bahasa latin (dr. siti aminah, s.u, apt)
TRANSCRIPT
_BAHASA LATIN_
Penggunaan bahasa latin – tidak berubah, tetapNama” obat dan sediaan obatNama” bahan kimiaNama” tanaman, hewan, organ” dan jaringan tubuh
Semua istilah farmasi dan kedokteran menggunakan bahasa latin
Bahasa latin sebagai bahasa ilmiahTiap kalimat dalam bahasa latin hanya memiliki 1 artiBahasa Latin : bahasa sudah mati (tidak untuk percakapan sehari-
hari)Berasal dari yunani kunoTidak mengalami perubahan secara tata bahasa (arti dan
tulisannya tetap)
Penggolongan kata dalam bahasa latin
Kata Benda (Substantiva)
Kata Sifat (Adiectiva)
Kata Kerja (Verba)
Kata Keterangan (Adverbia)
Kata Bilangan (Numeralia)
Kata Ganti (Pronomia)
Kata Depan (Prepositiones)
Kata Penghubung (Coniunctiones)
_KATA BENDA_
Kata benda dikenal ada 3 jenis kelamin:Masculinum = jantan (m)
Femininum = betina (f)Neutrum = banci (n)
Kata benda dapat berubah bentuk (akhirannya) sesuai dengan jabatannya dalam kalimat, yang dikenal dengan CASUS (Casus I, II, III, IV, V, VI) dalam bentuk singularis dan pluralis.
Atas dasar bentuk perubahannya, kata benda dibagi dalam 5 DEKLINASI (Deklinasi I, II, III, IV, V)
_CASUS KATA BENDA_
CASUS I NOMINATIVUS (N)Jika sebagai subjek/pelaku (pokok kalimat)
CASUS II GENETIVUS (G)Jika berfungsi sebagai pemilikMisalnya : dua kata berdampingan
Tablet asetosal g
CASUS III DATIVUS Objek penyerta – didahului kata pada (terjemahan)Tandailah pada mata kanan dan kiri
dat dat
CASUS IV ACCUSATIVUSObjek pemilik – terkait dengan kata kerja bentuk pemilikMisalnya : ambillah 200 mg parasetamol
Acc g
Memiliki kata depan:o ad : sampai
o ante : sebelum
o durante : saat makan
o post : sesudah/ setelah
o per : melalui
o contra : anti/ melawan
o in (ke) : in manus medici acc g
o in (dalam) : da in lagena abl
CASUS V VOCATIVUSBentuk seruan – jarang digunakanMisalnya : mamanggil orang
Voc
CASUS VI ABLATIVUSAlat, tempat, waktuMisalnya : waktu page mane
Abl Buatlah massa pil dengan PGA
Acc g abl
Mempunyai kata depan:o cum (dengan)
o sine (tanpa)
o e (berasal dari)
o pro (untuk)
o in (dalam)
Keenam CASUS tersebut dapat dijumpai dalam bentuk singularis dan pluralis.Contoh:
Singularis PluralisNom Tabula TabulaeGen Tabulae TabularumDat Tabulae TabulisAcc Tabulam TabulasVoc Tabula TabulaeAbl Tabula Tabulis
_DEKLINASI_
Bentuk perubahan kata benda digolongkan menjadi 5 golongan: DEKLINASI I : berakhiran –a
(dengan jenis kelamin betina = feminia) DEKLINASI II
a. berakhiran –us, -erkeduanya berjenis kelamin jantan = maskulina
b. berakhiran –um (banci = neutrum) DEKLINASI III : akhiran tidak menentu (m, f, n) DEKLINASI IV
a. berakhiran –us (m)b. berakhiran –u (f)
DEKLINASI V : berakhiran –ies (f), kecuali dies (m) = hari
Dalam bahasa latin – sebagian besar I, II, III
KESIMPULAN1. Kata” yang diturunkan menurut DEKLINASI I adalah kata benda
yang berakhiran –a
2. Menurut DEKLINASI II yang berakhiran-us, -er (m)-um (n)
3. Menurut DEKLINASI III yang berakhiran selain –a, -us, -er, dan –um (f, m, n)
CATATAN Ada yang –a (n) >> termasuk DEKLINASI III Ini sedikit
_DEKLINASI I_
Tanda” :1. Casus nominativus singularis berakhiran –a dengan jenis kelamin
(f)2. Casus genetivus singularis berakhiran –ae
Contoh: pilula = pil
Singularis PluralisNom Pilul-a Pilul-aeGen Pilul-ae Pilul-arumDat Pilul-ae Pilul-isAcc Pilul-am Pilul-asVoc Pilul-a Pilul-aeAbl Pilul-a Pilul-is
CONTOH KATA” DEKLINASI I Aqua, ae = air Cera, ae = malam/ lilin Charta, ae = kertas Forma, ae = bentuk Formula, ae = resep Gutta, ae = tetes Hora, ae = jam, saat Farina, ae = tepung
Pilula, ae = pil Pasta, ae = pasta Lagena, ae = botol Mixture, ae = campuran Olivia, ae = zaitun Pulpa, ae = daging buah Lana, ae = bulu domba Terra, ae = tanah
Vesica, ae = gelembung Arteria, ae = pembuluh arteri
_DEKLINASI II A_Akhiran –us (m)
Gen sing : -i
Tanda” :1. Casus nominativus singularis berakhiran:
–us dan –er dengan jenis kelamin jantan (m)2. Casus genetivus singularis berakhiran –i
Berakhiran –us (m)
Singularis PluralisNom Sirup-us Sirup-iGen Sirup-i Sirup-orumDat Sirup-o Sirup-isAcc Sirup-um Sirup-osVoc Sirup-e Sirup-iAbl Sirup-o Sirup-is
Berakhiran –er (m)Singularis Pluralis
Nom cancer Cancr-iGen Cancr-i Cancr-orumDat Cancr-o Cancr-isAcc Cancr-um Cancr-osVoc Cancer Cancr-iAbl Cancr-o Cancr-is
Contoh:
Anuus, i = tahun Nervus, i = syaraf Succus, i = getah Arillus = kulit biji Bulbus = umbi Capillus = rambut Digitus = jari Globulus = butiran
Locus = tempat Modus = cara Numerus = bilangan Oculus = mata Modus = cara Numerus = bilangan/ jumlah Oculus = mata Trochiscus = kue
Cervus = rusa Bulbus = umbi batang Digitus = jari Globulus = pil besar Locus = tempat Modus = cara
Mucus = mukosa Numerus = bilangan Sirupus = sirup Stilus = batang Trochiscus = kue Discus = cakram
_DEKLINASI II B_Akhiran : -um (n)
Gen sing : -i
Singularis PluralisNom Suppositorium Suppositori-aGen Suppositori-i Suppositori-orumDat Suppositori-o Suppositori-isAcc Suppositori-um Suppositori-aVoc Suppositori-um Suppositori-aAbl Suppositori-o Suppositori-is
Contoh:Emplastrum = plesterOvum = telurInfusum = rebusanInfundibulum = infusiAcidum = asam
Amylum = patiAntidotum = penawar racunBalneum = penangasCavum = cekunganCentrum = pusat
Dorsum = punggungExemplum = contohOleum = minyakBihorium = waktu antara 2 jamBiduum = waktu antara 2 hariButyrum = mentegaEpistomium = sumbat, tutupFiltrum = saringanFragmentum = potongan
Involucrum = balutLignum = kayuLinimentum = obat gosokBacillum = batangSedimentum = endapanSignum = tandaUnguentum = salepVitrum = wadah dari kaca
_DEKLINASI III A_Akhiran : ………? (m, f)
Gen sing : -is
Singularis PluralisNom Pulvis Pulver-esGen Pulver-is Pulver-umDat Pulver-i Pulver-ibusAcc Pulver-em Pulver-esVoc Pulvis Pulver-esAbl Pulver-e Pulver-ibus
Contoh: Auris (f) = telinga Aer (m) = udara Calor (m) = panas Color (m) = warna Liquor (m) = cairan Sapor (m) = rasa Dosis, eos (f) = dosis Venter (m) = perut Dens (m) = gigi Infans (m, f) = anak Mensis (m) = bulan Tussis (f) = batuk Pars (f) = bagian
Sulfas (m), nitras (m), carbonas (m), phosphas (m) …?
Compositio (f) = susunan Destillatio (f) = sulingan Dilatatio (f) = pelebaran Emulsio (f) = emulsi Refrigeratio (f) = pendinginan Maceratio (f) = perendaman Solutio (f) = larutan Lotio (f) = obat pencuci Praescriptio (f) = resep Pulvis (m) = serbuk Radix (m) = akar
Cortex (m) = kulit batang Quantitas (m) = jumlah
_DEKLINASI III B_akhiran: ………?
Gen sing : -is
Singularis PluralisNom Cochlear Cochlear-iaGen Cochlear-is Cochlear-iumDat Cochlear-i Cochlear-ibusAcc Cochlear Cochlear-iaVoc Cochlear Cochlear-iaAbl Cochlear-i Cochlear-ibus
c = cochlear cibarium – 1 sendok makan = 15 mLcp = cochlear puitis – 1 sendok bubur = 8 mLcth = cochlear theae – 1 sendok teh = 3 mL
Contoh lain:
Singularis PluralisNom Corpus Corpor-aGen Corpor-is Corpor-umDat Corpor-i Corpor-ibusAcc Corpus Corpor-aVoc Corpus Corpor-aAbl Corpor-e Corpor-ibus
Kekecualian
Singularis PluralisNom Gramma Grammat-aGen Grammat-is Grammat-umDat Grammat-i Grammat-isAcc Gramma Grammat-aVoc Gramma Grammat-a
Abl Grammat-e Grammat-is
Kata” yang termasuk DEKLINASI III B Nomen, inis = nama Caput, it is = kepala Lac, lactis = susu Semen, inis = biji Epithema, atis = obat
kompres Rhizoma, atis = akar tinggal Albumen, inis = putih telur
Elixir, iris = cairan beralkohol Pollen, inis = tepung sari Gargarisma, atis = obat cuci
tenggorokan Mel, mellis = madu Hepar, atis = hati Sulfur, uris = belerang
Sulfur sublimatum = dengan sublimasiSulfur depuratum = asliSulfur precipitatum = pengendapan
_DEKLINASI IV A_akhiran : -us (m)
Gen sing : -us
Singularis PluralisNom Spiritus Spirit-usGen Spirit-us Spirit-uumDat Spirit-ui Spirit-ibusAcc Spirit-um Spirit-usVoc Spiritus Spirit-usAbl Spirit-u Spirit-ibus
Spiritus dilutus = encer, alkohol 70%Spiritus fortior = mengandung alkohol 90%Spiritus = 90% alkohol
Kata” DEKLINASI IV A Mannus = tangan Apparatus = alat Usus = pemakaian Fruktus = buah Gradus = derajat
_DEKLINASI IV B_akhiran : -u
Gen sing : -usSingularis Pluralis
Nom Cornu Corn-uaGen Corn-us Corn-uumDat Corn-ui Corn-ibusAcc Cornu Corn-uaVoc Cornu Corn-uaAbl Corn-u Corn-ibus
* cornu = tanduk
_DEKLINASI V_akhiran : -es, -ies
Gen sing : -ei
Singularis PluralisNom Dies Di-esGen Di-ei Di-erumDat Di-ei Di-ebusAcc Di-em Di-esVoc Dies Di-eAbl Di-e Di-ebus
Kata” yang termasuk DEKLINASI V Dies (m) = hari Facies (f) = muka
Scabies (f) = kudis Species (f) = jenis, bangsa atau rempah”
_ADIECTIVA_
Adiectiva/ kata sifat/ kata keadaan adalah kata yang menerangkan kata benda
Kata ini : casus, jenis kelamin dan singularis/pluralisnya sama atau sesuai dengan kata benda yang diterangkan.
Adiectiva dapat dikelompokkan dalam 2 golongan:I. Kata sifat : 3 akhiran >> -us, -a, -um dan –er, -a, -umII. Kata sifat : kurang dari 3 akhiran
a. dengan 2 akhiran : -is, -e, dan –ior, -iusb. dengan 1 akhiran : -ex dan –ns
_ADIECTIVA KELOMPOK I_3 akhiran
(-us, -a, -um, dan –er, -a, -um)( DEKLINASI I dan II )
SINGULARIS
Masculinum Femininum Neutrum
Nom Albus Alba Album
Gen Alb-i Alb-ae Alb-i
Dat Alb-o Alb-ae Alb-o
Acc Alb-um Alb-am Alb-um
Voc Alb-e Alba Album
Abl Alb-o Alb-a Alb-o
PLURALIS
Masculinum Femininum Neutrum
Nom Alb-i Alb-ae Alb-a
Gen Alb-orum Alb-arum Alb-orum
Dat Alb-is Alb-is Alb-is
Acc Alb-os Alb-as Alb-a
Voc Alb-i Alb-ae Alb-a
Abl Alb-is Alb-is Alb-is
Kata sifat yang golongan I Albus, a, um = putih Amarus, a, um = pahit Crasus, a, um = tebal Crudus, a, um = kasar Durus, a, um = keras Externus, a, um = luar Fervidus, a, um = panas Frigidus, a, um = dingin Limpidus, a, um = jernih Longus, a, um = panjang Parvus, a, um = kecil Proprius, a, um = sendiri Solidus, a, um = padat Tepidus, a, um = hangat Alternus, a, um = berganti-
ganti
Calidus, a, um = panas Continuus, a, um = terus-
menerus Dimidius, a, um = separo,
setengah Dilutus, a, um = encer Internus, a, um = dalam Flavus, a, um = kuning Fuscus, a, um = coklat Liquidus, a, um = cair Magnus, a, um = besar Ponderosus, a, um = berat Siccus, a, um = kering Spissus, a, um = kental Turbidus, a, um = keruh
Niger, a, um = hitam Ruber, a, um = merah Dexter, a, um = kanan
Sinister, a, um = kiri Liber, a, um = bebas
_ADIECTIVA KELOMPOK II_(kurang dari 3 akhiran)
DEKLINASI III A (2 akhiran)
Akhiran –is (m, f) dan –e (n)
Singularis Pluralis
Masc/ Fem Neutrum Masc/ Fem NeutrumNom Fortis Forte Fortes Fort-iaGen Fort-is Fort-is Fort-ium Fort-iumDat Fort-i Fort-i Fort-ibus Fort-ibusAcc Fort-em Forte Fort-es Fort-iaVoc Fortis Forte Fort-es Fort-iaAbl Fort-i Fort-i Fort-ibus Fort-ibus
_ADIECTIVA GOLONGAN II_DEKLINASI III A (2 akhiran)
Akhiran –ior (m, f) dan –ius (n)
Singularis PluralisMasc/ Fem Neutrum Masc/ Fem Neutrum
Nom Fortior Fortius Fortior-es Fortior-aGen Fortior-is Fortior-is Fortior-um Fortior-umDat Fortior-i Fortior-i Fortior-ibus Fortior-ibusAcc Fortior-em Fortius Fortior-es Fortior-aVoc Fortior Fortius Fortior-es Fortior-aAbl Fortior-e Fortior-e Fortior-ibus Fortior-ibus
ADIECTIVA DENGAN SATU AKHIRANDEKLINASI III B
Akhiran : -ex (m, f, n) dan –ns (m, f, n)
Akhiran : -ns
Singularis PluralisMasc/ Fem Neutrum Masc/ Fem Neutrum
Nom Recens Recens Recent-es Recent-iaGen Recent-is Recent-is Recent-ium Recent-iumDat Recent-i Recent-i Recent-ibus Recent-ibusAcc Recent-em Recens Recent-es Recent-iaVoc Recens Recens Recent-es Recent-ia
Abl Recent-ia Recent-i Recent-ibus Recent-ibus
Akhiran : -ex (m, f, n)
Singularis PluralisMasc/ Fem Neutrum Masc/ Fem Neutrum
Nom Simplex Simplex Simplic-es Simplic-iaGen Simplic-is Simplic-is Simplic-ium Simplic-iumDat Simplic-i Simplic-i Simplic-ibus Simplic-ibusAcc Simplic-em Simplex Simplic-es Simplic-iaVoc Simplex Simplex Simplic-es Simplic-iaAbl Simplic-i Simplic-i Simplic-ibus Simplic-ibus
ADIECTIVA GOLONGAN II Sterilis, e = steril Aequalis, e = sama Dulcis, e = manis Solubilis, e = dapat larut Subtilis, e = halus Vulgaris, e = biasa
Fortis, e = kuat Fragilis, e = mudah patah Fortior, ius = kuat Simplex = sederhana Recens = segar Fragrans = berbau harum
_NUMERALIA_(KATA BILANGAN)
Kata bilangan ada yang termasuk kata sifat (adiectiva numeralia) dan kata keterangan (adverbia numeralia)
ADIECTIVA NUMERALIA1. Cardinal = kata bilangan utama, mis: 1, 2, 32. Ordinalia = kata bilangan yang tingkat, mis: ke-1, ke-2, ke-33. Distributiva = kata bilangan pembagian
Mis : tiap” satu, tiap” dua, tiap” tiga
ADVERBIA NUMERALIAKata ini menerangkan kata kerja, mis 1x, 2x, 3x
Cardinalia Ordinalia Distributiva Adverbia Numeralia
1 Unus, a, um Primus, a, um Singuli, ae, a Semel2 Duo, ae, o Secundus, a,
umBini, ae, a Bis
3 Tres, tres, tria Tertius, a, um Terni, ae, a Ter4 Quattuor Quartus, a,
umQuaterni, ae,
aQuarter
5 Quinque Quintus, a, um
Quini, ae, a Quinquies
6 Sex Sextus, a, um7 Septem Septimus, a,
um8 Octo Octavus, a,
um9 Novem Nonus, a, um10
Decem Decimus, a, um
11
Undecim
12
Duodecim
13 Tredecim14 Quattuordeci
m15 Quindecim16 Sedecim17 Septemdecim18 Duodeviginti19 Undeviginti20 Viginti30 Triginta40 Quadraginta50 Quiinquaginta60 Sexaginta
70 Septuaginta80 Octoginta90 Nonaginta
100 Centum200 Ducenta300 Trecenta400 Quadringenta500 Quingenta600 Sescenta700 Septingenta800 Octingenta900 Nongenta100
0Mille
_PRAESCRIPTIO_
(RESEP)
= permintaan tertulis dari dokter ke apoteker untuk menyediakan/ membuat obat bagi pasiennya
Bagian pokok dari resep, selain nama dokter, nama S.I.P. , alamat, tempat dan tanggal penulisan, paraf dokter
Contoh:R/ Theophyllin mg 100
HCl Ephedrin mg 15 Prednison mg 3
m. f. l. a. pulv. d. t. d. No. XLVda in capsS. t. d. d. caps. l.
Bagian” resep:1. Superscriptio: tanda R/ singkatan dari recipe, artinya ambillah2. Inscriptio: bagian ini merupakan tubuh dari resep yang terdiri dari
bahan” yang harus diambil serta jumlahnya.3. Subscriptio: bagian ini merupakan perintah petunjuk peracikan.
Pada contoh di atas adalahm. f. la. pulv. d. t. d. No. XLVda in caps
4. Signature: bagian ini menjelaskan aturan pemakaian obat tersebut.Pada contoh di atas adalah
s. t. d. d. caps. l
Kelengkapan singkatan resep di atasRecipe
Theophyllini milligrammata centum Gen accHydrochloratis Ephedrini milligrammata quindecim
Gen accPrednisoni milligrammata tria
Gen AccMisce fac lege artis pulverem
Abl Gen Acc sing
da tales doses numero quadraginta quinque acc pl abl
da in capsulis abl pl
Signater de die capsulam unam Abl acc
Artinya:Ambillah100 mg Theophyllin15 mg HCl Ephedrin3 mg PrednisoniCampur, buatlah sesuai aturan, serbuk bagi, serahkan sebesar sekian takaran dengan jumlah 45, berikan dalam kapsulTandailah: 3x sehari 1 kapsul