУУРАЛТЫГ АНГИЛАХ Õýðýâ õ¿¿õýä õàëóóíòàé áà óëààíáóðõàíòñàí øèíæã¿é áîë õ¿¿õäèéã çºâõºí õàëóóíààð íü àíãèë. Õýðýâ õ¿¿õäýä óëààíáóðõàí áà õàëóóðàëòûí øèíæ õî¸óë áàéâàë õ¿¿õäèéã óëààíáóðõàí, õàëóóíààð õî¸óëàíãààð íü àíãèë. Ýíä õàëóóðàëòûí 2 àíãèëàë áàéíà. ÌÀØ Õ¯ÍÄ ÕÀËÓÓÐÀËÒ ªÂ×ÈÍ ба ÕÀËÓÓÐÀËÒ. Жишээ 10: Халóóралтын ангилал

ШИНЖ¯¯Д

АНГИЛАЛ

ЭМЧИЛГЭЭ

(Хэвтэхийн ºмнºх яаралтай эмчилгээг тодоор бичсэн.)

• Аюултай ерºнхий шинжийн аль нэг буюу • Х¿з¿¿ хºшингº

МАШ Х¯НД ХАЛУУРАЛТ

ªВЧИН

¯¿сгэгчийн эсрэг тохирох эмийн эхний тунг ºг. Цусны чихэр багасахаас сэргийлж х¿¿хдийг эмчил.

ªндºр халуунд парацетамол ºг. (38.5° C ба т¿¿нээс дээш).

Эмнэлэгт яаралтай хэвт¿¿л.

• 37.5° C-ээс дээш халуурсан

ХАЛУУРАЛТ

ªндºр халуунд парацетамол ºг. (38.5° C ба т¿¿нээс дээш).

Хэзээ яаралтай эргэж ¿з¿¿лэхийг эхэд зºвлº. Хэрэв халууралт намжихг¿й бол 2 хоноод давтан

¿з¿¿л. Хэрэв 5-аас олон хоног халуурсан бол онош

тодруулахаар эмнэлэгт хэвт¿¿л.

ÌÀØ Õ¯ÍÄ ÕÀËÓÓÐÀËÒ ªÂ×ÈÍ Õýðýâ õàëóóíòàé õ¿¿õäýä õ¿ç¿¿ õºøèíãº áóþó àþóëòàé åðºíõèé øèíæèéí àëü íýã áàéâàë ò¿¿íèéã ÌÀØ Õ¯ÍÄ ÕÀËÓÓÐÀËÒ ªÂ×ÈÍ ãýæ àíãèëíà. Õ¿¿õýä õàëóóíòàé áà ÿìàð íýã àþóëòàé åðºíõèé øèíæòýé áóþó õ¿ç¿¿ õºøèíãº áàéâàë ìýíýí ýñâýë ¿æèë áàéæ áîëíî. Ëàáîðàòîðèéí øèíæèëãýýã¿éãýýð ýäãýýð õ¿íä ºâ÷í¿¿äèéã õîîðîíä íü ÿëãàõ áîëîìæã¿é. ÌÀØ Õ¯ÍÄ ÕÀËÓÓÐÀËÒ ªÂ×ÈÍ õýìýýí àíãèëñàí õ¿¿õäèéã ÿàðàëòàé ýì÷ëýõ áà ýìíýëýãò õýâò¿¿ëýõ õýðýãòýé. ßàðàëòàé õýâò¿¿ëýõèéí ºìíº òà áàéæ áîëîõ õ¿íä ºâ÷í¿¿äèéí õýäýí ýì÷èëãýýã õèéõ áîëíî.


- 42 -

ÕÀËÓÓÐÀËÒ Õýðýâ õ¿¿õýä ÌÀØ Õ¯ÍÄ ÕÀËÓÓÐÀËÒ ªÂ×ÈÍ-èé øèíæã¿é áîë ñ¿¿ë÷èéí ýãíýýã àæèãëà. Õ¿¿õäèéí íóñ ãîîæñîí óëààíáóðõàí áóþó áóñàä õàëóóðàëòûí øàëòãààíòàé áàéâàë ò¿¿íèéã õàëóóðàëò õýìýýí àíãèëíà. Õ¿¿õýä ºíäºð õàëóóíòàé áîë ïàðàöåòàìîë ºãíº. 2 ºíæººä õ¿¿õýä õàëóóíòàé áàéâàë äàâòàí ¿ç¿¿ëýõèéã ýõýä çºâëºíº. Õ¿¿õýä 5-ààñ îëîí õîíîã, ºäºð á¿ð õàëóóðñàí áîë îíîø òîäðóóëàõààð ýìíýëýãò õýâò¿¿ëíý. 9.3 УЛААНБУРХНЫГ АНГИЛАХ

“Õàëóóðàëò” áà îäîî áóþó ñ¿¿ëèéí 3 ñàð äîòîð óëààíáóðõíû ãîë øèíæòýé õ¿¿õäèéã õàëóóí áà óëààíáóðõíû àëü àëèíààð íü àíãèëíà. Ýõëýýä õ¿¿õäèéã õàëóóðàëòààð íü àíãèëíà. Äàðàà íü óëààíáóðõíûã àíãèëíà. Õýðýâ õ¿¿õýä óëààíáóðõíû ñýæèãòýé øèíæã¿é áóþó ñ¿¿ëèéí 3 ñàð äîòîð óëààíáóðõàíòààã¿é áîë óëààíáóðõàí õýìýýí àíãèëàõã¿é. Äàðààãèéí ãîë øèíæ ÷èõíèé õàëäâàðûí òóõàé àñóó. Óëààíáóðõíû áàéæ áîëîõ ãóðâàí àíãèëàë áàéíà. Õ¯ÍÄ Õ¯ÍÄÐÝË Á¯ÕÈÉ ÓËÀÀÍÁÓÐÕÀÍ, Í¯Ä ÁÓÞÓ ÀÌÍÛ Õ¯ÍÄÐÝËÒÝÉ ÓËÀÀÍÁÓÐÕÀÍ, ÓËÀÀÍÁÓÐÕÀÍ. Ñ¿¿ëèéí 3 ñàð äîòîð áóþó îäîî óëààíáóðõàíòñàí áîë àíãèëëûí õ¿ñíýãò хар. Жишээ 11: Улаанбурхны ангилал (хэрэв одоо буюу с¿¿лийн 3 сар дотор).

ШИНЖ¯¯Д

АНГИЛАЛ

ЭМЧИЛГЭЭ

(Хэвт¿¿лэхийн ºмнºх яаралтай эìчилгээг тодоор бичсэн.)

• Аюултай ерºнхий шинжийн аль нэг буюу

• Эвэрлэг б¿дгэрэх буюу

• Амны г¿нзгий, ºргºн шархлаа

Х¯НД Х¯НДРЭЛ Б¯ХИЙ

УЛААНБУРХАН***

А-аминдэм ºг. ¯¿сгэгчийн эсрэг тохирох эмийн эхний тунг ºг.

Хэрэв н¿дний эвэрлэг б¿дгэрсэн буюу н¿д нуухтсан бол тетрациклины тос хэрэглэ.


• Н¿днээс нуух гоожих буюу • Амны шархлаатай

НҮД БУЮУ АМНЫ Х¯НДРЭЛТЭЙ

УЛААНБУРХАН***

А-аминдэм ºг. Хэрэв н¿днээс нуух гоожсон бол тетрациклины тосоор н¿дний халдварыг эмчил.

Хэрэв амны шархлаатай бол генцианвиолетээр эмчил.

2 хоноод давтан ¿з¿¿л.

• С¿¿лийн 3 сард буюу одоо улаанбурхантсан бол

УЛААНБУРХАН

А-аминдэм ºг.

*** Улаанбурхны бусад х¿ндрэл¿¿д-уушгины хатгалгаа, хяхтнаа амьсгал, суулгалт, чихний халдвар, хоол тэжээлийн хямралыг бусад х¿снэгт¿¿дэд ангилсан.


- 43 -

Õ¯ÍÄ Õ¯ÍÄÐÝË Á¯ÕÈÉ ÓËÀÀÍÁÓÐÕÀÍ Õýðýâ óëààíáóðõàíòñàí õ¿¿õäýä ÿìàð íýã àþóëòàé åðºíõèé øèíæ, áóþó ýâýðëýã á¿äãýðýõ áóþó àìàíä ã¿íçãèé ºðãºí øàðõëààòàé áàéâàë Õ¯ÍÄ Õ¯ÍÄÐÝË Á¯ÕÈÉ ÓËÀÀÍÁÓÐÕÀÍ õýìýýí àíãèëíà. Ýíý õ¿¿õäèéã ÿàðàëòàé ýì÷ëýõ áà ýìíýëýãò õýâò¿¿ëýõ øààðäëàãàòàé. Óëààíáóðõàíòàé õ¿¿õä¿¿ä óëààíáóðõíû áóñàä íîöòîé õ¿íäðýë¿¿äòýé áàéæ áîëíî. ¯¿íä: òàéâàí áàéõäàà õÿõòíàæ àìüñãàëàõ, óóøãèíû õ¿íä õàòãàëãàà, øèíãýí èõ àëäàëò áóþó õ¿íä òóðààë áàãòàíà. Òà ¿íýëãýýíèé ººð õ¿ñíýãòýýð òýäãýýð øèíæ¿¿äèéã ¿íýëýõ áà àíãèëíà. Òýäãýýðèéí ýì÷èëãýý óëààíáóðõàíòàé õ¿¿õäèéí ýì÷èëãýýòýé òîõèð÷ áàéíà. Çàðèì õ¿íäðýë¿¿ä íÿíãèéí õàëäâàðààñ áîëäîã. Áóñàä íü óëààíáóðõíû âèðóñýýñ øàëòãààëñàí àìüñãàëûí áà ãýäýñíèé çàìûí ãýìòëýýñ áîëíî. À àìèíäýì äóòàãäñàíààñ ýâýðëýãèéí øàðõëàà çýðýã çàðèì õ¿íäðýëä õ¿ðãýäýã. À àìèíäýìèéí äóòàë óëààíáóðõíû õàëäâàðààð õ¿íäýðäýã. Óëààíáóðõíû õ¿íäðýë¿¿ä õ¿íä ºâ÷èí áà ¿õýëä õ¿ðãýæ áîëíî. Õ¯ÍÄ Õ¯ÍÄÐÝË Á¯ÕÈÉ ÓËÀÀÍÁÓÐÕÀÍÒÀÉ õ¿¿õýä á¿õýíä ÿàðàëòàé ýì÷èëãýý õèéõ ¸ñòîé. Õ¿¿õäèéã À àìèíäýìýýð ýì÷èë. Ìºí ¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã òîõèðîõ ýìèéí ýõíèé òóíã ºãíº. Õýðýâ ýâýðëýã á¿äãýðñýí áóþó í¿ä íóóõòñàí áàéâàë òåòðàöèêëèíòýé òîñ õýðýãëýíý. Õýðýâ ýì÷ëýõã¿é áîë ýíý íü í¿äíèé ýâýðëýãèéí á¿äãýðýëò, õàðààã¿é áîëîõîä õ¿ðãýæ áîëíî. Á¿äãýðýëò õèð óäààí áàéñàí ýñýõèéã ýõýýñ àñóó. Ìºí ýìíýëýãò îíîøëóóëæ ýì÷ëýãäñýí ýñýõèéã ìýä. Õýðýâ òèéì áîë í¿äíèé ýíýõ¿¿ øèíæýýð õ¿¿õäèéã äàõèí ýìíýëýãò õýâò¿¿ëýõ õýðýãã¿é. Í¯Ä ÁÓÞÓ ÀÌÍÛ Õ¯ÍÄÐÝËÒÝÉ ÓËÀÀÍÁÓÐÕÀÍ Õýðýâ õ¿¿õäèéí í¿ä íóóõòñàí áóþó àìíû øàðõëàà ã¿í áà ºðãºí áèø áàéâàë ò¿¿íèéã Í¯Ä ÁÓÞÓ ÀÌÍÛ Õ¯ÍÄÐÝËÒÝÉ ÓËÀÀÍÁÓÐÕÀÍ õýìýýí àíãèëíà. Èíãýæ àíãèëñàí õ¿¿õäèéã ýìíýëýãò õýâò¿¿ëýõ õýðýãã¿é. Òà ýíý ¿íýëãýýíèé ººð õýñýãò óëààíáóðõíû áóñàä õ¿íäðýë¿¿ä (óóøãèíû õàòãàëãàà, ñóóëãàëò, ÷èõíèé õàëäâàð, òóðààë)-èéã ¿íýëýõ áà àíãèëàõ áîëíî. Òýäãýýðèéí ýì÷èëãýý óëààíáóðõíû ýì÷èëãýýòýé òîõèðíî. Óëààíáóðõíû õ¿íäðýë¿¿äèéã õàëäâàðûí ýõýí ¿åä îíîøëîæ ýì÷èëáýë íàñ áàðàëòûí îëîí òîõèîëäëîîñ ñýðãèéëæ áîëíî. Õ¿¿õäèéã À àìèíäýìýýð ýì÷èëáýë À àìèíäýìèéí äóòëûã çàñàõàä òóñëàõ áà õ¿íäðýë¿¿äèéí õ¿íä áàéäëûã áóóðóóëíà. Õ¿¿õäèéí í¿äíèé õàëäâàð áóþó àìíû øàðõëààã ãýðýýð ýì÷ëýõèéã ýõýä çààæ ñóðãà. Àìíû øàðõëààíû ýì÷èëãýý õ¿¿õäèéã õýâèéí õîîëëîæ, õýâèéí áàéäàëä èë¿¿ ò¿ðãýí îðîõîä òóñàëíà. ÓËÀÀÍÁÓÐÕÀÍ Ñ¿¿ëèéí 3 ñàð äîòîð áóþó îäîî óëààíáóðõàíòàé õ¿¿õäýä ÿãààí áóþó øàð ýãíýýíä äóðüäñàí øèíæ¿¿äýýñ àëü íü ÷ áàéõã¿é õ¿¿õäèéã ÓËÀÀÍÁÓÐÕÀÍ õýìýýí àíãèëäàã. Óëààíáóðõíû õ¿íäðýë¿¿äýýñ ñýðãèéëýõèéí òóëä õ¿¿õäýä À àìèíäýì ºãíº. Óëààíáóðõàíòñàí á¿õ õ¿¿õýä À àìèíäýì óóõ ¸ñòîé.


- 44 -

Хэрэв та халууралтыг ¿нэлсэн бол х¿¿хдэд байгаа шинжийг дугуйлж ¿злэгийн маягт дээр ангиллыг тэмдэглэ. (Жишээ 12-ыг хар.)

Жишээ 12: Халууралт гол шинжтэй õ¿¿õäèéí ¿злэгийн маягт.


НЭР: Сарнай НАС:18 сар ЖИН: 11,5kg Биеийн температур : 37,5°C

АСУУ:Х¿¿хэд ямар зовиуртай вэ? Ханиалгаíà, амьсгаадíа Анхны ¿злэг? _ Давтан ¿злэг?__


АЮУЛТАЙ ЕРªНХИЙ ШИНЖҮҮДИЙГ ШАЛГА. Аюултай ерºнхий шинжтэй?



ТАТАХ Шинжийг ¿ндэслэнэ гэдгийг сана


• Хир удаан? _6_ ºдºр • Амьсгалыг нэг минутанд тоол. Уушигны х¿нд

Нэг минутанд 41 удаа. Амьсгал олширсон хатгалгаа • Цээж хонхолзохыг ажигла. маш х¿нд ºвчин


Õ¯¯ÕÝÄ СУУЛГАЖ БАЙНА УУ? тийм ¿г¿й__

• Хир удаан? _3_ ºдºр • Х¿¿хдийн биеийн ерºнхий байдлыг ажигла.

• Баасанд цус байна уу? Х¿¿хэд: Шингэн их алдаëòòàé

Унтаа буюу ÓÕÀÀÍÃ¯É? ñóóëãàëò

Тайван бус цочромхой?

• Н¿д хонхойсныг ажигла.

• Х¿¿хдэд уух юм ºг. Х¿¿хэд:

Уухдаа муу буюу ууж чадахг¿й юу?

Цангасан ховдоглон ууж байна уу?

• Хэвлийн арьсны хуниас арилах нь:

Маш удаан (2 секундээс их)?

Удаан?

Õ¯¯ÕÝÄ ХАЛУУРСАН УУ? тийм ¿г¿й __

• Хир удаан? _2_ ºдºр • Х¿з¿¿ний хºшингийг ажигла, ¿з

• 5-аас олон хоног ºдºр Маш х¿нд халууралт

б¿р халуурсан уу? Улаанбурханы шинжийг шалга: ºâ÷èí

• С¿¿лийн 3 сард х¿¿хэд • Т¿гээмэл тууралт ба Улаанбурхантсан уу? • Ханиалгах, нус гоожих, н¿д улайх шинж. • Амны шархлааг ажигла. С¿¿лийн 3 сар дотор Шархлаа, г¿нзгий ºргºн ¿¿? буюу одоо • Н¿днээс нуух гарч буйг ажигла. улаанбурхнаар • Эвэрлэг б¿дгэрсэн эсэхийг ажигла. ºвчилсºн бол:


- 45 -

ТОХИОЛДОЛ 1: Сарнай 18 сартай. Жин 11,5 кг. Биеийн халуун 37,5 С хэм. Эр¿¿л мэндийн ажилтан “Х¿¿хэд ямар зовиуртай вэ?” гэж асуухад эх нь: “Сарнай 6 ºдºр ханиалгаж амьсгаадаж байна” гэж хэлсэн. Сарнай энэ ºвчний учир эмнэлэгт анх ирж байãàà. Ýð¿¿ë ìýíäèéí àæèëòàí Ñàðнайä àþóëòàé åðºíõèé øèíæ¿¿äèéã øàëãàñàí. Эх нь “Ñàðнай óóæ ÷àäàæ áàéíà.” ãýæ хэлсэн. Сарнай бººлжººг¿й, энэ ºвчний ¿ед татааг¿й байв. Эр¿¿л мэндийн ажилтан эхээс “Охин ердийн биш унтаараг байна уу?” гэж асуухад “Тийм” гэсэн. Эр¿¿л мэндийн ажилтан охины гарыг алгадав. Тэр охиныг сэгсрэхийг эхээс гуйлаа. Сарнай н¿дээ нээсэн боловч эргэн тойрноо харахг¿й байлаа. Ýð¿¿ë ìýíäèéí àæèëòàí Ñàðнайтай ярихад охин н¿¿р л¿¿ нь харахг¿й байв. Тэр хий гºлºрч, орчиндоо болж буй юмыг мэдрэхг¿й байв. Эр¿¿л мэндийн ажилтан эхээс охины цамцыг сºхºхийг гуйлаа. Тэр охины амьсгалыг 1 мин-д тоолоõîä 41 удаа байв. Охины цээж хонхолзохг¿й, õяхтнах чимээ ч сонсогдохг¿й байлаа. Эр¿¿л мэндийн ажилтан “Х¿¿хэд суулгаж байна уу?” гэж асуухад эх “Тийм, ãóðâàí ºдºр” гэв. Баасанд цус байсанг¿й. Сарнайгийн н¿д хонхойсон шинжтэй байв. Эр¿¿л мэндийн ажилтан эхээс “Та Сарнайгийн н¿д ººр харагдаж байгааг ажигласан уу?” гэж асуув. Эх “тийм” гэж хариулав. Эр¿¿л мэндийн ажилтан эхэд аягатай цэвэр ус ºгч охинд уулгахыг гуйлаа. Аягатай усыг Сарнайд ºгºхºд тэр уухг¿й байв. Хэвлийн арьсны хуниас арилахыг шалгахад хуниас арилахдаа удаан байлаа. Сарнайгийн биеийн температур 37,5îС ба т¿¿ний бие халуун байлаа. Эр¿¿л мэндийн ажилтан Сарнайгийн халууралттай холбоотой шинж¿¿дийг ¿нэллээ. Эх охины халууралт 2 хоногийн ºмнº эхэлсэн гэв. Сарнай с¿¿лийн 3 сар улаанбурхнаар ºвчлººг¿й байсан ба улаанбурхны шинж¿¿д байхг¿й байв. Охины х¿з¿¿ хºш¿¿н биш байлаа. Эр¿¿л мэндийн ажилтан Сарнайгийн хамраас нус гоожиж байсныг тэмдэглэсэн.


- 46 -

Á¯ËÝÃ 10 ЧИХНИЙ ªВЧИН ×èõíèé ºâ÷òýé õ¿¿õýä ÷èõíèé õàëäâàðòàé áàéæ áîëíî. Õ¿¿õýä ÷èõíèé õàëäâàðààð ºâ÷ëºõ ¿åä ÷èõíèé õýíãýðýãèéí àðä èäýý õóðàëäàõ íü ºâäºëò áà áàéíãà õàëóóðàëòûí øàëòãààí áîëíî. Õýðýâ õàëäâàðûã ýì÷ëýõã¿é áîë õýíãýðýã õàëüñ öîîðíî. Áóëàã ãàð÷ õ¿¿õäèéí ºâäºëò áàãàñíà. Õàëóóðàëò áà áóñàä øèíæ¿¿ä íàìæèõ áîëîâ÷ ÷èõíèé õýíãýðýã öîîðñíîîñ õ¿¿õäèéí ñîíñãîë ñóëàðíà. ×èõíèé õýíãýðýã ãîëäóó ººðºº ýäãýæ áèò¿¿ðäýã. Çàðèì òîõèîëäîëä áóëàã ãàðàëò ¿ðãýëæèëæ ÷èõíèé õýíãýðýãíèé í¿õ àíèõã¿é áà õ¿¿õäèéí òýð ÷èõ ä¿ëèéðíý. Çàðèìäàà õàëäâàð ÷èõíýýñ ÷èõíèé àðûí õºõëºã óðãàöàã ÿñ ðóó òàðæ õºõëºã óðãàöàã ¿ðýâñýõ øàëòãààí áîëæ áîëíî. Õàëäâàð ìºí çàðèìäàà ÷èõíýýñ ãàâàë ðóó äàìæèæ ìýíýíãèéí øàëòãààí áîëíî. Ýäãýýð íü õ¿íä ºâ÷í¿¿ä áºãººä öàã àëäàëã¿é àíõààð÷ ýìíýëýãò ÿàðàëòàé õýâò¿¿ëýõ õýðýãòýé. ×èõíèé õàëäâàð íàñ áàðàëòûí øàëòãààí áîëîõ íü öººí. Ãýâ÷ òýð íü õ¿¿õýä îëîí õîíîã ºâ÷ëºõ øàëòãààí áîëíî. Õºãæèæ áóé îðíóóäàä ÷èõíèé õàëäâàðóóä ä¿ëèéðýëòèéí ãîë øàëòãààí áºãººä ä¿ëèéðýëò ñóðãóóëüä ñóðàëöàõûã õ¿íäð¿¿ëäýã. ×èõíèé õàëäâàðûí ºâ÷í¿¿äèéã ¿нэлж, ангилахад òàíä ¯ÍÝË, ÀÍÃÈË õ¿ñíýãò òóñ áîëíî.

ªвчтэй Б¯Х х¿¿хдийн эхээс зовиурыг асууж, аюултай ерºнхий шинжтэй байгааг шалгаж, ханиалга буюу амьсгал саадтай шинж, суулгалт, халууралт байгаа эсэхийг

тодруулсны дараа Х¯¯ХЭД ЧИХНИЙ ªВЧТЭЙ БАЙНА УУ? ãýæ АСУУ


Х¿¿хэд чихний ºвчтэй байна уу?

ХЭРЭВ ТИЙМ БОЛ АСУУ: АЖИГЛА, ТЭМТЭР •Чих ºвдºж байна уу? •Чихнээс булаг гарч буйг ажигла. •Чих булагтсан уу? •Чихний ард хºнд¿¿р, хавдсан Хэрэв тийм бол, хир удаан? эсэхийг тэмтэр.

Х¿¿хдийн ºвчнийг чихний ºвчний х¿нэгтийн дагуу АНГИЛ.

Дараа нь цус багадалт, тураал, ðàõèò, дархлаажуулалтын байдал болон бусад шинж¿¿дийг ШАЛГА.


- 47 -

10.1 ЧИХНИЙ ªВЧТЭЙ Х¯¯ХДИЙГ ¯НЭЛЭХ ªвчтэй БҮХ х¿¿хдээс чихний ºвчний талаар асуу.

Х¯¯ХДИЙН ЧИХ ªВДªЖ БАЙНА УУ? ãýæ АСУУ ×èõýýð ºâäºõ íü õ¿¿õýä ÷èõíèé õàëäâàðòàé áàéãàà ãýñýí ñàíàà. Õýðýâ õ¿¿õäèéí ÷èõ ºâäºæ áóéä ýðãýëçýæ áàéâàë õ¿¿õýä öî÷ðîìõîé, ÷èõýý øºðãººæ áàéãàà ýñýõèéã àñóó.

ЧИХНЭЭС БУЛАГ ГАРЧ БАЙНА УУ? ХЭРЭВ ТИЙМ БОЛ ХИР УДААН? ãýæ АСУУ

×èõíýýñ áóëàã ãàðàõ ìºí ë õàëäâàðûí øèíæ. ×èõíèé áóëãèéí òàëààð àñóóõäàà ýõèéí îéëãîõ ¿ã õýðýãëý. Õýðýâ õ¿¿õäèéí ÷èõíýýñ áóëàã ãàð÷ áóé áîë õèð óäñàíûã àñóó. Ýõýä àñóóëòàíä õàðèóëàõ áîëîìæ îëãî. Òýð õýçýýíýýñ áóëàãòñàíûã áîäîõ õýðýãòýé áàéæ áîëíî. ×èõíýýñ áóëàã õèð óäààí ãîîæñîíîîñ õàìààðàí òà ÷èõíèé ºâ÷íèéã àíãèëæ, ýì÷ëýõ áîëíî.

- ×èõíèé áóëàã 2 äîëîî õîíîã áóþó ò¿¿íýýñ óäààí ãàðñàí áîë ÷èõíèé àðõàã õàëäâàð õýìýýí àíãèëæ, ýì÷èëäýã.

- ×èõíèé áóëàã 2 äîëîî õîíîã õ¿ðýõã¿é ¿ðãýëæèëñýí áîë ÷èõíèй

öî÷ìîã õàëäâàð õýìýýí àíãèëæ, ýì÷èëäýã. Õèð óäààí áóëàãòñàí òàëààð òàíä èë¿¿ íàðèéí ìýäýýëýë õýðýãã¿é.

ЧИХНЭЭС БУЛАГ ГООЖИЖ БУЙГ АЖИГЛА Õýäèéãýýð õ¿¿õäýä óäààí õóãàöààãààð ºâäºëòã¿é áàéñàí ÷ ãýñýí ÷èõíýýñ áóëàã ãàðàõ íü õàëäâàðûí øèíæ. ×èõíýýñ áóëàã ãàðñàí ýñýõèéã øàëãàõàä õ¿¿õäèéí ÷èõíèé äîòîð òàëûã àæèãëà.

ЧИХНИЙ АРД ХªНД¯¯Р, ХАВДАР БУЙ ЭСЭХИЙГ ТЭМТЭР 2 ÷èõíèé àðààð òýìòýð. Õºõëºã óðãàöàã ÿñ õàâäàðòàé õºíä¿¿ð ýñýõèéã ìýäýõèéí òóë òýäãýýðèéã õàðüöóóë. Íÿëõ õ¿¿õäýä õàâäàð ÷èõíèé äýýð áàéæ áîëíî. Хºхлºг ясны г¿н халдвар хºхлºг ургацгийн ¿рэвслийг ангилахад хºнд¿¿рлэлт ба хавдар хоёул байх ёстой. Ясны халдварыг томорсон тунгалагийн булчирхайтай будилж андуурч болохг¿й.

10.2 ЧИХНИЙ ªВЧНИЙГ АНГИЛАХ

×èõíèé ºâ÷íèéã ãóðàâ àíãèëäàã. ÕªÕËªÃ ÓÐÃÀÖÃÈÉÍ ¯ÐÝÂÑÝË ×ÈÕÍÈÉ ÖÎ×ÌÎÃ ÕÀËÄÂÀÐ ×ÈÕÍÈÉ ÀÐÕÀÃ ÕÀËÄÂÀÐ

(Жишээ 13-г хар.) Чихний ºвчний эмчилгээг сонгох болон эмчлэх талаар IV, V ба VI хэсг¿¿дээс уншаарай. Жишээ 13: Чихний ºвчний ангиллын х¿снэгт


- 48 -

ШИНЖ¯¯Д

АНГИЛАЛ

ЭМЧИЛГЭЭ

(Хэвт¿¿лэхийн ºмнºх яаралтай эмчилгээг тодоор бичсэн)

• Чихний ард хавдсан, хºнд¿¿р.

ХªХЛªГ

УРГАЦГИЙН ¯РЭВСЭЛ

¯¿сгэгчийн эсрэг тохирох эмийн эхний тунг ºг.

ªвдºлтºнд парацетамолын эхний тунг ºг.


• Чихэнд булаг харагдах ба булаг гараад 14 хоноог¿й буюу • Чих ºвдºх.

ЧИХНИЙ ЦОЧМОГ ХАЛДВАР

5 хоног ¿¿сгэгчийн эсрэг эм ºг. ªвдºлтºнд парацетамол ºг. Чихээсээр чихийã хуурайшуул. 5 хоноод давтан ¿з¿¿л.

• Чихэнд булаг харагдах ба 14 хоногоос удаан гоожсон.

ЧИХНИЙ АРХАГ

ХАЛДВАР

Чихээсээр чихийг хуурайшуул. 5 хоноод давтан ¿з¿¿л.

ÕªÕËªÃ ÓÐÃÀÖÃÈÉÍ ¯ÐÝÂÑÝË Õýðýâ õ¿¿õäèéí ÷èõíèé àð õàâäñàí, õºíä¿¿ð áàéâàë ò¿¿íèéã ÕªÕËªÃ ÓÐÃÀÖÃÈÉÍ ¯ÐÝÂÑÝË õýìýýí àíãèëíà. Ýìíýëýãò ÿàðàëòàé õýâò¿¿ë. Õ¿¿õäýä ¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã ýì òàðèõ øààðäëàãàòàé. Ò¿¿íä ìºí ìýñ çàñàë õýðýãòýé. Ýìíýëýãò ÿâàõààñ ºìíº ò¿¿íä ¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã òîõèðîõ ýìèéí ýõíèé òóíã ºãíº. Õýðýâ õ¿¿õäèéí ÷èõ ºâäñºí áàéâàë ïàðàöåòàìîëûí ýõíèé òóíã ìºí ºãíº. ×ÈÕÍÈÉ ÖÎ×ÌÎÃ ÕÀËÄÂÀÐ Õýðýâ õ¿¿õäèéí ÷èõíýýñ áóëàã ãàðààä 14 õîíîã áîëîîã¿é ýñâýë ÷èõ ºâäºæ áàéãàà áîë õ¿¿õäèéí ºâ÷íèéã ×ÈÕÍÈÉ ÖÎ×ÌÎÃ ÕÀËÄÂÀÐ õýìýýí àíãèëíà. ×èõíèé öî÷ìîã õàëäâàðòàé õ¿¿õäýä ¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã òîõèðîõ ýì ºãíº. ×èõíèé èõýíõ õàëäâàðûí øàëòãààí áîëäîã íÿíãèéí ýñðýã óóøãèíû ¿ðýâñëèéã ýì÷èëäýã ¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã ýì¿¿ä ¿ð ä¿íòýé áàéíà. ×èõíèé ºâäºëò áóþó ºíäºð õàëóóíûã íàìæààõ çîðèëãîîð ïàðàöåòàìîë ºãíº. Õýðýâ ÷èõíýýñ áóëàã ãàð÷ áàéâàë ÷èõýýñ òàâüæ õóóðàéøóóëíà. ×ÈÕÍÈÉ ÀÐÕÀÃ ÕÀËÄÂÀÐ Õýðýâ ÷èõíýýñ áóëàã ãîîæîîä 2 äîëîî õîíîãîîñ óäñàí áîë õ¿¿õäèéí ºâ÷íèéã ×ÈÕÍÈÉ ÀÐÕÀÃ ÕÀËÄÂÀÐ õýìýýí àíãèëíà. ×èõíèé àðõàã õàëäâàð ¿¿ñãýã÷ èõýíõ íÿíãóóä ÷èõíèé öî÷ìîã õàëäâàðûí øàëòãààíààñ ººð áàéäàã. Èéì ó÷ðààñ àðõàã õàëäâàðûã ýì÷ëýõýä ¿¿ñãý÷èéí ýñðýã ýì óóëãàõ íü ãîëäóó ¿ð ä¿íã¿é. ×èõíýýñ áóëàã ãîîæèõîä ¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã ýìèéí äàâòàí êóðñ õèéõã¿é. ×èõíèé àðõàã õàëäâàðûí õàìãèéí ÷óõàë, ¿ð ä¿íòýé ýì÷èëãýý íü ÷èõèéã


- 49 -

÷èõýýñýýð öýâýðëýæ õóóðàéøóóëàõ ó÷ðààñ ÷èõýíä ÷èõýýñ ÿàæ õèéæ, õýðõýí õóóðàéøóóëàõûã ýõýä çààíà. Хэрэв та чихний ºвчинг ¿нэлж, ангилсан бол ¿злэгийн маягт дээр байгаа шинжийг дугуйлж ангиллыг тэмдэглэ. (Жишээ 14-г хар.) Жишээ 14: ¿злэгийн маягтын чихний ºвчний хэсэг


НЭР: ___Саруул_________НАС:_3настай_ ЖИН: 13,5kg Temperature: 38,5°C

АСУУ: Х¿¿хэд ямар зовиуртай вэ? Халуурíа, чих íü ºâäñºí Анхны ¿злэг? _ Давтан ¿злэг?__

ҮНЭЛ (Байгаа б¿х шинжийг дугуйл) АНГИЛ

ХҮҮХДЭД ЧИХНИЙ ªВЧИН БАЙНА УУ? ТИЙМ ¯Г¯Й__

• Чих ºвдºж байна уу? • Чихнээс булаг гарсныг ажигла. • Чихнээс булаг гарч байна уу? • Чихний ард хавдар хºнд¿¿р байгаа эсэхийг тэмтэр.

Чихний цочмог

Хэрэв тийм бол, хир удаан? ___ ºдºр халдвар

ТОХИОЛДОЛ 2: Саруул 3 настай. Жин 13,5 кг. Биеийн халуун 38,5 С хэм. Эр¿¿л мэндийн ажилтан “Х¿¿хэд ямар зовиуртай вэ?” гэж асуухад эх нь: “Саруул 2 ºдºр хаëуурсан. ªчигдºр шºнº тэр уйлж чих халуун оргиж байна гэсэн.” гэж хэлсэн. Саруул энэ ºвчний учир эмнэлэгт анх óäàà èðæ áàéãàà. ЭМА Саруулд аюултай ерºнхий шинж шалгалаа. Тэр ханиалгааг¿й. Амьсгал саадтай биш. Суулгааг¿й. Дараа íü ЭМА чихний зовиурын тухай асуув. Эх Саруулын чих ºвдºж байгаад итгэлтэй байна гэв. Чихнээс булаг гарааг¿й байв. ЭМА Саруулын чихний ард тэмтрэхэд хавдар болон хºнд¿¿р байсанг¿й.


- 50 -

Á¯ËÝÃ 11 ТУРААЛ, ЦУС БАГАДАЛТ Õ¿¿õýä öî÷ìîã ºâ÷òýé ó÷ðààñ ýõ íü õ¿¿õäýý ýìíýëýãò àâ÷ èðæ áîëíî. Òýð õ¿¿õýä òóðààë, öóñ áàãàäàëò áóþó ðàõèòûã çààõ îíöãîé çîâèóðã¿é áàéæ áîëíî. ªâ÷òýé õ¿¿õýä òóðæ áîëîõ àâ÷ ýð¿¿ë ìýíäèéí àæèëòàí áóþó õ¿¿õäèéí ãýðèéíõýí ò¿¿íèéã àæèãëàõã¿é áàéæ áîëíî. Òóðààëòàé õ¿¿õýä îëîí ÿíçûí ºâ÷íººð ºâ÷ëºõ áà ýíäýõ õàëãàà èõòýé. Õ¿¿õýä õºíãºí äóíä çýðãèéí òóðààëòàé áàéëàà ÷ ãýñýí íàñ áàðàõ àþóë èõýñäýã. Õ¿¿õäèéí òóðààëûã àíãèëæ òýäíèéã ýì÷èëñíýýð îëîí ºâ÷íººñ áîëîí ýíäýãäëýýñ ñýðãèéëæ áîëíî. Òóðààëûí çàðèì òîõèîëäëûã ãýðýýð ýì÷èëæ áîëíî. Òóñãàé õîîëëîõ, öóñ ñýëáýõ áóþó òóðààëä õ¿ðãýñýí ºâ÷íèé ºâºðìºö ýì÷èëãýýã (ñ¿ðüåý ã.ì) õèéõèéí òóëä õ¿íä òîõèîëäëóóäûã ýìíýëýãò õýâò¿¿ëíý. ТУРААЛЫН ШАЛТГААН Òóðààëûí øàëòãààí îëîí ÿíç. Òýð íü óëñ óëñàä ÷ îíäîî.Òóðààëûí íýã õýëáýð íü óóðàã-èë÷ëýãèéí òóðààë þì. Õîîë õ¿íñíýýñýý ººðèéí õýðýãöýýò øààðäëàãûã õàíãàõóéö èë÷ëýã áà óóðàã õàíãàëòã¿é àâ÷ áóé õ¿¿õäýä óóðàã èë÷ëýãèéí äóòàãäàë ¿¿ñäýã. Ò¿¿í÷ëýí áàéíãà ºâ÷èëäºã õ¿¿õäýä ìºí óóðàã èë÷ëýãèéí òóðààë ¿¿ñäýã. Òýð õ¿¿õäèéí õîîëíû äóðøèë áóóðàõ áà èäñýí õîîë íü ¿ð ºãººæòýé çàðöóóëàãäàõã¿é. Õ¿¿õýä óóðàã èë÷ëýãèéí äóòàãäëààñ: * Òýð õ¿¿õýä õ¿íä òóðààëä îðæ Ìàðàçìûí øèíæòýé áîëíî. * Òýð õ¿¿õýä õàâàãíàæ, Êâàøèîðêîðûí øèíæòýé áîëíî. * Òýð õ¿¿õýä ñàéí ºñºõã¿é áà ºñºëò íü ñààòíà (èõ íàìõàí). Òýð õ¿¿õýä ºâºðìºö àìèíäýì (À àìèíäýì çýðýã) áóþó ýðäñèéã (òºìºð ã.ì.)

ªвчтэй Б¯Х х¿¿хдийн эхээс ºвчний зовиурын тухай асууж, аюултай ерºнхий шинжийг шалгаж, ханиалга, амьсгал саадтай, суулгалт, халууралт, чихний ºвчин байгаа эсэхийг асуусны дараа тураал болон цус багадалтыг ШАЛГА.

ТУРААЛ БА ЦУС БАГАДАЛТЫГ ШАЛГА.

АЖИГЛА, ТЭМТЭР • Илт х¿нд тураалыг ажигла. • Алганы цайлтыг ажигла. Энэ нь: Хувхай цагаан уу? Бага зэрэг цагаан уу? • Хоёр хºлд хаван шалга. • Насанд тохирох жинг тодорхойл.

Х¿¿хдийн мариаг АНГИЛ

ªвчтэй х¿¿хдийн байдлыг х¿¿хдийн мариаг ангилах х¿снэгтийн дагуу АНГИЛ

Дараа нь ðàõèò, х¿¿хдийн дархлаажуулалтын байдал болон бусад ºâ÷íийг ШАЛГА.


- 51 -

øààðäëàãàòàé õýðýãöýýíèéõýý õèðýýð õàíãàëòòàé èäýæ ÷àäàõã¿é ó÷ðààñ íýí ÷óõàë àìèíäýì áà ýðäýñ äóòàãäàëòàé õîîëîîð õîîëëîäîã õ¿¿õýä òóðààëä îðíî.

- À àìèíäýì àãóóëñàí õîîë èäýõã¿é áîë ýöýñò íü À àìèíäýìèéí äóòàë ¿¿ñíý. À àìèíäýìèéí äóòàëòàé õ¿¿õýä óëààíáóðõàí áà ñóóëãàëòààð íàñ áàðàõ õàëãàà ºíäðººñ ãàäíà õ¿¿õäèéí õàðàà ìóóäàõ (óëìààð ñîõðîõ) àþóëòàé.

- Òºìðººð áàÿëàã õîîë èäýõã¿é áîë òºìºð äóòàãäàæ öóñ áàãàäàõàä

õ¿ðãýæ áîëíî. Öóñ áàãàäàõàä óëààí ýñèéí òîî öººðäºã áóþó íýã óëààí ýñ äýõ ãåìîãëîáèíû

õýìæýý áàãàñäàã. Õ¿¿õäýä ìºí öóñ áàãàäàëò äàðààõ øàëòãààíààð ¿¿ñ÷ áîëíî. ¯¿íä:

- Õàëäâàðóóä - Õ¿æ õîðõîé áóþó òóóçàí õîðõîé çýðýã øèìýã÷èä. Òýäãýýð íü ãýäýñíýýñ

öóñ àëäàõ øàëòãààí áîëæ öóñ áàãàäàëòàíä õ¿ðãýäýã. Ðàõèò íü Ä àìèíäýìèéí äóòëààñ ÿñíû ýðäýñæèëò áàãàñàí ÿñæèëòûí ÿâö

àëäàãäàõ áàéäëààð èëýðäýã, çîíõèëîí áàãà íàñíû õ¿¿õäýä òîõèîëääîã ºâ÷èí þì. Ðàõèòûí ¿åä ÿñ çººëðºõ áîëîí òºâ-óðãàë ìýäðýëèéí ñèñòåìèéí ¿éëèéí õÿìðàë èëýðäýã. Ä àìèíäýì íü õîîë òýæýýëòýé õàìò áèåä îðæ, íàðíû òóÿàíû ¿éë÷ëýëýýð àðüñàí äîð èäýâõæèæ, öóñàíä îðäîã. Õ¿¿õäýä ðàõèò äàðààõ øàëòãààíààð ¿¿ñäýã:

-- Íàð, àãààðò ãàðãàõã¿é áàéñíààñ -- Ä àìèíäýìýýð áàÿëàã õîîë òýæýýë èäýõã¿é áàéõ. -- Äóòóó òºðºëò. 11.1 ТУРААЛ БА ЦУС БАГАДАЛТЫГ ШАЛГАХ ªâ÷òýé Á¯Õ õ¿¿õäýä òóðààë áà öóñ áàãàäàëòûã шалга.

ИЛТ Х¯НД ТУРААЛЫГ АЖИГЛА. Í¿äýíä èëò òóðàíõàé õ¿¿õýä òóðààëûí õ¿íä õýëáýð áîëîõ ìàðàçìòàé áàéíà. Õýðýâ õ¿¿õýä ìàø òóðàíõàé, àðüñàí äîîð ººõëºã áàéõã¿é, õýðçèéñýí ÿñ, àðüñ øèã õàðàãäàæ áàéâàë ýíý øèíæòýé áàéíà. Çàðèì õ¿¿õýä òóðàíõàé áîëîâ÷ õàðààæèéí èëò òóðààëã¿é áàéäàã. Ýíýõ¿¿ ¿íýëãýýíèé øàò íü ýìíýëýãò ÿàðàëòàé õýâò¿¿ëæ ýì÷ëýõ øààðäëàãàòàé õ¿íä òóðààëòàé õ¿¿õäèéã òîãòîîõîä òàíä òóñ áîëíî. Èëò õ¿íä òóðààëûã àæèãëàõàä õ¿¿õäèéí õóâöñûã òàéëíà. Ìºð, ãàð, õîíãî, õºëíèé áóë÷èíãóóä øóóãäàæ ÷ºðèéñºí õàðàãäàõ õ¿íä òóðààëûã àæèãëà. Õ¿¿õäèéí õàâèðãà õýðçèéæ õàðàãäàõûã àæèãëà. Õ¿¿õäèéí ãóÿûã õàð. Òýäãýýð íü öýýæ áà õýâëèéòýé íü õàðüöóóëàõàä ÷ºðãºð æèæèãõýí õàðàãäàæ áîëíî. ªãçºã íü ººõòýé


- 52 -

ýñýõèéã õàðàõûí òóëä õ¿¿õäèéã õàæóó òàëààñ íü àæèãëàíà. Ìº÷í¿¿ä øóóãäàæ èðýõýýð ºãçºã òàøààíû àðüñ èõ ¿ð÷ëýýòíý. Ýíý íü õ¿¿õäèéã óóò óãëàñàí þì øèã õàðàãäóóëíà. Èëò õ¿íä òóðààëòàé áàéñàí ÷ õ¿¿õäèéí í¿¿ð íýã õýñýãòýý õýâèéí õàðàãäàíà. Õýâëèé íü òîì áóþó ÿëõàéñàí áàéäàã.

АЛГА ЦАЙЛТЫГ АЖИГЛА Àðüñ åð áóñ öîíõèéõûã çýâõèé áóþó õóâõàé öàãààí ãýíý. Ýíý áîë öóñ áàãàäàëòûí øèíæ.Àëãà õóâõàé öàéñàí ýñýõèéã ¿çýõäýý õ¿¿õäèéí àëãàíû àðüñûã àæèãëàíà. Õ¿¿õäèéí ãàðûã àòãàæ àëãûã õàæóó òàëààñ íü ààæèì òýíèéëãýíý. Õóðóóíóóäûã àðàãø á¿¿ òàò. Ýíä öóñàí õàíãàìæ ñààòàõ íü àëãà õóâõàé öàéõ øàëòãààí áîëæ áîëíî. Õ¿¿õäèéí àëãàíû ºíãèéã ººðèéíõºº àëãàòàé áîëîí ººð õ¿¿õäèéí àëãàòàé õàðüöóóëàí õàð. Õýðýâ õ¿¿õäèéí àëãàíû àðüñ öàéâàð áàéâàë õ¿¿õäèéí àëãà öàéñàí áàéíà. Õýðýâ õ¿¿õäèéí àëãà ìàø èõ öàéâàð áóþó öàãààí ºíãºòýé õàðàãäàæ áàéâàë òýð õ¿¿õäèéí àëãà õóâõàé öàéñàí áàéíà.

Х¯¯ХДИЙН ХОЁР ХªЛ ХАВАГНАСАН ЭСЭХИЙГ АЖИГЛА, ТЭМТЭР Õî¸ð õºë íü õàâàíòàé õ¿¿õýä òóðààëûí ººð íýã õ¿íä õýëáýð Êâàøèîðêîðòîé áàéíà. Квашиоркорын бусад т¿гээмэл шинж¿¿д нь х¿¿хэд чºргºр, ¿с шингэн, амархан унадаг, зэвхий ºнгºтэй, гар хºлийн арьс хуурай, хайрстай , сар шиг буюу пэндгэр хººнгº н¿¿ртэй байдаг. Õ¿¿õäèéí ýäýä åð áèøèéí èõ õýìæýýíèé øèíãýí õóðàëäàõûã õàâàí ãýíý. Òýäãýýð ýä¿¿ä øèíãýíýýð ä¿¿ðñýí òóë õàâäñàí áóþó ñýëõýðñýí õàðàãäàíà. Õ¿¿õýä õî¸ð õºëäºº õàâàíòàé ýñýõèéã òîäîðõîéëîõäîî àæèãëà, òýìòýð. ¯¿íä õºë øèëáýíèé äýýä õýñýãò ýðõèé õóðóóãààðàà õýäýí ñåêóíä çººëºí äàðíà. Òàíûã ýðõèé õóðóóãàà àâñíû äàðàà øèëáýí äýýð äàðàõàä ¿¿ññýí õîíõîð àðèëàõã¿é ¿ëäýíý. Õàâàíã õî¸ð õºëä àäèëõàí òîäîðõîéëíî.

Õ¯¯ХДИЙН ЖИН НАСАНДАА ТОХИРСОН ЭСЭХИЙГ ТОДОРХОЙЛОХ Õ¿¿õäèéí æèíã ÿã èæèë íàñíû õ¿¿õä¿¿äèéí æèíòýé õàðüöóóëñíûã õ¿¿õäèéí íàñíû æèí ãýíý. Õ¿¿õäèéí íàñàíä òîõèðñîí æèíãèéí õ¿ñíýãòèéí äîîä ìóðóéãààñ äîîø áàéãàà æèíòýé õ¿¿õäèéí íàñàíä òîõèðñîí æèí áàãà áàéíà. Õ¿ñíýãòèéí äîîä ìóðóé äýýð áóþó ò¿¿íýýñ äýýø áàéãàà õ¿¿õä¿¿ä õýâèéí æèíòýé áàéíà. Äîîä ìóðóéãààñ äîîø áàéãàà áàãà æèíòýé õ¿¿õä¿¿äèéã õýðõýí õîîëëîäîã òàëààð àíõààðàõ õýðýãòýé.


- 53 -

Äàðààãèéí õóóäàñíààñ íàñàíä òîõèðñîí æèíãèéí õ¿ñíýãòèéã àæèãëà. Íàñàíä òîõèðñîí æèíã òîäîðõîéëîõûí òóëä:

1. Õ¿¿õäèéí íàñûã ñàðààð òîîö. 2. Òýð óðüä íü æèãíýãäýýã¿é áîë îäîî õ¿¿õäèéã æèíëý. Æèíãèéí íàðèéí

õýìæ¿¿ðòýé æèí õýðýãëý. Æèãíýõ ¿åä õ¿¿õýä õºíãºí õóâöàñòàé áàéõ ¸ñòîé. Õ¿¿õäèéí äýýë, íîîñîí öàìö áóþó ãóòëûã òàéëàõûã ýõýýñ õ¿ñ.

3. Íàñíû æèí òîäîðõîéëîõäîî æèíãèéí íàñíû õ¿ñíýãòèéã àøèãëà.

- Õ¿¿õäèéí æèíã ¿ç¿¿ëñýí øóãàì áàéðëàõ ç¿¿í ãàð òàëûí áîñîî òýíõëýãèéã àæèãëà.

- Õ¿¿õäèéí íàñûã ñàðààð ¿ç¿¿ëñýí øóãàì áàéðëàñàí õ¿ñíýãòèéí äîîä òýíõëýãèéã àæèãëà.

- Õ¿¿õäèéí æèíãèéí øóãàì õ¿¿õäèéí íàñíû øóãàìòàé óóëçàæ áóé öýãèéã îë.

4. Òýð öýã äîîä ìóðóé äýýð, ò¿¿íýýñ äýýø áóþó äîîð áàéãàà ýñýõèéã

øèéäâýðëý. - Õýðýâ òýð öýã äîîä ìóðóéãààñ äîîð áàéâàë õ¿¿õäèéí íàñàíä

òîõèðñîí æèí áàãà áàéíà. - Õýðýâ òýð öýã äîîä ìóðóé äýýð áóþó äýýø áàéâàë õ¿¿õäèéí íàñàíä

òîõèðñîí æèí õýâèéí áàéíà.

ÆÈØÝÝ: 27 ñàðòàé õ¿¿õäèéí æèí 8.0 êã. Ýíý õ¿¿õäèéí íàñàíä òîõèðñîí æèíã ýð¿¿ë ìýíäèéí àæèëòàí õýðõýí òîäîðõîéëñîí íü ýíä áàéна. 11.1.1 РАХИТЫГ ШАЛГАХ ªвчтэй б¿х х¿¿хдэд тураал ба цус багадалтыг шалгасны дараа 2 нас х¿ртэлх б¿х х¿¿хдэд рахитыг шалга Ðàõèòòàé õ¿¿õäýä: ãàâëûí ÿñ çººëðºõ "ñàìïèíãèéí ýðõ" øèíæ áóë÷èíãèéí õ¿÷äýë ñóëðàõ õºõºº õºõºõ, óíòàæ áàéõäàà õºëðºõ øèíæ¿¿äèéã ¿íýëíý. Ýíä áóé "¯íýë" áàãàíû í¿äýíä ðàõèòòàé õ¿¿õäèéã ÿàæ ¿íýëýõèéã òàíä õàðóóëñàí áàéãàà.

Õ¯¯ÕÝÄ ХªХªª ХªХªХ, УНТАЖ БАЙХДАА ХªЛªРЧ БАЙНА УУ? ãýæ ÀÑÓÓ

Ðàõèòûí íýã øèíæ íü õºëðºõ þì. Õ¿¿õýä õºõºº õºõºõ, óíòàæ áàéõäàà õºëºð÷ òîëãîéí ¿ñ áîëîí äýð íü íîéòîí áîëäîã ãýæ ýõ õàðèóëæ áîëíî.

Х¯¯ХДИЙН ГАВЛЫН ЯС ЗªªЛªРСªН ЭСЭХИЙГ ТЭМТЭР Õ¿¿õäèéí ãàâëûí ÿñûã õî¸ð ãàðûí äîëîîâîð, äóíä õóðóóíóóäààð òýìòýð÷ ¿ç. Õýðýâ óíäààíû ëààç øèã õîíõîëçîæ áàéâàë ãàâëûí ÿñ çººëºðñºí ãýæ ¿çíý.


- 54 -

“САМПИНГИЙН ЭРХ” ШИНЖ БАЙГАА ЭСЭХИЙГ АЖИГЛА, ТЭМТЭР Õàâèðãà ºâ÷¿¿òýé íèéëñýí ¿å¿¿ä òîâîéæ "ñàìïèíãèéí ýðõ" øèã õàðàãäàõ áóþó òýìòðýãäýæ áàéâàë ðàõèòûí òîâðóó ¿¿ññýí ãýæ ¿çíý.

БУЛЧИНГИЙН Х¯ЧДЭЛ СУЛАРСАН ЭСЭХИЙГ ШАЛГА Õ¿¿õäèéí õýâëèé áîëîí õºäºëãººíèéã àæèãëà. Õ¿¿õäèéí õýâëèé öàðäàéñàí "ìýëõèé õýâëèé" øèã õàðàãäàíà. Ðàõèòûí ¿åä áóë÷èíãóóäûí õ¿÷äýë ñóëàð÷, ¿åí¿¿äèéí õºäºëãººí èõýñ÷ õºäºëãººíèé èäýâõ ñóëàðíà. Ìº÷í¿¿äèéã íóãàëæ òýíèéëãýõ áàéäëààð áóë÷èíãèéí õ¿÷äýëèéã øàëãà. 11.2 Х¯¯ХДИЙН МАРИАГ АНГИЛАХ Õ¿¿õäèéí ìàðèàã ãóðàâ àíãèëíà. ¯¿íä:

Õ¯ÍÄ ÒÓÐÀÀË ÁÓÞÓ Õ¯ÍÄ ÖÓÑ ÁÀÃÀÄÀËÒ ÖÓÑ ÁÀÃÀÄÀËÒ ÁÀ ÒÓÐÀÀË ÖÓÑ ÁÀÃÀÄÀËÒÃ¯É ÁÀ ÒÓÐÀÀËÃ¯É

(Жишээ15-г хар.) Эдгээр анãилалд багтах х¿¿хдийг яаж эмчлэхийг IV, V ба VI хэсг¿¿дээс уншаарай. Жишээ 15: Х¿¿хдийн марианы байдлын ангилал

ШИНЖ¯¯Д

АНГИЛАЛ

ЭМЧИЛГЭЭ

(Хэвт¿¿лэхийн ºмнºх яаралтай эмчилгээг тодоор бичсэн.)

• Илт х¿нд тураал буюу • Алга хувхай цагаан буюу • Хоёр хºл хавантай.

Х¯НД ТУРААЛ БУЮУ Х¯НД ЦУС

БАГАДАЛТ

А-аминдэм ºг.


Цусны чихэр багасахаас сэргийлж эмчил.

• Алга бага зэрэг цайсан буюу • Насанд тохирсон жин бага.

ЦУС БАГАДАЛТ БУЮУ ТУРААЛ

(ЖИН БАГА)

Х¿¿хдийн тэжээлийн байдлыг ¿нэлэх ба ЭХЭД ЗªВЛª х¿снэгтийн ХООЛ н¿дэнд буй хоолны зºвлºгººг эхэд зºвлº. - Хэрэв хооллолтын бэрхшээлтэй бол 5 хоноод давтан ¿з¿¿л.

Хэрэв алга цайсан бол: - Тºмрийн бэлдмэл ºг.

Хэзээ яаралтай эргэж ¿з¿¿лэхийг эхэд зºвлº.

Алга цайсан бол 14 хоноод дахин ¿з¿¿л. Хэрэв насанд тохирох жин бага бол 30 хоноод давтан ¿з¿¿л.

• Насанд тохирсон жин бага биш ба тураалын бусад шинжг¿й.

ЦУС БАГАДАЛТГ¯Й

БУЮУ ТУРААЛГ¯Й

Хэрэв х¿¿хэд 2 нас х¿рээг¿й бол х¿¿хдийн хооллолтын байдлыг ¿нэлэх ЭХЭД ЗªВЛª х¿снэгтийн ХООЛ н¿дэнд буй хооллолтын зºвлºгººг эхэд зºвлº. - Хэрэв хооллолтын бэрхшээлтэй бол 5 хоноод давтаж ¿з¿¿л.

Õ¯ÍÄ ÒÓÐÀÀË ÁÓÞÓ Õ¯ÍÄ ÖÓÑ ÁÀÃÀÄÀËÒ Õýðýâ õ¿¿õýä èëò õ¿íä òóðààëòàé, õóâõàé öàãààí àëãàòàé áóþó õî¸ð õºë õàâàíòàé áîë õ¿¿õäèéã Õ¯ÍÄ ÒÓÐÀÀË áóþó Õ¯ÍÄ ÖÓÑ ÁÀÃÀÄÀËÒÒÀÉ õýìýýí àíãèëíà. Хоёр хºл хавантай х¿¿хд¿¿д бººрний хам шинж мэтийн ººр ºвчтэй


- 55 -

байж болно. Тийм ч байсан эмнэлэгт хэвт¿¿лэх шаардлагатай тул Квашиоркорын бусад тийм байдлаас заавал ялгах нь тийм ч чухал биш. Х¿нд тураал буюу х¿нд цус багадалттай õ¿¿õä¿¿ä óóøãèíû õàòãàëãàà, ñóóëãàëò, óëààíáóðõàí áà áóñàä õ¿íä ºâ÷í¿¿äýýð íàñ áàðàõ àþóëòàé. Òýäãýýð õ¿¿õäýä áàéíãûí íàðèéí õÿíàëò òàâüæ, ýìíýëýãò ÿàðàëòàé õýâò¿¿ëýõ õýðýãòýé. Òýä íàðò òóñãàé õîîëëîëò, ¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã ýì áóþó öóñ ñýëáýõ ýì÷èëãýý õýðýãòýé áîëîé. Õ¿¿õäèéã ýìíýëýãò õýâò¿¿ëýõèéí óðüä ò¿¿íä À àìèíäýìèéí òóíã ºãíº. ÖÓÑ ÁÀÃÀÄÀËÒ ÁÓÞÓ ÒÓÐÀÀË Õýðýâ õ¿¿õäèéí àëãà öàéñàí áóþó íàñàíä òîõèðîõ æèí áàãà áàéâàë òýð õ¿¿õäèéã ÖÓÑ ÁÀÃÀÄÀËÒ ÁÓÞÓ ÒÓÐÀÀËÒÀÉ õýìýýí àíãèë. ÖÓÑ ÁÀÃÀÄÀËÒ ÁÓÞÓ ÒÓÐÀÀËÒÀÉ õýìýýí àíãèëñàí õ¿¿õýä õ¿íä ºâ÷ëºõ àþóë èõòýé. Õ¿¿õäèéí õîîëëîëòûí áàéäëûã ¿íýëýõ áà ÝÕÝÄ ÇªÂËª õ¿ñíýãòèéí ÕÎÎË í¿äíèé çààâðûí äàãóó õ¿¿õäèéã õîîëëîõ òóõàé ýõýä çºâëºíº. Àëãà íü öàéñàí õ¿¿õýä öóñ áàãàäàëòòàé áàéæ áîëíî. Õ¿¿õäèéã òºìðººð ýì÷èëíý. Àëãà íü öàéñàí õ¿¿õäèéí ýõýä 14 õîíîîä äàâòàí ¿ç¿¿ëýõèéã çºâëºíº. Òóðààëòàé õ¿¿õýä 1 ñàðûí äàðàà äàâòàí ¿çëýãò èðýõ ¸ñòîé. ÖÓÑ ÁÀÃÀÄÀËÒÃ¯É ÁÀ ÒÓÐÀÀËÃ¯É Õýðýâ õ¿¿õäèéí íàñàíä òîõèðîõ æèí áàãà áèø áà òóðààëûí áóñàä øèíæã¿é áàéâàë òýð õ¿¿õäèéã ÖÓÑ ÁÀÃÀÄÀËÒÃ¯É ÁÀ ÒÓÐÀÀËÃ¯É õýìýýí àíãèëíà. Õýðýâ õ¿¿õýä 2 íàñ õ¿ðýýã¿é áîë õ¿¿õäèéí õîîëûã ¿íýë. ÝÕÝÄ ÇªÂËª õ¿ñíýãòèéí ÕÎÎË í¿äíèé çààâðûí äàãóó õ¿¿õäèéã õîîëëîõ òàëààð ýõýä çºâëºíº. Õ¿¿õýä 2 íàñ õ¿ðýýã¿é áîë àõëàõ íàñíû õ¿¿õäèéã áîäâîë òóðààë áà õîîëëîëòûí õàëãàà ºíäºð áàéíà. 11.2.1 РАХИТЫГ АНГИЛАХ Õ¿¿õäýä ðàõèòûã øàëãààä õî¸ð àíãèëíà. ¯¿íä íü:

ÐÀÕÈÒ ÐÀÕÈÒÃ¯É

Жишээ 16: Х¿¿хдийн рахитын ангиллын х¿снэгт ШИНЖ¯¯Д

АНГИЛАЛ

ЭМЧИЛГЭЭ (Хэвт¿¿лэхийн ºмнºх яаралтай эмчилгээг тодоор бичсэн.)

Дараах шинж¿¿дээс хоёр нь байвал: • Гавлын яс зººлºрсºн • “Сампингийн эрх”-ийн шинж • Булчингийн х¿чдэл суларсан • Õºõºº õºõºõ, õîîëëîõ, óíòàõäàà õºëºðäºã

РАХИТ

Эмчилгээний тунгаар Д-аминдэм ºг.

Нар агаарт гаргахыг эхэд зºвлº.

30 хоноод давтан ¿з¿¿л.

• Рахиттай гэж ангилах шинж хангалттай бус

РАХИТГ¯Й

Сэргийлэх тунгаар Д-аминдэм ºг. Нар агаарт гаргахыг эхэд зºвлº.


- 56 -

ÐÀÕÈÒ Õ¿¿õäèéã ¿çýõýä äýýðõ 4 øèíæýýñ õî¸ð áóþó ò¿¿íýýñ îëîí øèíæ èëýðâýë òýð õ¿¿õäèéã ÐÀÕÈÒÒÀÉ ãýæ àíãèëíà. Ðахиттай õ¿¿õýä õ¿íä ºâ÷èíä ºðòºìòãèé áàéäàã. Ä àìèíäýìèéã ýì÷èëãýýíèé òóíãààð ºãíº. Õ¿¿õäýý íàð àãààðò ãàðãàõûã áîëîí 30 õîíîãèéí äàðàà äàâòàí ¿ç¿¿ëýõèéã ýõýä çºâëº. ÐÀÕÈÒÃ¯É Õýðýâ õ¿¿õäýä ðàõèòûí íýã ë øèíæ èëýðñýí áóþó àëü íü ÷ èëðýýã¿é áîë ÐÀÕÈÒÃ¯É ãýæ àíãèëíà. Ðахитг¿й õ¿¿õäýä ñýðãèéëýõ òóíãààð Ä àìèíäýì ºãíº. Õ¿¿õäýý íàð àãààðò ãàðãàõûã áîëîí ñýðãèéëýõ òóíãààð Ä àìèíäýì ºãºõèéã ýõýä çºâëº. Хэрэв та ºвчтэй х¿¿хдэд тураал ба цус багадалтыг ¿нэлж, ангилсан бол байгаа шинжийг дугуйлж ангиллыг ¿злэгийн маягт дээр тэмдэглэ. (Жишээ 17-г хар.) Жишээ 17: ¿злэгийн маягт дээрх тураал ба цус багадалтын хэсэг.


НЭР: ____Сарнай___ НАС:9 сартай_ ЖИН: 7kg Биеийн тeмператур: 36,8°C

АСУУ: Х¿¿хэд ямар зовиуртай вэ? _суулгаíà_______ Анхны ¿злэг? _ Давтан ¿злэг?__

¯НЭЛ (Байгаа б¿х шинжийг дугуйл АНГИЛ

ДАРАА НЬ ТУРААЛ БА ЦУС БАГАДАЛТЫГ ШАЛГА

• Илт х¿нд тураалыг ажигла.

• Алганы цайлтыг ажигла.. Цус багадалт Хувхай цагаан уу? Бага зэрэг цагаан уу?

• Хоёр хºл хавантай эсэхийг шалга.

• Х¿¿хдийн насанд тохирсон жинг тогтоо.

Жин бага ____ Жин бага биш _ __

ТОХИОДОЛ 3: Сарнай 9 сартай. Биеийн жин 7 кг. Биеийн температур 36,8С. Тэр суулгасан учир эмнэлэгт иржээ. Тэр ямар нэгэн аюултай ерºнхий шинжг¿й. Тэр ханиалгааг¿й ба амьсгал саадтай биш. Тэр 5 хоног суулгасан ба шингэн алдалтын ангиллаар шингэн алдсан байна. Сарнай халуурааг¿й. Т¿¿ний чих ºвдººг¿й. ЭМА т¿¿нд тураал ба цус багадалтыг шалгажээ. Тэр илт х¿нд тураалын шинжг¿й байлаа. Алганы цайлтыг шалгахад бага зэргийн цайлт ажиглагдав. Тэр хоёр хºлºндºº хаванг¿й байлаа. ЭМА т¿¿ний жинг насандаа тохирохыг шалгахад Сарнайгийн жин (7 кг) насандаа (9 сар) тохирч байв.


- 57 -

Á¯ËÝÃ 12 Х¯¯ХДИЙН ДАРХЛААЖУУЛАЛТЫН БАЙДАЛ ªâ÷òýé Á¯Õ õ¿¿õäýä äàðõëààæóóëàëòûí áàéäëûã øàëãà.

ÄÀÐÕËÀÀÆÓÓËÀËÒÛÍ ÒÎÂËÎËÛÍ ÕÓÂÀÀÐÈÉÃ ÀØÈÃËÀ Õ¿¿õäèéí äàðõëààæèëòûí áàéäëûã øàëãàõäàà òà ººðèéí îðîíä ìºðäºæ áóé äàðõëààæóóëàëòûí õóâààðèéã àøèãëà. ¯ÍÝË, ÀÍÃÈË õ¿ñíýãòýýñ äàðõëààæóóëàëòûí ìºðäºõ õóâààðèéã õàð. Õ¿¿õäèéí äàðõëààæóóëàëòûí áàéäëûã õýðõýí øàëãàõûã óíøèæ ëàâëà. Òóñ á¿ðèéã õèéëãýâýë çîõèõ íàñ íü áîëîõîä õ¿¿õäýä õèéõ ¸ñòîé òàðèëãûã õèé. Õýðýâ õ¿¿õýä õýò íÿëõäàà ÿìàð íýã ñýðãèéëýõ òàðèëãà õèéëãýñýí áîë òýð õ¿¿õäèéí áèå òýð ºâ÷èíòýé ìàø ñàéí òýìöýõ ÷àäâàðòàé áîëîîã¿é áàéíà. Ò¿¿í÷ëýí õ¿¿õýä àõëàõ íàñ õ¿ðòëýý ñýðãèéëýõ òàðèëãà õèéëãýõã¿é áîë òàðèëãààð ñýðãèéëýãäýõ ºâ÷íººð ºâ÷ëºõ àþóë èõýñíý. Х¿¿хэд 9 сар х¿рээг¿й байхад улаанбурханы ºвчлºл, нас баралтын онцгой байдалтай газарт асуудал ноцтой бол (ºвчлºл эндэгдлийн 15%-аас дээш) улаанбурхны вакцины нэмэлт тунг 6 сартайд хийнэ. Энэ нь боломж гармагц 9

ªвчтэй Б¯Х х¿¿хдийн эхээс ºвчний зовиурын тухай асууж, аюултай ерºнхий шинжийг шалгаж, ханиалга, амьсгал саадтай, суулгалт, халууралт, чихний ºвчин, тураал болон цус багадалт, ðàõèòыг шалгасны дараа х¿¿хдийн дархлаажуулаëтын байдлыг ШАЛГА.

Х¯¯ХДИЙН ДАРХЛААЖУУЛАЛТЫН БАЙДЛЫГ ШАЛГА.

ÍÀÑ ÂÀÊÖÈÍ

Òºðºõ ¿åä ÁÖÆ Ñàà-1 ÂÃ-1 ÄÀÐÕËÀÀÆÓÓËÀËÒÛÍ 2 ñàðòàéä ÑÕÕÒ-1 Ñàà-2 ÂÃ-2

ÒÎÂËÎË: 3 ñàðòàéä ÑÕÕÒ-2 Ñàà-3 4 ñàðòàéä ÑÕÕÒ-3 Ñàà-4 8-11 ñàðòàéä ÓÁ-1 ÂÃ-3 1 íàñ 2-6 ñàðòàéä ÓÁ-2 2 íàñòàéä ÑÕÕÒ Ñàà (давтан)

ªíººäºõ õ¿¿хдэд сэргийлэх тарилга хийх хэрэгтэй юу, эсвэл дараа тодорхой хугацаанд ирэх хэрэгтэй юу гэдгийг ШИÉД. Тэмдэглэл: Хэрэв ºвчтэй х¿¿хдийн биеийн байдал сайн, эмнэлэгт хэвт¿¿лэх шаардлагаг¿й байвал т¿¿ний дархлаажуулалтад эсрэг заалт байхг¿й гэсэн зарчмыг баримтал.

Дараа нь бусад ºâ÷íèéã ШАЛГА.


- 58 -

сартайд хуваарьт тунг мºн ºгºх нэмэлт вакцин юм. Цагаачдын хотхонд буй нялхас, эмнэлэгт хэвтсэн х¿¿хд¿¿д, с¿йрлийн голомт ба бослого ¿ймээнд нэрвэгдсэн нялхас зэрэг улаанбурхны эндэгдлийн аюул ихтэй б¿лг¿¿дэд энэ хуваарийг бас мºрдºнº. Á¿õ õ¿¿õýä îéíäîî õ¿ðýõýýñ ºìíº õèéëãýâýë çîõèõ á¿õ âàêöèíûã àâñàí áàéõ ¸ñòîé. Õýðýâ õ¿¿õýä òîâëîëûí íàñàíäàà äàðõëààæóóëàëòàä èðýýã¿é áîë òýð íàñ õ¿ðñíýýñ õîéø áîëîìæèéí ¿åä íýìýëò âàêöèíæóóëàëò õèéíý. Íààíàäàæ 4 äîëîîí õîíîãîîñ õîéø ¿ëäñýí òóíã ºãíº. Òà õóâààðèéã á¿õýëä íü äàâòàõ õýðýãã¿é.

Õ¯¯ÕÄÝÄ ÑÝÐÃÈÉËÝÕ ÒÀÐÈËÃÓÓÄÛÍ ÝÑÐÝÃ ÇÀÀËÒ ÁÀÉÃÀÀ ÝÑÝÕÈÉÃ ÀÆÈÃËÀ

Óðä íü ýð¿¿ë ìýíäèéí àæèëòíóóä ÿëàíãóÿà ºâ÷òýé ë áîë äàðõëààæóóëàëòûí ýñðýã çààëòòàé (õ¿¿õäèéã äàðõëààæóóëàõã¿é øàëòãààí) ãýæ áîäîæ áàéñàí. Òýä ºâ÷òýé õ¿¿õäèéã áóöààäàã áà ýõýä íü ýð¿¿ë áîëîõîîð íü àâ÷èð ãýæ õýëäýã. Ýíý áîë äàðõëààæèëòààñ õîöðîîäîã ìóó äàäàë. Òýð ýõ ºâ÷òýé õ¿¿õäýý ýìíýëýãò àâ÷ èðýõ ãýæ õîëîîñ èðñýí áà äàðàà õ¿¿õäýý äàðõëààæóóëàëòàíä äàõèí àâ÷ èðíý ãýäýã òèéì ÷ àìàðã¿é áàéæ áîëíî. Òýð õ¿¿õäèéã óëààíáóðõàí, íóãàñíû ñàà, ñàõóó, õºõ¿¿ë õàíèàä, òàòðàí áóþó ñ¿ðüåýãýýð ºâ÷ëºõ àþóëä ºðòºõ áîëîìæ îëãîæ áàéíà. ªâ÷òýé áà òóðààëòàé õ¿¿õä¿¿äèéã òýäãýýð ºâ÷íèé ýñðýã äàðõëààæóóëàõ ìàø ÷óõàë áàéäàã. Äàðõëààæóóëàëòûí ýñðýã çààëò áîëîõ çºâõºí ãóðâàí íºõöºë áàéíà. ¯¿íä:

* ÄÎÕ-ûí õàëäâàðòàé õ¿¿õäýä ÁÖÆ òàðèëãà õèéõã¿é. * Òàòàëòòàé áàéñàí áóþó õàìãèéí ñ¿¿ëèéí òóí ºãñºí 3 õîíîãò

öîõèóëàëò áîëñîí õ¿¿õäýä ÑÕÕÒ2 áóþó ÑÕÕÒ3 õèéõã¿é. * Äàâòàí òàòàëòòàé áóþó òºâ ìýäðýëèéí òîãòîëöîîíû ººð

èäýâõòýé ºâ÷òýé áîë ÑÕÕÒ-ã õèéõã¿é. Áóñàä á¿õ òîõèîëäîëä:

Õýðýâ ºâ÷òýé õ¿¿õäèéí áèåèéí áàéäàë õàðüöàíãóé ñàéí, ýìíýëýãò õýâò¿¿ëýõ øààðäëàãàã¿é áàéâàë ò¿¿íèé äàðõëààæóóëàëòàä ýñðýã çààëò áàéõã¿é ãýñýí çàð÷ìûã áàðèìòàë.

Õýðýâ õ¿¿õäèéã ýìíýëýãò õýâò¿¿ëýõýýð áîë õ¿¿õäèéã õýâòýõèéí íü ºìíº äàðõëààæóóëàõã¿é. Õ¿¿õäèéã ýìíýëýãò õýâòñýí õîéíî ýìíýëãèéí àæèëòàí õ¿ëýýí àâàõ òàñàãò äàðõëààæóóëàõ ýñýõèéã øèéäâýðëýíý. Èíãýæ îðîéòîæ õýâòýõýýñ çàéëñõèéíý. Ñààãèéí òàðèëãûã óóõ ¸ñòîé ñóóëãàëò ºâ÷òýé õ¿¿õä¿¿ä ¿çëýãèéí ¿åä ñààãèéí òàðèëãàà óóõ ó÷èðòàé áîëîâ÷ ¿¿íèéã æèíõýíý òóíä òîîöîõã¿é. Ýíý õ¿¿õýä äºðâºí äîëîî õîíîîä ýðãýí èðæ ñààãèéí òàðèëãûí íýìýëò òóí àâàõ ¸ñòîé. Áóñàä õ¿¿õä¿¿ä íü á¿ãä äàðõëààæóóëàãäñàí ýñýõýä èòãýëòýé áàéãàà ýñýõèéã ýõýýñ àñóó. Õýðýâ øààðäëàãàòàé áîë, ýõýä ñòàôèëîêîêêèéí ýñðýã õîðã¿éñ¿¿ð òàðü.


- 59 -

12.1 ªНªªДªР Х¯¯ХДЭД СЭРГИЙЛЭХ ТАРИЛГА ХИЙХ ЭСЭХИЙГ ШИИДЭХ. Ýìíýëãèéí òýìäýãëýëýýñ õ¿¿õäèéí íàñûã ÕÀÐ. Õýðýâ òà õ¿¿õäèéí íàñûã óðüä íü ìýäýõã¿é áîë íàñûã àñóó. Õ¿¿õýä äàðõëààæóóëàëòûí êàðòòàé ýñýõèéã ýõýýñ ÀÑÓÓ. Ýõ õýðýâ ÒÈÉÌ ãýâýë ºíººäºð ýìíýëýãò õ¿¿õäèéí êàðòûã àâ÷èðñàí ýñýõèéã àñóó. * Õ¿¿õäèéíõýý êàðòûã àâ÷ ÿâàà áîë ¿ç¿¿ëýõèéã õ¿ñ. * Õ¿¿õäèéí äàðõëààæóóëàëòûí òýìäýãëýëèéã äàðõëààæóóëàëòûí òîâëîëûí

õóâààðüòàé õàðüöóóëàí ¿ç. Õ¿¿õäèéí íàñàíä íü òîâëîñîí òàðèëãóóä á¿ãä õèéãäñýí ýñýõèéã ìýä.

* Óðüä íü õ¿¿õäýä õèéñýí á¿õ äàðõëààæèëòûã ¿çëýãèéí ìàÿãòààñ øàëãà. Õàìãèéí ñ¿¿ëä òàðèóëñàí ñýðãèéëýõ òàðèëãûí ºäðèéã áè÷. ªíººäºð ÿìàð íýã òàðèëãà õèéëãýõ õýðýãòýé áîë äóãóéë.

* Õýðýâ õ¿¿õäèéã ýìíýëýãò õýâò¿¿ëýõã¿é áîë ºíººäºð õ¿¿õäýä ñýðãèéëýõ òàðèëãà õèéõ õýðýãòýéã ýõýä òàéëáàðëà.

Õýðýâ ýõ õ¿¿õäèéí òàðèëãûí êàðòûã àâ÷ðààã¿é ãýæ õýëáýë: * ßìàð òàðèëãóóä õ¿¿õýä õèéëãýñíèéã ýõýýñ àñóó. * Ýõ ¿íýí çºâ ìýäýýëýë ºãñºí ýñýõèéã øèéäýõýä ººðèéí áîäëîî õýë. Õýðýâ

òàíä ÿìàð íýã ýðãýëçýý áàéâàë õ¿¿õäèéã äàðõëààæóóë. Õ¿¿õäèéí íàñíû òîâëîëûí äàãóó õàëäâàðò øàð, Ñàà, ÑÕÕÒ áà óëààíáóðõíû òàðèëãûã õèé.

* Ýõýä òàðèëãûí êàðò ºã÷ õ¿¿õäýý ýìíýëýãò ¿ç¿¿ëýõ á¿ðòýý àâ÷èð÷ áàéõûã ò¿¿íýýñ õ¿ñ.

Та х¿¿хдийн дархлаажуулалтын байдлыг шалгахдаа т¿¿ний урд хийлгэсэн вакцинûг тэмдэглэж ºнººдºр хийх ёстойг дугуйл. Хэрэв х¿¿хэд дараа ирэх хэрэгтэй бол сар ºдрийг ¿злэгийн маягт дээр тэмлэглэ (Жишээ 18-ийг хар).

Жишээ 18: ¿злэгийн маягтын дархлаажуулалтын хэсэг.


НЭР:__Онон_____ НАС:_4 сар ЖИНt: _5.5 kg Биеийн температур: 36°C

АСУУ: Х¿¿хэд ямар зовиуртай вэ? _суулгаíà____ Анхны ¿злэг? _ Давтан ¿злэг?__


Х¯¯ХДИЙН ДАРХЛААЖУУЛАЛТЫН БАЙДАЛ БА АМИНДЭМИЙН ХАНГАЛТЫН БАЙДЛЫГ ШАЛГА. ªнººдºр хийх вакцинûг дугуйл

Дараагийн вакцинд èðýõ:

__ __ ___ _ ____ _____ _____

БЦЖ СХХТ-1 СХХТ-2 СХХТ-3 СХХТдавтан 5 сарын 12-íä __ _ ___ _ ___ _____ ____ _____ ______

Саа-1 Саа-2 Саа-3 Саа4 УБ-1 УБ-2 Саа давтан __ __ __ __ ____ ВГ-1 ВГ-2 ВГ-3

(ºдºр)


- 60 -

ТОХИОЛДОЛ 4: Онон 4 сартай. Т¿¿нд аюултай ерºнхий шинж байхг¿й. Т¿¿ний шингэн алдалтыг ШИНГЭН АЛДАЛТГ¯Й гэж ангилав. Ононгийн дархлаажуулалтын байдлыг шалгахад: тэр БЦЖ, Саа-1, Саа-2, Саа-3, СХХТ-1,СХХТ-2, ВГ-1, ВГ-2 эдгээрийг хийлгэсэн байв. 12.2 À ÀÌÈÍÄÝÌÈÉÍ ÕÀÍÃÀËÒÛÍ ÁÀÉÄËÛÃ ØÀËÃÀ A àìèíäýìèéã ºâ÷íèé ýì÷èëãýý áîëîí ñýðãèéëýëòýíä õýðýãëýäýã. * Óëààíáóðõàí áóþó õ¿íä òóðààëûí ýì÷èëãýýíä õýðýãëýíý. * À àìèíäýìèéí äóòëûí ñýðãèéëýëòýíä õýðýãëýíý. 6 ñàðààñ 5 õ¿ðòýëõ íàñíû á¿õ õ¿¿õäýä À àìèíäýì ºãñíººð À àìèíäýìèéí äóòëààñ á¿ðýí ñýðãèéëæ ÷àäíà. Ìºí óæèã ñóóëãàëò, òóðààë, óóøãèíû õàòãàëãàà áîëîí áóñàä ºâ÷òýé õ¿¿õä¿¿äýä À àìèíäýì ºãíº. À àìèíäýìýýð õàíãàõ íü õ¿¿õäèéí ýíäýãäýë, íàñ áàðàëò áóóðóóëäàã ãýæ À àìèíäýìèéí äóòàëòàé íóòàãò õèéñýí ñóäàëãààãààð íîòîëñîí áàéíà. Ò¿¿í÷ëýí õ¿¿õäèéã õºõººð õîîëëîõ, 6 ñàðààñ õîéø À àìèíäýìýýð áàÿëàã íýìýãäýë õîîëîíä îðóóëñíààð À àìèíäýìèéí äóòëààñ ñýðãèéëæ áîëíî. À àìèíäýìèéã ñýðãèéëýëòýíä ºãºõäºº ñ¿¿ëèéí 6 ñàð óóñàí ýñýõèéã íü àñóóõ õýðýãòýé. Õ¿¿õäèéí êàðòàíä À àìèíäýì óóëãàñàí ºäðèéã òýìäýãëý. 6 ñàðààñ 5 õ¿ðòýëõ íàñíû á¿õ õ¿¿õýä 6 ñàð òóòàìä íýã òóí À àìèíäýì óóõ ¸ñòîé. Ýìíýëýãò ºâ÷íèé óëìààñ èðæ ¿ç¿¿ëýõýä íü õýçýý õàìãèéí ñ¿¿ëä À àìèíäýì óóñíûã íü øàëãàõ áîëîìæòîé þì. Õýðýâ 6 ñàðààñ äýýø íàñòàé õ¿¿õýä ñ¿¿ëèéí 6 ñàð À àìèíäýì óóãààã¿é áàéâàë À àìèíäýìèéí íýã òóíã ýìíýëýãò ºã. À àìèíäýìèéã óëààíáóðõàí áóþó õ¿íä òóðààëûí ýì÷èëãýýíä õýðýãëýõýä ãîëëîí àíõààð÷, õýðýâ À àìèíäýìèéí õàíãàëò ìóó áàéâàë ÇªÂÕªÍ ýäãýýð ºâ÷íèé ýì÷èëãýýíä õýðýãëýõ õýðýãòýé. Ñ¿¿ëèéí 6 ñàð À àìèíäýì óóãààã¿é áàéñàí ÷ ºãºõ õýðýãã¿é. Õ¿¿õäèéí À àìèíäýìèéí õàíãàëòûí áàéäëûã øàëãà: Õ¿¿õäèéí íàñûã òîäîðõîéë. Çºâõºí 6 ñàðààñ äýýø íàñòàé õ¿¿õä¿¿äýä À àìèíäýìèéã ºãíº. Õ¿¿õäèéí êàðòûã õàð. * À àìèíäýì óóñàí ñ¿¿ëèéí õóãàöààã òýìäýãëýñýí ýñýõèéã õàð. * Õýðýâ õ¿¿õýä ñ¿¿ëèéí 6 ñàð óóãààã¿é áàéâàë íýã òóíã óóëãà. ¯çëýãèéí Ìàÿãòàä À àìèíäýìèéí õàíãàëòûí í¿äèéã äóãóéë.


- 61 -

Á¯ËÝÃ 13 БУСАД ªВЧНИЙГ ¯НЭЛЭХ БУСАД ªВЧНИЙГ ¯НЭЛ ҮНЭЛ, АНГИЛ х¿снэгтийн ñ¿¿ë÷èéí í¿ä õ¿¿õäýä áàéæ áîëîõ áóñàä àëèâàà ºâ÷í¿¿äèéã ¿íýëýõèéã òàíä ñàíóóëæ áàéíà. ¯ÍÝË, ÀÍÃÈË õ¿ñíýãò ºâ÷òýé õ¿¿õäèéí á¿õèé ë ºâ÷èíä ÷èãëýãäýýã¿é áîëîõîîð òà îäîî ýõèéí õýëñýí áóñàä ºâ÷í¿¿äèéã ¿íýëíý. Æèøýýëáýë, Õ¿¿õýä àðüñíû õàëäâàðòàé, çàãàòíóóðòàé áóþó õ¿ç¿¿íèé áóë÷èðõàéíóóä õàâäñàí ãýæ õýëæ áîëíî. Ýñâýë òà ¿íýëãýýíèé ÿâöàä ò¿¿íä ººð ºâ÷íèéã àæèãëàäàã. Òà ººðèéí ìýäëýã, äàäëàãà áà ýìíýëç¿éí áîäëîãûí äàãóó áóñàä àëèâàà ºâ÷í¿¿äèéã ¿íýëæ ýì÷èë. Òà ýì÷èëæ ÷àäàõã¿é àëèâàà ºâ÷òýé õ¿¿õäèéã ýìíýëýãò õýâò¿¿ëýõýýð èëãýý. ¯НЭЛ, АНГИЛ х¿ñíýãòèéí хамгийн доод н¿дэнд чухал сануулга байгаа. ¯¿íä: АЮУЛТАЙ ЕРªНХИЙ ШИНЖИЙН АЛЬ НЭГ НЬ ИЛЭРСЭН Х¯¯ХДИЙГ ¿¿сгэгчийн эсрэг тохирох эмийн эхний тун ба бусад яаралтай эмчилгээ хийсний дараа ЭМНЭЛЭГТ ХЭВТ¯¯ЛНЭ гэдгийг сана. Тэмдэглэл: В Тºлºвлºгººгººр шингэн сэлбэж аюултай шинж¿¿дийг арилгахад эмнэлэгт удаан хэвтэх шаардлагаг¿й.

Òýð õ¿¿õýä àþóëòàé åðºíõèé øèíæòýé áîëîâ÷ ãîë øèíæ¿¿ä áàéõã¿é, õ¿íä ºâ÷íèé àíãèëàë áàéõã¿é áàéõ íü ò¿ãýýìýë áóñ áîëîâ÷ áîëîìæòîé þì. Ýíý ñàíóóëãà òàíä ÿìàð íýã àþóëòàé åðºíõèé øèíæòýé õ¿¿õäèéã ÿàðàëòàé ýì÷ëýõ áà õýâò¿¿ëýõèéã ñàíóóëæ áàéíà.

ªвчтэй Б¯Х х¿¿хдийн эхээс ºвчний зовиурын тухай асууж, аюултай ерºнхий шинжийг шалгаж, ханиалга, амьсгал саадтай, суулгалт, халууралт, чихний ºвчин, тураал, цус багадалт, ðàõèò болон х¿¿хдийн дархлаажуулатын байдлыг шалгасны ДАРАА

Та ººрийн мэдлэг, дадлага ба эмнэлз¿йн бîдлогын дагуу бусад аливаа ºвчн¿¿дийг ¿нэлж, ЭМЧИЛ. Та эмчилж чадахг¿й аливаа ºвчтэй х¿¿хдийг эмнэлэгт хэвт¿¿лэхээр ИЛГЭЭ.


- 62 -

–


- 63 -

III ХЭСЭГ

НЭГ ДОЛОО ХОНОГООС

ХОЁР САР ХҮРТЭЛХ НАСНЫ

ХҮҮХДИЙН ӨВЧНИЙГ

ҮНЭЛ, АНГИЛ


- 64 -


- 65 -

Б¯ЛЭГ 14 ¯НЭЛЭХ БА АНГИЛАХ ТУХАЙ ОЙЛГОЛТ Та энэ хэсгээс 1 долоо хоногоос 2 сар х¿ртэлх насны нярай х¿¿хдийг ¿нэлэх ба нярайн ºвчнийг ангилах тухай олж мэднэ. Нярайг ¿нэлэх, ангилах явц нь 2 сараас 5 нас х¿ртэлх насны ºвчтэй х¿¿хэдтэй ажиллахтай маш тºстэй. Б¿х шатëàë ªВЧТЭЙ НЯРАЙ Х¯¯ХДИЙГ ¯НЭЛ, АНГИЛ, ЭМЧИЛ х¿снэгтэнд багтана. Íÿðàé õ¿¿õäèéí ºâ÷íèé çîâèóðûã ýõýýñ àñóóíà. Ýíý àñóóäëààð àíõàí áîëîí äàâòàí ¿ç¿¿ëæ áóéã òîãòîîíî. Õýðýâ äàâòàí ¿çëýã áîë äàâòàí ¿çëýãèéí òóñãàé çààâðóóäûí äàãóó àæèëëàíà. Ýäãýýð òóñãàé çààâðóóä íü ÍßÐÀÉ Õ¯¯ÕÝÄ õ¿ñíýãòèéí äîð áàéðëàх äàâòàí ¿çëýãèéí í¿äí¿¿äýä áèé. Эäãýýð òóñãàé çààâðóóäûã Б¿лэг 30-д çààñàí. Íÿðàé õ¿¿õäèéí ºâ÷íèéã àíãèëàõäàà òýäíèé ºâºðìºö îíöëîãèéã çààâàë òîîöîõ ¸ñòîé. Òýä íÿíãèéí õàëäâàðààð ºâ÷èëæ ò¿ðãýí çóóð íàñ áàðæ áîëíî. Íÿðàé õ¿¿õäýä èõýâ÷ëýí õºäºëãººí ìóóäàõ, õàëóóðàõ áóþó áèåèéí õàëóóí áóóðàõ çýðýã çºâõºí åðºíõèé øèíæ èëýðäýã. Öýýæíèé õàíà íèìãýí ó÷èð öýýæ çººëºí õîíõîëçîõ íü õýâèéí ¿çýãäýë þì. Èéìýýñ íÿðàé õ¿¿õäèéã ¿íýëæ, àíãèëæ, ýì÷ëýõ íü çàðèì òàëààð ÿëãààòàé. ÍßÐÀÉ Õ¯¯ÕÝÄ õ¿ñíýãòýíä íÿðàéã ¿íýëæ, àíãèëæ, ýì÷ëýõ ºâºðìºö øèíæ¿¿äèéã òóñãàñàí. Ýíý õ¿ñíýãòèéã íýã äîëîî õîíîã õ¿ðòýëõ íàñíû íÿðàé õ¿¿õäýä àøèãëàõã¿é. Àìüäðàëûí ýõíèé äîëîî õîíîãò íÿðàé õ¿¿õýä èõýâ÷ëýí òºðºëòòýé õîëáîîòîé õ¿íäðýë¿¿ä áîëîí ºâºðìºö ìåíåæìåíò øààðäàõ ýìãýãýýð ºвчилдºг. Нярай х¿¿хд¿¿д б¿тэлт, ургийн ус урьтаж гарснаас ¿¿дсэн ¿жил, ургийн халдвар болон тºрºлтийн гэмтэлтэй байж болно. Т¿¿нчлэн уушгины хºгжил дутмагаас амьсгалын хямралтай байж болно. Амьдралын эхний долоо хоногт шарлалт ºвºрмºц эмчилгээ шаардана. Эдгээр б¿х шалтгаанаас 1 долоо хоног х¿ртэлх насны нярай х¿¿хдийн эмчилгээ 1 долоо хоногоос 2 сар х¿ртэлх насны х¿¿хдийнхээс ялгаатай байдаг. 2 сараас 5 х¿ртэлх насны х¿¿хдийн ºвчний тухай таны сурсан з¿йл нярай х¿¿хдэд их тустай байх болно.

Íÿðàé õ¿¿õäýä çîðèóëàãäñàí òóñãàé ¿çëýãèéí ìàÿãò áàéäàã. Ýíý íü áóñàä õºõ¿¿ë áîëîí áàãà íàñíû õ¿¿õäèéíõòýé õýìæýýãýýð èæèë áîëîâ÷ íÿðàé õ¿¿õäèéã ¿íýëýõ ºâºðìºö øèíæ¿¿äèéã òóñãàñàí. (Õàâñðàëòàíä ¿злэгийн ìàÿãò áèé.)


- 66 -

ªВЧТЭЙ НЯРАЙ Õ¯¯ÕÄÈÉÃ ¯ÍÝË, ÀÍÃÈË

Нярай х¿¿хдийн ºвчний зовиурыг эхээс асуу

Хэрэв АНХНЫ ¯ЗЛЭГ бол доорх дарааллын дагуу ажиллана. (Хэрэв давтан ¿злэг бол VII хэсэгт байгаа давтан ¿злэгийн тусгай зааврын дагуу зºâëºãºº ºã.)

Нянгийн халдвар байж болзошг¿йг ШАЛГАЖ, нярайн ºвчнийг ангил

АСУУ: Нярай суулгаж байна уу? Хэрэв суулгаж байвал: • Суулгаттай холбоотой бусад шинжийг ¿нэл.

• Нярайн ºвчнийг ангил

Хооллолтын бэрхшээл буюу тураал байгаа эсэхийг шалгаж, хооллолтын байдлыг ангил.

Дархлаажуулалтын байдлыг шалгаж, сэргийлэх тарилга ºíººäºð хийх хэрэгтэй эсэхийг шийд.

Бусад шинжийг ¿нэл

Дараа нь: Эмчилгээг тогтоо (IV хэсэг), Нярайг эмчил (V хэсэг), Эхэд зºâëº (VI хэсэг)


- 67 -

Б¯ЛЭГ 15 НЯРАЙ Х¯¯ХДИЙН ªÂ×ÍÈÉÃ ¯НЭЛЭХ, АНГИЛАХ ªвчтэй нярай х¿¿хдийг анхны ¿злэгийн ¿ед ¿нэлж, ангилах шатлалыг доорх дарааллаар хийнэ. ∗ Нянгийн халдвар áàéæ болзошг¿йí шинж¿¿äèéã øàëãà. Äàðàà íü

èëð¿¿ëñýí øèíæ¿¿ääýý òóëãóóðëàí íÿðàé õ¿¿õäèéí ºâ÷íèéã àíãèë. ∗ Ñóóëãàëòûí òàëààð àñóó. Õýðýâ õ¿¿õýä ñóóëãàëòòàé áîë øèíæ

òýìäã¿¿äýýñ õàìààð÷ ¿íýë. Íÿðàéí øèíãýí àëäàëòûã àíãèë. Óæèã áîëîí öóñàí ñóóëãàëòòàé áàéâàë ìºí àíãèë.

∗ Õîîëëîëòûí áýðõøýýë áîëîí òóðààëûã (áàãà æèíã) øàëãà. Õºõººð õîîëëîëòûí ¿íýëãýý ýíä îðох áîëíî. Äàðàà íü õîîëëîëòûã àíãèë.

∗ Íÿðàéí äàðõëààæóóëàëòûí áàéäëûã øàëãà. ∗ Áóñàä ºâ÷íийг ¿íýë. Õýðýâ òà íÿðàéã ÿàðàëòàé õýâò¿¿ëýõ øàëòãààí èëð¿¿ëñýí ÷ ¿íýëãýýã ¿ðãýëæë¿¿ëíý. Õàðèí õºõººð õîîëëîëòûí ¿íýëãýý öàã øààðääàã òóë îðõèæ áîëíî. 15.1 НЯРАЙ Х¯¯ХДÝÄ НЯНГИЙН ХАЛДВАР БАЙЖ БОЛЗОШГ¯ЙГ ШАЛГАХ

ªвчтэй Б¯Х нярай х¿¿хдэд нянгийн халдвар байж болзошг¿йг ШАЛГА

НЯНГИЙН ХАЛДВАР БАЙЖ БОЛЗОШГ¯ЙГ ШАЛГА

АСУУ: • Нярай х¿¿хэд татсан уу?

АЖИГЛА, ЧАГНА, ТЭМТЭР: • Амьсгалыг нэг минутанд тоол. Олширсон бол дахин тоол. • Цээж х¿чтэй хонхолзохыг ажигла. • Хамар сарталзахыг ажигла. • Яраглаж амьсгалахыг ажигла, чагна. • Зулай чинэрснийг ажигла, тэмтэр. • Чих булагтсан эсэхийг ажигла. • Х¿йг ажигла: - Улайсан буюу идээтэй байна уу? - Улайлт арьс руу тэлсэн ¿¿? • Халууныг хэмж. (Эсвэл халуурсан буюу биеийн халуун буурсан эсэхийг барьж ¿з.)

• Арьсны идээт цэвр¿¿г ажигла. - Тэдгээр нь олон буюу х¿нд байна уу? • Нярай унтаарсан буюу ухаанг¿й эсэхийг хар. • Нярайн хºдºлгººнийг ажигла. - Хºдºлгººн хэвийнхээсээ бага байна уу?

НЯРАЙ Х¯¯ХЭД ТАЙВАН БАЙХ ЁСТОЙ

Нярайн ºвчнийг íÿíãèéí õàëäâàð байж болзошг¿йн х¿снэгтээр АНГИЛ

Дараа нь суулгаж байгаа эсэхийг АСУУ, хооллолтын бэрхшээл буюу тураал, дархлаажуулалтын байдал, бусад шинж¿¿дийг ШАЛГА.


- 68 -

Ýíý ¿íýëãýýã ºâ÷èëñºí íÿðàé õ¿¿õýä á¿ðò õèéõ áà íÿíãèéí õàëäâàðûí, íýí ÿëàíãóÿà õ¿íä õàëäâàðûí øèíæ òýìäã¿¿äèéã ýðæ õàéíà. Íÿðàé õ¿¿õýä óóøãèíû õàòãàëãàà, ¿æèë, ìýíýí çýðýã íÿíãèéí õ¿íä õàлäâàðààð ºâ÷èëæ ìàø ò¿ðãýí íàñ áàðæ áîëíî. Íÿðàé õ¿¿õäèéã òàéâàí áàéëãàæ, õ¿ñíýãòèéí äàðààëëààð ¿íýëýõ íü ÷óõàë. Ýõíèé 4 øèíæ¿¿ä áîëîõ àìüñãàë òîîëîõ, öýýæ õîíõîëçîõ, õàìðûí óãàëç ñàðòàëçàõ, ÿðàãëàõûã àæèãëàõ ¿åä õ¿¿õýä çàéëøã¿é òàéâàí áàéõ øààðäëàãàòàé áºãººä óíòàæ áàéæ ÷ áîëíî. Äàðààãèéí õýäýí øèíæèéã ¿íýëýõèéí òóëä õ¿¿õäèéã ºðãºæ õóâöñûã òàéëàí á¿õ áèåèéí àðüñûã ¿çýæ, áèåèéí õàëóóíûã õýìæèíý. Ýíý ¿åä õ¿¿õýä èõýâ÷ëýí ñýðíý. ¯¿íèé äàðàà õ¿¿õýä óíòàà áóþó óõààíã¿é ýñýõèéã õàðæ áîëîõ áà õ¿¿õäèéí õºäºëãººíèéã àæèãëàíà. Б¿х нярай х¿¿хдэд нянгийн халдвар байж болзошг¿йг шалгана.

АСУУ: Х¯¯ХЭД ТАТСАН УУ? Ýíý àñóóëòûã ýõýýñ àñóóíà.

АЖИГЛА: АМЬСГАЛЫГ НЭГ МИНУТАНД ТООЛ. ОЛШИРСОН БОЛ ДАХИН ТООЛ.

Àìüñãàëûí òîîã õºõ¿¿ë áîëîí áàãà íàñíû õ¿¿õäýä òîîëäîãòîé àäèë òîîë. Íÿðàé õ¿¿õýä èë¿¿ ò¿ðãýí àìüñãàëäàã. Ýð¿¿ë íÿðàé õ¿¿õäèéí àìüñãàëûí äàâòàìæ íýã ìèíóòàíä 50-ñ äýýø áàéõ íü ýëáýã áîëîâ÷ 60 áà ò¿¿íýýñ äýýø áàéõ íü íÿðàéí àìüñãàë îëøèðñíûã èëýðõèéëíý. Õýðýâ àìüñãàëûí òîî àíõ òîîëîõîä 60 áà ò¿¿íýýñ äýýø áîë äàâòàí òîîëíî. Íÿðàéí àìüñãàëûí äàâòàìæ æèãä áóñ ó÷èð ýíý íü ÷óõàë þì. Íÿðàé õ¿¿õýä àìüñãàëàà õýäýí ñåêóíä çîãñîîæ äàðàà íü ò¿ðãýí ò¿ðãýí àìüñãàëäàã. Õýðýâ õî¸ð äàõü óäààä àìüñãàëûí òîî 60 áà ò¿¿íýýñ äýýø áîë íÿðàéí àìüñãàë îëøèðñîíä òîîöíî.

ЦЭЭЖ Х¯ЧТЭЙ ХОНÕОЛЗОХ ШИНЖИЙГ АЖИГЛА.

Õºõ¿¿ë áîëîí áàãà íàñíû õ¿¿õäèéí öýýæ õîíõîëçîõûã àæèãëàäàãòàé àäèë àæèãëà. Ãýâ÷ íÿðàéí öýýæíèé õàíà çººëºí ó÷èð öýýæ áàãà çýðýã õîíõîëçîõ íü õýâèéí þì. Öýýæ õ¿÷òýé õîíõîëçîõ ¿åä öýýæ ã¿íçãèé õîíõîëçîæ, õàðàõàä àìàðõàí òàíèãäàíà. Öýýæ õ¿÷òýé õîíõîëçîõ íü óóøãèíû õàòãàëãààíû øèíæ áºãººä íÿðàé õ¿¿õäýä íîöòîé õ¿íä øèíæ þì.

ХАМАР САРТАЛЗАХЫГ АЖИГЛА.

Õàìàð ñàðòàëçàõ ãýäýã íü íÿðàé õ¿¿õýä àìüñãàë àâàõ ¿åä õàìðûí óãàëç òýëýãäýõèéã õýëíý.


- 69 -

Õàìðûí óãàëç õýâèéí Àìüñãàë àâàõ ¿åä õàìðûí óãàëç ñàðòàëçàæ áàéíà

ЯРАГЛАЖ АМЬСГАЛАХЫГ АЖИГЛА, ЧАГНА.

Àìüñãàë ãàðãàõàä çººëºí, áîãèíî àâèà ñîíñîãäîõûã ÿðàãëàæ àìüñãàëàõ ãýíý. Àìüñãàë ñààäòàé ¿åä ÷ ÿðàãëàñàí àìüñãàë ¿¿ñäýã.

ЗУЛАЙ ЧИНЭРЭЛТИЙГ АЖИГЛА.

Íÿðàé õ¿¿õäèéí òîëãîéí ÿñíóóäûí óóëçâàðààð îðøèõ ÿñã¿é õýñãèéã çóëàé ãýíý. Íÿðàéí òîëãîéã áîñîî áàéðëàëä áàðèíà. Õ¿¿õýä óéëààã¿é áàéõ ¸ñòîé. Äàðàà íü çóëàéã àæèãëàæ, òýìòýð÷ ¿çíý. Õýðýâ çóëàé äýýø îâîéæ ÷èíýðñýí áîë õ¿¿õýä ìýíýíãýýð ºâ÷èëñºí áàéæ áîëíî.

ЧИХНЭЭС БУЛАГ ГАРЧ БУЙ ЭСЭХИЙГ АЖИГЛА.

Чихнээс булаг гарах нь халдварын шинж юм. Нярайн чихний дотор талыг сайн ажигла.

Х¯ЙГ АЖИГЛА: УЛАЙСАН БУЮУ ИДЭЭ ГАРЧ БАЙНА УУ?

УЛАЙЛТ АРЬСРУУ Т¯РСЭН ¯¯?

Õ¿éí ¿ç¿¿ð áàãà çýðýã óëàéñàí áóþó õ¿éíýýñ èäýý ãàð÷ áàéæ áîëíî. (õ¿é èõýâ÷ëýí íýã äîëîî õîíîãòîéä öºãëºäºã.) Õ¿éí óëàéëò õèð çýðýã òàðõñàíààñ ºâ÷íèé õ¿íä, õºíãºí òîäîðõîéëîãäîíî. Õýðýâ óëàéëò õýâëèéí õàíà ðóó ò¿ðæ îðñîí áîë õ¿íä õàëäâàð ãýæ ¿çíý.

ТЭМТЭР: ХАЛУУНЫГ ХЭМЖ (ЭСВЭЛ ХАЛУУРСАН БУЮУ

БИЕИЙН ХАЛУУН БУУРСНЫГ ТЭМТЭРЧ ¯З.)

Àìüäðàëûí ýõíèé 2 ñàðä õàëóóðàëò (ñóãàíû õàëóóí 37.5 õýìýýñ äýýø ýñâýë øóëóóí ãýäýñíèé õàëóóí 38 õýìýýñ äýýø) õîâîð òîõèîëääîã. Õýðýâ íÿðàé õ¿¿õýä õàëóóð÷ áàéâàë íÿíãèéí õ¿íä õàëäâàð áàéæ áîëçîøã¿é þì. Íýìæ õýëýõýä õàëóóðàëò íü íÿíãèéí õ¿íä õàëäâàðûí öîðûí ãàíö øèíæ òýìäýã ÷ áàéæ áîëíî. Õàëäâàðûí ¿åä íÿðàé õ¿¿õäèéí áèåèéí õàëóóí 35.5 õýìýýñ (øóëóóí ãýäñýíä 36 õýìýýñ) äîîø áóóð÷ áîëíî. Áèåèéí õàëóóí áóóðàõûã ãèïîòåðìè ãýíý.


- 70 -

Õýðýâ õàëóóíû øèë áàéõã¿é áîë õ¿¿õäèéí õýâëèé äýýð áîëîí ñóãàíä ãàðàà òàâüæ õàëóóðñàí áóþó õýâèéí áóñ õºðñíèéã òîäîðõîéëíî.

АЖИГЛА: АРЬСААР ИДЭЭТ ТУУРАЛТУУД БАЙГАА ЭСЭХ, ТЭД

ОЛОН БУЮУ Х¯НД ¯¯?

Õ¿¿õäèéí á¿õ áèåèéí àðüñûã ¿ç. Àðüñíû èäýýò òóóðàëòóóä ãýæ óëààí толбо б¿хий èäýý àãóóëñàí öýâð¿¿ã õýëíý. Õýðýâ àðüñààð èäýýò òóóðàëòóóä ãàðñàí áîë îëîí, öººíèéã òîãòîîíî. Òîì õýìæýýòýé, ýðãýí òîéðîí íü óëàéñàí èäýýò òóóðàëòûã õ¿íä ãýíý. Îëîí áîëîí õ¿íä èäýýò òóóðàëò íü íÿíãèéí õ¿íä õàëäâàðòàéã èëýðõèéëíý.

АЖИГЛА: НЯРАЙ Х¯¯ХЭД УНТААРСАН БУЮУ УХААНГ¯Й

БАЙНА УУ?

Íÿðàé õ¿¿õýä èõýíõ öàãàà óíòàæ ºíãºðººäºã áºãººä ýíý íü ºâ÷íèé øèíæ áèø þì. Ýð¿¿ë íÿðàé õ¿¿õýä, ýõ áóþó ýìíýëãèéí àæèëòíóóä ò¿¿íä õàíäàí ÿðèõàä, ñýð¿¿í ¿åäýý ÷ õºõ¿¿ë áîëîí áàãà íàñíû õ¿¿õä¿¿ä øèã òýäýí ð¿¿ èõýâ÷ëýí õàðöàà òºâëºð¿¿ëäýãã¿é.

Óíòààðñàí áàéäàëòàé íÿðàé õ¿¿õýä ñýðýõ ¸ñòîé ¿åäýý ÷ ñýðæ ÷àäàõã¿é. Òýð ñààòëûí áàéäàëòàé áàéæ áîëîõ áºãººä ò¿¿íèé òàéâàí áàéäëûã àëäàãäóóëñàí ÷ ñýðýõã¿é áàéæ áîëíî. Õýðýâ ¿çëýãèéí ¿åä õ¿¿õýä ñýðýõã¿é áîë õ¿¿õäýý ñýðýýõèéã ýõýýñ õ¿ñ. Ýõ íü õ¿¿õýäòýéãýý ÿðèõ áóþó çººëºí ñýãñðýõ, ýñâýë òàíûã àëãàà òàøèõàä õ¿¿õýä ñýðæ áóé ýñýõèéã àæèãëàæ õàð. Ñýð¿¿í áàéäàë ¿ðãýëæèëæ áóéã àæèãëà.

Íÿðàé õ¿¿õýä óõààíã¿é áîë îãò ñýðæ ÷àäàõã¿é áºãººä õ¿¿õäýä õ¿ðýõ, ò¿¿íä

õàíäàæ ÿðèõàä õàðèó ¿ç¿¿ëýõã¿é.

АЖИГЛА: НЯРАЙН ХªÄªËÃªªÍ ЯМАР БАЙНА? ÕªÄªËÃªªÍ ЕРДИЙНХªªС БАГАССАН УУ?

Îéðîîñ àæèãëàõàä, õýâèéí ¿åä ñýð¿¿í áàéãàà íÿðàé õ¿¿õýä íýã ìèíóòàíä ãàð õºëºº íèëýýä õýäýí óäàà õºäºëãºæ, òîëãîéãîî õýä õýä ýðã¿¿ëäýã. ¯íýëãýýíèé ÿâöàä õ¿¿õäèéí õºäºëãººíèéã àæèãëà. 15.2 ªВЧИЛСªН Х¯¯ХЭД Б¯РТ НЯНГИЙН ХАЛДВАРЫГ АНГИЛ ªвчилсºн б¿х нярай х¿¿хдэд нянгийн халдварыг ангил. Õ¿¿õäýä áàéãàà øèíæ òýìäã¿¿äèéã õ¿ñíýãòýíä áàéãàà øèíæ¿¿äòýé õàðüöóóëæ, òîõèðîõ àíãèëëûã ñîíãî. Нянгийн халдварын 2 ангилал байдаг: НЯНГИЙН Х¯НД ХАЛДВАР БАЙЖ БОЛЗОШГ¯Й ба ХЭСЭГ ГАЗРЫН ХАЛДВАР (Жишээ 19-г хар.) Та IV, V ба VI хэсг¿¿дээс эдгээр ангиллаар ангилсан нярай х¿¿хдийн ºâ÷íèé эмчилгээг сонгох, эмчлэх талаар уншаарай.


- 71 -

Жишээ 19: Íÿíãèéí õàëäâàð áàéæ áîëçîøã¿éí àíãèëàë.

ШИНЖ¯¯Д

АНГИЛАЛ

ЭМЧИЛГЭЭ

(Хэвтэхийн ºмнºх яаралтай эмчилгээг тод хараар бичнэ.)

Дараах шинж¿¿дээс нэг нь байвал:

• Татах • Амьсгал олшрох (1минутанд 60 буюу олон) • Цээж х¿чтэй хонхолзох • Хамар сарталзах • Яраглаж амьсгалах • Чихнээс булаг гоожих • Зулай тºмбийх • Х¿й улайж арьс руу тэлэх • Халууралт (37.5° C* буюу дээш) эсвэл халуун буух (35.5° C* буюу х¿йтэн ) • Арьсанд олон х¿нд идээт цэвр¿¿тэй • Унтаарсан буюу ухаанг¿й

НЯНГИЙН Х¯НД ХАЛДВАР БАЙЖ

БОЛЗОШГ¯Й

¯¿сгэгчийн эсрэг эмийн эхний тунг булчинд тарь.


Эмнэлэгт очих замд х¿¿хдээ яаж дулаан авч явахыг зºвлº.

Эмнэлэгт ЯАРАЛТАЙ хэвт¿¿л**.

• Х¿й улайсан буюу идээ гарсан • Арьсны идээт цэвр¿¿тэй.

ХЭСЭГ ГАЗРЫН НЯНГИЙН ХАЛДВАР

¿¿сгэгчийн эсрэг тохирох эмийг уулга. Хэсэг газрын халдварыг гэрээр эмчлэхийг эхэд

заа. Нярайг гэрээр асрахыг эхэд зааж, зºвлº. 2 хоноод давтан ¿з¿¿л.

* Энэ нь суганы халуун. Шулуун гэдэсний халуун ойролцоогоор 0,5° C-аар ил¿¿ байна.

** Хэрэв хэвт¿¿лэх боломжг¿й бол “Х¿¿хдийн ªвчíий Цогц Менежмент, Х¿¿хдийг эмчил”-ийг хар.

ÍßÍÃÈÉÍ Õ¯ÍÄ ÕÀËÄÂÀÐ ÁÀÉÆ ÁÎËÇÎØÃ¯É Ýíý àíãèëàëä áàéãàà øèíæ òýìäã¿¿äòýé íÿðàé õ¿¿õýä õ¿íä ºâ÷òýé áàéæ áîëîõ áà íàñ áàðàõ ýðñäýë èõ áàéäàã. Õ¿¿õýä óóøãèíû ¿ðýâñýë, ¿æèë, ìýíýíòýé áàéæ áîëíî. Ýäãýýð õàëäâàðóóäûã íÿðàé õ¿¿õäýä ÿëãàí ñàëãàõàä õýö¿¿ áºãººä èíãýæ ÿëãàí ñàëãàõ ÷ øààðäëàãà áàéäàãã¿é þì. ÍßÍÃÈÉÍ ÕÀËÄÂÀÐ ÁÀÉÆ ÁÎËÇÎØÃ¯ÉÍ àëü íýã øèíæ èëýðñýí íÿðàé õ¿¿õäèéã ýìíýëýãò ÿàðàëòàé èëãýýíý. Ýìíýëýãò ÿàðàëòàé èëãýýõèéí ºìíº àíòèáèîòèêèéí ýõíèé òóíã áóë÷èíä òàðèõ áà öóñíû ÷èõýð áàãàñàõààñ ñýðãèéëýõ ýì÷èëãýýã õèéíý. ªâ÷òýé íÿðàé õ¿¿õäèéã äóëààí áàéëãàõûã ýõýä çºâëºõ íü ìàø ÷óõàë. Íÿðàé õ¿¿õýä áèåèéí äóëààíàà õàäãàëàõ ÷àäâàðã¿é áàéäàã. Çºâõºí áèåèéí õàëóóí áóóðàõ íü íÿðàé õ¿¿õäèéã ¿õýëä õ¿ðãýæ áîëíî. ÕÝÑÝÃ ÃÀÇÐÛÍ ÕÀËÄÂÀÐ Èéì àíãèëàëòàé íÿðàé õ¿¿õýä õ¿é áóþó àðüñíû õàëäâàðòàé áàéíà. ¯¿сгэгчийн эсрэг òîõèðîõ эмèéã ãýðò íü 5 õîíîã óóëãàíà. Ìºí õýñýã ãàçðûí õàëäâàðûã ãýðòýý ýì÷èëæ, àñàð÷ ñóâèëíà. 2 õîíîãèéí äàðàà õ¿¿õäèéã äàâòàí ¿çýæ, áèåèéí áàéäàë ñàéæèðñàí ýñýõèéã õÿíàíà. Íÿðàé õ¿¿õäýä íÿíãèéí õàëäâàð ò¿ðãýí äààìæèð÷ áîëíî.


- 72 -

15.3 НЯРАЙ Х¯¯ХДИЙН СУУЛГАЛТЫГ ¯НЭЛЭХ, АНГИЛАХ

Õýðýâ ýõ íü íÿðàé õ¿¿õäèéã ñóóëãàæ áàéíà ãýâýë ñóóëãàëòûã ¿íýëæ, àíãèë. Õºõíèé õ¿¿õäèéí áààñíû òîî îëîí, øèíãýí áàéäàã íü ñóóëãàëò áèø þì. Ñóóëãàëò ºâ÷íèé ¿åä áààñíû òîãòîö, òîî åðäèéíõýýñ ººð÷ëºãääºã ó÷èð õºõíèé õ¿¿õäèéí ýõ ñóóëãàëòûã òàíüæ ìýäýõ áîëîìæòîé. ¯íýëãýý íü õºõ¿¿ë áîëîí áàãà íàñíû õ¿¿õäèéí ñóóëãàëòûí ¿íýëãýýòýé òºñòýé áîëîâ÷ öººí øèíæ òýìäã¿¿äèéã øàëãàäàã. Íÿðàé õ¿¿õýä öàíãàñíûã ºëññºíººñ ÿëãàõàä õýö¿¿ ó÷ðààñ öàíãàõ, õîâäîãëîí óóõ øèíæèéã ¿íýëýõã¿é. Íÿðàé õ¿¿õäèéí ñóóëãàëò õºõ¿¿ë áîëîí áàãà íàñíû õ¿¿õäèéí ñóóëãàëòòàé èæèëõýí àíãèëàãäàíà. Õ¿¿õäýä èëýð÷ áóé øèíæ òýìäãèéã õ¿ñíýãòýíä òóñãàãäñàí øèíæ¿¿äòýé õàðüöóóëæ øèíãýí àëäàëòûí íýã àíãèëëûã ñîíãî. Õýðýâ õ¿¿õýä 14 õîíîãîîñ óäààí õóãàöààãààð ñóóëãàæ áàéãàà áóþó áààñ íü öóñòàé áîë íýìýãäýë àíãèëëûã ñîíãî. Нярайн суулгалтыг шингэн алдалтаар нь доорх ангиллаар ангилна. (Жишээ 20-ийг хар.)

ªвчтэй Б¿х нярай х¿¿хдэд нянгийн халдвар байж болзошг¿йг шалгасны дараа АСУУ: Нярай суулгаж байна уу?

Хэрэв тийм бол: НЯРАЙ Х¯¯ХЭД х¿снэгтийн СУУЛГАЛТ н¿дний асуултуудын дагуу нярайн суулгаëтыг ¿нэлж ангил. ¯нэлэх ангилах явц нь дээр

ºã¿¿ëñýíòýé ижил юм. (Б¿лэг 8-ыг хар).

Дараа нь хооллолтын бэрхшээл , тураал, дархлаажуулалтын байдал болон бусад шинж¿¿дийг ШАЛГА.


- 73 -

Жишээ 20: Нярай х¿¿хдийн шингэн алдалтын ангиллын х¿снэгт

ШИНЖ¯¯Д

АНГИЛАЛ

ЭМЧИЛГЭЭ (Хэвтэхийн ºмнºх яаралтай эмчилгээг тодоор бичсэн)


• Унтаарсан буюу ухаанг¿й • Н¿д хонхойх • Арьсны хуниас маш удаан арилах

ШИНГЭН ИХ АЛДАЛТ

Хэрэв НЯНГИЙН Х¯НД ХАЛДВАРГ¯Й бол: - Шингэн их алдалтын эмчилгээг хий (В тºлºвлºгºº) буюу

Хэрэв НЯНГИЙН Х¯НД ХАЛДВАР БАЙЖ БОЛЗОШГ¯Й бол: -Замын турш ШСД-ны уусмал ºгч х¿¿хдийг эхтэй нь эмнэлэгт яаралтай х¿ргэ. - Хºхºº ¿ргэлжл¿¿лэн хºх¿¿лэхийг эхэд зºвлº.


• Тайван биш, цочромхой • Н¿д хонхойх •Арьсны хуниас удаан арилах

ШИНГЭН АЛДАЛТ

Шингэн алдалтанд шингэн уулга.(Б тºлºвлºгºº)

Хэрэв НЯНГИЙН Х¯НД ХАЛДВАР БАЙЖ БОЛЗОШГ¯Й бол: - Замын турш ШСД-ны уусмал уулгаж, х¿¿хдийг эхтэй нь эмнэлэгт яаралтай х¿ргэ. - Хºхºº ¿ргэлжл¿¿лэн хºх¿¿лэхийг эхэд зºвлº.

Шингэн алдсан буюу их алдсан гэж ангилах шинж хангалтг¿й.

ШИНГЭН АЛДАЛТГ¯Й

Шингэн ºгч гэрээр эмчил. (А тºлºвлºгºº).

Хэрэв нярайн суулгалт 14 буюу т¿¿нээс олон хоног бол доорх ангиллаар ангил. (Жишээ 21-ийг хар.) Жишээ 21: Нярайн ужиг суулгалтын ангилал

ШИНЖ¯¯Д

АНГИЛАЛ

ЭМЧИЛГЭЭ (Хэвтэхийн ºмнºх яаралтай эмчилгээг тодоор бичсэн.)

• Суулгалт 14 хоног буюу т¿¿нээс олон хоног ¿ргэлжилсэн. УЖИГ

СУУЛГАЛТ

Хэрэв шингэн алдалттай, НЯНГИЙН Х¯НД ХАЛДВАРГ¯Й бол, эмнэлэгт явуулахаас ºмнº шингэн алдалтыг эмчил.

Эмнэлэгт хэвт¿¿л.

Тэмдэглэл: Óæèã ñóóëãàëòûã íÿðàé õ¿¿õäýä ãàíö àíãèëæ áàéãààã àíõààð. Óæèã ñóóëãàëòûí ¿åä íÿðàé õ¿¿õýä ººðèéíõºº àìüäðàëûí èõýíõ õóãàöààíä ñóóëãàæ áàéãàà ó÷èð ýìíýëýãò õýâò¿¿ëýõ ¸ñòîé. Хэрэв баас цустай áîë доорх ангиллаар ангилна. (Жишээ 22-ыг хар.) Жишээ 22: Нярайн цусан суулгалтын ангилал

ШИНЖ¯¯Д

АНГИЛАЛ

ЭМЧИЛГЭЭ (Хэвтэхийн ºмнºх яаралтай эмчилгээг тодоор бичсэн.)

• Баас цустай ЦУСАН СУУЛГАЛТ

Эмнэлэгт ЯАРАЛТАЙ хэвт¿¿л.


- 74 -

15.4 ХООЛЛОЛТЫН БЭРХШЭЭЛ БУЮУ ТУРААЛЫГ ШАЛГА Õ¿¿õäèéí ºñºëò, õºãæèëä çîõèñòîé õîîëëîëò ìàø ÷óõàë. Õºõ¿¿ë ¿åä íü ìóó õîîëëîñíîîð íàñàí òóðøèä íü óðøèã ó÷ðóóëæ áîëíî. ªñºëòèéã íàñàíä íü òîõèðñîí æèíãýýð ¿íýëíý. Íÿðàé õ¿¿õäèéí õîîëëîëò áà æèíã ¿íýëýõ íü ÷óõàë áºãººä èíãýñíýýð øààðäëàãàòàé áîë õîîëëîëòûã ñàéæðóóëàõ áîëîìæòîé þì. Çºâõºí õºõººð õîîëëîõ íü íÿðàé õ¿¿õäèéã õîîëëîõ õàìãèéí ñàéí àðãà. Çºâõºí õºõººð õîîëëîíî ãýäýã õºõíèé ñ¿¿íýýñ ººð íýìýëò õîîë, óñ, áóñàä øèíãýí ºãºõã¿é áàéõûã õýëíý. (Ýì, àìèíäýìýýñ áóñàä) Çºâõºí õºõººð õîîëëîõ íü íÿðàé õ¿¿õäèéí õàìãèéí ñàéí òýæýýë òºäèéã¿é ºâ÷íººñ ñýðãèéëíý. Çºâõºí õºõººð õîîëëîõ íü õ¿¿õýä ñàéí ºñºæ õºãæèõ áîëîìæ îëãîäîãèéã ýõ÷¿¿ä îéëãîâîë òýä õ¿¿õäýý õºõººðºº õîîëëîõûã èë¿¿òýé ÷àðìàéõ áîëíî. Çºâõºí õºõººð õîîëëîõîä ó÷èð÷ áîëîõ íèéãìèéí áîëîí õóâèéí áýðõøýýëèéã ¿ë õàéõðàí õ¿¿õäèéíõýý ñàéí ñàéõíû òºëºº õ¿¿õäýý õºõººðºº ºñãºæ áàéãàà íü ýõ÷¿¿äýä óðàì õàéðëàäàã. ¯íýëãýý 2 õýñýãòýé. Ýõíèé õýñýãò òà ýõýýñ àñóóëòóóä àñóóíà. Õ¿¿õäèéã õîîëëîõîä áýðõøýýë áàéãàà ýñýõ, õ¿¿õýä ÿàæ õîîëëîæ áàéãàà áîëîí õèð îëîí óäàà õîîëëîæ áóéã òîãòîîíî. Ìºí íàñàíä íü òîõèðñîí æèíã òîäîðõîéëíî. Õî¸ðäóãààð õýñýãò, õýðýâ õ¿¿õýä õºõººð õîîëëîëòûí ÿìàð íýãýí áýðõøýýëòýé áóþó òóðààëòàé áîë õ¿¿õäèéí õºõººð õîîëëîëòûã ¿íýëíý.


- 75 -

ХЭРЭВ НЯРАЙ: Хооллолтын ямар нэг бэрхшээлтэй, Хºхºº 24 цагт 8 – аас цººн хºхдºг, Нярайд ººр ямар нэг хоол буюу шингэн ºгдºг, буюу Насанд тохирох жин бага, БА Эмнэлэгт яаралтай хэвт¿¿лэх ямар ч заалтг¿й бол: ХªХªªР ХООЛЛОЛТЫГ ¯НЭЛ: • Нярай с¿¿лийн нэг цагт хºхºº хºхсºн ¿¿ ?

Хэрэв нярай с¿¿лийн нэг цагт хºхºº хºхººг¿й бол х¿¿хдээ хºх¿¿лэхийг эхээс х¿с. 4 минутын турш хºхºхийг ажигла. ( Хэрэв нярай с¿¿лийн нэг цаг т хºхºº хºхсºн бол х¿лээж байгаад х¿¿хэд дахин хºхºхийг х¿сэх ¿ед нь танд хэлэхийг эхээс х¿с) • Х¿¿хэд хºхºº зºв ¿мхэж чадаж байна уу? ер ¿мхэж чадахг¿й сайн ¿мхэхг¿й сайн ¿мхэнэ

¯МХЭЛТИЙГ ШАЛГАХДАА АЖИГЛА: - Эр¿¿ хºхºнд х¿рэх - Амаа том ангайх - Доод уруул цорвойх - Хºхний нºсººт хэсэг амны дээд талд ил¿¿ том харагдах (Хэрэв хºхºº сайн ¿мхэж байвал эдгээр шинж¿¿д байна.)

• Х¿¿хэд сайн сорж байна уу (аажим, г¿нзгий сорж, заримдаа т¿р завсарлана)? ер сорж чадахг¿й сайн сорохг¿й сайн сорно Хºхºхºд саадтай бол хамрыг цэвэрлэ. • Аманд шархлаа буюу цагаан толбо байгаа эсэхийг ажигла (ам гэмтэх).

ªвчтэй б¿х нярай х¿¿хдэд нянгийн халдвар байж болзошг¿йг шалгаж, суулгаж байгаа эсэхийг асуусны дараа

ХООЛЛОЛТЫН БЭРХШЭЭЛ БА ТУРААЛЫГ ШАЛГА

ДАРАА НЬ ХООЛЛОЛТЫН БЭРХШЭЭЛ БУЮУ ТУРААЛЫГ ШАЛГА

АСУУ: • Хооллолтын ямар нэг бэрхшээл байна уу? • Х¿¿хэд хºхººрºº юу? Хэрэв тийм бол 24 цагт хэдэн удаа хºхдºг вэ?

• Нярайд ººр ямар нэгэн хоол буюу шингэн ºгдºг ¿¿? Хэрэв тийм бол хэдэн удаа?

• Нярайг хооллоход та юу хэрэглэдэг вэ?

АЖИГЛА, ЧАГНА, ТЭМТЭР: • Х¿¿хдийн насанд тохирох жинг тодорхойл.

Нярайн хооллолтын байдлыг ХООЛЛОЛТЫГ АНГИЛАХ х¿снэгтийн дагуу ангил

Дархлаажуулалтын байдал болон бусад ºâ÷íийг ШАЛГА


- 76 -

15.4.1 ХООЛЛОЛТЫН ТУХАЙ АСУУЖ, НАСАНД ТОХИРОХ ЖИНГ ТОДОРХОЙЛОХ

ХООЛЛОЛТЫН БЭРХШЭЭЛ БАЙНА УУ? ãýæ АСУУ

Ýõèéí õýëæ áóé áýðõøýýë á¿ð ÷óõàë. Ýíý ýõýä áýðõøýýëèéã äàâàõ ºâºðìºö òóñëàìæ çºâëºãºº øààðäëàãàòàé áàéæ áîëíî.1 Õýðýâ õ¿¿õýä õîîëëîæ ÷àäàõã¿é áàéíà ãýæ ýõ õýëáýë õºõººð õîîëëîõûã ¿íýëýõ áóþó ýõ íü õ¿¿õäýý àÿãà õàëáàãààð õýðõýí õîîëëîæ áàéãààã íü àæèãëà. Õîîëëîæ ÷àäàõã¿é õ¿¿õýä õ¿íä õàëäâàðòàé áóþó àìèíä àþóëòàé áóñàä ýìãýãòýé áàéæ áîëîõ ó÷èð ýìíýëýãò ÿàðàëòàé õýâò¿¿ëýõ ¸ñòîé.

Х¯¯ХЭД ХªХªªРªª ЮУ? ХЭРЭВ ТИЙМ БОЛ 24 ЦАГТ ХЭДЭН

УДАА ХªХДªГ ВЭ? ãýæ АСУУ Íÿðàé õ¿¿õäèéã ºäºð øºíèéí àëü ÷ öàãò àëü áîëîõ îëîí óäàà, õ¿¿õäèéí õ¿ññýíýýð óäààí õºõ¿¿ëýõèéã çºâëºäºã. Ýíý íü 24 öàãò 8 áóþó ò¿¿íýýñ îëîí óäàà ãýñýí ¿ã.

ЕР НЬ Х¯¯ХДЭД ªªР ХООЛ БУЮУ ШИНГЭН ªГДªГ ¯¯?

ХЭРЭВ ТИЙМ БОЛ ХИР ОЛОН УДАА? ãýæ АСУУ Íÿðàé õ¿¿õäèéã çºâõºí õºõíèé ñ¿¿ãýýð õîîëëîõ ¸ñòîé. Íÿðàé õ¿¿õäýä áóñàä ñ¿¿, æèìñíèé ø¿¿ñ, öàé, õ¿¿õäèéí øèíãýí áóäàà, çóòàí, òýð ÷ áàéòóãàé óñ çýðýã øèíãýí¿¿ä ºãäºã ýñýõèéã òîãòîî. ¯¿íèéã õèð îëîí óäàà, ÿìàð õýìæýýòýé ºãäºãèéã àñóó. Õ¿¿õýä èõýâ÷ëýí õºõºº õºõºæ áàéíà óó, ýñâýë ººð õîîë äàâàìãàéëæ áàéíà óó ãýäãèéã òà ìýäýõ øààðäëàãàòàé.

Х¯¯ХДИЙГ ХООЛЛОХДОО ЮУ ХЭРЭГЛЭДЭГ ВЭ? ãýæ АСУУ

Õýðýâ õ¿¿õäýä ººð õîîë áóþó óíäàà ºãäºã áîë ýõ íü õ¿¿õäýý õîîëëîõäîî óãæ, ýñâýë àÿãà õýðýãëýäýã ýñýõèéã òîãòîî.

АЖИГЛА: НАСАНД ТОХИРОХ ЖИНГ ТОДОРХОЙЛ.

Íàñàíä òîõèðîõ æèíãèéí õ¿ñíýãòèéã àøèãëàæ, íÿðàé õ¿¿õýä áàãà æèíòýé áóþó òóðààëòàé ýñýõèéã òîãòîî. Íÿðàé õ¿¿õäýä Íàñàíä Òîõèðîõ Æèí Áàãà Øóãàìûã àøèãëàõûã àíõààð. Íÿðàéí íàñûã èõýâ÷ëýí äîëîî õîíîãîîð òîîöäîã áîëîâ÷ æèíãèéí õ¿ñíýãòýíä íÿðàéí íàñ ñàðààð áàéäãèéã ñàíà. Áàãà æèíòýé íÿðàé õ¿¿õä¿¿äèéí çàðèì íü áàãà æèíòýé òºðñºí áàéäàã. Çàðèì íü òºðñíèé äàðàà æèíãýý ñàéí íýìýýã¿é áàéäàã.

1 Ýõèéí õýëæ áóé õºõººð õîîëëîëòûí õ¿íäðýë¿¿äýä: ò¿¿íèé õ¿¿õýä õýò îëîí óäàà õîîëëîäîã, áóþó õàíãàëòòàé îëîí óäàà õîîëëîæ ÷àääàãã¿é, ýõèéí ñ¿¿ áàãà, õºõíèé òîëãîé õàãàðñàí, õºõíèé òîëãîé õàâòãàé, õ¿¿õýä õºõºº ¿ìõýõ õ¿ñýëã¿é áàéãàà çýðýã îðíî.


- 77 -

ÆÈØÝÝ: Õ¿¿õýä çóðãààí äîëîî õîíîãòîé, áèåèéí æèí 3 êã. Íÿðàé õ¿¿õýä íàñàíäàà áàãà æèíòýé áàéãààã ýìíýëãèéí àæèëòàí õýðõýí øàëãàæ áàéãààã ýíä õàðóóëñàí.

15.4.2 ХªХªªР ХООЛЛОЛТЫГ ¯НЭЛЭХ Ýõëýýä íÿðàéí õºõººð õîîëëîëòûã ¿íýëýõ ýñýõèéã øèéä:

∗ Õýðýâ íÿðàéã çºâõºí õºõººð õîîëëîäîã, áýðõøýýë áàéõã¿é áà íàñàíä òîõèðñîí æèí áàãà áèø áîë õºõººð õîîëëîëòûã ¿íýëýõã¿é.

∗ Õýðýâ õ¿¿õäèéã õºõººð îãò õîîëëîäîãã¿é áîë õºõººð õîîëëîëòûã

¿íýëýõã¿é.

Энэ тэнхлэг дээр нярайн жинг ¿ç¿¿ëæ байна: 3 кг

Нярай çóðãààí долоо хоногтой. Çóðãààí долоо хоногийг олохдоо 1 ба 2 сарын хооронд гэж эр¿¿л

мэндийн ажилтан тодорхойлсон.

Энэ цэгт нас ба жингийн шугамууд огтлолцож байна. Энэ цэг насанд тохирох жингийн доод муруйгаас доош байрлаж байгаа учир нярайн

жин бага гэж ангилна.


- 78 -

∗ Õýðýâ õ¿¿õäèéã ýìíýëýãò ÿàðàëòàé õýâò¿¿ëýõ øààðäëàãàòàé áîë õºõººð õîîëëîëòûã ¿íýëýõã¿é.

Ýäãýýð íºõöë¿¿äýä ººðèéí îëæ àâñàí ìýäýýëýëä òóëãóóðëàí õîîëëîëòûã аíãèë. Õýðýâ ýõèéí õàðèóëòóóä áîëîí íÿðàéí æèí áýðõøýýë áàéãààã èëòãýæ áàéâàë äîîð òàéëáàðëàñíû äàãóó õºõººð õîîëëîëòûã àæèãëà. Нярайн жин бага байгаа нь ихэнхдээ тºрºх ¿еийн жин бага байсантай холбоотой. Ийм х¿¿хд¿¿д ихэнхдээ хºхººр хооллохдоо бэрхшээлтэй байдаг. Õºõººð õîîëëîëòûã ¿íýëýõýä àíõààðàëòàé àæèãëàõ øààðäëàãàòàé.

НЯРАЙ С¯¯ЛИЙН НЭГ ЦАГТ ХªХªª ХªХСªН ¯¯? ãýæ АСУУ Õýðýâ òèéì áîë, õ¿¿õýä äàõèí õºõºõèéã õ¿ñýõ ¿åèéã õ¿ëýýæ áàéãààä òàíä ìýäýãäýõèéã ýõýýñ õ¿ñ. Ýíý õóãàöààíä íÿðàéí äàðõëààæèëòûí áàéäëûã øàëãàæ, ¿íýëãýýã äóóñãà. Òà ìºí ØÈÍÃÝÍ ÀËÄÀËÒÛÍ ¿åä ØÑÄ –íû óóñìàë ºãºõ, ÕÝÑÝÃ ÃÀÇÐÛÍ ÕÀËÄÂÀÐÒÀÉ áîë ¿¿сгэгчийн эсрэг эм óóëãàõ çýðýã õ¿¿õäýä øààðäëàãàòàé ýì÷èëãýýã шийдэж áîëíî. Õýðýâ õ¿¿õýä ñ¿¿ëèéí íýã öàãò õºõººã¿é áîë, îäîî õºõºõèéã õ¿ñýæ áàéæ áîëíî. Ýõèéã õ¿¿õäýý õºõ¿¿ëýõèéã õ¿ñ. Õýðýâ áîëîìæòîé áîë õºõºõ á¿õ õóãàöààíä, ¿ã¿é áîë ÿäàæ 4 ìèíóòûí òóðø àæèãëà. ×èìýýã¿é ñóóæ, õ¿¿õäèéí õºõºæ áóéã õàð.

АЖИГЛА: Х¯¯ХЭД ХªХªª ¯МХЭЖ ЧАДАЖ БАЙНА УУ? Õºõºº ñàéí ¿ìõýæ áàéãààãèéí 4 øèíæ:

- ýð¿¿ õºõºíä õ¿ðýõ (áóþó èõ îéðòîõ) - àìàà òîì àíãàéõ - äîîä óðóóë öîðâîéõ - õºõíèé íºñººò õýñýã àìíû äîîä òàëûã áîäâîë äýýð íü èë¿¿ èõ

õàðàãäàõ Õýðýâ ýäãýýð 4 øèíæ¿¿ä á¿ãä áàéâàë õ¿¿õýä õºõºº ñàéí ¿ìõýæ áàéãààã èëòãýíý. Õýðýâ õºõºº ñàéí ¿ìõýæ ÷àäàõã¿é áàéâàë:

- Ýð¿¿ õºõºíä õ¿ðýõã¿é - Àìàà òîì àíãàéõã¿é, óðóóëàà æèìèéñýí - Äîîä óðóóë äîòîãø ýðãýñýí - Õºõíèé íºñººò õýñýã õ¿¿õäèéí àìíû äîð èë¿¿ (ýñâýë àäèë)

õàðàãäàíà. Ýäãýýð øèíæ¿¿äèéí àëü íýã èëýð÷ áàéâàë õ¿¿õýä õºõºº ìóó ¿ìõýæ áàéãààã èëòãýíý. Õýðýâ õ¿¿õýä èõ õ¿íä ºâ÷òýé áîë õºõíèé òîëãîéã àìàíäàà ¿ìõýæ ÷àäàõã¿é, õºõºº ñîðæ ÷àäàõã¿é áîë õºõºº ¿ìõýæ îãò ÷àäàõã¿é õýìýýí ¿çíý. Òýð õºõººð õîîëëîæ îãò ÷àäàõã¿é. Õºõºº ñàéí ¿ìõýýã¿éãýýñ õºõ ºâäºõ, õºõíèé òîëãîé õàãàðàõ çýðýã õ¿íäðýë¿¿ä ãàðíà. Ìºí õºõèéã ñàéí ñóëëààã¿éí óëìààñ õºõíèé ñ¿¿ çàíãèðäàã. Èéì ¿åä õ¿¿õýä õºõºº õºõñºíèé äàðàà ñýòãýë íü õàíàõã¿é, õýò îëîí õºõºõ áóþó õýò óäààí


- 79 -

õºõºõèéã õ¿ñäýã. Õ¿¿õýä ìàø áàãà ñ¿¿ àâ÷ æèíãýý íýìýõã¿é áàéõààñ ãàäíà õºõ øèðãýæ áîëíî. Çºâ ¿ìõ¿¿ëæ ñóðãàñíààð ýäãýýð á¿õ áýðõøýýëèéã çàñàõ áîëîìæòîé.

Ýõèéíõýý õºõèéã ñàéí Ýõèéíõýý õºõèéã ìóó

¿ìõñýí õ¿¿õýä ¿ìõñýí õ¿¿õýä

АЖИГЛА: Х¯¯ХЭД САЙН СОРЖ БАЙНА УУ? (ААЖИМ Г¯НЗГИЙ СОРОХ, ЗАРИМ ¯ЕД Т¯Р ЗАВСАРЛАХ)

Õ¿¿õýä ààæèì, ã¿íçãèé ñîðæ, çàðèìäàà çàâñàðëàæ áàéâàë ò¿¿íèéã õºõºº ñàéí ñîðæ áàéíà ãýíý. Òà õ¿¿õäèéí çàëãèëòûã õàðàõ áóþó ñîíñîõ áîëîìæòîé. Õýðýâ òà õºõºæ äóóñàõûã àæèãëàõ áîëîìæòîé áîë õºõºíäºº öàäñàíû øèíæ¿¿äèéã àæèãëà. Õýðýâ öàäñàí áîë õ¿¿õýä ººðºº õºõºõºº áîëèíî (ýõ íü ÿìàð íýã àðãààð õºõ¿¿ëýõýý çîãñîîãîîã¿é áàéõàä). Õ¿¿õýä àìàð÷, óíòàõ áà õºõºõ ñîíèðõîëã¿é áîëäîã. Õýðýâ çºâõºí ò¿ðãýí ò¿ðãýí çàëãèëæ ñîðæ áàéâàë ò¿¿íèéã ñàйн ÷àäàõã¿é áàéíà ãýíý. Òà ìºí õàöàð õîíõîëçîõûã õàрж болно. Харин с¿¿гээ çàëãèõûã õàðàõ áóþó ñîíñîæ ÷àäàõã¿é. Õºõñºíèé äàðàà õ¿¿õýä ñýòãýë õàíàìæòàé áóñ áàéõààñ ãàäíà òàéâàí áóñ áàéæ áîëíî. Òýð óéëàõ áóþó äàõèí õºõºõèéã îðîëäîõ, эс бºгººс óäààí õóãàöààãààð ¿ðãýëæë¿¿ëýí õºõºõ áîëíî. Õºõíèé ñ¿¿ã àìàíäàà ñîðæ, çàëãèæ ÷àäàõã¿é õ¿¿õäèéã îãò ñîðæ ÷àäàõã¿é õ¿¿õýä ãýíý. Èéìä òýð îãò õºõºæ ÷àäàõã¿é áàéíà. Õýðýâ õàìàð áèò¿¿ð÷ õºõºõºä ñààäòàé ìýò ñàíàãäâàë õàìðûã öýâýðëý. Äàðàà íü õ¿¿õýä èë¿¿ ñàéí õºõºæ áàéãàà ýñýõèéã øàëãà.

АМАНД ШАРХ БУЮУ ЦАГААН ТОЛБУУД (АМ ГЭМТЭХ) БАЙГАА ЭСЭХИЙГ АЖИГЛА.

Õýë, àìíû äîòîð òàëûã õàð. Àìíû ãýìòëèéí ¿åä õýë çóçààí öàãààí ºíãºðººð õó÷èãäàõ áóþó àìíû äîòîð òàëààð ààðö øèã òîëáóóä ãàðíà. Öàãààí òîëáûã àð÷èæ ¿ç. Àìíû ãýìòëèéí ¿åä öàãààí òîëáî àðèëàõã¿é ¿ëääýã.


- 80 -

15.5 ХООЛЛОЛТЫГ АНГИЛАХ Íÿðàéí øèíæ òýìäã¿¿äèéã õ¿ñíýãòèéí ìºð á¿ðò áàéãàà øèíæ òýìäã¿¿äòýé õàðüöóóëæ, òîõèðñîí àíãèëëûã ñîíãî. (Жишээ 23 –ыг хар.) Эдгээр ангиллаàр ангилсан нярай х¿¿хдийн ºâ÷íèé эмчилгээг сонгох, эмчлэх талаар IV, V ба VI хэсг¿¿дээс уншаарай. Жишээ 23: Нярайн хооллолтын бэрхшээл буюу тураалын ангилал

ШИНЖ¯¯Д

АНГИЛАЛ

ЭМЧИЛГЭЭ (Хэвт¿¿лэхийн ºмнºх эмчилгээг тодоор бичсэн.)

• Хооллож чадахг¿й буюу • Хºхºº ер ¿мхэхг¿й буюу • Ер сорж чадахг¿й бол.

ХООЛЛОЖ ЧАДАХГҮЙ- НЯНГИЙН

ХАЛДВАРТАЙ БАЙЖ

БОЛЗОШГҮЙ

¯¿сгэгчийн эсрэг эмийн эхний тунг булчинд тарь.


Эмнэлэгт х¿рэх замд х¿¿хдээ яаж дулаан байлгахыг эхэд зºвлº.

Эмнэлэгт ЯАРАЛТАЙ хэвт¿¿л.

• Хºхºº сайн ¿мхэхг¿й буюу

• Сайн сорохг¿й буюу

• 24 цагт 8-аас цººн хºхºх буюу

• ªºр хоол ба шингэн ºгдºг буюу

• Насанд тохирох жин бага буюу

• Ам гэмтсэн (аманд шархлаабуюу цагаан толботой).

ХООЛЛОЛТЫН БЭРХШЭЭЛ БУЮУ ТУРААЛ

(ЖИН БАГА)

Нярайг х¿ссэн цагт нь ºдºр шºнºг¿й аль болохоор олон удаа, сайн хºх¿¿лэхийг эхэд зºвлº.

• Хэрэв хºхºº сайн ¿мхэхг¿й буюу сорохг¿й бол зºв байрлал, хºхºº зºв ¿мх¿¿лэхийг эхэд заа.

• Хэрэв 24 цагт 8-аас цººн хºхдºг бол хºх¿¿лэх тоог олшруулахыг эхэд зºвлº.

Хэрэв ººр хоол буюу шингэн ºгдºг бол хºхºº ил¿¿ хºх¿¿лж, ººр хоол шингэнийг багасган, аяга халбагаар хооллохыг эхэп зºвлº.

• Хэрэв ерººсºº хºхºº хºхдºгг¿й бол: - Хºхººр хооллох зºвлºгºº ºг. - Хºхний с¿¿ орлуулагчийг зºв бэлтгэх, аяга халбагаар хооллох тухай эхэд зºвлº.

Ам гэмтсэн бол т¿¿нийг гэртээ эмчлэхийг заа.

Нярай х¿¿хдийг гэртээ асрах тухай эхэд зºвлº.

Хооллолтын ямар нэг бэрхшээл буюу амны гэмтэлтэй х¿¿хдийг 2 хоноод давтан ¿з. Бага жинтэй х¿¿хдийг 14 хоноод давтан ¿з.

• Насанд тохирох жин хэвийн ба буруу хооллолтын шинж байхг¿й.

ХООЛЛОЛТЫН БЭРХШЭЭЛГҮЙ

Нярайг гэртээ асрахыг эхэд зºвлº. Х¿¿хдээ сайн хооллож байгаа эхийг магт.

ÕÎÎËËÎÆ ×ÀÄÀÕÃ¯É - ÍßÍÃÈÉÍ Õ¯ÍÄ ÕÀËÄÂÀÐ ÁÀÉÆ ÁÎËÇÎØÃ¯É Õîîëëîæ ÷àäàõã¿é íÿðàé õ¿¿õýä àìèíä àþóëòàé ýìãýãòýé áàéæ áîëíî. Ýíý íü íÿíãèéí õàëäâàð áóþó ººð áóñàä øàëòãààíòàé áàéæ áîëîõ ó÷èð õ¿¿õäýä îíöãîé àíõààðàë òàâèõ øààðäëàãàòàé.


- 81 -

Ýì÷èëãýý íü õ¿ñíýãòèéí äýýä õýñýãò áàéãàà ÍßÍÃÈÉÍ Õ¯ÍÄ ÕÀËÄÂÀÐ ÁÀÉÆ ÁÎËÇÎØÃ¯É àíãèëàëòàé èæèë. Íÿðàéã ÿàðàëòàé ýìíýëýãò õýâò¿¿ë. Èëãýýõèéí ºìíº àíòèáèîòèêèéí ýõíèé òóíã áóë÷èíä òàðü. Ò¿¿íýýñ ãàäíà ãóóðñààð õºõíèé ñ¿¿, áóñàä ñ¿¿ îðëóóëàã÷ áîëîí ÷èõýðòýé óñ ºã÷, öóñíû ÷èõýð áàãàäàëòààñ ñýðãèéëæ ýì÷èë. ÕÎÎËËÎËÒÛÍ ÁÝÐÕØÝÝË ÁÓÞÓ ÒÓÐÀÀË (ÆÈÍ ÁÀÃÀ) Ýíý àíãèëàëä áàãà æèíòýé áîëîí õîîëëîëòûã ñàéæðóóëàõ øààðäëàãàòàé øèíæ òýìäýãòýé õ¿¿õä¿¿ä õàìààðíà. Òýäýíä èõýâ÷ëýí ýäãýýð øèíæ¿¿äýýñ íýãýýñ îëîí øèíæ èëýð÷ áàéäàã. Ýíý àíãèëàëä õàìààðàõ íÿðàé õ¿¿õäèéã àëü áîëîõ îëîí óäàà, ºäºð, øºíèéí àëü ÷ öàãò, õ¿¿õäèéí õ¿ññýí õýìæýýãýýð óäààí õºõ¿¿ëýõèéã ýõýä çºâëºíº. Õºõºº áîãèíî õóãàöààíä õºõºõ íü õ¿¿õýä õºõíèé ñ¿¿ãýý õàíãàëòòàé àâ÷ ÷àäàõã¿é áàéõûí ãîë øàëòãààí áîëäîã. Õ¿¿õäèéã ººðºº áîëьòîë íü õºõ¿¿ëýõ ¸ñòîé. Õ¿¿õäýý õºõ¿¿ëýõ çºâ áàéðëàë, õºõºº õýðõýí ¿ìõ¿¿ëýõ, àìíû ãýìòëèéã ýì÷ëýõ çýðýã õ¿¿õäýä øààðäëàãàòàé àðãóóäûã ýõýä çààæ ñóðãàíà. Ìºí íÿðàé õ¿¿õäèéã ãýðò íü õýðõýí àñàð÷ ñóâèëàõûã ýõýä çºâëºíº. Ýíý íãèëàëä áàãòñàí õ¿¿õýä ýìíýëãèéí àæèëòàíä äàâòàí ¿ç¿¿ëýõ øààðäëàãàòàé. Ýìíýëãèéí àæèëòàí õîîëëîëò ñàéæèðñàí ýñýõèéã øàëãàæ, øààðäëàãàòàé áîë íýìýëò çºâëºãºº ºãíº. ÕÎÎËËÎËÒÛÍ ÁÝÐÕØÝÝËÃ¯É Зºâõºí õºõººð íü îëîí óäàà õîîëëîæ áàéãàà íÿðàé õ¿¿õýä ýíý àíãèëàëä áàãòàíà Íàñàíä òîõèðîõ æèí “Áàãà Áèø” ãýäýã íü õ¿¿õäèéí áèåèéí æèí “Íàñàíä Òîõèðîõ Æèí Áàãà” øóãàìààñ äîîø îðîîã¿é áàéõûã õýëíý. Áèåèéí æèí çààâàë õýâèéí áóþó ñàéí áàéõ àëáàã¿é áºãººä, ãîë íü õ¿¿õýä áèäíèé àíõààðàõ ¸ñòîй ºíäºð ºðòºìòãèé á¿ëýãò îðîîã¿é áàéíà. 15.6 НЯРАЙН ДАРХЛААЖУУЛАЛТЫН БАЙДЛЫГ ШАЛГАХ Õºõ¿¿ë áîëîí áàãà íàñíû õ¿¿õäèéí äàðõëààæèëòûí áàéäëûã øàëãàäàãòàé àäèë ¿íýë. 14 õîíîãîîñ äýýø íàñíû íÿðàé õ¿¿õäýä Ñàà1-èéã ºã÷ áîëîõã¿é ãýäãèéã àíõààð. Õýðýâ Ñàà1 óóãààã¿é, 15 õîíîãòîé íÿðàé õ¿¿õýä èðâýë 2 ñàð õ¿ðòýë íü õ¿ëýýæ ÑÕÕÒ1, ÂÃ2-òîé õàìò Ñàà2-èéí òóíã ºãºõ ¸ñòîé. ДАРАА НЬ НЯРАЙН ДАРХЛААЖÓÓËÀЛТЫН БАЙДЛЫГ ШАЛГА

ДАРХЛААЖУУЛАЛТЫН ТОВЛОЛ:

НАС Тºðºõ ¿ед 8 долоо хоног

ВАКЦИН БЦЖ Саа-1 ВГ-1 СХХТ-1 Саа-2 ВГ-2


- 82 -

15.7 РАХИТЫН СЭРГИЙЛЭЛТ 14 õîíîãîîñ äýýø íàñíû íÿðàé õ¿¿õýä á¿ðò Ä àìèíäýìèéã ñýðãèéëýõ òóíãààð ºãºõ ¸ñòîéã àíõààð.

15.8 БУСАД ªВЧН¯¯ДИЙГ ¯НЭЛЭХ Ýõèéí ñàíààã çîâîîæ áàéãàà áîëîí òà ººðºº èëð¿¿ëñýí ºâ÷èí á¿ðèéã ¿íýë. ªâ÷èí òóñ á¿ðèéã ýì÷ëýõ óäèðäàìæèéã ìºðä. Õýðýâ òà õ¿¿õäèéã õ¿íä ºâ÷òýé ãýæ áîäñîí áóþó õ¿¿õäýä ÿàæ òóñëàìæ ¿ç¿¿ëýõýý ìýäýõã¿é áîë ýìíýëýãò õýâò¿¿ë. 15.9 НЯРАЙН ¯ЗЛЭГИЙН МАЯГТ Хэрэв та ºвчтэй нярайг ¿нэлж ангилсан бол тохирох шинжийг дугуйлж, ангиллыг ¿злэгийн маягт дээр тэмдэглэ. (Жишээ 24-иéг хар). ¿злэгийн маягтыг та хавсралтаас олоорой. ЖИШЭЭ 24: НЯРАЙН ¯ЗЛЭГИЙН МАЯГТÈÉÍ ДЭЭД ХЭСЭГ НЭГ ДОЛОО ХОНОГООС 2 САР Х¯РТЭЛХ НЯРАЙ Х¯¯ХДИЙН ¯ЗЛЭГИЙН МАЯГТ НЭР: __________Жамц____________ Нас: 3 долоо хоног Жин: 3 кг Биеийн температур 37 °C Х¿¿хэд ямар зовиуртайг АСУУ:______Суулгана, биеэр тууралт гарсан_______ Анхны ¿злэг ? _√_ Давтан ¿злэг ? ___ ¯НЭЛ (Байгаа б¿х шинжийг дугуйл) АНГИЛ НЯНГИЙН ХАЛДВАР БАЙЖ БОЛЗОШГ¯ЙГ ШАЛГА Нярай х¿¿хэд татсан уу?

• Амьсгалын тоо нэг минутанд 55 Олширсон бол давт. ________ Амьсгал олширсон уу? • Цээж х¿чтэй хонхолзохыг ажигла. • Хамар сарталзахыг ажигла. • Яраглаж амьсгалахыг ажигла, чагна. • Зулай чинэрэлтийг ажигла, тэмтэр. • Чих булагтсан эсэхийг ажигла. • Х¿йг ажигла. Улайсан буюу идээтэй байна уу? Улайлт арьс руу тэлсэн ¿¿? • Халууралт (37,5°C буюу их, барихад халуун) буюухалуун, халуун багассан (35.5°C буюу бага, барихадх¿йтэн) • Арьсны идээт цэвр¿¿г ажигла. - Тэдгээр нь олон буюу х¿нд байна уу? • Нярай унтаарсан буюу ухаангїй эсэхийг хар. • Нярайн хºдºлгººнийг ажигла. - Хºдºлгººн хэвийнхээсээ бага байна уу?

Хэсэг Газрын Нянгийн Халдвар

НЯРАЙ СУУЛГАЖ БАЙНА УУ? Тийм _√_ ¯г¿й___

• Хир удаан ? 3 ºдºр • Баасанд цус байна уу?

• Нярайн ерºнхий байдлыг ажигла. Нярай: Унтаарсан буюу ухаанг¿й? Тайван бус ба цочромхой? • Н¿д нь хонхойсныг ажигла. • Хэвлийн арьсны хуниас арилах нь: Маш удаан (2 секундээс их)? Удаан уу?

Шингэн Алдалтòàé ñóóëãàëò

- РАХИТЫН СЭРГИЙЛЭЛТ: Хэрэв х¿¿хэд 14 хоногоос дээш настай бол, АСУУ: Д аминдэм уусан уу? Хэрэв ¿ã¿й бол Д аминдэмийн 1 капсул (50 000МЕ) ºг.


- 83 -

Тохиолдол 6: Жамц 3 äîëîî õîíîãòîé, 3 êã æèíòýé. Ò¿¿íèé ñóãàíû õàëóóí 37îÑ. Жамцûí áèåýð òóóðàëò ãàðñàí, суулгасан ó÷èð ýõ íü ýìíýëýãò àâ÷èðñàí. Ýìíýëãèéí àæèëòàí íÿíãèéí õàëäâàð áàéæ áîëçîøã¿éã øàëãàñàí. Ýõ íü Жамцûã òàòààã¿é ãýæ õýëñýí. Жамц 1 ìèíóòàíä 55 óäàà àìüñãàëæ áàéâ. Ò¿¿íèé öýýæ õîíõîëçîîã¿é, õàìàð ñàðòàëçààã¿é, ÿðàãëàæ àìüñãàëàõã¿é. Жамцûí çóëàé ÷èíýðýýã¿é. ×èõíýýñ áóëàã ãàðààã¿é áà õ¿é õýâèéí. Ýìíýëãèéí àæèëòàí ò¿¿íèé á¿õ áèåèéí àðüñûã ¿çýõýä óëààí òóóðàëò ãàðñàí áàéñàí áà ºãçãººð, öººí òîîíû èäýýò öýâð¿¿òýé áàéâ. Жамц ñýð¿¿í, óíòààðñàí áóñ, ò¿¿íèé õºäºëãººí õýâèéí áàéâ. Эмнэлгийн ажилтан эхээс суулгалтын тухай асуухад, Жамц 3 хоногийн ºмнººс суулгасан ба баасанд цус байхг¿й байжээ. Жамц уйллаа. Эх т¿¿нд хºхºº õºõ¿¿ëýõýä тэр дууг¿й болсон ба õàðèí õºõ¿¿ëýõýý áîëèõîä дахин уйлав. Т¿¿ний н¿д хэвийн, хонхойгоог¿й. Хэвлийн арьсны хуниас арилахдаа удаан байв. Жамцын ýýæ õ¿¿õäýý õºõ¿¿ëýõýä ÿìàð íýãýí áýðõøýýë áàéäàãã¿é, òýð 24 öàãò 5 óäàà õºõäºã ãýâ. Ýýæ íü ò¿¿íä ¿нээний ñ¿¿ áîëîí óс ºãäºã. Ýìíýëãèéí àæèëòàí õ¿¿õäèéí íàñàíä òîõèðîõ æèíã øàëãàñàí. Жамцын æèí íàñàíäàà áàãà биш áàéñàí. Жамц 24 цагт 8-аас цººн хооллодог учир ýìíýëãèéí àæèëòàí õºõººð õîîëëîëòûã ¿íýëýõýýð øèéäñýí. Ýõ íü ò¿¿íèéã îäîî ºëñºæ áàéãàà áàéõ ãýýä õºõºº õºõ¿¿ëñýí. Ýìíýëãèéí àæèëòàíã àæèãëàõàä Жамцын ýð¿¿ õºõºíä õ¿ð÷, àìàà òîì àíãàéí, äîîä óðóóëàà öîðâîéëãîñîí áàéâ. Õºõíèé íºñººò õýñýã àìíû äîîä õýñãèéã áîäâîë äýýð íü èë¿¿ õàðàãäàíà. Òýð ààæèì ã¿íçãèé ñîðæ, çàðèìäàà çàâñàðëàæ áàéâ. Ò¿¿íèéã ººðºº áîëьòîë íü ýõ íü ¿ðãýëæë¿¿ëýí õºõ¿¿ëñýí. Ýìíýëãèéí àæèëòíûã õàðàõàä àìàíä øàðõëàà áîëîí öàãààí òîëáóóä áàéãààã¿é.


- 84 -

Íÿðàéí ¿злэгèéí Ìàÿãòûí äîîä òàëûí õýñãèéã äîð õàðóóëàâ. Ýíä õîîëëîëò áà æèíã ¿íýëæ àíãèëñàí áè÷ëýãèéã õèéíý. Ìºí õºõººð õîîëëîëòûí ¿íýëãýýã îðóóëæ áîëíî. Äîîä õýñýãò íü äàðõëààæóóëàëòûí áàéäàë, ðàõèòûí ñýðãèéëýëòèéí áàéäàë áà áóñàä ºâ÷í¿¿äèéí òàëààð òýìäýãëýíý. Äîîðõ æèøýýã õàð. Ýíä Æàìöûí хºхººр хооллолтыг ¿нэлснийг хар.

ДАРАА НЬ ХООЛЛОЛТЫН БЭРХШЭЭЛ БУЮУ БАГА ЖИНГ ШАЛГА • Хооллолтонд ямар нэг бэрхшээл байна уу? Тийм ___ ¯г¿й_√__ • Х¿¿хэд хºхººр хооллодог уу? Тийм _√__ ¯г¿й___ Хэрэв Тийм бол 24 цагт хэдэн удаа хºхдºг вэ ? __5__ удаа • Нярайд ººр ямар нэгэн хоол буюу шингэн ºгдºг ¿¿? Тийм √_ ¯г¿й__ Хэрэв тийм бол хэдэн удаа? ¯дээс хойш 1 шил ¿нээний с¿¿, заримдаа ус ºгдºг Нярайг та юугаар хооллодог вэ?___угжаар_____

• Насанд тохирох жинг тодорохойл. Бага___ Бага биш _(__

Хэрэв нярай ямар нэг хооллолтын бэрхшээлтэй, 24 цагт хºхºº 8 - аас цººн хºхдºг, ººр ямар нэг хоол буюу шингэн ºгдºг буюу насанд тохирох жин бага БА эмнэлэгт яаралтай хэвт¿¿лэх ямар нэг заалтг¿й бол:

ХªХªªР ХООЛЛОЛТЫГ ¯НЭЛ: • Нярай с¿¿лийн 1 цагт хºхºº хºхсºн ¿¿?

Хэрэв с¿¿лийн 1 цагт хºхºº хºхººг¿й бол х¿¿хдээ хºх¿¿лэхийг эхээс х¿с. Хºхºхийг 4 минут ажигла. • Х¿¿хэд хºхºº ¿мхэж чадаж байна уу? ¯мхэлтийг шалгаж, ажигла. ¯¿нд: - Эр¿¿ хºхºнд х¿рэлцэх Тийм_√__ ¯г¿й ___ - Амаа том ангайх Тийм_√__ ¯г¿й ___ - Доод уруул цорвойх Тийм__√_ ¯г¿й ___ - Хºхний нºсººт хэсэг амны дээд талд ил¿¿ том харагдах Тийм_√__ ¯г¿й ___ ер ¿мхэж чадахг¿й сайн ¿мхэхг¿й сайн ¿мхэнэ • Нярай хºхºº сайн сорж байна уу (аажим, г¿нзгий сорж, заримдаа т¿р завсарлана)? ер сорж чадахг¿й сайн сорохг¿й сайн сорно • Аманд шархлаа буюу цагаан толбо буйг ажигла (ам гэмтэх).

Хооллолтын бэрхшээл буюу

тураал

НЯРАЙН ДАРХЛААЖУУЛАЛТЫН БАЙДЛЫГ ШАЛГА ªнººдºр шаардлагатай вакциныг дугуйл. РАХИТЫН СЭРГИЙЛЭЛТ

_____ _____ БЦЖ СХХТ1 _____ _____ Саа-1 Саа-2 _____ _____ ВГ-1 ВГ-2

Д АМИНДЭМ

Дараагийн вакцинд ирэх:

_____________ (ªдºр)

БУСАД ªВЧН¯¯ДИЙГ ¯НЭЛ


- 85 -

IV ХЭСЭГ

ЭМЧИЛГЭЭГ

ТОГТОО


- 86 -


- 87 -

Б¯ЛЭГ 16 ЭМЧИЛГЭЭГ ТОГТОО ªìíºõ б¿лг¿¿дээс та, 2 ñàðààñ 5 õ¿ðòýëõ íàñíû ºâ÷òýé õ¿¿õэд болон 1 долоо хоногоос 2 сар х¿ртэлх насны нярайг ¿íýëýõ áà ò¿¿íèé ºâ÷èí болон ºâ÷í¿¿äèéã àíãèëàõûã ¿çñýí. Äàðààãèéí øàò íü çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé ýì÷èëãýýã òîãòîîõ ÿâäàë þì. Çàðèì ¿åä õ¿íä ºâ÷òýé õ¿¿õäèéã íýìýëò ýì÷èëãýý õèéëãýõýýð ýìíýëýãò õýâò¿¿ëýõ áîëäîã. Òèéì ¿åä òà õ¿¿õäèéã õýâò¿¿ëýõèéí ºìíºõ ÿàðàëòàé ýì÷èëãýýã ýõëýõ ¸ñòîé. Ýíý хэсгийг уншиж байхдаа òà ¯ÍÝË, ÀÍÃÈË õ¿ñíýãòèéí "Ýì÷èëãýýã òîãòîî" áàãàíûã àøèãëàíà. Õýðýâ õ¿¿õäýä çºâõºí ãàíö àíãèëàë áàéãàà áîë ò¿¿íä õèéõ ýì÷èëãýý îéëãîìæòîé. Ãýâ÷ олон ºâ÷òýé õ¿¿õýä íýãýýñ èë¿¿ àíãèëàëòàé áàéäàã. Æèøýý íü, õ¿¿õýä ÓÓØÃÈÍÛ ХАТГАЛГАА áà ×ÈÕÍÈÉ ÖÎ×ÌÎÃ ÕÀËÄÂÀÐÒÀÉ áàéæ áîëíî. Õýðýâ õ¿¿õýä ºâ÷íèé îëîí àíãèëàëòàé áàéâàë òа хэд хэдэн ангиллын х¿снэгтийг харж эмчилгээг сонгох болно. Энэ ¿ед х¿снэгтийн ºнгºтэй эгнээ эмчилгээг хурдан сонгоход тусална.

ªвчтэй Б¯Х х¿¿хэд болон нярайг ¯НЭЛ. ªвчнийг тохирох х¿снэгтийн дагуу АНГИЛ дараа нь ЭМНЭЛЭГТ ЯАРАЛТАЙ ХЭВТ¯¯ЛЭХ ШААРДЛАГАТАЙ

ЭСЭХИЙГ ТОГТОО

Хэрэв тийм бол Хэрэв ¿ã¿é бол

Эмнэлэгт явуулахын ºìíº хийх яаралтай эмчилгээг

тогтоо

Эмнэлэгт явуулахын ºìíºõ эмчилгээг хий

Х¿¿хдийг эмнэлэгт хэвт¿¿лэхээр явуул

Эмнэлэгт хэвт¿¿лэх шаардлагаг¿й ºвчтний эмчилгээг тогтоо

ªвчтэй х¿¿хэд болон нярайг эмчил

Х¿¿хдийн эхэд гэрийн эмчилгээг яаж хийхийг заа

Х¿¿хдийг хооллох, шингэн ºãºõ, хэзээ давтан ¿злэгт ирэх

талаар зºâëº

Х¿¿хэд болон нярайг давтан ¿злэгт ирэхэд тохирох зºâëºãºº ºã. Хэрэв шаардлагатай бол ºвчний шинэ зовиурыг дахин ¿нэл


- 88 -

Ягаан эгнээний ангилал хойшлуулашг¿й анхаарах ба эмнэлэгт яаралтай илгээх буюу хэвт¿¿лэх шаардлагатайг илтгэнэ.

Шар эгнээний ангилал нь х¿¿хдэд ¿¿сгэгчийн эсрэг тохирох эм буюу ººр эмчилгээ шаардлагатайг илтгэнэ. Эм яаж уулгах буюу хэсэг газрын халдварыг яаж эмчлэхийг эхч¿¿дэд зааж сургах асуудал энэ эмчилгээнд багтана. Х¿¿хдээ гэртээ хэрхэн асарч сувилах ба хэзээ эргэж ¿з¿¿лэхийг эр¿¿л мэндийн ажилтан эхэд зºвлºнº.

Ногоон эгнээн дэх ангилал нь х¿¿хдэд ¿¿сгэгчийн эсрэг эм мэтийн тусгай эмийн эмчилгээ шаардлагаг¿й гэсэн утгатай. Х¿¿хдээ гэртээ хэрхэн асарч сувилахыг эр¿¿л мэндийн ажилтан тэр эхэд зааж ºгнº. Жишээлбэл, суулгалтын ¿ед ºвчтэй х¿¿хдээ хооллох буюу шингэн уулгах тухай та зºвлºж болно.

Зарим эмчилгээ ижил байж болно. Æèøýý íü, óóøãèíû õàòãàëãàà áà ÷èõíèé õàëäâàðûã ýì÷ëýõýä ¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã áýëäìýë øààðäëàãàòàé. Õî¸óëàíã íü ýì÷èëæ áîëîõ èæèë ýì÷èëãýý þó áàéíà, ÿëãààòàé õèéõ ÿìàð ýì÷èëãýý áàéíà ãýäãèéã òà ýðýãö¿¿ëýí áîäîæ îëîõ õýðýãòýé.

¯ÍÝË, ÀÍÃÈË õ¿ñíýãòýíä çàðèì õ¿¿õäèéã "стационарт ÿàðàëòàé õýâò¿¿ë" ãýæ çààñàí áàéäàã. ªâ÷òíèéã õýâò¿¿ëýí ýì÷ëýõ îðòîé, òîíîã òºõººðºìæòýé, õ¿íä ºâ÷òýé õ¿¿õäèéã ýì÷ëýõ ìýðãýæëèéí ýì÷, àæèëòàíòàé ýìíýëãèéí áàéãóóëëàãûã áèä ýìíýëýã (ñòàöèîíàð) ãýæ íýðëýäýã. Õýðýâ òà èéì ýìíýëýãò àæèëëàäàã áîë ýìíýëýãò õýâò¿¿ëýõýýð ººðèéí ýìíýëãèéí õ¿ëýýí àâàõàä ÿâóóëæ áîëíî. Õýðýâ õ¿¿õýä ÿàðàëòàé õýâòýõ çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé áîë òà õ¿¿õäèéã õýâò¿¿ëýõýýð ÿâóóëàõààñ ºìíº õèéõ ýì÷èëãýýã òîãòîîíî. Ýìíýëýãò õýâò¿¿ëýõýýð ÿâóóëàõûí ºìíº çààâàë õèéõ øààðäëàãàã¿é, òóõàéëáàë, ÷èõ õóóðàéøóóëàõ çýðýã ýì÷èëãýýíèé çàðèì òºðë¿¿ä áàéäàã. Õýðýâ òàíàé îðîí íóòàãò õýâò¿¿ëýí ýì÷èëäýã ýìíýëýã áàéõã¿é áîë ýíý õэсэгт áè÷ñýíýýñ ººðººð øèéäâýðëýæ áîëíî. Õ¿¿õýä ¿íýõýýð èë¿¿ ñàéí ýì÷ëýãäýíý ãýäãèéã ìýäýæ áóé òîõèîëäîëä òýð õ¿¿õäèéã ýìíýëýãò õýâò¿¿ëýõýýð èëãýýõ ¸ñòîé. Çàðèì ¿åä õ¿¿õäèéã ýì÷ëýõ ìýðãýæëèéí àæèëòàí, øààðäëàãàòàé òîíîã òºõººðºìæººð õàíãàãäààã¿é, õîë áàéäàã ýìíýëýãò õ¿¿õäèéã õýâò¿¿ëýõýýð ÿâóóëàхын îðонд òàíû ¿ç¿¿ëñýí ÷àíàðòàé òóñëàìæ ¿éë÷èëãýý èë¿¿ ¿ð ä¿íòýé áàéäàã. Õýðýâ ýìíýëýãò õýâò¿¿ëýõ áîëîìæã¿é, ýöýã, ýõ õýâò¿¿ëýõýýñ òàòãàëçàæ áàéâàë õ¿¿õäýý ãýðòýý àñàð÷ ñóâèëàõ òàëààð ÝÌÀ òýäýíä òóñëàõ ¸ñòîé. Õ¿¿õäèéã ºäºðò õýäýíòýý ¿çýõèéí òóëä ò¿¿íèéã ÝÌÁ-ä øóóä îéðîëöîî áàéðëóóëæ, ÝÌÀ ò¿¿íèé ãýðò î÷èæ õîîë, óíä, ýìèéã õóâààðèàð ºãч болох юм. 16.1 НЯРАЙГ ЭМНЭЛЭГТ ЯАРАЛТАЙ ХЭВТ¯¯ЛЭХ ШААРДЛАГАТАÉГ

ТОГТООХ Õýðýâ 1 долоо хоногоос 2 сар х¿тэлх насны нярай õ¿¿õäýä ÍßÍÃÈÉÍ Õ¯ÍÄ ÕÀËÄÂÀÐ ÁÀÉÆ ÁÎËÇÎØÃ¯É áîë ò¿¿íèéã ýìíýëýãò ÿàðàëòàé õýâò¿¿ëíý. Õýðýâ нярай õ¿¿õýä ØÈÍÃÝÍ ÈÕ ÀËÄÀËÒÒÀÉ (ãýõäýý ÍßÍÃÈÉÍ Õ¯ÍÄ ÕÀËÄÂÀÐÃ¯É) áîë øèíãýí àëäàëòûã Â òºëºâëºãººíèé äàãóó ñóäñààð øèíãýí ñýëáýæ ýì÷èëíý. Õýðýâ òàíàé ýìíýëýãò ñóäñààð øèíãýí ñýëáýõ áîëîìæã¿é áîë ñóäñààð øèíãýí ñýëáýæ ýì÷ëýõ áîëîìæòîé ýìíýëýãò ÿàðàëòàé õýâò¿¿ë.


- 89 -

Õýðýâ íÿðàé õ¿¿õäýä ØÈÍÃÝÍ ÈÕ ÀËÄÀËÒ, ÍßÍÃÈÉÍ Õ¯ÍÄ ÕÀËÄÂÀÐ ÁÀÉÆ ÁÎËÇÎØÃ¯É õî¸óëàà áàéâàë ýìíýëýãò ÿàðàëòàé õýâò¿¿ë. Çàìäàà ýõ íü ØÑÄ-íû óóñìàë îéð îéðõîí óóëãàæ, õºõººðºº ¿ðãýëæë¿¿ëýí õîîëëîíî. Хэрэв нярай х¿¿хэд юм уух чадварг¿й-нянгийн халдвар байж болзошг¿й шинжтэй бол т¿¿нийг эмнэлэгт яаралтай хэвт¿¿лнэ. 16.2 ªВЧТЭЙ Х¯¯ХДИЙГ ЭМНЭЛЭГТ ЯАРАЛТАЙ ХЭВТ¯¯ЛЭХ

ШААРДЛАГАТАЙГ ТОГТООХ

¯ÍÝË, ÀÍÃÈË õ¿ñíýãòèéí õ¿íä àíãèëëóóä ÿãààí ºнгººр будагдсан áà ò¿¿íä: ÓÓØÃÈÍÛ Õ¯ÍÄ ÕÀÒÃÀËÃÀÀ ÁÓÞÓ ÌÀØ Õ¯ÍÄ ªÂ×ÈÍ ØÈÍÃÝÍ ÈÕ ÀËÄÀËÒ Õ¯ÍÄ ÓÆÈÃ ÑÓÓËÃÀËÒ ÌÀØ Õ¯ÍÄ ÕÀËÓÓÐÀËÒ ªÂ×ÈÍ ÕªÕËªÃ ÓÐÃÀÖÃÈÉÍ ¯РЭВСЭЛ Õ¯ÍÄ ÒÓÐÀÀË ÁÓÞÓ Õ¯ÍÄ ÖÓÑ ÁÀÃÀÄÀËÒ Ýäãýýð àíãèëëûí ýì÷èëãýýã "Ýìíýëýãò ßÀÐÀËÒÀÉ õýâò¿¿ë" ãýæ çààñíûã àíõààð. Èéì çààâàð íü õýâò¿¿ëýõèéí ºìíº íýí øààðäëàãàòàé ýì÷èëãýýí¿¿äèéã õèéæ õ¿¿õäèéã ýìíýëýãò ÿàðàëòàé õýâò¿¿ëýõ õýðýãòýéã çààæ áàéíà. Ýìíýëýãò õýâò¿¿ëýõèéí ºìíº öàã àëäóóëàõ ýì÷èëãýýã á¿¿ õèé. Æè÷: Õ¯ÍÄ ÓÆÈÃ ÑÓÓËÃÀËÒÛÍ ýìíýëýãò õýâò¿¿ëýõ çààâàð íü ýìíýëýãò õýâò¿¿ëýõ øààðäëàãàòàé áîëîâ÷ òèéì ÷ ÿàðàëòàé áèøèéã çààíà. Òýãýõýýð ýìíýëýãò õýâò¿¿ëýõýýð èëãýýõèéí ºìíº ýì÷èëãýýíèé á¿õ òºðëèéã õèéõ õóãàöàà áàéíà. ªºð íýã áàéæ áîëîõ õóâèëáàð íü: õýðýâ òàíû àìáóëàòîð õ¿¿õäèéã ýì÷ëýõ õàíãàìæòàé áîë ØÈÍÃÝÍ ÈÕ ÀËÄÑÀÍ ãàíöõàí õ¿íä àíãèëàëòàé õ¿¿õäèéã òýíäýý ýì÷èëæ áîëíî. Òèéì õ¿¿õäýä øèíãýí àëäàëòàíä õàìààðàõ àþóëòàé åðºíõèé øèíæ áàéæ áîëíî. Æèøýý íü, òýð óíòààðñàí óõààíã¿é áóþó óóõ ÷àäâàðã¿éãýýñ øèíãýí èõ àëäñàí áàéæ áîëíî. Àþóëòàé åðºíõèé øèíæòýé õ¿¿õäèéí îëîíõ íü ìºí õ¿íä àíãèëàëä õàìààðàãäàíà. Òèéì õ¿¿õäèéã õ¿íä àíãèëëààð íü ýìíýëýãò õýâò¿¿ëýõýýð èëãýýíý (õýðýâ ò¿¿íä çºâõºí ØÈÍÃÝÍ ÈÕ ÀËÄÀËÒ áàéâàë áîëîìæòîé áîë àìáóëàòîðò ýì÷ëýõ). Àþóëòàé åðºíõèé øèíæòýé õ¿¿õýä õ¿íä àíãèëàëã¿é áàéõ íü õîâîð. Òèéì õ¿¿õä¿¿äèéã ýìíýëýãò ÿàðàëòàé õýâò¿¿ëýõ øààðäëàãàòàé. ¯ÍÝË, ÀÍÃÈË õ¿ñíýãòýíä õ¿¿õäýä ó÷èð÷ áîëîõ áîëîìæèéí á¿õ õ¿íäðýë¿¿ä îðîîã¿é. Та ¿¿нийг шийдэх хэрэгтэй: Òóõàéí àìáóëàòîðò ýì÷ëýõ áîëîìæã¿é ººð õ¿íä õ¿íäðýë õ¿¿õäýä áàéíà óó? Æèøýýëáýë, Õ¿ñíýãòýä îðîîã¿é áîëîâ÷ õ¿¿õäýä õýâëèéãýýð õ¿÷òýé ºâäºõ ìýòèéí ººð õ¿íä ýìãýã áàéæ áîëíî. Õýðýâ òà òýð õ¿íäðýëèéã ýì÷èëæ ÷àäàõã¿é áîë õ¿¿õäèéã ýìíýëýãò õýâò¿¿ëýõýýð èëãýý.


- 90 -

Б¯ЛЭГ 17 ЭМНЭЛЭГТ ХЭВТ¯¯ЛЭХИЙН ªМНª ХИЙХ ШААРДЛАГАТАЙ ЯАРАЛТАЙ ЭМЧИЛГЭЭГ ТОГТОО ¯НЭЛ, АНГИЛ х¿снэгтийн ягаан эгнээнд тохирох ангиллын эмчилгээний багананд “Эмнэлэгт ЯАРАЛТАЙ хэвт¿¿л” заалт байдаг. Õýðýâ õ¿¿õýä ýìíýëýãò ÿàðàëòàé õýâòýõ øààðäëàãàòàé áîë õ¿¿õäýä íýí ÷óõàë ÿàðàëòàé ýì÷èëãýýã õóðäàí ñîíãîæ ýõëýõ ¸ñòîé. ßàðàëòàé ýì÷èëãýýí¿¿äèéã äîîð äóðüäñàí. Òýð íü ¯ÍÝË, ÀÍÃÈË õ¿ñíýãòýíä òîä, á¿ä¿¿íýýð áè÷èãäñýí áàéíà. Ýìíýëýãò õýâò¿¿ëýõýýð ÿâóóëàõûí ºìíº òà ýì¿¿äèéí çºâõºí ýõíèé òóíã ºãºõ ó÷èðòàé.

Íÿðàé õ¿¿õäèéã эмнэлэгт õýâò¿¿ëýõýýñ ºìíº õèéõ ÿàðàëòàé ýì÷èëãýýí¿¿ä:

o ¿¿сгэгчийн эсрэг эмийн ýõíèé òóíã áóë÷èíä òàðü эсвэл ¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã òîõèðîõ ýì óóõààð ºã.

o Ýìíýëýãò õ¿ðýõ çàìä õ¿¿õäèéã õýðõýí äóëààí áàéëãàõûã ýõýä çºâëº. Õ¿¿õäýý ºâºðòºº òýâðýõ íü ýìíýëýãò õ¿ðòýë íü äóëààí áàéëãàõ õàìãèéí ñàéí àðãà. ªâ÷òýé íÿðàé õ¿¿õäèéã äóëààí áàéëãàõ íü ìàø ÷óõàë.

o Öóñíû ÷èõýð áàãàñàõààñ ñýðãèéëæ ýì÷èë. Ýíý ýì÷èëãýýã ÝÌ×ÈË õ¿ñíýãòýíä áîëîí íîìûí Õ¯¯ÕÄÈÉÃ ÝÌ×ÈË õýñýãò çààñàí .

o Çàìä íü ØÑÄ-íû óóñìàë îéð îéðõîí óóëãàæ, ýõòýé íü õàìò ýìíýëýãò ÿàðàëòàé èëãýý. Õºõººðºº ¿ðãýëæë¿¿ëýí õîîëëîõûã ýõýä çºâëº.

2 сараас 5 х¿ртэлх насны ºвчтэй х¿¿хдийг эмнэлэгт хэвт¿¿лэхээс ºмнº хийх яаралтай эмчилгээн¿¿д:

o ¯¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã òîõèðîõ ýì ºã

o À àìèíäýì ºã

o Öóñíû ÷èõýð áàãàñàõààñ ñýðãèéëæ ýì÷èë (ÝÌ×ÈË õ¿ñíýãòýíä

òàéëáàðëàñíààð ýíý ýì÷èëãýýíä õºõíèé ñ¿¿, ñ¿¿ áóþó ÷èõýðòýé óñ)

o ªíäºð õàëóóðàëòàíä (38.5°C áóþó ò¿¿íýýñ èõ) áóþó õºõëºã óðãàöãèéí ¿ðýâñëèéí ºâäºëòºíä ïàðàöåòàìîë ºã

Òåòðàöèêëèíû í¿äíèé тос õýðýãëý (õýðýâ ýâýðëýã á¿äãýðñýí áóþó í¿äíýýñ èäýýò íóóõ ãàðâàë)

o Ýõýä ØÑÄ-íû óóñìàë ºã÷, ýìíýëýã õ¿ðòýëõ çàìä ò¿¿íèéã ÿàæ ºãºõèéã

¿ç¿¿ë

Тэмдэглэл: Ýõíèé ãóðâàí çààëò íÿíãèéí ìýíýí, À àìèíäýìèéí äóòëààñ ýâýðëýã óðàãäàõ áóþó öóñíû ÷èõýð áàãààñ òàðõè ãýìòýõ çýðýã íîöòîé õ¿íäðýë ãàðàõààñ ñýðãèéëýõ ó÷ðààñ ÿàðàëòàé ýì÷èëãýý þì. Äóðüäñàí ýì÷èëãýýíèé áóñàä çààëòóóä ÷ ºâ÷èí öààø ã¿íçãèéðýõýýñ ñýðãèéëýõ ìºí ë ÷óõàë ýì÷èëãýý þì.

×èõèéã õóóðàéøóóëàõ áóþó òºìðèéí áýëäìýë ºãºõ çýðýã ÿàðàëòàé áóñ ýì÷èëãýý õèéæ õ¿¿õäèéã õýâò¿¿ëýõýýð ÿâóóëàõ õóãàöààã óäààøðóóëæ áîëîõã¿é. Ñýðãèéëýõ


- 91 -

òàðèëãà хийх ¸ñòîé áàéñàí ÷ ýìíýëýãò õýâò¿¿ëýõýýñ ºìíº ¿¿íèéã õèéõ øààðäëàãàã¿é. Ýìíýëãèéí àæèëòíóóäàä ñýðãèéëýõ òàðèëãàны õóãàöààã òàíèëöóóë. Èíãýñíýýð ýìíýëýãò õýâòýõ õóãàöàà îðîéòîõîîñ çàéëñõèéíý. Ангилал тус б¿рт тохирсон эмнэлэгт хэвт¿¿лэхээс ºмнºх яаралтай эмчилгээг ¿злэгийн маягтын ар талд бич. (Жишээ 22-ыг хар.)

Жишээ 22: Нугалсан ¿злэгийн маягтын дээд хэсэг

маягт

температур: 37.5°C

Анхны үзлэг? _ Давтан ¿злэг?__

АНГИЛ

Аюултай ерºнхий шинжтэй?

ЭМЧИЛГЭЭ

тийм _ _ ¿г¿й ___ ªºр х¿нд ºвчний ангилалг¿й ч гэсэн ямар нэг аюултай

Ангилал сонгохдоо аюултай шинжтэй х¿¿хдийг хэвт¿¿лнэ гэдгийг сана.

Ерºнхий шинжийг ¿ндэслэнэ гэдгийг сана.

Уушигны х¿нд хатгалгаа áóþó

¿¿сгэгчийн эсрэг эмийн эхний тун

ìаш х¿нд ºвчин Яаралтай эмнэлэгт хэвт¿¿лэх

Х¿¿хдийг эмнэлэгт хэвт¿¿лэхээр явуулахад хийх ажилбарын шатууд болон эмнэлэгт хэвт¿¿лэхийн ºмнºх эмчилгээг яаж хийх тухай 20-р б¿лгээс уншина уу.


- 92 -

Б¯ЛЭГ 18 ЭМНЭЛЭГТ ЯАРАЛТАЙ ХЭВТ¯¯ЛЭХ ШААРДЛАГАГ¯Й ªВЧТНИЙ ЭМЧИЛГЭЭГ ТОГТООХ ªâ÷òýé õ¿¿õäèéí ¯çëýãèéí Ìàÿãòûí í¿¿ðýí òàëä áè÷ñýí àíãèëàë òóñ á¿ðò çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé ýì÷èëãýýã òà, ìàÿãòûí àð òàëä áè÷èõ ¸ñòîé. Энд эмнэлэгт яаралтай хэвт¿¿лэх шаардлагаг¿й ºвчтний эмчилгээ, эхэд ºгºх зºвлºгºº болон давтан ¿злэгт хэзээ ирэх ёстой зэргийг тэмдэглэнэ. Хэрэв ºвчтэй х¿¿хэд нэгээс олон ангилалд хамаарч байвал т¿¿нд байгаа б¿х зовиурын эсрэг эмчилгээг тогтооно. Çàðèì ýì÷èëãýý øóóä õýäýí ºâ÷íèé ангилалд çîðèóëàãäàíà. Æèøýý íü, ÓËÀÀÍÁÓÐÕÀÍ áóþó Õ¯ÍÄ ÒÓÐÀÀË, ÖÓÑ ÁÀÃÀÄÀËÒÛÃ ýì÷ëýõýä À àìèíäýì ºãäºã. Õýðýâ õ¿¿õäýä ýíý 2 ýìãýã çýðýã áàéâàë ªâ÷òýé Õ¿¿õäèéí ¯çëýãèéí Ìàÿãòàä òà À àìèíäýìýýð ýì÷ëýõèéã çºâõºí íýã óäàà ë áè÷íý. Ãýâ÷ õýä õýäýí ýìãýãèéã ýì÷ëýõýä ¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã ýì øààðäëàãàòàé áàéâàë òà òýð á¿ãäèéã òîî÷èõ ¸ñòîé. Æèøýý íü: Óóøиãíû õàòãàëãààã ýì÷ëýõýä ¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã áýëäìýë

Shigell-èéã ýì÷ëýõýä ¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã ýì Õî¸ð ¿¿ñãýã÷èéã ýì÷ëýõýä ¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã íýã áýëäìýë õýðýãëýõ áîë òà ¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã íýã ýì ºã÷ áîëîõ áîëîâ÷ õî¸ð ººð ºâ÷íèé ¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã õî¸ð ººð ýì øààðäëàãàòàé áàéæ áàñ áîëíî. ¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã ýì ñîíãîõ òàëààð òà 21-р б¿лэгт èë¿¿ òîäîðõîé ¿çíý. 18.1 ЭМНЭЛЭГТ ЯАРАЛТАЙ БИШ ХЭВТ¯¯ЛЭХ Зарим тохиолдолд х¿¿хдийг эмнэлэгт яаралтай биш хэвт¿¿лэх шаардлага гардаг. Жишээлбэл, îíîø òîäðóóëàõûí òóëä (øèíæèëãýý õèéõèéí тулд) 30 õîíîãîîñ óäààí õàíèàëãàñàí, 5 áà ò¿¿íýýñ îëîí õîíîã õàëóóðñàí òîõèîëäîëä х¿¿хдийг эмнэлэгт яаралтай биш хэвт¿¿лдэг. Энэ тохиолдолд òà "ýìíýëýãò øèíæë¿¿ëýõýýð õýâò¿¿ëýõ" ãýсэн тэмдэглэл бичнэ. Õýäèéãýýð ýõ òýð äàðóé õ¿¿õäýý ñòàöèîíàðò àâàà÷èõ áîëîâ÷ ýíý õýâò¿¿ëýõ èëãýýëò ÿàðàëòàé áóñ, õ¿¿õäèéã ñòàöèîíàðò ÿâóóëàõûí ºìíº ººð ÿìàð ÷ ýì÷èëãýýã õèéæ áîëíî. 18.2 ЯМАР ТОХИОЛДОЛД ЯАРАЛТАЙ ЭРГЭЖ ИРЭХ ВЭ? ªâ÷òýé õ¿¿õäèéí ¿çëýãèéí ìàÿãòàíä “Хýäèéä ÿàðàëòàé ýðãýæ ¿з¿¿лýõèéã ýõýä зºвлº” ãýñýí мºр áàéãàà. Ýíý çààëòûã äàâòàí òîî÷èõ õýðýãã¿é. ßìàð øèíæ ãàðâàë õ¿¿õäýý ýì÷ë¿¿ëýõýýð ýìíýëýãò ÿàðàëòàé ýðãýæ èðýõ ¸ñòîéã òà ýõýä òàéëáàðëàõ ¸ñòîé. Òèéì øèíæ¿¿äèéã òà öààøèä 30-р б¿лэгт ¿зэх болно.


- 93 -

18.3 ХООЛЛОХ ТАЛААР ЭХЭД ЗªВЛª VI хэсэгт та ºâ÷òýé х¿¿õäèéí ¯çëýãèéí Ìàÿãòûí õîîëîíä õàìààðàõ õýñãèéã áºãëºæ ñóðíà. Õýðýâ õîîëëîëòîíä ¿íýëãýý ºãºõ çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé áîë õ¿¿õäèéí ÿàðàëòàé õýðýãöýýã àíõààðàëäàà àâñíû äàðàà ¿çëýãèéí ÿâöàä òîõèрîìæòîé ÿìàð ÷ öàãò òà ò¿¿íèéã õèéæ áîëíî. 18.4 ДАВТАН ¯ЗЛЭГ "Äàâòàí ¿çëýã" ãýæ ýõýëñýí çààëòûã òà áè÷èõýý ìàðòàæ áîëîõã¿é. Ýíý íü òîäîðõîé õóãàöààíû äàðàà ýõ õ¿¿õäýý ¿ç¿¿ëýõýýð ýìíýëýãò äàõèí èðíý ãýñýí ¿ã þì. Áè÷ñýí ýì÷èëãýýíèé ¿ð ä¿íã òîãòîîõîä áà õýðýâ ººð ýì÷èëãýý øààðäëàãàòàé áîë ò¿¿íèéã çààõàä äàâòàí ¿çëýã ìàø ÷óõàë þì. Äàâòàí ¿çëýãèéã òà "ä/¿" ãýæ òýìäýãëýæ áîëíî. Õýðýâ äàâòàí ¿çëýã ººð ººð õóãàöààíä áàéõààð áîë òà õàìãèéí îéðûí çàéëøã¿é ¿çëýãèéã ñîíãîæ àâ. (çàéëøã¿é ãýäýã íü äàâòàí ¿çëýã "õýðýâ" ãýñýí íºõöºëã¿é áàéíà ãýñýí ¿ã.) Æèøýý íü:

o "Äàâòàí ¿çëýã 2 õîíîãèéí äàðàà" ãýâýë çààâàë äàâòàí ¿ç¿¿ëýх õóãàöààã ÿã òîäîðõîéëæ áàéíà.

o "Õýðýâ õàëóóðàëò íàìæèõã¿é áîë 2 õîíîîä äàâòàí ¿ç¿¿ë ãýâýë çààâàë

áèø. Õ¿¿õýä õàëóóðààä áàéñàí òýð òîõèîëäîëä ë õ¿¿õäýý ¿ç¿¿ëýõýýð ýìíýëýãò èðíý.

ªâ÷òýé õ¿¿õäèéí ¿çëýãèéí ìàÿãòûí àð òàëûí òóñãàé çàéä õàìãèéí îéðûí äàâòàí ¿çëýãèéí õóãàöààã áè÷. Òýð äàâòàí ¿çëýã ÿàãààä ÷óõàë áîëîõûã ýõýä îéëãóóë. (õàëóóðàõ çýðýã øèíæ ¿ðãýëæëýýä áàéâàë äàâòàí ¿çëýã çàéëøã¿é ÷óõëûã ìºí ýõýä õýë). Õîæèì íü ýõ äàâòàí ¿ç¿¿ëýõýýð ýìíýëýãò èðýõýä íü ººð íýìýëò ¿çëýã ÷óõàë áàéãàà òóõàé ò¿¿íä õýë. Нярай х¿¿хдийн давтан ¿злэг онцгой чухал ач холбогдолтой. Хэрэв Давтан ¿злэгт ирэхэд нярай х¿¿хдийн ºвчин х¿íäýðñýí бол т¿¿нийг шууд эмнэлэгт яаралтай хэвт¿¿л. Хэсэг газрын нянгийн халдварын ¿ед ¿¿сгэгчийн эсрэг эм ууж байгаа нярай х¿¿хэд 2 хоногийн дараа давтан ¿злэгт ирэх ёстой. Хооллолтын бэрхшээлтэй нярай х¿¿хэд мºн 2 хоногийн дараа давтан ¿злэгт ирэх ёстой. Харин насандаа бага жинтэй х¿¿хэд давтан ¿злэгт 14 хоногийн дараа ирнэ. Ангилал тус б¿рд тохирсон эмчилгээг ¿злэгийн маягтын ар талд бичнэ. (Жишээ 23-ыг хар.) V ба VI хэсэгт та ºвчтэй х¿¿хдийн эмчилгээг яаж хийх болон х¿¿хдийн эхэд зºвлºгºº ºгºх талаар суралцана.


- 94 -

Жишээ 23: ¿злэгийн маягтын нугалсан ар тал

маягт

температур: 37.5°C

Анхны үзлэг ? _ Давтан ¿злэг?__

АНГИЛ

Аюултай ерºнхий шинж? ЭМЧИЛГЭЭ тийм _ _ ¿г¿й ___ ªºр х¿нд ºвчний ангилалг¿й ч гэсэн ямар нэг аюултай шинжтэй

Ангилал сонгохдоо аюултай х¿¿хдийг хэвт¿¿лнэ гэдгийг сана.

ерºнхий шинжийг ¿ндэслэнэ гэäгийг сана

Уушигны хатгалгаанä ¿¿сгэгчийн эсрэг

эм, 5 хоног Уушигны хатгалгаа Хоолойн ºвдºлт, ханиалга намдаах

хорг¿й эм Д/¿ 2 хоног

Чихний цочмог Парацетàмол чихний ¿рэвсэлд халдвар Чихийг чихээсээр хуурайшуулах

Д/¿: 5 хоног

Цус багадалтг¿й, òóðààëã¿é

Х¿¿хэд 2 нас х¿рээг¿й учир хооллолтыг ¿нэл. Хооллолтын талаар эхэд зºвлº. Хэрэв хооллолтын бэрхшээл байвал: Д/¿ 5 хоног

Дараагийн вакцинд: Давтан ¿злэгт ирэх хугацаа: ___2 õîíîîä________

______________ Хэзээ яаралтай эргэж ¿з¿¿лэхийг эхэд зºвлº: (ªдºр ирэх)

ªнººдºр шаардлагатай дархлаажуулалтыг хийх: ÓÁ_______

Хооллолтын зºвлºгºº ºг:


- 95 -

V ХЭСЭГ

Х¯¯ХДИЙГ ЭМЧИЛ


- 96 -


- 97 -

Б¯ЛЭГ 19 ЭМЧИЛГЭЭНИЙ ТУХАЙ ОЙЛГОЛТ ХªЦМ-ийн Х¯¯ХДИЙГ ЭМЧИЛ х¿снэгт нь ¯НЭЛ, АНГИЛ х¿снэгтэнд сонгосон эмчилгээг яаж хийхийг заадаг. ЭМЧИЛ гэдэг нь эмнэлгийн байгууллагад хийх эмчилгээ, эмийн жор бичиж ºгºх болон гэрийн эмчилгээг хэрхэн хийхийг эхэд зааж сургахыг хэлнэ. Х¿снэгт нь:

Эм уулгах Хэсэг газрын халдварыг эмчлэх Булчинд тарих эм Цусны чихэр багасахаас сэргийлэх Суулгалтын ¿ед ил¿¿ шингэн уулгах ба хооллолтыг ¿ргэлжл¿¿лэх буюу Давтан ¿злэгийн зºвºлгºº ºгºх зэргийг яаж хийхийг харуулна.

Манай орны эр¿¿л мэндийн байгууллагуудад хэрэглэж болох уух эм, булчинд тарих тарилга болон бусад эмчилгээ х¿снэгтэнд байгаа. Нэгд¿гээр болон хоёрдугаар сонголтын эм¿¿д аль аль нь бий. Нэгд¿гээр сонголтын эм¿¿д нь уулгахад хялбар, ¿нэ хямд, ¿р д¿н сайтай байдаг учраас эдгээрийг сонгодог. Нэгд¿гээр сонголтын эм байхг¿й, эсвэл х¿¿хдийн ºвчинд нэгд¿гээр сонголтын эм ¿йлчлэхг¿й тохиолдолд хоёрдугаар сонголтын эмийг ºгнº. Эмийг хэзээ яаж ºгºх болон бусад эмчилгээг яаж хийх талаар та энэ хэсгээс суралцах болно. Эмнэлэг дээр хийх эмчилгээ нь:

Эм уулгах ба хэсэг газрын эмчилгээг гэрт хийхийг х¿¿хдийн эхэд зааж сургах

Х¿¿хдийг хооллох, шингэн ºгºх зэрэг эмчилгээг гэрт ¿ргэлжл¿¿лэн хийх, хэзээ яаралтай эргэж ¿з¿¿лэх тухай эхэд зºвлºх зэрэг ¿йл ажиллагааны журмыг ººртºº агуулсан байдаг.

Эмчилгээний энэ ¿е шатуудын талаар та VI Хэсгээс ил¿¿ тодорхой мэдэх болно.


- 98 -

Б¯ЛЭГ 20 ЭМНЭЛЭГТ ЯАРАЛТАЙ ХЭВТ¯¯ЛЭХ Эмнэлэгт яаралтай хэвт¿¿лэхийн ºмнºх эмчилгээг Х¯¯ХДИЙГ ЭМЧИЛ болон НЯРАЙ Х¯¯ХЭД х¿снэгтийн НЯРАЙГ ЭМЧИЛ, ЭХЭД ЗªВЛª н¿дэнд тодорхой бичсэн байгаа. Эмнэлэгт хэвт¿¿лэхийн ºмнºх эмчилгээг ¯НЭЛ, АНГИЛ х¿снэгтийн “Эмчилгээг тогтоо” багананд тодоор бичсэн байна. Х¿нд ºвчтэй, уух чадварг¿й х¿¿хдэд антибиотик булчинд тарих хэрэгтэй. Мºн энэ н¿дэнд цусны чихэр багадахаас сэргийлэх эмчилгээ болон маш х¿нд ºвчтэй х¿¿хдийн эмчилгээний тунг заасан байна. 20.1 ЭМНЭЛЭГТ ЯАРАЛТАЙ ХЭВТ¯¯ЛЭХИЙН ªМНªХ ЭМЧИЛГЭЭ Х¿¿хдийг эмнэлэгт хэвт¿¿лэхээс ºмнº та доорх эмчилгээний аль нэгийг буюу хэд хэдийг хийх хэрэгтэй.

Эм уух чадварг¿й х¿¿хдэд ¿¿сгэгчийн эсрэг эмèéã булчинд òàðèõ Цусны чихэр багасахаас сэргийлж хºхний с¿¿ буюу чихэртэй ус ºгºх

20.1.1 ªВЧТЭЙ НЯРАЙ Х¯¯ХДЭД ¯¯СГЭГЧИЙН ЭСРЭГ ЭМ БУЛЧИНД ТАРИХ (1 долоо хоногоос 2 сар х¿ртэлх насны х¿¿хэд) НЯРАЙ Х¯¯ХЭД х¿снэгтийн ЭХЭД ЗªВЛª болон НЯРАЙ Х¯¯ХДИЙГ ЭМЧИЛ хэсгийг хар. Íÿðàé õ¿¿õäýä ãåíòàìèöèí, áåíçèëïåíèöèëèí õî¸ðûã õàâñàð÷ áóë÷èíä òàðüäàã. ÍßÍÃÈÉÍ Õ¯ÍÄ ÕÀËÄÂÀÐÒÀÉ ÁÀÉÆ ÁÎËÇÎØÃ¯É íÿðàé õ¿¿õýä, òîì õ¿¿õäèéã áîäâîë îëîíõ òîõèîëäîëä ºðãºí õ¿ðýýíèé íÿíãààð õàëäâàðëàãäñàí áàéäàã. Ãåíòàìèöèíûã ïåíèöèëëèíòýé õàâñàð÷ õýðýãëýõ íü ºðãºí õ¿ðýýòýé íÿíãèéí ýñðýã ¿ð ä¿íòýé áàéäàã. Антибиотикийн Эхний Тунг Булчинд Та

ГЕНТАМИЦИН Тун: 2.5 мг/ кг

БЕНЗИЛПЕНИЦИЛЛИН Тун: 50 000 нэгж/ кг

600 мг (1 000 000 нэгж) шилэнд

НАС Найруулааг¿й 2 мл ампулд 20 мг=

2 мл, 10 мг/мл БУЮУ

2 мл, 40 мг (20 мг/мл) ампулд 2 мл ариун ус нэм, 40мг*=4 мл, 10 мг/мл

БУЮУ

2 мл, 80 мг (40 мг/мл) ампулд 6 мл ариун ус нэм, 80мг*=8мл,

10 мг/мл

2.1 мл ариунус нэмэхэд = 2.5 мл, 400 000 нэгж/мл

БУЮУ 3.6 мл ариун ус нэмэхэд=4.0 мл,250 000 нэгж/мл

1 кг 0.25 мл* 0.1 мл 0.2 мл 2 кг 0.50 мл* 0.2 мл 0.4 мл 3 кг 0.75 мл* 0.4 мл 0.6 мл 4 кг 1.00 мл* 0.5 мл 0.8 мл 5 кг 1.25 мл* 0.6 мл 1.0 мл

~Бензилпенициллин ба Гентамицинû эхний тунг булчинд тарь. * 40 мг гентамициныг шингэлэхг¿й хэрэглэхээс зайлсхий. Хэрэв шингэлэх боломжг¿й бол дээрх тунгийн 1/2 –ийг хэрэглэ. * 80 мг гентамициныг шингэлэхг¿й хэрэглэхээс зайлсхий. Хэрэв шингэлэх боломжг¿й бол дээрх тунгийн 1/4 –ийг хэрэглэ. - НЯНГИЙН Х¯НД ХАЛДВАР БАЙЖ БОЛЗОШГ¯Й гэж ангилсан нярайг эмнэлэгт хэвтїїлэх нь зєв шийдвэр. Хэрэв хэвт¿¿лэх

боломжг¿й бол бензилпенициллин ба гентамициныг 5-аас доошг¿й хоног тарь. Бензилпенициллинийг 6 цагаар, гентамициныг 8 цагаар хавсарч тарь. 7 хоногтой нярайд гентамициныг 12 цагаар тарь.


- 99 -

Ãåíòàìèöèí Õýðýãëýõ Ãåíòàìèöèíû àìïóë äýýðõ õýìæýýã õàðæ ºòãºð¿¿ëãèéã òîãòîî. Ò¿¿íèéã øóóä õýðýãëýõýýð áàéíà óó ýñâýë íýðìýë óñààð øèíãýëæ õýðýãëýõ ¿¿ ãýäãèéã øàëãà. Õýðýãëýõýä áýëýí áîëñîí óóñìàëûí ºòãºð¿¿ëýã 10 ìã/ìë áàéõ ¸ñòîé. Õ¿¿õäèéí áèåèéí æèíä îéðîëöîî òóíã õ¿ñíýãòýýñ ñîíãîæ àâ. Áåíçèëïåíèöèëëèí Õýðýãëýõ Áåíçèëïåíèöèëëèíû øèëýí äýýðõ òóíã óíøèæ ºòãºð¿¿ëýãèéã òîãòîî. Áåíçèëïåíèöèëëèíûã íýðìýë óñààð íàéðóóëíà. Íýã ñàÿ íýãæòýé áåíçèëïåíèöèëëèíûã 2.1 ìë íýðìýë óñíû îðîíä 3.6 ìë íýðìýë óñààð íàéðóóëàõ íü äýýð áàéäàã. Èíãýñíýýð òóíã õýìæèæ àâàõàä èë¿¿ òîõèðîìæòîé áîëäîã. Õýðýâ òàíû õýðýãëýõ áåíçèëïåíèöèëëèíû áîëîí, íýðìýë óñíû õýìæýý ººð áîë Õ¯¯ÕÄÈÉÃ ÝÌ×ÈË õ¿ñíýãòýíä çààãäñàí òóíãóóä ººð÷ëºãäºíº. Ýíý òîõèîëäîëä òàíä áàéãàà áåíçèëïåíèöèëëèíûã õýðõýí íàéðóóëàõ òóõàé ¿éëäâýðèéíõ íü çààâðûã íÿãò ìºðäºæ òóíã äàõèí òîîöîîëíî.

20.1.2 ªВЧТЭЙ Х¯¯ХДЭД ¯¯СГЭГЧИЙН ЭСРЭГ ЭМ БУЛЧИНД ТАРИХ (2 сараас 5 нас х¿ртэлх насны х¿¿хэд) Õ¿нд ºвчтэй îлонõè х¿¿õäийг ýìíýëýãò õýâò¿¿лэхийн ºìíº ¿¿сгэгчийн эсрэг эмийн эхний тунг ºгºх õýðýãòýé áîëдîг. Õýðýâ õ¿¿õýä:

o Õºõºõ áóþó óóõ ÷àäâàðã¿é, áóþó o Á¿ãäèéã áººëæèæ áàéãàà, ýñâýë o Òàòàæ áàéñàí, ýñâýë o Óíòààðñàí áóþó óõààíã¿é áîë o

тýð ¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã ýì óóæ ÷àäàõã¿é ó÷ðààñ ò¿¿íä íýã òóí õëîðàìôåíèêîл áóë÷èíä òàðü. Òýãýýä õ¿¿õäèéã ýìíýëýãò ÿàðàëòàé õýâò¿¿ë. Хлорамфениколын тóíг òîäîðõîéëîõîä äàðààõ õ¿ñíýãòèéã àøèãëà.

~ Антибиотик Булчинд Тарь

ЭМНЭЛЭГТ ЯАРАЛТАЙ ХЭВТЭХ Х¯¯ХЭД ¯¯СГЭГЧИЙН ЭСРЭГ ЭМ УУЖ ЧАДАХГ¯Й БОЛ: - Хлорамфениколын эхний тунг булчинд тарьж эмнэлэгт яаралтай хэвт¿¿л.

ХЭРЭВ ХЭВТ¯¯ЛЭХ БОЛОМЖГ¯Й БОЛ: - Хлорамфениколыг 12 цагаар 5 хоног булчинд тарь. - Дараа нь ¿¿сгэгчийн эсрэг тохирох эм уулгаж 10 хоногийн эмчилгээг дуусга.

НАС буюу ЖИН

ХЛОРАМФЕНИКОЛ Тун: 40 мг/ кг

1000 мг бодис агуулсан шилэнд 5 мл ариун ус нэмэхэд 1000 мг = 5.6 мл - 180 мг/ мл

болно. 2 сараас 4 сар х¿ртэл (4 -< 6 кг) 1.0 мл = 180 мг

4 сараас 9 сар х¿ртэл (6 -< 8 кг) 1.5 мл = 270 мг

9 сараас 12 сар х¿ртэл (8 -< 10 кг) 2.0 мл = 360 мг

12 сараас 3 нас х¿ртэл (10 -< 14 кг) 2.5 мл = 450 мг

3 наснаас 5 нас х¿ртэл (14 - 19 кг) 3.5 мл = 630 мг


- 100 -

Õëîðàìôåíèêîë ãîëäóó 1000 ìã-èéí íóíòàã õýëáýðýýð õóðóó øèëòýé èðäýã. Õëîðàìôåíèêîëûí 1000 ìã øèëýíä 5.0 ìë àðèóí óñ íýìíý. Ýíý íü 180 ìã/ìë ºòãºðºëòýé 5.6 ìë õëîðàìôåíèêîë áîëíî. Õ¿ñíýãòèéí õ¿¿õäèéí æèíãèéí ýãíýýíýýñ (õýðýâ æèí òîäîðõîéã¿é áîë íàñûã àâ) òóíã îë. 20.1.3 ЦУСНЫ ЧИХЭР БАГАСАХААС СЭРГИЙЛЭХ ÌÀØ Õ¯ÍÄ ÕÀËÓÓÐÀËÒ ªÂ×ÒÝÉ õ¿¿õäýä öóñíû ÷èõýð áàãàñàõààñ ñýðãèéëýõ íü ýìíýëýãò õýâòýõèéí ºìíº õèéõ ÿàðàëòàé ýì÷èëãýý þì.

Ìýíýí çýðýã íîöòîé õàëäâàðûí ¿åä öóñíû ÷èõýð áàãàñäàã. Ýíý íü ìºí õ¿¿õýä îëîí öàã õîîë èäýæ ÷àäàõã¿é ¿åä òîõèîëäîíî. Ýíý íü òàðõèíû ãýìòýëä õ¿ðãýæ áîëîõ ó÷ðààñ àþóëòàé.

Öóñíû ÷èõýð áàãàñàõààñ ñýðãèéëýõ ýì÷èëãýýíä õºõíèé ñ¿¿, ò¿¿íèéã îðëóóëàã÷, ÷èõýðòýé óñ ìºí ãëþêîç ºãºõ îðíî. Ýíý ýì÷èëãýýã õ¿¿õýä ýìíýëýãò õýâòýõýýð ÿâàõûí ºìíº íýã óäàà õèéíý.Õýðýâ õ¿¿õýä çàëãèæ ÷àäàõã¿é бол ò¿¿íä 50 ìë ñ¿¿ (õºõíèé ñààñàí ñ¿¿ áóþó õºõíèé ñ¿¿ îðëóóëàã÷) áóþó ÷èõýðòýé óñ õàéìñóóðààð ºã. 20.2 БУЛЧИНД ТАРИЛГА ХИЙХ АЖИЛБАР ¿¿сгэгчийн эсрэг эм булчинд хийхдээ: 1.Òîõèðîõ òóíã òîäîðõîéëîõäîî Õ¯¯ÕÄÈÉÃ ÝÌ×ÈË õ¿ñíýãòèéã àøèãëà. Õýðýãëýõ òóí, ºòãºð¿¿ëãýý õ¿ñíýãòýýñ çºâ õàðñàí ýñýõýý øàëãà. 2. Нунтаг антибиотикийг тохирох уусмалаар найруулж тунгалаг болтол сэгсэр. 3. Òàðèà õèéõ àðèóí ç¿¿, òàðèóð õýðýãëý. Тунг хянамгай шалга.

4. Õ¿¿õäèéã õýâò¿¿ë. 5. Õ¿¿õäèéí ºãçãºíä áèø ãóÿíû ºìíº òàëä, áóë÷èíä òàðü. 6.Õ¿¿õäèéã ýìíýëýãò ÿàðàëòàé õýâò¿¿ë. 20.3 Х¯¯ХЭД БОЛОН НЯРАЙГ ЭМНЭЛЭГТ ХЭВТ¯¯ЛЭХЭЭР ЯВУУЛ Õ¿¿õäèéã ýìíýëýãò õýâò¿¿ëýõýýð ÿâóóëàõûí òóëä òà äàðààõ 4 øàòíû àæèëáàðûã õèé:

1.Õ¿¿õäèéã ýìíýëýãò çàéëøã¿é õýâò¿¿ëýõ øààðäëàãàòàé áàéãààã ýõýä òàéëáàðëàí ò¿¿íèé çºâøººðëèéã àâ. Õýðýâ ýõ õ¿¿õäýý ýìíýëýãò ÿâóóëàõûã õ¿ñýõã¿é áàéâàë øàëòãààíûã òîäðóóë. Áàéæ áîëîõ øàëòãààíóóä ãýâýë:

o Ýìíýëýãò õ¿ì¿¿ñ äàíäàà ¿õäýã, õ¿¿õýä ìààíü òýíä ¿õíý ãýæ áîäñîíîîñ òýð àéæ áàéæ áîëíî.


- 101 -

o Эìíýëýãò õýâò¿¿ëýõ íü õ¿¿õäèéã ýì÷ëýõýä òóñòàé ãýæ òýð èòãýõã¿é áàéæ áîëíî.

o Õ¿¿õäýý ýìíýëýãò õýâò¿¿ëýõýä ýõ ãýðýý îðõèõ áîëîìæã¿é áàéæ áîëíî. òóõàéëáàë: áóñàä õ¿¿õä¿¿äèéã íü àñðàõ õ¿íã¿é áóþó òýð õºäºº àæ àõóéí àæèë èõòýé, òýð àæëààñàà õàëàãäàæ ìýäíý

o Õ¿¿õýä ýìíýëýãò áàéõ ¿åä õîîë, ýì, ¿éë÷èëãýýíèé áîëîí óíààíû çàðäëûã òºëºõ ìºíãº ýõýä áàéõã¿é ã.ì.

2.¯¿ññýí õ¿íäðýëèéã øèéäâýðëýõýä ýõýä òóñàëæ, ò¿¿íèéã òàéâøðóóë. Æèøýý íü:

o Õýðýâ ýõ õ¿¿õäýý ýìíýëýãò ¿õ÷èõ áàéõ ãýæ àéæ áóé áîë ýìíýëýãò ýì÷ íàð, òîíîã òºõººðºìæ áàéãàà ó÷ðààñ õ¿¿õýä ýäãýðýõэä èë¿¿ òóñàëíà ãýäýãò ò¿¿íèéã èòã¿¿ë.

o Ýìíýëýãò õèéãäýõ ýì÷èëãýýí¿¿ä õ¿¿õäèéã ýäãýðýõэä èë¿¿ òóñ áîëîõûã ò¿¿íä òàéëáàðëà.

o Õýðэâ ýìíýëýãò õýâòýæ áàéõàä íü ãýðò íü òóñëàëöàà õýðýãòýé áîë õýí ò¿¿íä òóñàëæ áîëîõûã àñóóæ ò¿¿íä çºâëº. Æèøýý íü, ò¿¿íèéã ãýðòýý áàéõã¿é ¿åä íºõºð, ýã÷, àõ ä¿¿ñ íü áóñàä õ¿¿õä¿¿äýý àñðàõ áóþó õîîëëîõîä òóñàëæ áîëíî.

o Ýìíýëýãò ÿàæ õ¿ðýõèéã ýõòýé ÿðèëö. Õýðýâ øààðäëàãàòàé áîë ò¿¿íä óíàà îëоõîä íü òóñàë.

o Ò¿¿íèé á¿õ àñóóäëûã á¿ðýí øèéäýæ ÷àäàõã¿é áàéæ áîëîõ ÷ òà ò¿¿íä ÷àäàõ ÷èíýýãýýðýý òóñëàõ õýðýãòýé. Õýðýâ õ¿¿õäèéã ýìíýëýãò õýâò¿¿ëýõ ÿìàð ÷ áîëîìæã¿é áîë ººðèéí ýìíýëýãòýý ýì÷èëãýýã íü õèé. Ýíý òàëààð Õ¿¿õäèéã Ýì÷èë íîìíû õàâñðàëòàä òàéëáàðëàñàí áàéãàà.

3.Ýõ ýìíýëýãò àâ÷ î÷èõ õýâòýõ áè÷ãèéã á¿ðä¿¿ë. Ýìíýëýãò î÷îîä ÝÌÀ-ä ýíý áè÷ãýý ºãºõ ¸ñòîéã ýõýä òàéëáàðëà.

o Õ¿¿õäèéí íýð áà íàñ, o Ýìíýëýãò õýâò¿¿ëýõýýð ÿâóóëñàí ºäºð, öàã, o Õ¿¿õäèéí ºâ÷íèé îíîø, àíãèëëûã áè÷èõ o Ýìíýëýãò õýâò¿¿ëýõýýð ÿâóóëñàí øàëòãààí (øèíæ òýìäýã áà õ¿íä

àíãèëàë), o Õèéñýí ýì÷èëãýý, o Ýìíýëýãò õ¿¿õäèéí ýì÷èëãýýã ñîíãîõîä ÝÌÀ ìýäâýë çîõèõ áóñàä

ìýäýýëë¿¿ä, Æèøýý íü, ºâ÷íèé óðüäàë ýì÷èëãýý áóþó øààðäëàãàòàé ñýðãèéëýõ òàðèëãûí òóõàé,

o ªºðèéí íýð áà òàíàé ýìíýëãèéí íýð.

4.Ýìíýëýãò õ¿ðýõ çàìä õ¿¿õäèéã ýì÷ëýõýä øààðäëàãàòàé ýì, çààâðûã ýõýä ºã: o Õýðýâ õýâòýõ ýìíýëýã õîë áîë ýõýä ¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã ýìèéí íýìýëò òóí ºã÷

ò¿¿íèéã çàìäàà õýçýý ºãºõèéã òàéëáàðëà Õýðýâ ýõ ýìíýëýãò î÷èõîîðã¿é ñàíàãäâàë ò¿¿íä ýì÷èëãýýíèé á¿ðýí êóðñ áîëîõ ¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã ýì ºã÷ ò¿¿íèéã ÿàæ óóëãàõûã ýõýä òàéëáàðëà.

o Ýìíýëýãò õ¿ðýõ çàìä íÿëõ õ¿¿õäèéã ÿàæ äóëààí àâ÷ ÿâàõûã ýõýд òàéëáàðëà.

o Õºõºº ¿ðãýëæë¿¿ëýí õºõ¿¿ëýõèéã ýõýä çºâëº. o Õýðýâ õ¿¿õýä øèíãýí àëäñàí áóþó èõ àëäñàí, óóæ ÷àäàæ áàéãàà áîë ØÑÄ-

íû óóñìàë ýõýä ºã÷, ò¿¿íèéã ýìíýëýã õ¿ðýõ çàìä áàãà áàãààð ÿàæ ¿ðãýëæë¿¿ëýí ºãºõèéã ¿ç¿¿ë.


- 102 -

Б¯ЛЭГ 21 УУЛГАХ ЭМИЙГ ТОХИРУУЛАН СОНГОХ IV хэсэгт та ºвчтэй х¿¿хдийн эмчилгээг тогтоох талаар судàлсан. ªвчтэй х¿¿хдийн эмчилгээ ихэвчлэн эмнэлэгт эхэлж цаашид гэртээ ¿ргэлжилдэг. Х¯¯ХДИЙГ ЭМЧИЛ ба НЯРАЙ Х¯¯ХЭД х¿снэгтийн НЯРАЙГ ЭМЧИЛ, ЭХЭД ЗªВЛª н¿д нь эмчилгээг яаж хийхийг заах ба тохирох эмийг сонгох, тун болон хуваарийг тогтооход ашиглагдана. Гэрийн эмчилгээ зºв хийгдэх эсэх нь уг х¿¿хдийн эхтэй хэрхэн сайн харилцсанаас шалтгаална. Эмчилгээг яаж хийх болон энэ эмчилгээ их чухал гэдгийг эх ойлгох хэрэгтэй. VI хэсэгт харилцааны ур чадварыг сайн эзэмших болон гэрийн эмчилгээнд х¿¿хдийн эхийг зааж сургах талаар ºг¿¿лнэ. Óóëãàõ ýì á¿ðèéí òàëààð ñàíàõ çàðèì çààëòóóä áàéíà. 21.1 ¯¿сгэгчийн эсрэг эмийг уулгах ¿¿сгэгчийн эсрэг уулгах эмийг дараах ангилалд хуваана. 1 долоо хоногоос 2 сар х¿ртэлх насны нярай х¿¿хдэд:

ХЭСЭГ ГАЗРЫН ХАЛДВАР ЦУСАН СУУЛГАËÒ

2 сараас 5 х¿ртэлх насны х¿¿хдэд: ÓÓØÃÈÍÛ Õ¯ÍÄ ÕÀÒÃÀËÃÀÀ ÁÓÞÓ ÌÀØ Õ¯ÍÄ ªÂ×ÈÍ ÓÓØÃÈÍÛ ÕÀÒÃÀËÃÀÀ Áóë÷èí çàäðàõ òàõàëòàé íóòàãò ØÈÍÃÝÍ ÈÕ ÀËÄÀËÒ ÖÓÑÀÍ ÑÓÓËÃÀËÒ ÌÀØ Õ¯ÍÄ ÕÀËÓÓÐÀËÒ ªÂ×ÈÍ Õ¯ÍÄ Õ¯ÍÄÐÝËÒÝÉ ÓËÀÀÍ ÁÓÐÕÀÍ ÕªÕËªÃ ÓÐÃÀÖÃÈÉÍ ¯ÐÝÂÑÝË ×ÈÕÍÈÉ ÖÎ×ÌÎÃ ÕÀËÄÂÀÐ гэсэн ангиллууд байдаг.

Èõýíõ ýð¿¿ë ìýíäèéí áàéãóóëëàãóóäàä ¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã íýãýýñ îëîí òºðëèéí ýì áýëýí áàéõ ¸ñòîé. Òà õ¿¿õäèéí ºâ÷í¿¿äýä ¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã õàìãèéí òîõèðîìæòîé ýì ñîíãîõîä ñóðàëöàõ ¸ñòîé. Õ¿¿õýä óóõ ÷àäâàðòàé ë áàéâàë ¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã ýì óóëãà. Ìàíàé îðîíä çºâëºæ áóé ¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã ýì¿¿äийг дàðààãèéí õóóäñàíä áóé õ¿ñíýãòээс ¿ç. Õýðýâ áýëýí áàéâàë ¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã íýãä¿ãýýð ñîíãîëòûí ýì óóëãà. Ýíý ýìèéã óóëãàõàä õÿëáàð, ¿íý õÿìä áà ¿ð ä¿í сайтай учраас ýäãýýðèéã ñîíãîäîã. ¯¿ñãýã÷èéí ýñðýã íýãä¿ãýýð ñîíãîëòûí ýì áýëýí áàéõã¿é, ýñâýë õ¿¿õäèéí ºâ÷èí ¿¿ñãýã÷èä ¿éë÷ëýõã¿é çºâõºí òèéì ¿åä ë õî¸ðäóãààð ñîíãîëòûí ýì õýðýãëýíý. Çàðèì õ¿¿õýä õýä õýäýí õàâñàðñàí ºâ÷òýé áàéäàã òóë òýä íàðò ¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã ýìèéí ýì÷èëãýý øààðäëàãàòàé. Áîëîìæòîé áîë õ¿¿õäèéí á¿õ ºâ÷íèéã ýì÷èëæ ÷àäàõ ¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã íýã ýì ñîíãî. * Çàðèìäàà õýä õýäýí ºâ÷íèéã ¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã íýã ýìýýð ýì÷èëæ

áîëíî.


- 103 -

Æèøýýëáýë, ÓÓØÃÈÍÛ ÕÀÒÃÀËÃÀÀ áà ×ÈÕÍÈÉ ÖÎ×ÌÎÃ ÕÀËÄÂÀÐÒÀÉ õ¿¿õäèéã ¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã ãàíö ýìýýð ýì÷èëæ áîëíî. Öóñàí ñóóëãàëò áîëîí ÷èõíèé öî÷ìîã õàëäâàðòàé õ¿¿õäèéã êîòðèìîêñàçîëîîð ýì÷èëæ áîëíî. ¯¿ñãýã÷èéí ýñðýã èæèë ýì øààðäëàãàòàé 2 áà ò¿¿íýýñ îëîí õàâñàðñàí ºâ÷òýé õ¿¿õäèéã ýì÷ëýõýä òýð ¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã ýìèéí òóíã íýìýõã¿é áà ºãºõ õóãàöààã óðòàñãàõã¿é. * ªâ÷íèéã ýì÷ëýõýä çàðèìäàà îëîí ¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã ýì õýðýãëýõ

¸ñòîé áîëäîã. Æèøýýëáýë, ÓÓØÃÈÍÛ ÕÀÒÃÀËÃÀÀÃ ýì÷ëýõýä õýðýãëýäýã ¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã ýì ÖÓÑÀÍ ÑÓÓËÃÀËÒÛÍ ýñðýã ¿ð ä¿íã¿é áàéæ áîëíî. Èéì òîõèîëäîëä ÖÓÑÀÍ ÑÓÓËÃÀËÒ áà ÓÓØÃÈÍÛ ÕÀÒÃÀËÃÀÀÃ ¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã õî¸ð ýìýýð ýì÷ëýõ õýðýãòýé áîëíî.

Õ¿ñíýãòýíä (109-ð òàë) õ¿¿õäýä ºãºõ ¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã ýìèéí çºâ òóí áà ¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã ýì ºãºõ õóâààðèéã çààñàí áàéíà. Òýð õóâààðü ¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã ýì ºãºõäºº ºäºðò õýäýí óäàà áà õýäýí ºäºð

¯¿сгэгчийн эсрэг тохирох эм уулга

- УУШГИНЫ ХАТГАЛГАА, ЧИХНИЙ ХАЛДВАР БУЮУ МАШ Х¯НД ЄВЧИНД: ¯¯СГЭГЧИЙН ЭСРЭГ НЭГД¯ГЭЭР СОНГОЛТЫН ЭМ: КОТРИМОКСАЗОЛ

ХОЁРДУГААР СОНГОЛТЫН ЭМ: АМОКСИЦИЛЛИН

КОТРИМОКСАЗОЛ (триметоприм + сульфаметоксазол)

ªдºрт 2 удаа 5 хоног ºг

АМОКСИЦИЛЛИН ªдºрт 3 удаа 5

хоног ºг


НАСАНД Х¯РЭГЧДИЙН ШАХМАЛ

80 мг триметоприм + 400 мг

сульфаметоксазол

Х¯¯ХДИЙН ШАХМАЛ

20 мг триметоприм+100 мг

сульфаметоксазол

СИРОП

40 мг триметоприм+200 мг

сульфаметоксазол5 мл-т

ШАХ- МАЛ

250 мг

СИРОП

5 мл-т 125 мг

2 сараас 12 сар х¿ртэл (4-<10 кг) 1/2 2 5.0 мл 1/2 5 мл

12 сараас 5 нас х¿ртэл (10-19 кг) 1 3 7.5 мл 1 10 мл

- ЦУСАН СУУЛГАЛТАНД: КОТРИМОКСАЗОЛЫГ дээрх тунгаар 5 хоног ºг.

- БУЛЧИН ЗАДРАХ ТАХАЛД: ¯¿сгэгчийн эсрэг эм 3 хоног ºг.

Ү¯СГЭГЧИЙН ЭСРЭГ НЭГД¯ГЭЭР СОНГОЛТЫН ЭМ: ТЕТРАЦИКЛИН буюу КОТРИМОКСАЗОЛ ХОЁРДУГААР СОНГОЛТЫН ЭМ: ЭРИТРОМИЦИН

ТЕТРАЦИКЛИН

ªдºрт 4 удаа 3 хоног ºг

КОТРИМОКСАЗОЛ (триметоприм +

сульфаметоксазол) ªдºрт 2 удаа 3

хоног ºг

ЭРИТРОМИЦИН ªдºрт 4 удаа 3 хоног

ºг

НАС буюу ЖИН ШАХМАЛ 250 мг

ШАХМАЛ 250 мг

2 сараас 4 сар х¿ртэл (4- 6 кг) 1/4

4 сараас 12 сар х¿ртэл (6-<10 кг) 1/2 1/2

12 сараас 5 нас х¿ртэл (10-19 кг) 1

Дээрх тунг хар

1


- 104 -

ºãºõ ¸ñòîéã òàíä õýëæ ºãíº. ¯¿ñãýã÷èéí ýñðýã èõýíõ ýìèéã 5 ºäºð ºãíº. Çºâõºí áóë÷èí çàäðàõ òàõëûã ýì÷ëýõýä 3 ºäºð ¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã ýì ºãíº. ªäºð á¿ð ¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã ýì ºãºõ òîî õýìæýý ÿíç á¿ð (ºäºðò 2, 3 áóþó 4 óäàà). ¯¿ñãýã÷èéí ýñðýã ýìèéí çºâ òóíã òîãòîîõ: * Òàíàé ýìíýëýãò áýëýí áóé øàõìàë áóþó ñèðîïûí òóíã æàãñààñàí

áàãàíûã ¿ç. * Õ¿¿õäèéí íàñ áóþó æèíãèéí ýãíýýã îë. Ýõíèé òóíã çºâ ñîíãîõîä

íàñûã áîäâîë æèí èë¿¿ íàéäâàðòàé. Áàãàíà áà ñîíãîëòûí óóëçâàð çàéä çºâ òóíã áè÷ñýí áàéíà.

Тэмдэглэл: 1 сараас доош насны нярай х¿¿хдэд котримоксазол ºгдºгг¿й. Т¿¿нд амоксициллин буюу бензилпенициллин ºгнº. 21.2 ªНДªР ХАЛУУРАЛТ (> 38,5 С) БУЮУ ЧИХНИЙ ªВДªЛТªНД ПАРАЦЕТАМОЛ ªГ Ïàðàöåòàìîë õàëóóðàëòûã áóóðóóëàõ áà ºâäºëò íàìæààíà. Õýðýâ õ¿¿õäèéí õàëóóí ºíäºð áàéâàë ýìíýëýãò ïàðàöåòàìîëûí íýã òóíã ºã. Õýðýâ õ¿¿õäèéí ÷èõ ºâäºëòòýé áîë ýõýä 1 ºäºð õ¿ðýëöýõ ïàðàöåòàìîë áóþó 4 òóí ºã. ×èõíèé ºâäºëò äàðàãäòàë íýã òóíãààð 6 öàãèéí çàéòàé óóëãàõûã ýõýä õýë. 21.3 А АМИНДЭМ À àìèíäýìèéã óëààíáóðõàíòàé áóþó Õ¯ÍÄ ÒÓÐÀÀËÒÀÉ õ¿¿õäèéí ýì÷èëãýýíä áîëîí À àìèíäýìèéí äóòëààñ ñýðãèéëæ ºãäºã. À àìèíäýì í¿ä áîëîí óóøãè, íàðèéí ãýäýñ, àì áà õîîëîéí ýñèéí äàâõàðãà óëààíáóðõíû âèðóñèéí õàëäâàðûí ýñðýã òýñâýðòýé áàéõàä òóñàëäàã. Ýíý íü ìºí áóñàä õàëäâàðààñ ñýðãèéëýõýä äàðõëàà òîãòîëöîîíä òóñëàõ áîëíî. Ýâýðëýã á¿äãýðýõ íü À àìèíäýìèéí äóòëûí øèíæ áºãººä õýðýâ À àìèíäýì ºãºõã¿é áîë öààø äààìæèð÷ ñîõðîõîä ÷ õ¿ðãýæ áîëíî. Ò¿¿í÷ëýí À àìèíäýìèéã áóñàä ºâ÷íººñ ñýðãèéëýõ çîðèëãîîð ºãäºã. 6 ñàðààñ 5 õ¿ðòýëõ íàñíû á¿õ õ¿¿õäýä 6 ñàð òóòàì íýã òóí À àìèíäýì ºãñíººð ò¿¿íèé äóòëààñ á¿ðýí ñýðãèéëýõ áîëíî.

~ ªндºр Халуунд буюу Чихний ªвдºлтºнд Парацетамол ªг (> 38.5°C)

- ªндºр халуун ба чихний ºвдºлтºнд парацетамол 6 цагаар халуун буурч, ºвдºлт намдтал ºг.

ПАРАЦЕТАМОЛ

НАС буюу ЖИН ШАХМАЛ (100 мг) ШАХМАЛ (500 мг)

2 сараас 3 нас х¿ртэл (4-<14 кг) 1 1/4

3 наснаас 5 нас х¿ртэл (14-19 кг) 1 1/2 1/2


- 105 -

À àìèíäýì êàïñóë õýëáýðýýð áàéãàà. Õ¿¿õäèéí íàñûã õàðãàëçàí òóíã òîãòîîíî.

Óëààíáóðõàíòñàí õ¿¿õäýä 2 òóí ºã. Ýõíèé òóíã õ¿¿õäýä ýìíýëýã äýýð ºãíº. Õî¸ð äàõü òóíã äàðààãèéí ºäºð ãýðò íü óóëãàõààð ýõýä íü ºã.

Õ¿íä òóðààëòàé õ¿¿õäýä 1 òóíã ºãººä ýìíýëýãò õýâò¿¿ë.

À àìèíäýìèéí äóòëààñ ñýðãèéëæ á¿õ õ¿¿õäýä 6 ñàð òóòàì íýã òóíã ºã.

Õýðýâ À àìèíäýìèéí õàíãàëò ìóó áîë À àìèíäýìèéã ñýðãèéëýëòýíä áèø õàðèí óëààíáóðõàí, õ¿íä òóðààëûí ýì÷èëãýýíä ãîëëîí çàðöóóëàõ õýðýãòýé. Õýðýâ õ¿¿õýä êàïñóë çàëãèæ ÷àäàæ áàéâàë á¿õëýýð íü çàëãèñàí ýñýõèéã øàëãà. Õýðýâ á¿õýë êàïñóëûã õ¿¿õýä çàëãèæ ÷àäàõã¿é áóþó çºâõºí õàãàñ êàïñóë óóõ õýðýãòýé áîë êàïñóëûã íýý. Öýâýð áàãàæààð (ìýñ çàñëûí õóòãàíû èð, ñàõëûí õóòãà, ç¿ñýã÷ áóþó õóðö õóòãà çýðýã) òîëãîéã íü îãòëîõ áóþó òàñàë. Õýðýâ À àìèíäýìèéí êàïñóë òîëãîéã¿é áîë êàïñóëûã ç¿¿ãýýð ºðºìäºæ öîîë.

* À àìèíäýìèéí øèíãýí óóñìàëûã õ¿¿õäèéí àìàíä ãîîæóóë.

* Õ¿¿õýä øèíãýíèéã

á¿ãäèéã çàëãèñàí ýñýõèéã õÿíàæ ìýä. Õ¿¿õäýä ãàäàãø íóëèìàõ áîëîìæ áèòãèé îëãî.

Õ¿¿õäýä À àìèíäýì óóëãàõ á¿ðòýý ºãñºí ºäðèéã òýìäýãëýõ íü ìàø ÷óõàë. Õýðýâ òà À àìèíäýìèéí äàâòàí òóíã áîãèíîõîí õóãàöààíû äàðàà ºãâºë òóí èõäýõ àþóëòàé.

~ А Аминдэм ªг - Улаанбурханд 2 тун ºг:

• Эхний тунг ЯАРАЛТАЙ ºг. • Дараагийн тунг гэрт нь маргааш уулгахаар эхэд ºг.

- Х¿нд тураалд 1 тунг ºгººд эмнэлэгт хэвт¿¿л. - С¿¿лийн 6 сар А аминдэм уугааг¿й 6 сар ба т¿¿нээс дээш настай х¿¿хдэд:

• Нэг тунг эмнэлэгт ºг.

НАС А АМИНДЭМИЙН КАПСУЛ

200 000 МЕ 100 000 МЕ 50 000 МЕ

6 сар х¿ртэл 1/2 капсул 1 капсул

6-12 сар х¿ртэл 1/2 капсул 1 капсул 2 капсул

12 сараас 5 нас х¿ртэл 1 капсул 2 капсул 4 капсул


- 106 -

21.4 ТªМРИЙН БЭЛДМЭЛ Ãàðûí àëãà öàéñàí õ¿¿õýä öóñ áàãàäàëòòàé áàéæ áîëíî. Öóñ áàãàäàëòòàé õ¿¿õäýä òºìºð õýðýãòýé. 12 ñàð õ¿ðýýã¿é õ¿¿õäýä ñèðîï ºãíº. Õýðýâ õ¿¿õýä 12 ñàð áà ò¿¿íýýñ äýýø íàñòàé áîë òºìðèéí øàõìàë ºãíº. Õ¿¿õäýä 14 õîíîã óóëãàõààð òºìðèéí áýëäìýë ýõýä ºã. Äàðàà÷èéí 14 õîíîãò ºäºð á¿ð íýã òóí òºìðèéí áýëäìýë ºã ãýäãèéã ýõýä õýë. 14 õîíîãèéí äàðàà äàõèí òºìºð àâàõààð ýðãýæ èðýõèéã ýõýä õýë. Ò¿¿í÷ëýí òºìºð óóæ áàéõàä õ¿¿õäèéí áààñ õàð áîëæ áîëîõûã ýõýä õýë. Òºìðèéí áýëäìýëèéã õ¿¿õýä õ¿ðýõýýðã¿é ãàçàð õàäãàëæ áàéõûã ýõýä çºâëº. Òºìðèéí òóí õýò èõýäâýë ìàø õîðòîé áóþó õ¿¿õýä õ¿íä ºâ÷èëæ áîëíî. 21.5 Д АМИНДЭМ Ä àìèíäýìèéã ðàõèò ºâ÷íèéã ýì÷ëýõýä áóþó ðàõèòààñ ñýðãèéëýõ çîðèëãîîð õ¿¿õäýä ºãíº. Ä àìèíäýì ÿñíû ýðäýñæèëò (êàëüöèôèêàöè)-ä îðîëöäîã. Ä àìèíäýì äóòàãäñàíààñ ¿¿ñäýã ðàõèò ºâ÷èí íü áóñàä ºâ÷èíòýé õàâñðàõààðàà ÿâöûã íü õ¿íäð¿¿ëæ, ¿õýëä õ¿ðãýõ õàëãààòàé áàéäàã. Ä àìèíäýìèéí 50000 ÌÅ êàïñóëûã 2 õ¿ðòýëõ íàñíû á¿õ õ¿¿õäýä çºâëºæ áàéíà. Ðàõèòòàé õ¿¿õäýä Äàâàà, Ï¿ðýâ ãàðèã á¿ð Ä àìèíäýìèéí íýã òóíã, íèéòäýý 7 óäàà ºãíº. Ä àìèíäýìèéí äóòëààñ ñýðãèéëæ 2 õ¿ðòýëõ íàñíû á¿õ õ¿¿õäýä 6, 7, 8, 9-ð ñàðóóäààñ áóñàä ¿åä ñàð á¿ð íýã òóíã ºãíº. Õ¿¿õýä Ä àìèíäýìèéí êàïñóëûã á¿õëýýð íü çàëãèñàí ýñýõèéã øàëãà. Õ¿¿õäýä Ä àìèíäýì óóëãàõ á¿ðòýý ºãñºí ºäðèéã òýìäýãëýõ íü ìàø ÷óõàë. Õýðýâ òà Ä àìèíäýìèéí äàâòàí òóíã áîãèíîõîí õóãàöààíû äàðàà ºãâºë òóí èõäýõ аюóëòàé.

~ Тºмрийн Бэлдмэл ªг -14 хоногийн турш доорх тунгаар єдєрт нэг удаа ºг.


ФОЛАТЫН ТªМªР ШАХМАЛ

Сульфат тºмºр 200 мг + 250 мкг Фолат

(60 мг энгийн тºмºр)

ТªМРИЙН СИРОП Фумарат тºмºр 5 мл-т 100 мг

(1 мл-т 20 мг энгийн тºмºр)

2-4 сар х¿ртэл (4-<6 кг) 1.00 мл (< 1/4 ц.х)

4-12 сар х¿ртэл (6-<10 кг) 1.25 мл (1/4 ц.х)

12 сараас 3 нас х¿ртэл (10-<14 кг) 1/2 шахмал 2.00 мл (<1/2 ц.х)

3-5 нас х¿ртэл (14-19 кг) 1/2 шахмал 2.5 мл (1/2 ц.х)

~ Д Аминдэмийн Капсул ªг

1 капсулд 50 000 МЕ

~ Эмчилгээний тун: - Даваа, П¿рэв гаригуудад тус б¿р нэг капсулаар нийтдээ 7 удаа ºг.

~ Сэргийлэх тун:

- Сард 1 капсул 2 нас х¿ртэл ºг. 6, 7, 8, 9 д¿гээр саруудад завсарлана.


- 107 -

Б¯ЛЭГ 22 ХЭСЭГ ГАЗРЫН ХАЛДВАРЫГ ЭМЧЛЭХ Хэсэг газрын халдварт ханиалга, хоолойн ºвчин, н¿дний халдвар, амны шархлаа, чихний халдвар, х¿й улайсан буюу идээтэй,арьсны идээт тууралтууд багтана. VI хэсгээс та харилцааны ур чадварын зарчмуудтай танилцах ба хэсэг газрын халдварыг гэртээ эмчлэхийг эхэд заахад суралцана. Хэсэг газрын зарим эмчилгээн¿¿д õýö¿¿ тºвºгтэй байдаг. Н¿д, чих буюу амыг эмчлэхэд х¿¿хд¿¿д голдуу эсэрг¿¿цдэг учраас х¿¿хдийг зºв тэвэрч байх нь нэн чухал. Энэ нь х¿¿хэд эмчилгээг тасалдуулахаас сэргийлнэ. Эмчилгээ эхэлтэл х¿¿хдийг тэр чигт нь яаран тэвэрч барих гэж б¿¿ оролд. 22.1 НЯРАЙ Х¯¯ХДИЙН ЭМЧИЛГЭЭН¯¯Д (1 долоо хоногоос 2 сартай) Нярай х¿¿хдэд гэрээр эмчилж болох гурван янзын хэсэг газрын халдвар байдаг: Х¿й улайсан буюу идээтэй, арьсны идээт тууралтууд, амны гэмтэл. Эдгээр хэсэг газрын халдваруудыг хºх¿¿л ба бага насны х¿¿хдийнхтэй адил генцианвиолетийн хагас сулруулсан уусмалаар эмчилнэ. Хэрэв х¿¿хдийг гэрээр эмчлэх боломжтой бол НЯРАЙ Х¯¯ХЭД х¿снэгтийн НЯРАЙГ ЭМЧИЛ ба ЭХЭД ЗªВЛª хэсэг болон 27-р Б¿лэгт заасны дагуу эхэд гэрээр эмчлэх тухай зааж ºгнº. 22.2 2 САРААС 5 Х¯РТЭЛХ НАСНЫ Х¯¯ХДИЙН ЭМЧИЛГЭЭН¯¯Д Х¯¯ХДИЙГ ЭМЧИЛ х¿снэгтийн ХЭСЭГ ГАЗРЫН ХАЛДВАРЫГ ГЭРТ ЭМЧЛЭХИЙГ ЭХЭД ЗАА хэсгээс эмчилгээний шатлалыг хар. Хэрэв х¿¿хэд эмнэлэгт хэвтэхг¿й бºгººд н¿д, чих, амны гэмтэл, ханиалга, хоолойн ºвчинтэй бол Б¿лэг 27-д заасны дагуу эмчилгээг хийхийг эхэд зºвлº. Энд:

Н¿дний халдварыг тетрациклины н¿дний тосоор эмчлэх Чихийг чихээсээр хуурайшуулах Амны шархлааг генцианвиолетээр эмчлэх Ханиалга дарах, хоолойн ºвдºлт намжаах хорг¿й зººлºн эмээр эмчлэх зааварчилгаа бий.

Õýðýâ õ¿¿õäèéã ýìíýëýãò õýâò¿¿ëýõ áîë í¿äèéã çººëºí öýâýðëý. Äîîä çîâõèéã ýðã¿¿ë. Òåòðàöèêëèíòýé í¿äíèé òîñíû ýõíèé òóíã äîîä àíüñãàíä ò¿ðõ. Òóí íü áàðàãöààëáàë öàãààí áóäààíû ¿ðèéí õýìæýýòýé áàéíà.


- 108 -

Б¯ЛЭГ 23 СУУЛГАЛТАНД ШИНГЭН ИЛ¯¯ ªГªХ БА ¯РГЭЛЖЛ¯¯ЛЭН ХООЛЛО Ñóóëãàëòòàé õ¿¿õäèéã ¿íýëýõ, øèíãýí àëäàëòûã àíãèëàõ áà äàðààõ ýì÷èëãýýíèé òºëºâëºãººíèé íýãèéã ñîíãîõûã òà 8-р б¿лгээс ñóðñàí. ¯¿íä: A Òºëºâëºãºº - Ñóóëãàëòûã Ãýðòýý Ýì÷èë Á Òºëºâëºãºº - Øèíãýí Àëäàëòûã ØÑÄ-ààð Ýì÷èë Â Òºëºâëºãºº - Øèíãýí Èõ Àëäàëòûã ßàðàëòàé Ýì÷èë Ãóðâàí òºëºâëºãºº á¿ãä ñóóëãàëòààñ àëäñàí óñ, äàâñûã íºõºæ øèíãýíýýð õàíãàíà. Õ¿¿õäýä øèíãýí íºõºõ áà øèíãýí àëäàëòààñ ñýðãèéëýõ îíöãîé ñàéí àðãà áîë øèíãýí ñýëáýõ äàâñíû (ØÑÄ) óóñìàë ò¿¿íä ºãºõ þì. Çºâõºí ØÈÍÃÝÍ ÈÕ ÀËÄÑÀÍ ¿åä ë õóðààãóóð ñóäñààð øèíãýí ñýëáýíý. Ихэнх суулгалтыг эмчлэхэд ¿¿сгэгчийн эсрэг эм ¿р д¿нг¿й. Тэр нь тус болох нь цººн ба зарим х¿¿хдийг ºвчл¿¿лнэ. Ү¿сгэгчийн эсрэг эмийн шаардлагаг¿й хэрэглээ зарим эмгэгтºрºгчийн тэсвэртэй байдлыг нэмэгд¿¿лж болно. Т¿¿нээс гадна ¿¿сгэгчийн эсрэг эм ¿нэтэй. ¿р д¿нг¿й эмчилгээнд мºнгº ¿рэгдэнэ. Тэгэхээр ¿¿сгэгчийн эсрэг эм дандаа ºгч болохг¿й. Булчин задрах тахлын б¿сэд шингэн их алдсан суулгалт ба ЦУСАН СУУЛГАËТАД л ¿¿сгэгчийн эсрэг эм ºг. Х¿¿хэд нялхаст суулгалтын эсрэг, бººлжилтийн эсрэг эм хэзээ ч битгий ºг. Тэдгээр нь суулгалт эмчлэхэд тус болох нь ховор бºгººд заримдаа аюултай. Тийм аюултай эм¿¿дэд гэдэсний г¿рвэлзэх хºдºлгººн дарах (кодейн, опийн ханд, diphenoxylate, loperamide гэх зэрэг) эм¿¿д ба бººлжилт дарах (chlorpromazine зэрэг) эм¿¿д орно. Эдгээрийн зарим нь гэдэс саашрах шалтгаан болох хортой буюу х¿¿хдийг ер биш унтаа болгоно. Зарим нь ялангуяа нярай х¿¿хдийн аминд аюултай. Суулгалтын эсрэг бусад эм¿¿д тийм аюулг¿й боловч суулгалт эмчлэхэд ямар ч ¿р д¿нг¿й. Ү¿нд идэвхж¿¿лсэн н¿¿рс, kaolin, attapugite, smectite зэрэг шингээгч эм¿¿д орно. Суулгалтын эсрэг эм¿¿дийг хэрэглэх нь ШУЭ-ний ¿р д¿нг удаашруулах шалтгаан болж болно. 23.1 А ТªЛªВЛªГªª: СУУЛГАЛТЫГ ГЭРТЭЭ ЭМЧИЛ Ýíý õýñýãò ØÈÍÃÝÍ ÀËÄÀËÒÃ¯É ñóóëãàëòòàé õ¿¿õäèéí ýì÷èëãýý áîëîõ À òºëºâëºãººã áè÷ñýí. Ãýðèéí ýì÷èëãýýíèé 3 çàð÷èì íü:

1. ØÈÍÃÝÍ ÈË¯¯ ÓÓËÃÀÕ (õ¿¿õäèéí óóõûí õèðýýð) 2. ¯ÐÃÝËÆË¯¯ËÝÍ ÕÎÎËËÎÕ 3. ÕÝÇÝÝ ÝÐÃÝÆ ßÀÐÀËÒÀÉ ¯Ç¯¯ËÝÕ

À òºëºâëºãºº ýì÷èëãýýíèé ÷óõàë òºëºâëºãºº. Ýð¿¿ë ìýíäèéí àæèëòàíä ¿ç¿¿ëýõýýð èðñýí ñóóëãàëòòàé õ¿¿õýä øèíãýí àëäàëòã¿é áîë À òºëºâëºãººãººð ýì÷ëýãäýíý. Øèíãýí àëäñàí õ¿¿õäýä Á áóþó Â òºëºâëºãººãººð øèíãýí íºõñºíèé äàðàà À òºëºâëºãººíä øèëæ¿¿ëíý. Èéìýýñ ñóóëãàëòòàé Á¯Õ õ¿¿õýä À òºëºâëºãººã õýðýãëýõ áîëîìæòîé.


- 109 -

Ãýðèéí ýì÷èëãýýíèé 3 çàð÷ìûã õ¿¿õäèéí ýõýä çºâëºõ ÿâäàë À òºëºâëºãººíä õàìðàãäàíà. Òýãýõýýð òàíû çààõ, çºâëºõ óð ÷àäâàð À òºëºâëºãººíä ìàø ÷óõàë.

НЭГД¯ГЭЭР ЗАРЧИМ: ШИНГЭН ИЛ¯¯ ªГ

Эхэд хэл: Õ¿¿õäýä óóæ ÷àäàõûí íü õèðýýð øèíãýí ºã. Øèíãýí èë¿¿ óóëãàõ íü ñóóëãàëòààð àëäñàí øèíãýíèéã íºõºæ, øèíãýí àëäàëòààñ ñýðãèéëýõ çîðèëãîòîé þì. Ñóóëãàæ ýõýëìýãö ë àëü áîëîõîîð õóðäàí åðäèéíõººñ íü èë¿¿ øèíãýí óóëãàõ íü øèéäâýðëýõ ýì÷èëãýý þì.

Õºõºº îëîí óäàà, õºõºëò á¿ðèéã óäààí õºõ¿¿ëýõèéã ýõýä õýëæ ìºí ººð øèíãýí¿¿ä ºãºõ ¸ñòîéã òàéëáàðëà. ØÑÄ-íû óóñìàë áîë øèíãýí àëäàëòààñ ñýðãèéëýõ ãýðýýð çºâëºäºã õýäýí øèíãýíèé íýã.

Õýðýâ õ¿¿õýä çºâõºí õºõººð õîîëëîäîã áîë õ¿¿õäèéã åðäèéíõººñ îëîí óäàà õºõ¿¿ëýõ ìàø ÷óõàë. Ìºí ØÑÄ-íû óóñìàë áóþó öýâýð óñ ºã. 4 ñàð õ¿ðýýã¿é õºõíèé õ¿¿õäýä ýõëýýä õºõèéã õºõ¿¿ëæ äàðàà íü ØÑÄ ºãíº.

Õýðýâ õ¿¿õýä íýìýãäýë õîîëîíä îðñîí áóþó òýæýýâýð áîë: * ØÑÄ-íû óóñìàë * Õîîëîíä òóëãóóðëàñàí òýæýýëëýã øèíãýí * Öýâýð óñ çýðãèéí àëü íýãèéã áóþó àëü àëèíààñ íü ºã. Øèíãýí àëäààã¿é õ¿¿õäèéí îëîíõèä ØÑÄ-íû óóñìàë çààâàë ÷ ÷óõàë áèø. Ò¿¿íä øºë, áóäààíû ø¿¿ñ áà õîîðìîã óíäàà çýðýã òýæýýëëýã øèíãýí¿¿ä áà öýâýð óñ èë¿¿ ºã. Òàíàé óëñûí ñóóëãàëò ºâ÷íèé õÿíàëòûí ¿íäýñíèé õºòºëáºðò ãýðýýð õýðýãëýõ òýæýýëëýã îëîí øèíãýíèéã îíöîëñîí áàéæ áîëíî. À òºëºâëºãººíä ýõ ØÑÄ-íû óóñìàë ãýðýýð óóëãàõ ¸ñòîé 2 íºõöëèéã çààñàí.

1. Õ¿¿õýä ýìíýëýãò èðýõäýý Á áóþó Â òºëºâëºãººãººð ýì÷ëýãäñýí. ªºðººð õýëáýë, õ¿¿õäèéí øèíãýí íºõºãäñºí. Ýíý õ¿¿õäýä ØÑÄ-íû óóñìàë äàõèí øèíãýí àëäóóëàõã¿é áàéõàä òóñàëíà.

2. Õýðýâ ñóóëãàëò äîðäâîë òýð õ¿¿õýä ýìíýëýãò ýðãýæ èðæ ÷àäàõààð

áîë, Æèøýýëáýë ãýð íü õîë áàéäàã áóþó ýõ íü îðõèæ áîëîõã¿é àæèë õèéäýã.

ШСД-ыг яаж найруулах ба ºгºхийг зааж, т¿¿нд 2 уут ШСД гэрт нь хэрэгл¿¿лэхээр ºг.

Ýõýä ØÑÄ ºãºõäºº òà ØÑÄ-íû óóñìàë ÿàæ áýëòãýõ áà õ¿¿õäýä ÿàæ óóëãàõûã ò¿¿íä ¿ç¿¿ë. Òýãýýä òàíûã àæèãëàæ áàéõàä ýõ ººðºº ãàðäàí õèéõèéã ò¿¿íýýñ õ¿ñ.


- 110 -

ØÑÄ-íû óóñìàë áýëòãýõ äàðààëàë: * Ñàâàíòàé óñààð ãàðàà óãàà. * Öýâýð ñàâàíä íýã óóò

íóíòàã á¿ãäèéã õèé, ñýíæòýé àÿãà, øàíàãà äîìáî, øèë çýðýã áýëýí áóé ñàâíóóäààñ àøèãëà.

* Íýã ëèòð (óóòòàéã

íàéðóóëàõ çºâ õýìæýý) öýâýð óñ õýìæèæ àâ. Áóöàëãàæ õºðãºñºí óñ ñàéí áîëîâ÷ áîëîëöîîã¿é ¿åä áýëýí áóé óíäíû öýâýð óñ õýðýãëýæ áîëíî.

* ØÑÄ-òàé ñàâ ðóó óñàà

þ¿ë. Íóíòàã á¿ðýí óóñòàë óñàà ñàéí õóòãà.

* Óóñìàëàà àìòàëæ ¿ç.

Òýãñíýýð òà ÿìàð àìòòàéã ìýäíý.

ШСД

1 литрийн сав


- 111 -

ØÑÄ-íû óóñìàëûã ºäºð á¿ð øèíýýð íàéðóóëæ, òàãòàé öýâýð ñàâàíä õàäãàëàõ áà ºäºðòºº õýðýãëýýä ¿ëäñýí óóñìàëûã àñãàíà. Ýõýä ãýðòýý õýðýãëýõ 2 óóò ØÑÄ ºã (1 ëèòðò íàéðóóëàõ 2 óóò áóþó ò¿¿íòýé òýíöýõèéã ºã).

Ердийн уудаг шингэн дээр нь ямар хэмжээний шингэн нэмж ºгºхийг эхэд ¿з¿¿л.

Õ¿¿õýä ºäºð á¿ð óóäàã åðäèéí õýìæýýíèé øèíãýíýý áà èë¿¿ øèíãýí óóõ ¸ñòîéã ýõýä òàéëáàðëà. Ñóóëãàëò á¿ðèéí äàðàà ÿìàð õýìæýýíèé øèíãýí èë¿¿ ºãºõèéã ýõýä ¿ç¿¿ë: 2 íàñ õ¿ðòýë ñóóëãàëò á¿ðèéí äàðàà 50 - 100 ìë 2 íàñíààñ äýýø ñóóëãàëò á¿ðèéí äàðàà 100 - 200 ìë Ýõýä ñóóëãàëò óäàõã¿é çîãñîíî, ØÑÄ-íû óóñìàë ñóóëãàëòûã çîãñîîõã¿é áîëîâ÷ ò¿¿íèé (ØÑÄ-íû óóñìàëûí) à÷ õîëáîãäîë íü õ¿¿õäèéí ñóóëãàëòààð àëäàæ áóé øèíãýí áà äàâñûã íºõºæ õ¿¿õäèéí ºâ÷èí õ¿íäðýõýýñ ñýðãèéëíý ãýäãèéã òàéëáàðëà. Ýõýä äàðààõ ç¿éëèéã õýë: * Õ¿¿õäýä øèíãýíèéã

àÿãàíààñ áàãà áàãààð îî÷óóëæ áàéíãà ºã. Õ¿¿õäýä øèíãýíèéã õàëáàãààð ºã.

* Õýðýâ õ¿¿õýä áººëæâºë

äàõèí øèíãýí ºãºõèéí óðüä 10 ìèíóò õ¿ëýý. Òýãýýä ààæèì, áàãààð ¿ðãýëæë¿¿ëýí ºã.

* Ñóóëãàëò çîãñîõ õ¿ðòýë

øèíãýí èë¿¿ óóëãàæ áàé.

Эхийн хуудас ашиглан эх ойлгосон эсэхийг шалга. Çàðèì ýð¿¿ë ìýíäèéí àæèëòàí ýõýä ãýðò íü ºã÷ ÿâóóëäàã ýõèéí õóóäàñòàé байдаг. Õ¿¿õäýä ÿìàð òºðëèéí øèíãýí áà õîîë ºãºõ çýðýã ÷óõàë ìýäýýëëèéã ýõ ýðãýí ñàíàõàä ýõèéí õóóäàñ òóñ áîëäîã. Ýõ õ¿¿õýääýý ºãºõ ¸ñòîé øèíãýíèé òºðëèéã çààõ Ýõèéí õóóäàñíû “Øèíãýí” ãýñýí í¿äí¿¿ä áóþó òîõèðîõ í¿äýíä (√) òýìäýã òàâü. Äàðààãèéí ¿çëýãýýð çààâðóóä ººð÷ëºãäºæ áîëîõ ó÷ðààñ ýõèéí õóóäñûã áàëûí õàðàíäààãààð òýìäýãëý.


- 112 -

* Õýðýâ òà õ¿¿õäýä ØÑÄ ºãºõ áîë ØÑÄ-íû í¿äèéã òýìäýãëý (√). * Õ¿¿õýä çºâõºí õºõººð õîîëëîäîãã¿é áîë óñ áà áóñàä øèíãýíèé

ººð õî¸ð í¿äèéã (√) òýìäýãëý. Çºâõºí õºõººð õîîëëîäîã õ¿¿õýä õºõºº áàéíãà îëîí óäàà õºõºõ ¸ñòîé áà öýâýð óñ áóþó ØÑÄ-íû óóñìàë óóëãàæ áîëíî. Çºâõºí õºõººðºº õîîëëîäîã õ¿¿õäýä øºë, áóäààíû ø¿¿ñ áóþó õîîðìîã óíäàà çýðýã òýæýýëëýã (õîîëîíä òóëãóóðëàñàí) øèíãýí ºã÷ áîëîõã¿é.

À òºëºâëºãººãººð ØÑÄ óóõ õ¿¿õäèéí ýõèéí õóóäàñíû “Øèíãýí” õýñýãò (√) òýìäýã ÿàæ òàâüñàí æèøýýí¿¿ä äîîð áàéíà. Õýðýâ õ¿¿õýä çºâõºí õºõººðºº õîîëëîäîãã¿é áîë á¿õ 3 í¿ä òýìäýãëýãäýíý.

Õýðýâ õ¿¿õýä çºâõºí õºõººð õîîëëîäîã áîë çºâõºí 2 í¿ä òýìäýãëýãäýíý.

ШИНГЭН (Шингэн ºгснººр амийг аварч болно!) ШИНГЭН (Шингэн ºгснººр амийг аварч болно!) ЯМАР НЭГ ªВЧТЭЙ Х¯¯ХДЭД:

• Хэрэв хºхººр

хооллодог бол олон удаа, сайн хºх¿¿л.

• Шингэн ил¿¿ ºг. ¯¿нд:

шºл, будааны ш¿¿с, тараг, хярам буюу буцалсан ус ºг.

СУУЛГАЛТТАЙ Х¯¯ХДЭД: • Х¿¿хдийг х¿ссэн

хэмжээгээр доорх шингэнийг ºг:

√ Шингэн сэлбэх давсны уусмал

√ Хоолонд

тулгуурласан шингэн: - шºл - будааны ш¿¿с - тараг, хоормог

√ Буцалсан ус • Суулгалт зогсох х¿ртэл

шингэнийг ¿ргэлжл¿лэн ºг.

ЯМАР НЭГ ºВЧТЭЙ Х¯¯ХДЭД:

• Хэрэв хºхººр

хооллодог бол олон удаа, сайн хºх¿¿л.

• Шингэн ил¿¿ ºг.

¯¿нд: шºл, будааны ш¿¿с, тараг, хярам буюу буцалсан ус ºг.

СУУЛГАЛТТАЙ Х¯¯ХДЭД: • Х¿¿хдийг х¿ссэн

хэмжээгээр доорх шингэнийг ºг:

√ Шингэн сэлбэх давсны уусмал

Хоолонд тулгуурласан шингэн:

- шºл - будааны ш¿¿с - тараг, хоормог

√ Буцалсан ус • Суулгалт зогсох

х¿ртэл шингэнийг ¿ргэлжл¿¿лэн ºг.

Ýõèéã ýìíýëãýýñ ÿâàõààñ ºìíº À òºëºâëºãººíèé äàãóó øèíãýí ÿàæ èë¿¿ ºãºõ, ò¿¿íèé îéëãîñîí ýñýõèéã øàëãà. Äîîðõòîé òºñòýé àñóóëòóóä ÀÑÓÓ. ¯¿íä:

* Òà ÿìàð ÿìàð øèíãýí ºãºõ âý? * Òà õ¿¿õýääýý ÿìàð õýìæýýíèé øèíãýí ºãºõ âý? * Òà õ¿¿õýääýý ØÑÄ-íû óóñìàë õýäýí óäàà ºãºõ âý? * ØÑÄ íàéðóóëàõàä ÿìàð õýìæýýíèé óñ õýðýãòýéã ¿ç¿¿ëíý ¿¿? * ØÑÄ-íû óóñìàëûã òà õ¿¿õýääýý ÿàæ óóëãàõ âý? * Õýðýâ õ¿¿õýä áººëæâºë òà ÿàõ âý?

Ýõ õ¿¿õýääýý øèíãýí ºãºõºä ÿìàð áýðõøýýë òîõèîëäîõûã ýõýýñ àñóó. Æèøýýëáýë, õýðýâ ýõ ÷ºëºº çàâ áàéõã¿é ãýæ õýëáýë ººð õýí íýãýíä øèíãýí ºãºõèéã ÿàæ çààõàä íü òóñàë. Õýðýâ òýð ØÑÄ íàéðóóëàõ 1 ëèòðèéí ñàâ áàéõã¿é ãýæ õýëñýí áîë æèæèã ñàâíóóä àøèãëàí 1 ëèòðèéã ÿàæ õýìæèæ áîëîõûã ò¿¿íä ¿ç¿¿ë. Ýñâýë òîì ñàâàíä 1 ëèòðèéã õýìæèæ, òîõèðñîí þìààð (øèëíèé õàðàíäàà) òýìäýã òàâüæ ¿ç¿¿ë.


- 113 -

ХОЁРДУГААР ЗАРЧИМ: ¯РГЭЛЖЛ¯¯ЛЭН ХООЛЛО

29-р б¿лгээс òà õ¿¿õýä õîîëëîõ çºâëºãººíä ñóðàëöàíà. Õýðýâ õ¿¿õäèéí ºâ÷íèéã ÓÆÈÃ ÑÓÓËÃÀËÒ õýìýýí àíãèëñàí áîë òà ºâºðìºö õîîëëîëòûí çàðèì çºâëºìæ¿¿äèéã ýõýä çààõ áîëíî.

ГУРАВДУГААР ЗАРЧИМ: ХЭЗЭЭ ЭРГЭЖ ßÀÐÀËÒÀÉ ¯З¯¯ЛЭХ

ßìàð ÷ ºâ÷òýé õ¿¿õýä ýðãýæ ÿàðàëòàé ¿ç¿¿ëýõ øèíæ¿¿äèéã ýõýä õýë. ¯¿íä:

* Õ¿¿õýä óóõ áóþó õºõºõ ÷àäâàðã¿é áîëîõ * ªâ÷òýí õ¿íä áàéäàëòàé áóþó áèåèéí áàéäàë äîðäîõ * Õàëóóðñàí

¯¿í äýýð ñóóëãàëòòàé õ¿¿õýä ýðãýæ ¿ç¿¿ëýõ øèíæ¿¿äèéã ýõýä ìºí íýìæ õýë. ¯¿íä:

* Öóñàí ñóóëãàëò áóþó áààñààð öóñ ãàðàõ * Óóõäàà ìóóäàõ áóþó óóæ ÷àäàõã¿é áîëîõ

"Óóõäàà ìóóäàõ" øèíæèä "óóõ áóþó õºõºõ ÷àäâàðã¿é" øèíæ áàãòàíà. Ýäãýýð øèíæ¿¿äèéã òóñãàéëàí áè÷äýã áîëîâ÷ ýäãýýð øèíæ ãîëäóó õàâñàð÷ áàéäàã. ¯¿íèéã òà ýõýä õýëýõäýý õýðýâ õ¿¿õýä "óóõ áóþó õºõºíäºº ìóóäâàë" ãýæ õÿëáàð÷ëàí õýëæ áîëíî. Та 30-р б¿лгээс хэзээ эргэж яаралтай ¿з¿¿лэх тухай эхэд зºвлºх талаар дэлгэрэнг¿й уншаарай. 23.2 Б ТªЛªВЛªГªª: ШИНГЭН АЛДАЛТЫГ ШСД-ААР ЭМЧИЛ ØÈÍÃÝÍ ÀËÄÑÀÍ ñóóëãàëòòàé õ¿¿õäèéг ýì÷èëãýýíèé Á òºëºâëºãººãººр эмчилнэ. Б òºëºâëºãººíä ýõíèé 4 öагийн ýì÷èëãýýã ýìíýëýãò õèéõ áàãòàíà. Ýíý 4 öàãèéí òóðø ýõ ØÑÄ-íû çºâëºñºí õýìæýýíèé óóñìàëûã õ¿¿õäýä ààæèì óóëãàíà.

Õ¿íä ºâ÷òýé áà ØÈÍÃÝÍ ÀËÄÑÀÍ õ¿¿õäèéã ýìíýëýãò ÿàðàëòàé õýâò¿¿ëýõ хэрэгтэй. Õ¿¿õäèéã õýâòýõýýð ÿâàõûí óðüä øèíãýí íºõºõèéã õè÷ýýõ õýðýãã¿é. Ýõýä íü ØÑÄ-íû óóñìàë ÿàðàëòàé ºã÷ ýìíýëýã õ¿ðýõ çàìä ò¿¿íä ÿàæ ¿ðãýëæë¿¿ëýí îî÷óóëæ ºãºõèéã ¿ç¿¿ë. Зºвхºн Х¯НД УЖИГ СУУЛГАЛТ ангилалтай х¿¿хдийг эхлээд шингэн алдалтыг эмчилж дараа нь эмнэлэгт х¿ргэнэ.

Хýðýâ õ¿¿õýä ØÈÍÃÝÍ ÀËÄÑÀÍ ба ººð ºâ÷íèé ýì÷èëãýý øààðäëàãàòàé áîë òà ýõëýýä øèíãýí àëäàëòûã ýì÷èëæ ýõëýõ, äàðàà íü áóñàä ýì÷èëãýýã õèéõ ¸ñòîé.

4 öàãèéí äàðàà ¯ÍÝË, ÀÍÃÈË õ¿ñíýãò àøèãëàí õ¿¿õäèéí øèíãýí àëäàëòûã äàõèí ¿íýëæ àíãèë. Õýðýâ øèíãýí àëäàëòûí øèíæ¿¿ä àðèëñàí áàéâàë õ¿¿õäèéã À òºëºâëºãººíä øèëæ¿¿ë. Õýðýâ øèíãýí àëäñàí øèíæ îäîî ÷ õýâýýð áàéâàë õ¿¿õäýä Á òºëºâëºãººã äàâò. Õýðýâ õ¿¿õýä îäîî ØÈÍÃÝÍ ÈÕ ÀËÄÑÀÍ øèíæòýé áàéâàë Â òºëºâëºãººãººð ýì÷èë.


- 114 -

Эхнèй 4 цагт уулгах ШСД-ны хэмжээг тодорхойлох ßìàð õýìæýýíèé ØÑÄ-íû óóñìàë ºãºõèéã òîäîðõîéëîõîä Á òºëºâëºãººíèé õ¿ñíýãòèéã àøèãëà. ªãºõ ØÑÄ-íû çºâëºñºí õýìæýýã îëîõûí òóëä õ¿¿õäèéí æèíãèéí äîîð (ýñâýë æèí ìýäýãäýõã¿é áîë íàñ) õàð. Æèøýýëáýë, 5 êã æèíòýé õ¿¿õäýä ýõíèé 4 öàãò 200-400 ìë ØÑÄ-íû óóñìàë õýðýãòýé.

Õ¿ñíýãòèéí í¿äýíä ëàâëàãàà áîëãîæ àøèãëàõ øèíãýíèé õýìæýýí¿¿äèéã ¿ç¿¿ëñýí. Õ¿¿õäèéí íàñ áóþó æèí, øèíãýí àëäàëòûí çýðýã áà øèíãýí íºõºõ õóãàöààíû ñóóëãàëòûí òîî ýíý á¿ãäýýñ ºãºõ ØÑÄ-íû óóñìàëûí øààðäëàãàòàé õýìæýý õàìààðíà. Õ¿¿õýä ãîëäóó øààðäëàãûíõàà õèðýýð òºäèé ÷èíýý èõ óóõûã õ¿ñäýã. Õýðýâ õ¿¿õýä òîîöîîëñîí õýìæýýíýýñ èõ ýñâýë áàãà óóõûã õ¿ñâýë õ¿ñëýýð íü ºã.

Õ¿¿õäýä øààðäëàãàòàé ØÑÄ-íû óóñìàëûí õýìæýýã (ìë) òîîöîîëîõ ººð àðãûã õ¿ñíýãòèéí äîîð áè÷ñýí. Æèøýýëáýë, 8 êã æèíòýé õ¿¿õäýä:

8 êã õ 75ìë = 600 ìë

ØÑÄ-íû óóñìàë ýõíèé 4 öàãò õýðýãòýé. Ýíý òîî õ¿ñíýãòèéí í¿äýíä áóé òîîíû õýëáýëçýëä òîõèðíî. Ýíý õ¿ñíýãò òàíûã òîîöîîëîõîîñ ÷ºëººëíº.

ØÑÄ-íû óóñìàë ºãºõäºº õ¿¿õäèéí õºõºº õºõäºã õýâèéí áàéäëûã àëäàãäóóëàõ ¸ñã¿é. Ýõ õ¿¿õäýý õ¿ññýí ¿åä õºõ¿¿ëýõ çàâñàðëàãà ãàðãàæ äàðàà íü ØÑÄ-íû óóñìàë äàõèí ºãíº. 6 ñàð õ¿ðýýã¿é òýæýýâýð õ¿¿õäýä ýõ ýõíèé 4 öàãò ØÑÄ-íû óóñìàë äýýð íü 100-200 ìë öýâýð óñ ºãºõ ¸ñòîé. Õºõíèé ñ¿¿ áà óñ õ¿¿õäèéí öóñàíä íàòðè ихсэхээс ñýðãèéëíý.

ШСД-ны уусмал яаж ºгºхийг эхэд ¿з¿¿л. Ýìíýëýãòýý ýõ õ¿¿õýäòýéãýý ñóóõ òîõü òóõòàé áàéðòàé áîë. 4 öàãèéí äîòîð ÿìàð õýìæýýíèé ØÑÄ-íû óóñìàë ºãºõèéã ýõýä õýë. Òàíàé íóòàãò õýðýãëýäýã õýìæýýíèé íýãæèéã ò¿¿íä ¿ç¿¿ë. Õýðýâ õ¿¿õýä 2 íàñ õ¿ðýýã¿é áîë õàëáàãààð ÿàæ ¿ðãýëæë¿¿ëýí óóëãàõûã ò¿¿íä ¿ç¿¿ë. Õýðýâ õ¿¿õýä 2-îîñ äýýø íàñòàé áîë àÿãàíààñ ÿàæ äàõèí äàõèí îî÷óóëæ óóëãàõûã ò¿¿íä ¿ç¿¿ë. Ýõ àíõíû õýäýí áàëãûã àÿãàíààñ õàëáàãààð ºãºõºä íü õàæóóä íü ñóóæ áàé. ßìàð íýã àñóóëò áóé ýñýõèéã ò¿¿íýýñ àñóó.

Õýðýâ õ¿¿õýä áººëæâºë äàõèí ØÑÄ-íû óóñìàë ºãºõèéí ºìíº ýõ 10 ìèíóò õ¿ëýýõ ¸ñòîé. Äàðàà íü èë¿¿ ààæèìõàí ºãíº.

Õ¿¿õäýý õ¿ññýí ¿åä õºõ¿¿ëýõýýð øèíãýíýý ò¿ð çàâñàðëàõûã äýìæ. Õ¿¿õýä õºõºæ äóóñìàãö ØÑÄ-íû óóñìàëàà äàõèí ºã÷ ýõýë. ØÑÄ-íû ýì÷èëãýýíèé ýõíèé 4 öàãèéí äîòîð ýõ õ¿¿õäýä õîîë ºãºõ õýðýãã¿é. Ýõýä õààíà õ¿¿õäèéíõýý æèâõèéã ñîëüæ áîëîõ áóþó áèå çàñàõ ãàçðûã ¿ç¿¿ëíý. Ìºí ýõ ººðèéíõºº áà õ¿¿õäèéí ãàðûã íü õààíà óãààõûã çààæ ºãíº.

Ýõýä áýðõøýýë áàéãàà ýñýõèéã öàã ¿ðãýëæ àñóóæ øàëãà. Õýðýâ õ¿¿õýä ØÑÄ-íû óóñìàëûã ñàéí óóõã¿é áàéâàë ººð àðãààð ºãºõèéã õè÷ýý. Òà äóñààãóóð áóþó


- 115 -

ç¿¿ã¿é òàðèóð àøèãëàæ áîëíî.

Ýõ ýìíýëýã äýýð 4 öàãèéí òóðø ØÑÄ-íû óóñìàë ºã÷ áàéõ ¿åä õ¿¿õäèéã õýðõýí àñàð÷ ýì÷ëýõ òóõàé ò¿¿íä çààõ öàã õàíãàëòòàé èõ áàéíà. Ãýñýí ÷ ýõíèé ýýëæèíä õ¿¿õäèéí àëäñàí øèíãýíèéã íºõºõ õýðýãòýé. Õ¿¿õýä ìýäýãäýõ¿éö ñàéæèðìàãö ýõ àíõààðëàà ñóðàõàä õàíäóóëæ ÷àäíà. Ò¿¿íä ØÑÄ-íû óóñìàë íàéðóóëàõ, ºãºõ áà À òºëºâëºãººíèé òàëààð çàà. Ýõ õ¿¿õýäòýéãýý ñóóæ áàéõàä õýâëýìýë ìýäýýëýë ò¿¿íä ºã÷ óíøóóëàõ ñàéí àðãà áàéäàã. Òýð ìýäýýëëèéã ìºí õàíûí çóðàã, ¿ç¿¿ëýíãýýð áàÿæóóëæ, ýð÷èìæ¿¿ëæ áîëíî.

4 цагийн дараа:

Á òºëºâëºãººð 4 öàã ýì÷èëñíèé äàðàà ¯ÍÝË, ÀÍÃÈË õ¿ñíýãòèéã àøèãëàí õ¿¿õäèéã äàõèí ¿íýëæ, øèíãýí àëäàëòûí çýðãèéã ¿íýë. Ýì÷èëãýýã ¿ðãýëæë¿¿ëýõ òîõèðñîí òºëºâëºãººã ñîíãî. Òýìäýãëýë: Õýðýâ õ¿¿õýä ØÑÄ-íû óóñìàëûã óóõã¿é áóþó áèåèéí áàéäàë äîðäâîë ò¿¿íèéã 4 öàãààñ ºìíº äàõèí ¿íýë.

Õýðýâ õ¿¿õäèéí áèå ñàéæèð÷ ØÈÍÃÝÍ ÀËÄÀËÒÃ¯É áîë À òºëºâëºãººã ñîíãî. ªíãºðñºí 4 öàã äîòîð òà õýðýâ çààãààã¿é áàéñàí áîë ýõýä À òºëºâëºãººã çàà. Ýõèéã ýìíýëãýýñ ÿâàõààñ ºìíº øàëãàõ ñàéí àñóóëò àñóó. Ãýðòýý õ¿¿õäýä øèíãýí èë¿¿ óóëãàõàä ýõýä ÿìàð íýã áýðõøýýë áàéâàë ò¿¿íèéã ÿàæ øèéäýõýä íü òóñàë. Òýìäýãëýë: Õýðýâ õ¿¿õäèéí çîâõè ñýëõýðâýë øèíãýí èõýäñýíèé øèíæ. Ýíý íü àþóëòàé áóþó öóñíû íàòðè èõýäñýí øèíæ áèø, õàðèí õ¿¿õäèéí øèíãýí íºõºãäñºí áà ØÑÄ-íû óóñìàë îäîî èë¿¿äíý ãýñýí ýíãèéí øèíæ. Òýð õ¿¿õäýä öýâýð óñ áóþó õºõíèé ñ¿¿ ºãíº. Õ¿¿õäèéí ñýëõè àðèëìàãö ýõ À òºëºâëºãººíèé äàãóó ØÑÄ-íû óóñìàë ºãºõ ¸ñòîé.

Õýðýâ õ¿¿õýä îäîî áîëòîë ØÈÍÃÝÍ ÀËÄÑÀÍ øèíæòýé áàéâàë äàõèàä Á òºëºâëºãººã ñîíãî. Õ¿¿õäèéã ýìíýëýã äýýð õîîëëîæ ýõýë. Õ¿¿õäýä õîîë, ñ¿¿ áóþó ø¿¿ñ ºã. Õ¿¿õäèéã õîîëëîñíû äàðàà Á òºëºâëºãººíèé 4 öàãèéí ýì÷èëãýýã äàâòàí õèé. 3-4 öàã òóòàì õîîë, ñ¿¿ áà ø¿¿ñ ºã. Õºõ¿¿ë õ¿¿õäèéã ¿ðãýëæë¿¿ëýí äàõèí äàõèí õºõ¿¿ë. Õýðýâ òàíû ýì÷èëãýý äóóñààã¿é áàéõàä ýìíýëãèéí àæèë òàðâàë ýì÷èëãýýã ãýðòýý ¿ðãýëæë¿¿ëýõèéã ýõýä õýë.

Õýðýâ õ¿¿õäèéí áèåèéí áàéäàë äîðäîæ îäîî ØÈÍÃÝÍ ÈÕ ÀËÄÑÀÍ øèíæòýé áàéâàë òà Â òºëºâëºãººãººð ýì÷èëæ ýõëýõ õýðýãòýé.

Хэрэв эх эмчилгээ г¿йцээг¿й байхад явах болбол Çàðèìäàà õ¿¿õäýý Á òºëºâëºãººãººð ýì÷ëýãäýæ áàéõàä, õ¿¿õäèéí øèíãýí íºõºãäººã¿é áàéõàä ýõ ýìíýëãýýñ ÿâàõ áîëäîã. Èéì òîõèîëäîëä òà ÿàõ ¸ñòîé âý ãýâýë: * ØÑÄ-íû óóñìàë ãýðòýý ÿàæ íàéðóóëàõûã ýõýä ¿ç¿¿ëæ ÿâàõààñ íü ºìíº

ýõýýð äàäëàãà õèéëãý. * Ãýðòýý ýì÷èëãýýã 4 öàã ¿ðãýëæë¿¿ëýí õèéõýä ÿìàð õýìæýýíèé ØÑÄ-íû

óóñìàë îðîõûã ò¿¿íä ¿ç¿¿ë. * Øèíãýí íºõºõ ýì÷èëãýýã ã¿éöýä õèéõýä õ¿ðýëöýõ¿éö óóòòàé ØÑÄ ýõýä ºã.


- 116 -

Ò¿¿íýýñ ãàäíà À òºëºâëºãººíä çààñàí ººð 2 óóò íýìæ ºã. * Ãýðèéí ýì÷èëãýýíèé 3 çàð÷ìûã òàéëáàðëà: 1. ØÈÍÃÝÍ ÈË¯¯ ÓÓËÃÀ ßìàð øèíãýí èë¿¿ óóëãàõûã òàéëáàðëà. Ýíý ¿çëýãèéí ¿åä õ¿¿õýä Á òºëºâëºãººãººð ýì÷ëýãäýæ áàéãàà áîëîõîîð ýõ ãýðòýý ØÑÄ ºãºõ ¸ñòîé. Ñóóëãàëò á¿ðèéí äàðàà ÿìàð õýìæýýíèé ØÑÄ-íû óóñìàë ºãºõèéã òàéëáàðëà. 2. ¯ÐÃÝËÆË¯¯ËÝÍ ÕÎÎËËÎ Ñóóëãàëòûí ¿åä áà äàðàà íü ÿàæ ¿ðãýëæë¿¿ëýí õîîëëîõûã ò¿¿íä çààâàðëà. 3. ÕÝÇÝÝ ÝÐÃÝÆ ßÀÐÀËÒÀÉ ¯Ç¯¯ËÝÕ Õ¿¿õäèéã ÿàðàëòàé àâ÷èð÷ ¿ç¿¿ëýõ øèíæ¿¿äèéã ýõýä çàà. 23.3 В ТªЛªВЛªГªª: ШИНГЭН ИХ АЛДАЛТЫГ ЯАРАЛТАЙ ЭМЧИЛ Øèíãýí èõ àëäñàí õ¿¿õäýä óñ áà ýðäñèéã ÿàðàëòàé õóðäàí íºõºõ øààðäëàãàòàé. Ýíý çîðèëãîîð ãîëäóó õóðààãóóð ñóäñààð øèíãýí ñýëáýíý.Øèíãýí íºõºõ ýì÷èëãýýã õóðààãóóð ñóäñààð áóþó õàìàð õîäîîäíû õàéìñóóðààð õèéõèéã çºâõºí ØÈÍÃÝÍ ÈÕ ÀËÄÑÀÍ õ¿¿õäýä ë çºâëºäºã. Øèíãýí èõ àëäñàí õ¿¿õäèéí ýíý ýì÷èëãýý: * Òàíàé ýìíýëýã áóþó îéðîëöîî ýìíýëýãò áýëýí áàéãàà

òºõººðºìæèéí òºðëººñ,

* Òàíû îëæ àâñàí ÷àäâàð, áà * Õ¿¿õýä óóæ ÷àäàõ ýñýõýýñ õàìààðäàã.

Øèíãýí èõ àëäñàí õ¿¿õäèéã Â òºëºâëºãººíèé äàãóó òàíàé ýìíýëýãò ÿàæ ýì÷ëýõèéã ñóðàõàä òà õàâñðàëòàíä òýìäýãëýñýí òàíàé íºõöºë áàéäëûã ñóäëàõ áà óíøèõ õýðýãòýé. 23.4 НЯРАЙ Х¯¯ХДИЙН СУУЛГАЛТЫГ ЭМЧЛЭХ Ñóóëãàëòûã ýì÷ëýõ çààâðûã Õ¯¯ÕÄÈÉÃ ÝÌ×ÈË õ¿ñíýãòýýñ õàð. Òà ñóóëãàëò ºâ÷íèéã ãýðýýð ýì÷ëýõ À òºëºâëºãºº, øèíãýí àëäàëòûã ýì÷ëýõ Á áà Â òºëºâëºãººíèé äàãóó õºõ¿¿ë áîëîí áàãà íàñíû õ¿¿õäèéí ñóóëãàëòûã ýì÷èëæ ñóðñàí. Ãýâ÷ ýäãýýð ýì÷èëãýýã íÿðàé õ¿¿õäýä õýðýãëýõýä çàðèì îíöëîãóóä áàéäàã.

À Òºëºâëºãºº: Ñóóëãàëòûã Ãýðòýý Ýì÷èë

Ñóóëãàëò ºâ÷òýé á¿õ õ¿¿õäèéã øèíãýí àëäàõààñ ñýðãèéëæ øèíãýí èë¿¿ óóëãàæ, ¿ðãýëæë¿¿ëýí õîîëëîõ øààðäëàãàòàé áàéäàã. Íÿðàé õ¿¿õäýä øèíãýí èë¿¿ óóëãàæ, ¿ðãýëæë¿¿ëýí õîîëëîõ õàìãèéí ñàéí àðãà íü àëü áîëîõ îëîí óäàà, óäààí õºõ¿¿ëýõ þì. Íÿðàé õ¿¿õäýä ºã÷ áîëîõ íýìýãäýë øèíãýí¿¿äýä ØÑÄ-íû óóñìàë, öýâýð óñ îðíî. Õýðýâ õ¿¿õýä çºâõºí õºõººð õîîëëîäîã áîë õîîëîíä òóëãóóðëàñàí øèíãýí ºãºõã¿é áàéõ íü ÷óõàë.

Õýðýâ õ¿¿õäýä ãýðò íü ØÑÄ óóëãàõààð ºãñºí áîë ñóóëãàëò á¿ðèéí äàðàà ÿàæ


- 117 -

ØÑÄ-íû óóñìàë óóëãàõûã ýõýä çààæ ¿ç¿¿ë. Ýõëýýä õºõºº õºõ¿¿ëýýä, äàðàà íü ØÑÄ-íû óóñìàë óóëãàíà. Ñóóëãàëò çîãññîíû äàðàà ØÑÄ-íû óóñìàë ºãºõºº çîãñîîõûã ýõýä íü ñàíóóë.

Á Òºëºâëºãºº: Øèíãýí Àëäàëòûã Ýì÷èë

ØÈÍÃÝÍ ÀËÄÀËÒÒÀÉ íÿðàé õ¿¿õäèéã Á òºëºâëºãººíä çààñíû äàãóó ØÑÄ-íû óóñìàëààð ýì÷èëíý. Øèíãýí àëäàëòûã ýì÷ëýõ ýõíèé 4 öàãò õ¿¿õýä õºõºº õºõºõèéã õ¿ñýõýä õºõ¿¿ëæ, ØÑÄ-íû óóñìàë ºãºõèéã ò¿ð çîãñîîõ áà äàðàà íü ¿ðãýëæë¿¿ëýí ºãíº. Õºõººð õîîëëîäîãã¿é íÿðàé õ¿¿õäýä 100-200 ìë öýâýð óñ ýõíèé ¿åä íýìæ ºãíº. 23.5 УЖИГ СУУЛГАЛТЫГ ЭМЧИЛ Óæèã ñóóëãàëòûí ýì÷èëãýý òóñãàé õîîëëîëòûã øààðäàíà.

ÓÆÈÃ ÑÓÓËÃÀËÒ-òàé õ¿¿õäèéí ýõ õ¿¿õäýý õîîëëîõ òàëààð çºâëºãºº àâíà. Óæèã ñóóëãàëòòàé õ¿¿õäèéí õîîëíû çºâëºãººí¿¿ä ÝÕÝÄ ÇªÂËª õ¿ñíýãòýíä áàéíà. Ò¿¿íèéã 29-р б¿лэгò òàéëáàðëàñàí áàéãàà.


- 118 -

Б¯ЛЭГ 24 ДАРХЛААЖУУЛАЛТ Ýíý ñóðàõ áè÷èã òàíûã äàðõëààæóóëàëòàíä àëü õýäèéí ñóðñàí ãýæ ¿çýæ áàéíà. Õýðýâ òà çîõèõ ñýðãèéëýõ òàðèëãààð òóõàéí õóãàöààíä íü õ¿¿õä¿¿äèéã äàðõëààæóóëáàë óëààí áóðõàí, òàðõè íóãàñíû ñàà, ñàõóó, õºõ¿¿ë õàíèàä, òàòðàí áà ñ¿ðüåýãýýñ õ¿¿õäèéã ñýðãèéëæ ÷àäíà. Òà ýìíýëýãòýý ýì÷èëæ áóé õ¿¿õýä á¿ðò äàðõëààæèëòûí áàéäëûã øàëãà. Õýðýâ øààðäëàãàòàé áîë äàðõëààæóóë. 24.1 ДАРХЛААЖУУЛАЛТАНД БЭЛТГЭХ БА ХИЙХ

Äàðõëààæóóëàëòàíä áýëòãýõ áà ñýðãèéëýõ òàðèëãà õèéõ òàëààð äîîðõ çààëòóóäûã äàõèí àíõààð: * Õýðýâ õ¿¿õäèéí áèå ãýðòýý õàðèõààð õàíãàëòòàé ñàéí, ò¿¿íä ÿìàð

íýã ñýðãèéëýõ òàðèëãà øààðäëàãàòàé áàéãàà áîë ýìíýëãýýñ ÿâàõààñ íü ºìíº äàðõëààæóóë.

* Òàðèà á¿ðò àðèóí ç¿¿, òàðèóð àøèãëàâàë ýëýãíèé ¿ðýâñëèéí Â

âèðóñ áà ÄÎÕ äàìæèõààñ ñýðãèéëíý. * Ýìíýëýã äýýð çºâõºí ãàíö õ¿¿õäýä ë äàðõëààæóóëàëò õýðýãòýé

áàéñàí ÷ ñýðãèéëýõ òàðèëãàíû øèëèéã íýýæ ò¿¿íä õýðýãòýé òóíã õèé.

* Äàðõëààæóóëàëòûí óëèðàë á¿ðèéí òºãñãºëä îíãîéëãîñîí øèëòýé

ÁÖÆ áà óëààíáóðõíû ñýðãèéëýõ òàðèëãûã óñòãà. Õýðýâ: - ðåçèíèí áºãëººãººð òàãëàãäñàí,

- äóóñàõ õóãàöàà áîëîîã¿é, áà - ñýðãèéëýõ òàðèëãóóä òîäîðõîé øîøãîòîé, çîõèõ õ¿éòýí

õýìýíä õàäãàëàãäàæ áóé áîë ñààãèéí óóõ ñýðãèéëýõ òàðèëãà (Ñàà) áà ÑÕÕÒ ñýðãèéëýõ òàðèëãûí øèëèéã íýýñýí ÷ ãýñýí õàäãàëæ áîëíî.

Òýð øèëòýé Ñàà áà ÑÕÕÒ-èéí ñýðãèéëýõ òàðèëãûí øèëèéã íü õîîñîðòîë äàðààãèéí äàðõëààæóóëàëòàíä àøèãëàæ áîëíî.

* 14 õîíîãîîñ äýýø íàñòàé íÿðàéä Ñààãèéí ñýðãèéëýõ òàðèëãà (Ñàà1)

íºõºæ ºãºõã¿é. * Á¿õ äàðõëààæèëòûã õ¿¿õäèéí äàðõëààæèëòûí êàðòàíä òýìäýãëý.

Òóí á¿ðèéí õèéñýí ºäðèéã òýìäýãëý. Ìºí òàíàé ýìíýëýãò þó õýðýãëýäãýýñ øàëòãààëàí õ¿¿õäèéí êàðò áóþó äàðõëààæóóëàëòûí á¿ðòãýëä õ¿¿õäèéí äàðõëààæóóëàëòûã òýìäýãëýí õàäãàë.

* Õýðýâ ñóóëãàñàí õ¿¿õäýä Ñààãèéí ñýðãèéëýõ òàðèëãà õýðýãòýé áол

ò¿¿íèéã õ¿¿õäýä õèé. Äàðõëààæóóëàëòûí òýìäýãëýëä òýð òóíã òýìäýãëýõã¿é. 4 äîëîî õîíîîä õ¿¿õäýä Ñààãèéí äàðààãèéí òóí õèéëãýõýýð èðýõ ¸ñòîéã ýõýä õýë.


- 119 -

Õ¿¿õýä äàâòàí òóí àâàõààð ýðãýæ èðýõýä ñóóëãàæ áàéõàä íü íýã

ºãñíèéã áîäîëö. Äàâòàí òóí ºãñºí ºäºð, òóíã äàðõëààæóóëàëòûí êàðò áà ýìíýëãèéíõýý äàðõëààæóóëàëòûí á¿ðòãýëä òýìäýãëý.

24.2 СЭРГИЙЛЭХ ТАРИЛГА ХИЙСЭН ТУХАЙ ЭХЭД ХЭЛ Õ¿¿õäýä íü ºíººäºð ÿìàð ñýðãèéëýõ òàðèëãà õèéñíèéã ýõýä õýë. Ãàð÷ áîëîõ ãàæóó íºëººã ò¿¿íä õýë. Ñýðãèéëýõ òàðèëãà òóñ á¿ðèéí ãàæ íºëººã äîîð òîâ÷ áè÷ñýí. * ÁÖÆ: Ñýðãèéëýõ òàðèëãà õèéñýí ãàçàðò 2 äîëîî õîíîã îð÷ìûí äàðàà

æèæèã óëààí íýâ÷äýñ õàâäàð ¿¿ñ÷ äàðàà íü øàðõëàíà. Òýð øàðõëàà ººðºº ýäãýðýõ áà æèæèã ñîðâè ¿ëäýíý.

Æèæèã øàðõ ¿¿ñýõ áà ò¿¿íèéã íýýëòòýé îðõèõûã ýõýä õýë. Õýðýâ

øààðäëàãàòàé áîë çºâõºí õóóðàé áîîëòîîð ò¿¿íèéã áîî. * Ñàà: Ãàæ íºëººã¿é. * ÑÕÕÒ: ÑÕÕÒ-èéí áîëçîøã¿é ãàæóó íºëºº íü : õàëóóðàëò, òàéâàí áèø

áîëîõ, õºíä¿¿ðëýëò. Ýäãýýð íü ãîëäóó íîöòîé áèø áºãººä òóñãàéëàí ýì÷èëãýý õýðýãã¿é. Ñýðãèéëýõ òàðèëãà ¿éë÷èëæ áóéã õàëóóðàëò ¿ç¿¿ëæ áàéíà.

Õýðýâ õ¿¿õýä èõ õàëóóí áóþó ºâäºëòòýé áîë ïàðàöåòàìîë ºãºõ ¸ñòîéã ýõýä õýë. Ò¿¿íèéã áîîæ áýãíýæ áîëîõã¿é áà åðäèéíõººñ íü ýëáýã õóâöàñ ºìñãºõ õýðýãòýé.

* Óëààíáóðõàí: Õàëóóðàëò áà óëààíáóðõíû õºíãºí òóóðàëò íü óëààí

áóðõíû ñýðãèéëýõ òàðèëãûí áàéæ áîëîõ ãàæ íºëºº. Ñýðãèéëýõ òàðèëãà õèéñíýýñ õîéø äîëîî õîíîãèéí äàðàà õ¿¿õýä 1-3 ºäºð õàëóóð÷ áîëíî. Õàëóóðàëò áîë ñýðãèéëýõ òàðèëãà ¿éë÷èëæ áàéãàà ãýñýí ¿ã.

Õýðýâ ºíäºð õàëóóíòàé áîë ïàðàöåòàìîë ºãºõèéã ýõýä õýë.

Дараагийн сэргийлэх тарилганд хэзээ ирэхийг эхэд хэл.


- 120 -


- 121 -

VI ХЭСЭГ

ОЙЛГОЛЦОХ БА

ЗªВЛªХ


- 122 -


- 123 -

Б¯ЛЭГ 25 ХАРИЛЦААНЫ УР ЧАДВАРЫГ САЙН ЭЗЭМШИХ ªвчтэй х¿¿хдийн эхтэй анхны ¿злэгээс эхлээд сайн харилцаатай байх нь нэн чухал. Эхтэй сайн харилцаí, ойлголцох нь эхийг тайвшруулахаас гадна х¿¿хэд сайн асаргаатай байх бололцоог б¿рд¿¿лдэг. Ýìíýëýã äýýð ýì÷ë¿¿ëæ ýõýëñýí õ¿¿õýä ýì÷èëãýýã ãýðòýý ¿ðãýëæë¿¿ëýí õèéëãýõ õýðýãòýé. Ãýðèéí ýì÷èëãýý çºâ õèéãäýõ ýñýõ íü óã õ¿¿õäèéí ýõòýé õýðõýí ñàéí õàðèëöñàíààñ øàëòãààëíà. Ýì÷èëãýýã ÿàæ õèéõèéã ýõ ìýäýõ õýðýãòýé. Ýíý ýì÷èëãýý èõ ÷óõàë ãýäãèéã ýõ ìºí îéëãîõ õýðýãòýé. Ýõýä ãýðèéí ýì÷èëãýýã çààæ ñóðãàõàä ñàéí õàðèëöàà íýí ÷óõàë. * Ýõ õ¿¿õäèéíõýý òºëºº þó õèéñíèéã ìýäýõèéí òóëä Añóó. * Ýõèéí õèéñýí ñàéí ¿éë á¿õíèéã Ìàãò. * Õ¿¿õäýý ãýðòýý ÿàæ ýì÷ëýõèéã ýõýä Çºâëº. * Ýõ îéëãîñîí ýñýõèéã Øàëãà.

}Ýäãýýð óð ÷àäâàðóóäûã äîîð òîäîðõîéëñîí.

ЭХЭЭС Х¯¯ÕДИЙН ЗОВИУР БОЛОН Х¯¯ХДИЙНХЭЭ ТªЛªª ЮУ ХИЙСНИЙГ АСУУ, СОНС

Та 5-р б¿лгээс х¿¿хдийн ºвчнийг ¿нэлэх асуултанд суралцсан. Одоо та эхээс х¿¿хдийн зовиур болон эх х¿¿хдийнхээ тºлºº юу хийснийг анхааралтай сонс. Ингэснээр та х¿¿хдийн эх юуг сайн хийсэн ба юуг ººрчлºх хэрэгтэй вэ гэдгийг мэдэх болно.

ЭХИЙН ХИЙСЭН САЙН ¯ЙЛ Б¯ХНИЙГ МАГТ Эхийн х¿¿хдийнхээ тºлºº хийсэн тустай з¿йлийг, жишээлбэл хºхººр хооллохыг магт. Гэхдээ энэ магтаал нь ¿нэн бодитой байх ёстой бºгººд зºвхºн х¿¿хдэд тус болсон ¿йлдлийг магтан сайшаах хэрэгтэй.

Х¯¯ХДЭЭ ГЭРТЭЭ ХЭРХЭН ЭМЧЛЭХИЙГ ЭХЭД ЗªВЛª Та тухайн нºхцºлд шаардлагатай з¿йлийг эхэд зºвлº. Т¿¿нд ойлгомжтой хэлээр ярь. Хэрэв бололцоотой бол тайлбарлахдаа зураг буюу бодит юмыг ашигла. Жишээлбэл, аяга болон саванд байгаа шингэний хэмжээг бодитоор ¿з¿¿л. Эхийн хийж болзошг¿й буруу ¿йлдлийн сºрºг ¿р дагаварыг тайлбарла. Гэхдээ энэ нь маш ойлгомтой байх ёстой. Т¿¿нээс гадна эхийг эвг¿й байдалд оруулахг¿й байхад анхаарах хэрэгтэй. Яагаад энэ ¿йлдэл сºрºг нºлººтэй байж болзошг¿йг тодорхой тайлбарла. Çàðèì çºâëºãºº ýíãèéí áàéíà. Æèøýý íü, 2 ºäðèéí äàðàà õ¿¿õäýý äàâòàí ¿çëýãò àâ÷ðàõûã ë ýõýä õýëýõ õýðýãòýé áàéæ áîëíî. Çàðèì ¿åä òîäîðõîé íýã þì õèéõ


- 124 -

çààâàð÷èëãàà òà ýõýä ºã. Àëèâàà ¿éëäëèéã õýðõýí ã¿éöýòãýõèéã ýõýä çààõàä õýäýí äàðààëàë õýðýãòýé. Òà ººðºº áè÷èæ, õîîë õèéæ áóþó òóñãàé óð ÷àäâàð øààðäàãäàõ àëèâàà àæëûã õèéõäýý õýðõýí ÿàæ ñóðñàí òóõàéãàà áîä. Ýõëýýä òàíä çààâàð ºãñºí áàéæ ìàãàäã¿é. Äàðàà íü òà ººð õ¿í õèéæ áàéãààã àæèãëàñàí, ýöýñò íü òà ººðºº ãàðäàí õèéõýýð îðîëäñîí, òýãýýä õèéæ ÷àääàã áîлñîí áàéæ áîëîõ þì Õ¿¿õäèéã ÿàæ ýì÷ëýõèéã ýõýä çààõäàà òà ñóðãàëòûí ¿íäñýí 3 äàðààëëûã áàðèìòàëíà:

1. Ìýäýýëýë ºãºõ. 2. Æèøýý ¿ç¿¿ëýõ. 3. Äàäëàãà õèéëãýõ.

ÌÝÄÝÝËÝË ªÃªÕ: Òóõàéí ¿éëäëèéã õýðõýí ã¿éöýòãýõèéã ýõýä òàéëáàðëàíà. Æèøýý íü: * í¿äíèé òîñ õýðýãëýõ, * ØÑÄ-íû óóñìàë áýëòãýõ, áóþó * õîîëîéí ºâäºëò íàìæààõ çýðãèéã ÿàæ õèéõèéã òàéëáàðëàíà. ÆÈØÝÝ ¯Ç¯¯ËÝÕ: Òóõàéí ¿éëäëýý ÿàæ ã¿éöýòãýõèéã ýõýä ¿ç¿¿ë. Æèøýý íü: * í¿äíèé òîñûã ò¿ðõýõýä õ¿¿õäèéã ÿàæ òýâðýõèéã, * óóòòàé ØÑÄ-ûã çºâ õýìæýýòýé óñàíä ÿàæ íàéðóóëàõ, áóþó * ýõ ãýðòýý õèéæ áîëîõ õîîëîéí ºâäºëò íàìæààõ õîðã¿é çººëºí ýìèéã

¿ç¿¿ëíý. ÝÕÝÝÐ ÕÈÉËÃÝÆ ÄÀÄËÀÃÀÆÓÓËÀÕ: Òàíûã õàðæ áàéõàä õèéæ ¿ç¿¿ëýõèéã ýõýä õýë. Æèøýý íü: * õ¿¿õäèéíõýý í¿äýíä òîñ ò¿ðõýõ, * ØÑÄ-íû óóñìàë íàéðóóëàõ, áóþó * õîîëîéí ºâ÷èí íàìæààõ õîðã¿é çººëºí ýìèéã ýõ ÿàæ áýëòãýõýý

òàéëáàðëàæ ÿðèõ çýðãýýð ¿ç¿¿ëíý.

Ýõ ãýðòýý òóõàéí ¿éëäëèéã ÿàæ áèåë¿¿ëýõèéã òàéëáàðëàæ ÿðèõ íü õàíãàëòòàé áàéæ áîëíî.


- 125 -

Äàäëàãà õèéõ áîëîìæ ýõýä îëãîõ íü ò¿¿íä çààæ ñóðãàõ õàìãèéí ÷óõàë õýñýã. Õýðýâ òàíûã àæèãëàæ áàéõàä ýõ ººðºº õèéâýë ýõ þó îéëãîñîí, þó íü ò¿¿íä õ¿íäðýëòýé áàéãààã òà ìýäýæ àâíà. Òýãýýä èë¿¿ ñàéí õèéæ ñóðàõàä íü ò¿¿íä òóñëàíà. Òýð ýõ ñîíññîí þìàà áîäâîë ãàðäàæ õèéñýí ç¿éëýý ýðãýí ñàíàõ íü èë¿¿ ìàãàäëàëòàé. ÝÕÝÄ ÇÀÀÆ ÑÓÐÃÀÕÄÀÀ: * Ò¿¿íä îéëãîìæòîé ¿ãýýð ÿðü. * ØÑÄ-íû óóñìàë íàéðóóëàõ õýíèéä ÷ áàéäàã ò¿ãýýìýë ñàâ ñóóëãà ãýõ

çýðýã çààæ áóé ç¿éëäýý òýäýíä òàíèë þìñûã àøèãëàõ. * Ýõèéã äàäëàãà õèéõýä ýðãýõ õîëáîîòîé àæèëëàõ. Ñàéí õèéñýí áà

çºâ õèéñýí ç¿éë¿¿äèéã íü ìàãò. Õýðýâ øààðäëàãàòàé áîë äàäëàãà äàõèí õèéõ áîëîìæ îëãî.

* Ýõ àñóóëò àñóóõûã äýìæ. Á¿õ àñóóëòàíä íü õàðèóë.

ЭХ ОЙЛГОСОН ЭСЭХИЙГ ШАЛГА Õ¿¿õäýý ÿàæ ýì÷ëýõèéã ýõýä çààñíû äàðàà ãýðèéí ýì÷èëãýýã ýõ ÿàæ çºâ õèéõèéã îéëãîñîí ýñýõèéã òà ìýäýõèéí òóëä ýõ þó ñóðñíûã øàëãàõ àñóóëò àñóóíà. Õàðèëöààíû óð ÷àäâàðûí íýã ÷óõàë ç¿éë íü øàëãàõ ñàéí àñóóëò ÿàæ àñóóõûã ìýäýõ ÿâäàë. Øàëãàõ àñóóëò "òèéì" áóþó "¿ã¿é" ãýäãýýñ äýëãýðýíã¿é õàðèóëàãäàõààð áàéõ ¸ñòîé. Øàëãàõ ñàéí àñóóëò íü ýõ ýì÷èëãýýã ÿàãààä, ÿàæ áóþó õýçýý õèéõèéã õàðèóëàõûã øààðäñàí áàéäàã. Òàíû çààñàí ç¿éëèéã ýõ ñóðñàí áà îéëãîñîí ýñýõèéã ò¿¿íèé õàðèóëòààñ òà ìýäýæ áîëíî. Õýðýâ òýð çºâ õàðèóëæ ÷àäàõã¿é áîë èë¿¿ ìýäýýëýë ºãºõ áóþó çààâðàà òîäðóóëàõ õýðýãòýé.

Æèøýýëáýë, Òà ¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã ýì ÿàæ ºãºõèéã ýõýä çààñàí. Äàðàà íü òà: "Õ¿¿õäýä ýìèéã íü ÿàæ ºãºõèéã òà ìýäýæ áàéíà óó?" ãýæ àñóó. Òýð ýõ îéëãîñîí ÷, îéëãîîã¿é ÷ "òèéì" ãýæ õàðèóëæ ìàãàäã¿é. Òýð îéëãîîã¿é ãýæ õýëýõýýñýý è÷èæ áàéæ áîëíî. Ãýâ÷ òà øàëãàõ õýäýí ñàéí àñóóëò àñóóæ áîëíî. Òóõàéëáàë:

Õ¿¿õäèéíõýý ýìèéã òà

õýäèéä ºãºõ âý?

Áè ò¿¿íä äàðààãèéí 5 ºäºðò ºãëºº,

îðîé ºãíº


- 126 -

"Òà õ¿¿õäýä ýìèéã íü õýçýý ºãºõ âý?" "Òà íýã óäààä õýäýí øèðõýã øàõìàë ºãºõ âý?" "Ýíý øàõìàëûã òà õýäýí ºäºð ºãºõ âý?" Ãýõ ìýò.

Òà ýõýä õýëñýí çààâðóóäàà äàâòàæ õýëýõèéã õ¿ñýæ áîëíî. Øàëãàõ ñàéí àñóóëò àñóóõ íü õ¿¿õäýý ýõ ÿàæ ýì÷ëýõèéã îéëãîñîí áà ýðãýí ñàíàíà ãýäýãò èòãýõýä òàíä òóñ áîëíî. Äîîðõ àñóóëòóóä ýõèéí îéëãîëòûã øàëãàíà. "Øàëãàõ ñàéí àñóóëòóóä" òýð õ¿¿õäýý ÿàæ ýì÷ëýõèéã òîäîðõîéëîõûã ýõýýñ øààðääàã. Òýð íü ÿàãààä, ÿìàð, ÿàæ, õýçýý, õýäýí óäàà áà ÿìàð õýìæýýãýýð çýðýã àñóóõ ¿ã¿¿äòýé áàéíà. "ßäìàã àñóóëòóóä" "òèéì" áóþó "¿ã¿é" ãýæ õàðèóëàãäàõ áà ýõ ÷óõàì õèð çýðýã ìýäýæ áóéã ¿ç¿¿ëæ ÷àäàõã¿é. ØÀËÃÀÕ ÑÀÉÍ ÀÑÓÓËÒÓÓÄ

ßÄÌÀÃ ÀÑÓÓËÒÓÓÄ

ØÑÄ-íû óóñìàëûã òà ÿàæ áýëòãýõ âý? Òà õ¿¿õäýý õèð îëîí óäàà õºõ¿¿ëýõ âý? Òîñûã òà í¿äíèé àëü õýñýãò ò¿ðõýõ âý? Ñóóëãàëò á¿ðèéí äàðàà òà ÿìàð õýìæýýíèé íýìýãäýë øèíãýí ºãºõ âý? Ãàðàà óãààõ íü ÿàãààä ÷óõàë âý?

ØÑÄ-íû óóñìàëûã ÿàæ íàéðóóëàõûã òà ñàíàæ áàéíà óó? Òà õ¿¿õäýý õºõººð õîîëëîõ ¸ñòîé þó? Óðüä íü òà õ¿¿õäýäýý í¿äíèé òîñ õýðýãëýæ áàéñàí óó? ßàæ øèíãýí èë¿¿ ºãºõèéã òà ìýäýæ áàéíà óó? Ãàðàà óãààæ áàéõàà òà ñàíàæ áàéíà óó?

Àñóóëò àñóóñíû äàðàà òà ò¿ð õ¿ëýý. Ýõýä áîäîæ õàðèóëàõ áîëîìæ îëãî. Àñóóëòàà ººðºº áèòãèé õàðèóë. Äàðààãèéí àñóóëòûã ÿàðàí àñóóõ õýðýãã¿é. Øàëãàõ àñóóëò àñóóõàä òýâ÷ýýð øààðäàíà. Ýõ õàðèóëòûã ìýäýæ áóé áîëîâ÷ òýð óäààí ÿðüäàã áàéæ áîëíî. Ò¿¿íèé õàðèóëàõûã ¿íýõýýð øààðäàæ áàéãààä òýð ãàéõàæ áàéæ áîëíî. Òýð áóðóó õàðèóë÷èõ áàéõ ãýæ àéæ áàéæ áîëíî. Òýð íýð õ¿íäòýé õ¿íòýé ÿðèõäàà àéæ, è÷èíã¿éð÷ áàéæ áîëíî. Ò¿¿íèé õàðèóëòûã õ¿ëýý. Ò¿¿íèéã çîðèãæóóë. Õýðýâ ýõ áóðóó õàðèóëàõ áóþó ñàíàõã¿é áàéíà ãýæ õýëáýë ò¿¿íèéã ýâã¿é áàéäàëä îðóóëàõã¿éí òóëä áîëãîîìæòîé áàé. Ýì÷èëãýý õèéõèéã ò¿¿íä äàõèí çàà. Ò¿¿íèéã áàòòàé îéëãîëòòîé áîëãîõûí òóëä èë¿¿ èõ ìýäýýëýë, æèøýý ºã÷ äàäëàãà õèéëãý. Òýãýýä ò¿¿íýýñ øàëãàõ ñàéí àñóóëò äàõèí àñóó. Ýõ îéëãîñîí áîëîâ÷ òàíû çààñíààð õèéæ ÷àäàõã¿é ãýæ õàðèóëæ áîëíî. Òýð ýñðýã ñàíàëòàé þìóó, ò¿¿íä õ¿íäðýëòýé áàéæ áîëíî. Öàã çàâ ìóó áóþó ýì÷èëãýý õèéõ íººö áîëîìæã¿é çýðýã íü íèéòëýã áýðõøýýë þì. ªâ÷òýé õ¿¿õäèéã òàðèõûí îðîíä ýì óóëãàõ áóþó ýì óóëãàõûí îðîíä ãýðèéí õîðã¿é çººëºí ýì÷èëãýý õèéõýä òýð ýõ äóðã¿éöýæ áàéæ áîëíî.


- 127 -

Ò¿¿íä áýðõøýýëýý øèéäâýðëýõ òóõàé áîäîõîä íü òóñàë, äóðã¿éöýæ áàéãàà áîë ÿòãà. Æèøýý íü: Õýðýâ òà:

"Òà õ¿¿õäèéíõýý í¿äýíä òîñûã íü õýçýý ò¿ðõýõ âý?" ãýæ àñóóõàä òýð ýõ áè ºäºðæèí ãýðòýý áàéäàãã¿é ãýæ õàðèóëæ áîëíî. Òýð çºâõºí ºãëºº, îðîé õî¸ð ë õ¿¿õäèéí ýì÷èëãýýã õèéæ ÷àäíà ãýæ õýëæ áîëíî. Ò¿¿íýýñ ºäºð íü ãýðò ºíæèõ, ¿äèéí ýì÷èëãýý õèéõ õ¿í (ýìýý, ºâºº, õàìààòàí) áàéãàà ýñýõèéã àñóó. ªäºð ýì÷èëãýýã çºâ õèéõ òàëààð òýð õ¿íäýý ýõ çààæ ñóðãàõ òóõàé ÿðèëö.

Õýðýâ òà:

"ØÑÄ íàéðóóëàõ 1 ëèòð óñ õýìæèõ ÿìàð ñàâ áàéãàà âý? "ãýæ àñóóõàä òýð ýõ ãýðò íü 1 ëèòðèéí ÿìàð ÷ ñàâ áàéõã¿é ãýæ õàðèóëæ áîëíî. Ãýðò íü ÿìàð ñàâíóóä áàéãààã ò¿¿íýýñ àñóó. Òýäíèéä áàéãàà ñàâààð 1 ëèòð óñ ÿàæ õýìæèæ áîëîõûã ò¿¿íä ¿ç¿¿ë. Òýð ñàâàíä 1 ëèòðèéã ÿàæ òýìäýãëýõ áà õýäýí æèæèã ñàâààð 1 ëèòðèéã ÿàæ õýìæèõèéã ò¿¿íä òàéëáàðëàæ ºã.

Õýðýâ òà, "Õ¿¿õäèéíõýý õîîëîéí ºâ÷íèéã òà ãýðòýý ÿàæ íàìæààõ âý?" ãýæ àñóóñàí áîë òýð ýõ òàíû çºâëºñºí ýì÷èëãýýíä äóðã¿é áàéíà ãýæ õàðèóëæ áîëíî. Òýð ò¿¿íèé îðîíä õ¿¿õýääýý òàðèà õèéëãýõ áóþó ýì ºãºõèéã õ¿ñýæ áàéíà. Ýì õýðýãëýñíýýñ õîðã¿é çººëºí ýì÷èëãýý èë¿¿ ÷óõàë áîëîõûã ò¿¿íä èòã¿¿ë. Òîäîðõîé òàéëáàðëà. Ãýðèéíõíèé íýã íü ººðººð ýì÷ëýõèéã õ¿ñ÷ áàéãàà áºãººä ò¿¿íä ýõ õîðã¿é çººëºí ýì÷èëãýýíèé òàëààð òàéëáàðëàõ øààðäëàãàòàé áàéæ áîëíî.

ÝÕ ÎÉËÃÎÑÎÍ ÝÑÝÕÈÉÃ ØÀËÃÀÕÄÀÀ: * ßìàð, ÿàæ, õýäèé õýìæýýòýé, õýäýí óäàà, õýçýý áóþó ÿàãààä ãýäãèéã ýõ

òàéëáàðëàõûã øààðäàõ àñóóëòóóä àñóó. "Òèéì" áóþó "¿ã¿é" ãýæ õàðèóëæ áîëîõ àñóóëò á¿¿ àñóó.

* Ýõýä áîäîæ áàéãààä õàðèóëàõ áîëîìæ îëãî. * Ýõèéí çºâ õàðèóëòóóäûã ìàãò. * Õýðýâ ò¿¿íä øààðäëàãàòàé áàéâàë íýìýãäýë ìýäýýëýë, æèøýý ºãºõ áóþó

äàäëàãà õèéëãý.


- 128 -

Б¯ЛЭГ 26 ГЭРТЭЭ ЭМ УУЛГАХЫГ ЭХЭД ЗААЖ, ЗªВЛª ХҮҮХДИЙГ ЭМЧИЛ х¿ñíýãòýíä ºãºãäñºí óóõ ýì¿¿äèéã ÿíç á¿ðèéí çààëò, òóí áà õóâààðèàð ºãíº. Ãýñýí õýäèé ÷ ýì òóñ á¿ðèéí ºãºõ àðãà àäèëõàí. Ýì óóëãàõûã ýõýä çààõ ¿íäñýí øàòëàëûã ýíý õýñýãò òàíä çààæ ñóðãàíà. Õýðýâ ýìèéã ÿàæ çºâ ºãºõèéã ýõ ñóðâàë õ¿¿õäýý òýð ¸ñîîð ýì÷ëýõ áîëíî. Òà ýõýä ºãºõ ýì òóñ á¿ð äýýð äîîðõ çààâðóóäûã ìºðä.

ТОХИРОХ ЭМИЙГ СОНГОХ БА Х¯¯ХДИЙН НАС БУЮУ ЖИНД ТОХИРОХ ТУНГ ТОДОРХОЙЛОХ

Õ¿¿õäýä ºãºõ ýì áà ò¿¿íèé òóíã òîãòîîõäîî Õ¯¯ÕÄÈÉÃ ÝÌ×ÈË õ¿ñíýãòèéã àøèãëà.

Х¯¯ХДЭД ТУХАЙН ЭМ ªГЧ БУЙ ШАЛТГААНЫГ ЭХЭД ХЭЛЭХДЭЭ: * ßàãààä õ¿¿õäýä ýì óóëãàõààð ºã÷ áóéã, áà * ßìàð ýìãýãèéã ýì÷èëæ áàéãàà òóõàé õýë.

ТУНГ ЯАЖ ХЭМЖИХИЙГ ¯Ç¯¯Ë

Ýìèéí ñàâûã ãàðòàà àâ÷ äóóñàõ õóãàöààã øàëãà. Õóãàöàà äóóññàí ýì õýðýãëýæ áîëîõã¿é. Õ¿¿õäýä øààðäëàãàòàé ýìèéã òîîëæ àâààä ýìèéí ñàâûã òàãëà.

Õýðýâ òà ýõýä øàõìàë ºãñºí áîë: Õ¿¿õäýä ºãºõ íýã òóíãèéí õýìæýýã ýõýä ¿ç¿¿ë. Õýðýâ øààðäëàãàòàé áîë øàõìàëûã ÿàæ õóâààõûã ¿ç¿¿ë. Õýðýâ õ¿¿õäýä ºãºõèéí ºìíº øàõìàëûã íÿöëàõ õýðýãòýé áîë äýýð íü õýäýí äóñàë öýâýð óñ äóñààãààä íýã ìèíóò îð÷èì õ¿ëýý. Òýð óñ øàõìàëûã çººëð¿¿ëæ íóõàõàä õÿëáàð áîëíî. Õýðýâ òà ýõýä ñèðîï ºãñºí áîë:

Íýã òóíä íîãäîõ ýìèéí ìèëëèëèòðèéí òîîã ÿàæ çºâ õýìæèõèéã ýõýä ¿ç¿¿ë.

Öàéíû æèæèã õàëáàãà þì óó ñèðîïûí øèëíèé òàã, õýìæ¿¿ðò õàëáàãà çýðãèéã àøèãëà. Òýãýýä çºâ òóíã õàëáàãààð ÿàæ õýìæèõèéã ò¿¿íä ¿ç¿¿ë. Öàéíû íýã õàëáàãà (ö/õ) îéðîëöîîãîîð 5 ìë-òýé òýíö¿¿ (äîîð ¿ç).

ÌÈËËÈËÈÒÐ (ìë) ÖÀÉÍÛ ÕÀËÁÀÃÀ (ö/õ)

1.25 ìë 2.5 ìë 5.0 ìë 7.5 ìë

10.0 ìë 15 ìë

1/4 ö/õ 1/2 ö/õ 1 ö/õ

1 1/2 ö/õ 2 ö/õ 3 ö/õ

Òàíàé íóòàãò ò¿ãýýìýë õýðýãëýãääýã õàëáàãàíä äýýðõ õýìæýýã òîõèðóóëàí àøèãëà.


- 129 -

Õýðýâ òà ýõýä À àìèíäýìèéí êàïñóë ºãºõ áîë: Íýã òóíãààð ºãºõ õýìæýýã ýõýä ¿ç¿¿ë. Õýðýâ õ¿¿õäýä À àìèíäýìèéí òàë êàïñóë õýðýãòýé áîë (ýñâýë õ¿¿õýä á¿òýí êàïñóëûã çàëãèæ ÷àäàõã¿é áîë) êàïñóëûã ÿàæ íýýõ áà øèíãýíèéã õàãàñ áóþó á¿ãäèéã íü õ¿¿õäèéí àìàí äîòîð ÿàæ ãîîæóóëàõûã ýõýä ¿ç¿¿ë.

ЭХ ТУН ХЭМЖИХ ДАДЛАГА ХИЙХИЙГ АЖИГЛА

Òóíã ººðºº õýìæèæ ¿çýõèéã ýõýýñ õ¿ñ. Õýðýâ ýìèéí òóí øàõìàë õýëáýðýýð, øàõìàëûã õ¿¿õýä çàëãèæ ÷àäàõã¿é áàéâàë øàõìàëûã íÿöëà ãýæ ýõýä õýë. Ò¿¿íèé ÿàæ íÿöëàõûã àæèãëà. Þóã çºâ õèéñíèéã íü ò¿¿íä õýë. Õýðýâ òýð òóíã áóðóó õýìæâýë ÿàæ õýìæèõ áàéñíûã ò¿¿íä äàõèí ¿ç¿¿ë.

ЭМИЙН ЭХНИЙ ТУНГ Х¯¯ХДЭД ªГªХИЙГ ЭХЭЭС Х¯С

Õ¿¿õýä áººëæººä áàéãàà ÷ ãýñýí ýì óóëãàõûã ýõýä òàéëáàðëà. Õ¿¿õäýý 30 õîðîì àæèãëàõûã ýõýä õýë. Õýðýâ õ¿¿õýä 30 õîðîì äîòîð áººëæâºë (áººëæñºíä íü òýð øàõìàë áóþó ñèðîï õàðàãäàæ áîëíî) äàõèí íýã òóí ºã. Õýðýâ øèíãýí àëäñàí õ¿¿õýä áººëæººä áàéâàë õ¿¿õäèéí øèíãýí íºõºãäºõ õ¿ðòýë òýð ýìèéã äàõèí ºãºëã¿é õ¿ëýý.

ЭМИЙÃ ЯАЖ ªГªХ ТУХАЙ САЙН ТАЙЛБАРЛА, ТЭГЭЭД ЭМИЙГ САВЛАЖ, ДЭЭР НЬ ШОШГО НАА

Ýìèéã ÿìàð õýìæýýãýýð, òýð òóíã ºäºðò õýäýí óäàà, õýçýý (ºãëºº ýðò, ¿äýä, îðîé õîîëíû ¿åä, óíòàõûí ºìíº ãýõ çýðãýýð), õýäýí ºäºð õ¿¿õäýä ºãºõèéã ýõýä õýë.

Ýìèéí øîøãî äýýð ìýäýýëëèéã áè÷. Æèøýý íü:

Ýìèéí øîøãî äýýð ìýäýýëýë áè÷èõýä: à. Ýìèéí á¿òýí íýð áà øàõìàë, êàïñóë, áóþó ñèðîïûí ýì÷èëãýýíèé êóðñèéã

ã¿éöýýõ á¿õ òóíã áè÷. á. ªâ÷òºíèé àâàõ ¸ñòîé çºâ òóíã (øàõìàëûí, êàïñóëûí, äóñëûí òîî õýìæýý

áóþó öàéíû õàëáàãàíû 1/2, 1, 1+1/2 ãýõ ìýòýýð) áè÷. Òóíã õýçýý ºãºõèéã (ºãëºº ýðò, ¿äèéí ¿åä, îðîé óíòàõûí ºìíº ã.ì) áè÷.

â. ªäðèéí òóí áà õóâààðèéã, 1/2 øàõìàëààð ºäºðò 2 óäàà 5 ºäºð ãýõ çýðãýýð áè÷.

ÍÝÐ ÝÌ

ªÄªÐ ÕÝÌÆÝÝ

ÒÓÍ


- 130 -

Çààâðûã áè÷èã ¿ñýãòýé õ¿í îéëãîõóéö òîâ òîäîðõîé áè÷. Ýì á¿ðèéã ººðèéí íü øîøãîòîé ñàâàíä (äóãòóé, óóò, øèë, õàéðöàã) öýâýð õàäãàë. Öýâýð ñàâ õýðýãëý. Òà ýìèéã ñàâàëæ øîøãûã áè÷ñýíèé äàðàà ýõýä ºã. Õ¿¿õäýý ÿàæ ýì÷ëýõèéã ýõ îéëãîñîí ãýäýãò èòãýõèéí òóëä øàëãàõ àñóóëò àñóó.

ХЭРЭВ НЭГЭЭС ОЛОН ЭМ ªГВªЛ ЭМ ТУС Б¯РИЙГ ТУСАД НЬ ТООЛЖ, САВАЛЖ ªГ.

Îëîí òºðëèéí ýì çýðýã ãàðãàæ, ñàâëàõ õýðýãã¿é. Øîøãî äýýð çààâðóóäûã áè÷. Øààðäëàãàòàé õýìæýýã òîîöîîë. Øîøãî áè÷ñýí óóòàíä ýìèéã õèé. ªºð ýìèéí ñàâûã îíãîéëãîõûí ºìíº ýíý ýìýý áîîæ äóóñãà. Õ¿¿õýä íýã áèø ºâ÷òýé ó÷ðààñ îëîí òºðëèéí ýì ºãºõ ãýæ áóéãàà ýõýä òàéëáàðëàæ õýë. Ýõýä ýì¿¿äèéã ¿ç¿¿ë. Ýì òóñ á¿ðèéã ÿàæ ºãºõèéã ýõýä òàéëáàðëà. Õýðýâ øààðäëàãàòàé ãýæ ¿çâýë ýì¿¿äèéã ºäºðò òóñ á¿ðýýð íü õýäýí óäàà ºãºõèéã íýãòãýí çóð.

УУХÀÀÐ ªÃÑªÍ Á¯Õ ЭМИЙГ (ШАХМАЛ БУЮУ СИРОП) Õ¯¯ÕÄÈÉÍ БИЕ САЙЖИРСАН Ч ГЭСЭН КУРС ЭМЧИЛГЭЭ ДУУСТАЛ ªГªХ ШААРДЛАГАТАЙГ ТАЙЛБАРЛА

Õ¿¿õäèéí áèå ñàéæèð÷ õàðàãäñàí ÷ ýì÷èëãýýã ¿ðãýëæë¿¿ëýí õèéõèéã ýõýä òàéëáàðëà. ªâ÷íèé øèíæ àðèëñàí ÷ ãýñýí ¿¿ñãýã÷ íÿí àìüäàðñààð áàéõ òóë ýíý íü ìàø ÷óõàë þì.

Á¿õ ýìèéã õ¿¿õýä õ¿ðýõýýðã¿é ãàçàð õàäãàëæ áàéõûã ýõýä çºâëº. Ýìèéã õóëãàíà, øàâüæã¿é, õóóðàé, õàðàíõóé áàéðàíä õàäãàëàõûã ýõýä ìºí õýë.

ЭМНЭЛГЭЭС ЯВАХЫН ªМНª ЭХ ОЙЛГОСОН ЭСЭХИЙГ ШАЛГА

Òà ýõýýñ:

"Íýã óäàà òà ÿìàð õýìæýýãýýð ºãºõ âý?" "¯¿íèéã òà õýçýý ºãºõ âý? Õýäýí ºäºð?" "Ýíý øàõìàëûã òà ÿàæ áýëòãýõ âý?" "Àëü ýìèéã íü òà ºäºðò 3 óäàà ºãºõ âý?" ãýõ çýðýã øàëãàõ àñóóëò àñóó.

Ãýðòýý õ¿¿õýääýý ýì ºãºõºä ýõýä õ¿íäðýëòýé áàéõ øèã òàíä ñàíàãäâàë èë¿¿ èõ ìýäýýëýë, æèøýý ºã÷ äàäëàãà õèéëãý. Õ¿¿õýä ýäãýðýõèéí òóëä çºâ ýì÷ëýãäýõ ¸ñòîé. Çàðèì ýìíýëýãò ýì îëãîã÷ õ¿í ãýæ òóñäàà áàéäàã áà ýì÷èëãýý õèéõèéã ýõýä çààõ, ýõèéí îéëãîëòûã øàëãàõ ¿¿ðýãòýé áàéäàã. Õýðýâ òàíàéä òèéì áîë ººðèéí ñóðñàí óð ÷àäâàðûã òýð ýì îëãîã÷èä çààæ ñóðãà.


- 131 -

Б¯ЛЭГ 27 ХЭСЭГ ГАЗРЫН ХАЛДВАРЫГ ГЭРТЭЭ ЭМЧЛЭХИЙГ ЭХЭД ЗАА Íîìûí ýíý õýñýãò õýñýã ãàçðûí õàëäâàðûã ÿàæ ýì÷ëýõèéã òàíä çààíà. Õýñýã ãàçðûí õàëäâàðò õàíèàëãà, õîîëîéí ºâ÷èí, í¿äíèé õàëäâàð, àìíû øàðõëàà áà ÷èõíèé õàëäâàð áàãòàíà. Ìºí õýñýã ãàçðûí õàëäâàðûã ãýðòýý ýì÷ëýõèéã ýõýä ÿàæ çààõûã òà ñóðíà. Ýõýä çààõäàà:

ßìàð ýì÷èëãýýã, ÿàãààä õèéõ ¸ñòîéã ýõýä òàéëáàðëà.

Äîîð áóé òîõèðñîí í¿äýíä æàãñààñàí ýì÷èëãýýíèé øàòëàëûã òàéëáàðëà.

Ýìíýëýã äýýð ýõ àíõíû ýì÷èëãýýã (õàíèàëãà äàðàõ, õîîëîéí ºâäºëò íàìæààõ õîðã¿é çººëºí ýì÷èëãýýíýýñ áóñàä) õèéæ áàéãààã àæèãëà.

Ýíý ýì÷èëãýýã ãýðòýý õýäýí óäàà õèéõèéã ò¿¿íä õýë.

Õýðýâ ãýðèéí ýì÷èëãýýíä øààðäëàãàòàé áîë òåòðàöèêëèíû í¿äíèé òîñ áóþó

æèæèã øèëòýé ãåíöèàíâèîëåò ýõýä ºã.

Ýìíýëãýýñ ÿâàõààñ íü ºìíº ýõ îéëãîñîí ýñýõèéã øàëãà.

Õýñýã ãàçðûí çàðèì ýì÷èëãýýí¿¿ä õýö¿¿, òºâºãòýé áàéäàã. Í¿ä, ÷èõ áóþó àìûã ýì÷ëýõýä õ¿¿õä¿¿ä ãîëäóó ýñýðã¿¿öäýã ó÷ðààñ õ¿¿õäèéã çºâ òýâýð÷ áàéõ íü íýí ÷óõàë áàéäàã. Ýíý íü õ¿¿õýä ýì÷èëãýýã òàñàëäóóëàõààñ ñýðãèéëíý. Ýíý çóðàãò õ¿¿õäèéã áàðèõ òîõèðîìæòîé áàéðëàëûã ¿ç¿¿ëæýý. Í¿äýíä òîñ õèéõ áóþó àìíû øàðõëààã ýì÷ëýõýä õ¿¿õäèéí òîëãîéã ãýäèéëãýíý. ×èõýíä ÷èõýýñ õèéõýä õ¿¿õäèéí òîëãîéã õàæóó òèéø õàçàéëãàíà.

Ýì÷èëãýý ýõýëòýë õ¿¿õäèéã ÿàðàí òýâýð÷ áàðèõ ãýæ á¿¿ îðîëä.


- 132 -

27.1 Н¯ДНИЙ ХАЛДВАРЫГ ТЕТРАЦИКЛИНЫ Н¯ДНИЙ ТОСООР ЭМЧИЛ Õýðýâ õ¿¿õäèéã ýìíýëýãò õýâò¿¿ëýõ áîë í¿äèéã çººëºí öýâýðëý. Äîîä çîâõèéã ýðã¿¿ë. Òåòðàöèêëèíòýé í¿äíèé òîñíû ýõíèé òóíã äîîä àíüñãàíä ò¿ðõ. Òóí íü áàðàãöààëáàë öàãààí áóäààíû ¿ðèéí õýìæýýòýé áàéíà.

ÒÅÒÐÀÖÈÊËÈÍÛ Í¯ÄÍÈÉ ÒÎÑÍÛ ÆÈÍÕÝÍÝ ÕÝÌÆÝÝ

ÒÓÍÃÈÉÍ ÕÝÌÆÝÝ (öàãààí áóäààíû ¿ðèéí õýìæýýòýé àäèë)

Õýðýâ õ¿¿õýä ýìíýëýãò õýâòýõã¿é áîë òåòðàöèêëèíû í¿äíèé òîñ ò¿ðõýõèéã ýõýä çàà. Ýõýä äàðààõ ìýäýýëýë ºã. Õ¿¿õäèéí í¿ä ãýìòýõýýñ ñýðãèéëæ í¿äèéã õî¸óëàíã íü ýì÷ëýõ ¸ñòîéã ýõýä õýë. Òýð òîñ õ¿¿õäèéí í¿äèéã ÿëèìã¿é õîðñãîíî ãýäãèéã ýõýä ìºí õýë. Ýõýä:

• Í¿äèéã ýì÷ëýõèéí ºìíº áà äàðàà ãàðàà óãàà. • Òåòðàöèêëèíû í¿äíèé òîñûã ò¿ðõýõèéí ºìíº õ¿¿õäèéí í¿äèéã äàðóé

öýâýðëý. • Àæèëáàðûã (í¿ä öýâýðëýõ áà òîñ ò¿ðõýõ) ºãëºº, ¿ä äóíä áà îðîé ºäºðò

3 óäàà äàâò.


- 133 -

Äàðàà íü í¿äèéã ÿàæ ýì÷ëýõèéã ýõýä ¿ç¿¿ë. Ãàðàà óãààñàí ýñýõèéã øàëãà. * Í¿äíèéõýý äîîä çîâõèéã ýðã¿¿ë. Äîîä çîâõèéã çàà. Òýãýýä ýõýä òîñ

ò¿ðõýõ ¸ñòîé ãàçàð ýíý ãýäãèéã çààæ ºã. Òîñíû ñàâûã í¿ä áóþó çîâõèíä õ¿ðãýõã¿é áîëãîîìæòîé õÿíóóð áàéõûã ýõýä õýë.

* Ò¿ðõýõ õ¿ðòýë õýí íýã íü õ¿¿õäèéã áàðüæ áàéíà. * Õ¿¿õäèéí íýã í¿äèéã õºâºíãººð àð÷. Äîîä çîâõèíä íü òîñûã øàõ.

Òîñûã õààíà, ÿìàð õýìæýýãýýð (öàãààí áóäààíû ¿ðèéí õýìæýýòýé) øàõàæ áóéã ýõýä õàðóóë

Õ¿¿õäèéí íºãºº í¿äèéã öýâýðëýõ áà òîñ ò¿ðõýõ äàäëàãà õèéõèéã ýõýýñ õ¿ñ. Òýð õýðõýí õèéæ áóéã àæèãëàæ çºâëºãºº ºã. Ò¿¿íèéã õèéæ äóóñàõàä äàðààõ íýìýëò ìýäýýëëèéã ýõýä ºã.

* Õàëäâàðëàñàí í¿äíèé óëàéëò àðèëàõ õ¿ðòýë õî¸ð í¿äèéã

ýì÷èë. Õýðýâ í¿äíèé íóóõ áàãàñàõ áóþó ºãëºº àíèàñòàé í¿ä íààëäààã¿é áîë õàëäâàðëàñàí í¿ä ñàéæèð÷ áàéíà.

* Í¿äíèé ººð ÿìàð ÷ òîñ, äóñààëãà áóþó áóñàä ýì÷èëãýýã õ¿¿õäèéí

í¿äýíä õèéæ áîëîõã¿é. Òýäãýýð íü õîðòîé áà õ¿¿õäèéí í¿äèéã ãýìòýýæ áîëíî. Í¿äýíä õîðòîé ç¿éë õèéõ íü ñîõðîõ øàëòãààí áîëæ áîëíî.

* 2 ºäðèéí äàðàà í¿ä íóóõòñàí õýâýýð áàéâàë õ¿¿õäèéã ýìíýëýãò

àâ÷èð÷ ¿ç¿¿ë.

Òýãýýä ñàâòàé òîñûã ýõýä ºã÷ ãýðò íü ÿâóóë. Õ¿¿õäýä ýìíýëýãò õýðýãëýñýíòýé èæèë òîñ ºãíº. Ýõèéã ÿâàõûí ºìíº øàëãàõ àñóóëò àñóó. Í¿ä ÿàæ ýì÷ëýõèéã òýð îéëãîñîí ýñýõèéã øàëãà. Æèøýýëáýë,

"Òà íýã ýñâýë õî¸ð í¿äèéã ºäºðò ýì÷ëýõ ¿¿?" "Í¿äýíä õýäèé õýìæýýíèé òîñ õèéõ âý? Íàäàä ¿ç¿¿ëíý ¿¿?" "Í¿äíèé ýì÷èëãýýã õýäýí óäàà õèéõ âý?"

"Òà ãàðàà õýçýý óãààõ âý?" ãýæ àñóó. 27.2 ЧИХИЙГ ЧИХЭЭСЭЭР ХУУРАЙШУУЛ

~ Чихийг Чихээсээр Хуурайшуул ªдºрт 3-аас доошг¿й удаа чихийг хуурайшуул.

•Ус татагч цэвэр хєвєн буюу даавууг нягт хуйлж чихээс хий. •Чихээсийг х¿¿хдийн чихэнд хэсэг байлга. •Чихээсийг нормогц эрг¿¿лж ав. •Чихэнд цэвэр чихээс дахин тавих ба чих хуурайштал эдгээр дарааллаар ¿йлдлийг давт.


- 134 -

×èõèéã ÷èõýýñýýð ÿàæ õóóðàéøóóëàõûã ýõýä çààõäàà íýãä¿ãýýðò õàëäâàðëàñàí ÷èõèéã õóóðàé áàéëãàõ íü ò¿¿íèé ýäãýðýëòýíä ìàø ÷óõàë ãýäãèéã ýõýä õýë. Äàðàà íü õ¿¿õäèéíõýý ÷èõýíä ÷èõýýñ ÿàæ õèéõèéã ò¿¿íä ¿ç¿¿ë. Õ¿¿õäèéí ÷èõýíä ÷èõýýñ õèéæ áàéõäàà òà ýõýä:

* Öýâýð óñ øèíãýýäýã õºâºí

ìàòåðèàë áóþó íÿãò çººëºí öààñàí ýäýýð ÷èõýýñ õèé. ßìàð íýã íààëäàìõàé ýä áóþó õýâðýã öààñàí ýä ÷èõýíä çàäàð÷ áóòðàõ òóë õýðýãëýæ áîëîõã¿é.

* Õ¿¿õäèéí ÷èõýíä ÷èõýýñèéã

íîðòîë íü áàéëãàíà.

* Íîéòîí ÷èõýýñèéã ñóãàëæ àâààä îðîíä íü øèíèéã õèéíý. * ×èõýýñèéã íîðîõã¿é áîëòîë ýäãýýð ¿éëäëèéã äàâò. Òýãýýä

÷èõ õóóðàéøèíà ãýäãèéã õýë.

Ýõèéí äàäëàãà õèéõèéã àæèãëà. Ýðãýõ õîëáîîòîé àæèëëà. Òýð õèéæ äóóñàõàä äàðààõ ìýäýýëëèéã ò¿¿íä ºã.

* ×èõýíä ºäºðò 3 óäàà ÷èõýýñ õèé.

* Ýíý ýì÷èëãýýã ÷èõýíä õèéñýí ÷èõýýñèéã íîðîõã¿é áîëòîë áóþó

÷èõíýýñ áóëàã ãàðàõã¿é áîëòîë îëîí ºäðèéí òóðø õèé. * ×èõýýñ ýì÷èëãýýíèé çàâñàðò ÷èõýíä þó ÷ (òîñ, øèíãýí áóþó áóñàä

áîäèñ) ¿ëäýýæ áîëîõã¿é. Õ¿¿õäèéã óñàíä øóìáóóëàõûã çºâøººðºõã¿é, ÷èõýíä óñ îðóóëæ áîëîõã¿é.


- 135 -

Äàðààõ øàëãàõ àñóóëòóóäûã àñóó. ¯¿íä:

"Ãýðòýý ÷èõýýñ õèéõýä òà ÿìàð ìàòåðèàë àøèãëàõ âý?" "ªäºðò õýäýí óäàà ÷èõèéã ÷èõýýñýýð õóóðàé áîëãîõ âý?" "Òà õ¿¿õäèéíõýý ÷èõýíä ººð þó õèéõ âý?"

Õýðýâ ýõ ÷èõýíä ÷èõýýñ õèéõ õýö¿¿ ãýæ áîäîæ áàéâàë òýð àñóóäëàà øèéäâýðëýõýä íü òóñàë. 27.3 АМНЫ ШАРХЛААГ ГЕНЦИАНВИОЛЕТЭЭР ЭМЧИЛ Àìíû øàðõëààã ýì÷ëýõ, õàëäâàðûã õÿíàõ íü õ¿¿õäèéí õîîë èäýõýä òóñàëíà. Õàãàñ ñóëðóóëñàí (0,25%) генцианвиолетээр àìíû øàðõëàà ýì÷ëýõèéã ýõýä çàà. Ò¿¿íä äàðààõ ìýäýýëëèéã ºã. ¯¿íä:

* Ýõ õ¿¿õäèéíõýý àìíû øàðõëààíä ãåíöèàíâèîëåò ò¿ðõýýä áàéâàë õ¿¿õýä õîîëîíäîî õóðäàí ñàéæèðíà. Õ¿¿õýä õîîë èäýõ íü íýí ÷óõàë.

* Õ¿¿õäèéí àìûã öýâýðëý. Öýâýð çººëºí ýäýýð õóðóóãàà îðîîãîîä

äàâñòàé óñàíä ä¿ðýýä àìûã àð÷.

* Öýâýð çººëºí áóþó õºâºí ýä àøèãëàí àìíû øàðõëààíä ãåíöèàíâèîëåò ò¿ðõ. Ãåíöèàíâèîëåò øàðõ ¿¿ñãýã÷ íÿíã ¿õ¿¿ëæ óñòãàíà. Çººëºí äààâóó áóþó ñàâõûã ãåíöèàíâèîëåòýä áàãà çýðýã ä¿ð. Õ¿¿õäýä ãåíöèàíâèîëåò óóëãàæ áîëîõã¿é.

* Àìíû øàðõëààã ºäºðò 2 óäàà ºãëºº, îðîéä ýì÷èë.

* Àìíû øàðõëààã 5 ºäºð ýì÷ëýýä çîãñîî.

Öýâýð çººëºí äààâóóãààð õóðóóãàà îðîîæ äàâñòàé óñàíä ä¿ð. Õ¿¿õäèéí àìûã öýâýðëýæ ýõëýýä ÿàæ àð÷èõûã ýõýä ¿ç¿¿ë. Õàãàñ ñóëðóóëñàí ãåíöèàíâèîëåòýýð õ¿¿õäèéí àìíû øàðõëààíû õàãàñò íü ò¿ðõ. Ýõýýñ äàäëàãà õèéõèéã õ¿ñ. Õ¿¿õäèéí àìûã öýâýðëýæ àð÷èõ áà ¿ëäñýí øàðõóóäûã ãåíöèàíâèîëåòýýð ò¿ðõýõèéã àæèãëà. Ò¿¿íèé ñàéí õèéñýí áà ñàéæðóóëàõ õýðýãòýé ¿éëäë¿¿äèéã ä¿ãíýæ ÿëãàæ õýë. Õàãàñ ñóëðóóëñàí ãåíöèàíâèîëåòòýé øèëèéã ýõýä ºã÷ ÿâóóë. 2 ºäðèéí äàðàà äàâòàí ¿çëýãò ýðãýæ èðýõèéã ò¿¿íä õýë. Ò¿¿í÷ëýí õýðýâ àìíû øàðõëàà äîðäîõ áóþó õ¿¿õýä óóæ èäýæ ÷àäàõã¿é áîë ýìíýëýãò äàðóé ýðãýæ ¿ç¿¿ëýõ ¸ñòîéã ò¿¿íä õýë. Ýõèéã ÿâàõûí ºìíº øàëãàõ àñóóëòóóä àñóó. Æèøýýëáýë,


- 136 -

"Õ¿¿õäèéí àìûã öýâýðëýõýä òà þó õýðýãëýõ âý?" "Òà ãàðàà õýäèéä óãààõ âý?"

"Õ¿¿õäèéí àìûã õèð îëîí óäàà òà öýâýðëýõ âý?" "Õýäýí ºäðèéí òóðø?" ãýæ àñóó.

Ýì÷èëãýý õèéõýä ÿìàð íýã áýðõøýýë áàéãàà ýñýõèéã ò¿¿íýýñ àñóó. Ò¿¿íèéãýý øèéäýõýä íü ò¿¿íä òóñàë. 27.4 ХАНИАЛГА ДАРАХ, ХООЛОЙН ªÂÄªËÒ НАМЖААХ ХОРГ¯Й ЗªªËªÍ ЭМЭЭР ЭМЧИЛ Õîîëîéí ºâäºëò íàìæààõ áóþó õàíèàëãà äàðàõàä õîðã¿é çººëºí ýì õýðýãëý. Ýäãýýð ýìèéã ãýðòýý áýëòãýæ áîëíî, ýñâýë ýìíýëãýýñ ºãºõ áóþó ýìèéí ñàíãààñ àâ÷ áîëíî. Òýäãýýðèéí õîð àþóëã¿é áàéõ íü ìàø ÷óõàë. Ãýðò áýëòãýñýí ýì¿¿ä ýìèéí ñàíä õóäàëäàæ áàéãààòàé àäèëõàí ¿ð ä¿íòýé. Òàíû Õ¯¯ÕÄÈÉÃ ÝÌ×ÈË õ¿ñíýãòýíä õàíèàëãà áóþó õîîëîé ºâäñºí õ¿¿õäèéã õîðã¿é çººëºí ýìýýð ýì÷ëýõèéã çºâëºñºí áàéãàà. Õýðýâ õ¿¿õýä çºâõºí õºõººðºº õîîëëîäîã áîë ººð óíä áóþó ýì¿¿ä ºãºõã¿é. Çºâõºí õºõºº õºõäºã õ¿¿õäýä õºõíèé ñ¿¿ íü õàìãèéí ñàéí çººëºí ýì þì. Òàíàé íóòàãò õîðòîé ýì¿¿ä õýðýãëýäýã áàéæ ìàãàäã¿é. Õýðýâ òèéì áîë òýäãýýðèéí õàéðöàã äýýð òýìäýãëýñýí áàéãàà. Àòðîïèí, êîäåéí áóþó ò¿¿íèé óëàìæëàëóóä ýñâýë àëêîãîëü çýðýã õîðòîé íàéðëàãà àãóóëñàí ýì¿¿äèéã õýçýý ÷ áèòãèé õýðýãëý. Òýäãýýð íü õ¿¿õäèéã ñóëðóóëæ áîëíî. Òýä ìºí õ¿¿õäèéí õîîëëîëòûã ñààòóóëæ áîëíî. Ìºí ýäãýýð íü õ¿¿õäèéí õàíèàëãàõ ÷àäâàðûã äàðæ öýðýý ãàðãàõûã ñààòóóëæ áîëíî. Äàâñíààñ ººð íàéðëàãàòàé õàìðûí äóñààëãà õýðýãëýæ áîëîõã¿é. Õîðã¿é ýì¿¿äèéã ÿàæ ºãºõèéã ýõýä òàéëáàðëàõàä õ¿¿õäýä ýì ºãºõ äàäëàãà õèéëãýõ øààðäëàãàãã¿é. Ýíý ýì÷èëãýýíèé õóâüä òóíã íàðèéí òîãòîîõ ÷ ÷óõàë áèø.

Ханиалга Намжаах, Хоолойн ªвдºлт Дарах Хорг¿й Зººлºн Эм Хэрэглэ

• Санал болгох хорг¿й зººлºн эмчилгээ: - Зºвхºн хºхººрºº нялхаст хºхний с¿¿ - Аньсны ханд - Аньсны навчны ханд - Зºгийн балтай с¿¿ - Чигатуссин - Читамон

• Хориглох хортой эмчилгээ: - Кодейн агуулсан эм¿¿д - Эфедрин - Гистамины эсрэг бэлдмэл¿¿д (Димедрол) - Антигриппин - Уротропин


- 137 -

27.5 НЯРАЙ Х¯¯ХДИЙН ХЭСЭГ ГАЗРЫН ХАЛДВАРЫГ ЭМЧЛЭХ Ãóðâàí òºðëèéí õýñýã ãàçðûí õàëäâàðûã ýõ ãýðòýý ýì÷èëæ áîëíî. ¯¿íä: õ¿é óëàéñàí áóþó èäýýòýé, àðüñíû èäýýò òóóðàëòóóä, àìíû ãýìòýë. Ýäãýýð õýñýã ãýçðûí õàëäâàðóóäûã õºõ¿¿ë áà áàãà íàñíû õ¿¿õäèéíõòýé àäèë ýì÷èëíý. Àìíû ãýìòëèéí ¿åä ºäºðò 2 óäàà àìûã öýâýðëýæ ãåíöèàíâèîëåòûí õàãàñ ñóëðóóëñàí óóñìàë ò¿ðõýíý.

~Хэсэг Газрын Халдварыг Гэртээ Эмчлэхийг Эхэд Сурга.

~ Ямар эмчилгээ хийх гэж буйг тайлбарла. ~ Эхний эмчилгээг эх эмнэлэг дээр хэрхэн хийхийг ажигла. ~ Эмчилгээг ºдºрт 2 удаа хийхийг эхэд хэл. Хэрэв халдвар х¿ндэрвэл заавал эргэж ирэхийг эхэд зºвлº.

Арьсны Идээт Цэвр¿¿ буюу Х¿йн Халдварыг Эмчлэхэд: Эх хийх ёстой з¿йлс: ~ Гараа угаа ~ Савантай усаар идээ цэвр¿¿г зººлºн угаа ~ Орчныг хуурайшуул ~ Генцианвиолет тºрх ~ Гараа угаа

Амны Гэмтлийг (амны шархлаа буюу цагаан толбо) Эмчлэхэд: Эх хийх ёстой з¿йлс: ~ Гараа угаа ~ Хуруугаа цэвэр зººлºн эдээр ороогоод давстай усанд норгож амыг угаа

~ Аманд хагас сулруулсан генцианвиолет тºрх ~ Гараа угаа

Ýì÷èëãýýã ýõýä òàéëáàðëàæ ¿ç¿¿ë. Äàðàà íü ò¿¿íèé õèéæ áóéã àæèãëàæ øààðäëàãàòàé áîë çºâ ÷èãë¿¿ë. Ýýæ íü 2 õîíîãèéí äàðàà äàâòàí ¿çëýãò áóþó õàëäâàð äààìæèðâàë õ¿¿õäýý ÿàðàëòàé àâ÷ðàõ ¸ñòîé. Ãåíöèàíâèîëåòûã 5 õîíîã õýðýãëýýä çîãñîîõ õýðýãòýé. Ýõýä øàëãàõ àñóóëòóóä òàâüæ ýì÷èëãýýã õîíîãò 2 óäàà õèéõ, õýçýý ýðãýæ ¿ç¿¿ëýõèéã ìýäýæ áàéãàà ýñýõèéã ìàãàäëàíà.

Õýðýâ àðüñíû èäýýò òóóðàëòóóä, ýñâýë õ¿éí õàëäâàðûã ýì÷ëýõ áîë ãåíöèàíâèîëåòûí ñóëðóóëààã¿é (0.5%) óóñìàë õýðýãëýíý.

Õýðýâ àìíû øàðõëààã ýì÷ëýõ áîë ãåíöèàíâèîëåòûí õàãàñ ñóëðóóëñàí (0.25%) óóñìàë õýðýãëýíý.


- 138 -

Б¯ЛЭГ 28 ЭХЭД ХªХªªР ХООЛЛОХ ТУХАЙ ЗªВЛª Та 15-р б¿лэгт нярай х¿¿хдийн хооллолтын бэрхшээл, тураалыг шалгах талаар суралцсан. Хэрэв нярай х¿¿хэд хооллолтын бэрхшээл буюу тураалтай гэсэн ангилалд орсон бол ¿нэлгээний явцад гарсан асуултуудын дагуу зºвºлгºº ºг.

• Õýðýâ ýõ íü õ¿¿õäýý 8-ààñ öººí óäàà õºõ¿¿ëäýã áîë õºõ¿¿ëýëòèéí òîîã íýìýõèéã çºâëº. ªäºð øºíèéí àëü ÷ öàãò, àëü áîëîõ îëîí óäàà, õ¿¿õäèéí õ¿ññýíýýð óäààí õºõ¿¿ë.

• Õýðýâ õ¿¿õäýä ººð õîîë áóþó øèíãýí ºãäºã áîë õºõººð èë¿¿ õîîëëîæ, áóñàä õîîë áóþó øèíãýíèéã áàãàñãàæ, áîëæ ºãâºë åð ºãºõã¿é áàéõûã ýõýä çºâëº. Áóñàä øèíãýíèéã óãæààð áèø àÿãà, õàëáàãààð ºãºõèéã ýõýä çºâëº.

• Õýðýâ ýõ íü îãò õºõººð õîîëëîäîã¿é áîë õºõººð õîîëëîõ, õºõºíä ñ¿¿ îðóóëàõ òàëààð çºâëºãºº ºãíº. Õýðýâ ýõ íü õ¿¿õäýý õºõººðºº õîîëëîõ ñîíèðõîëòîé áîë òàíû çºâëºãººíèé äàãóó áýðõøýýëèéã äàâàí òóóëæ õ¿¿õäýý äàõèí õºõººðºº õîîëëîõ áîëîìæòîé áàéæ áîëíî.

Õºõººðºº õîîëëîäîãã¿é ýõ÷¿¿äýä õºõíèé ñ¿¿ îðëóóëàã÷èéã ñîíãîõ, çºâ áýëòãýõ òàëààð çºâëºíº. Ìºí íÿðàé õ¿¿õäèéã óãæààð áèø àÿãà, õàëáàãààð õîîëëîõûã ò¿¿íä çºâëº. Хооллолтын ямар нэг бэрхшээлтэй х¿¿хдийг 2 хоноод давтан ¿з¿¿лэхийг зºвлº. Ялангуяа х¿¿хдийн хооллолтын горимыг мэдэгдэх¿йц ººрчлºх зºвлºгºº ºгсºн бол давтан ¿злэг онцгой чухал. 28.1 Х¯¯ХДЭЭ ХЭРХЭН ЗªВ ХªХ¯¯ЛЭХИЙГ ЗААХ 15-р б¿лэгт нярайг эмнэлэгт яаралтай хэвт¿¿лэх заалтг¿й бол хºхººр хооллохыг ¿нэлэх тухай заасан:

• Хоолëолтонд ямар нэг бэрхшээл байгаа бол, • 24цагт 8-аас цººн хооллодог бол, • ªºр хоол буюу шингэн ºгдºг бол, • Тухайн насандаа жин багатай бол,

Хэрэв хºхºº хºх¿¿лэх явцад хºхºº сайн ¿мх¿¿лж чадахг¿й буюу х¿¿хэд сайн сорж чадахг¿й байгаа бол эхэд хºх¿¿лэх зºв байрлал, хºхºº зºв ¿мх¿¿лэх талаар зºвлºгºº ºг.


- 139 -

28.1.1 Х¯¯ХЭД ХªХªª МУУ ХªХªХ БОЛОН САЙН СОРЖ ЧАДАХГ¯Й БАЙХ ШАЛТГААНУУД Õ¿¿õýä õºõºº ìóó õºõºõ, ñàéí ñîðæ ÷àäàõã¿é áàéõ õýä õýäýí øàëòãààí áàéäàã. Ò¿¿íèéã óãæààð õîîëëîæ áàéñàí áóþó ÿëàíãóÿà àìüäðàëûí ýõíèé õýä õîíîãóóäàä óãæèæ áàéñàí áàéæ áîëíî. Ýýæ íü äàäëàãà òóðøëàãàã¿é áàéæ áîëíî. Ýõýä òóñàëæ çºâëºãºº ºãºõ õ¿íã¿é. Æèøýý íü: õ¿¿õýä æèæèã, òóíèà ìóóòàé, ýõèéí õºõíèé òîëãîé õàâòãàé, õîæóó àìëóóëñàí ã.ì.

28.1.2 ХªХªª ХªХ¯¯ЛЭХ БОЛОН ¯МХ¯¯ЛЭХ БАЙРЛАЛЫГ САЙЖРУУЛАХ

Õ¿¿õäèéã õºõ¿¿ëýõäýý áóðóó áàéðëóóëñàí áàéæ áîëíî. Çºâ áàéðëóóëàõ íü ÷óõàë áºãººä áóðóó áàéðëóóëñíààñ õ¿¿õýä õºõºº ìóó ¿ìõäýã. Õýðýâ õ¿¿õäèéã çºâ áàéðëóóëáàë ¿ìõýëò çºâ, ñàéí áîëíî. Äàðààõ øèíæ¿¿äýýð çºâ áàéðëóóëñíûã òàíüæ ìýäíý:

- õ¿¿õäèéí õ¿ç¿¿ öýõ áóþó àðàãøàà áàãà çýðýã ãýäèéñýí - õ¿¿õäèéí áèå ýõ ð¿¿ãýý õàðñàí - õ¿¿õäèéí áèå ýõýä íààëäñàí - õ¿¿õäèéí á¿õ áèåèéã òýâýðñýí

Дараах шинж¿¿дийн аль нэгээр буруу байрлуулсныг таньж мэднэ: -Õ¿¿õäèéí õ¿ç¿¿ ýðãýñýí áóþó õýò íóãàðñàí

- Õ¿¿õäèéí áèå ýõ ð¿¿ãýý õàðààã¿é - Õ¿¿õäèéí áèå ýõýýñ õºíäèé - Õ¿¿õäèéí çºâõºí òîëãîé, õ¿ç¿¿ã òýâýðñýí

Õ¿¿õäèéí áèå ýõýä îéð, Õ¿¿õäèéí áèå ýõýýñ õºõ ð¿¿ãýý õàðñàí õîë õ¿ç¿¿ ýðãýñýí


- 140 -

Õºõººð õîîëëîëòûã ¿íýëýõäýý ¿ìõ¿¿ëýëò áóþó ñîðîëòûí ÿìàð íýãýí áýðõøýýë èëð¿¿ëñýí áîë çºâ áàéðëóóëæ, çºâ ¿ìõ¿¿ëýõ òàëààð ýõýä òóñëà. Ýõèéí áàéðëàë (ñóóäàë) òóõòàé ýñýõèéã ìàãàäàë, Æèøýý íü: íàìõàí ñàíäàë äýýð öýõ ñóóñàí ýñýõ. Äàðàà íü äîîðõ õ¿ñíýãò äýõ äàðààëëûã ìºðä.

~ Хºх¿¿лэх Зºв Байрлал ба Хºхºº Зºв ¯мх¿¿лэхийг Эхэд Зааж Сурга

~ Х¿¿хэд яаж тэврэхийг эхэд ¿з¿¿л: - х¿¿хдийн толгой ба бие шулуун байх - х¿¿хдийн хамар хºхний толгойн харалдаа, н¿¿р нь хºх р¿¿ хандсан - х¿¿хдийн биеийг эх биедээ шахсан байна - х¿¿хдийн зºвхºн х¿з¿¿ гарыг биш, биеийг б¿хэлд нь тэвэрнэ.

~ Х¿¿хдийг хºхºº ¿мхэхэд нь яаж туслахыг эхэд ¿з¿¿л: - х¿¿хдийн уруулыг хºхний толгойд х¿ргэ - х¿¿хдээ амаа том ангайтал нь х¿лээ - х¿¿хдийн доод уруул хºхний толгойн доор байхаар х¿¿хдийг эхийн хºх р¿¿ чигл¿¿л.

~ Хºхийг сайн ¿мхэж, сорж чадаж байгаа эсэхийг ажигла. Хэрэв сайн ¿мхэхг¿й буюу сорохг¿й бол дахин оролдлого хий.

Ýõýä òóñëàõûí ºìíº õ¿¿õäýý õºõ¿¿ëýõèéã íü çààâàë àæèãëàæ áàéäëûã ñàéí îéëãî. Ýõèéí àëäààã çàñàõûí òóëä õºíäëºíãººñ øóóä îðîëöîæ, ººðººð õèéëãýõèéã á¿¿ ÿàðàâ÷èë. Õýðýâ ýõýä òóñëàìæ õýðýãòýé áîë ýõëýýä ò¿¿íä:

"Òàíû õ¿¿õýä ¿íýõýýð õºõºº õºõºõèéã õ¿ñ÷ áàéíà, òèéìýý?" ãýõ ìýò óðàìøóóëñàí ¿ã õýë.

Äàðàà íü ÿàæ òóñàëæ áîëîõûã òàéëáàðëàæ, ò¿¿íä ¿ç¿¿ëæ áîëîõ ýñýõèéã àñóóíà. Æèøýý íü:

"Òàíû õ¿¿õýä õºõºº òîì ¿ìõâýë õºõ¿¿ëýõýä èë¿¿ òààòàé áîëíî. ßàæ èíãýõèéã áè òàíä ¿ç¿¿ëæ áîëîõ óó?" ãýæ àñóóíà.

Õýðýâ ýõ çºâøººðâºë òà ò¿¿íä òóñàëæ ýõýë.

Õ¿¿õýä õºõºº ¿ìõýõýä áýëýí áàéäàëä áàéíà. Õàìàð õºõíèé òîëãîéí õàðàëäàà, àìàà òîì àíãàéñàí.

Õ¿¿õäèéã çºâ áàéðëóóëæ, çºâ ¿ìõ¿¿ëýõèéã ýõýä ¿ç¿¿ëýõäýý ò¿¿íýýñ õ¿¿õäèéã íü õîëäóóëæ áîëîõã¿é. Ýõ íü þó õèéõ ¸ñòîéã òàéëáàðëàæ ¿ç¿¿ëíý. Äàðàà íü ýõýýð ººðººð íü õ¿¿õäèéã áàéðëóóëæ, õºõèéã ¿ìõ¿¿ëíý.

Äàðàà íü õºõºº ñàéí ¿ìõñýí áà çºâ ñîðæ áàéãàà ¿åä èëðýõ øèíæ¿¿äèéã äàõèí àæèãëàíà. Õýðýâ ¿ìõýëò áóþó ñîðîëò ñàéí áèø áîë õ¿¿õäýý õºõ¿¿ëýõèéã çîãñîîæ äàõèí äàâòàõûã ýõýýñ õ¿ñ. Õ¿¿õýä õºõºº ñàéí ñîðæ áàéâàë õîîëëîõ á¿ðäýý óäààí õºõ¿¿ëýõ íü ÷óõàë ãýäãèéã ýõýä òàéëáàðëà. Õ¿¿õýä õºõºæ öàäààã¿é áàéõàä õºõ¿¿ëýõèéã çîãñîîæ áîëîõã¿é.


- 141 -

Á¯ËÝÃ 29 Õ¯¯ÕÄИÉÍ ÕÎÎËËÎËÒÛÍ ÒÀËÀÀÐ ªÃªÕ ÇªÂËªÃªª Îëîí ºâ÷òýé õ¿¿õýä áîëîí íяðàé õ¿¿õäиéí õîîëëîëòûã ¿íýëж, ýõ÷¿¿äýä çºâ õîîëëîõ òàëààð çºâëºãºº ºãºõ õýðýãòýé áîëäîã. Õîîë óíäíû òàëààð áîëîí õýçýý ýì÷èä î÷èæ ¿ç¿¿ëýõ òàëààð ÝÕÝÄ ÇªÂËª õ¿ñíýãòýíä áи÷ñýí áàéäàã. Íÿðàé õ¿¿õäýä çîðèóëñàí íýìýëò çºâëºãººã “ÍßÐÀÉ” õ¿ñíýãòиéí ÝÕÝÄ ÇªÂËª áîëîí ÍЯÐÀÉ Õ¯¯ÕÄИÉÃ ÝÌ×ИË ãýñýí õýñãýýñ õàðæ áîëíî. 29.1 ÕÎÎËËÎËÒÛÍ ÒÀËÀÀÐ ÇªÂËªÕ ÍЬ Ýð¿¿ë áîëîí ºâ÷òýé ¿åä õýðõýí õîîëëîõ çºâëºìæèéã ÇªÂËª õ¿ñíýãòýýñ õàðæ áîëíî. Çºâëºãººã íàñíû àíãèëàëààð íü áàãàíà áîëãîí ãàðãàñàí áàéãàà. Õîîëëîëòûí òàëààðõè á¿õ çºâëºãººã òà ìýäýõ õýðýãòýé ãýâ÷ õ¿¿õäиéí ýõýä ýíý á¿ãäиéã òàéëáàðëàõ õýðýãã¿é. Ýõëýýä ýõýýñ õ¿¿õäèéã ÿàæ õîîëëîæ áàéãààã àñóóæ ìýäýõ íü ÷óõàë. Òýãýýä õ¿¿õäèéí íàñ áîëîí òóõàéí íºõöºëä òîõèðñîí õýðýãòýé çºâëºãººã ºãºõ õýðýãòýé. Ýíýõ¿¿ õîîë òýæýýëèéí çºâëºìæ íü ýð¿¿ë áîëîí ºâ÷òýé õ¿¿õäèéí àëü àëèíä íü òîõèðîìæòîé. ªâ÷èí ýìãýã íü õ¿¿õäèéã õîîë иõ èäýõ õ¿ñýëã¿é áîëãîäîã. Õýäèéãýýð õ¿¿õäèéã íàñàíä íь òîõèðñîí áóюó òýäýíä çºâëºñºí õîîëîîð õîîëëîäîã áîëîâ÷ õîîëëîõ á¿ðäýý òýä õàíãàëòòàé õîîë èäýæ ÷àääàãã¿é. ªâ÷íиé äàðàà ñàéí õîîëëîõ íь àëäñàí æèíãýý íºõºõ áîëîí òóðààëààñ ñýðãèéëýõýä òóñòàé. Õ¿¿õäиéã ñàéí õîîëëîæ áàéâàë áие íь ýð¿¿ë áàéõ áà ºâ÷íººñ ñýðãèéëýõ òóñòàé. ªâ÷òýé õ¿¿õäèéã ýì÷иä ¿ç¿¿ëýõ ¿еä ò¿¿íиé ýõýä õ¿¿õäиéã ýð¿¿ë áîëîí ºâ÷òýé áàéõàä õýðõýí õîîëëîõ òàëààð çºâëºãºº ºãºõ áîëîìæ ãàðäàã. 29.1.1 Õ¯¯ÕÄÈÉÃ 4 ÑÀÐ Õ¯ÐÒÝË ÕÎÎËËÎÕ ÇªÂËªÌÆ Õ¿¿õäèéã òºðñíººñ õîéø 4 ñàðòàé áîëòîë çºâõºí õºõººð õîîëëîõ íü õàìãèéí øèëäýã àðãà þì. Õºõººð õîîëëîõ ãýäýã íü íýìýëò õîîë óíäûã îðóóëàõã¿éãýýð çºâõºí õºõíèé ñ¿¿ ºãºõèéã õýëäýã (ýì, àìиíäýì¿¿äýýñ áóñàä). Ýíý íàñíû õ¿¿õäиéã ºäºð øºíиéí àëь ÷ öàãò õ¿ññýí ¿еä íь õºõººð õîîëëîõ õýðýãòýé. Ýíý íü 24 öàãò 8 óäààãààñ äîîøã¿é áàéõ ¸ñòîé. Õºõººð õîîëëîõûí äàâóó òàëûã äîð äóðüäëàà. Õºõíиé ñ¿¿íä íяðàé õ¿¿õäиéí õýðýãöýýã õàíãàõ øèì òýжýýë õàíãàëòòàé àãóóëàãääàã. ¯¿íä: óóðàã, ººõ òîñ, ëàкòîç (÷èõýð), À, Ñ àìèíäýì¿¿ä, òºìºð çýðýã áîëíî. Ýõèéí õºõíиé ñ¿¿ íь ìàëûí ñ¿¿íýýñ иë¿¿ øиíãýö ñàéòàé áàéäàã. Õºõíèé ñ¿¿ íü õ¿¿õäиéí òàðõи, í¿ä, öóñíû ñóäñóóäûã õºãж¿¿ëýõ òóñãàé ººõ òîñíû õ¿÷ë¿¿äèéã àãóóëæ áàéäàã. Ýäãýýð ººõ òîñíû õ¿÷ë¿¿ä áóñàä ñ¿¿íä áàéäàãã¿é. Õºõíèé ñ¿¿ íü õ¿¿õäýä õýðýãòýé óñûã àãóóëäàã áà õàëóóí ìºí õóóðàé öàã àãààðûí íºõöºëä ÷ õ¿¿õäèéí óñíû õýðýãöýýã õàíãàäàã. Õºõíèé ñ¿¿ õ¿¿õäèéã õàëäâàðààñ ñýðãèéëäýã. Íÿðàé õ¿¿õäèéí áèåìàõáîä íàñàíä õ¿ðñýí õ¿í áîëîí õ¿¿õýäòýé àäиë õàëäâàðààñ õàìãààëæ ÷àääàãã¿é. Ýõèéí ñ¿¿ãýýð äàìæóóëàí íяðàé õ¿¿õýä ýõиéíõýý õàëäâàðòàé òýìöýõ ÷àäâàðûã

Õ¯¯ÕÄÈÉÍ ӨВЧНИЙ ЦОГЦ МЕНЕЖМЕНТИЙН ҮЙЛ ЯВЦ _________________

- 142 -

õóâààëöàж áàéäàã. Õºõíèé ñ¿¿ãýýð õîîëëîäîã õ¿¿õýä ñóóëãàëò ºâ÷íººð áîëîí ººð áóñàä ºâ÷íººð ºâäºõ òîõèîëäîë áàãà áàéäàã. Õºõººð õîîëëîäîãã¿é õ¿¿õýä õºõ¿¿ë õ¿¿õäèéã áîäâîë óóøãèíû ¿ðýâñýë, ìэíýí, ÷èõíèé ºâ÷èí çýðýã ºâ÷íººð ºâäºõ íü ýëáýã áàéäàã. Õºõíèé ñ¿¿ íü ýõ õ¿¿õýä õî¸ðûã äîòíî áîëãîäîã áºãººä ìºí îéð äîòíûõíûãîî õàéðëàäàã áîëîõîä òóñàëäàã. Õºõíèé ñ¿¿ íü ýõèéí ýð¿¿ë ìýíäèéã õàìãààëäàã. Õ¿¿õýä òºð¿¿ëñíиé äàðàà õºõ¿¿ëýõ íü ¿òðýýã àãøààæ óðüäûí àäèë õýìæýýíä íü îðóóëàõàä òóñàëäàã. Ýíý íü öóñ áàãàäàõààñ ñýðãèéëæ öóñ àëäàõààñ õàìãààëäàã. Õ¿¿õäèéã õºõººð õîîëëîõ íü ýõèéí ºíäãºâ÷ áîëîí õºõíèé õîðò õàâäðûí ýðñäýëèéã áóóðóóëäàã. ßìàð íýãýí ñ¿¿, õîîë çýðýã íü õ¿¿õäýä õºõíèé ñ¿¿òýé àäèë õýìæýýíèé øèì òýæýýëèéã ºã÷ ÷àääàãã¿é. Æèøýý íü: ¿íýýíèé ñ¿¿, ÿìààíû ñ¿¿, õ¿¿õäèéí òýæýýë, ãóðèë áóäàà áîëîí óóõ þì, ø¿¿ñ, óñ çýðãиéã õ¿¿õäýä ºã÷ áîëîõã¿é. Ó÷èð íü:

• Áóñàä òºðëèéí õîîë, óíä ºãºõ íü õºõíèé ñ¿¿íиé õýìжýýã áàãàñãàäàã. • Óãæ áîëîí ñàâ íü áîõиð áàéж áîëçîøã¿é òóë óóõ øèíãýíýýð íÿí äàìжиж

ºâ÷èí ¿¿ñãýõ øàëòãààí áîëäîã. • Áóñàä õîîë óíä øèíãýí áàéäàã òóë õ¿¿õäýä òýæýýë áîëæ ÷àääàãã¿é.

• Áóñàä òºðëèéí õîîë óíä íü À àìèíäýì àãóóëààã¿é áàéж áîëçîøã¿é.

• Òºìºð íü ¿íýý áîëîí ÿìààíû ñ¿¿íä áàãà áàéäàã. • Õ¿¿õýä õàðøèëòàé áîëîõ ìàãàäëàë èõýñäýã.

• Àìüòíû ãàðàëòàé ñ¿¿ íü øèíãýö ìóóòàé áàéäàã áà ¿¿íýýñ áîëæ ñóóëãàõ,

áèåýð òóóðàëò ãàðàõ áîëîí áóñàä øèíæ òýìäýã èëýðäýã. Ñóóëãàëò óжиã áàéõ õàíäëàãàòàé áàéäàã.

Õºõººð õîîëëîõ íь õ¿¿õäèéã ýð¿¿ë ºñºæ òîðíèõ áîëîëöîî îëãîäîã.

29.1.2 Õ¯¯ÕÄÈÉÃ ÒªÐÑÍÈÉ ÄÀÐÀÀ 4 ÑÀÐÀÀÑ 6 ÑÀÐ Õ¯ÐÒÝË ÕÎÎËËÎÕ ÇªÂËªÌÆ

Èõýíõ õ¿¿õýä 6 ñàð õ¿ðòëýý íýìýëò õîîë õýðýãëýõ øààðäëàãàã¿é áàéäàã. Õºõíèé ñ¿¿ íü õ¿¿õäýä õàìãèéí ñàéí õîîë, ãýõäýý 4-6 ñàðûí õîîðîíä çàðиì õ¿¿õäýä õºõíèé ñ¿¿íýýñ ãàäíà íýìýëò õîîë õýðýãòýé áîëäîã. Õºõíèé ñ¿¿íèé õàæóóãààð íýìæ ºãäºã òóë иéì õîîëûã íýìýëò õîîë ãýж íýðëýäýã. Õýðâýý õ¿¿õýä õîîëîíä äóðòàé áîëîõ, õºõºº õºõñºíèé äàðàà ºëñºæ áàéãàà þì øèã ñàíàãäàõ ýñâýë õ¿¿õäèéí æèí íýìýãäýõã¿é áîë ýõ õ¿¿õäýä íýìýëò õîîëûã ºã÷ ýõëýõ õýðýãòýé. Õ¿¿õýä ýõèéã õîîë èäýæ áàéõàä õîîëîíä íü õ¿ðýõ, õîîë ºãºõºä àìàà àíãàéæ áàéãàà çýðýã íü õ¿¿õýä õîîë èäýõ äóðòàé áàéãààã èëýðõèéëíý.


- 143 -

6 ñàðòàéãààñàà õ¿¿õäýä òýжýýëëýã íýìýëò õîîë ºãºõ õýðýãòýé. ªäºð øºíèéí àëèíä íü ÷ õ¿¿õäèéã õ¿ñýæ áàéâàë õºõèéã õºõ¿¿ëæ áàéõ íü ÷óõàë. Íýìýëò õîîë íü õºõíèé ñ¿¿ã îðëîõîîñ çàéëñõèéõ ¿¿äíýýñ õºõ¿¿ëñíèé äàðàà íýìýëò õîîëûã ºäºðò 1-2 óäàà ºãíº.

29.1.3 6 ÑÀÐÒÀÉÃÀÀÑ ÝÕËÝÍ 12 ÑÀÐÒÀÉ Õ¯¯ÕÄÈÉÃ ÕÎÎËËÎÕ ÇªÂËªÌÆ

Õ¿¿õýä õ¿ñýæ áàéâàë ýõ õºõººð õîîëëîõîî ¿ðãýëæë¿¿ëýõ õýðýãòýé. 6 ñàð õ¿ðñíýýñ õîéø ýõиéí ñ¿¿ õ¿¿õäýä øààðäëàãàòàé õîîë òýæýýëèéã íü ºã÷ ÷àääàãã¿é ÷ õ¿¿õäиéã õºõ¿¿ëæ ë áàéõ õýðýãòýé. 6 ñàðòàéãààñ 12 ñàðòàé áîëòîë õ¿¿õäýä íýìýëò õîîëíû õýìжýýã ààæìààð иõýñãýж ºãºõ õýðýãòýé. Ýäãýýð õîîë íü òóõàéí îðíû íºõöºëä òîõèðñîí õîîë áàéõ ¸ñòîé. Õ¿¿õýä 12 ñàð õ¿ðýõýä õ¿¿õäèéí íýìýëò õîîë íь ò¿¿íиé èë÷ëýãèéí ¿íäñýí ýõ ¿¿ñâýð áîëíî. Õºõºº õºõäºã õ¿¿õäýä ºäºðò 3 óäàà íýìýëò õîîë ºãºõ õýðýãòýé. Õýðâýý õ¿¿õýä õºõºº õºõäºãã¿é áîë ºäºðò 5 óäàà íýìýëò õîîë ºãâºë ç¿ãýýð.(Õýðâýý áîëîìæòîé áîë àÿãàíààñ ñ¿¿ ºã. Ãýâ÷ ¿íýýíèé ñ¿¿ áîëîí áóñàä ñ¿¿ íü õºõíèé ñ¿¿ øèã òýæýýëëýã áàéäàãã¿é). Õ¿¿õäèéã èäýâõèòýé õîîëëîõ íü ìàø ÷óõàë. Èäýâõèòýé õîîëëîëò íü õ¿¿õäèéí õîîë èäýõ äóð õ¿ñëèéã íýìýãä¿¿ëäýã. Õ¿¿õýä íèéòèéí òàâàãíààñ àõ ýã÷ íàðòàéãàà õîîëëîõ ¸ñã¿é. Ò¿¿íä ººðèéí ãýñýí õîîëíû àÿãà, òàâàã áàéõ ¸ñòîé. Õ¿¿õäèéã ººðºº õîîëîî èäýæ ÷àääàã áîëòîë ýõ íü ýñâýë ººð áóñàä õàëàìæëàã÷ õîîë èäýõýä íü õàìò áàéæ õàëáàãàà àì ðóóãàà õèéõýä íü òóñëàõ õýðýãòýé. Òîõèðñîí õîîëëîëò ãýäýã íü õ¿¿õýä õîîëëîñíûõîî äàðàà äàõèí ÿìàð íýãýí õîîë èäýõèéã õ¿ñýõã¿é áàéõ ÿâäàë þì. ×àíàðòàé íýìýëò õîîë ×àíàðòàé íýìýëò õîîë ãýäýã íь òóõàéí íóòàãò îëäîöòîé, èë÷ëýã, òýæýýëëýã ñàéòàé õîîë юì.. Æèøýý íü: çàðèì ãàçàð íýìýëò õîîëîíäîî ñ¿¿ áîëîí òîñ íýìж ºãäºг áà áóäàà, æèìñ æèìñãýíý, íîãîî, ìàõ, ºíäºã, çàãàñ, ñ¿¿í á¿òýýãäýõ¿¿íèéã îðóóëäàã. Õýðâýý õ¿¿õäýä ¿íýýíèé ñ¿¿ áîëîí ñ¿¿ã îðëîõ óóõ þì ºãºõ áîë óãæààð áèø àÿãàíààñ óóëãàæ ñóðãàõ õýðýãòýé. Õîîëëîëòûí òóõàé çºâëºõ íü ãýñýí õ¿ñíýãòýíä òàíàé íóòàãò õýðýãëýõ áîëîìæòîé õîîëûã æàãñààæ áè÷ñýí.

29.1.4 12 ÑÀÐÒÀÉÃÀÀÑ 2 ÍÀÑ Õ¯ÐÒÝËÕ Õ¯¯ÕÄÝÄ ÇÎÐÈÓËÑÀÍ ÕÎÎËËÎËÒÛÍ ÇªÂËªÌÆ

Ýíý ¿åä õ¿¿õýä õ¿ñýæ áàéâàë õºõºº õºõºõèéã íü ¿ðãýëæë¿¿ëýõèéí çýðýãöýý òýæýýëëýã íýìýëò õîîëûã ºãºõ õýðýãòýé. Õîîëíû òîî, õýìæýý, òºðëèéã íýìýãä¿¿ëýõ õýðýãòýé. Ãýðèéí õîîë íь õ¿¿õäиéí õîîëíû ¿íäñýí õýñýã áîëîõ ¸ñòîé. Ãýðиéí õîîëûã æèæèãëýæ õýð÷ñýí áàéõ íü õ¿¿õäèéã õîîëëîõîä õÿëáàð áîëãîäîã. Òýæýýëëýã íýìýëò õîîë áóюó ãýðиéí õîîëûã ºäºðò 5 óäàà ºãºõ õýðýãòýé. Õîîëíû õýìæýý áîëîí èäýâõèòýé õîîëëîëòûã ¿ðãýëæë¿¿ëýõ íь ÷óõàë õýâýýð áàéíà.


- 144 -

29.1.5 2 ÍÀÑÒÀÉ Õ¯¯ÕÝÄ ÁÎËÎÍ Ò¯¯ÍÝÝÑ ÄÝÝØ ÍÀÑÍÛÕÀÍÄ ÇÎÐÈÓËÑÀÍ ÕÎÎËËÎËÒÛÍ ÇªÂËªÌÆ

Ýíý íàñàíä õ¿¿õä¿¿ä ãýðèéí õîîëíîîñ ºäºðò 3 óäàà õîîëëîõ ¸ñòîé. Ìºí ò¿¿í÷ëýí õ¿¿õäýä íýìýãäýë òýæýýëëýã õîîëûã 2 óäàà ºãºõ ¸ñòîé. Ýíý íь ãýðиéí áóюó ººð яìàð íýã òýжýýëëýã õîîë áàéõ ¸ñòîé áà ¿¿íиéã ãýðиéí ¿íäñýí õîîëíû õîîðîíä ºãºõ õýðýãòýé.

29.2 ÓЖИÃ ÑÓÓËÃÀËÒÒÀÉ Õ¯¯ÕÄÝÄ ªÃªÕ ÒÓÑÃÀÉ ÕÎÎËÍÛ ÇªÂËªÌЖ

ÇªÂËª õ¿ñíýãòýíä óжиã ñóóëãàëòòàé õ¿¿õäýä çîðèóëñàí õîîëëîëòûí òóñãàé çºâëºìæèéã ãàðãàñàí. Иéì õ¿¿õýä õºõíèé ñ¿¿íýýñ áóñàä ñ¿¿ã øèíãýýõ ÷àäâàð ìóóòàé áàéäàã ó÷ðààñ òîäîðõîé õóãàöààíä ººð áóñàä ñ¿¿íèé õýìæýýã áàãàñãàõ õýðýãòýé. Òýäýíä áóñàä õîîëíîîñ иë¿¿ õºõíиé ñ¿¿ã иõ ºãºõ íь ÷óõàë юì. Ýõýä õýë:

• Õýðâýý õ¿¿õäèéã õºõººð õîîëëîäîã áîë ºäºð øºíèéí òóðøèä àëь áîëîõ îëîí óäàà, óäààí õóãàöààãààð õºõ¿¿ëýõ

• Õýðâýý ººð ñ¿¿ãýýð õîîëëîäîã áîë, äîð äóðäñàíû àëь íýãýýð ñîëь: - õºõ¿¿ëýõ òîîã íýìýãä¿¿ëýõ - øиíýõýí òàðãààð îðëóóëàõ - ñ¿¿íиé õàãàñûã òýжýýëëýã çóòàí çýðýã õàãàñ øиíãýí õîîëîîð

îðëóóëàõ • Áóñàä õîîëíû òóõàéä, õ¿¿õäиéí íàñàíä òîõиðñîí õîîëíû çºâëºìæèéã

àøиãëà. Óжиã ñóóëãàëòòàé õ¿¿õäиéã 5 õîíîãиéí äàðàà äàâòàí ¿çëýãò иð¿¿ëíý. 29.3 Õ¯¯ÕÄИÉÍ ÕÎÎËËÎËÒÛÃ ¯ÍÝËÝÕ Òà : -Öóñ áàãàäàëò áóюó áàãà жиíòýé -2 íàñíààñ äîîø íàñíû õ¿¿õäиéí õîîëëîëòûã ¿íýëýõ õýðýãòýé. Õýðýâ ýõ ýì÷иëãýýíиé çààâàð çºâëºãºº îëíûã àâñàí áîë äàðààãиéí äàâòàí ¿çëýã õ¿ðòýë õîîëëîëòûã ¿íýëýõýý õîéøëóóëж áîëíî. Õýäèéãýýð òà ÿàð÷ áàéñàí ÷ çºâëºãºº ºãºõ öàã ãàðãàæ, àíõààðàëòàé, á¿ðýí õýëæ ºãºõ íü ÷óõàë. Òà õîîëëëîëòûí òàëààð ýõýä çºâëºõäºº 25-ð á¿ëýãò òóñãàñàí õàðèëöààíû óð ÷àäâàðûã ýçýìøñýí áàéõ ¸ñòîé. Æèøýý íü: ýõýýñ õ¿¿õäýý ÿàæ õîîëëîäîã òóõàé àñóóæ, ýõèéí õàðèóëòûã àíõààðàëòàé ñîíñîæ, ò¿¿íä õýðýãòýé çºâëºãººã ºãºõ õýðýãòýé. Ýõèéí õ¿¿õäýý ÿàæ õîîëëîäîãèéã ìýäñýíýýð ò¿¿íèéã ñàéøààæ, øààðäëàãàòàé áîë õ¿¿õäèéí õîîëëîõ ãîðèìûã ººð÷ëºõ òàëààð çºâëºæ áîëîõ þì. Ýõýä çºâëºõäºº îéëãîìæòîé ýíãèéí ¿ãýýð ÿðü. Ýöýñò íü øàëãàõ àñóóëò àñóóæ òóõàéí ýõèéã õ¿¿õäýý ãýðòýý õýðõýí õàëàìæëàõûã ìýäýæ áàéãàà ýñýõèéã òîäðóóë. ßàæ õîîëëîõûã ìýäýõèéí òóëä ýõýýñ äîîðõè àñóóëòóóäûã àñóóæ áîëíî. Ýäãýýð àñóóëòóóä íü ºâ÷òýé áîëîí ýð¿¿ë õ¿¿õäèéã ÿàæ õîîëëîäîã òàëààð ìýäýõýä òóñàëíà.


- 145 -

• Òà õ¿¿õäýý õºõººð õîîëëîäîã óó? Õýðýâ òèéì áîë: ªäºðò õýäýí óäàà õºõ¿¿ëäýã âý? Øºíº õºõºº õºõ¿¿ëäýã ¿¿?

• Õ¿¿õýääýý ººð õîîë, øèíãýí ºãäºã ¿¿?

Õýðýâ òèéì áîë: ßìàð õîîë, øèíãýí ºãäºã âý?

ªäºðò õýäýí óäàà ºãäºã âý?

• Õ¿¿õäèéã õîîëëîõäîî þó õýðýãëýäýã âý?

Õýðýâ òóõàéí íàñàíä áàãà æèíòýé áîë:

Õîîëíû õýìæýý õýð âý?

Õ¿¿õýä õîîëîî ººðºº èääýã ¿¿?

Õýí, õ¿¿õäиéã яàж õîîëëîäîã âý?

• Õ¿¿õäèéí ýíý ºâ÷íиé ¿åä õîîëëîëò ººð÷ëºãäñºí ¿¿? Õýðýâ òèéì áîë ÿàæ?

Òýìäýãëýë: Õ¿¿õýä òóõàéí íàñàíäàà áàãà æèíòýé áîë ýäãýýð àñóóëòóóäûã çààâàë àñóóõ õýðýãòýé. Èäýâõèòýé õîîëëîëò áîëîí íýã óäààãèéí èäýæ áóé õîîëíû õýìæýýã çààâàë àñóóãààðàé. Õîîëëîëòûí áîäèò áàéäëûí òóõàé îëæ ìýäýýä òýäãýýðèéã ººð÷ëºõ øààðäëàãàòàé áîë ººð÷ëºõ íü ç¿éòýé. Ýõèéí õàðèóëòûã ñàéí ñîíñîîä ÇªÂËª õ¿ñíýãòиéí õ¿¿õäèéí íàñàíä òîõèðóóëàí ãàðãàñàí ýð¿¿ë áîëîí ºâ÷òýé õ¿¿õäèéí õîîëëîëòûí òóõàé çºâëºìæèéã õàðààðàé. Õýðâýý õàðèóëò òîäîðõîé áóñ áàéâàë ººð àñóóëòûã àñóóæ áîëíî. Æèøýý íü: Õýðâýý ýõ õîîëíû õýìжýý õàíãàëòòàé ìºðòëºº õ¿¿õýä áàãà æèíòýé ãýæ õàðèóëáàë “Õ¿¿õýä õîîëîî иäñýíиé äàðàà äàõиí иäýõиéã õ¿ñäýã ¿¿?” ãýñýí àñóóëòûã àñóóãààðàé.


- 146 -

Õîîëëîõ яâöàä ãàðàõ áýðõøýýëòýé àñóóäëûã òîäîðõîéëîõ Çºâëºãºº ºãºõèéí ºìíº õîîëëîõòîé õîëáîîòîé áýðõøýýëèéã òîäîðõîéëæ, õîîëëîëòîíä ¿íýëãýý ºãºõ íü ÷óõàë. Õîîëëîõ ¿åèéí áýðõøýýëèéí òàëààðõ ýõèéí õàðèóëòàíä òóëãóóðëàí õ¿¿õäèéã õîîëëîæ áàéãàà áàéäàë áîëîí ÇªÂËª õ¿ñíýãòиéí çºâëºãºº õî¸ðûí õîîðîíäûí ÿëãààã òîãòîî. Ýíý ÿëãààíóóä áýðõøýýëèéã áèé áîëãîäîã. Õîîëëîõ áýðõøýýëèéí òàëààð õýäýí æèøýýã õ¿ñíýãòíýýñ õàðæ áîëíî.

Õ¿¿õäèéí áîäèò õîîëëîëò Õîîëëîëòûí òàëààðõ çºâëºìæ

3 ñàðòàé õ¿¿õäýä õºõíèé ñ¿¿ ò¿¿í÷ëýí ÷èõýðòýé óñ ºãäºã

3 ñàðòàé õ¿¿õäýä ººð õîîë óíä áèø çºâõºí õºõíèé ñ¿¿ ë ºãºõ õýðýãòýé

2 íàñòàé õ¿¿õäèéã ºäºð á¿ð 3 óäàà õîîëëîäîã

2 íàñòàé õ¿¿õäèéã ºäºðò 3 óäàà õîîëëîîä, õîîëíû õàæóóãààð 2 óäàà íýìýãäýë õîîë ºãºõ õýðýãòýé.

8 ñàðòàé õ¿¿õäèéã õºõíèé ñ¿¿ãýýð õîîëëîäîã

8 ñàðòàé õ¿¿õäèéã õºõíèé ñ¿¿ãýýð õîîëëîõîîñ ãàäíà òýæýýëëýã íýìýëò õîîëûã ºäºðò 3 óäàà ºãºõ õýðýãòýé.

Õ¿¿õäèéí áîäèò õîîëëîëò íü çºâëºìæººñ ÿëãààòàé áàéãàà áà ýõèéí õàðèóëòíààñ ÷ èëò ìýäðýãäýæ áàéíà. ÇªÂËª õ¿ñíýãòиéí õîîëëîëòûí ¿åä ãàðàõ áýðõøýýëä ýõýä õºõ¿¿ëýõ òàëààð çºâëºõ íü ãýñýí á¿ëýãò íèéòëýã áýðõøýýëèéã çààñàí áàéãàà. Õºõººð õîîëëîõ ¿åä ãàðàõ áýðõøýýë Õ¿¿õäèéã õºõººð õîîëëîõ íü òîõèðîìæòîé áèø ýñâýë õ¿¿õäèéí õóâüä õºõººð õîîëëîõ íü áýðõøýýëòýé þì øèã ñàíàãääàã ãýæ ýõ áîäîæ áîëíî. Õýðýâ òèéì áîë “ÍßÐÀÉ”-í á¿ëýãò çààñíààð õºõººð õîîëëîõûã ¿íýëж, õ¿¿õýä õºõ¿¿ëýõ çºâ áàéðëàë áîëîí õºõºº ñàéí ¿ìõ¿¿ëýõ òàëààð ýõýä çààæ, ñóðãàõ õýðýãòýé. Óãæ õýðýãëýõ Óãæ õýðýãëýõýýñ çàéëñõèé. Ýíý íü èõýâ÷ëýí áîõèð áºãººä íÿí àìàðõàí ¿ðжäýã. Ò¿¿íиé äîòîð øèíãýí ç¿éë ¿ëäýýä óäàõã¿é ìóóäàæ ãàøèëäàã. Òýð øèíãýíèéã óóñàí õ¿¿õýä ºâäºж áîëçîøã¿é. Õºõíèé ñ¿¿ã ñààæ, óãæààð ºãºõºä õ¿¿õýä õºõºº õºõºõ äóðã¿é áîëäîã. Èäýâõòýé õîîëëîëò äóòàãäàõ íü Áàãà íàñíû õ¿¿õäèéã õîîëëîõîä çààâàë òóñлаæ èäýõ ñîíèðõëûã íü òºð¿¿ëýõ õýðýãòýé. ßëàíãóÿà õ¿¿õäèéí æèí áàãà áàéãàà òîõèîëäîëä, õ¿¿õäèéã ººðººð íü õîîë èä¿¿ëýõ, õîîë èä¿¿ëýõýýð îðõèõ þì óó ýñâýë õîîëîî àõ ýã÷òýéãýý óðàëäàí èäýõýä òýð õàíãàëòòàé õîîëëîæ ÷àääàãã¿é. Õ¿¿õäèéã “Õýí, õýðõýí õîîëëîäîã âý? ãýäýã àñóóëò òàâüñíààð õ¿¿õäýý õýðõýí óðàìøóóëàí õîîëëîæ ÷àäàæ áàéãàà ýñýõèéã ìýäýæ áîëíî.


- 147 -

ªâ÷òýé áàéõ ¿åäýý ìóó õîîëëîõ Ìàãàäã¿é õ¿¿õýä ºâ÷òýé áàéõ ¿åäýý ìàø áàãà õýìæýýãýð èäýõ, ýñâýë ººð õîîë èääýã. Õ¿¿õýä ºâ÷òýé ¿åäýý õîîë èäýõ äóð íü áóóðäàã. Õýäиéãýýð òýä ìàø áàãà иäýж áàéãàà ÷ ãýñýí òýð иäýõ ¸ñòîé õîîëîíäîî äóðã¿é áàéж áîëíî. Õîîëîíä äóð ñîíèðõîëòîé áîëãîõûí òóëä äóðòàé ìºí òýæýýëòýé õîîëûã íü ºãºõ øààðäëàãàòàé. 29.4 ÕÎÎËËÎÕ ÀÑÓÓÄËÀÀÐ ÝÕЧҮҮÄÝÄ ÇӨÂËªÃªª ªÃªÕ Òà õîîëëîëòûí áýðõøýýëиéã òîäîðõîéëñíîîð õ¿¿õäиéí ýõýä çºâëºãºº ºãºõäºº юóíä àíõààðàõûã ñàéí ìýäýж áîëíî. Õîîëëîëòûí òàëààð ýõýä çºâëºãºº ºãºõºä òà õàðèëöààíû óð ÷àäâàðûã ñàéí ýçýìøñýí áàéõ íь òóí ÷óõàë (25 –ð õýñãèéã õàð). Äàðààõ ç¿éëèéã ñàíàõ õýðýãòýé.

• Õ¿¿õäýý õîîëëîõîä íü ÿìàð àñóóäàë òóëãàðààä áàéãàà áîëîí õ¿¿õýääýý çîðèóëæ òóõàéí ýõ þó õèéãýýä áàéãààã íü àñóóæ ñîíñîõ

• Ò¿¿íèé ñàéí õèéñýí ç¿éëèéõ íü òºëºº ýõèéã óðàìøóóëàõ • Õ¿¿õäýý õýðõýí õîîëëîõ òàëààð ýõýä çºâëºãºº ºãºõ. ßã òóõàéí òîõèîëäîëä

ýõòýé ÿìàð àñóóäàë èë¿¿ ÷óõàë áàéãààãààð õяçãààðëàõ • Ýõèéí îéëãîëòûã øàëãàõ õýðýãòýé

Õýðýâ õîîëëîõ çºâëºãºº ÿìàð ÷ àñóóäàëã¿éãýýð ìºðäºãäºæ áàéâàë ýõèéã íü ìàãòàõ õýðýãòýé. Ìºí õ¿¿õäèéã ºâ÷òýé áîëîí ýð¿¿ë ÿìàð ÷ ¿åä íü ýíýõ¿¿ õîîëëîõ àðãàà óðüäûí àäèë ìºðäºõèéã çºâëºõ õýðýãòýé. Õ¿¿õýä íàñ íýìæ õîîëëîõ õýìæýý íü ººð÷ëºãäºõ ¿åä ýõýä äàðààõ øèíý çºâëºãººã òàéëáàðëàí ºãºõ ¸ñòîé. Æèøýýëáýë: Õ¿¿õýä 6 ñàð õ¿ðñýí òîõèîëäîëä ò¿¿íä òîõèðîõ íýìýëò õîîëûã ºãºõ òàëààð çºâëºæ õýçýýíýýñ ýõýëæ ºãºõèéã íü õýëæ ºãíº. Õýðýâ õ¿¿õäèéã íàñíû îíöëîãò íü òîõèðóóëàí õîîëëîõ ýíý çºâëºãºº ìºðäºãäºõã¿é áàéâàë ýäãýýð çààâðûã òàéëáàðëàæ ºã. Íýìæ õýëýõýä “Ýõýä õ¿¿õäýý õîîëëîõ òàëààð çºâëºãºº ºãºõ“ õýìýýõ õýñýãò îðñîí áýðõøýýë¿¿äòýé òóëãàðñàí ýõýä äîîðõ çºâëºãººг ºã:

Õýðýâ òóõàéí ýõýä õ¿¿õäýý õºõ¿¿ëýõ íü õ¿íäðýëòýé áàéãàà áîë õºõººð õîîëëîõûã ¿íýëж, õýðýâ øààðäëàãàòàé áîë õºõ¿¿ëýõäýý õýðõýí çºâ ñóóæ ÿàæ õºõ¿¿ëэõèéã çààõ õýðýãòýé.

15 áà 28-ð á¿ëýãò òà õ¿¿õýä õºõ¿¿ëýõ çºâ áàéðëàë áîëîí õºõиéã ¿ìõ¿¿ëýõиéã øàëãàж, çºâëºãºº ºãºõ òàëààð ñóðàëöñàí. Õýðýâ ýõ õºõíèé ÿìàð íýã áýðõøýýëòýé áîë жèøýý íü: õºõíèé òîëãîé ºâ÷ëºõ, õºõíèé õàâäàð çýðãèéí ¿åä õºõººð õîîëëîõ òàëààð ìýðãýæñýí çºâëºã÷èä (Õºõººð çºâëºëãºº ºãºõ ñóðãàëòàíä õàìðàãäñàí ýìíýëãèéí àæèëòàí ýñâýë õºõººð õîîëëîõ àñóóäëûã çîõèöóóëàõ òóðøëàãà á¿õèé ýõ áàðèã÷ )õàíäàõ õýðýãòýé.


- 148 -

Õýðâýý äºðâººñ äîîø ñàðòàé õ¿¿õýä ººð òºðëèéí øèíãýí õîîë èääýã áîë:

Õýðâýý äºðâººñ äîîø ñàðòàé õ¿¿õäýä õºõíèé ñ¿¿íýýñ ººð õîîë ºãäºã áîë ýíý ¿åä àëü áîëîõ õºõººð õîîëëîõ õýðýãòýé ãýäãèéã ãîë áîëãî. ªäºð ÷ øºíº ÷ àëü áîëîõ óäààí ìºí îëîí äàõèí õºõ¿¿ëýõèéã çºâëºõ õýðýãòýé. Õýðâýý õºõººð õîîëëîõ íü íýìýãäâýë áóñàä õîîë áîëîí ñ¿¿ã ààæìààð áàãàñãàõ õýðýãòýé. Õýðâýý ýíý íü òîäîðõîé ¿ð ä¿íä õ¿ðýõ þì áîë äàðààãèéí 5 ºäðèéí äîòîð ýðãýí èðæ ¿ç¿¿ëýõèéã ýõýä ñàíóóëàõ õýðýãòýé. Çàðèì òîõèîëäîëä õºõººð õîîëëîõûã иõýñãýõ íь áîëîìжã¿é áàéäàã. Æèøýý íü: Ýõ õ¿¿õäýý õýçýý ÷ õºõ¿¿ëæ áàéãààã¿é

Óäààí õóãàöààãààð õ¿¿õäýýñýý õîë áàéñàí Ìºí õóâèéí øàëòãààíààð õºõ¿¿ëäýãã¿é ãýõ ìýò áàéäàã.

Ýíý òîõèîëäîëä ýõýä ¿íýýíèé ñ¿¿ áîëîí á¿ñàä õºõíèé ñ¿¿ îðëóóëàã÷èéã çºâ áýëòãýí, ìóóäàõààñ ñýðãèéëæ íýã öàãèéí äîòîð õýðýãë¿¿ëæ ñóðãàõ õýðýãòýé. Öýâýð, òîõèðñîí õýìæýý á¿õèé áóöàëñàí óñààð øèíãýëýõ íü ÷óõàë þì. Ãóðâàí ñàðààñ äîîø íàñíû õ¿¿õäýä ¿íýýíèé ñ¿¿ã ºãºõººð áýëòãýõäýý 0.5 ë áóöàëãàñàí ¿íýýíèé ñ¿¿í äýýð õàãàñ àÿãà áóöàëñàí óñ õèéæ 2 öàéíû õàëáàãà ýëñýí ÷èõýð íýìíý. 1 öàéíû õàëáàãà ýëñýí ÷èõýð 5 ã áàéäàã. Àÿãà 200 ìë-èéí õýìæýýòýé áàéõ ¸ñòîé. Õýðýâ òàíû àÿãà õàëáàãàíû õýìæýý ººð áàéâàë öýñýý ººð÷èëíº.

Ýõ õýðýâ óãæ õýðýãëýæ áàéãàà áîë Àÿãà íü óãæèéã áîäîõîä èë¿¿ òîõèðîìæòîé. Àÿãûã öýâýðõýí áàéëãàæ áîëîõ äàâóó òàëòàé áºãººä ýíý íü õºõººð õîîëëîõîä ñààä áîëîõã¿é. Õ¿¿õäèéã àÿãààð õîîëëîõäîî:

- Õ¿¿õäèéã ºâºð äýýðýý áîñîî ýñâýë õàãàñ áîñîî áàéäëààð ñóóëãà. - Õ¿¿õäèéí óðóóëàíä æèæèã àÿãàà áàðü. Àÿãàà òîíãîéëãîñíîîð

øèíãýí õ¿¿õäèéí óðóóëàíä õ¿ðýõ áîëíî. - Õ¿¿õýä àì, í¿äýý íýýíý. - Æèí áàãàòàé òºðñºí õ¿¿õýä ñ¿¿ã àì ðóóãàà õýëýýðýý îðóóëíà. - Õýâèéí æèíòýé òºðñºí õ¿¿õýä ñ¿¿ã ñàâèðóóëàí àñãàæ ñîðæ óóíà. - Ñ¿¿ã õ¿¿õäèéí àì ðóó áèòãèé öóòãà.Õàðèí àÿãûã óðóóëûí îð÷èìä

áàðüæ àëü áîëîõîîð ººðºº óóõ áîëîìæèéã îëãîõ õýðýãòýé. - Õ¿¿õýä öàäñàí ¿åäýý àìàà õàìõèæ àõèí óóõàà áîëèíî.

Õ¿¿õýä õýðýâ õîîëîíäîî äóðã¿é áàéâàë

Õýðâýý õ¿¿õäèéí õîîëëîõ äóðøèë áàãà áàéâàë õ¿¿õýäòýéãýý õàìò ñóóæ õîîëëîõîä íü äýìæëýã áîëîõ ¸ñòîéã íü ýõýä íü çºâëº. Õ¿¿õýääýý òóñàä íü àÿãà òàâãàíä, øààðäëàãà õàíãàñàí õîîë ºãºõèéã ñàíóóëæ õýëýõ õýðýãòýé.

Õýðýâ õ¿¿õýä ºâ÷òýé ¿еäýý ìóó õîîëëîж áàéâàë Õ¿¿õýä ºâ÷òýé áàéõ ¿åäýý õîîë èäýõ äóð áàãàòàé áàéäàã ÷ íàñàíäàà òîõèðñîí õîîëûã çààâàë èäýõ øààðäëàãàòàé áàéäàã. Õîîë èäýõ äóðøëûã íýìýãä¿¿ëýõèéí òóëä õ¿¿õäèéí äóðòàé, òýæýýëëýã õîîë ºãºõ õýðýãòýé. Îéð îéðõîí áàãà áàãààð èä¿¿ëýõ õýðýãòýé. Ýäãýðìýãö ñàéí õîîëëîæ àëäñàí æèíã íºõºõ íü òóðààëààñ ñýðãèéëíý. 29.5 ÝÕИÉÍ ÕÓÓÄÀÑ ÕÝÐÝÃËÝÕ Ýõ áîëãîíä ýõèéí õóóäàñ áàéõ ¸ñòîé áºãººä ýíýõ¿¿ õóóäàñ íü çºâ õîîë øèíãýíèéã ºãºõ òóõàé ýõýä ñàíóóëàõààñ ãàäíà ýì÷èä õýçýý ¿ç¿¿ëýõèéã ñàíóóëæ


- 149 -

áàéäàã. Ýõèéí õóóäñûã Ñ õàâñðàëòàä ¿ç¿¿ëëýý. Ýõèéí õóóäàñò ãîë, ãîë çºâëºãººã ¿ã áîëîí çóðãààð ä¿ðñýëæ áàãòààñàí áàéäàã. Ýõèéí õóóäàñ à÷ õîëáîãäîëòîé, ÷óõàë áîëîõûí øàëòãààíóóäûã äîð äóðäëàà.

- Ýõýä õîîë, øèíãýíиé òàëààð áóюó ýì÷èä ¿ç¿¿ëýõ õóãàöààíû òàëààð çºâëºãºº ºã÷ áàéõ ¿åä õýðýãòýé ÷óõàë ìýäýýëëèéã òàíä ñàíóóëæ ºãäºã.

- Ãýðòýý õàðèàä þó õèéõ ¸ñòîéã ýõýä ñàíóóëäàã. - Ýõ òýðõ¿¿ õóóäñûã ãýðèéíõýí ìºí õºðø¿¿ääýý ¿ç¿¿ëñíýýð ººð îëîí

õ¿í ýíý òàëûí ìýäýýëëèéã àâàõ áîëîìæòîé þì. ¿çëýãиéí ¿еä ýõýä ÿìàð íýãýí þì ºãºõ íü ýõýä àÿòàé ñýòãýãäýë òºð¿¿ëäýã.

- Îëîí äàõèí î÷èæ ¿ç¿¿ëýõ õóóäàñ íü ýì÷èëãýý áîëîí âàêöèí õèéëãýñýí òóõàé òýìäýãëýëèéã áàãòààäàã.

Ýõèéí õàìòààð ýõèéí õóóäñûã øàëãàõ ¿åä

1. Õóóäñûã ãàðòàà áàðüæ òàéëáàðëà. Èíãýñíýýð ýõ çóðãèéã õÿëáàð õàðæ ÷àäíà. Ýñâýë ýõýýð ººðººð íü áàðèóë.

2. Çóðàã á¿ðèéã òàéëáàðëà. ßðüæ áàéõäàà çóðãàà çàà. Ýíý íü ýõýä çóðàã ÿìàð óòãàòàé áîëîõûã îéëãóóëíà.

3. Ýõòýé õîëáîîòîé ìýäýýëëèéã äóãóéë. Æèøýýëáýë: Õ¿¿õäèéí íàñàíä òîõèðñîí õîîëëîõ çºâëºãººã äóãóéë. Ýì÷èä ÿàðàëòàé èðæ ¿ç¿¿ëýõ øèíæ òýìäãèéã äóãóéë. Õýðýâ õ¿¿õýä ñóóëãàâàë ò¿¿íä ºãºõ øààðäëàãàòàé øèíãýíèéã òýìäýãëý. Äàðàà õèéëãýõ ¸ñòîé âàêöèíûã òýìäýãëý.

4. Ýõ îéëãîîã¿é ìýò ñàíàãäâàë ººðººð íü àñóóëò òàâèóë. 5. Ãýðòýý þó õèéõ õýðýãòýéã ººðèéí ¿ãýýð íü òàéëáàðëóóë. Þó õèéõýý

ñàíàõûí òóëä õóóäñàà àøèãëàõûã ýõýä çºâëº. 6. Ãýðò íü ýõèéí õóóäàñ ºã÷ ÿâóóë. Õýðýâ òàíä ýõ á¿ðò ºãºõ õàíãàëòòàé ýõèéí

õóóäàñ áàéõã¿é áîë ýõ÷¿¿äýä ¿ç¿¿ëýõ çîðèëãîîð ýìíýëýã äýýðýý õýäýí õóóäàñ áàéëãà.

29.6 Õ¯¯ÕÝÄ ªÂ×ÒÝÉ ÁÀÉÕ ¯ЕÄ ÓÓËÃÀÕ ØИÍÃÝÍИÉ ÕÝÌЖÝÝÃ

ÍÝÌÝÃÄ¯¯ËÝÕИÉÃ ÝÕÝÄ ÇªÂËª ªâ÷èëñºí ¿åäýý íÿðàé áîëîí áàãà íàñíû õ¿¿õýä õàëóóðàõ àìüñãàë îëøðîõ, ñóóëãàõ çýðãýýñ áîëæ øèíãýíèé äóòàãäàëä îðäîã. Õýðýâ õ¿¿õýä íýìýãäýë øèíãýíèéã øèíãýíèé äóòàãäàëä îðîõîîñ ñýðãèéëæ óóæ ÷àäâàë áèå íü ñàéæèð÷ ìºí áèåèéí ýñýðã¿¿öýë íü ñàéí áàéõ áîëíî. Îéð îéðõîí õºõ¿¿ëñíýýð íÿðàéí áèå ñàéæèð÷ øèíãýíèé äóòàãäàëä îðîõîîñ ñýðãèéëýãäýæ ÷àäíà. Íýìýãäýë øèíãýí, ÿëàíãóÿà ñóóëãàëò ºâ÷èíä ìàø ÷óõàë áºãººä ýì÷èëãýýíèé õ¿ñíýãòýä äóðüäñàíû äàãóó À, Á òºëºâëºãººíèé äàãóó øèíãýíèéã ºãíº. Õ¿¿õäýý õºõººð õîîëëîäîã ýõ÷¿¿ä îéð îéðõîí õºõ¿¿ëýõ õýðýãòýé. Øèíãýíèé òàëààð ºãºõ çºâëºãºº “ÝÕÝÄ ÇªÂËª” õýñýãò òîäîðõîé áàéãàà áºãººä “ÍßÐÀÉ” õýñãèéí “ÍßÐÀÉÃ ÝÌ×ËÝÕ ÁÎËÎÍ ÝÕÝÄ ÇªÂËª “ ãýñýí õ¿ñíýãòýýñ ìýäýæ áîëíî. Õ¿¿õäýý ãýðòýý õàðæ áàéãàà ýõ áîëãîíä ýíýõ¿¿ çºâëºãººã ºã. Õýðýâ çààâàðòàé óðüä íü òàíèëöñàí, ìàãàäã¿é îëîí óäàà çºâëºãºº àâñàí, ýñâýë À òºëºâëºãººòýé òàíèëöñàí áîë çºâëºõ øààðäëàãàã¿é.


- 150 -

Á¯ËÝÃ 30 ÝÕ×¯¯ÄÝÄ ÕÝÇÝÝ ИÐЖ ¯Ç¯¯ËÝÕ ÁÎËÎÍ ÒÝÄÍИÉ ÝÐ¯¯Ë ÌÝÍÄИÉÍ ÒÀËÀÀÐ ÇªÂËªÃªª ªÃªÕ ªâ÷òýé õ¿¿õäýý ãýðòýý õàðæ áàéãàà ýõ÷¿¿ä ýìíýëãèéí áàéãóóëëàãàä õýçýý èðæ ¿ç¿¿ëýõèéã íü çºâëºõ õýðýãòýé. Òà ò¿¿íä äàðààãèéí óäàà õýçýý èðæ ¿ç¿¿ëýõ áîëîí öààøèä ÿàðàëòàé òóñëàìæ àâàõ øààðäëàãàòàé øèíæ òýìäã¿¿äèéí òàëààð çààæ ºãºõ õýðýãòýé. Ýõ äàõèí èðæ ¿ç¿¿ëýõèéí à÷ õîëáîãäîë:

1. Äàâòàí ¿çëýãò òîäîðõîé õóãàöààíû äàðàà èðýõ (æèøýý íü ¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã ýì õýðõýí ¿éë÷èëæ áóéã øàëãàõ)

2. ªâ÷èí õ¿íäýð÷ áàéãàà ãýñýí øèíæ òýìäýã ìýäýãäâýë ÿàðàëòàé èðæ ¿ç¿¿ëýõ 3. Õ¿¿õäèéã äàðààãиéí äàðõëààжóóëàëòàíä õàìðóóëàõ (Ñàéí õ¿¿õäèéã î÷èæ

¿çýõ ãýñýí õýñýãò áàéãàà) 30.1 ÄÀÂÒÀÍ ¯ÇËÝÃÒ ИÐÝÕИÉÃ ÇªÂËªÕ Òîäîðõîé ºâ÷í¿¿äèéí ¿åä õýäýí ºäðèéí òóðø õÿíàëò òàâèõ øààðäëàãàòàé áàéäàã. Æèøýýëáýë, óóøãèíû õàòãàëãàà, ñóóëãàëò ºâ÷èí, ÷èõíèé öî÷ìîã õàëäâàðûí ¿åä ¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã ýì ¿éë÷èëæ áàéãàà ýñýõèéã õÿíàæ áàéõ øààðäëàãàòàé. Óжиã ñóóëãàëòûí ¿åä õîîëëîõ äýãëýì ¿éë÷èëæ áóéã ìºí õÿíàõ õýðýãòýé. Çàðèì ºâ÷í¿¿ä òóõàéëáàë, õàëóóðàõ, í¿äíýýñ íóóõ ãàðàõ ¿еä òóõàéí øиíж òýìäýã áàéãàà òîõèîëäîëä àжиãëàõ õýðýãòýé. ¯çëýãèéí äàðàà äàõèí õýçýý èðæ ¿ç¿¿ëýõèéã ýõýä õýëýõ ¸ñòîé. Çàðèì òîõèîëäîëä òóõàéí íÿðàéí õýä õýäýí ºâ÷íèéã ¿çýõ øààðäëàãàòàé áîëäîã. Èéì òîõèîëäîëä ýðãýæ èðýõ õàìãèéí íààä çàõûí õóãàöààã õýëæ ºãºõ ìºí ò¿¿í÷ëýí õàëóóðàõ ãýõ ìýòèéí ºâ÷èí õ¿íäðýõ òîõèîëäîëä ÿàðàëòàé òóñëàìæ øààðäëàãàòàéã ýõýä îéëãóóëàõ íü ç¿éòýé. ÝÕÝÄ ÇªÂËª áîëîí ÍßÐÀÉ ãýñýí õýñýãò õîîðîíäîî ÿëãààòàé ºâ÷í¿¿äèéã àæèãëàõ õóãàöààã ä¿ãíýí ¿ç¿¿ëëýý. Õîîë òýæýýëòýé õîëáîãäñîí äàâòàí ¿çëýãиéí õóãàöàà ÿëãààòàé áàéäãèéã àíõààð.

- Õýðýâ õ¿¿õäèéí õîîëëîëòòûí àñóóäàëòàé õîëáîîòîéãîîð õîîëíû äýãëýìä ººð÷ëºëò õèéõèéã çºâëºñºí òîõèîëäîëä òóõàéí ýõ ººð÷ëºëò õèéñýí ýñýõèéã 5 õîíîãèéí äàðàà øàëãàõ õýðýãòýé. Õýðýâ øààðäëàãàòàé ãýæ ¿çâýë íýìýëò çºâëºãºº ºã÷ áîëíî.

- Õýðýâ õ¿¿õýä öóñ áàãàäàëòòàé áîë 14 õîíîîä äàâòàí ¿çëýãò èðíý. - Õýðýâ õ¿¿õýä ÒÓÐÀÀË ÁÓÞÓ ÁÀÃÀ ÆÈÍÒÝÉ áîë 30 õîíîãèéí äàðàà

äàâòàí ¿çëýãò èðíý. Ýíý ¿åä õ¿¿õäèéí æèíã íºõºõ, çºâ õîîëëîõ òàëààð “ÇªÂËª” õýñãýýñ øààðäëàãàòàé öààøäûí íýìýëò çºâëºãººã ºãíº.


- 151 -

Õýðýâ òóõàéí ýìíýëýã õîîëëîõ òàëààð òîãòìîë õи÷ýýë çààäàã áîë äàâòàí ¿çëýãиéí õóâààðиéã òýð öàãò òîâëî. Õýðýâ òóñãàé ñóðãàëò áàéäàãã¿é áîë çºâ õîîëëîõ òàëààð ýõ÷¿¿äýä ýìíýëãèéí àæèëòíóóä áèå÷ëýí яðиëöàж, çºâëºãºº ºãºõ áîëîìжòîé öàãиéã ñîíãî. Ýíý òîõèîëäîëä ýìíýëãèéí àæèëòíóóä òóõàéí õ¿¿õäèéí õîîë òýæýýëèéí áýðõøýýë, õ¿¿õäèéí æèí, õîîëëîëòîíä ººð÷ëºëò õèéñýí ýñýõèéã çàéëøã¿é ìýäýõ øààðäëàãàòàé. Ýíý ìýäýýëýë íü ºâ÷òíèé ò¿¿õ ýñâýë òóõàéí ¿çëýãèéí ìàÿãòàä áè÷èãäýõ áîëíî. 30.2 ЯÀÐÀËÒÀÉ ¯Ç¯¯ËÝÕИÉÃ ÇªÂËªÕ Íÿðàé áîëîí õ¿¿õä¿¿äýä ÿìàð òîõèîëäîëä ÿàðàëòàé ýðãýж èðæ ¿ç¿¿ëýõèéã õýëæ ºã. Ýíý íü ýõýä ÿàðàëòàé èðæ ¿ç¿¿ëýõ øààðäëàãàòàé øèíæ òýìäãèéã çààж õýëíý ãýñýí ¿ã. Ýäãýýð øèíæ òýìäã¿¿äèéã ÝÕÝÄ ÇªÂËª áîëîí ÍЯÐÀÉ Õ¯¯ÕÝÄ õ¿ñíýãòиéí ÕÝÇÝÝ ЯÀÐÀËÒÀÉ ÝÐÃÝЖ ¯Ç¯¯ËÝÕ ãýñýí õýñýãò áи÷ñýí áàéãàà. Ýíý íь ìàø ÷óõàë õýñýã ãýäãиéã ñàíàãòóí. 1 äîëîî õîíîãîîñ 2 ñàðòàé ºâ÷èëñºí íÿðàé õ¿¿õäýä ÍßÐÀÉ Õ¯¯ÕÝÄ õ¿ñíýãòиéí øиíж¿¿ä òîõèðîõ áà ýõýä ýäãýýð øиíжиéã àжиãëàõûã çààæ ñóðãàõ õýðýãòýé: Õýçýý ÿàðàëòàé ýðãýж ¿ç¿¿ëýõ âý?

Äîîðõ øèíæ èëýðñýí òîõèîëäîëä ýìíýëýãò ÿàðàëòàé èðæ ¿ç¿¿ëýõèéã ýõýä çºâëº:

Óóõ áóюó õºõºõäºº ìóóäàõ ªâ÷иí õ¿íäðýõ (áие íь ìóóäàõ) Õàëóóðàõ Àìüñãàë îëøðîõ Àìüñãàë ñààäòàé áîëîõ Áààñ öóñòàé áîëîõ

Òýìäýãëýë: Ýõýä ÿìàð ÷ òîõèîëäîëä õ¿¿õäýý äóëààí áàéëãàõ ¸ñòîéã çºâëºíº. Äóëààí áàéëãàõ íü ºâ÷òýé õ¿¿õäýä ìàø ÷óõàë þì. (ãýõäýý õýò äóëààí áèø) Äààðàõ íü íÿðàéí àìü íàñàíä àþóëòàé.


- 152 -

2-5 ñàðòàé ºâ÷òýé õ¿¿õä¿¿äýä “ÝÕÝÄ ÇªÂËª” õýñýãò çààñàí øèíæ òýìäã¿¿äиéã àжиãëàõûã ýõýä çààж ñóðãà. Õýçýý ÿàðàëòàé èðæ ¿ç¿¿ëýõ âý? Õ¿¿õäýä äîîðõ øèíæ òýìäýã èëýðñýí òîõèîëäîëä ÿàðàëòàé èðæ ¿ç¿¿ëýõèéã ýõ÷¿¿äýä çºâëº:

Яìàð ÷ ºâ÷òýé õ¿¿õäýä: óóõ áóюó õºõºõäºº ìóóäàõ ºâ÷иí õ¿íäðýõ (áие íь ìóóäàõ) õàëóóðàõ

Õýðýâ õ¿¿õýä óóøãèíû õàòãàëãààã¿é: õàíèàä øóóõèíààòàé áîë:

àìüñãàë îëøðîõ àìüñãàë ñààäòàé áîëîõ

Õýðýâ õ¿¿õýä ñóóëãàж áàéãàà áîë:

áààñ öóñòàé áîëîõ óóõäàà ìóó áîëîõ

Òýìäýãëýë: Õýðýâ õ¿¿õýä àëü õýäèéí õàëóóð÷ ýõýëñýí áîë ýõýä õàëóóðàõ ¿еä ÿàðàëòàé èðæ ¿ç¿¿ë ãýæ õýëýõ õýðýãã¿é. Õýðâýý õ¿¿õäèéí áààñ öóñòàé ãàð÷ áàéâàë áààñ öóñòàé áîëîõîä ÿàðàëòàé ¿ç¿¿ë ãýæ õýëýõ õýðýãã¿é áà çºâõºí óóõäàà ìóó áîëîõ ¿еä ýðãýж ¿ç¿¿ëýõиéã çºâëº. Äýýð äóðüäñàí ýäãýýð øèíæ òýìäýã èëðýõ ýñýõèéã ñàéòàð àæèãëàõ íь ÷óõàë юì. Ýäãýýðèéã òàéëáàðëàõ ìºí ýõýä ñàíóóëàõ ¿¿äíýýñ ýõèéí õóóäñûã õýðýãëýäýã. Ýõèéí õóóäñàíä ýäãýýð øиíж òýìäãиéã ¿ãýýð áîëîí çóðãààð òàéëáàðëàñàí áàéäàã. Ýõèéí çàéëøã¿é ñàíàæ áàéõ ¸ñòîé øèíæ¿¿äèéã äóãóéë. Ýõиéí îéëãîõ ¿ãýýð òàéëáàðëà. Ýõиéí îéëãîñîí ýñýõиéã àñóóëò òàâьж øàëãà. 30.3 ÄÀÐÀÀÃИÉÍ ÄÀÐÕËÀÀЖÓÓËÀËÒÀÍÄ ÕÝÇÝÝ ИÐÝÕИÉÃ ÝÕÝÄ ÇªÂËª Õýäèéãýýð ýðãýæ иðýõ áàéñàí ÷ ýõýä îëîí ç¿éëèéã òîãòîîõ õýðýãòýéãýýñ áîëîîä õ¿¿õäýý äàðààãиéí äàðõëààжóóëàëòàíä õýçýý иðýõиéã ìàðòàæ áîëçîøã¿é ó÷èð ò¿¿íèéã íü ñàíóóë. Æèøýýëáýë: Õýðýâ õ¿¿õäèéí ýõ, ýìèéã öàãèéí õóâààðèéí äàãóó ºãºõ, áóñàä ýì÷иëãýýã çààâðûí äàãóó ãýðòýý õиéõ ìºí 2 ºäðиéí äàðàà äàâòàí ¿ç¿¿ëýõ øààðäëàãàòàé ãýõ ìýò îëîí ç¿éëиéã ñàíàõ õýðýãòýé áîëäîã. Òиéìýýñ äàðààãиéí äàðõëààжóóëàëòàíä õýçýý иðýõиéã ýõèéí õóóäñàí äýýð òýìäýãëý. 30.4 ÝÕÝÄ ªªÐИÉÍÕ ÍЬ ÝÐ¯¯Ë ÌÝÍÄИÉÍ ÒÀËÀÀÐ ÇªÂËªÃªª ªÃªÕ ªâ÷òýé õ¿¿õäýý ¿ç¿¿ëýõ ¿еä íь ýõýä ººðò íü áàéж áîëçîøã¿é çîâиóðûã ñîíñ. Ò¿¿íä ººðò íь ýì÷èëãýý øààðäëàãàòàé áàéæ áîëîõ þì.


- 153 -

VII ХЭСЭГ

ДАВТАН ¯ЗЛЭГ


- 154 -


- 155 -

Б¯ЛЭГ 31 ДАВТАН ¯ЗЛЭГ Зарим ºвчтэй х¿¿хд¿¿д давтан ¿злэгээр эмнэлгийн ажилтанд дахин ханддаг. Эдгээр х¿¿хдийн эхэд давтан ¿злэгт хэзээ ирэхийг хэлсэн байдаг (Жишээ нь 2 ºдрийн дараа буюу 14 хоногийн дараа гэх мэт). Давтан ¿злэг хийснээр эмнэлгийн ажилтан тухайн х¿¿хдэд зºвлºсºн эмчилгээíèé ¿р д¿нã õÿíàíà. Зарим х¿¿хдýä ¿¿сгэгчийн эсрэг ýõíèé ñîíãîëòûí эм ¿éë÷ëýýã¿é áàéäàã. Èéì òîõèîëäîëä хоёрдугаар сонголтын эмийã хэрэглэдэг. Ужиг суулгалттай х¿¿хдийн суулгалт нь б¿рэн зогссон эсэхийг магадлахын тулд давтан ¿злэг хийх хэрэгтэй. Хэрэв халууралттай болон н¿дний халдвартай х¿¿хдийн биеийн байдал сайжрааг¿й бол давтан ¿злэгт хамааруулна. Хоолны ямар нэг бэрхшээлтэй х¿¿хдэд хоолëîëò хангалттай байгаа болон жин нь нэмэгдэж байгаа эсэхийг хянахын тулд давтан ¿злэгт хамааруулах нь зайлшг¿й чухал. Давтан ¿злэг зайлшг¿й шаардлагатай учраас энэх¿¿ ¿злэгт ирж байгаа эхч¿¿дийг тааламжтай байлгах ¿¿днээс танай эмнэлгийн байгууллага çàðèì тусгай бэлтгэл хийвэл зохино. Хэрэв боломжтой бол давтан ¿злэгт ирсэн эхч¿¿дийг äараалалд х¿лээлгэхг¿й байх нь з¿йтэй. Мºн тэдэнд тааламжтай байх ººр нэгэн арга зам бол давтан ¿злэгийг ¿нэ тºлбºрг¿й хийх явдал юм. Зарим эмнэлгийн байгууллагууд давтан ¿злэгт ирэх хуваарьтай х¿¿хдийн б¿ртгэл картыг хялбар олох аргыг хэрэгж¿¿лсэн байдаг. Давтан ¿злэгт ирж буй х¿¿хдэд тухайн ºвчинд øààðäëàãàòàé áîë анхны ¿злэгээс ººр дараагийн шатны тусламж ¿з¿¿лж, анхны ¿злэгийнхээс ººр эмчилгээг зºвлºнº. ¯злэгийн маягтаас давтан ¿злэгийг хэрхэн мэдэх вэ? ¯НЭЛ, АНГИЛ х¿снэгтийн “Эмчилгээг тогтоо” баганад байгаа зарим ангиллууд давтан ¿злэгт ирэх шаардлагатайг эхэд хэлэх заавартай. ЭХЭД ЗªВЛª х¿снэгтийн “Хэзээ эр¿¿л мэндийн ажилтанд эргэж ¿з¿¿лэхийг эхэд зºвлº” н¿дэнд ºвчтн¿¿дийн давтан ¿злэгт ирэх õóãàöààã ¿з¿¿лсэн байдаг. Х¯¯ХДИЙГ ЭМЧИЛ х¿снэгтийн “Давтан ¿злэг, Эмчилгээ хий” хэсэгт давтан ¿злэг б¿рийг хийх тусгай удирдамжтай. Н¿дн¿¿д нь ¯НЭЛ, АНГИЛ х¿снэгт дэх ангилалтай тохирсон гарчгуудтай байна. Н¿д б¿рт х¿¿хдийг хэрхэн дахин ¿нэлэх, эмчлэх тухай тайлбарласан байдаг. Удирдамжид ºгºгдсºн эмчилгээн¿¿д жишээ нь ¿¿сгэгчийн эсрэг хоёрдугаар сонголтын эмийн тунг Х¯¯ХДИЙГ ЭМЧИЛ х¿снэгтэд хамруулсан байна. Нярайд давтан ¿злэг хийх удирдамжууд нь НЯРАЙ х¿снэгтэнд байгаа.


- 156 -

ЭХЭД ЗªВЛª х¿снэгтийн ДАВТАН ¯ЗЛЭГ н¿д ДАВТАН ¯ЗЛЭГ Х¿¿хдийн ºвчнººр жагсаасан хугацаанд давтан ¿злэгт заавал ирэхийг эхэд зºвлº.

Хэрэв х¿¿хэд: Давтан ¿злэгт эргэж ирэх хугацаа

Уушгины хатгалгаа Цусан суулгалт Халууралт (хэрэв халуун намжихг¿й бол) Н¿д, амны х¿ндрэлтэй улаанбурхан

2 хоног

Ужиг суулгалт Чихний цочмог халдвар Чихний архаг халдвар Хооллолтын бэрхшээл ªºр ямар нэг ºвчин, хэрэв сайжрахг¿й бол

5 хоног

Цус багадалт 14 хоног

Тураал (насанд тохирох жин бага) Рахит 30 хоног

31.1 Давтан ¿злэгийг хэрхэн хийх вэ? Х¿¿хдийн зовиурыг эхээс асуу. Тухайн ºвчний хувьд энэ нь анхны ¿злэг ¿¿, давтан ¿злэг ¿¿ гэдгиийг та мэдэх хэрэгтэй. Таны илр¿¿лэлт нь танай эмнэлгийн ºвчтн¿¿дээ хэрхэн б¿ртгэдэг ба эмнэлэгт яагаад хандах болсныг, эмнэлэг хэрхэн илр¿¿лдэг зэргээс хамаарна. Жишээ нь, х¿¿хдэд шинээр бэрхшээл гарсан бол х¿¿хдийг давòан ¿злэгт авчраарай гэж эхэд хэлсíийг тэр танд болон ººр эмнэлгийн ажилтанд хэлэхэд нь: хэрэв танай эмнэлэг давтан ¿злэгт хэзээ дахин ирэхийг тэмдэглэсэн санамжийн хуудас ºгдºг бол т¿¿нийгээ ¿з¿¿лэхийг х¿с. Хэрэв танай эмнэлэг ºвчтºн б¿рт х¿снэгт бºглºдºг бол та энэ ºвчний улмаас хэдэн ºдрийн ºмнº ирсэн х¿¿хдийн х¿снэгтийг харж болно. Та х¿¿хдийг энэ ºвчний улмаас давтан ¿злэгт ирснийг нь мэдсэний дараа эхээс ººр шинэ зовиурууд нэмэгдсэн эсэхийг асуу. Жишээ нь, хэрэв х¿¿хэд уушгины хатгалгааны улмаас давтан ¿злэгт ирсэн, гэвч одоо суулгаж байгаа бол т¿¿нийг шинэ ºвчинтэй байна гэж ¿знэ. Энэ х¿¿хдэд б¿рэн ¿нэлгээ шаардлагатай. Аюултай ерºнхий шинж¿¿дийг шалгаад б¿х гол шинж¿¿д ба х¿¿хдийн марианы байдлыг ¿нэл. Энэ х¿¿хдийн суулгалтыг (шинэ ºвчнийг) анхны ¿злэг шиг ангилж эмчèл. Óóøãèны хатгалгааг нь давтан ¿злэгийн н¿дний дагуу дàхин ¿нэлж эмчил. Хэрэв х¿¿хэд шинэ ºвчинг¿й бол х¿¿хдийн анхны ангиллыг харуулсан давтан ¿злэгийн н¿дийг ашиглана. Дараа нь н¿дэнд байгаа удирдамжийг мºрд.

• Давтан ¿злэгийн н¿дэн дэх удирдамжийн дагуу х¿¿хдийг ¿нэлнэ. Удирдамжууд нь ҮНЭЛ,АНГИЛ х¿снэгтийн дагуу ¿ндсэн шинж¿¿дийг ¿нэлэхийг танд зааж ºгнº. Мºн нэмэлт шинж¿¿дийг ¿нэлэхийг заадаг.


- 157 -

Тэмдэглэл: Гол шинж¿¿дийг ангилахын тулд ангиллын х¿снэгтийг б¿¿ хэрэглэ. ¯НЭЛ, АНГИЛ х¿снэгт дэх “Ангил” ба “Эмчилгээ тогтоо” багануудыг орхи. Х¿¿хдэд ¿р д¿нг¿й давтан эмчилгээн¿¿д хийхээс аль болох зайлсхий. Жич: Хэрэв х¿¿хэд ямар нэг хэлбэрийн суулгалт ºвчтэй байвал шингэн алдалтыг анхны ¿злэг шиг ¿íýëæ, ангилж эмчил.

• Тохирсон эмчилгээг сонгохын тулд х¿¿хдийн ºâ÷íèé шинж¿¿дийн тухай мэдээллийг ашиглана.

• Эмчилгээг зºвлº.

Таны ºгч чадах эмчилгээнд эдгэýг¿й, архаг ºвчтэй х¿¿хд¿¿д дахин дахин ирдэг. Жишээ нь: Зарим ДОХ-той х¿¿хд¿¿дэд ужиг суулгалт буюу óóøãèны хатгалгааны сэдрэлт нь давтагддаг. ДОХ-той х¿¿хд¿¿дэд óóøãèны хатгалгааны эмчилгээ ¿р д¿н муутай байдаг ба халдварт ºртºмтгий байдаг. Ийм х¿¿хд¿¿дийн биеийн байдал нь сайжрахг¿й бол эмнэлэгт хэвт¿¿лэх нь з¿йтэй. ДОХ-оор ºвчлººг¿й, Х¿ний Дархлал Хомсдолын Вирус (ХДХВ)-ийг тээж буй х¿¿хд¿¿дийг ХДХВ-г¿й х¿¿хд¿¿дээс эмнэлз¿йн хувьд ялгахад бэрхшээлтэй байдаг. Тэд óóøãèны хатгалгаагаар ºвчилбºл æèøèã эмчилгээг хийхэд ¿р д¿нтэй байдаг. Анхаар: Давтан ¿злэгт ирсэн х¿¿хд¿¿д хэд хэдэн ºвчтэй эсвэл бие нь дордсон байвал тэдгээр Х¯¯ХДИЙГ ЭМНЭЛЭГТ ХЭВТ¯¯Л. Хэрэв х¿¿хдэд ¿¿сгэгчийн эсрэг хоёрдугаар сонголтын эм ¿р д¿нг¿й эсвэл та х¿¿хдийн биеийн байдалд санаа зовж байгаа бол мºн та энэ х¿¿хдэд юу зºвлºхºº мэдэхг¿й байгаа бол тэднийг эмнэлэгт хэвт¿¿лнэ. Хэрэв х¿¿хдийн биеийн байдал х¿снэгтэнд зºвлºсºн эмчилгээнд сайжрахг¿й бол тухайн х¿¿хэд ººр ºвчнººр ºвчилсºн байдаг. Ийм х¿¿хдэд ººр эмчилгээг зºвлºх хэрэгтэй.

Санамж: Хэрэв х¿¿хдэд шинэ ºвчин байгаа бол та х¿¿хдийг анхны ¿злэгт заасны дагуу ¿нэл


- 158 -

31.2 ÓÓØÃÈНЫ ХАТГАЛГААТАЙ Х¯¯ХДИЙГ ДАВТАН ¯ЗЭХ Уушгины хатгалгаанд ¿¿сгэгчийн эсрэг эм хэрэглэж буй х¿¿хэд 2 хоногийн дараа давтан ¿злэгт ирэхэд доорх удирдамжийг мºрд:

~ УУШГИНЫ ХАТГАЛГАА 2 õîíîãèéí äàðàà: Õ¿¿õäýä àþóëòàé åðºíõèé øèíæ¿¿äèéã øàëãà. ¯НЭЛ, АНГИЛ õ¿ñíýãòèéã õàð Õàíèàëãà áóþó àìüñãàë ñààäòàé õ¿¿õäèéã ¿íýë. Àñóó: Õ¿¿õäèéí àìüñãàë öººðñºí ¿¿? Õàëóóí íü áóóðñàí óó? Õ¿¿õýä õîîëîíäîî ñàéæèðñàí óó? Ýì÷èëãýý: ~ Õýðýâ öýýæ õîíõîëçîõ áóþó àþóëòàé åðºíõèé øèíæ áàéâàë ¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã 2-ð ñîíãîëòûí ýì ºãºõ áóþó õëîðàìôåíèêîë áóë÷èíä òàðèàä ýìíýëýãò ßÀÐÀËÒÀÉ õýâò¿¿ë. ~ Õýðýâ àìüñãàëûí òîî, õàëóóðàëò, õîîëëîëò óðüäàõòàé àäèë, õ¿¿õýä ÿíçàíäàà áàéâàë ¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã 2-ð ñîíãîëòûí ýìýýð ñîëüæ, 2 õîíîãèéí äàðàà ýðãýæ ¿ç¿¿ëýõèéã ýõýä çºâëº (Õýðýâ õ¿¿õýä ñ¿¿ëèéí 3 ñàðä óëààíáóðõàíòñàí áîë ýìíýëýãò õýâò¿¿ë). ~ Õýðýâ àìüñãàë öººðñºí, õàëóóí áóóðñàí, õîîëîíä ñàéí, õ¿¿õýä ñàéæèðñàí áîë ¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã 5 õîíîãèéí ýì÷èëãýýã ¿ðãýëæë¿¿ë.

Энэх¿¿ н¿д нь х¿¿хдийг хэрхэн ¿нэлэхийг ¿з¿¿лнэ. Энэ нь х¿¿хдэд аюултай ерºнхий шинж¿¿дийг шалгах, ханиалга болон амьсгал саадтай х¿¿хдийг дахин ¿нэлэх тухай заадаг. ¯¿ний зэрэгцээ ¯НЭЛ, АНГИЛ х¿снэгтийг харахыг заана. ªºрººр хэлбэл ¯НЭЛ, АНГИЛ х¿снэгтэд ¿з¿¿лсний дагуу аюултай ерºнхий шинж¿¿д болон ханиалгын гол шинж¿¿дийг ¿нэлэхийг танд зºвлºж байна. Мºн энд нэмж шалгах зарим з¿йлийг жагсаажээ: Асуу: - Х¿¿хдийн амьсгал цººрсºн ¿¿? - Халуун нь буурсан уу? - Х¿¿хэд хоолондоо сайжирсан уу? Х¿¿хдийг ¿нэлэхдээ эмчилгээг зºв сонгохын тулд тухайн х¿¿хдийн ºвчний шинж¿¿дийн тухай мэдээллийг ашигла.

Хэрэв х¿¿хдэд цээж хонхолзох буюу аюултай ерºнхий шинж байвал (уух буюу хºхºх чадварг¿й, уусан б¿хнээ бººлжих, татах, унтаарсан буюу ухаанг¿й) х¿¿хдийн биеийн байдал дордсон гээд энэ х¿¿хдийг яаралтай эмнэлэгт хэвт¿¿лэх хэрэгтэй. Уушгины хатгалгаанд ºгдºг ¿¿сгэгчийн эсрэг нэгд¿гээр сонголтын эм хэрэглэсэн ч биеийн байдал нь дордсоор байгаа бол эмнэлэгт хэвт¿¿лэхийн ºмнº ¿¿сгэгчийн эсрэг хоёрдугаар сонголтын эмийн анхны тунг ºгºх буюу булчинд хлорамфеникол тарина.

Хэрэв амьсгалын тоо, халууралт, хооллолт урьдахтай адил, х¿¿хэд

янзандаа бол уушгины хатгалгаанд ºгдºг ¿¿сгэгчийн эсрэг хоёрдугаар сонголтын эм ºг. (Х¿¿хдийн євчний шинж¿¿д хоёр хоногийн ºмнºхтэй яг адилхан байх албаг¿й, гэхдээ х¿¿хдийн биеийн байдал дордоог¿й, мºн


- 159 -

сайжрааг¿й байна. Х¿¿хэд одоо х¿¿ртэл амьсгаадсан, халуурсан, хоолондоо муу хэвээр байна.) ¯¿сгэгчийн эсрэг хоёрдугаар сонголтын эм ºгºхийн ºмнº х¿¿хдэд с¿¿лийн хоёр ºдºр ¿¿сгэгчийн эсрэг эм ºгсºн эсэхийг эхээс нь асуу.

a) Тухайн х¿¿хэд ¿¿сгэгчийн эсрэг эмээ уугааг¿й, эсвэл хуваарийн

дагуу биш, маш бага тунгаар уусан зэрэг бэрхшээл¿¿д байдаг. Хэрэв тийм бол энэ х¿¿хдийг ¿¿сгэгчийн эсрэг тухайн эмээр дахин эмчилнэ. Эмнэлэгт нэг тун ºгч улмаар эхийг гэртээ эм яаж уулгахыг мэдсэн эсэхийг шалгана. Х¿¿хэд эм уухаас татгалзвал т¿¿нд эм яаж уулгах вэ гэх мэт олон асуудлыг шийдэхэд эхэд тусална.

б) Хэрэв х¿¿хэд ¿¿сгэгчийн эсрэг эм уусан тохиолдолд уушгины

хатгалгаатай х¿¿хдэд уг эмийг нь, хэрэв танай эмнэлэгт олдоцтой бол ¿¿сгэгчийн эсрэг хоёрдугаар сонголтын эмээр сольж, 5 хоног эмчил. Жишээ нь:

-- Хэрэв х¿¿хэд котримоксазол уусан бол,

амоксициллинээр соль.

-- Хэрэв х¿¿хэд амоксициллин уусан бол, котримоксазолоор соль.

¯¿сгэгчийн эсрэг эмийн эхний тунг эмнэлэгт ºг. Эхэд тухайн

эмийг хэзээ яаж уулгахыг заа. 2 ºдрийн дараа х¿¿хдээ дахин авчрахыг эхээс х¿с.

в) ¯¿сгэгчийн эсрэг эм уусан х¿¿хдэд уг эмийг ¿¿сгэгчийн эсрэг ººр

тохирох эмээр солих боломжг¿й бол тэр х¿¿хдийг эмнэлэгт хэвт¿¿л.

Хэрэв уушгины хатгалгаатай х¿¿хэд с¿¿лийн 3 сар дотор улаанбурхантсан бол эмнэлэгт хэвт¿¿л.

Хэрэв х¿¿хдийн амьсгал цººрсºн, халуун буурсан, (ºндºр халуун буурсан буюу халуун нь хэвийн болсон), хоолонд сайн бол х¿¿хэд сайжирсан байна гэнэ. Х¿¿хэд ханиалгаж болно, гэвч биеийн байдал сайжирч байгаа х¿¿хдэд амьсгаадах шинж удаан ¿ргэлжилдэгг¿й. ¯¿сгэгчийн эсрэг 5 хоногийн эмчилгээг ¿ргэлжл¿¿лэн дуусгахыг эхэд хэл. Эмчилгээг ¿ргэлжл¿¿лж дуусгах нь яагаад чухал болохыг т¿¿нтэй ярилц.


- 160 -

31.3 УЖИГ СУУЛГАЛТТАЙ Х¯¯ХДИЙГ ДАВТАН ¯ЗЭХ УЖИГ СУУЛГАЛТ-тай х¿¿хэд 5 ºдрийн дараа давтан ¿злэгт ирэхэд доорх удирдамжийг мºрд:

~ УЖИГ СУУЛГАЛТ 5 õîíîãèéí äàðàà: Àñóó: Ñóóëãàëò çîãññîí óó? Õ¿¿õýä õîíîãò õýäýí óäàà ñóóëãàæ áàéíà âý? Ýì÷èëãýý: ~ Õýðýâ ñóóëãàëò çîãñîîã¿é áîë (õ¿¿õýä îäîî áîëòîë õîíîãò 3 áóþó îëîí ñóóëãàæ áóé), õ¿¿õäèéã á¿ðýí ¿íýë. Øààðäëàãàòàé ýì÷èëãýýã õèé. Äàðàà íü ýìíýëýãò õýâò¿¿ë. ~ Õýðýâ ñóóëãàëò çîãññîí áîë (õ¿¿õýä õîíîãò 3-ààñ öººí ñóóëãàæ áóé), õ¿¿õäèéí íàñàíä òîõèðñîí åðäèéí õîîëîîð õîîëëîõûã ýõýä çºâëº. Õ¿¿õýääýý ìóëòèâèòàìèí ¿ðãýëæë¿¿ëýí ºãºõèéã ýõýä õýë.

Х¿¿хдийн суулгалт зогссон эсэхийг болон ºдºрт хэдэн удаа суулгаж байгааг нь асуу.

Хэрэв суулгалт зогсоог¿й бол (х¿¿хэд одоо болтол ºдºрт 3 буюу т¿¿нээс олон суулгаж буй), х¿¿хдийг дахин б¿рэн ¿нэл. ¯НЭЛ, АНГИЛ х¿снэгтэд ¿з¿¿лсний дагуу х¿¿хдийг б¿рэн ¿нэл. Шингэн алдалт гэх мэт яаралтай ýì÷èëãýý шаардах ямар нэгэн х¿ндрэлийг илр¿¿л. Дараа нь х¿¿хдийг эмнэлэгт хэвт¿¿л.

Хэрэв суулгалт зогссон бол (х¿¿хэд ºдºрт 3-аас цººн суулгаж буй),

х¿¿хдийг насанд тохирсон ердийн хоолоор нь хооллохыг эхэд зºвлº. Х¿¿хдийн хооллолт хэвийн биш, ямар нэг бэрхшээлтэй бол эхэд хооллолтын талаарх зºвлºмжийг ЗªВЛª х¿снэгтийн дагуу ºг. Мºн х¿¿хдэд мултивитаминыã 14 хоногийн турш ºдºр б¿р ¿ргэлжл¿¿лэн ºгºхийг эхэд сануул.


- 161 -

31.4 ЦУСАН СУУЛГАЛТТАЙ Х¯¯ХДИЙГ ДАВТАН ¯ЗЭХ Х¿¿хэд ЦУСАН СУУЛГАЛТ-тай гэж ангилагдсан бол 2 ºдрийн дараа давтан ¿злэгт ирэхэд доорх удирдамжийг мºрд: ~ ЦУСАН СУУЛГАЛТ 2 õîíîãèéí äàðàà: Õ¿¿õäèéí ñóóëãàëòûã ¿íýë. > ¯НЭЛ, АНГИЛ õ¿ñíýãòèéã õàð. Àñóó:

-Õ¿¿õäèéí áààñ öººðñºí ¿¿? -Áààñàíä íü öóñ áàãàññàí óó? -Õàëóóðàõ íü áàãàññàí óó? -Õýâëèéãýýð ºâäºõ íü áàãàññàí óó? -Õ¿¿õýä õîîëîíäîî ñàéæèðñàí óó?

Ýì÷èëãýý: ~ Õýðýâ õ¿¿õýä øèíãýí àëäñàí áîë øèíãýí ñýëáý. ~ Õýðýâ õ¿¿õäèéí ñóóëãàëòûí òîî, áààñàí äàõü öóñíû õýìæýý, õàëóóðàëò, õýâëèéí ºâäºëò áóþó õîîëëîëò óðüäàõòàé àäèë áóþó äîðäñîí áîë ýìíýëýãò õýâò¿¿ë. ~ Õýðýâ ñóóëãàëòûí òîî öººðñºí, áààñàíä öóñ áàãàññàí, õàëóóí áóóðñàí, õýâëèéí ºâäºëò íàìæñàí áà õîîëîíäîî ñàéæèðñàí áîë ¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã ýì÷èëãýýã äóóñòàë ¿ðãýëæë¿¿ëýí ºã.

Суулгалттай х¿¿хдийг ¯НЭЛ, АНГИЛ х¿снэгтийн “Х¿¿хэд суулгаж байна уу” н¿дний дагуу дахин ¿нэл. Х¿¿хдийн сайжирсан эсэхийг илр¿¿лэхийн тулд нэмэлт асуултууд эхээс асуу. Х¿¿хэд янзандаа юу, дордсон уу, сайжирсан уу гэдгийг шийдэхийн тулд х¿¿хдэд байгаа шинж¿¿дийн тухай мэдээллийг ашигла. Тохирсон эмчилгээг сонго:

Давтан ¿злэгээр х¿¿хэд шингэн алдсан бол х¿¿хдийн шингэн алдалтыг ангилахын тулд ангиллын х¿снэгтийг ашигла. Шингэн сэлбэх тохирсон тºлºвлºгººг сонгож, шингэн алдалтыг эмчил.

Хэрэв х¿¿хдийн баасны тоо, баасан дах цусны хэмжээ, халууралт, хэвлийн ºвдºлт буюу хооллолт урьдахтай адил буюу дордсон бол эмнэлэгт хэвт¿¿л.

Хэрэв х¿¿хдийн баас цººрсºн, баасанд цус багассан, халуун буурсан, хэвлийн ºвдºлт намжсан, хоолондоо сайжирсан бол ¿¿сгэгчийн эсрэг эмчилгээнд х¿¿хэд сайжирч байна гэж ¿знэ. Хэрэв ¿¿сгэгчийн эсрэг эм ¿йлчилж байгаа бол ºвчний б¿х шинж¿¿д багасна. Хэдхэн шинж¿¿д багассан бол х¿¿хдийг сайжирсан эсэхийг шийдэхэд таны шийдвэр нºлººлнº. ¯¿сгэгчийн эсрэг 5 хоногийн эмчилгээг дуустал нь ¿ргэлжл¿¿лэн ºгºхийг эхэд зºвлº. Энэх¿¿ эмчилгээг ¿ргэлжл¿¿лж дуусгах нь яагаад чухал болохыг т¿¿нтэй ярилц.


- 162 -

31.5 ХАЛУУРАЛТТАЙ Х¯¯ХДИЙГ ДАВТАН ¯ЗЭХ Х¿¿хэд урьд нь ХАЛУУРАЛТ-тай гэж ангилагдаад халууралт нь 2 хоногийн турш ¿ргэлжилж байгаа бол давтан ¿злэгт ирэх шаардлагатай. Х¿¿хдийг 2 хоногийн дараа давтан ¿злэгт ирэхэд нь доорх удирдамжийг мºрд: ~ ХАЛУУРАЛТ

Õàëóóðàëò 2 õîíîã ¿ðãýëæèëæ áàéâàë: Õ¿¿õäèéã äàõèí á¿ðýí ¿íýë > ¯ÍÝË, ÀÍÃÈË õ¿ñíýãòèéã õàð.

Õàëóóðàëòûí áóñàä øàëòãààíóóäûã ¿íýë. Ýì÷èëãýý: ~ Õýðýâ õ¿¿õäýä àþóëòàé åðºíõèé øèíæ áóþó õ¿ç¿¿íèé õºøèëò áàéâàë МАШ Х¯НД ХÀËÓÓÐÀËÒ ªÂ×ÈÍ àíãèëëààð ýì÷èë. ~ Õýðýâ õ¿¿õäèéí õàëóóðàëòûí øàëòãààí òîäîðõîé áàéâàë ¿íäñýí ºâ÷íèéã ýì÷èë. ~ Õýðýâ õàëóóðàëò 5 õîíîã ¿ðãýëæèëñýí áîë îíîø òîäðóóëàõààð ýìíýëýãò õýâò¿¿ë. ~ Õýðýâ øàëòãààí òîäîðõîéã¿é õàëóóðààä áàéâàë 2 õîíîãèéí äàðàà äàõèí ¿ç¿¿ëýõèéã ýõýä çºâëº.

Х¿¿хэд 2 хоног халуурч байвал анхны ¿злэгт илрээг¿й халууралтын ямар нэг шалтгаантай байдаг. ¯НЭЛ, АНГИЛ х¿снэгтийн дагуу х¿¿хдийг дахин б¿рэн ¿нэл. Халууралтын шалтгааныг хай. Халууралт ¿¿сгэдэг с¿рьеэ, бººр шээсний замын халдвар, ясны идээт ¿рэвсэл, эсвэл буглаа зэрэг ººр ямар нэг ºвчин х¿¿хдэд байгаа эсэхийг нягтла. Дараа нь давтан ¿злэгийн х¿снэгтээс тохирсон эмчилгээã сонго.

Хэрэв х¿¿хдэд аюултай ерºнхий шинж буюу х¿з¿¿ний хºшилт байвал МАШ Х¯НД ХАЛУУРАЛТ ªВЧИН хэмээн ангилж, ¿¿сгэгчийн эсрэг тохирох эмийн эхний тунг болон парацетамол ºг, мºн цусны чихэр багасахаас сэргийлж эмчлэх ба эмнэлэгт яаралтай хэвт¿¿л. Хэрэв х¿¿хэд ¿¿сгэгчийн эсрэг эм хэдийн авсан боловч євчин х¿ндэрсээр маш х¿нд халууралт ºвчин буюу х¿¿хдийн ууж байгаа эмэнд тэсвэртэй нянгийн халдвараар ºвчилсºн байж болзошг¿й. Тэгвэл ¿¿сгэгчийн эсрэг хоёрдугаар сонголтын эмийг ºгºх буюу хлорамфеникол булчинд тарь. Хэрэв х¿¿хэд ууснаа бººлждºг, унтаарсан буюу ухаанг¿й, уух чадварг¿й зэрэг ¿¿сгэгчийн эсрэг эм ууж чадахг¿й бол хлорамфеникол булчинд тарь.

Хэрэв х¿¿хдийн халууралтын шалтгаан тодорхой байвал ¿ндсэн ºвчнийг эмчил. Жишээлбэл, чихний халдварт эмчилгээ хий, бººр шээсний замын халдвар болон буглаа зэрэг бусад ºвчн¿¿дийг хэвт¿¿лж эмчил.

Хэрэв халууралт 5 хоног ¿ргэлжилсэн бол онош тодруулахаар эмнэлэгт хэвт¿¿л.

Хэрэв шалтгаан тодорхойг¿й халуураад байвал 2 хоногийн дараа дахин ¿з¿¿лэхийг эхэд зºвлº


- 163 -

31.6 Н¯Д БУЮУ АМНЫ Х¯НДРЭЛТЭЙ УЛААНБУРХНААР ªВЧИЛСªН Х¯¯ХДИЙГ ДАВТАН ¯ЗЭХ

Х¿¿хэд урьд нь Н¯Д БУЮУ АМНЫ Х¯НДРЭЛТЭЙ УЛААНБУРХАН-тай гэж ангилагдсан бол 2 хоногийн дараа давтан їзлэгт ирэхэд доорх удирдамжийг мºрд: ~ Í¯Ä áóþó ÀÌÍÛ Õ¯ÍÄÐÝËÒÝÉ ÓËÀÀÍÁÓÐÕÀÍ

2 õîíîãèéí äàðàà: Í¿ä óëàéëò áà í¿äíýýñ íóóõ ãàðàõûã àæèãëà. Àìíû øàðõëààã àæèãëà. Àìûã ¿íýðò.

Í¿äíèé õàëäâàðûí ýì÷èëãýý: ~ Õýðýâ õ¿¿õäèéí í¿äíýýñ îäîî áîëòîë íóóõ ãàð÷ áàéãàà áîë í¿äíèé õàëäâàðûã ýõ ÿàæ ýì÷èëæ áàéñíûã òàéëáàðëàõûã ýõýýñ õ¿ñ. Õýðýâ ýì÷èëãýý çºâ áàéñàí áîë ýìíýëýãò õýâò¿¿ë. Õàðèí áóðóó áîë çºâ ýì÷èëãýýã ýõýä çààæ ñóðãà. ~ Õýðýâ íóóõòàõã¿é áîëîâ÷ óëàéëò õýâýýð áîë ýì÷èëãýýã ¿ðãýëæë¿¿ë. ~ Õýðýâ íóóõòàõã¿é, óëàéõã¿é áîë ýì÷èëãýýã çîãñîî. Àìíû øàðõëààíû ýì÷èëãýý: ~ Àìíû øàðõëàà õ¿íäýðñýí áóþó àìíààñ ìàø ìóóõàé ¿íýð ãàð÷ áàéâàë ýìíýëýãò õýâò¿¿ë. ~ Àìíû øàðõëàà ÿíçàíäàà áóþó ñàéæèðñàí áàéâàë ãåíöèàíâèîëåòûí 5 õîíîãèéí ýì÷èëãýýã ¿ðãýëæë¿¿ë. Х¿¿хдийг ¿нэлэхийн тулд ам, н¿дийг шалга. Х¿¿хдэд илэрсэн шинж¿¿д дээр ¿ндэслэн эмчилгээг сонго. Н¿дний Халдварын Эмчилгээ:

Хэрэв х¿¿хдийн н¿днээс одоо болтол нуух гарч байгаа бол н¿дний халдварыг хэрхэн эмчилж байгааг тайлбарлан ¿з¿¿лэхийг эхээс хèé. Хэрэв эх нь хэрэглэж буй н¿дний тосоо авчирсан бол т¿¿нийг яаж хэрэглэж байгааг харж болно. Эх нь эмчилгээг буруу хийснээс асуудал гарч болно. Жишээлбэл: Тэрээр н¿дний тосыг 3 удаа хэрэглээг¿й, эсвэл н¿дний тосыг хэрэглэхээс ºмнº н¿дийг цэвэрлээг¿й эсвэл х¿¿хэд нь эсэрг¿éцсэний улмаас н¿дний тосыг н¿дэнд хийж чадааг¿й гэх мэт болно.

-- Хэрэв эх нь н¿дний халдварын эмчилгээг 2 хоногийн турш зºв

хийгээд байхад х¿¿хдийн н¿днээс одоо болтол нуух гарч байгаа бол эмнэлэгт хэвт¿¿л.

-- Хэрэв эх нь н¿дний эмчилгээг буруу хийсэн бол эмчилгээг хийхэд

ямар бэрхшээл байгааг асуу. Т¿¿ний мэдэхг¿й байгаа з¿йлийг нь сайтар зааж сурга. Т¿¿нд тулгарч буй бэрхшээл¿¿дийг хэрхэн даван туулах талаар ярилц. Эцэст нь т¿¿нд эмчилгээний чухлыг тайлбарла. Хэрэв н¿дний халдвар õ¿íäýðâýë дахин ирэхийг эхээс х¿с. Хэдий тийм боловч эхийг н¿дний эмчилгээг зºв хийж чадахг¿й байх гэж та


- 164 -

бодож байвал ºдºр б¿р эр¿¿л мэндийн тºвд ирж эмчл¿¿лэхийг, эсвэл эмнэлэгт хэвтэхийг зºвлºж болно.

Хэрэв нуухтахг¿й боловч улайлт хэвээр бол эмчилгээг ¿ргэлжл¿¿л.

Эмчилгээ ¿р д¿нтэй байна гэдгийг эхэд хэл. Улайлтыг арилтал эмчилгээг зºв ¿ргэлжл¿¿лэн хийхийг эхэд зºвлº.

Хэрэв нуухтахг¿й, улайхг¿й бол эмчилгээг зогсоо. Эмчилгээг зºв

амжилттай хийсэн эхийг магт. Х¿¿хэд нь эдгэрснийг т¿¿нд хэл. Амны Шархлааны Эмчилгээ:

Амны шархлаа х¿ндрэх буюу амнаас муухай ¿нэр гарч байвал эмнэлэгт хэвт¿¿л. Х¿¿хэд амны ºвчнººсºº болоод хоол унднаас гарч улмаар ºвчин х¿ндэрч ч болно. Амнаас маш муухай ¿нэр ¿нэртвэл х¿нд хэлбэрийн халдвар байна гэж ойлгоно. Улаанбурхны амны ¿рэвсэл тууралт буюу хомхойгоор х¿ндэрдэг.

Амны шархлаа янзандаа буюу сайжирсан байвал хагас шингэр¿¿лсэн

генцианвиолетын 5 хоногийн эмчилгээг ¿ргэлжл¿¿лэхийг эхээс х¿с. Цочмог ºвчний ¿еийн жин бууралт ба тураалаас сэргийлэх зорилгоор эх нь х¿¿хдийг тохиромжтой хоолоор ¿ргэлжл¿¿лэн хооллох хэрэгтэй. ЭХЭД ЗªВЛª х¿снэгтээс х¿¿хдээ хэрхэн хооллох, хэзээ тусламж авахыг дахин хар. Улаанбурхантай х¿¿хэд тураалд орох нь амархан учир хооллолтонд нь ил¿¿ анхаарах нь чухал гэдгийг эхэд хэл. Улаанбурхантай х¿¿хэд сарын турш бусад ºвчинд ºртºмтгий учир эхч¿¿д х¿¿хдээ яаралтай эмнэлэгт авчрах шинжийг мэдэж байх нь чухал юм. Улаанбурхантай байх ¿едээ болон эдгэрсний дараа нь ч х¿¿хдийн дархлаа сулардаг учраас улаанбурхантай х¿¿хэд х¿ндрэх буюу ººр шинэ ºвчинд ºртºмтгий байдаг.


- 165 -

31.7 ЧИХНИЙ ХАЛДВАРТАЙ Х¯¯ХДИЙГ ДАВТАН ¯ЗЭХ Х¿¿хэд урьд нь ЧИХНИЙ ХАЛДВАР-тай гэж ангилагдсан бол 5 хоногийн дараа давтан ¿злэгт ирэхэд доорх удирдамжийг мºрд. Энэ удирдамж нь чихний цочмог ба архаг халдвартай х¿¿хдэд ашиглагдана. ~ ЧИХНИЙ ХАЛДВАР 5 õîíîãèéí äàðàà: ×èõíèé ºâ÷èíã äàõèí á¿ðýí ¿íýë > ¯ÍÝË, ÀÍÃÈË õ¿ñíýãòèéã õàð. Õ¿¿õäèéí õàëóóíûã õýìæ. Ýì÷èëãýý: ~ Õýðýâ õ¿¿õäèéí ÷èõíèé àðä õºíä¿¿ð, õàâäàðòàé áóþó ºíäºð õºëóóðñàí (38.50 С áóþó èõ) áîë ýìíýëýãò ßÀÐÀËÒÀÉ õýâò¿¿ë. ~ ×èõíèé öî÷ìîã õàëäâàð: Õýðýâ ÷èõíèé ºâäºëò áóþó áóëàã õýâýýð áàéâàë òóõàéí ¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã ýìýýð 5-ààñ öººíã¿é õîíîã ýì÷èë. ×èõèéã ÷èõýýñýýð õóðàéøóóëàõûã ¿ðãýëæë¿¿ë. ~ ×èõíèé àðõàã õàëäâàð: Ýõ íü õ¿¿õäèéí ÷èõýíä ÷èõýýñ çºâ õèéæ áóé ýñýõèéã øàëãà.Ò¿¿íèéã çºâ ¿ðãýëæë¿¿ëýí õèéõèéã äýìæ. Áîëîìæòîé áîë ÷èõ, õàìàð, õîîëîéí ýì÷èä ¿ç¿¿ë. ~ Õýðýâ ÷èõíèé ºâäºëò íàìæñàí áóþó áóëàãã¿é áîë ýì÷èëãýýã çºâ õèéæ áàéãàà ýõèéã ìàãò. Õýðýâ 5 õîíîãèéí ¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã ýìèéí ýì÷èëãýý äóóñààã¿é áîë ¿ðãýëæë¿¿ëýí õýðýãëýõèéã ýõýä çºâëº.

Чихний ºвчтэй х¿¿хдийг дахин ¿нэлж, халууныг хэмж (эсвэл халуунтай эсэхийг тэмтэрч ¿з). Дараа нь х¿¿хдэд илэрсэн шинж¿¿д дээр ¿ндэслэн тохирсон эмчилгээг зºвлº.

Нºгºº чихтэй нь харьцуулан тэмтрэхэд чихний ард хºнд¿¿р, хавдартай бол хºхлºг ургацгийн ¿рэвсэл ¿¿ссэн байдаг. Хэрэв ºндºр халуунтай бол (суганы халуун 38.5°C буюу т¿¿нээс их), х¿¿хдийг х¿нд хэлбэрийн халдвартай байна гэж ¿здэг. Х¿¿хдийн чихний ард хºнд¿¿р, хавдартай буюу ºндºр халуунтай бол дордсон гэж ¿нэлэн эмнэлэгт хэвт¿¿лэх хэрэгтэй.

Чихний цочмог халдвар: Хэрэв 5 хоног ¿¿сгэгчийн эсрэг эм уусны

дараа чихний ºвдºлт буюу булаг хэвээр байвал ¿¿сгэгчийн эсрэг эмээ дахин 5 хоног ºг. Эхээс 5 хоногийн дараа дахин ирэхийг х¿с. Ирэхэд нь та х¿¿хдийн чихний халдвар эдгэрсэн эсэхийг шалгаж болно.

Хэрэв анхны ¿злэгээс хойш чихнээс булаг гарч эхэлсэн эсвэл одоог

х¿ртэл гоожсоор л байгаа бол чихийг чихээсээр хэрхэн хуурайшуулахыг эхэд ¿з¿¿л. Чихийг байнга хуурай байлгаснаар хурдан эдгэнэ гэдгийг эхэд хэл.

Чихний архаг халдвар: Эх нь х¿¿хдийнхээ чихэнд чихээс зºв хийж буй

эсэхийг шалга. Тэгээд чихэнд чихээс хэрхэн хийдгийг тайлбарлан ¿з¿¿лэхийг т¿¿нээс х¿с. Хир олон удаа чихийг чихээсээр хуурайшуулдгийг эхээс асуу. Чихийг чихээсээр хуурайшуулахад ямар бэрхшээл байгааг асууж, ¿¿нийг хэрхэн даван туулах талаар т¿¿нтэй ярилц. Чихийг


- 166 -

чихээсээр хуурайшуулахыг ¿ргэлжл¿¿лэхэд нь т¿¿нийг урамшуул. Чихний булаг гоожихыг эмчлэх ¿р д¿нтэй арга бол чихийг хуурай байлгах явдал гэдгийг эхэд тайлбарлаж, ойлгуул. Чихийг чихээсээр хуурайшуулахг¿й бол алсдаа х¿¿хдийн сонсгол муудна. Боломжтой бол чих хамар хоолойн эмчид ¿з¿¿л.

Хэрэв чихний ºвдºлт намжсан буюу булагг¿й бол эмчилгээг зºв

хийсэн гэж эхийг магт. ¯¿сгэгчийн эсрэг 5 хоногийн эмчилгээг дууссан эсэхийг эхээс асуу. Хэрэв ¿г¿й бол эмчилгээг дуустал нь ¿ргэлжл¿¿л гэдгийг хэл.

31.8 ХООЛЛОЛТЫН БЭРХШЭЭЛТЭЙ Х¯¯ХДИЙГ ДАВТАН ¯ЗЭХ Хооллолтын бэрхшээлээр 5 хоногийн дараа давтан ¿злэгт ирэхэд доорх удирдамжийг мºрд: ~ ХООЛЛОЛТЫН БЭРХШЭЭЛ 5 õîíîãèéí äàðàà: Õîîëëîëòûã äàõèí á¿ðýí ¿íýë > ÇªÂËª õ¿ñíýãòèéí äýýä õýñýãò áàéãàà àñóóëòóóäûã õàð. Àíõíû ¿çëýãýýð òîãòîîñîí õîîëëîëòûí àëèâàà áýðõøýýëèéí òàëààð àñóó. ~ ßìàð íýã øèíý áóþó ¿ðãýëæèëæ áàéãàà õîîëëîëòûí áýðõøýýëèéí òàëààð ýõýä çºâëº. Õýðýâ õîîëîíä ýðñ ººð÷ëºëò õèéõ çºâëºãºº ýõýä ºãñºí áîë õ¿¿õäýý äàõèí àâ÷ èðýõèéã ýõýýñ ãóé. ~ Õýðýâ õ¿¿õäèéí íàñàíä òîõèðîõ æèí áàãà, õ¿íä òóðààëòàé áîë ýõíèé ¿çëýãýýñ 30 õîíîãèéí äàðàà õ¿¿õäèéí æèíãèéí ºñºëòèéã õýìæèõèéí òóëä ýðãýæ ¿ç¿¿ëýõèéã ýõýä çºâëº.

ЭХЭД ЗªВЛª х¿снэгтийн дээд н¿дэнд байгаа асуултуудыг асуух байдлаар х¿¿хдийн хооллолтыг дахин б¿рэн ¿нэл. Анхны зºвлºгºº болон анхны ¿злэгээр илр¿¿лсэн хооллолтын аливаа бэрхшээлийн тодорхойлолтыг давтан ¿злэгийн тэмдэглэлээс эсвэл х¿¿хдийн картаас ¿з. Зºвлºгººг хэрхэн биел¿¿лж байгааг эхээс асуу. Жишээлбэл: Хэрэв с¿¿лчийн ¿злэгээр ил¿¿ идэвхтэй хооллохыг зºвлºсºн бол х¿¿хдээ хэнээр, хэрхэн хооллуулдгийг эхээс тодруулж асуу.

Хооллолтын ямар нэг шинэ буюу їргэлжилж байгаа бэрхшээлийн талаар эхэд зºвлº. Х¿¿хдийг хооллоход ямар нэг бэрхшээлтэй тулгарсан бол ¿¿нийг шийдэх арга замын талаар эхтэй ярилц.

Жишээлбэл, Хэрэв ил¿¿ идэвхтэй хооллолтоор ººрчлºхºд х¿¿дэд ил¿¿ их

цаг зарцуулах учраас эхэд хэц¿¿ байвал хоолны цагийг дахин шинээр зохиохын тулд ººр арга замуудыг ярилц.

Хэрэв х¿¿хдийн насанд тохирох жин маш бага байгаа бол эхний ¿злэгээс

30 хоногийн дараа эргэж ¿з¿¿лэхийг эхээс х¿с. Энэ ¿ед эр¿¿л мэндийн ажилтан хоолны ººрчлºлт х¿¿хдэд тусалсан эсэхийг тодорхойлохын тулд х¿¿хдийн жингийн ºсºлтийг хэмжèíý.

Жишээ: 2 сартай х¿¿хдээ эх нь анхны ¿злэгт авчрахдаа ºдºрт 2-3 шил с¿¿

ºгч, хэд хэдэн удаа хºхºº хºх¿¿лдэг гэв. Эр¿¿л мэндийн ажилтан эхэд аль болох олон удаа, удаан хºх¿¿лж, улмаар бусад с¿¿ буюу хоолыг аажмаар багасгахыг зºвлºв.


- 167 -

Давтан ¿злэгт ирэхэд нь эр¿¿л мэндийн ажилтан хир удаан, хэдэн удаа хºх¿¿лдэг болон бусад хоолыг хир олон ºгч байгааг мэдэхийн тулд эхээс асуулт асууна. Эх х¿¿хэддээ ºдºр б¿р нэг шил с¿¿ ºгч, хºхºº 24 цагт 6 буюу т¿¿нээс олон удаа хºх¿¿лж байгаа гэж хэлэв. Х¿¿хдийг сайн хооллосонд эхийг магт. Тэгээд бусад с¿¿г б¿рэн зогсоохыг, 24 цагт 8 буюу т¿¿нээс олон удаа хºхºº хºх¿¿лэхийг т¿¿нд зºвлº. Хооллолтонд нь ийнх¿¿ ººрчлºлт оруулснаас хойш дахин эргэж ирэхийг эхээс х¿с. Дахин ирэхэд нь эр¿¿л мэндийн ажилтан х¿¿хдээ олон удаа хангалттай хооллосон эсэхийг шалган, эхийг урамшуул. 31.9 ЦУС БАГАДАЛТТАЙ Х¯¯ХДИЙГ ДАВТАН ¯ЗЭХ Цус багадалттай х¿¿хэд 14 хоногийн äàðàà давтан ¿злэгт ирэхэд доорх удирдамжийг мºрд: ~ ÖÓÑ ÁÀÃÀÄÀËÒ 14 õîíîãèéí äàðàà: ~ Òºìðèéí áýëäìýë 2 ñàðûí òóðø ºã. ~ 14 õîíîã òóòàìä èðæ ¿ç¿¿ëæ, òºìðèéí áýëäìýë àâàõààð ýðãýæ èðýõèéã çºâëº. ~ Õýðýâ 2 ñàðûí äàðàà õ¿¿õäèéí àëãàíû öàéëò õýâýýð áîë îíîø òîäðóóëàõààð ýìíýëýãò õýâò¿¿ë.

Тºмрийн бэлдмэл ºг. 14 хоноод тºмрийн бэлдмэл авахаар эргэж ирэхийг эхэд зºвлº.

2 сарын турш 14 хоног тутам тºмрийн бэлдмэл ºгºхºº ¿ргэлжл¿¿л.

Хэрэв 2 сарын дараа х¿¿хдийн алганы цайлт хэвээр бол онош

тодруулахаар эмнэлэгт хэвт¿¿л. 31.10 ТУРААЛ БУЮУ ЖИН БАГАТАЙ Х¯¯ХДИЙГ ДАВТАН ¯ЗЭХ Хэрэв х¿¿хэд ТУРААЛ-тай гэж ангилагдсан бол 30 хоногийн дараа давтан ¿злэгт ирнэ (Хэрэв хооллолтын ямар нэг бэрхшээлтэй бол ¿¿нээс ºмнº ирж ¿з¿¿лж болно). Эр¿¿л мэндийн зарим байгууллагууд тусгай хуваариар хооллолтын зºвлºгºº, хичээл явуулдаг ба тураалтай х¿¿хд¿¿дийг энэх¿¿ зºвлºгººний ¿еэр давтан ¿злэгт ирэхийг зºвлºдºг. Энэх¿¿ зºвлºгººний ¿еэр эр¿¿л мэндийн ажилтанг хэд хэдэн эхч¿¿дтэй хоолны талаар ярилцах, магадг¿й х¿¿хдэд тохирсон зарим хоолыг батлахын тулд шаардлагатай цаг зориулахыг зºвшººрдºг.


- 168 -

ТУРААЛ-тай х¿¿хэд давтан ¿злэгт ирэхэд доорх удирдамжийг мºрд: ~ ТУРААЛ БУЮУ ЖИН БАГА 30 õîíîãèéí äàðàà: Õ¿¿õäèéã æèíëýæ, æèí íü íºõºãäñºí ýñýõèéã òîãòîî. Õîîëëîëòûã äàõèí á¿ðýí ¿íýë > ÇªÂËª õ¿ñíýãòèéí äýýä õýñýãò áàéãàà àñóóëòóóäûã õàð. Ýì÷èëãýý: ~ Õýðýâ õ¿¿õäèéí æèí íýìýãäýæ áàéãàà áîë ýõèéã ìàãòàæ, çºâëºìæèéí äàãóó ¿ðýëæë¿¿ëýí õîîëëîõûã äýìæ. ~ Õýðýâ õ¿¿õäèéí æèí áàãà õýâýýð áàéãàà áîë õîîëëîëòòîé õîëáîîòîé áýðõøýýëèéã èëð¿¿ëæ ýõýä çºâëº. 1 ñàðûí äàðàà äàâòàí ¿ç¿¿ëýõèéã ýõýä õýë. Õ¿¿õýä õîîëîíäîî ñàéæèð÷, áèåèéí æèí òîãòâîðòîé íýìýãäòýë áóþó õ¿¿õäèéí íàñàíä òîõèðîõ æèí õýâèéí áîëòîë õ¿¿õäèéã ñàð á¿ð ¿çýõýý ¿ðãýëæë¿¿ë. ЖИЧ: Õýðýâ õ¿¿õäèéí æèí íýìýãäýõã¿é áóþó áóóð÷ áàéãàà ãýæ ¿çâýë õ¿¿õäèéã ýìíýëýãò õýâò¿¿ë.

Х¿¿хдийг ¿нэлэхийн тулд т¿¿нийг жинлэж, х¿¿хдийн насанд тохирох жин одоо х¿ртэл бага байгаа эсэхийг тодорхойл. ЗªВЛª х¿снэгтийн дээд н¿дэнд байгаа асуултуудыг асууж, хооллолтыг дахин б¿рэн ¿нэл.

Хэрэв х¿¿хдийн жин нэмэгдсэн бол эхийг магт. Х¿¿хдэд хооллолтын ººрчлєлт нь тохирсон байна. Х¿¿хдийн насанд тохирсон хооллолтын зºвлºмжийг ¿ргэлжл¿¿лэхэд эхийг дэмж.

Хэрэв х¿¿хдийн насанд тохирох жин бага хэвээр байвал илр¿¿лсэн хооллолтын бэрхшээлийн талаар эхэд зºвлº. Энэх¿¿ зºвлºмж х¿¿хдийг насанд нь тохирсон хоолоор аль болох олон удаа хангалттай хооллох болон хэрхэн идэвхтэй хооллох талаар эхэд зааж сургахыг багтаасан байна. ЭХЭД ЗªВЛª сурах бичигт ¿з¿¿лсэн шиг хооллолтын бэрхшээлд шингэн ºãºõ мºн хамаарагдана. Нэг сарын дараа х¿¿хдээ дахин авчрахыг эхээс х¿с. Х¿¿хдийг хоолондоо сайжиртал буюу биеийн жин тогтвортой нэмэгдтэл эсвэл х¿¿хдийн насанд тохирох жин хэвийн болтол эхийг зоригжуулж, зºвлºхийн тулд х¿¿хдийг сар б¿р ¿зэхээ ¿ргэлжл¿¿лэх нь чухал юм. Хэрэв х¿¿хдийн хооллолт янзандаа буюу жин бууралт ¿ргэлжилж байна гэж ¿звэл х¿¿хдийг эмнэлэгт хэвт¿¿лэх эсвэл хооллолтын хºтºлбºрт хамруулна.


- 169 -

31.11 РАХИТТАЙ Х¯¯ХДИЙГ ДАВТАН ¯ЗЭХ Хэрэв х¿¿хэд РАХИТ-тай гэж ангилагдсан, єєр ямар нэг зовиург¿й бол 30 хоногийн дараа давтан ¿злэгт ирнэ. Хэрэв х¿¿хэд ямар нэг ººр зовиуртай бол т¿¿нээс ºмнº ирж ¿з¿¿лж болно. Рахиттай х¿¿хэд давтан ¿злэгт ирэхэд доорх удирдамжийг мºрд: ~ Ðàõèò 30 õîíîãèéí äàðàà: Õ¿¿õäèéã äàõèí á¿ðýí ¿íýë > ¯ÍÝË, ÀÍÃÈË õ¿ñíýãòèéã õàð. Õýðýâ õ¿¿õäèéã: ~ Ðàõèòòàé ãýæ àíãèëáàë 1 ñàðûí äàðàà Ä àìèíäýìèéã ñýðãèéëýõ òóíãààð ºã. ~ Ðàõèòã¿é ãýæ àíãèëáàë 2 ñàðûí äàðàà Ä àìèíäýìèéã ñýðãèéëýõ òóíãààð ºã. Х¿¿хдийг давтан ¿злэгт ирэхэд нь ¯НЭЛ, АНГИЛ х¿снэгтийн дагуу дахин б¿рэн ¿нэл. Давтан ¿злэгийн х¿снэгтээс тохирох эмчилгээг сонго.

Хэрэв х¿¿хэд Рахиттай гэж ангилагдвал 1 сарын дараа Д аминдэмийг сэргийлэх тунгаар 2 нас х¿ртэл ºг. 6-9 сард завсарлана. Х¿¿хдийг нар агаарт гаргаж байхыг эхэд зºвлº.

Хэрэв х¿¿хэд Рахитг¿й гэж ангилагдвал 2 сарын дараа Д аминдэмийг

сэргийлэх тунгаар ºг. Х¿¿хдийг нар агаарт гаргаж байхыг эхэд зºвлº.


- 170 -

Б¯ЛЭГ 32 ªВЧТЭЙ НЯРАЙГ ДАВТАН ¯ЗЭХ, ЭМЧЛЭХ ХЭСЭГ ГАЗРЫН НЯНГИЙН ХАЛДВАР, ХООЛЛОЛТЫН БЭРХШЭЭЛ БУЮУ ЖИН БАГА (ам гэмтэхийг оролцуулан) гэж ангилагдсан нярайд давтан ¿злэг хийхийг зºвлºсºн байдаг. 1 долоо хоногоос 2 сар х¿ртэлх насны ºвчтэй нярайд давтан ¿злэг хийх удирдамж НЯРАЙ х¿снэгтэд байгаа. Давтан ¿злэгт ирсэн ºвчтэй х¿¿хдийг ¿нэлдгийн адилаар ºвчтэй нярайг давтан ¿злэгт эхний ¿злэгт ¿нэлснээс ººрººр ¿нэлдэг. Давтан ¿злэгт нярайг авчрахад ямар нэг шинэ зовиур байгаа эсэхийг асуу. Нярай шинэ зовиуртай бол т¿¿нийг анхны ¿злэгт ¿нэлсэн шигээ дахин б¿рэн ¿нэл. Хэрэв нярай шинэ зовиург¿й бол НЯРАЙ х¿снэгтийн “ªвчтэй Нярайд Давтан ¯злэг, Эмчилгээ Хий” хэсэгт буй нярайн анхны ангиллыг тэмдэглэсэн н¿дийг ашигла. Давтан ¿злэг н¿дэнд байгаа удирдамжууд нь (анхны ангилалд зориулсан) танд нярайг хэрхэн ¿нэлэхийг хэлнэ. Энэх¿¿ удирдамжид давтан ¿злэгийн тохирох эмчилгээг хийх талаар ч заасан. Нярайн шинж тэмдг¿¿дийг ангилахад ба эмчилгээг тогтооход ангиллын х¿снэгт¿¿дийн хэрэглэхг¿й. Жич: Хэрэв х¿¿хэд суулгаж байгаа бол шингэн алдалтыг анхны ¿злэгт ¿нэлсний дагуу ангилж, эмчил. 32.1 ХЭСЭГ ГАЗРЫН НЯНГИЙН ХАЛДВАР Нярай ХЭСЭГ ГАЗРЫН НЯНГИЙН ХАЛДВАР-тай гэж ангилагдсан бол 2 хоногийн дараа давтан ¿злэгт ирэхэд доорх удирдамжийг мºрд: ~ ХЭСЭГ ГАЗРЫН НЯНГИЙН ХАЛДВАР 2 õîíîãèéí äàðàà: - Õ¿éã àæèãëà. Õ¿é óëàéñàí áóþó èäýý ø¿¿ñòýé þó? Óëàéëò íü àðüñ ðóó òàðæ óó? - Àðüñíû èäýýò öýâð¿¿ã àæèãëà. Öýâð¿¿ íü îëîí áóþó õ¿íäýðñýí áàéíà óó? Ýì÷èëãýý: ~ Õýðýâ èäýý, óëàéëò ÿíçàíäàà áóþó äîðäñîí áîë ýìíýëýãò õýâò¿¿ë. ~ Хэрýâ èäýý áóþó óëàéëò íàìæñàí áîë ¿¿ñãýã÷èéí ýñðýã 5 õîíîãèéí ýì÷èëãýýã ¿ðãýëæë¿¿ëýõ áà õýñýã ãàçðûí õàëäâàðûã ãýðòýý ¿ðãýëæë¿¿ëýí ýì÷ëýõèéã ýõýä çºâëº.

Нярайг ¿нэлэхийн тулд х¿й болон арьсны идээт цэвр¿¿н¿¿дийг хар. Дараа нь тохирох эмчилгээг сонго.

Хэрэв идээ, улайлт янзандаа буюу õ¿íäýðñýí бол нярайг эмнэлэгт хэвт¿¿л. Мºн идээт цэвр¿¿ ил¿¿ их гарсан бол эмнэлэгт хэвт¿¿л.

Хэрэв идээ буюу улайлт намжсан бол анхны ¿злэгээр уулгахаар

зºвлºсºн ¿¿сгэгчийн эсрэг 5 хоногийн эмчилгээг дуусгахыг эхэд зºвлº. Идээ, улайлт нь багасаад хуурайшсан байхыг намжсан гэж ¿нэлнэ. Нярайг сайжиртал ¿¿сгэгчийн эсрэг эм ºгºхºº ¿ргэлжл¿¿лэх нь чухал гэдгийг эхэд ойлгуулж, 5 хоногийн турш хэсэг газрын халдварыг ¿ргэлжл¿¿лэн гэртээ эмчлэхийг эхэд зєвлє (Х¿йг болон арьсны идээт цэвр¿¿г цэвэрлэж, генцианвиолет т¿рх).


- 171 -

32.2 ХООЛЛОЛТЫН БЭРХШЭЭЛ Нярай хооллолтын бэрхшээлтэй байсан бол 2 хоногийн дараа давтан ¿злэгт ирэхэд доорх удирдамжийг мºрд: ~ ХООЛЛОЛТЫН БЭРХШЭЭЛ 2 õîíîãèéí äàðàà: Õîîëëîëòûã äàõèí ¿íýë > "Äàðàà íü õîîëëîëòûí áýðõøýýë áóþó òóðààë (æèí áàãà)-ûã øàëãà" äýýðýýñ ¿ç. Àíõíû ¿çëýãýýð èëð¿¿ëñýí õîîëëîëòûí áýðõøýýëèéí òàëààð àñóó. ~ Øèíý áóþó óðüä íü áàéñàí õîîëëîëòûí áýðõøýýëèéí òàëààð ýõýä çºâëº. Õýðýâ òà õîîëëîëòûí òàëààð ýðñ ººð÷ëºëò õèéõýýð ýõýä çºâëºñºí áîë õ¿¿õäýý äàõèí àâ÷èð÷ ¿ç¿¿ëýõèéã ýõýýñ õ¿ñ. ~ Õýðýâ íÿðàéí íàñàíä òîõèðîõ æèí áàãà áîë àíõíû ¿çëýãýýñ õîéø 14 õîíîãèéí äàðàà õ¿¿õäèéí æèí íýìýãäñýí ýñýõèéã òîãòîîëãîõîîð èðýõèéã ýõýä õýë. ЖИЧ: Õýðýâ òà õ¿¿õäèéí õîîëëîëò ñàéæðààã¿é áóþó æèí íü áóóðñàí ãýæ ¿çâýë ýìíýëýãò õýâò¿¿ë. Нярайг ¿нэлэх н¿дэнд байгаа “Дараа нь Хооллолтын Бэрхшээл буюу Тураал (Жин Бага)-г Шалга” асуултуудыг асууж хооллолтыг дахин ¿нэл. Хэрýв нярай хºхººр хооллодог бол хºхººр хооллолтыг ¿нэл. Анхны зºвлºмж¿¿дийг болон анхны ¿злэгээр илр¿¿лсэн хооллолтын бэрхшээлийн давтан ¿злэгийг тэмдэглэсэн нярайн х¿снэгтийг ¿з. Тэгээд эхээс энэ зºвлºмжийг хэрхэн амжилттай биел¿¿лсэн ба биел¿¿лэхэд ямар нэг бэрхшээл тулгарсан эсэхийг асуу.

¯ргэлжилж байгаа хооллолтын бэрхшээл¿¿д буюу шинэ бэрхшээл¿¿дийн талаар эхэд зºвлº. ЗªВЛª х¿снэгтэд байгаа “Хооллолтын Бэрхшээлийг Засах талаар Эхэд Зºвлº” н¿д болон НЯРАЙ х¿снэгтэд байгаа “Зºв Байрлал ба Хºхºº Зºв ¯мх¿¿лэхийг Эхэд Зааж Сурга” н¿дн¿¿дийн зºвлºмжийг ¿з.

Жишээ нь, х¿¿хэддээ ус болон жимсний ш¿¿с угжаар ºгºхийг зогсоож,

хºхºº аль болох олон удаа, удаан хºх¿¿лэхийг эхэд урд нь зºвлºсºн. Тэгвэл та 24 цагт хэдэн удаа хºхººр хооллож байгаа, угжихаа зогсоосон эсэхийг ¿нэлнэ. Дараа нь шаардлагатай бол эхэд зºвлºж, урамшуул.

Хэрэв нярайн насанд тохирох жин бага бол, анхны ¿злэгээс 14 хоногийн

дараа эргэж ирэхийг эхээс х¿с. Давтан ¿злэгт ирэхэд нь нярайн жинг дахин ¿нэл. Хºх¿¿л ба бага насны х¿¿хдийг бодвол нярай х¿¿хдийн жинг ойр ойрхон ¿з¿¿лдэг. Яагаад гэвэл нярайн ºсºлт хурдан ба жин нь нэмэгдэхг¿й байх тохиолдол их байдаг.


- 172 -

32.3 ЖИН БАГА Хэрэв нярай жин бага гэж ангилагдсан бол 14 хоногийн дараа давтан ¿злэгт ирэхэд доорх удирдамжийг мºрд: ~ ЖИН БАГА 14 õîíîãèéí äàðàà: Нÿðàéã æèíëýæ æèí íü íºõºãäñºí ýñýõèéã òîãòîî. Õîîëëîëòûã äàõèí ¿íýë > "Äàðàà íü õîîëëîëòûí áýðõøýýë áóþó òóðààë (áàãà æèí)-ûã øàëãà" äýýðýýñ ¿ç. ~ Õýðýâ õ¿¿õäèéí æèí íýìýãäýæ áàéãàà áîë ýõèéã ìàãòàæ, çºâëºìæèéí äàãóó ¿ðýëæë¿¿ëýí õîîëëîõûã äýìæ. ~ Õýðýâ õ¿¿õäèéí æèí áàãà õýâýýðýý áîëîâ÷ õîîëîíäîî ñàéí áîë ýõèéã ìàãò. Ýõýä ñàðûí äàðàà áóþó äàðõëààæóóëàëòàíä èðýõäýý íÿðàéí æèíã äàõèí òîäîðõîéëóóëàõûã çºâëº. ~ Õýðýâ íÿðàéí íàñàíä òîõèðîõ æèí îäîî áîëòîë áàãà, õîîëëîëòûí ÿìàð íýã áýðõøýýëòýé áàéãàà áîë õîîëëîëòûí òàëààð ýõýä çºâëº. 14 õîíîîä ýðãýæ ¿ç¿¿ëýõèéã ýõýä õýë (ýñâýë äàðõëààæóóëàëòàíä èðýõ ¿åäýý, õýðýâ ýíý íü 2 äîëîî õîíîãèéí äîòîð áîë). Õ¿¿õýä õîîëîíäîî ñàéæèð÷ æèí íü òîãòâîðòîé íýìýãäòýë áóþó íàñàíä òîõèðîõ æèíäýý õ¿ðòýë íÿðàéã 2-3 äîëîî õîíîã á¿ð ¿ðãýëæë¿¿ëýí ¿ç. ЖИЧ: Õýðýâ òà õ¿¿õäèéí õîîëëîëò ñàéæðààã¿é áóþó æèí íü áóóðñàí ãýæ ¿çâýë ýìíýëýãò õýâò¿¿ë.

Нярайн насанд тохирох жин одоо х¿ртэл бага байгаа эсэхийг тогтоо. “Дараа нь Хооллолтын Бэрхшээл буюу Тураал (Жин Бага)-г Шалга” н¿дний асуултыг асууж хооллолтыг дахин ¿нэл. Хэрэв нярай хºхºº хºхдºг бол хºхººр хооллолтыг ¿нэл.

Хэрэв нярайн жин нэмэгдэж байгаа бол нярайг сайн хооллосонд эхийг магт. Таны нэмж зºвлºсºн зºвлºмж, урьдах зºвлºмжийг хослуулан нярайг ¿ргэлжл¿¿лэн хооллохыг дэмж.

Хэрэв нярайн насанд тохирох жин одоо х¿ртэл бага боловч

хоолондоо сайн бол эхийг магт. Сарын дотор буюу дархлаажуулалтанд ирэхдээ нярайг жинл¿¿лж байхыг эхээс х¿с. Та нярайн жин нэмэгдэхийг болон хоолондоо сайжирч байгааг шалгана. Ихэнх нярай жин багатай тºрдºг учраас насанд тохирох жин бага байдаг боловч хоолондоо сайн бол жин нь хурдан нэмэгддэг.

Хэрэв нярайн насанд тохирох жин бага хэвээр, хооллолтын ямар нэг

бэрхшээлтэй бол тэр бэрхшээлийн талаар эхэд зºвлº. Х¿¿хэдтэйгээ 14 хоногийн дараа эргэн ирэхийг эхээс х¿с. Х¿¿хэд хоолондоо сайжирч, жин нь тогтвортой нэмэгдтэл буюу насанд тохирох жиндээ х¿ртэл нярайг хэд хэдэн удаа давтан ¿з.


- 173 -

32.4 АМ ГЭМТЭХ Хэрэв нярайн ам гэмтсэн бол 2 хоногийн дараа давтан ¿злэгт ирэхэд доорх удирдамжийг мºрд: ~АМ ГЭМТЭХ 2 õîíîãèéí äàðàà: Àìàíä øàðõëàà áóþó öàãààí òîëáî ãàðñàí ýñýõèéã àæèãëà. "Äàðàà íü õîîëëîëòûí áýðõøýýë áóþó òóðààë (áàãà æèí)-ûã øàëãà" äýýðýýñ ¿ç. ~ Õýðýâ àìíû ãýìòýë õ¿íäýðñýí áóþó õ¿¿õýä õºõºº ¿ìõýõ áîëîí ñîðîõäîî áýðõøýýëòýé áàéâàë ýìíýëýãò õýâò¿¿ë. ~ Õýðýâ àìíû ãýìòýë ÿíçàíäàà áóþó ñàéæèðñàí, õ¿¿õýä õîîëîíäîî ñàéí áàéâàë õàãàñ ñóëðóóñàí ãåíöèàíâèîëåòûí 5 õîíîãèéí ýì÷èëãýýã ¿ðãýëæë¿¿ë.

Амны гэмтлийг шалгаж, нярайн хооллолтыг дахин ¿нэл.

Хэрэв амны гэмтэл х¿ндэрсэн буюу х¿¿хэд хºхºº ¿мхэх болон сорохдоо бэрхшээлтэй байвал эмнэлэгт хэвт¿¿л. Нярайг хоолонд аль болохоор хурдан эргэж оруулахын тулд эмчлэх нь их чухал.

Хэрэв амны гэмтэл янзандаа буюу сайжирсан, х¿¿хэд хоолондоо

сайн байвал хагас сулруулсан генцианвиолетын 5 хоногийн эмчилгээг ¿ргэлжл¿¿л.

book huuhdiin uvchnii tsogts management new

Documents