AZRBAYCAN MLL ELMLR AKADEMYASI FOLKLOR NSTTUTU AZRBAYCAN FOLKLORU ANTOLOGYASI (Cbrayl, Adam, Lan, Qubadl, Zngilan, Acabdi v Klbcr rayonlarndan toplanm folklor nmunlri) BAKI Nurlan 2012

AZRBAYCAN MLL ELMLR AKADEMYASIFOLKLOR NSTTUTU______________________________________________

QARABA:

FOLKLOR DA BR TARXDR

VI KTAB

(Cbrayl, Klbcr v Trtr rayonlarndan toplanm

folklor rnklri)

BAKI 2013

Qaraba folklorunun toplanmas,

sistemldirilmsi v aradrlmas adl layih

sasnda ap olunur.

LAYHNN RHBR: fil..e.d. Muxtar KAZIMOLU

(MANOV)

TOPLAYIB,

TRTB EDN: fil..f.d. Lman VAQFQIZI

(SLEYMANOVA)

REDAKTOR: fil..f.d. lkin RSTMZAD

NRN MSUL: fil..f.d. ziz LKBRL

Qaraba: folklor da bir tarixdir, VI kitab (Cbrayl, Klbcr v Trtr rayonlarndan toplanm folklor rnklri). Bak, Zrdabi LTD MMC, 2013.

folklorinstitutu.com

SBN 9-789952-810851

Q 4603000000 Qrifli nr N-098-2013

Folklor nstitutu, 2013

TRTBDN

Biz Qaraba folklorunun toplanmasna hl ki folklor mhiti adl dissertasiyamz yazarkn balamdq. O zaman kid mskunlam qaraballardan da xeyli material toplayaraq aradrmaya clb etmidik. Sonralar, daha dqiq desk, 2008-ci ild bir tsadf nticsind, Baknn Yeni Yasamal rayonunda mskunlaan Cbrayl rayon sakinlri il grdk, Hac Qaraman ocann nmayndlrindn v ziyartilrdn iki kaset folklor material toplaya bildik.

2012-ci ilin yaynda Trtr rayonuna, hmin ilin payznda is amax rayonuna folklor ezamiyylri zaman da Trtr v Klbcr folkloruna aid xeyli material qeyd ala bildik. 2013-c ild Bilsuvar rayonunun Cbrayl qsblrin nvbti ezamiyymiz d uurlu alnd. Bilsuvar rayonunda Cbrayl sakinlrinin mskunlad 11 qsb var. Bu qsblr bir-birin yaxn razilrd yerldiyi n toplama aparmaq daha asan oldu. Topladmz materiallar bizd Qaraba folkloru haqqnda myyn tsvvr yaratd.

Aldmz tssrata sasn vvlc Qaraba folklor sylyicilri haqqnda bir ne sz demk istyirik. Azrbaycann digr blglrind olduu kimi, Qaraba camaat da olduqca istiqanl, qonaqprvrdir. Hans qapya getdiks, ev sahiblrini glrz, xosift grdk. Qarabal sylyicilrimiz bzi blglrimizdn olan folklor sylyicilri il mqayisd daha komplekssiz, daha srbst danrdlar. Btn bunlarla yana, bzn gliimizin mqsdini yanl anlayan, danqlarnn televiziya v yaxud da radioya da verilcyindn ehtiyat edrk informasiya vermkdn kinn sylyicilrl d qarladq. Htta vvl bizi polisl hdlyn, gliimizin mqsdini anlayandan sonra biz xeyli informasiya vern sylyicilr d tsadf etdik. El sylyicilr d olurdu ki, syldiklri mtnlrin kitabda z adlarndan deyil, baqalarnn adndan getmsini istyirdilr. Bunun da mxtlif sbblri var idi. Ya mtnd iltdiklri v zlrinin qeyri-etik saydqlar ifadlr v ya xsi hyatlarndan gtirdiklri misallar (bu, daha ox etnoqrafik mtnlrd olurdu), dandqlar mtnlrdn kimlrins xbr tutaca qorxusu v s. onlar buna vadar edirdi. Toplunun vvlki cildlrind d vurulanan sylyici il bir ne saatlq, qaaraq nsiyyt onun btn potensialn z xarmaa imkan vermir fikrini burada xatrlatmaq istrdik. Sylyici birdn-bir qarsnda yad adam grnd ar, stlik dandqlarnn yazlmasn bilnd bir az da hycanlanr, nitqi dolar, daha quru v rsmi danmaa balayr v s. Bu da istr-istmz ona bildiyi mtnlri xatrlamaa mane olur. Bel sylyicilrl bir-iki saat deyil, bzn gnlrl shbt aparmaq lazm glir. Bununla demk istyirik ki, toplama ii bir ne saatn, bir ne gnn deyil, gnlrin, aylarn mhsulu olduu zaman daha uurlu nticlr ld etmk mmkn olur. Fikrimizi daha aydn izah etmk n amax rayonunun uxuryurd qsbsind (bu qsbd Klbcr rayonundan didrgin dm hmvtnlrimiz mskunlablar) Klbcr rayonunun srik knd sakini, 1927-ci il tvlldl reyqa Qara qz Verdiyeva (Roza nn) il shbtimizi olduu kimi veririk: Bir yol ylmdx dedm bu qarnn yanna. Bel 10-12 qzd, glindi. Alax hmaa getmidx. Ham ylmx bi bo otaa. Qar dd ortala:

Yeri, yeri, dam sd yeri,

Qzl cam sd yeri.

yaxlarn arsa,

x sinm sd yeri.

Bizdn bir gl qopdu. Qardan n szdr xr. Biri d xd birin oxudu:

Mn bel dosdu neynirm?

Dost mnnn ksd, neynirm?

z xayn, qlbi pisdi,

Mn bel dosdu neynirm?

Sylyici yuxardak bayatlar deyrkn qfildn codu, llrini sinsi brabrin qaldrb rtq ala-ala, avazla oxumaa balad. Onun bu hrkti o qdr qfil alnd ki, biz video-aparat hazrlamaa bel macal tapmadq. Xatrladaq ki, biz hmin qadnla be gn nsiyytd olmuuq. n qribsi bu idi ki, sylyici qadn vvlki gn rzind ox utanm, yalnz biz isinidikdn sonra danmaa balamd. Onu da xatrladaq ki, sylyici ail zvlrinin yannda danmaq istmmi, ikimiz tk qaldmz vaxt suallara cavab vermidi. Ail zvlrinin yannda danmaa utanan, tkbtk qaldqda is xeyli mtn danan sylyicilrl baqa blglrimizd d qarlamq. Biz iki gn rzind reyqa Qara qz Verdiyevadan 121 bayat, bir tapmaca, bir oxama, xeyli sayda aq eiri, dastanlardan paralar v bir ne rvayt mtni qeyd ala bildik. reyqa (Roza) nn sonda shbtimizdn raz qaldn Dolu rhlr boald, a qzm, ox sa ol, dey bildirdi.

Folklor sylyicisi il bir ne gn nsiyytd olmaq sylyiciy bildiyi mtnlri daha yax xatrlamaa imkan verir. Sylyici gnlrl mtn sylmy kklnir, htta toplayc yannda olmayanda bel ona danaca mtnlri dnr. Bzn el olur ki, yanna bir gnd ikinci df qaytdmz sylyici btn gn fikirldiyini, dandqlarndan baqa mtnlri d xatrladn biz sevin-sevin deyir, htta lind tutduu kiik kaz paralarn gstrrk mtnlrdn n is, msln, bayatlarn birinci misralarn, hanssa folklor obraznn adn v s. qeyd etdiyini bildirirdi. Hrdn d el olurdu ki, ail zvlri sylyiciy mtnlri xatrlamaa kmk edir, Ay nn, biz dandn filan nal niy danmrsan bs?, dey onu hvslndirirlr. Qaraba folklor rnklrini toplayarkn el sylyicilrl d qarladq ki, onlar zlrindn sonra szlri xatir qalsn dey bildiklri mtnlri evdkilr yazdrm, biz getdiyimiz zaman hmin dftrlri gstrib: Ay bala, dedim, lm-itim dnyasd, qoy yazdrm, mnnn d ns qalsn, dayna, deyrk yazdrdqlar vrqlri, bzn d dftrlri biz gstrirdilr. Ay bala, n yax glib xdn, sni mana Allah gndrip. El dnn oturub gileylnmidim ki, bir bu qdr eyi zmnn qbr aparacam, bir yazan da yoxdu, dey gliimizdn mmnunluunu gizltmyn sylyicilrl d qarlardq. Qeyd edk ki, yazdrlan mtnlr arasnda bayatlar stnlk tkil edirdi. Qrib buras idi ki, bzn sylyicilr bir ne il, htta bir ne ay bundan qabaq z dillrindn yazya alnm mtnlri biz sylmkd tinlik kir, Ay bala, huum gedib ey, tzyiq, kr mnd al qoyub ki kimi cmllr ildirdilr. Amma evdkilrin yazlm mtnin birinci cmlsini oxumalar kifayt edirdi ki, sylyici mtnin qalann desin. Sylyicilrdn mtn yazlm vrqlri, dftrlri istdiyimiz zaman trddd edir, bzn d zn krb qaytarmaq rti il ver bilcklrini deyir, htta bunun n biz vaxt da qoyurdular.

Mtnlr sylnrkn zmzd mmnun ifadni grn bzi sylyicilr: Xouna glir, yoxsa yalannan bel eliyirsn? Eyy, hl sn alamada durasan gennn, zn tutasan mana. Grrdin xalan n fan eliyir, deyrk daha da hvsl danrdlar.

Sylyicilr gliimizin mqsdini izah edrkn bzn irin danm, yoxsa Vtnin dalmasndan?, dey sual verirdilr. Demk olar ki, rastladmz ksr sylyicilr irin danmaqla yana, torpaqlarmzn ialndan da danrdlar. Hans janrda nmun danmaqlarndan asl olmayaraq, orada hkmn qaqnla, yurd hsrtin aid detallar olurdu. Danlan nmunlrd hm d ayrca mharib xatirlri vardr ki, bunlarn bir qismini kitaba daxil etmiik.

Bzn trafdaklarn ox ey bilir dey nian verdiklri sylyicilr Yox, ay bala, oullarmn icazsin almam mn dana bilmrm, Ax mnim uaxlarm da yazandlar, jurnalisdilr. Saa dannca onnara danaram ki, onnarn adnnan ap olunsun da, deyib folklor mtni danmaqdan imtina edirdilr.

Qarabada bayat janrnn aktivliyini nzr alaraq, hmin janrla bal bzi qnatlrimizi paylama mqsduyun sayrq. Sylyicilr bayatlara Qarabaa aid toponimlri lav etmkl onlar bir nv znnkldirirdilr. Onlarn bayatlara lav etdiyi sz v ifadlri mtnd olduu kimi saxlamaq qrarna gldik. Onu da qeyd edk ki, sylyicilr bizim xahiimizdn sonra (bzn he sorumadan da!) bayatlarn sylnm auditoriyalar bard d mlumat verirdilr. Nzr alaq ki, vaxtil Azrbaycan bayatlarnn sylnildiyi kontekst haqqnda mlumat verilmdiyi n bayatlarmz, sadc, harada v n n sylndiyi mlum olmayan drd misral eir paralarna evrilmidir. Bu da masir dvrd istr-istmz bayatnn funksiyasn anlamaqda tinlik yaradr. Odur ki, sylyici lavlrini mtnin irisind kursivl vermyi mqsduyun saydq. Bunlar bayatnn formasn pozsa da, mtnin tbiiliyini, canlln qoruyub saxlamaa xidmt edir:

Yeri, yeri, isginim, yeri,

Dumanm, isginim, yeri.

Yax Soltannda keirdiyimiz gnnrimiz getdi,

ndi yeri, pis gnm, yeri.

Aq, illr ayrs,

Blbl gllr ayrs.

Ay Soltannda qoyup gldiyimiz qavrrar,

Bir gnz dzmzdim,

ndi oldum illr ayrs.

Adtn, sylyicinin mtn lavsi zn daha ox nc misrada gstrir. Bu misra srbst misra olduu n sylyici lavlrin xsusi imkan yaranr:

Mn aam, al mnnn,

Sar mnnn, al mnnn.

Mn bu cana borduyam, mni nahax yer

gejihdirdin,

G bu can al mnnn.

Arxaln aldmam,

Yaxalx saldmam.

El ellrimiz dald, evlrimizdn oldux,

qaqn ddh, admza qaqn dedilr,

Onda ryimi aldmam.

Bzn sylyici fikirlrini bu janrda ifad etmk n qtiyyn formaya, ly fikir vermir, bayatya istdiyi qdr sz v ifad artrr. Burada sylyicinin bayat mtnini pis bilmsindn shbt ged bilmz, sadc, mqsd duyularn ifadsidir, ona gr d hrdn mhur bayatlarmz bel formasn dyiir. Msln, aada nmun kimi verdiyimiz mhur bayatnn masir formasna baxaq. Qeyd edk ki, hr iki variant Cbrayl rayonundan olan sylyicilrin dilindn qeyd alnb:

Aman flh, dad flh,

He olma gl ad, flh.

Biz verdn zhrdn,

Bir zn d dad, flh.

Flh, flh, dad, flh,

Hurrey, flh, ad flh,

Bizim bu cahllar qrdn,

biz kknnh, qaqnnx qismt eldin,

Biz piirdiyin plovdan

Birc sn d dad, flh.

Bzi hallarda sylyici lavlri bayatda misralarn saynn be, altya atmasna sbb olur:

Qarda ln qzdar bilir.

Gynn uan qarda.

Xanal gm, qarda.

Xeyrim-rim olanda, ay qarda,

Sam sn zngi,

Gl qapmda d, qarda.

Qarabadan toplanm bayatlarn kiik bir qismi d cavab tlb edn bayatlardr. Masir dvrd bel bayatlara az rast glmyimiz hmin nmunlrin dyrini bir az da artrr. Hiss olunur ki, bu bayatlar hanssa mrasimd (aadak misallarda yasda) sylnmi, mrasim z unudulmu, orada sylnmi folklor mtnlrinin paralar is hl d xalq arasnda dolamaqdadr:

li bellilr, haray,

ana tellilr, haray!

Balam lf, dhndn arxm f,

li bellilr, haray!

li belli neynsin,

ana telli neynsin?

Bir adam ki Allah-taaladan hebel ola,

Ona li belli neynsin?

V yaxud:

Ceyran, l bir d gl!

rdh, gl bir d gl!

Nnn, ddn alamaxdan lr, bala,

sni ant verrm Allaha,

Bizim el bir d gl!

Sizin el glmrm,

Ceyran, l glmrm,

rdh, gl glmrm!

Glmim qoa daylarmn yanna, glmim

xalamn yanna,

Ay nn, tay sizin el glmrm!

Xatrladaq ki, biz bu bayatlar deyim formasnda deyil, bir sylyicinin ifasnda qeyd alrdq. Amma ehtimal etmk olar ki, bu bayatlar vaxtil deyim formasnda oxunmudur.

Bzn sylyicilr masir dvrl bal bayatlar da sylyirdilr. Azrbaycann milli qhrman Mbariz brahimovla bal deyiln bayatlar bu fikrin sbutudur.

Kitaba salnm bayatlarn bir sciyyvi chti d myyn hisssinin Hac Qaraman ocann nmayndlrinin dilindn deyilmsidir. Bu halla Cbrayl rayonunun Sirik kndindn olan sylyicilrin repertuarnda rastladq.

Qaraballardan xeyli layla da qeyd almq. Bunlarn byk ksriyyti mlum layla mtnlridir. Sylyicilr laylalar daha ox eir kimi demy meyilli idilr. Hrdnbir bizim xahiimizdn sonra laylalar avazla oxuyurdular. Cbrayln Sirik knd sakini, txminn 80 yal Ayna Xdr qz hmdovann syldiyi mtnlr is dini zikrlrin layla formasnda ifadsi idi. Biz d hmin mtnlri Dini eirlr blmsind deyil, Laylalar blmsind verdik.

Bzn sylyicilrdn nvlrin nal danb-danmadn soruanda, Eh, ay bala, indi nala qula asan var? Btn gn oturullar telvizorun qavanda dey gileylnirdilr. Buna baxmayaraq, qaraballardan xeyli nal qeyd ala bildik.

Mifoloji mtnlri danan bzi sylyicilr dandqlar mtn o qdr d inanmr, hams fsan eylrdi, vvllr olufdusa da, indi el eylr yoxdu kimi ifadlr ildir, bzn d guya, guya da kimi bh bildirn szlrdn istifad edirdilr. Ancaq bu, mtlq hal deyil. Sylyicilrin ksriyyti dandqlarn ba vermi hadislr kimi qbul edir, onlar mhz zlrinin, yaxnlarnn, qonularnn, kndd v yaxud da qonu kndd kimlrins bana gln hadislr kimi qlm verirdilr.

Digr blglrimizd olduu kimi, qarabal sylyicilrimiz d alqlar hvsl sylyir, qar demkdn is kinirdilr. kinmyin sbbi o idi ki, alq v ya qar sylmyi xahi etdikd onlar hmin szlrin (alq v qarlarn) biz nvanlanacan znn edirdilr. Buna baxmayaraq, myyn qdr alq v qar nmunsi qeyd ala bildik. Qarabadan qeyd aldmz alq v qarlarn arasnda Kitabi-Dd Qorqudla ssln mtnlrin olduunu da mahid etdik:

Axar sular hmm axsn.

Qoyun olanda deyirlr, drna brk olsun.

Mal olanda deyirlr, hr qaln olsun.

zn a olsun,

Yediyin ya olsun,

Mindiyin bir khln dayla olsun,

Gzdiyin yayla olsun!

Atnn dalnca qulun shmsin.

Ykn bin tutmasn.

Ykn klg salmasn.

Ykn ylmasn v s.

Kitaba Bazar szlri v Xrk szlri adl blmlr d daxil etmiik ki, bunlar ilk tcrb saymaq olar. Bu tipli mtnlr xalq arasnda geni yaylsa da, nisbtn az toplanan materiallar qrupuna aiddir. Grnr, bu materiallarn az toplanmas hmin mtnlrin ezamiyylr zaman qeyd alman tinliyi il baldr. nki atalar szlrind olduu kimi, bu mtnlri d toplamaq digr mtnlrl mqayisd daha ox vaxt tlb edir. Digr bir trfdn bu janrlar hr ks trfindn deyil, daha ox myyn pe sahiblri trfindn sylnilir. Odur ki, bu nmunlri i prosesind (msln, bazar szlrini el bazarda) qeyd almaq daha effektiv ntic verir.

Qaraballardan xeyli tapmaca da topladq. Bunlarn bir qismi d riyazi msl formasnda qurulan tapmacalardr. Digr blglrimizd olduu kimi, bu razid d el tapmacalarla qarlamaq mmkn idi ki, mxtlif tapmacalarn amas eyni yadr. Bzn d eyni tapmacan sylyicilr mxtlif cr cavablandrrdlar.

Qaraba folklorunun n maraql janrlarndan biri d oyunlardr. Azrbaycanda mvcud olan ksr oyunlar, demk olar ki, Qaraba blgsind d mvcuddur. Ancaq bzn Qarabada digr blglrd rastlamadmz oyunlarla da qarlarq. Onlardan biri Chribyim oyunu zrind dayanmaq istyirik. Chribyim oyununun adn Trtr rayonunda eitsk d, haqqnda he bir mlumat ala bilmmidik. Cbrayl rayonu sakinlrdn is bu oyun bard xeyli material toplaya bildik. Chribyim oyunu bu rayonda XX srin txminn 50-ci illrindk aktiv kild oynanlarm. ndi is Chribyim yalnz bzi sylyicilrin hafizrind, o da snk kild yaayr. Qeyd edk ki, Chribyim oyunu il bal xatirlri daha ox Cbrayl rayonunun Nzgar, Sirik, Byk Mrcanl kndlrinin sakinlrindn toplamq. Bzi sylyicilr bu oyunun yalnz qadnlar trfindn oynanldn vuruladlar, bzilri is uaqlar trfindn d ifa olunduunu qeyd etdilr. Nzgarl sylyicinin is dediyin gr, Chribyim oyunu oynanlan yerlr uaqlar v kiilri buraxmazmlar. Onlarn verdiklri mlumata gr, Chribyimi oynayan qadnlar mlib oturmu vziyytd, ged-ged oxuyarmlar. trafda dayanb sadc, oyuna tamaa etmkl kifaytlnnlri is oyun itiraklar qucaqlarna alaraq kollua, qanqalla atarmlar v bu, hmin adamlar trfindn he d narazlqla qarlanmazm. Sirik kndindn olan sylyicilr is oyunun ayaqst, didim formasnda oynanldn deyirdilr. Bir qadn o trfdn, bir qadn is bu trfdn oxuya-oxuya glrmi, bir-birin yaxnladqda is didirmilr. Szlrindn qalan paralar da oyunun hrb-zorba xarakterli olduunu sbut edir:

Tkn-tabax Chribyim,

Palazqulax Chribyim...

Halay qurax, Chribyim,

Gzg-darax Chribyim,

Glin quraq Chribyim,

Hu, Chribyim, hu, Chribyim.

Qar ksr, payn ksr, Chribyim ...

Tssf ki, rastladmz he bir sylyici orada oxunan mahlarn tam mtnini syly bilmdi. Onlardan bzilri hmin mahnlarda hu, hu nidasnn bol olduunu xsusi qeyd edirdilr.

Sylyicilr htta hmin oyunu oynayan qadnlardan ikisinin Sirik knd sakinlri Mirvari v Qara Balaxanmn adn xsusi qeyd etdilr. Hmin qadnlar bu oyunun n gzl ifalar hesab olunurmular. Chribyim oyununun nec yaranmas il bal bir mtn d qeyd aldq. Hmin mtndn aydn olur ki, ilk df nahaq r dm bir qadn rdn qurtardqdan sonra sevindiyindn yerd mltm oturaraq hoppana-hoppana bu oyunu oynamdr. Bzi sylyicilr oyunun Axr rnbd oynanldn, bzilri is hm adi gnlrd, hm Axr rnbd, hm d imciliklrd oynanldn deyirdilr. Bzn d mxtlif sanamalarn szlrini (Usubb, ay Usubbu v s.) d Chribyimi oynayarkn oxunan szlr kimi qlm verirdilr.

Qaraba folklorunun n aktiv janrlarndan biri d seyidlr, ocaqlarla bal sylnn rvaytlrdir. Cinsindn, yandan, thsil sviyysindn asl olmayaraq, demk olar ki, hr bir sylyici bu janrda mtnlr dana bilird. Trtr rayonunda Byimaa, Seyid Yasin aa, Seyid Yusif aa v s. seyidlrl bal rvaytlr, Klbcr rayonunda Seyid Usub aa, Seyid Rza aa, x Hsn v b. adamlarla bal mtnlr, Cbrayl rayonunun sakinlri arasnda is Hac Qaraman oca il bal rvaytlr daha geni yaylmdr. Burada Hac Qaraman ocan xsusil qeyd etmk istyirik. Cbrayl rayonunun, xsusil d Sirik kndi v traf kndlrin sakinlri Hac Qaramann v bu ocan digr nmayndlrinin ad kiln mtnlri daha hvsl danrdlar. Onlar arasnda bu ocaa byk mhbbt v sonsuz inam mahid etdik. Hmin ocan nmayndlrindn dananda Onlara canm qurban, ay bala dey alamsnan n qdr sylyici il rastladq.

Qaraba ltiflri bir sra xsusiyytlrin gr maraq dourur. Bu layih sasnda ap olunmu kitablara Azrbaycan folklorunun klassik ltif qhrmanlar Molla Nsrddin, Bhlul Dannd il bal xeyli ltif salnmdr. Elc d Qaraba folklorunun yerli ltif qhrmanlar il bal ltiflr d bu kitablarda kifayt qdrdir. Bizim topladmz materiallarn arasnda da xeyli ltif vardr. Qaraba ltiflrind maraql chtlr rast glmk mmkndr. Bu ltiflrdn birind iki sjet birlib. Ltifd gstrilir ki, Mollann xbrdarlna mhl qoymayan olan aacdan yxlr v Molladan clinin atb-atmadn yrnmk istyir. Mollann cavabndan sonra slind ltif tamamlanmal idi, ancaq buraya daha bir sjet qbird yatma hvalat salnaraq ltif davam etdirilir. Qaraba ltiflrind hm d klassik ltif qhrmanlarnn masir ltiflrd itirakn mahid etdik. Mollayla aq, Mollayla ris bu tipli ltiflr misal ola bilr. Qaraballar arasnda ki ltiflri d sylnilir. Ha indi kto tam? adl ltif dediyimiz fikrin sbutudur.

Eyni sjetin mxtlif folklor janrlarnda tzahr Azrbaycan folklorunda zn gstrn haldr. Bu hadis il Qaraba folklorunda da rastladq. Vaxtil kidn topladmz Aldanm vkil adl naln Qaraba razisind ltif variantn mahid etdik (Hamya dz, maa da dz?). Bu kitabn Nallar blmsin salnm Korun nal v Ltiflr blmsind verilmi Molla Nsrddinin frldamtnlri d eyni sjet sasnda qurulmudur.

Tbii ki, Qaraba folkloru yalnz yuxarda adlarn sadaladmz janrlarla mhdudlamr. Orada Azrbaycan folkloruna aid btn janrlarla, hm d onlarn n orijinal nmunlri il qarlamaq mmkndr.

Toplama zaman biz gstrdiklri kmy gr Trtr rayonunun Evoba knd sakini Azad Talb olu Orucova v ailsin, Klbcr rayonunun srik knd sakini Ayaz Mlik olu Verdiyev v ailsin, Cbrayl rayonunun Byk Mrcanl knd sakini Kamil Mhmmd olu Ncfova v ailsin, elc d Cbrayl rayonunun ahvlli knd sakini Mhmmd hmd olu Maqsudova v kemi tlblrim Glnar Akif qz Hsnovaya, Eldniz Kamil olu Ncfova drin minntdarlmz bildiririk.

MFOLOJ MTNLR, FSAN

V RVAYTLR

NSANIN YARANMASI

I mtn

Dnya suyumu, birdn sularn yars quruyuf torpa oluf. mm birinci cann balxlar olufdu. Mn el billm ki, palxdan yaradfd qurban olduum sifd adam. Soora bulara frf can verif. Sifd Admi yaradv z d. Soora fikirrif ki, , b bir nfr naayrajax, mn niy bir nfr yaratdm da? Heyvannar t-t yaradrm: bir dii, bir erkh. Grr k, adam bir dn kii xeyla yaradf da. Bunu naayrajax? Soora qurvan olduumun alna glif, Havvan Admin qavrasnnan yaradf. Onn deyillr ki, yar insan. Qabradan yarandna gr arvad rin yars saylr. H, durup arvad da yaradf, nys, bu da oluf Hvva ana. Bllara da qh cnnt ba yaradf. ndi biz bel olmuyajym e. Demh, cnnt ba yaradfd, bllara da deyifdi ki, bax b gzl balar, meyvlri siz yemh yaratmam da, ba sizin olsun. B meyvlri yeyin, amma ortada deyif, bi dn aac var, ona toxunmuyun da. Qurban olduum deyif ki, o, siz ayit deyil da. B cnntin hams sizindi. Brda meyvlrdn n isdsaaz var. B aaca toxummuyun. Bllar da bir gn, be gn, nys, gzif-dolanf yeyiflr. Bir d bu kor eytan glif cnnt, Hvva anan yoldan xardf. Deyifdi ki, o bi dn aa var ha, onu Qurban olduum zn saxlyf, onu siz niy vermir? O yax eydi ki, onu siz vermir da. Siz ayrsn verir. Ged o almadan ye. Arvad gedif. Onun deyillr ki, arvad lnd drin basdrllar. Arvadn nfsi, tamah itidi kiininkinnn. Arvat gedif, tamah durmuyuv almadan alf yeyif, hmn b qadaan olunmu aadan. Yeyif, soora kiini d yoldan xardf. Deyifdi ki, Adm, yaxd, g, sn d dad. Adm d glif almadan dadfd. Bs demillr, arvatdar kiini yoldan xardr? H, bax ordan yaranf o msl. Soora Allah-taalaya ayan oluf ku, qadaan olunmu sahy girif da bullar. Qurban olduum bllar cnntdn qovuf. Deyif ki, indi gedin, siz cza verjm. ndi zuuz bilrsiiz, mn siz dedim cnntd durun, b aaca dymiyin. Siz dydz, mni eitmdz, eytan eitdz. ndi bllar cnntdn qovuf, deyiv zuuz bilin, n yeyrsz, naayrarsz. Qida qbul elmy, ifraz elmy onnan soora yaranfd. eytana lhnt, eytan heyldi dayna. eytan Hvvan yoldan xardf.

II mtn

Allah-taala deyir ki, bla gljh. Ham dua eliyir ki, o bla yan kesin. eytan hamya dua eliyir, z yadna dmr. ndi gedillr torpax gtirmy. Hzrt Cbrayl gedir, hr tpdn bir az torpax gtrr. Yeddi tpdn torpax gtirir. Torpa gtrnd ar kimi eylr uurmu. Bunnardan soruullar ki, sn kimsn? Deyir, sn snsn, mn d mnm. Bunu deynnr xristiyannard. Sn talfsan, mn mxlux deynnr musurmand. Allah-taala torpa insan iklin salr. Deyir ki, hamnz muna sjd eliyin, bu dirilsin. Ham muna sjd eliyir. Bu eytan muna tkrr. Mnn ayb olmasn, gbyinin yerin burub atllar. Atllar oyn ki, muna eytan tkrd. El gbyin yerinnn atlan torpaxdan it ml glir. Bu itin d bir trfi eytand, bir trfi insand. Onunn o, insan grnd tez tanyr. Allah-taala nhlti keirdir eytann boazna ki, sn mn yaratdm bynmdin, tkrdn. Bu nhlt, el bu bla sana gldi. Onnan Adam ata yaranr, onnan soora Havva ana yaranr. Onnan soora bu eytan Allaha deyir ki, mn qyamatacan snin insannnan varam.

Admnn Havva da cnntddilr. El bil blara tafrflar ki, o iki meyvdn yemiyin, buduynan arpadan. Qalannarnnan yeyin. Bu eytan hnki heyvana deyir, mni apar cnnt. He bir heyvan Allahn qorxusunnan aparmr. ndi eytan girir ilann qulana. lan da onda qanatdym, yaxlym. Onun ilan qiyamatacan srnckli qalf. Girir qulana, munu aparr blarn yanna. Adam ata yatmm, Havva ana da uyam. Grf k, bir asakqal kii gldi. Dedi ki, hnki meyvdn yeyirsz? Dedi ki, filan meyvdn, filan meyvdn yeyirih. Deyir ki, , el sizi alladllar ki, sizi cnntdn xardalar. Siz bu meyvdn yeyin, sizi onda cnntdn xartmjaxlar. Bular alladr. Bunacan da insann el bil ki, ayb olmasn, l xma yoxumu da. Bular yeyillr. Yeyn kimi arvad aryr. Arvatda ncis ml glir. Aryanda kii durur deyir ki, ey dili-qafil, sni eytan allatd. Deyir, eytan dyildi. Ncif bir asakqal kii gldi dedi ki, bu ii grn, onda mn d onu yedim, onnan bri bama bu i gldi. Havva yalvarr, alyr ki, sn d o meyvdn ye, xartsalar da, ikimizi bir xartsnnar. Onnan soora bularn ikisini d cnntdn xardllar. Bu arpann, budann iinin o cz var ha, onu ksif eytan blara yedirdif. Blar, bala, qrx il zulmatda qalr. Alamaxdan gzdrinnn ya yerin qan glir. Soora Allah-taaladan sda glir ki, siz tb eliyin, sizi bu tinnihdn qutarax dana. Onnan soora glillr yerd yaamaa. Allah-taala bllara cnntdn iki kz xardr. Blara ct gtirir, toxum gtirir, deyir, burda kin, spin, yeyin. Yeyin, bejrin, ta olun adam. Onnan soora glillr, killr. Deyir, kz aladxcan (kz d cnntdn xardflar) onun gznn yannan noxud ml glir. Arvadnan kii aladxcan gznn yannan istiyot ml glir. stiyot onunn el acd. Blarn ajl vaxdd.

Dnya yaranr, insannar artllar. Deyir, vvllr bajn qardaa alrmdar. Soora bir baj sdnd iki qarda dalar. Onacan lm-zad yoxumu. Dalallar, el bil deyir, Habil vrr, Qabili ldrr, nahax qan dr. Dnd b qalr mhtdl, deyir, mn mn neyniyim? Soora Hzrt Cbrayl iki quu gndrir ki, gedin siz d bir-birinizi vurun ldrn. Quun biri vurub o birini ldrr. Yeri oyalyr, oyalyr, quu basrllar yer. Habil deyir, b mn basrd, el mn d mn hel basrm. Ta onnan soora bu bajn qardaa vermh qadaan oluf. Artmdan tr Allah-taala yol verdi. Ta nahax qan olannan soora blara yol vermir.

Sylyici mtni anasndan eidib.

III mtn

Deyillr, Allah-taala bir gn Admi yaradr. Sora ona gr cnnti xlq eliyib ona bx eliyir ki, xobaxt yaasn. Adm d cnntd ad-xrrm yaayr.

Bir gn Allah-taala deyir, gedip bir yaratdm yoxluyum grm nthrdi, nthr yayr.

Glip grr k, Admi fikir-xyal gtrp. Yaxnnap soruur:

Ey Adm, mn sni yaratdm, cnnti yaratdm. Cnnti d sn verdim. Hr yann gzllih, gl-ihdi. Niy bikefsn? Niy danp-glmrsn?

Adm deyir:

Qurban olum, ay Allah, ptn bunnara gr sa ol, ama ns darxram, el bil nyims atmr.

Allah-taala tez Admin qabrasnnan Hvvan yaradr.

ndi darxmazsan, deyip gedir.

Adm d gn Hvvaynan ad dolanr. Soora yen bikeflnir.

Allah-taala bu df Admi yoxlamaa glir. Grr k, yox ey, yen Admin hal hal dyl. Yen fikri-xyal gylrddi.

Bu df d soruur:

Ey mnim yaratdm, indi niy sevinmirsn?

Adm deyir:

Ay mni yaradan, Hvva shrdn axamacan o qdr danr ki, bezirm. Bunu apar, blk eynim ala.

Allah-taala Hvvan gtrb aparr. Deyir, qoy Adm bunnan bel ad-xrrm yaasn.

Nys, Hvva gednnn soora Admin el bil qol-qanad yanna dr. Knl qan alyr e. Bunu grn Allah-taala yaratdnn halna acyr, soruur:

Ey Adm, indi snin drdin ndi? Niy deyip-glmrsn?

Adm cavap verir:

Ay Allah-taala, onsuz da qala bilmirm. Onu hrdn-hrdn gndr.

DNYANIN SONU

Deyillr, yernn gyn aras suynan dolajax. lnnr kfnd xajax suyun zn, qalannar da ljk. mli salahlar diriljh, mli pislr ljhlr. Heyl deyillr, heyl eitmim.

O DNYA

Anamn da drd ua olmuumu. ki qardam irhmt gedif, bir bajm Bakda, bir d mn burda. Anam glr lr. lr, buna qvir qazmaa gedn kim, ld su qoyan kim yuada gtrmy. Bu arvad lr, zn kllr. Anam gzn aar. Biz yek olanda biz dand. Deyir, getmidim o dnyaya. Deyir, grdm k, anamn z anas, qarda arvatdar, hams o dnyadad. Deyir, grdm bular gln-iyin iind ns tmizdiyillr. Deyir, dedim, aaz, Hcr, Hlim, naayrrsnz burda? Qarda arvatdarnn add da. Deyir, dedi ki, buy, aaz, sn n gzirsn burda, Hava? Deyir, dedim ki, mn d glmim yannza. Deyir, dedi, aaz, sn grmrsn, ora drt dn qara qarqa qonuf, snin balalarnd, ntri qrldallar aacn sdnd. Sn burda n gzirsn, aaz, yeri, yeri. Deyir, gldi hrsi bir qolumnan tutdu, mni trd k, x get, olar snin balalarnd, dalnca glif drd d. Bir d anam gzn af grf ki, qoom-qardadarnn hams burda. Mn o dnyan grdm, gldim deyir, bala. O dzd. Var o dnya, Vallah var, deyir.

QARAUXA

I mtn

Biz by nslindnih. Bizim babalarmz by oluplar. Klbay lsgr by olup. Onun ne min qoyunu olupdu. Atam sylyirdi ki, Klbay lsgrin bir naxrs varym. Bu aparp qoyunu otarmaa. Uzanr, yuxu tutur, qoyun ba alp xp gedir. Klbay lsgr d ox yaman adam olupdu da. oban onnan qorxurmu. Durur ayaa, grr sr yoxdu. Biz d Ermnisdanla srhd idih. Gedir grr k, orda bir dn bel ala yerd Klbay lsgr z durup qoyunun qabanda, qoyunu qoymur addya o trf. Qorxudan gedir yaavca deyir ki, aa. Aa deynd grr k, adam yoxa xd. Sora glir, danr. Deyillr ki, o Klbay lsgrin qarauxasym. z z maln qoruyurmu. Olmu hvalatd. oban z xsdliy db onnan. O vaxd Klbay lsgr z d yox imi, tacir imi, gedipmi Qubatdya kimi gtirmy. Deyiplr, i, Klbay lsgr n gzir. Demli, onun qarauxasym.

II mtn

Qarauxasz he ks olmasn, bala. Grrsn, salavat vernd deyillr, filanksin Qarauxasna salavat. Bizi Qarauxa saxlyr, bax dalmzcan yeriyir. Hara gedirih, orya gedir. Klgmizdi da el bil. Allah uza elsin, Qarauxa yatd, mn d yatdm.

III mtn

Qarauxam mnim vayem[footnoteRef:2] girifdi. O da ntri haa. Yatmdm, grdm k, qapmn aznda bir dn kii xayla bax bel uzanv, az gy, yaxlar da bel qapya sar. Oyandm, isddim, bissimillah deym. Dedi, bissimillah dem, mn snin qarauxanam. Bissimillah desn, yoxa xajam. Bissimillah demdim, gldi bel dayand. He demynn yatanda l qapm ax qoymuam, kilitdiyirdim hmm. Qapm ax olduuna gr, qarauxa gliv orda maa qaralt eliyifdi. Bel grmm. [2: Vayem vayama]

CNLR HAQQINDA

I mtn

Adam trfdeymi e, bizd yox. Kiinin bir dt yax kasdumu olur sandxda. On hme qatdyf qoyurmu sanda, toya geyirmi. Bir yol b kasdumu xardr ki, bnn yaxasna ya dyif. Deyir, ay arvat, mnnn baqa bn kim geyir? A kii, b and, b ry, ntr qatdamsansa, sandxda duruf elj. Kii deyir, bn gdejem. vlrind d bir yek piih varm. Hmme ojan qranda yatarm. B kii bn pusur. Bir gej pusur, grr yavaca durdu piih kasdumu xartd, getdi. Qapdan xd, getdi. Gejyardan sora qaytd, gtdi kasdumu qoydu yerin, yatd. Bir d o biri gn gednd dr dalna. Gedir grr bir biyabannxda piiyin boynunda bir toxlu, hmn paltar da ynind oynuyur. Toxlunu gtirir glinin yann altnda ksir, piih e. Gedir oynuyur, yorulur. Deyir ki, komalan, gedirm. Pissimillah deyllr. Gzdyllr, bnn qavrasnn biri taplmr. Toxlunun e. Gedir aacn pnnn bel eliyir, gtirir p qavra vzin salr toxluya, aparr. Kii d gizdin gliv vd yatr. Sabah el almm, durur k, piih gen yatf. Toyda da piiy fi by deyillrmi. Deyir, fi by, xo glmisn! Piih kiinin zn-gzn tmiz crxlyf qar. Bax hyl idr var e.

II mtn

Bizd bir qar vard. O deyirdi ki, hmm evimizd dyiihlih olurdu. B qav ora gedirdi, orda dururdu, b qav brya glirdi, ya da ki, palaz sryv aparrdlar n. Deyir, bunnan plndim, bir aln sdn iyn taxdm. Glif deyir al srynd, o iyn iliiv onun bdnin. B dmir, metal onun dmnidi, cinnrin dmnidi. lind, deer, ged bilmiyiv, zn maa gsdrdi. Mn deyir, onnan ox ey rgndim. Ayran alxyrdm, deer, nehrd. Maa deyir, bilmirm n verdi (sylyici yann adn unudub top.). Onu nehrnin sdn, atmaya baladm. Mnim deyir, nehrmin ya o biri nehrlrdn df, drt df ox xrd. O arvat heyl danrd. Kimi inanrd, kimi inammrd.

III mtn

Birini d mnim babam danfd sgr kii. Onda mn balacaydm, amma yadmdad. O danf ki, cinnr bllarn atdarn, heyvannarn san, yaln hrrm. Cini tutuflar, bir mddt sgr mimgil bn saxlyf. Guya, deyiln gr, rvayt gr, bu cini onnar tsrfat idrind iddirmidr. Bu evd hamil glin olufdu. Cin bu glin ox yalvarf ki, mni bodasanz, davanmnan ksif atajam un uvalnza. mr boyu evinizdn urzunuz ysilmiyjh, n qdr yeyils d, el unnuunuzda dayima un olajaxd. Rvayt gr, b da bn eliyif, yan ksif davannnan atv o un uvalna. H, illr d ollarn urzas ysiy olmuyufdu. ndi son vaxda qdr bizim qojalar, ox yayannar da danrdlar ki, cinin urzas brktdi olur, zlmr. H, bax bel eylr eitmim.

IV mtn

Bde, bizim kii deyir ki, Diridanda rh yeyirdim, glirdilr axlar alrdlar, oynardlar, gzmnn grrdm. Di gl, dururdum yaa, grrdm he ks yoxdu. Toyun ssi, qavaln ssi qoymurdu ku, yatam. Deyir, dururdum aac alrdm lim, , kphua, chnnm olun brdan, rdd olun gedin dana brdan. Deyir, qavrdm, glirdim yatrdm, bir d hyl, bir d hyl. Deyir, bissimillah deyirdim, iynni tuturdum, deyirdim sn l, sizi tutub ldrjm, kph ua. Bax heyl. Okqdr bizim kiinin bana hyl oyunnar aflar.

V mtn

Cinnr mamamn gzn grnflr. Mamam arflar ki, bs glginn xalam lf, gedirih. Arvat deyir, durdum gedim qapn aam. Birdn deyir, yadma dd k, qaynanam maa demidi ki, bala, birdn hal-cin sni arar, qrxlsan ha, allanarsan. Deyir, qapya atanda birdn dedim, pissimillah, pissimillah. Deyir, bir d grdm he n yoxdur. Pncrdn kildilr, getdilr.

VI mtn

Mnim babam grc kii olup. Onun z babas mam drsinnn glirmi, grf cinnr alr, oynuyur, alr, oynuyur. Vallah, yaland, gerhdi, mn d eitmim d. Gedir grr k, bnn arvadnn tuman cinin ynind, vrhavr cinnr oynuyur. A qoyuflar. Bir qav da a bunun qavana qoyuflar. Kii d bic kiiymi. Adan bel lin vrp, silib arvadn tumanna. Glib ev deyif ki, Pri, ged o filan tumann gtir, baxm grm. Deyif, ay qaa, neynirsn? El hmi qaa deyirdi, dan oydu. Deyir ki, get, gtir baxm da. Gedir gtirir. Baxr grr el lini nec yal srtb, el d qalb. ndi Vallah, bilmirm dzd, gerhdi. Ona gr deyrdi geyinmiyn qadn paltarnn sdnd iyn, sancax olmald. Yni cinnr glir aparr.

VII mtn

Kllh[footnoteRef:3] deyiln yer varyd. illiynn[footnoteRef:4] orda oynuyurdux. liqulunun prinin yannnan bizim avsdana yol keirdi ee. Bir d grdy qrmz donnu, tuman uzun, blk d be-alt metr hndrrynd bir qz bax bel, oynuya-oynuya gldi. Dedim, ay, grdn? Vayy dd, eldim. Bu da grd, grmdi, bilmdim. Mnim vahimmnn durdux qqrdx, qad ev. Sorudular, a bala nooluf, a bala, nooluf? Dedim ki, bde, orda bel-bel. Dedilr, a bala, bissmillah de, bissmillah de. Sora gtirdilr su verdilr. Onnan sora da kedi, getdi. [3: Kllh zibillik] [4: illi uan lqbi]

HAL HAQQINDA

I mtn

Hal irli olufdu. ndi yoxdu hal. Hal mnim qoja nnmin nnsi tutufdu. Hal iyndn qorxur. Haln yaxasna iyn sancrmdar. O arvadn ad Nrgiz oluf. B, zah yatmm. Birdn grr k, hal bajadan yenir. El bil ki, haln da (bilmirm, yazrsan, yazmrsan) iri d olurmu. Birinci grfd, d sallanr yeni. rli zah yatann yanna idr qoyurmudar da. Bel uju rdmir i. Haln iri, ala muncuxlar varm. B Nrgiz arvad bel ilidirir, muncuxlar tkr yer. Tknd yalvarr ki, Nrgiz nn, sana he n elmiyjm, mnim muncuxlarm ver zm. Deyir, yen braya gl, verjm. B yenir glir. Bnn yanna glnd gtirir b bir iyn sancr bnn yaxasna. Sancr, yeddi il bnnarda b qalr. ynni xarda bilmir d, qorxurmu.

Hal cinsin az deynd ox eliyir, ox deynd az eliyir. B gedirmi oduna, deyirmidr ki, az gti. Glirmi ki, meni yf gtirifdi. ox gti deynd ikij-c dn rp gtirirmi. Nys, bir gn d b qzdarnan gedir, indi harya gedirmidrs, glnd bir qza yalvarr ki, bn al yaxamnan, verrm sana b sanca. Bn alr yaxasnnan. Alannan soora b, azad olur dayna, ta qar. Gedir, demli, aral durur, deyir, ay Nrgiz nn, l x! xr. Deyir, Nrgiz nn, brktimi nyiniz salm? Deyir, zibilimiz. El bilir ki, el-bel eydi. Ta demir ki, yamza sal, pendirimiz sal, ryimiz sal, pulumuza sal, malmza sal. Mnim birc qzm var, o grsn deyir, Nrgiz nnni drin getsin (glr top.)

II mtn

Bir yoldamn mamas vard, gzl bir glinidi. Bu uax olanda dedilr, bunu hal apard. Babam, deer, rkni getdi gtdi, dolad glinin trafna. Sorudum ku, baba, bu n olan eydi? Dedi ki, hal qldan kemir. rkn da kei tknnn olurdu. Soora getdilr ay qldadlar. Dedilr ki, hal aparanda gedin suya... Soora papan gtrd hmin glinin bana qoydu. Dedih, baba, bu n demhdi? Kii papan hmin qadnn bana qoyanda hal yaxn durmaz, qorxar.

III mtn

Bizdrd bir hrabanu vard. ox qoja arvad idi. Qaynanam nal eliyirdi ki, biri hal tutuf, dz il vind saxlyf. Olunnan da bir ua olup. v yiylrin deyirmi ki, mnim uamn yyryn altna sprg hmyin, sprg hsaaz, lr. Yoldana yalvarrm ki, sni ant verirm Allaha, kimi ox isdiyirsan ona, mnim iynmi h, mn gedim, balalarm alar. Soora iki- il onu iddiflr qapda, hel saxlyflar ua da, yeklif. Bir qammyan adam vi sprnd yyryn altn sprf, ua lf. Hal el bil kin, ox yalvarf. ynsin kiflr drt-be ildn soora, xf gedif. El bil, bunnan irli dam-zad varm dana. xf damn bajasna deyif ki, hrban xala, resbublikada n qdr tr-tkntun var, onun birin dymiyjm. Amma vin zibilli olsun, ualn bo olsun. Ona gr d gn uzunu bir bel v sprrx, gn zibilli olar bax Allah hakq. Bir bel qazanarx gtirrx, hmi ryimiz az olar, tez qurtarar unumuz, dnimiz, deyrdi. Bir hyl qarq eliyif gedifdi.

IV mtn

Mmmtsfi kndi var, qonu ktdi. Orda hal glir, ev girir. Ev girnd bir dn bel atmm, bir dn bel atmm. ri ddri varm. Nys, biln adam gtirir bnn sdn bir dn sancax taxr. Sancax taxr, zdri d gb toxuyurmudar. Bunu da oturduf gb toxutdurullar. Onu tutan tayfya Mdilr deerdilr. oxdan oluf bu. Tutuf bunu oturdullar, gb toxutdurullar, hr bir ii d eliyirmi. Bir gn glr ki, mn sizin nyiniz brkti verim ki, mni buraxasz? O mdilr d qorxuflar, demiyiflr ki, bizim varmza, krmiz ver. Qorxuflar yax eylr demy. Deeflr ki, klmz ver, ojamzn kln. Nys, day bu brkti d verif. Bir gn evin qzynan gediflr bulaa, suya. Snh gtrf, qz da bir snh gtrf, gediflr. Qza deyifdi ki, sn mnim sdmnn bu sanca h, mn d snnn gedim suya, doldurum, gtirim. Qz sanca knd o da qeyb oluf. ndi hmin Mdilrin n qdr tmizdih eliylr, neyniylr (mn ollar tanyram, qonu ktdi), evlri zibilli olar. Zibillri, bitdri, kllri ysiy olmaz...

Ama haln deellr davan dr. Yoldamn atasgilin at vard. Onu byh yerd hrhlyrdlr, at otduyurdu. Soora gldi, babam dedi ki, mn ordan hal daban tapbam. lind bel gsdrirdi, deerdi, hal dabann salr.

V mtn

Bizim ktd bir kii olufdu. At trrmi l, gedif ld otduyuf glrmi. Arada bir gn grr k, at nys trri glir. Bu deyir ki, , mnim bu atm kim minr, nolar? Bn ox aradrr, tapa bilmir. Atn sdn qrryr. Ns, bir mlf atr sdn, qrryr. By, axam glnd grr k, sdnd bir dn kadn gldi. Kadn haldan olur d, kiidn olmur ku. Hal glir. Uje tutur bunu. (Blk d bunu nnm yax bilir.) Sanca taxr sdn. Haln sdnd ya iyn olmald, ya sanca olmald ki, qamasn, snnn itmsin. ndi hmn o ev yiysinin adn bilmirm kimdi, guy bunnan da evlnir. Htda bu haldan da bir vlad olur. Ad Bayram olur. Bayramn tayfas onnan trmdi. H, onnan sora qapn, evi-zad sprnd (bu ev yiysinin d bir ua varm) buna ox yalvarr ki, bu sanca, bu iynni mnim sdmnn gtr. Uax da n bilir? Bunu el yoldan xardr, iynni gtrnnn sora deyifdi ki, vi sprnd sprgynn vurmazdar yyry. Deyir, niy? Deyir, ua lr. O suya gednd qz da qsdn vurufdu ki, qoy grm nolur. Ordan o sahat grr kafr ra-ra glif ki, ua ld. Onda kiiy yalvarfd k, mn tay qala bilmrm. Uax da ld, xm gedim. Bulara qar elmiyif. Deyif, yeddi arxa dnniniz dymiyjm. Mnim iynmi aln, balam gtrm gedim. Alflar, balasn gtrf gedif. Boylu olan kadnnar, o Bayramn deyiln tayfadan iyndn, sancaxdan alf vuruf sd ki, toxummasn buna.

VI mtn

Zah yatr, he ksi olmur arvadn yannda, thc z olur. Ev damym. Hal glir, bacadan arr, ay kim, (ad yadmnan xd) l x, maa bir od ver. Camahat, ham glmimi knd, iclasa. Arvatdak ry bax ee, belin balyr, aan da qoyur yer, rax yandrr. Deyir, yen, yen, yen, ala, yen, ala, yen ala. Ddri az qalf yer dy. l atr boyunbasna arvat. Dnnn tutur bunu o ki var rpr, boyunbasn da qrr. Deyir, get, kopahqz, bir d buralara glm. Hal savax alncay gedir, glir. Deyir, ver gyrtmmi, ver babaqulumu, ver gyrtmmi, ver babaqulumu. Sava alr, kiilr glir. Glir ki, y, qrf tkf ojan qrana, hal da xf gedif. Bu sfr hmin hal o, tova dedizdirif yola salf. Deyir, el hmn muncux o arvadn boazndayd.

VII mtn

O vaxt cin d oluf, hal da oluf, dev d oluf. Bizim ulu babamz, Min nnnin atas tutuf hal. Alt ay, bir il iddif hal. Biri, deyir, arvad idi, biri kii. Bax deyir, iynni bel svax salmd yaxasna. Ona deyirmi bunu h yaxamnan, buna deyirmi. Hr nys. Kii qar, arvat qalr. Deyir, gedir bulan sd. Balaca al ksmiyn uax varm. Buna deyir ki, bu yaxamdakilri h. kir. Deyir ki, Haj Oruja deynn ki, hr eyi mnnn rgndi. kic eyi grnmdi. Bir demdi ki, arvadn lm ndndi? Bir d bir ey d deyif, n ny drmand. O iki eyi Haj Oru mnnn sorumad. Arvadn lm ayv olmasn, zah yatmaxdand. Gah qutarr, gah qutarmr dayna. Ama bir eyi d Min gn deyirdi, o yadmdan xf.

VIII mtn

Bax hal tutma sypti bizim ktd d oluf. Gllr add bir qar vard bizim ktd, mnim qoja nnmin atamn anasnn misi qzyd. Onnar o vaxlar raxdan glifdilr. Dayan grm onnara n deyirmidr, ay Allah? ndi alma djhdi, dayan. H, o vaxdan glmiimidr. Cini tutmaxdan tr tas quranda o arvad oturdurmudar. O arvat mnim yadma glir. Cann-cantarax bir arvadd, nur tklrd znnn. Onnara Zilan deyirdilr. ndi Zilan hardan glmdi, ntrdi, nejdi, daa orasn bilmirm. Bu kadnnarn (ta mni bada da, siz d mnim balam, nvm) hamil olan vaxd ryi gedir. Deyillr ki, bn hal apard. Mis qazan dyrmidr gej vaxd. Tas qurullar, b Gllr qar dediyim hmn tasda oturur, bayax sana dedim ki, axunt bel bir i grr, onun atas Molla Mirz kii rhmtdih, cini qama tutuf yrm. Quran mczsiynn ha. liynn yox. Tas qurur, arvat da tas dyr: Glin, glin! Cinnri v yaxut da o hal zornan gtirtdirirmi. H, hal gldi, hal gldi. Ta mni bada, deyir, d sallanr brya, arvat danrm. Mana yox ha, mnim nnmgil, babamgil danrm ki, haln ddri o qdr yekydi ki, dizin tklrd. Dn birin bu iynin, birin o iynin atrm. Orda ona tovalatma vermidr ki, snin bnnan iin olmasn. Ba bel d eitmim.

IX mtn

Bunnan vvl uxa toxuyardlar. ox nazih sap yirrmi chrd Saray nnm, yiriv onu hanada toxuyurmu. Anamn babas ktd seiln, saylan bylrdn biriymi. Bu kilir meiy. Tatar kndind bir alax qurur, sora ev tikir, burda mskn salr. Bu, bir gn harasa gedir. Arvadnn da ad Nnxanmm, hmilymi. El olur ku, bunun ri gedn gejsi zah yatr th. z thc zah yatr. Nys, b ua rahlyr, gbyin ksir, qoyur. B eidifdi ki, zah yatan adamn sdn hal alr. Oja qalyr, maan mhkm qzdrr, qoyur byrn. Dnya grm arvadm. Bu bilif ki, hal gljh. Maan mhkm qzdrr, grr k, arllar orta bajadan. Ev damnn sdn bajas olurdu. O vaxtdar baja deerdilr. Grr k, arllar: Nnpri xala, susamam, maa bir su ver. Deer ki, yax, yil aa, verim. Birz da yil, birz d yil, birz d yil. B yilnd bnn boynunda boyunba olur. Deer qarannxd, ojan isdisi vrfd, muncuxlar par-par yanr. Hrsi bir irh alr. Birz d yil, birz d yil, ojaxda qzm maan ilidirir, bnn muncuxlar qrlr, dalr, tklr ev damynan bir olur. Deer, shr ixlaana qdr evin sdnd tpih dyd k, ver muncuumu, yandm, ldm. Nys, bu axdarr, durur evi-eiyi tkr. Bunun muncuxlarn bir-bir tapr tofluyur, balyr bir ey, verir. Baxr ordan deer, biri qalfd, taf ver. Evi ly-vly eliyir, tapa bilmir. Deer, sabax ixlaana qdr deef: ldm, ver muncuumu, tap ver muncuu. Nys, ona tobalatma verir. Axr grr k, ixlar. t hrr, ira znnn, piih xd, mal-heyvan... Bu aralar, xr gedir.

X mtn

Bir df d gen anamn babas gedir suyun sdn. Grr k, bir hal var, ciyar suya kir. Hal tutur. Deer, bu ciyar kimin ciyard? Deer ki, Smrqt rind filan evd bir zah yatmd, onun ciyard, uje day gejdi. Bunu suya hmim, day gejdi, mmkn deel. Axr anamn babas bn tutur aparr zn ayil kimi. sdn iyn-sancax taxanda tilsimi snr, olur adi bizim kimi adam. lini iyniy vuruf gtr bilmz, grh onu kims hsin. Onun can, tilsimi o iynddi el bil. Aparr bn bir ayil kimi saxlyr. Bnnan bir olu olur. Olu yeklir, alt-yeddi yana atr. Bir gn bu snyi gtrr. Kii evd yoxumu, ua da alr yanna deer, g gedh suya. Gedir, suyun sdnd oluna deer ki, olum, b iynni ch, olum, o iynni ch. Uax n qanr ki... Bir-bir iynlri kir. Ama tobalatma verdirir babam onu tutanda. Deef ki, filanks (adynan deef ey, yadmnan xf), yeddi arxa dnnin toxummuyajam. Yani ki, snin yeddi arxa dnnin zah yatar, toxunulmazd. Yan bizim nsil-nacabatmz tblidi. Uaa deer, bu iynni ch. Ua o iynni knnn soora o ua olur onun gznd he n. Bir yan qoyur yann altna, bir yan alr lin. Ua iki akqa eliyir, atr suyun sdn, xr gedir. O gedn gedir. Anamn babas gzdyr, grr glif xmad. Gedir suyun sd. Grr snyi orda, ua da ldrf xf gedif.

XI mtn

Bizim atamzn xalas nal eliyirdi. Mn d balaca uaydm onda. Hardasa bu sz atmnc illrd eitmim. Deyirdi ki, glin tz qutarmd (sn Allah, badyn mni), getmidim yemy hazrramaa da, quymax. O arvad and iirdi, gzmnn grmm. Gln add qoca arvadyd. Deyir, grdm k, bax zn pncrdn salb, ayb olmasn, bax bel salp pncrdn aappax paltarda. Ddr sallanp yer. l atdm deyir, dhrni gtdm, dedim, snin xalaan qulan, deyir, gtrld. Onnan sora deyir, glinin bana qzil, at doladm, vsyo. Onu mn bel eitmim.

XII mtn

Qaynnm danard k, bizim babamz badan tutup birin gtirmiimi. O hal deyip ki, saa qullux eliycm, bu rtnn ki, bir krpm var, evi sprnd sprgni onun altna kmiysn. Bir gn deyir, hal suya getmiimi. Badypd bu arvad evi sprmy. Sprnd qfil sprgni altna kir. Bu da, deyir, khrizd su doldururmu. Sngi qoyup orda, hiss eliyib ki, ua ld. ra-ra glib v. Glip grp ua lb. Gedip deyir (iyniy d titi deyirmi), titini h, titini h. ynni sdnnn kdirib, yox olub gedib. Bir tetd xamr qatmm deyir. Qaynnmin qocas Glsdan arvat varm. N qdr biirip, xamr qutarmyp. Khrizin banda gl varm. ri, deyir, gedif duruf gln yannda, arb, gl grm xamr neynirsn. Deyip, n mn glmiycm, n d siz ayr cr qarqamyacam. O evd rh yemim. mr boyu yeddi arxa dnnzn n zibili tmiz olsun, n d su tapasnz. Qaynnm deyir, mn uaydm, huum ksir. He vaxd zibilimiz ysiy olmazd. N d, deyir, snhlrind su taplmazm. Get, amma xamrn qabannan qr at dalna. O xamr qutaracax. Bunu qaynnm danard.

TPGZ

Bir dn Tpgz olur. rt qoyullar ki, kim Tpgz ldrs, ona filan qdir pul verjiyih. Bir nfr olan deer, mn ldrrm. Gedir, gedir ii qzdrr da, bir uzun dmiri qzdrr. Tpgz yatd yerd aparr basr, b Tpgzn gzn yandrr. Yandrr, ama maarada eliyifdi, b l xmaa imkan tapa bilmir. Qalv ird. Bnn da srynn qoyunu varm, Tpgzn. B gtirir bir qoyunu ksir, soyur, grr k, qapn bax bel dar qoydu, birc-birc qoyunu yoxlad xartd dayna, bir-bir bel liynn yoxluyuf xardr. B olan mtl qalf ki, mn brdan xa bilmrm, mni tutejehdi. Bir qoyunu ksir, soyur, girir drisin. Qoyunnarnan xr. Tuta bilmir onu.

ZRAYIL HAQQINDA

I mtn

Bir nfr adi adam ntr olursa, bir mleykiynn evlnir Allahn mleyksiynn dana el bil. Bir gn b olann anas lr. B da evd glindi. Olann anas lnd sryr b glin, xr ykn sdnd oturur. H, ykn sdnd oturur, snyi boaldr. Cnaz yola dnd glin glr. Glnd b olann aj tutur, deyir, qoy b camahat dalsn, onda grrsn da sana neyliyirm, niy sn gldn? Nys, camahat dalf gednnn sora deyir ki, deynn grm ny gldn? Deyir, ax desm, onda grh snnn qutaram. Day onda uuf xf gedejem, ta snnn ayl olmiyejem. Deyir, deynn, getsn d, deynn. Deyir ki, snin anan okqdr zazil olufdu ku, anan zrayl badan-ayaa soydu. Qan btn dald b ev. Mn xdm ykn sdnd otudum ku, da qan mnim sdm dymsin. Kim b dnyada n verifs, o cnazsinin qavanda balanr, el bil da grkr flanks flan eyi verifdi. Snin anan th birc dn tay arx verifdi. Ona gldm k, b dnyasnda o, zn bir hrmt qazanmyf, birc tay arx verif. O balanmd cnaznin qavana, yellnirdi, ona gldm. lini lin vrr, uur xr gedir. Sny d qan dfd, suyun ona gr tulluyurmu.

ndi d grrsmmi, ira evdn-eihdn, l dnd snyi-zad boaldllar, qapn ax qoyllar. Bel.

II mtn

Deyir, bizim ktd bir olan olufdu, bizim sinif yoldamz oluv e. Qoyun otarrm, uam da, drd-be gedn. And iir, gliv o mhtfd deyirdi, glrdh. Deyir, grdm k, bir dn a atd glir apa-apa, gldi yanmnan kedi. Dedi ki, Sevindih mllimgilin evin tanyrsan? Deyir, dedim ki, yox, tanmram. Deyir, apd, kedi getdi. At da a, z d a brnch paltarda. Deyir, bir az aradan keif, axamsd eidif ki, Sevindih mllim lfd. Demh onu bilicilr daa, yad adamlara deynd, olar dedi ki, bala, o zraylm, snin gzaa glif grnf da. Sn deyif ki, msln, mn gedirm filanksin canna almaa. Sn uaxsan, baa dmmisn. Grnr, heyl okqdir adamn gzn grkr k, Allah uza elsin.

EYTAN

eytann bir gz kordu. Gr iki gz olsa, n eliyrdi. Deyir, eytana nhlt deynd gry Allah nhlt elsin deysn. nk o da mleyk olufdu. Bizim ixdiyarmz yoxdu ku, onu birbaa nhltdiyh. nk mleyk olduuna gr Allahn adn tutmalsan ki, Allah sn nhlt elsin. eytan Allah yannda n mqdds mleyklrdn olufdu. nk Allah Admi yaratd. Yaradanda dedi ki, mn yerd el bir xatm yaradajam, btn mleyklr, siz ona sjd eliyin. Hams Amin dedi, scd eldi, eytan scd elmdi. eytann ad iblisdi. Dedi, iblis, sn niy scd elmirsn? Dedi, ya Rbbim, sn mni oddan yaratmsan, Admi d palxdan. Mn onnan mqddsm, mn ona scd elmrm. Dedi, sana nhlt, get. Nhlt sznn d mnas Allahn drgahnnan qavma, yni mn snin bu mqammnan qavram, rdd ol get, qavdm, get. O da dedi ki, yax, snnn bir xayiim var, ya Allah. Deyif, ndi? Deyir, snnn bir xayiim var ki, mana el bir hkm ver, qvv ver ki, qiyamt qdr btn mslmannarn, insannarn cannda, qannda gz bilim. Dedi, get, sana nhlt. Onu da verirm. Ama sl mslmann canna toxuna bilmzsn. Onda heyl bir gc var. Qiyamt qdr alr ki, o Allaha ibadt eliyn, o dz yolda olan yoldan xartsn. Allah onu da bizdn uza elsin.

CANAVARA DNM

Bir dfm nnm deyirdi ki, bylih olan devirrrd, bir dn atmz canavar yemidi. H, bir dn d qoca kii gedir b at gzmy. B at gzn mamentind el olur ku, b gedir canavarrarn iind lei grnd orda b canavar klin df. Ns qorxudan olupmu, ntr olupsa, o canavar klin dp. O bir mddt canavarrarnan gzib. El olup ku, bir ne ildn sora gen d blar, bir le sdn df d, bel deyh. B lein ntr deyim n pis yeri d, xstliy olan yeri bu adama df d. B, bnnan diysinif, el orda qalf, hmn lein sdnd. Shr-shr heyvan ysi gednd grf k, lein sdnd bir dn eybcr kild, thl, sakqall bir kii xeyla var. H. Bu badyr insan kimi sbt eliyir ki, burda n gzirsiz, ntr, nec? Deyir, mnim bama bel bir qazya glif. Ama deyir, tarixi mn dz-mlli dey bilmirm, mn b heyvannar grnd qorxudan bnnarn donuna girdim. Bndan xbr alflar ki, canavarrar n i grr, ntr hrkt eliyir, nec hrkt eliyir? O deyir ki, biz hmi yeddi abadannnan yeddi xarabal bir gecd bir-birin vrrdx. Hara da getsydih, n yksh bi yerd yatardx, z d arx-arxya. El bil ki, az-aza yatallar.

LANLAR HAQQINDA

I mtn

Qoyuna da vrlr e ilan. Demli, bir gn grllr ki, bir qoyun, el bil ki da, balasna bir hyl bnd olmur. B qoyun gedir, bir gnnn, iki gnnn glmir, arada glir. Deyillr ki, b qoyunu gdmh lazmd, grh b qoyun n qayrr, neyniyir? Gdllr, gedir girir bir cnglliyin arasna, bir ilanca darr b qoyunu mir, mnnn sora b qoyun duruf glir.

II mtn

Bir arvat shpt eldi ki, bir ilan glir girir evim, olumun baaltsnda yatr. Bir mollann yanna gedir. Deyir ki, o ilan olannan ayr. Molla ns bir dua oxudu, aftafada suyu bel sp-sp. O ilan onnan xd getdi. Olannan ayrld. Bax ilan hl grmm. Dedilr ona buta verilifdi ilan. Ki indi Allah-taala deyifdi da, qurvan olum Allaha. lan olana buta verif.

III mtn

Deyillr ilannar sevgili olur, sevgili d lr.

Mnim bir jurnalist qardam vard. O deyirdi ki, bilmirm has ktdn, kndin d adn deyirdi, Vallah, mnim bama glmir. Deyirdi ki, ilan vrlf qza. Gedirmi, qzn byrnd ilan yatrm. Mnim o jurnalist qardam deyirdi ki, onu gzmnn grdm. Qz qorxusunnan ourruyuf gtrf gtirif qoyuflar balnisya. Hardan glif, neyniyif, deyir, glif balnisyada gn qz tapf. O ilan o qzn sevgilisi oluf, deyir.

IV mtn

Deyir ki, Tatar kndind qaqnnxdan bir qdr qavax (kiinin ad yadma ds, deyjm), bunun qaynnsin lbi babam deyif ki, hanssa drd, dan altnda bir kp qzl var. Vax keir, qaqnn rfsind qaynnsin deyir ki, gedy o qzln yerini mana gstr. Arvat deyir ki, ay bala, bana dnm, bunun bs yisi var. lbi deyifdi ki, gtrmy olmaz, onu hr adam xardya bilmir. Deyir ki, yox, sn mana onun yerin demlisn. Olmur, tfngi gtrr qoca arvadn sdn, deyir, sni ldrrm. Ya gedh qzln yerin de, ya da ki, sni ldrmliym. Ns, arvat mcbur olur, qaynnsi dr yeznsinin yanna, glir hmn driy. Deyir, bala, odu e, o dan altndad. El kii baxf grr k, hqiqtn orda bir qara ilan yatfd. Yek bir qara iland. Tfnk d bunun linddi. lan vurur. lan lmr, yaralanr, ortadan qrlr, ilan xr gedir. Kpni, qzl gtrr gedir. Qzl gtrf gednnn sonra, n bilim ev tikir, naayrr, filan. Bu da hr shr kndin qranda gtirif qoyun naxrna qoyun qoarm. El bir gn d gednd bir d grr k, qnn birin ns batd. alvar bel yuxar knd grr k, hmn iland, diini batrf sarlf qna. Quyruu ksiy iland. Hmn o qzln sdnd yatan ilan, qara iland. Ba civinnn xardr, hmn ilann ban ksir atr aana. Aradan iki ay, ay kennn sonra artx buun da zhrrnir d bdni. Ora qalmr, bura qalmr, Moskvadan bel bunu gzdirillr. Hmn ilann o dii qrlf qalmd onun bdnind. Da burda fantaziya, fsan shpti yoxdu ha. lann dii glif, demli, onun gznn tityinnn[footnoteRef:5] xannan sonra kii lmd. Hmn o qrlf qalan di yoxdu bdnind, ry yeriyir. Gliv el onun gznnn xannan sonra lmd. Onun qardann biri Qhrman shpt eldi onu mana. Eitmidim. Ama o trafl shpt eldi mana ki, bax bel olmudu qardamn hvalat. Yni bu hqiqtdi. Qzl yiynin gznnn glr. [5: Gzn ttyi gzn bbyi]

BNVYL QIZILGL

I mtn

Bnvynn qzlgl iki bajd dayna. Qzlgl byh bajd, bnv kiih bajd. Onnar bir-biriynn ksld. Onnar gry ayr-ayr spil. El bil ki, bnvni qzlgln dibind spmiysn. mr boyu bir-birin qar eliyir. Alyr, qar eliyir, o v d l dr.

II mtn

Bana dndym, qurvan olduumun (Mhmmd peymbr top.) tri, deyir, df yer. Qzlgl d, bn d onnan ml glif.

III mtn

O gn uaxlar qzlgl yf gtirir. Deyirm, bala, bu Mhmmd peyqmbrin trinnn ml glif. Peyqmbr trrdihc onun tri tkldhcn o qzlgl yaranf. Onunn o, el afaxld. ndi o gn deyirm, bala, qzlgl iyliyind grh salavat ksn. O peyqmbrin trinnn ml glif. Deyir:

Sdrin nurunnan qarannx geclr,

Yolda yyrrdi igidlr, xocalar.

Trls, o trdn olurdu gllri,

Xo drrdilr trinnn gllri.

Ya Mhmmt, deyibn ardlar,

Mustafya izzti-ikram qldlar.

Sana toxunacaq badi-sba,

Miski-nbrnn dolurdu hava.

O peyqmbrin sana yel vurur, sa trpnnd gl iyi glirdi sannan.

LKR ULDUZU

lkr ulduzu harda l ls, yenir aa. Yenir aa, bir d qalxr dubar. Ulduz udu, bilginn ki, kims ld. Hamnn o gyd ulduzu var. Bir dfn el bil adam ld, o ulduz dr, uur. Uannan soora el bil, l d lr.

AND GL

zr isdiyirm, birinin arvad pis yola dmm dana. Ns bunun da qlbin xal dr, deyir ki, sni aparacam anda dana. O vax da And bi glm. Gediv o gln qranda and iirmidr. Nys, bu kii deyir ki, da canm boazma ylf, sni aparcam Anda. Bu (arvad top.), yanna gln deyir ki, ntri eliyh? Kii mni Anda aparr. Deyir, Vallah, mn he-zad bilmirm. Deyir, ged onda gldn bri, cann batdanan, znan el suva ki, birc gzdrn grhsn. Gl mni sprr, qa. Kii n biljeh. Qa. Mn and iip qurtaracam. Glillr, bu yolun qranda bi ey, arvad sprrdi, qad. Deyir, bu ndi , bu arvad sprrdi? Gedir gln qrana. Deyir, bax bu Quran hakq, mni o sprrdi qad eyy, onnan savay mana li dyn olmuyuf. O gl quruyur. Sonra glif grllr gl quruyuf, yerin bir zincir aslf. Sonra biri d hyl olur, gedir o zincirdn aslr, o zincir qrlr. Onnan sonra, canm sana qurvan, gydn bir dsmal dr, o dasmal arvad artx tamahlnnan gtrr. Yuxuynan uan yann silir. Silnd gurhagur Allah xr, gedir, durur orda. Gydn bir buda salr, bir arpa. tdr uluyur, deyir, bunu siz verdim, yaratdm millt yox. Bunnar da budeynan arpan gtrv killr. Bax bel. ry olur, biz yeyif dolanrx. Bu indi bu itin ryidi biz yeyirih. H bax hyl oluf.

PYN ARXASI NY YER DYMR?

Bilmirm, sa peymbrmi, canmz qurban olan, hansysa bir v qonax gedif. Bu ev d el kasv vimi ki, tay o vd bir ey yoxumu. Bllarn bizim kimi qaplarnda bir-iki piihlri varm. B piiyin birin ksiflr, gtiriv atflar qazana, qaynadflar. Guya peymbr yemh piirirlr. Peymbr deyif, b ksdiynz heyvann ban-yan gtirin, mn baxm. Kii gedif bnn ban da, yaxlarn da gtirif, quyruun da gtirif, grf k, piihdi. Deyif, qazan da gtirin bra. Qazan da gtirif. Canm qurban olan Allah-taalya ntr nida verifs, bnn qapsna bir gejnin iind okqtr mal, qoyun, tklf ki, bel qalflar mhtdl. El bil gydn tklf, gtirif yflar v. O piiyi qazannan xartdrf qoyufdular iniy qaba. lin hebel kif belin, deyif kin, get, sn ki hr ey yaryrsan, get, arxan yer dymsin. Piih diriliv oluf bir piih, xf. ndi bax nkqtr piih var, sn fikir ver, onun arxas yer dymir ha. Peymbr lini kiv sdn ki, arxan yer dymsin. Piih yz il qala kryi yer dymz. He vax.

TOYUQLA QAZ NY UMUR?

Deyir, b qudar, qanatdlar, hams uur, b toyuxdan baqa da. Deyir ki, guya onnar uurmu. Sr uanda deyif ki, Allah qoysa, uax gedh. Hlm onda toyuxlar uurmu haa. Toyux deyifdi ki, Allah qoysa ndi, Allah qoysa da, uajam, qoymasa da. Bel deynd sr pr eliyif xf gedif, toyux ha abalyf, ua bilmiyif. Grsn, toyuun, quun qanatdar var qazn, n boyda, amma ua bilmir. Deyiv, Allah qoysa da, uajam, qoymasa da. Aaz, Allah qoymasa, sn hara uursan? Sr prr eliyif uuf gedif, toyux qalf yerd. Bax el o vaxdan da deyir, toyux, qaz da ua bilmilllr, qalflar yerd. Hr ey Allah-taalann hkmd da.

NY SALAVAT KRK?

Salavat, yalnz Mhmmd glif, Rsul Allaha glifdi. Baqa peyqmbr salavat glmiyifdi. Salavat sasn kirih biz Aya. Gn salavat kilmir ki. nk Gn yandrcd. Gn yandrc olduuna gr, insan zdiyin gr, ona salavat dmr. Aya ona gr salavat kirih ki, Ayda parlaxlx var, insan zmir, eyni zamanda orda peyqmbr mqddsliyi var.

TUT, BT

I mtn

Bbbo quu var tut bitnd glir, deyir: Tut, bit, tut, bit. Tutu yeynnn sora deyir: Tut p..x, tut p..x. Odu dana. Ona deyirih biz Bbbo.

II mtn

O qu tut tz yetind oxuyur: Tut, bit, tut, bit. Tut yetiir, bu da yeyif doyur dayna. Soora badyr: Mn tox, tut zibil, mn tox, tut zibil. Mn heyl mdni deyirm ha. O, heyl demir. dfsiz deyir (sylyici glr top.).

YARASA

sa peyqmbr peyqmbrrih verilnnn sora insannar dedi ki, ya sa, bir dn mcz gsdr, biz sn inanax ki, peyqmbrsn. Deyif, yax, n mcz isdiyirsiniz? Deyif, el bir qu yaratgnan ki, mmli olsun, qulaxlar sian qulana oxasn. Hm balalasn, hm d balasn mizdirsin. Deyir, Allaha z tutur, Allahn hkmynn, Allahn sdasynan, kmhliyinnn Allahdan vh glir. Deyir ki, ya sa, palxdan hmn quun formasn dzlt. Hmn quun formasn olduu kimi dzldir. Dzldnnn sonra demli, sa hmin qua z nfsinnn frr. frnnn sonra, demli, hmn o yarasa quu ml glir. z d o yarasa quu mqdds qudu. Yan ona toxunma olmaz. H. z d onda ultrass var. Gedir msln, maniyy dyif qaydr ha, hissnn umax onda var. Yan o mqdds qudu, o yarasa quu sa peyqmbrin z dzltdiyi, ona nfs verdiyi qudu.

BAYQU

Clilabatda byh qardamnan bir binada olurdux. darydi, qaqnnxda orda olurdux. sd qardam olurdu, altda biz. Hr gej o byqu glif televizrn antenasnda yatrd. rthart sslnirdi. Dz, mn z-zm deyirdim, z ban ye dayna, burdan l h, get. Bax onnan soora el bil ki, qardam rhmt getdi. Onu Taqiy dedih, Taqi lbiy. O dedi ki, duznan ryi gtrn, and verin. Duz-ryi qanar yer qoyun. Deyin ki, sni and verirm bu duznan ry, burdan kil, get baqa yer. Onu deynnn sora tay biz ordan kb burya glinc o rhmt getdi. Onnan sonra da o, bir d glmdi orya.

AYIN ZNDK LKLR

I mtn

Ayn zndki lklr Fatma nn canm qurban olmuun l izidi. Mn bel eitmim. Deyirdim, nn. Deyirdi, ndi, bala? Soruurdum, niy Ayn z lklidi? Deyirdi, onun nnsi saj kllyrm, indi, bala, saj yoxdu ha. Onun da insannar hr yola gedir. Hr fitnlihdn xr. Nnsi saj kllyrm. Nnsinnn ns isdiyif, isdiynd qaydf bel vuruf zn. ndi deyillr, ay ora adam kin kir, traxtr idiyir, bo sybtdi. Fatma ana saj klldi, vurdu olunun zn.

Ay oland, Gn qz. Aynan Gn sevgilidi. Mn heyl eitmim.

II mtn

Ayn zndki lkni, Vallah, bizdn yeklr deyirdi ki, Ayn anas saj kllyrm. Dsn, qz glif n isdiyifs, bel li kll-kll bel eliyif qzn vuruf. El bil, ona gr bir trfi bel qh gl kimidi, bir trfi qarayanzd. li kll-kll eliyif.

ARININ SRR

Ar da mczdi, qzm. Kim des ki, arnn dilin bilirm, ona inamma. Hr ar bir yer yozur. O arnn dilini, eitdiyimiz gr, Mhmmt peymbr bilmiyif. Htda deyir, onu y tutuf ku, brdan baxm grm o ndn badyr b an? Ax o mhndis kimi kvadrat-kvadrat gtirir. O el gtirir ki, axrda bndi badan birin qoyur, bir da qoyur, axrda birin qoyur, qutarr. Bn ndn badyr, ndn qutarr? N qdir alflar, bil bilmiyif. y salf arn. Grf k, ar vvlc nin zn qaraldf, brmumnuyuf, onnan soora idiyir. Onda Mhmmt peymbr deyir ki, ar sirri-xudad. H, gr haram li dys, glib ourrux bir an xardasan, o arxanada bir ar qalmr. Ya gn qrmald, ya ajdx qrmald, ya tbiyt qrmald. Ar haram gtmr. Ona gr deyillr ki, ar mqddsdi. H. He ks d sirrin bilmir.

KZLR

Deyir ki, bir glin varm. Bunun ua olmurmu. El hey thmt eliyimidr evd. Nys, zn tutur Allaha, iki da blyr, alr qucana. Shr durur grr k, bu dadara nfs glib. Bular uaxd bunun qucandak. H. Nys, vaxd olur bu uaxlar byyr. Demh, biri getmiimi mal dalncan, heyvan dalncan. Araz kemiimi o taya. Biri d bri tayda. O taydak ntr olursa, xsdlnir, n bilim neyniyir. Ax o ekiz uaxlarda bir xususiyt var ki, biri nys bir ar keirnd o birisi d hiss eliyir onu. Deyir, Araz ken orda vfat eliyir. Onun lmn bu da bri zd hiss eliyir. Bu da burda lr. O bayat ordan yaranr ki:

zizim, dadan mn,

Yemrm hr adan mn.

N atam var, n anam,

Yarandm dadan mn.

LL

I mtn

Birinin olu, qz olmurmu. Has peymbrs ona qonax getmliymi. z d bizim z Ll damz var. Ona gr eitmim onu. Deyir, deyip ki, gln il bu vaxd glim grm k, Allah sana bir vlat verib. Aradan xeyli keir. Bu kii peymbr bulara qonax gedir guya. Bu glin xcalt olmamaxun bu peymbr, bir da blyr, bir yyrh asr. Aparr bu da qoyur onun iin. Peymbr d bilir da. Ayan olup ki, bunun ua yoxdu, bu bunu niy alladr. Bir az keir oyana, buyana. Deyir, ua gtir bura. Uaxd gtir? z vurur bu. Gedir, gtrr glir, grr k, hqiqtn uaxd, z tcb eliyir. Bir mddt keir. Bu byyr. Gedirmi da. Ba gtrp gedirmi. lind bir aac varm. Oynada-oynada deyir:

Llym, adan mn,

Yaranmam dadan mn.

N atam var, n anam,

Yaranmam dadan mn.

Hara ubuunu atrsa, ora Llnindi. yer atb deyillr. Guya biri bizddi, Cbraylnan Fizuli arasnda Ll da var. Biri papam deyirdi, randad. Taa biri bilmirm hardad, Vallah. Deyirdi, dndi Ll da.

II mtn

Ll balaca uam. Demh anas sonsuzumu, uaxlar olmurmu. Nys, kii gedir, sfr xr. Deyir, mn glincn snin zrytin olmasa, mn sni bouyacam. Hyatdar guya dalajax. Arvad sayr da bu kii glincn. Bir gn d grr k, el bil shr gljhdi da, vaxd sayr. Gtirir bir da bryr, bir yyrh qayrr, qoyur beiy dana, biz yyrh deyirdih. H, badyr yellmaa. Bu ri glir iri girnd grr k, yyrh var, beih. Baxr, uax vldyr. Da qoymudu. Hams tcb qalr. Arvad bilir ki, bu da qoyufdu. Kii d deyir, yqin zrytim olub da. H, uax yeklir, qapda oynuyurmu. Bir gnnrisi, kii arvada deyir ki, arvad, sn Allah, bu, n hak-hesabd, bu ntr eydi? Arvad olan ii nal eliyir ki, bax bel oldu, bel oldu, mn da gtdim snin qorxunnan qoydum ora. Sn iri girnd da dillndi. Uax bu dhcd yoxa xr. -drt yanda uaxd, qapda gzdiyi yerd yoxa xd. H, qeyv kildi. Tapmllar, n-bn. Bir gnnri xbr glir ki, o Ll da ki deyillr, Ll tp, orda bir adam var, dan banda. Heyvan otaran, n bilim ld gzn adamnar bunu grr, amma yaxn glnd qar bu adam. Bullara yaxn glmir. Bir gn bel, be gn bel. Asakqal, qarasakqal, camahat yr, deyillr, gedh grh bu, n adamd. Ndi orda? Nys, yr bir dsd adam gedillr, bu qar. Axr qaydr deyir ki, iinizdn bir asakqal sein, o glsin mn kim olduumu drm. drinnn bir adam seillr. Bu gedir onun yanna. Oturullar shbt n-bn. Deyir, sn duza, ry and i ki, bu sirri amyacam, he kim demiycm. Mm bama gln oyunu nal eliyim deyim. Bu da and innn sora nal eliyir ki, bax bel-bel anamn ua olmurdu. Mni atamn qorxusunnan da kimi gtrb blyib qoyubdu bly. Atam glnd mn dillnmim. Qapda oynuyurdum, uadm, bu shbti ata-ana eliynd mn d eitdim, o sahat qeyib oldum. Bu da amr sz, n-bn. Bir gnnrisi gn shbt eliyip deyir, hava orda mn grnmdim, onda bilin ki, lmm. N bilim, bel nal eliyirdilr.

Lliym, badan mn,

Yemrm hr adan mn.

N atam var, n anam,

Yaranmam dadan mn.

III mtn

Qadnn ua olmurmu. B kii el bn dannyrm. x get, x get, x get. Ne ilimi ta bnn ojann qrandaym. Bir gn bu kii alt aylx karvana qouluf gedir. Taa qadn neynsin? Allah-taala vermir. Deerlr, karvan glir. B da sajn qavandaym. Karvan gldi dnd, biz ojax da deyir e, sd rh qraxlanr. Ojan qrana qoyullar, sajn altna. Grr k, deellr, karvan gldi, tez adyal ordan kir, ojax dan bel uzun da pkr, qoyur yyry. Da yelliyir. Kii glir. Ay arvad, Allaha kr, ay arvad, Allaha kr, vmizd yyrh trpanr. Ojan qrandak dad. Allah-taaladan hkm glir, qurvan olum o Allaha, b da ssdnir, alyr. Da alyr. Durur bn saxlyr. B uax yeriyir, yyrr, he kimnn rh yemir, thc yeyir. Bir bel, be bel, ta b qadn yoldana amr b sirrini ki, dadan ml glib ax. Bir bel, be bel, bn n qdr eliyillr, b n sirrin demir, n o uax camaatnan rh yemir. B, nys durur, bir az yeklir. Yeklnd durur brdan xr gedir, ba alr gedir hmn bax o uax, da uax. Ba alr gedir, xr bi biyavanna, bir ovann yanna. ovan deyir, gl rh ye. Deyir, yox, yemirm. Deyir ki, mn ollam bax o zaada. ovan deer, ha. Glginn orya, rh gtirejm. Hmn b da deyir ki, bax o zaada yayram.

Bir gn, nys, ovan glir. ovana deer ki, mn ljm, mn lnd badam znnn uax kli olajax. Maa bada ksm. Deyir, niy? Deyir, n atam var, n anam, yaranmam dadan mn. ovan glif ki, lf. Onu basdrr, gedir v. Glir ki, hmn ded uax klind bada pitif bann sdnd dadan. Onda deyir ki, h, Allah-taala o ki deyillr e, quru daa can vern Allah. Eitmisanm? Bax hmn odu. Hmn o blmiyiv e, adyala isdi-isdi bkf qoyuf, Allah-taala ona nfs verif. O qdd heyl grklr olur ku.

Sylyicidn Ll haqqnda soruduqda bu mtni dand top.

KRN HKMT

Xzr peymbrimi. Qrx olu varm. Kii gedir namaza duranda, canm qurban olsun, qrx da da olur, olunun ha. Glir, arvada demir. Arvad deer, uax niy glmdi? Uax niy glmir? Deer, glijax. Canm qurban olsun, gediv Allah-taaladan sora eliyif. Deyif ki, ubuxnan vurajaxsan, ham qalxajax yaa. Ama arvad uu demsin. Gedir otuz dokquzuna vrr, qalxr yaa. Qrxncya vranda arvad deyir uu, quraxdan aa da olur, quraxdan yuxar insan olur. Qurban olum, Allahn mslahatd, bizim azmza baxmr ki, Allah. Deer ki, niy da hams qaytd insan oldu? Deer, onun birc krn. Allah onu brk kif, elc kr deer. Neyniyax, krdn yax ey yoxdu.

ARDIC AACI NY HM GYDR?

mamnar yezitdr qrf, birc imam qalf. Mehdiyi Sahib Zaman deyir, o da qav ardjn dalnda qalf. Hamsn qrf. Tanyrsn da ardj aajn. Bax onun dalnda. Oonun deyir, ardc, sni grm gy qal. Gy qalrm hmi? mammzn biri, Mehdi Sahib Zaman onun dalnda qalf sa. Sora deyillr qayv olufdu.

PEYMBRLR, DN XSYYTLR,

PRLR V OCAQLAR HAQQINDA

SLEYMAN PEYMBR

I mtn

Sleyman peymbr d ki yer znn ah olur. H, Davut peymbrin olu oluf. O, el bir padah olur ku, onun qrx qarda olur. Davut peymbr qavaxda namaz qlr, qardadar da gerid peymbrin arxasnda namaz qlrm. Peymbr bir ynr, deyir ki, qrx olum var, hrsi d bir lkd padah, ta mnnn xobaxd adam kim olar? Hamsnn li qalf mhrd, hams lf. Hams cann tafrf. Arvad arr. Arvat glir. Deyir ki, olannarmz qrlf. Deyir, a kii, yoxsa peman olursan? Allah verdi, Allah da ald. Buna peman olma. Kii rhlnir, olannarnn namazna z durur, kfin-dfin eliyir, gndrir hak evin. Allahdan sda glir ki, sana el bir evlat verjm, yer znn patah olsun. Gndoannan gnbatann arasn zfd elsin. Onda Sleyman peymbr yaranf. Gndoannan gnbatann arasn zbt eliyif, o da gedif. Suleyman peymbrin nianas zy qalf. ndi o zh ta hans patahdad, hans arxifddi, bilmirm.

II mtn

Bu heyvand, insand, innidi, cinnidi hams Sleyman peyqumbrin hdsinddi. Buna arvat deyif ki, dnizin iind qu smynnn bir v tiksn. arf, qudarn hams glif. He ks buna he n dy bilmiyif. Bu bayqu glmiyif. Byqu glmiynd hkm eliyif ki, gl d. Glif. Deyir, ya peyqumbr, ndi? Gldim. Deyif, sn dayan, mn danm. Deyif ki, dan, grm niy gec gldn? Deyif, gec gldim ki, dnizin iind birinci, v tikilmz, o da qu smynnn. kinci, arvat szn baxan da arvatd. Deyif, sana mn n ad verim? Sana qudarn byliyin verirm. Sn dandn szn hams, dimdiyinnn xan cikgilti insannara ayan olsun. ndi bu da bel.

Amma qurbaa bunun grn gednd azna bir yarpax alf ki, mn lpaam. Sleyman peymbr deyif, ya qurbaa, sn heyvansan, sn niy onu aldn azna? Deyif, utandmnan. Mn lpaam. Gldim snin zoxrana[footnoteRef:6], ya peymbr. Deyif, suyu sana kbinedh[footnoteRef:7] verirm, su hak-hesav snn. Snnn axan suyu mnim Mhmmd mmtim isin. [6: Zoxrana sfrn] [7: Kbinedh kbin pulu]

Amma qarqa peyqumbrin azn yif. Deyif ki, yol qran sana verirm ki, hmm ayaxlan.

III mtn

Peymbr sfr xmd. Bir dan peymanynan gedirdi. Baxd ki, bir qarqa ox cld idiyir. Bir dan dnd idiyir qarqa. Salam verdi qarqya. Dedi, qarqa, neyniyirsn? Dedi, dan o znd dosdum var, da deirm ki, gediv o znd dosdumu grm. Sleyman qarqadan ayrld getdi, dalar gzdi eldi, qaytd. Dnnd z evlrin, knd dnd yen o qarqann da dediyi mkana atd. Grd k, bir barmax qdr de bilif. Salam verdi. Dedi, ay qarqa, mn qrx gnd bu dalar gzdim, ancax snin qrx gnd qazdn bu drnam boyda oldu, sn da de bilmiyjn, o z xa bilmiyjn, dosdunu gr bilmiyjn, ljhsn. Onda qarqa syldi ki, peymbr, agah ol, bil, mn lsm, mnim dosdum eidjh ki, mn dost yolunda lmm, dnyam dyimim.

IV mtn

lk df Allah cini yaradfd. Olarn da cnnt gedni var, chnnm gedni var, yni Allah qbul eliyni d var, elmiyni d var. O vaxd cinnr Sleyman peyqmbr tabeymi, Sleyman peyqmbr onnar idar eliyirmi. Olar btn qudarn, heyvannarn dilin bilir, danrm.

Deyir, bir gn Sleyman peyqmbrin z Allaha dua eliyir, yalvarr ki, lahi, mni bada, mni bada. Allah onu qbul elmir. Amma yolnan gedn zaman grr k, bir qarqa Allaha yalvarr, dua eliyir, Sleyman peyqmbr orda amin deyir. Baxf grr k, bu qarqann yalvardar Allah trfinnn qbul olundu. Sleyman peyqmbr Allaha z tutdu, dedi ki, ya Rbbim, n n bs mnim duam, mn peyqmbr ola-ola qbul elmdin, amma qarqannk qbul olundu? Dedi, ona gr ki, Sleyman peymbr, sn, dua eliynd snin yannda bir kimsnn olmad ki, amin szn desin, amma qarqa alx eldi, sn amin dedin. Ona gr d hr hans bir xs dua eliynd gry onun byrnd olannarn hams amin desin.

Rhmt gedn bir xs amin deyif, Allah rhmt elsin deynd, Allah onun gnahn badyr. Peyqmbrin hdisdrind, Qurani-Krimd yni bu var, yazlfd. Sleyman peyqmbr ox gjd peyqmbr oluf. Qurani-Krimd yz iyirmi drd min peyqmbrdn iyirmi beinin ad yazlf. Hans ki o peyqmbrrr kitaf glif, syf glif, vrx glif. Olarn da n hrmtdisi bizimkidi, Mhmmt peyqmbrdi. Btn peyqmbrrrin hams dnyasn dyimmidn qabax Allaha z tutup yalvarflar ki, lahi, mni Mhmmdin dininnn el, mni mslman el, peyqmbrin trfinnn el. Biz Allahn, biz xobxt milltih ki, mslmanx. Peyqmbrin dinin qbul elmiih.

XIDIR PEYMBR

I mtn

Biz Ddeydi[footnoteRef:8] deyirdih. Orda alaxlarmz vard. Grdy araldan bir kii l eliyir, ay baj, ay baj. Anam dedi, ndi? Dedi, itdn qorxuram, bri dur. Nnm getdi. Nnm dedi, baj, birdn qatn olar? Nnm dedi, gedh rh verim, ye. Dedi, yox, qat iirm. Bir cam qatx gtdi, onun hamsn idi. O kiiy dedi ki, (nhlt eytana, o kiinin ad ndi?) h, Abdullaya dedi, qarda, mnim iki dym itif, onu axdarram. O da, he dem, qurvan olduummu. Deyir ki, qarda, papiros pulun varsa, maa pul ver. O da xartd civinnn bir onnux rpt lin, dedi, Vallah, el budu. Nys. Dedi, Allah payn ox elsin. [8: Ddeydi yer ad]

H, ordan gedif bizim yeylax deyillr, yeylaxda adamnarmz varyd, keirmiimi orda dayna, heyvan saxlyrdlar. Cfr deyif, Cfr, mm bam qrx. Qrxf. Arvadna deyif, baj, bunu sn Allah, el yer th, aya altnda olmasn. Deynd, ziz varm, ziz deyifmi, , o kimdi, onun pasportun-zadn yoxla, gr kimdir. Deynd, o qurvan olduum da deyif gr kimin pasportun yoxluyullar ey. O da he dem Xdr lyas m. Hvz lbi vard. Haj Qaramann nvsiymi. O deyir ki, o Xdrm.

II mtn

Xzr peyqmbr ham diri peyqmbr deyir. Deyillr ki, o lmyb, sad. Bebarma oja onun ziyartgahd. Deyillr, qardamlar. Bir d baxbd ki, namaz vaxdd. Qardan gndrifdi ki, get su tap gtir, dsdmaz alm. Qarda gedifdi suya, glif xmyfd. N qdr gzdyf, glmiyif, dalnca o birin gndrif. O da gedif glmiyif. O birisin gndrif, o da glmiyif. Baxfd ki, namazn vaxd atfd. Qardadar glif xmad ki, bu, dsdmaz ala. Onda hirsdnif qlnc vuruf ora. Qlnc qayan apb, o qlncn iziynn su glifdi. O dsdmazn alf, namazn qlf. Deyif, sizi daa dnn, harda qaldnz? Namazn vaxd atrd. ndi orda duruf baxanda el bilirsn ki, dn dad adam formasnda.

III mtn

Allaha and olsun, z atamn bana gln idi. Dyjm. H, bu aranda taxl biirmidr aranlar, dadaklar dadeym. Atam taxl biir, tayya vururmudar, gedirmidr yaylaa. Gedir grr camahat xf gedif Naxvana, duza. kznn gedirmidr, atnan, n bilim hr bir zadnan. Biz d Salvart dalarna gedrdih qabax. Naxvanda duza gedirmidr ordan. Gedir grr, ham kilif, camahat gedif. Deyir, yri yoxu deyirih, dan tyinnn, deyir, gedirm, atm, bir d kzm aparram, duza gedirm. Atam deyir, grdm k, Hsn add bir kii var, adna Kel Hsn deyillr, z d heey, uzaxdand, qaydf maa deyir, ay yazx, camahat gedif, sn hara gedirsn thc? Gedssn yolda snin atn yatajax, ntr yklyssn. Bir boz atd gljh, sana kmy eliyjh, atn yklyjh. Deyir, hl buna da mnim ajm tutdu ku, xeyir sylmz olu, xeyir sylmz, atn yatajax, bel olajax, maa n deyir. Deyir, getdim, camahat gldi yolda qabama, mn getdim Naxvana. gn, drt gn gedirmidr, glirmidr. Orda hamballar-zad, fhllr var, atm yhldilr, glirm. Byaana[footnoteRef:9] dzd e, bizim Haramnn dz kimi dzd, susuz, oannx dzd, yavannx. Deyir, gldi at burda yatd. Deyir, dedim, y, bu n bilirdi, maa gn bunnan qabax dedi, glssn filan yerd snin atn yatajax. Bir boz atd gljh, sana yklyjh atn-zadn, kmy eliyjh. Deyir, el oturuf fikirrirdim, deyir, o vd grdm tkqlt gldi, bel baxanda grdm bir gy atd byrdn xd: H, atn yatfd? Dedim, aa, bana dnm, n yax gldin xdn. H durum o atn ykn yklyh. Deyir, kmy eldi, atn tayn birin gtdh qoydux, o birini d mn gtdm qoydum. pi atdm, altdan atn ipin doanan bel kib brkidincn, bam qaldrdm grdm atd n gzir? Atd yoxdu, gedif. O da deyiln gr, qurban olduum Xdr peymbrdi. Bax bel-bel idr. [9: Byaana gz ildikc]

IV mtn

Xdr peyqmbr lyasnan gedirmilr. Gedillr, bir bulan sdnd oturanda bularn da bimi bal varm. Bir bulan sdnd oturullar yemy. Balx srfadan sryr, dr suyun iin. Balx dirilif zr, gedir. ndi bu sudan b iir. Bn b Xzr peyqmbr lyas peyqmbr demir. Gedillr. Gedir deyir ki, ax yolda bama bel bir hadis gldi. Deyirdi, ndi o? Deyir ki, bs mn el bil ki, bal srfya qoyanda balx srad, bimi balx dd suyun iin, dirlidi. Deyir, gedh o suyu tapax. Sn imisn, mn d ijm. Glillr, deyillr ki, yox, da su bir yol grhd. Onnan soora xf gedillr.

BRAHM PEYMBR

brahimxlil peymbr olu smayl qurban deyir Allahn yolunda. Bir olu varm. Yo, Allaha qurban olum, deyir ki, dnyada nyi ox isdiyirms, onu qurban ksjm mn. Glir olu smayl olur. Nys. ndi qurvan ksir. Dv aparr, n bilim yz dv, n qdr qoyun qurvan ks. Allah-taaladan vh glir ki, qabul olmur. Sn nyi demisn? Ax demisn isddiyimi ksjm. n ox nyi isdyirm, onu ksjm da. Olu smayld da isddiyi. smayl aparr, ksmy gednd yolda kor eytan xr qabana. Kii gedirmi, smayl da arxasncan xurma yiy-yiy gedirmi. eytan deyir, ay smayl, hara gedirsn? Atan aparr, snin ban ksjhdi. Xurma yeyirdi. Xurmann dnsini bel rtma atr, gedir eytann gzn dyir, gz tklr. El onnan da ad qalfd kor eytan, nhlt sn kor eytan. eytann gznn biri tklr. Aparr qurvan ksnd, demy, oul deyir, ata, llrimi bala, mn sni incitmiyim d. limi trptmiyim. H. llrin balyf ksnd ba kir, pa ksmir. Da varm, daa bel hirsdnir, vurur, da bax ksir. Ancax smayln ban ksmir. Bel olanda Allah trfinnn, demh, bir qo smayla qurban glir. Hzrti Cbrayln ayanda glir z d qo. Allaha and olsun. Bax-bax bu formu Hzrti Cbrayl glir, qo da onun ayann altnda. Bax bu formuda, demy, el bil maqnit yapb, bax bel glir (llrini bir-birinin stn tutur top.). brahimxlil peymbr olunu ksdiyi yerd deyir, qolunnan tutup bel virif, (onun iklini d mn grmm), baxr grr k, qo qurban glifdi Allah trfinnn. Sn smayl ksm. Onun boyun burax, deyir.

MUSA PEYMBR

I mtn

Cnabi Musaya deyillr ki, sn Allah grmlisn. Sn Allah grmsn, sana biyt elmiyjiyih, peymbr demiyjiyih. Hzrti Musa peymbr o razid olan camahat dedi. Hzrti Musa peymbr lin liyin ald, getdi xd Turi-Sina dana. rkt namaz qld, bir bulaxdan su idi. Grd k, o bulan suyu o qdr irindi, bal kimidi, ona sl deyillr. Su idi, llrin yudu, iki rkt namazdan soora llrini gy qaldrd dedi ki, ey Xudavndi-alm, sana agahd, camahat mana deyir, sn Allah grsn, sni peymbr sayrx, grmsn, peymbr saymrx. Allahdan sda gldi ki, get, shr gl. Hzrti Musa peymbr liyin d gtrd gldi, evd qald. Shri peymbr sini, liyini gtrd gldi xd Turi-Sina dana. Demli, Musa peymbr gzddi gnortaya qdr, Allah glmdi. Biraz kemi grd k, Vallah, gy sirklndi, yer-gy titrdi. Musa peymbr o vziyyt dd k, bdnini sm tutdu. O da sirklndi, el lndi. llrin qaldrd, dedi: Ey Xudavndi-alm, ldm, glm. Peymbrrih niansini d atd, daa vurdu, s-s gldi xd evlrin. Camahata dedi ki, mnim bama bu oyunu gtidiiz. Mn biyt eldiiz, elmdiiz, bu, mana lazm deyil. Allah glnd Turi-Sina el silklndi ku, r qopdu, yer, gy titrdi, bu gn dd. sdiirsiz maa biyt eliyin, isdmirsiz elmiyin. Demli, haman gnnn soora Sina dana deellr ki, z-zn lnir, z-zn sirklnir. Msln, lnir, frranr, soora gen z mvqeyin glir. Bax Xudavndi-almin grk oydu.

II mtn

Bir gn Musa leyhissalam yola xr, yan bunun niyyti Allahn elm verdiyi ksnn grmyiydi. Deer, o Allah ki elm verif sn, mni onnan tlimatdandr d. Deer, onda grh sn sbir edsn, mn eldihlrim hrkt gr. Deer, nallah, mn sbirrilrdn olajam. Bir gn bir gmiy minillr, gmi getmh isdiynd bu, gmini deir. Musa peymbr soruur, sn bu gmini niy dedin, bu kasflara ayidiydi. Camahat batr ax. Deer, mn saa dedim ki, mn eldiyim hrktdrdn sn sbirsiz olassan da, soru-sual eliyssn. Deer, nallah soru-sual elmrm.

Biraz gednnn sora bir uax xr qarlarna. Badyr bu uaa ill vurur, ldrr. Deer, sn neyndin? Bir pak cana qydn. Ua ldrdn. Deer, mn dedim ki, sn mni eldihlrim sbir eliy bilmiyssn, dz bilmzsn. Deer, nallah, bu df d dzmsm, sn mni tlimatdandrmassan. Bir knd glillr. Bu kt ox kasv olur. Burda he kim ollar qona etmh isdmir. N rh vermy isdmir, qona elmh isdmillr. Bir divar grllr, uu ev grllr, bunu badyllar remont elmy, dzltmy. Dzldip qutarannan sonra Musa leyhissalam deer ki, Allahn elm verdiyi xs, ax biz bunu dzldip qutarannan sonra rh ala bilrdih. Bunun mqabilind pul ala bilrdih. Deer, sn dz bilmdin d tay, sbir eliy bilmdin, uje snnn mnim ayrlx vaxdmd. Sn sbir eliy bilmdihlrin mn saa axlyajam d. Deer, o, gmini niy dedim? O gmi bir ne kasba mxsusuydu. ah varyd, o gmini l keirmh isdiyirdi. Onu dedim ki, ah onnan l hsin. Yan kasvn linnn almasn. O uan atas-anas Allaha ox yaxn bnddi. Yan Allaha inanan bndlrdndir. O uax bynd ata-anasn kfr dvt eliy bilr. Ona gr Allah onun cann mnim vasidmnn ald ki, ollara imann, Allaha daha yaxn vlatdardan versin. O uu evi biz remont eldih, onun mqabilind mn pul almadm. nki o evin divarn dibind yetimnr atas bir xzin vard. O uaxlarn da atas-anas Allaha ox yaxn bnd oluflar. Ona gr d mn ollardan pul isdmdim. Onun mqabilind Allahn mn verdiyi elm bu idi ki, sn ona sbir elmdin.

III mtn

Musa peyqmbr Misir padah Fironun dvrnd yayfd. Bizim eramzdan vvl. Firon inanmyv Allaha. Musuynan hmi mbariz aparfd. Musa peyqmbr art Allahdan vh glir ki, ya Musa, get Fironu din dvt el. Glir, lind d bi lih oluf Musa peyqmbrin. O, cnntdn glif, hans ki, Adm peyqmbr cnntdn eytann fitvasynan gnah iddnnn soora, bu dnyaya atlannan soora zynn lih gtirmidi. Cnntdn gtirdiyi yalardan biri d liy olufdu. Ke-ke glif yb peyqmbr. yb peyqmbrdn, axrda glif xf Musa peyqmbr. Deyir, o, Fironun evinin, binasnn yanna atanda liyi yer vuranda bina lrziy glif. Firon deyif ki, ndi balam, zlzl ba verdi, ndi? Deyiflr, yox! Bs Musa peyqmbr glifdi, sni din dvt elmy isdiyir ki, Allahn birriyin inan, din gtir. O da deyir, yox! sdafurullah, Allah mnm. Mn d kimi isdsm, ldr bilirm, kimi isdsm, dirild billm. ldrn adama mr verirm ki, bunu ldr, ld getdi. mr verdiyim adamlar azad eliy bilrm, o lmz. Ns, Musa peyqmbrnn bularn arasnda ox mbahislr ba verir. Onda deyir ki (Musa peyqmbr), sn d cadugrrrini ar glsin, mn d. Hrmiz z iimizi iddh, kim qalip gls, o biri tslim olsun.

Bli, bir gn elan eliyir, Firon btn adamnarn hammsn yf gtirir, o cadugrrri. Cadugr bilirsn d. O, qeyri-qanuni mllrnn mul olan. z d gnahd cadugrrih. Musa peyqmbr d glir. Btn ahali ylf, meydan dolufdu. Musa peyqmbr dedi ki, Firon, sn hkmdarsan, birinci snin cadugrrrin badasn. Soora mn d z iimi hyata keirrm. Cadugrrr kndiri atr yer, kndir jdahya dnr. Yni bu, Qurani-Krimd var ha. Bu aylr var. El-bel fsan dyil. Bu kndirrr jdaha formasnda oluf Musa peyqmbrin sdn hcum knd, Musa peyqmbr balaca bir az qorxan kimi eliynd Allahdan vh glir ki, Ya Musa, he narahat olma, mn sana lih kimi bir mczli ya vermim. Niy narahat olursan? liyi at yer. Musa peyqmbr liyi yer atan kimi bu, jdahya dnr, hmn o cadugrrrin atdan olan jdahasn hamsn mhv eliyir. O cadugrrrin oxu Musa peyqmbr inam gtirir. Firon bunu grr. Firon bunu grn kimi demli, Musa peyqmbr z adamnarn gtrr, bu lkdn xr. Allahn hkmynn, vhiynn Musa peyqmbr lkdn xr. Firon bularn arxasncan qoun salr. Qoun glir xr Nil ayna. Bir misal var e, deyllr ki, li yolu, li yolu. El hmn li yolu demy olar ki, yni hl o vaxd Musann dvrnd d varm. Vh glir Musaya ki, qorxmaynan, liyi Nil ayna uzadnan. Nil ayna qoyanda Nil ay dayanr, yol alr. Qurani-Krimd var ha, bu. ay, demli, ylr sd-sd, yol alr, Musa peyqmbr adamlarynan keir durur o tayda. Firon arxadan qounnan glir grr k, Nil ay dayanv, ortada yol var. Kemlidi d burdan. Allahn hkmynn Hzrti Cbrayl, drt mleyk var, oxdu mleyklr. Hr adam hardasa bir ne mleyk qoruyur. Btn mleyklrin d irsind drt mqdds mleyk var, drt qardad olar, yqin ki mlumatn var, Hzrti Cbrayl, Hzrti zrayl, Hzrti Mikayl, Hzrti srafil. Yan bularn hamsnn znn vzifsi var. Allah vzif paylyv olara. Hzrti Cbrayl peyqmbrrr arasnda vh gtirndi, elidi. H, Hzrti Cbrayl gldi dedi ki, at Allahn hkmynn min gl, dur Fironun atnn yannda, sonra zn vurdu Nil ayna, addad o taya. Fironun da at bu ata baxd, girdi aya qounnan birrihd. Nil aynn ortasnda Allahdan vh gldi, Nil hrkt el! Fironun qounnar orda mhv olur. Musa xilas olur z adamlarynan. Musann bel bir hvalat. Musa z d plty olur. Musa peyqmbr peyqmbrrih verilnd Allaha z tutdu ku, ya Allah, mnim dilim plthdi, sz camahata atdra bilmirm. Mana bir dn natiq, bir kmhi ver. Qarda Harunu ona kmhi verir. O pltylih d ndn ml glifdi? Musa peyqmbr dnyaya glnd bunu aya atllar, nki o vaxd Fironun dvrnd olan uaxlar olan kimi hamsn ldrrmdr, qrrmdar. Firona demidilr ki, el bir olan dnyaya gljh ki, snin hakimiyytini linnn alajaxd. O da olannar ldrrm. N is. Bunu atllar aya, sanda qoyullar, glir xr Fironun baxasna. Fironun baxasna xanda el Fironun arvad bunu tutur. Baxr grr k, gzl-gyy bir uaxd. Deyir, el bunu gizdin saxlyajam. Ns, gizdin saxlyr, el bunun hytind yeklir. Firon bu ua grr. Bunu yoxlama n qzl bir trfd qoyur, odu da, kz d bir trfd qoyur. Deyir, gr bu kasv balasysa, gedjhdi qzla sar, yox ah balasysa, oda sar gedjh. nk grf d. Deyir, oda sar getmy isdiynd Allahdan vh glir Hzrti Cbrayla ki, qoyma, imkan verm, onu qaytar, ks istiqamt qaytar. Deyir, gedir oddan gtrnd li yanr, odu tpir azna, dili yanr. Onun onnan o plth qalr Musa peyqmbr. Allahn yannda o da n xsiyytdi, raftdi peyqmbrrrimizdndi.

IV mtn

Musa peyqmbrin yezidnn sz plir. Onnan sora el olur ki, dana gedir b. Muna deyillr ki, sn bu ktdn getmsn, snin bana ox idr gljh. Gedir grr k, bir quyunun banda qz uad. Quyudan suyu killr, tkllr nava, qoyunnar var, suvarllar. Bu gedir blarn yannda deyir ki, ay baj, sizin qardanz, obannz yoxdu, siz niy qz ua qalmsz qoyunnarn yannda? Deyillr ki, yox, qardamz yoxdu, zmz suvarrx. ndi bu olan gtrf gedillr ev. Blar atasna deyir ki, ata, bu olan el biz yax kmy eldi, qoyunumuzu suard. El gti mn saxlyax, qoyunumuzu bu otarsn. Deyir, h, nolar, otarsn. H. ndi gedillr. Blarn (bu qzdarn) atas deyir ki, get ykn dalnda mnim omam var, ayr orda aa var, onu gti ver buna. Bu oma gtirillr. Deyir ki, ay bala, bu oma yox e, o biri oma gti. Gedillr. Deyillr, ay ata, Vallah, mn qoyuru on. Qoyan kimi gtirnd el bil ki, o glir. Deyir ki, onda, a bala, bu, bna qismtdi. Gtirir, aac verir. Vernd muna taprllar ki, flan yer, melihdi, onnan otduxdu, flan yer aparma heyvan. Amma ayr yer apar. Bu deyir ki, grn ndn tr deyillr? Hmn bu aac da gtrp gedir hmn bu otdu yerd heyvan otarr. Heyvan otduyur, doyur, yatr. Bu yuxuya gedir burda. He dem, brda da jdaha varm. Munun qorxusunnan he kim bura getmirmi. Durur grr k, bir yek jdaha, yannda l, hmn aa da qana bulanf. Deyir ki, h, el onun blar bra heyvan qoymurmudar. Glir o hvalat nal eliyir kiiy. Deyir ki, bala, o aa sana qsmatm deyin, o aa sni qutarf. Yoxsa o jdaha sni yeyrmi, qoyunnar da yeyrmi. Onnan sora burda biraz qalf. Biraz qalannan sora indi munun balaca (o ikisini yox), balacan deyillr ki, bunu verejiyih sana. Deyir, indi Allah-taaladan muna sda glir ki, ya Musa, snin vaxdn atb. Qz da gtrv, bulardan da icaz alr, glillr. Glillr, bir aacn klgsind, brda oturullar. Allah-taaladan sada glir ki, ya Musa, l o aacn kauuna uzat. Bu da lin uzadr bura. Burda buna Allah-taala peyqmbrrih verir. ndi gedillr. ndi bu Firovnnn deyillr ki, grh mharib eliyh. Glillr, indi deyir ki, dryann qranda durajyx. Snin sznnn drya dursa, dnya snin olajax. Amba mnim szmnn drya dursa, dnya mnim olajax, sni d ldrjm. ndi b hl dryann qrana getmillr. ndi b Firovn glir, camahatn ipin, onnan nvlim sijimin, nvlim rknin, atsn hamsn yr, topalyr bra. Millt d hams brda. Nys, bir sz deyir. Bunun hams ilan-qurbaa olur. Bu Musa peyqmbr d Allah-taaladan sda glir ki, ya Musa, san yer at, lindki aac. Aac yer atr. Olur jdaha. Bularn hamsn udur. H. Bu da qalif gldi.

ndi bir d deyillr ki, gedh dryann qrana, drya snin sznnn dursa, dnya snin olajax, durmasa, dnya mnim olajax. Musa peyqmbr gedir aac vurur suya. Deyir, ya drya, Allahn kmhliyinnn, Allahn hvl-qvvsiynn dur. Drya durur. Yars bel blnr, yars bel blnr. Bunun qounu addyr o trf, Musa peyqmbrin. ndi bir d gn ey eliyillr. Bir d glir deyir ki, h, indi bu sfr d bu gedir, o deyir, seyit cddin arxayn olan kimi, bu gedir axamdan yatr, bu Musa peyqmbr. Bu Firovn shrcn zn sakqalnnan asr gydn, yalvarr, Allah, bu sfr mnim szm eit. Gedir indi Musa peyqmbr deyir, ya drya, Allahn kmhliyinnn dur. Drya durmur. Bu Firovn deyir, mnim hvl-qvvmnn, ya drya, dur. Drya durur. Bu qalr mhtdl. Deyir ki, nthr oldu ku, bu hmi mnim szmnn dururdu. ndi bunun szynn durur. Allah-taaladan sada glir ki, seyit cddin arxayn olan kimi sn getdin yatdn, amba bu shrcn sakqalnnan asld, yalvard. Bu sfr bunun szn eitdim. Amba bunun vaxd glif. Sana qorxu yoxdu. Bu deyir, ya drya, mnim hvl-qvlmnn dur, bu Firovn deyir. Drya durur. Munun qounu o trf keir. Bu qalr da. Onnan soora deyir ki, sn qmlnm, onun vaxdna az qalf. Onnan soora el, bir d gn glillr dryann qrana, bir d el arxaynd ki, bu sfr d drya durajax. Drya durmur. Onnan soora hel Allah-taalann mriynn suda Hzrti Cbrayl bir maydan at saxlyr. Firovnn d at erky atym. Maydan grnd erkh at girir suya, burda ikisi d boulur, chnnm vasil olur.

Bu gavurrar deyir ki, dadan, qayadan bir dv xa, yannda da bala. Biz onda sana iman gtirrih, amba xmasa, gtirmiyjiyih. Bu da Allah-taalaya z tutur. Grllr bir dv, yannda da kyi hel xr, hams iman gtirir.

PEYMBR V NZR

Deyir, peymbrrrdn biri olur, sablriynn gedir. Glillr menin iiynn. Grllr k, bel yarlpax bir adam qad girdi kolun dalna. Bir nfr gndrillr ki, get gr o kimdi, onu bura gtirin. Bunu gtirillr. Peymbr soruur:

A kii, bu ndi, sn niy burdasan?

Deyir:

Mni qovuflar.

Deyir:

Niy?

Deyir:

Mnim ox pis gzm var, nzrim var. Ona gr mni qovuflar.

Deyir:

B burda sn nynn dolanrsan?

Deyir ki:

Ov ovluyuf dolanram.

Deyir:

, snin oxun yox, kamann yox, nynn ovluyursan?

Deyir:

Nzrimnn.

Deyir:

Ntr? Ola bilmz.

Deyir:

Olar.

Deyir:

Mnim bu atma bir nzr sal, grm.

Deyir:

Mni bada, atn lr ax, mn eliymmrm.

Deyir:

Yox ey, sn nzr sal.

Bel baxr eyir:

Ay dd, ata bax ey!

At lr, ham mtl qalr.

Peymbr Meraca gednd grdyn Allaha danr. Deyir ki:

Allah-taala, bu nydi? Bs mnim qavama bel bir ey xd. Ptn sirrri verifsn da maa.

Allah-taala deyir:

Bdnzrdn mnim xvrim yoxdu. Ordan da, msl qalf ki, bdnzrdn Allahn xvri yoxdu.

PEYMBRN ALQII V QARII

Peyqmbr yolnan gedir, qumluxnan. Bir dn cavan olan glir bunu saxlyr, deyir, Allahn peyqmbri, sn qurban olum, gl sni aparm da atnan. Bir dn asakqal glir, peymbri basr toza. Bu qaydp deyir ki cavana, grm Allah snin cann tez alsn. O birsin d deyir ki, grm sana uzun mr versin. Ama buna qarann qalr ki, bu, niy bu sz desin? Bs buna yaxl eliyif. Birisin qar eliyir, birisin uzun mr deyir. Deyir, Allahn peyqmbri, sn bu sz niy dedin buna? Qaydf deyir ki, mn buna qar eliyirm ki, bu cnntdihdi, lsn, havaxsa eytan bunu poza bilr. Ama o biri havaxtsa din yoluna qayda bilr.

HZRT L

I mtn

Cnabi li ox quvvli phlivan olufu. Cnabi li bir df (deyilii danram ha, eitdiyim beldi, ona qrmzgz li d deyirmidr) dnyann arrn yr bir daarca, oturur yolun qranda. Yox, Cnabi Cbrayil yr. Cnabi Cbrayil yr, glir oturur yolun qranda. Grr k, Cnabi li glejehdi. Deyir, bn ox quvvli deyillr dayna. Grm b neylmh isdiyir? Bir arr, ynglly hesav elsin. Glir yolun qrana, oturur. Bir d grr, Cnabi li gldi. Deyir ki, ya li, gl b daarc, b meou qaldr belim. B gedir, nkqdr eliyir, grr qalxmr ax, bna gj verir, dizin qdr torpaa girir. Bel tullama isdnd deyir, ya li, dayan, dnyan datma isdirsn, n qayrrsan? Dnyan tari-mar eldin. Bel eitmim.

II mtn

Oturmudu peyqmbr yolda. Hzrt li leyhssalamn gcn yoxlama n oturur bir dan sdnd. Bilir ki, li burdan gljy atnan. li gldi Dldlnn. Mindiyi atnn ad Dldld, bilirsn. Qoca bir formada oturub. Hzrt li leyhssalam da asakqallara hrmt eldiyin gr qoyuf kemzimi. Atdan dfd. Deyif ki, ya qoca, gl, hara gedirsn? Deyif, mnim d yolum bu istiqamtdi. Atdan dd, dedi, gl min ata. Dedi, yox, mn mimmirm. Mnim el bu torvam gtsn, mn bsdi. A kii, yox, gl min, ndi. Yox e, dedi, bu torvam gt, el mn snnn gedim. Yerin, gyn arrn, Allahn hkmynn, balaca bir torvya yfd. Dzd, indi brda oxlar el bilir ki, bu fsandi. Yox, fsan dyil. Hqiqtd olan bir hvalatd bu. Hzrt li leyhssalam yilir ki, o torvan gtsn, torva qalxmr. kinci sfr l atr, torva qalxmr. nc sfr hirsdnif bismillah, Allahu kbr deyir torvan gtrr. Dldl dizin qdr torpaa batr. linin d gzn qan damr. Onnan sonra peyqmbr deyir ki, bli, Allahn irisn ki, irisn. limsn ki, lim. Bu yan peyqmbrrr hdislrind var. Onun da deyillr, bli, li birinci imamd.

III mtn

Bir df bir dn sayil, kasb biri birinnn borc alr. Gnortuya qdr vaxd tamamd d, vermlidi pulu. Pulu atdra bilmir. Gedir linin yanna. Deyillr ki, bs li sfrddi. Bunun yolun gzdyr k, glsin. liy mraciyt eliyif ki, bs dardayam, mn kmhliy el. Vax glif atanda grr k, li gldi. Dedi, ya li, bs mn borduyam birin, gnortuya qdr mnim vaxdm vard. Artx vax keifdi. Mni ldrjhlr, asajaxlar, ksjhlr, n bilim mni qul eliyjhlr. Gnortuya qdr mn pulu, borcu aparf vermliym. Mnim d imkanm yoxdu. Deyir, onda Hzrti li leyhissalam (Allah hkmn bax ha, gr n qdr gjd bir imamm) deyir, barman bir df bel eliyir, Gn glir durur gnorta yerind. Onn deyillr, Gn gnortadan qaytaran li. Onu qaytarr, hmn o kii aparf pulu, borcun verir, dyr, yni onu badyr.

Bir d peyqmbrin bir mqddsdiyi ondad ki, n byh mczlrdn biri Ay iki yer blfd barmaynan. Amerika kasmanavatdar xmd Ayn sdn. Hmn o Ayn sdnd o rm grflr. Dnnn soora tsdiq ediflr ki, bli, Ay peyqmbrin zamannda onun hkmynn blnv iki yer. Bir dn Aqra kasmanavat xfd Ayn sdn, orda azan ssini eidif. Dnnn sonra mslmanl qbul eliyifdi.

IV mtn

Hzrt li bir gn bir v qonax getmiimi. Arvadnan kii bir-birin xsnnar ki, arpa ryidi ryimiz, ntr qoyax bunnara. ndi surfa salllar, ryi gtirif qoyullar. Qoyanda, srfan salanda Hzrt li qlnc kir, qoyur srfann qrana. Blar da qorxullar ki, grn bu qlnc niy kif qoyur srfann qrana. Yeyillr, Allaha kr eliyillr, ydrllar. ndi kii l hmir ki, ya mir, sn Allah, bax o qlnc niy srfya hdin qoydun? Deyir ki, siz desniz ki, bu ry arpa ryidi, mn siz ntr qoyax? Onda ikinzn da boynunu vurajeydm. Onnan sora kr eliyillr, ydrllar.

LOMANIN TCCB

Deyir, Loman ey tcblnir. Birinci, deyir, niy shrrr ilx yumurta yeyn adam gnz ulduzdar grmr? Tcplnirm, deyir. Shrrr bir ilx yumurta yemh gz o boyda xeyirdi, deyir. Gr ha. kinci, niy lnn yan isdi suya qoyanda, l dirilmir? Yni ya isdi suya qoymax btn drtdrin drmand, lnn bel. Loman mhtdl qalr ki, b, niy dirilmir? Ax dirilmlidi. ncs, niy axamnar yumurtan brk biirif yeyn lmr? dn ey tcf qalr da, b.

SEYD HMZ NGAR

I mtn

Seyid Hmz Nigariy el arasnda x fndi deyirdilr. O, demh, btn eyirrrini Seyit Nigari lqbiynn yazfd. Mnim byh babam Al lbiynn, demh, hmfikir oluflar, dosd oluflar, mslhda oluflar. Bli, onun da mczlri olufdu. Onun mczsi beldi ki, o vax brda onu hkmt incidir, mollalar incidir Seyit Mir Hmz fndini. O kr gedir Trkiyiy. Trkiyd Xarput kndind badyr yaamaa. Trk sultan bn qbul eliyir, mmiytnn, bnn mczsin-zadn grr-eliyir. Deyir ki, yaa da brda. Amma snin hakqnda