BÖBREK TRANSPLANTASYON KLAVUZLARI IŞIĞINDA

OPTİMAL HASTA BAKIMI

ÜNZÜLE UĞUR

AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ HASTANESİ TUNCER KARPUZOĞLU ORGAN NAKLİ MERKEZİ KLİNİK HEMŞİRESİ

KRONİK BÖBREK YETMEZLİĞİ

Glomerüler filtrasyon değerinde azalma sonucu böbreğin sıvı-solüt dengesini ayarlama ve metabolik -endokrin fonksiyonlarında kronik ve ilerleyici bozulma hali olarak tanımlanır …

Periton diyalizi

hemodiyaliz

Türkiye Kronik Böbrek Hastalığı Prevalansı

Genel erişkin nüfusta kronik böbrek hastalığı her 6kişiden birinde

ileri evre oranı her 20 kişiden birinde

idrarda protein (albumin) kaçağı her 10 kişiden birinde

Kadınlarda %18.4, erkeklerde %12.8

Neden Böbrek Nakli?

Diyaliz yöntemleri böbreğin yaptığı işin %5 ini yaparken başarılı böbrek nakli bunun 10 katını sağlar

Hasta sağ kalım açısından avantajlı

Üreye bağlı komplikasyonlardan korunma

Yaşam kalitesini iyileştirme

İş gücü kaybını engelleme

Hepatit riski yoktur,

Hastalar daha uzun yaşar,

Böbrek kaybı halinde yeniden diyaliz uygulanabilir,

Yeniden böbrek nakli olabilir. (ikinci,üçüncü)

Evlenebilir, doğum yapabilir

Cinsel hayatlarında belirgin düzelme görülür,

Gençlerde ve çocuklarda diyalize bağımlılık, büyüme ve gelişmeyi engellediğinden organ nakli daha önemlidir.

Dünyada ilk başarılı böbrek nakli, 1954 yılında Harvard'da Dr. Joseph E. Murray tarafından gerçekleştirilmiştir.

Türkiye de ise 1975 yılında Dr. Haberal ve ekibince Hacettepe Üniversitesi Hastanesi’nde canlıdan canlıya ilk böbrek naklini yapmıştır.

10 Ekim 1978’te ilk kadavradan böbrek nakli gerçekleştirilmiştir.

ORGAN NAKLİ KİMDEN YAPILIR?

Canlı

Kadavra

Canlı vericilerden yapılan naklin başarı şansı

daha fazla ve ameliyat riski kısmen daha azdır.

DONÖR ADAYIN ÖZELLİKLERİ

65 yaş altında

Kan grubu uygun

Cross match negatif

Üriner sistem hastalığı olmamalı

Doku uyumu (avantaj)

Her iki böbrek fonksiyonu yeterli

Eşlik eden hastalık olmamalı

Serolojileri negatif

KADAVRA VERİCİKadavra verici seçiminde esas alınan kriterler;

Yaş 1-55 yaş arasında olmalı, Böbrek fonksiyonu normal olmalı Malign bir hastalık bulunmamalı Yaygın enfeksiyon bulunmamalı Böbrekler cerrahi olarak çıkarılıncaya kadar,

hastanın solunum ve kardiyak fonksiyonu normal olmalı

ALICININ ÖZELLİKLERİ

Öncelikle genç ve orta yaşlı olmalı,

Alt üriner sistemleri normal olmalı,

Eşlik eden ciddi sağlık problemi olmamalı

Donörle uyumlu olmalı

Verici (donör) ve alıcı arasında genetik benzerlik arttıkça

transplantasyonun başarısı da artmaktadır.

DOKU UYGUNLUĞU TESTLERİ

ABO Kan Grubu

HLA (Human Lökosit Antijenler)

MLC ( Miks lenfosit Kültürleri)

Sitotoksinler

«TRANSPLANTASYON ÖNCESİ ALICI VE

VERİCİLERİN TÜM TETKİKLERİ

TAMAMLANIP,BÖBREK

TRANSPLANTASYONUNUN YAPILMASINA

KARAR VERİLDİĞİNDE ALICI VE VERİCİ

ORGAN NAKLİ SERVİSİNE YATIRILIR.

ALICI VE VERİCİNİN AMELİYAT ÖNCESİ HAZIRLIĞINDA HEMŞİRELİK BAKIMI

Ameliyat öncesi hemşirelik bakımı iki aşamalıdır.

1. Psikolojik hazırlık

2. Fizyolojik hazırlık

1. PSİKOLOJİK HAZIRLIK

Transplantasyon aşaması, genelde uzun süreli diyalizden

daha az stres yaşanan bir dönem olmasına karşın, daha

kompleks problemleri içerir.

Psikolojik destek girişimleri, hastaya nakil aşamasında

destek sağlanmayı ve bu dönemi daha kolay

yaşanmasına yardım etmeyi hedeflenmelidir.

Bu dönemde alıcı-verici-aile ve hemşire

arasındaki diyalog çok önemlidir. Çok iyi bir

iletişim ve empati kurulması, hastaların ameliyat

sonrasında ortaya çıkacak sorunlara karşı daha

uyumlu olmalarını sağlayacaktır.

HEMŞİRE VE TRANSPLANTASYON EKİBİNİN DİĞER ÜYELERİNİN EN ÖNEMLİ GÖREVİ,KAYGI VE ANKSİYETENİN GİDERİLMESİNE YARDIMCI OLMAKTIR.

Alıcı, verici ve bunların aileleri ameliyat sonrasında

gelişebilecek komplikasyonlar hakkında iyice

aydınlatılmalı,

Transplantasyondan sonra böbrek fonksiyonlarının

yetersiz ya da olmama olasılığı ve rejeksiyon

konusunda bilgilendirilmeli,

Ayrıca immünosüpresif ilaçların kullanımı,

bunların sonuçları, ameliyat sonrasında yapılacak

işler, ağrı kontrolü için uygulanacak girişimler,

anestezi sonrasında yapılması gereken derin

solunum ve öksürme egzersizleri, enfeksiyondan

korunması için gereken önlemler çok iyi anlatılmalı,

ileriye dönük kaygılarını azaltmak için de

transplantasyon sonrası yaşamı hakkında

bilgi verilmelidir.

2. FİZYOLOJİK HAZIRLIKVerici ve alıcının nakil hazırlığı, rutin ameliyat

öncesi hazırlığın tamamını kapsar.

Hasta ve ailelerine ameliyat yapılmadan önce

kendilerinin hastanede ne tür hazırlıklardan

geçeceği anlatılmalıdır.

Canlı vericiden yapılan transplantasyonlarda hasta elektif

şartlarda servise alınırken, kadavra böbreğinin

kullanıldığı durumlarda işlem genellikle acil olarak

gerçekleşir.

Servise kabul edilen hasta ve ailesine ünite tanıtılmalı,

izolasyon kuralları, kısıtlı ziyaret nedenleri açıklanmalı,

hasta ve vericiden aydınlatılmış onam alınmalıdır.

ALICI VE VERİCİNİN SERVİSE

KABUL EDİLMESİ NASIL OLUR?

Pre-op hazırlıkları tamamlanan ve

konsey toplantısında operasyonuna karar verilen

böbrek tx alıcısı ve donörü operasyondan bir gün

önce servise kabul edilir.

Alıcı ve donörün kimlik bilgileri kontrol edilir ve

hasta bileklikleri takılır.

Hekim tarafından, Hasta yatış onamı

Tıbbi uygulamalar için bilgilendirilmiş onam,

Kan ve kan bileşenleri transfüzyonu bilgilendirilmiş onam,

Cerrahi işlem onamı,

Anestezi uygulamaları için bilgilendirilmiş onam,

Böbrek vericisi (canlı donör) onamı

Böbrek alıcısı onamı

hastalar tarafından okunduktan sonra tanıkları ile birlikte imzalı onaylarını alır.

Ameliyat öncesinde hasta fiziksel rahatlık içinde

olmalıdır. Bu nedenle bu dönemdeki bakımın amacı;

hastanın metabolik dengesini olabilecek en normal

duruma getirmektir.

Hastanın kan değerleri kontrol edilmeli, sıvı elektrolit

dengesi düzenlenmeli ve etkin bir diyaliz sağlanmalı,

özellikle bir enfeksiyonun varlığı söz konusu ise kesinlikle

nedeni araştırılmalı ve tedavi edilmelidir. Nakil

sonrasında başarıyı engellememesi için enfeksiyon riski

oluşturabilecek odaklar dikkatle incelenmeli ve gerekli

önlemler alınmalıdır.

Alıcı ve vericilerin daha önceden yapılmış HLA

doku tipi, Doku cross-match, Flow cytometry

cross-match ve Panel reaktif antikor (PRA)

sonuçlarının dosyada yer alması önemlidir ve

dosyada olup olmadığı kontrol edilir.

Gerekli laboratuar istekleri doktor istemine göre

yapılır ve alınır.

Vericinin hangi böbreğinin alınıp, alıcının hangi

tarafına yerleştirileceği mutlaka kayıt edilir.

Operasyon öncesi mutlaka heparinsiz olarak

hemodiyaliz yapılır.

Diyaliz sonrası kan elektrolitlerine bakılır.

Alıcı ve vericinin bir gece önceden aç kalması sağlanır.

Alıcı ve vericiye damar yolu açılır.

Hekimin istemine göre mayi başlanır.

Alıcıya, hekim istemine göre immünosüpresif

tedavisi başlanır.

Alıcı ve vericiye ameliyattan önceki gece lavman

uygulanır.

Post-op dönemde çok daha önemli olan

solunum egzersizlerine pre-op dönemde triflo ile

çalıştırılarak başlanır ve eğitimi verilir.

Operasyon sabahı hazırlıkları tamam olan hastalara anti-

embolik çorap ve ameliyat önlüğü giydirilir.

Hekim cerrahi taraf işaretlemesini yapar. Hekim ve

hemşire cerrahi işaretleme formunu doldurur.

Ameliyat öncesi, akut organ reddine karşın profilaktik

tedavisi varsa uygulanır.

Önce böbrek verici daha sonra ise böbrek alıcı

ameliyathaneye dosyaları ile birlikte teslim edilir

ORGAN

TRANSPLANTASYONU

SONRASI

DEĞERLENDİRME

POST –OP HEMŞİRELİK BAKIMI Böbrek fonksiyonların izlenmesi açısından takip saatlik

yapılır.

İlk idrar çıkış saati, miktarı ve rengi kayıt edilir.

Ameliyat bölgesini drene eden hemovak takibi yapılır.

Böbrek fonksiyonunu değerlendirmek için rutin tetkikler

yapılır (Doppler USG vb.).

Böbrek transplantasyonlu hastada günlük olarak;

BUN, kreatinin, tam kan sayımı, elektrolitler, açlık

kan şekeri,idrar tetkiki, aldığı-çıkardığı sıvılar,

ağırlık kontrol edilir.

Böbreğin reddini önlemek için önerilen

immünsupresif ilaçlar zamanında düzenli olarak

uygulanır.

Canlıdan yapılan transplantasyonlarda, ilk idrar

çıkışları fazla olur. İdrarla kaybedilen sıvının

yerine konulması gerekir.

Genellikle % 0.9 NaCL + %5 Dextroz

kullanılır.Elektrolit durumuna göre de yerine

konulması gereken elektrolitler planlanır.

Kadavradan yapılan transplantasyonda akut

tübüler nekroz (ATN) görülebilir. Bu durumda

hastaya sadece insensibl kayıplar kadar sıvı

verilir.

BUN, kreatinin , elektrolit değerlerine göre de

hemodiyaliz planlanır.

Ameliyat sonrası oligüri veya anüri olduğunda,

idrar kateterini ( veya üreterin ) pıhtı ile

tıkanması, ATN akut rejeksiyon akla gelmelidir.

İlk idrar hemotürik olabilir.

İdrar kateteri 72-96 saat sonra çıkarılabilir

Normal seyreden bir operasyondan 6-8 saat

sonra bağırsak hareketleri var ise ağızdan

beslenmeye başlanabilir.

Operasyondan 12 saat sonra mobilize edilebilir.

Hemşire hastaya müdahaleden önce ve sonra

ellerini yıkamalıdır.

Tetkik amaçlı başka ünitelere gönderilen

hastalara maske, önlük giydirilmelidir.

Ameliyat Sonrası Bakımın Hedefleri

Hedef 1- Kardiyovasküler fonksiyonu sürdürmek

Hedef 2- Solunum sistemi fonksiyonunu

sürdürmek

Hedef 3- Yeterli beslenme ve boşaltımı sağlamak

Hedef 4- Sıvı-elektrolit dengesini sürdürmek

Hedef 5- Renal fonksiyonu sürdürmek

Hedef 6- İstirahati sağlamak

Hedef 7- Yara iyileşmesini sağlamak

Hedef 8- Hareketi sağlamak

Hedef 10- Komplikasyonları önlemek

HEMŞİRELİK

TANISI

AMAÇ/BEKLENEN

SONUÇGİRİŞİMLER

Preoperatif dönemde

alıcı ve donörün

ameliyata ilişkin bilgi

eksikliği

(1)

Alıcı , donör ve

yakınlarının

duruma ilişkin

bilgi sahibi

olması.

Alıcı, verici ve yakınlarının bilgi gereksinimi saptanır.

Her aşamada duruma ilişkin yetkili kişiler tarafından

eğitim durumlarına göre bilgi verilir.

Alıcı, verici ve yakınları soru sormak için

cesaretlendilir .

Beden imajını etkilenmesi

korkusuna bağlı,

Ölüm korkusuna bağlı,

Rejeksiyon riskine bağlı,

Hastanede yatmaya bağlı,

Yaşam şeklindeki

değişikliğe bağlı,

Yapılan operasyonun

başarılı olmama korkusuna

bağlı anksiyete

( donör+alıcı )

(2)

Etkili baş etme yöntemlerini

geliştirebilmesi

ve endişesinin azaldığını ve

rahatladığını

ifade edebilmesi.

Anksiyeteyi ortaya çıkaran ve arttıran nedenler

belirlenir.

Hastanın bilgi düzeyi değerlendirilir eğitim verilir.

Tüm tedavi aşamaları ile ilgili bilgilenmesi sağlanır.

Tüm risk faktörleri hekim ile işbirliği içerisinde

anlatılır.

Operasyonda vücut bütünlüğünün korunacağı

açıklanır.

Güven ortamı sağlanır.

Duygularını açıklaması için cesaretlendirilir, soru

sormasına fırsat tanınır.

Tedavisi başarılı yürütülen kişilerle konuşması

sağlanır.

Gerekirse hekim istemi ile sedasyon verilir.

HEMŞİRELİK

TANISI

AMAÇ/BEKLENEN

SONUÇ

GİRİŞİMLER

Operasyon sonrası

işlem yerinde ağrı

(donör+ alıcı)

(3)

Hasta ağrısının

azaldığını/geçtiğini sözlü

olarak yada davranışsal

olarak ifade etmesi.

Hastaya uygun ağrı değerlendirme skalası belirlenir.

Ağrının yeri , şiddeti , lokalizasyonu, arttıran-azaltan

faktörler, ne kadar zamandır ağrının devam ettiği sorgulanır.

Hastanın dikkatinin başka yönlere çekilmesi sağlanır.

Çevresel uyaranlar en aza indirilir.

Gereksiz hareketlerden kaçınılır, uygun pozisyon verilir.

Hekim istemine göre analjezik uygulanıp etkisi takip edilir.

Trasplantasyon

sonrası kanama

riski

(donör+ alıcı)

(4)

Hastada kanama belirti ve

bulgularının olmaması.

Kanama belirti ve

bulguların erken farkedilmesi.

Vital bulguları saatlik izlenir.

Hekim istemine göre hb/hct takibi yapılır.

Kanamaya arttıran ilaçlar kontrollü olarak verilir.

İnsizyon yerindeki pansumanları kanama yönünden takip

edilerek gözlenir.

Dren takibi yapılır ve dren gelenin miktarı ve niteliği

kaydedilir.Anormal durumda hekime haber verilir.

Hematom belirtileri açısından takip edilir.(insizyon yerinde

ağrı,ödem, kızarıklık)Hematom gelişirse hekime haber verilir.

Alıcıya operasyondan sonra hemodiyaliz uygulanacak ise,

kanama zamanına göre heparin ayarlaması yapılır.Gerekirse

heparinsiz diyaliz uygulanır.

Hastanın kanama durumuna göre ve hekim istemine göre

kan veya kan bileşenleri trasfüzyonu yapılır ve etkisi takip

edilir.

HEMŞİRELİK

TANISI

AMAÇ/BEKLENEN

SONUÇGİRİŞİMLER

Operasyona bağlı

güçsüzlük

nedeniyle güvenli

çevrenin

sağlanması ve

sürdürülmesinde

yetersizlik

( donör+alıcı)

(5)

Hastanın çevresel ve

bedensel güvenliğinin

sağlanması.

İnvaziv girişimlerde aseptik tekniğe uyulur.

Anestezinin etkisinde iken ve diğer değişik durumlarda

düşme riski belirlenir.

Yatak kenarlıkları kaldırılır.

Dren ve foley sonda gibi kateterler mutlaka uygun

şekilde sabitlenir ve trasferlerde dikkat edilir.

Hastanın varsa refakatçısı bilgilendirilir.

HEMŞİRELİK

TANISI

AMAÇ/BEKLENEN

SONUÇGİRİŞİMLER

İnsizyon,ağrı ve

postoperatif

immobiliteye bağlı

hava yollarının

açıklığında

yetersizlik

(6)

Hava yolları açıklığının

sağlanması

Solunum hızı,ritmi,solunum sesleri,özelliği değerlendirilir.

Uygun pozisyon verilerek rahat solunum için desteklenir.

Hastaya derin soluk alma ve öksürme egzersizleri öğretilir

ve uygun sıklıkla yaptırılır.

Yeterli hidrasyon sağlanır.(Doktor istemindeki sıvının uygun

hız ve miktarda gitmesi sağlanır)

Önerilen solunum jimnastiğini (spirometre) uygun sıklıkta

yapması için motive edilir ve önemi anlatılır.

Doktor istemine göre oksijen takılır.SPO2 takibi yapılır.

Acil müdahaleler için gerekli hazırlık yapılır.

HEMŞİRELİK

TANISI

AMAÇ/BEKLENEN

SONUÇ

GİRİŞİMLER

İmmunsüpresif

kullanma,

Üriner kateter ve İV

kateterin bulunması,

insizyon bölgesi

nedeniyle

enfeksiyon riski

(7)

Hastada enfeksiyon

belirti ve bulguların

olmaması / enfeksiyon

riskinin azaltılması.

Hastanın ve ailenin

enfeksiyonlarla ilgili risk

faktörlerini bildiği ve

enfeksiyonlardan korunmak

için uygun önlemleri

uyguladığını göstermesi

Vital bulguları sık takip edilir. Özellikle ateş takibi yapılır.

Laboratuvar sonuçları takip edilir. (CRP, lökositler)

İnvaziv girişimlerde aseptik tekniğe uyulur.

Kateter,dren giriş yeri ve insizyon yeri enfeksiyon belirtileri

açısından izlenir.(şişlik,kızarıklık,duyarlılık,ısı artışı)

Uygun aralıklarla foley bakımı,IV kateter bakımı ve

ameliyat yeri pansumanı yapılır.

Pulmoner enfeksiyonun erken tanısı için derin solunum,

öksürme egzersizleri yaptırılır.

İmmunosüpresif tedavi uygulandığı için,hastalarda sıklıkla

stomatit geliştiğinden ağız bakımı verilir ve antifungal

solüsyonlar kullanılır.

Yüksek riskli hastaların izolasyonu sağlanır.

Ziyaretçi kısıtlaması yapılır.

Hasta radyolojik incelemeler için başka ünitelere

gönderilirken, maske takılıp, gömlek giydirilir.

Enfeksiyonun bulaşma yolları ve nedenleri konusunda,

hasta ve aileye bilgi verilir.

HEMŞİRELİK

TANISI

AMAÇ/BEKLENEN

SONUÇ

GİRİŞİMLER

Sıvı tedavisine bağlı

hastada sıvı

yüklenmesi

(hipervolemi)

(8)

Hastanın aldığı ve

çıkardığı sıvı miktarının

dengede olması

Vital bulguları özellikle post-op ilk gün saatlik olarak takip

edilir.

Özellikle solunum sıklığı ve derinliği değerlendirilir.

İdrar çıkışı saatlik olarak ölçülür.İlk idrar saati ve idrarın

niteliği takip edilir.

Saatlik aldığı - çıkardığı ve sıvı takibi yapılır.Anormal

durumlarda hekime haber verilir.

CVP ölçümü iki saatte bir yapılır.

Dren, NG sonda gibi yerlerden kayıplar kaydedilir.

Ekstremiteler ödem yönünden izlenir.

Hasta kilo takibi yapılır.

Hekim istemine göre diüretik tedavi uygulanır ve etkisi

takip edilir.

HEMŞİRELİK

TANISI

AMAÇ/BEKLENEN

SONUÇGİRİŞİMLER

Böbreğin tam

fonksiyone

olamaması,

İmmunsüpresyon

tedaviye bağlı bulantı-

kusma,

Oral alamama ve

iştahsızlık nedeniyle

sıvı- elektrolit

dengesinde

bozulma riski

(9)

Hastada sıvı ve

elektrolit dengesizliği belirti

ve bulguların görülmemesi.

Aldığı çıkardığı takibi yapılır.

Hekim tarafından elektrolit takibi yapılır.

Sıvı ve elektrolit dengesizliğini gösteren belirti ve bulgular

takip edilir.(yüksek ateş,kan basıncında düzensizlik,ritim

bozukluğu,halsizlik, idrar miktarında azalma,deri turgorunda

bozulma) Erken dönemde fark edilerek hekime haber verilir.

Hastanın kusması varsa, aspire etmesini önleyici pozisyon

verilerek kusma sonrası ağız bakımı verilir.

Bulantı ve kusmayı arttıran nedenler gözlenir,kusma ile

çıkardığı miktar; içerik ve renk açısından değerlendirilir ve

kaydedilir.Bu konuda hekim bilgilendirilir.

Bulantı geçene kadar oral alımı kısıtlanıp, doktor istemine

göre antiemetikler uygulanır.

Gerekirse doktor tarafından NG sonda takılır.

Elektrolitlerin yükselmesi durumunda hekim istemine

göre hemodiyaliz planlaması yapılır.

Diyeti elektrolit durumuna göre planlanır.

Günlük kilo takibi yapılır ve sıvı durumu ile ilgisi ve önemi

anlatılır.

HEMŞİRELİK

TANISI

AMAÇ/BEKLENEN

SONUÇGİRİŞİMLER

Cerrahi müdahaleye

ve immobilizasyona

bağlı bağırsak

alışkanlıklarında

değişiklik

(10)

Hastanın tuvaletini

yapabildiğini ve rahatladığını

ifade etmesi.

Hastanın önceki bağırsak boşaltım alışkanlığı

değerlendirilerek plan yapılır.

Belirlenen sürede mobilize olması ve günlük yaşam

aktivitelerine katılması sağlanır.

Sıvı kısıtlaması yok ise sıvı alımı arttırılır.

Hasta ve yakınlarına bazı ilaçların sindirim sisteminde

değişiklik yapabileceği konusunda bilgi verilir.

Dr. istemi ile uygun laksatif tedavi uygulanır

Defekasyon zamanı ve niteliği kaydedilir.

Enfeksiyona yatkınlığı nedeniyle tuvalet öncesi ve sonrası

temizlik alışkanlıkları ile ilgili bilgilendirilir.

HEMŞİRELİK TANISI

AMAÇ/BEKLENEN SONUÇ

GİRİŞİMLER

Post-op dönemde ağrı,bulantı ve kusma, Uygulanan antirejeksiyon ve steroid tedavisi, Değişen ağız hijyenine bağlı,beslenmededeğişim

(11)

Yeterli ve dengelibeslenmenin sağlanması.

Uygulanan anestezi nedeniyle oluşabilecek bulantı ve kusma için uygun antiemetik tedavi uygulanır. Yemeklerden önce ve sonra ağız bakımı verilir. Hastaya uygun diyet planlanır. Diyet kısıtlaması yok ise oral alım için desteklenir. Ameliyat öncesine göre farklı beslenme şeklinin uygulanacağı konusunda bilgilendirilir. Tuz kısıtlaması konusunda ve aldığı-çıkardığı her şeyin takibinin yapıldığı konusunda hasta ve yakınları bilgilendirilir. Kilo takibi yapılır. Siklosporin veya tacrolimus (kalsineurininhibitörü) gibi ilaçlar alan hastaların,kesinlikle greyfurt suyu içmemeleri konusunda bilgi verilir. Enfeksiyon riski nedeniyle yiyeceklerin uygun koşullarda hazırlanması sağlanır.

REJEKSİYON İmmünolojik uyumsuzluk sonucu transplante doku ya

da organın alıcı tarafından yabancı kabul edilip atılmasıdır.

Hiper akut rejeksiyon; operasyondan sonraki ilk 24

saatte gerçekleşir.

Akselere akut rejeksiyon; ilk 15 günde meydana

gelir.

Akut rejeksiyon; ilk 6 ayda ortaya çıkar. Hücresel

mediyatörlerle ilgilidir.

Kronik rejeksiyon; operasyondan sonraki her an

ortaya çıkabilir. T ve B lenfositlerinin birlikte

reaksiyonu söz konusudur.

NAKİL SONRASI DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER

1. İlaç Kullanımı

İlaçlar her gün aynı saatte alınmalıdır

İlaçların hiçbirinde doktorun haberi olmadan azaltma, artırma ya da kesme yapmamalıdır

Eğer yanlışlıkla önerilenden daha fazla ya da az miktarda ilaç aldıysa doktora bildirilmelidir

2. Poliklinik Kontrol

Nakilden sonraki ilk aylar poliklinik kontrolleri daha sık olmaktadır.

Kontrole gelmeden önce soruları not alarak gelmeye özen gösterilmelidir.

3. Enfeksiyonlardan

Korunma

İlk 3 ay, sinema, otobüs, tren, lokanta, kahvehane, pazar yeri, alışveriş merkezi, cami, kilise, tiyatro, düğün, nişan, sünnet düğünü gibi halka açık ve kalabalık yerlere gidilmemelidir,

İlk 3 ay, bir odada iki veya daha çok kişi olduğunda mutlaka maske takılmalıdır,

Eller sık sık yıkanmalı, her yemekten sonra dişler mutlaka fırçalanmalı,

İnsanlar ile yakın temastan kaçınılmalı

Havlu,tarak,tırnak makası,tıraş makinesi,cımbız,törpü gibi malzemelerin kişiye özel olmasına özen gösterilmeli

Erkek hastalar mümkünse berberde tıraş olmamalı

Bayan hastalar manikür, pedikür setlerinin kendisine ait olmasına özen göstermeli

Kullanılan ilaçlar yüzde yağlanma ve sivilcelere neden olacağı için yüz temizliğine özen gösterilmeli

Elleri yıkarken, sıvı sabun tercih edilmeli,

Düzenli olarak yıkanılmalı

El ve yüz havlularını günlük olarak değiştirilmeli,

Banyo, tuvalet ve mutfağınızı düzenli olarak temizlenmeli ve yatak çarşafları en geç haftada bir değiştirilmeli,

Tırnaklar temiz tutulmalı,

Güneş ışınlarının en kuvvetli olduğu saatlerde (10-15) güneşten mutlaka korunulmalı,

Meyve ve sebzelerinizi iyice yıkayarak tüketilmeli,

Zorunlu kalmadıkça temizliğine güvenilmeyen yerlerden gıda alıp, tüketmemeli,

Evde içinde evcil hayvan beslenmemeli, bahçe ve bitkilerle doktorunuz izin verinceye kadar uğraşılmamalı.

Klima filtreleri düzenli aralıklarla temizlenmeli.

Yaşam ortamlarının güneş almasına ve havadar olmasına dikkat edilmeli.

Toplu taşıma araçlarına binerken çift maske kullanılmalı (ilk 3 ay).

4. Beslenme

Belli aralıklarla kilo takibi önerilir.

Kortizona bağlı iştah açılır ve doyma hissi azalır bu yüzden kilo almaya eğilim artar.

Yemeklerin aşırı tuzlu olmamasına dikkat edilmelidir

Şeker içeren maddeleri az tüketilmelidir.

Hayvansal kaynaklı yağlardan ve aşırı yağlı gıdalardan kaçınılmalıdır.

Günde en az 3 litre su tüketilmeli

İlaçların kas ve iskelet sistemine vereceği yan etkilerine karşı kalsiyum içerikli besinlerden tüketilmeli (Süt, yoğurt, peynir),

Tüketilen süt ürünlerinin pastörize olmasına dikkat edinilmeli,

İlaç emilimini olumsuz etkilediği için greyfurt yenilmemeli,

Portakal, mandalina ve limonu immünosüpresifilaçları almadan 2 saat önce ya da aldıktan 2 saat sonra tüketilmeli(aşırı tüketilmemeli),

Midye ,kokoreç, çiğ köfte yenilmemelidir,

5. Spor ve Egzersiz

Vücudunuzu ve ruhunuzu canlandırmak, ilaçlarınızın yan etkisi olan kemik erimesi ile başa çıkmak için egzersiz yapılmalıdır,

Egzersiz programınızı kademeli olarak geliştirmeli, egzersiz düzeyi hastayı yormadan yavaş yavaş arttırılmalı,

Nakil sonrasında hastayı riske atmayacak; yürüyüş, yüzme, bisiklet binme gibi egzersizler yapılabilir.

6. Çalışma ve Günlük Yaşam

Nakilden 3 ay sonra işlerine ve normal yaşamlarına dönebilirler,

Hastamız öğrenciyse okuluna dönebilir,

Okul ve iş yeri gibi enfeksiyon riski fazla olan ortamlara dikkat edilmelidir.

Nakilden 1 ay sonra, dikkatli olmak koşuluyla arackullanabilirler,

Nakilden sonra seyahat edebilirler. Ancak uzun mesafeli yolculuklarda doktora başvurulmalı, yanına yeterince ilaç, hastayı ve hastalığını tanıtan kart ve bir problem olduğunda başvurabileceği nakil merkezi telefonu(sekreterlik, koordinatörlük) unutulmamalıdır.

Hastalarımız nakilden 6 hafta sonra cinsel ilişkide bulunabilir,

Bayanların adet kanamaları düzene girer.

Erkeklerin impotans (iktidarsızlık) sorunu düzelir

Tek eşliliği tercih edilmelidir,

Soğuk algınlığı ve herpes (uçuk) gibi bir sorun olmadığı sürece öpüşmenin bir sakıncası yoktur,

Nakil olan bayanlar, nakilden 2 yıl sonra, doktor takibinde hamile kalıp çocuk sahibi olabilirler,

Çocuk sahibi olmak istenildiğinde önce doktorla görüşülmelidir.

Sigara ve alkol kullanılmamalıdır,

Tüm hayatı nakledilmiş organa odaklanmamalı ve organını kaybetme endişesi ve korkusu taşılmamalıdır.

7. Doktora Başvurulması

Gereken Durumlar

Ateşin 38 derecenin üzerine çıktığında,

Normalden daha fazla üşüdüğünde ve titrediğinde,

Tansiyon yükseldiğinde ya da düştüğünde (Normal: 100-135/60-80),

Nakil yapılan bölgede aşırı ağrı, şişlik, kızarıklık ve hassasiyet durumlarında

Aşırı kilo artışı, el ve ayaklarda belirgin ödemoluşması durumunda,

İdrar miktarında azalmada,

İdrar renginin koyulaşması ya da kan görülmesi halinde,

hastaların doktorlarına veya en yakın sağlık kuruluşuna başvurmaları gerekmektedir.

ORGAN BAĞIŞI YAŞAM KURTARIR.

KAYNAKLAR

1.Arık N.(2002) 0ndokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi Nefroloji Bölümü Hemşire Eğitim Kitapçıkları 3 İstanbul2.Birol L,(2000) Hemşirelik Süreci 4.Baskı ,İzmir, Bozyaka Matbaacılık3.Erdil F. , Özhan Erbaş N. (2001)Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği IV.Baskı Ankara4. Eti Aslan F, Karadakovan A (2010) Dahili ve Cerrahi Hastalıklarda Bakım .Adana , Nobel Tıp Kitabevi .5.Morris J.Peter (1997) Çeviri Editörü Prof Dr. Ekrem Erek Böbrek Transplantasyonu Temel Bilgiler ve Uygulama 4.

Baskı6. Serdengeçti K, Süleymanlar G, Altınparmak M, Seyahi N, (2009) Türkiye’deNefroloji-Diyaliz ve Transplantasyon. İstanbul, Metris Matbaacılı7Şelimen D: Renal Transplantasyonda Hemşirelik Bakımı. “Titiz İ (eds): Renal Transplantasyona Pratik Yaklaşım,

2. Baskı” kitabında , İstanbul (2004).8.Tuncer M.(2007)Diyaliz ve Nakil Hastaları İçin Soru ve Cevaplarla Böbrek Nakli.Antalya9.http://www.onkod.org/organ nakli.php10.http:/www.denselimen.com/böbrek-naklinde-bakım-yaklaşımları11.http:/www.acıbademhemşirelik.com/e-dergi/.../trans-revize%20birsen.pdf 12. http://www.sadıkersoz.com/dersnotları/bobrek-transplantasyonucerrahisi.html13.https://hasteneciyiz.files.wordpress.com

HAYATTAKALMAKİSTİYORUM !!!