ayejo xjal te kojb'il te terpentongo, nim nchi jyon tu'mil...

21
Ayejo xjal te kojb'il te Terpentongo, nim nchi jyon tu'mil tu'tzin mi tz'oksina kyyab'il eky' toj kykojb'il a Gripe Aviar tb'i. Idioma mam

Upload: others

Post on 23-Nov-2020

1 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Ayejo xjal te kojb'il te Terpentongo, nim nchi jyon tu'mil ...lengamer.org/admin/language_folders/mamdecomitancillo/user_uplo… · Departamento de Reproducción Animal, Provincia

Ayejo xjal te kojb'il te

Terpentongo, nim nchi jyon tu'mil tu'tzin mi tz'oksina

kyyab'il eky' toj kykojb'il a Gripe Aviar tb'i.

Idioma mam

Page 2: Ayejo xjal te kojb'il te Terpentongo, nim nchi jyon tu'mil ...lengamer.org/admin/language_folders/mamdecomitancillo/user_uplo… · Departamento de Reproducción Animal, Provincia

Ayejo xjal te kojb'il te Terpentongo, nim nchi jyon tu'mil tu'tzin mi tz'oksina

kyyab'il eky' toj kykojb'il a Gripe Aviar tb'i.

Di Mathews, MD

Drh. Indarto

Traducido del cartellano al idioma mam de Comitancillo, San Marcos, Guatemala.

Por: Byron Otoniel Feliciano TámajByron Otoniel Feliciano TámajByron Otoniel Feliciano TámajByron Otoniel Feliciano Támaj

Traducido al castellano por:

María del Carmen Liaño, Estuardo Salguero y Rodrigo María del Carmen Liaño, Estuardo Salguero y Rodrigo María del Carmen Liaño, Estuardo Salguero y Rodrigo María del Carmen Liaño, Estuardo Salguero y Rodrigo

Barrera MartínezBarrera MartínezBarrera MartínezBarrera Martínez

Ilustrado por: Cathy Marlett Alice Paschal

SIL International 2005

TZE'N TEN TU'N MI TZ'EL LEMIMIN CHONWI' KYI' J EKY' TOJ QJA

B'a'nxa. Aj t-xi'y loq'il tchi'y eky', tchi'y xqur, tchi'y chmeky' mo qa tchi'y petz, qu'n nya'qe at ya'b'il iqin kyu'n. Aj tb'aj ttzyu'n mo aj tb'aj tb'inchin tchi'y eky', xqur, chmeky' mo petz, ilxix ti'j tu'n tel ttxjo'n tq'o'ba tuk'a tx'ajb'il. Ajo tchib'jil petz, atzin chib'jo a nimla yab'il q'i'n tu'n. Tenxix jun temb'il tu'n ja' tu'n tkub' tqitiniy ex aj tkub' ttxjo'n tchi'j.

Aj tloq'in tchi'y jos. Ilxix ti'j tu'n tel ttxjo'nxixa aj kyjas ttzq'ajsin. Txjomiqel tq'o'b'a tuk'a tx'ajb'il aj kyb'aj ttzyu'n jos mo qa aj kykub' tpa'n.

Tzq'ajxix tchi'y tu'n, qu'n tuk'ix ch'in tchky'el kyejl toj tchib'jil tchi'y eky, xqur, chmeky' mo petz, ja'ku yab'tiy tu'n.

Aj ttzq'aj tchi'y a nti' ta'l tuk'a, q'okuxa toj jun laq txjo'n ex tzqij. Mina tz'okin laq tu'n ja' xkux tq'o'niy tchi'y tej txa'xtaq mo tej na'mtaq tkub tqesin, qala nej txjokuy ex tzqijsinkuy.

Txjonkujiy jni' laq, kchil, tz'lan te qesb'il, k'wil mo noq ti' jun ti' s-ajb'in tu'n tej xb'inchin tchiy, ex tzqijsiqekuy mo su'melqiy, tu'ntzin tajb'in juntl maj tu'n.

Ajo tchib'jil eky, xqur, chmeky, petz mo junxil chib'j a q'i'n yab'il kyu'n, nya b'a'n tu'n tex k'ayit kye xjal. B'anqixa kyeqejo xjal a nchi k'ayin kyi'j yab' eky', qu'n noq tu' mi naja kypwaq nya wi'yil nchi k'ayina.

Qa ma pon kaninjo yab'il lu'n toj tkojb'ila, mina txi'y kyoj chmob'l qu'n nyaqa at yab'il iqin kyu'n xjal ex ja'ku tzel tiqinjiy yab'il. Exqa na'm kyna'nte qa at yab'il iqin kyu'n, ja'ku tz'el tiqin.

Qa ma yab'tiy, qa ma tz'etz kyaq ti'ja mo qa ma tz'ok ten lu'lil tu'n che'w, kux txi'y tuk'a jun ajq'anil tu'ntzin tzaj jyo'n tq'anb'ila.

Ayejo xjal ite' tk'atz jun xjal a ma yab'te tu'n yab'il lu'n, il ti'j tu'n kyeten toj kyja ex mina chi etz b'et, tzmaxa aj kyok q'anit. Qa ma chi etz b'et, ja'ku tz'el lemimin yab'il kyi'j txqantl xjal.

Qa ma tz'el tniky'a qa ma pon kanin tyab'il eky' toj kykojb'ila, b'a'nxix tu'n tok tptzu'n tziy tuk'a jun b'u'� mo jun su'tj, q'oqik potzil tq'o'b'a ex txomel tib'a tuk'a tx'ajb'il aj tb'aj mojin ti'j jun xjal a iqin tyab'il txun. (ayejo txuk at kyxiky' – Gripe aviar)

Page 3: Ayejo xjal te kojb'il te Terpentongo, nim nchi jyon tu'mil ...lengamer.org/admin/language_folders/mamdecomitancillo/user_uplo… · Departamento de Reproducción Animal, Provincia

Ikyxjo qe awo qxjalilqo, qa ma tz'ok qq'o'n te qaq'in nlay tz'oksin kyyab'il eky' toj qkojb'il ex qo mojil tu'n mi tz'oksina yab'il qi'j.

Qo aq'nin qkyaqilx, qa ma pon kanin yab'il toj

qkojb'il, tz'elxix qniky' te tze'n n-el lemiminjo yab'il lu'n.

Ilxix ti'j tu'n qxi'min ti'j nim tu'mil tze'n mi tz'el lemiminjo yab'il lu'n qxolx, ex qo ka'yin kyi'j qa'lin tu'ntzin mi chi ja yab'te ex mi chi ja kyime.

Terpen Village Avoids Avian Influenza La Aldea Terpentongo Evita la Gripe Aviar

© SIL International, 2005

Certificado de Autorización

El SIL Internacional ha preparado estos materiales educativos sobre la Gripe Aviar como un servicio a las comunidades étnicas. Todas, o cualquiera de las partes de este material, incluyendo las ilustraciones, pueden ser copiadas, reproducidas o adaptadas por quien lo desee, con el propósito de resolver las necesidades de su localidad, con la advertencia que los materiales deben distribuirse gratuitamente o al costo. No deben ser reproducidos con la intensión de lucro comercial.

Cualquier organización o persona que desee copiar, reproducir o adaptar estos materiales con propósitos comerciales debe adquirir primero la autorización del SIL Internacional (Refiérase a: Términos para el Uso de los Productos del SIL: www.sil.org.)

Primera edición 2005

35

Page 4: Ayejo xjal te kojb'il te Terpentongo, nim nchi jyon tu'mil ...lengamer.org/admin/language_folders/mamdecomitancillo/user_uplo… · Departamento de Reproducción Animal, Provincia

Prólogo

La Gripe Aviar ha demostrado su naturaleza peligrosa al dañar la industria de las aves en varios países, también puede provocar graves daños económicos al propagar la muerte entre los pollos. Además ha provocado alarma por su capacidad de infectar a las personas. Por estas razones, la propagación de la Gripe Aviar debe ser frenada.

Confiamos que está historia proporcione la información necesaria acerca de la Gripe Aviar, de manera que sea fácilmente entendida por todos aquellos que la lean, comenzando con descubrir las primeras señales de la enfermedad en los pollos y que les provea de una estrategia para prevenir su propagación.

Gracias al SIL Internacional. Apreciamos enormemente la publicación de este folleto, el cual proporcionará enseñanzas invaluables a las comunidades y al público acerca de la Gripe Aviar.

Drh Indarto

Director de la División de Enfermedades de Animales Departamento de Reproducción Animal, Provincia de Papúa, Indonesia

Nti'j jun ja yab'te ex tkyaqil eky' i klet te yab'il.

Tej tb'aj jun xjaw, i mojin xjal ti'j Fernando tu'tzin tten txqantl ta'lin. Atte pon q'inte ttxu eky' ex atte pon q'inte tman eky' tu'ntzintla tel puqin ta'lin Ferenado.

Tej tb'ajo ikyjo, okxix kyka'yin xjal kya'lin tu'tzin mi tz'oksina juntl maj yab'il toj kykojb'il.

34

Page 5: Ayejo xjal te kojb'il te Terpentongo, nim nchi jyon tu'mil ...lengamer.org/admin/language_folders/mamdecomitancillo/user_uplo… · Departamento de Reproducción Animal, Provincia

Ajo jaq'a'nb'il ja' pon kanina ttxin Fernando Cristina tb'i, b'e'x xi tsma'njo tal txin toj juntl nmaq jaq'a'nb'il qu'n ilxtaq ta'ye.

Majx t-xu'jil Fernando xta'j tuk'a' tal txin tu'ntzin tok tka'yin. Ja ilixjo tal txin, me cheb'a el naj yab'il ti'j ex b'ex i meltz'aj kyja..

33

Page 6: Ayejo xjal te kojb'il te Terpentongo, nim nchi jyon tu'mil ...lengamer.org/admin/language_folders/mamdecomitancillo/user_uplo… · Departamento de Reproducción Animal, Provincia

Attaq jun tal netz' ttxin Fernando te kab'e ab'q'e. Ajo tal txin otaq b'aj saqchan kyuk'ejo eky' otaq chi ja yab'te. Tzuntaq n-iky amb'il chi'n, tej tel tniky'tzajiljo tal txin otaq tzaj txqan che'w ti'j, tzuntaq najqelinx ttxa'n ex tzunxtaq nxipjinx. Texjo amb'il ikyjo b'e'x xi q'i'n tal txin toj jun jaq'a'nb'il tu'ntzin tok q'anit qu'n nyaqa otaq tz'el tiqinjo kyyab'il eky'.

Xi tq'ma'n Pab'l kye tk'wal Fernando kyjalu'n “Mi chi ok laq'e'y tk'atz kytati'y ex mi'na chi ex b'eta toj kyja'y ajxa tb'aj lajaj q'ij, me liwex tqanil kyu'n qa atx juntl xja yab'te”

Jun ajq'anil pabl tb' xta'j loq'il toj jun tnam. Tej tmeltz'aj xi tq'ma'n te Isaac a nejeneltaq te kojb'il te Terpentongo ex kye jni' xjal ite'taq tojo kojb'il ex tq'ma: “At jun tnej yab'il ma ja anq'in kyi'j, eky', chmeky' petz ex kyi'j pich', atzinjo tb'i “chonwi' ki'j eky', chmeky', petz ex pich' (gripe aviar)” Nimx pich', eky' ex chmeky' ma kyim tu'n tojo kojb'il nanqayen ex ayexix eky' ex petz ma chi tzyet tu'njo yab'il a'.

32 1

Page 7: Ayejo xjal te kojb'il te Terpentongo, nim nchi jyon tu'mil ...lengamer.org/admin/language_folders/mamdecomitancillo/user_uplo… · Departamento de Reproducción Animal, Provincia

Ayejo xjal a nchi ka'yin kyi'j jni' eky' ex petz, ma chi b'aj tzyet tu'njo yab'il a' ex nimx ma chi xi q'i'n toj nim jaq'anb'il tejo kojb'il a'. Nimx xjal nyolin ex nkyq'ma'n quajo yab'il ma tzaj knej kyl'j eky', petz ex pich' (Gripe Aviar) ma tz'el lememin. Kyoj jni' tnam twutz tx'otx' ex nim xjal a nchi tzyet tu'njo yab'il lu'n, ma chi b'aj ky'm.

2 31

Tb'ajlinxi' ikyjo, b'e'x ja yab'te Fernando. Tzaj txqan che'w ti'j ex ok ten ttxa'n ajqelil.

Texjo amb'il ikyjo, b'e'x ok tka'yin Pab'l me tq'ma qa nti'taq kyaq ti'j Fernando, tu'npetzi'n noq el pa'n kyk'atz txqantl xjal ex okxix ka'yin tu'ntzin mi ja ilixa.

Page 8: Ayejo xjal te kojb'il te Terpentongo, nim nchi jyon tu'mil ...lengamer.org/admin/language_folders/mamdecomitancillo/user_uplo… · Departamento de Reproducción Animal, Provincia

Tej tb'aj t-xpich'in Agustín kychky'el eky', pon kanin tqanil te nejenel Isaac tb'i ex jotx b'aj ja ka'ylaj ex b'aj ja xob' qu'n ajo yab'il otaq pon kanin toj kykojb'il.

Ajo yab'il lu'n, atzinjo chonwi' kyi'j eky' chmeky', petz, ex pich' (gripe aviar)

30

Ayejo ja ja' nchi k'ayijtza eky' a twi joyilqe ex ja' nk'ayijtze jos, tzunxix nchi kub' xpich'in qa ma pon kanin yab'il kyxoljo eky' ite' antza. Ite'xix xjal nchi ka'yin ex nchi xpich'in ky'jo eky' a ma chi tzyet tu'njoyab'il ex nchi kub' kypa'n kyuk'ejo na'm kytzyet tu'n yab'il. Ayejo xjal nchi ka'yin kyi'jo eky', chmeky' ex pich' a yab'qe b'e'x nchi kub' kybyo'n ex n-ok kyq'o'n q'anb'il kyi'jo a na'm kytzyet tu'n yab'il.

3

Page 9: Ayejo xjal te kojb'il te Terpentongo, nim nchi jyon tu'mil ...lengamer.org/admin/language_folders/mamdecomitancillo/user_uplo… · Departamento de Reproducción Animal, Provincia

Xi tqanin Pabl te txb'oj Fernando tb'i: “Fernando ¿Kamb'intzin tman teky'a tojo kytirb'il tman eky' b'aj tojo ch'uq'ij xb'aj? Ex xi tq'ma'n, ajo temb'il ja b'aja kyti'b'in tman eky', matxe tz'ok jpu'n qu'n ja'ku tz'oksin yab'il antza. At junjun tman eky' a i tirin tojo chuq'ij xb'aj ma chi kyim tu'njo chonwi' ma tzaj kyi'j eky', chmeky, ex petz, (gripe aviar)”

4

“Chin meltz'ijila kab'j, qu'n okxix chin xi'mila ti'k kychky'el eky' ex ti'j tsol kytxa'n tu'tzin tel nniky'a te qa at s-ajb'ina q'anb'il s-ok tich'et kyi'j eky'.

29

Page 10: Ayejo xjal te kojb'il te Terpentongo, nim nchi jyon tu'mil ...lengamer.org/admin/language_folders/mamdecomitancillo/user_uplo… · Departamento de Reproducción Animal, Provincia

Tej kyb'aj tq'anin Agustín eky', xi tq'ama'n kye xjal, “tzunx nchin tzalajxa ti'j kyaq'i'n, qu'n nti'x jun eky' ma ja yab'te. Atzi'n ja'ne, ilxix ti'j tu'n kyaq'ni'n ex tu'n kyxq'uqi'n tu'ntzin mi chi oktza xjal tuk'a jun ti' a iqin yab'il tu'n, qu'n qa ma chi oktz, ja'ku tz'oksina juntl maj yab'il toj kykojb'ila.

B'a'n chi ka'yin qa at jun kya'lin mo jun xjal xja yab'te, kylaq'imila kyk'atza ex b'a'nx chi q'o'n tqanil, tu'tzin kyok ka'yit.

28

Xi tqanin Isaac te Pabl “¿Tze'n ten saj knejjo yab'il lu'n ex tze'n ten ma tz'el lemimin? Xi tchi ky'b'in Pab'l kyjalu'n: “Ajo yab'il lu'n, ntzaj knej kyi'j pich' mo kyi'j eky', chmeky' ex petz. Cheb'a n-el lemimin kyi'j txqant txuk, xjal ex kyi'j ti'chaqku a ite' kyk'atzjo txuk q'i'n yab'il kyu'n. Ikytzin n-el lemiminjo yab'il lu'n.

.

5

Page 11: Ayejo xjal te kojb'il te Terpentongo, nim nchi jyon tu'mil ...lengamer.org/admin/language_folders/mamdecomitancillo/user_uplo… · Departamento de Reproducción Animal, Provincia

Ajo yab'il lu'n ja'ku tz'el lemimin toj kyq'iq' ex tu'n ikyjo nim txuk ntzyet tu'njo yab'il lu'n ex nim xjal ntzaj yab'il kyi'j. (Ajo yab'il lu'n ntzaj knej tuk'a) Aj ttzaj knejjo yab'il lu'n, ikyjo tzenku' chonwi'me ja'ku chi kyim xjal toj jun paqx tu'n.

6

Toj juntl nchi'j, kanin Agustín a ajq'anil kyi'j eky' ex okten q'anilkye eky', chmeky' ex petz, tu'tzin mi chi ja yab'te.

27

Page 12: Ayejo xjal te kojb'il te Terpentongo, nim nchi jyon tu'mil ...lengamer.org/admin/language_folders/mamdecomitancillo/user_uplo… · Departamento de Reproducción Animal, Provincia

Tej tok kychmo'n kyib', tzunxtaq nchi tzalajx qu'n nti'taq jun eky' otaq ja yab'te.

Tej tel b'aj chmo'b'l, b'e'x i okten txjol kyib' tu'k'a tx'ajb'il ex �qi'ysil a', tu'tzin mi jaw itz'ja yab'il kyxol.

Otaq chi sikyte, me trzunxtaq nchi tzalajx ti'jjo kyaq'in otaq b'ant.

26

Ayejo xjal te kojb'il te Terpetongo b'e'x tzaj nim kyb'is ex kyxob'il kyi'j kya'lin. Ajo nejenel Isaac tb'i, xi tq'man'n tu'n tok kyhmo'n xjal kyib' tu'ntzin kyyolin kyxolilix ex tu'n kyjyon tu'mil tze'n tu'n mi tz'oksina yab'il toj kykojb'il mo tze'n tu'n mi tz'el lemimin. Tekuj kyb'aj yolin, b'aj kysk'o'n nim tumil tu'ntzin mi tz'oksina chonwi' kyi'j eky', chmekuy', petz ex pich', toj kykojb'il (gripe aviar)

7

Page 13: Ayejo xjal te kojb'il te Terpentongo, nim nchi jyon tu'mil ...lengamer.org/admin/language_folders/mamdecomitancillo/user_uplo… · Departamento de Reproducción Animal, Provincia

TNEJIL: chi okil kyjpa'n kya'lin ex tu'nxix tok ka'yit kywa qa nti' tky'i, chi k'wel kytxjo'n kyk'wa'b'il eky' ex il ti'j tu'n tetz miset, tu'n tetz txjet mo tu'n tokx q'anit kyja. TKAB': Qa ma che'x k'ayil kya'lin, ilxix ti'j tu'n txi kyi'n toj jun chi'l mo jun tkub'il, ex aj kymeltz'aj, b'e'x k'wel kypatin. (qu'n) tu'ntzin mi tz' oksina yab'il kyxol txqantl kya'lin, qu'n nyaqe at yab'il ma tzaj kyiqin.

8

Tuk'a ju su'tj ok kyptzu'n Pab'l kytzi ex kyq'ob' tuk'a t-xjalil tu'tzin mi tz'el kyiqina yab'il ex b'e'x i xi' toj jun kojb'il naqchajxix.

Tej kypon kanin toj kojb'il, i ok ten ka'yil junjun eky'. Ajtaq tb'aj kyka'yin junjun eky', b'e'xtaq n-el kytxjo'n kyq'ob' tu'tzin mi tz'el kyiqina yab'il ex tu' mi tziky'xa yab'il ti'j juntl eky'.

Tej kymeltz'aj ok kychmo'n kyib' toj tja Fernando.

25

Page 14: Ayejo xjal te kojb'il te Terpentongo, nim nchi jyon tu'mil ...lengamer.org/admin/language_folders/mamdecomitancillo/user_uplo… · Departamento de Reproducción Animal, Provincia

Ku kyyolin xjal kyxol qa ma chi ja yab'te txqantl eky' a naqchaj ite'ya tk'atz Fernando, b'e'x tu'n kykub' b'yet tu'ntzin mi tz'el lemimin.

Kub' kyyolin qa ilxix ti'j t-xi' Agustín q'anilkye eky' toj junxil nchi'j tu'tzin tkyim yab'il.

24

● Kxel kychiku'b'in mamb'aj te kyk'wal tu'n txi

kylajo'n jni pich' tk'atz kya'lin, aj kywa'n ti'j kywa. ● Ilxix ti'j tu'n tel kytxjo'n xjal kyq'ob' tuk'a tx'ajb'il,

tu'n tzin mina tz'oksina yab'il kyi'j.

9

Page 15: Ayejo xjal te kojb'il te Terpentongo, nim nchi jyon tu'mil ...lengamer.org/admin/language_folders/mamdecomitancillo/user_uplo… · Departamento de Reproducción Animal, Provincia

● MIna chi loq'in xjal kyi'j eky a tzajneqitz toj junxil

kojb'il. Tzmaxe chi loq'iljo a tiky'yab'il. ● Ilxix ti'j tu'n tpon kanin tqanil kye Pabl tuk'a

nejenel Isaac, aj qa ma ja yab'te jun eky'mo jun xjal.

● Mina ku chi ku tziyit eky', chmeky' mo qa petz a

tzajneqtz toj junxil kojb'il, ex mina chi kub'tziyit jos mo kytxa eky', qu'n ja'ka q'i'n yab'il kyu'n.

10

Kux yilu'n �qi'ysil a' toj jun tkub'il ex xi kyqo'n xjal tib'ajo temb'il ja' otaq chi b'aj b'eta eky'.

Ayetzinjo eky' otaq chi ku'j toj jul, b'e'x i ok patin.Tej tku yupj q'a'q' xi kyjokin xjal tx'otx' kyi'b'aj tu'ntzin kkyij me qet tjaq' tx'tx' ex tu'ntzin mi txi tiqian kyq'iq'jo sb'aq otaq kyij.

23

Page 16: Ayejo xjal te kojb'il te Terpentongo, nim nchi jyon tu'mil ...lengamer.org/admin/language_folders/mamdecomitancillo/user_uplo… · Departamento de Reproducción Animal, Provincia

Tkyaqiljo otaq b'aj ttzyu'n Fernando ex jni'jo otaq b'aj ajb'in tu'n te ka'yil kye ta'lin, b'e'x ku patin.

Ayejo eky' otaq chi b'aj b'et tk'atz tja ta'lin Fernando b'e'x i ok tzyu'n, i kub' b'yo'n ex i kub' patin.

22

● Ilxix tu'n kyok q'anit kyeky', kychmeky ex txqantl

kya'lin, qa ma tzaj q'ma'n tu'n ajq'anil. ● Qa ma chex kyk'a'yin xjal tjos kya'lin, ilxix ti'j tu'n

tjaw kypa'n ch'in pwaq tu'ntzin ttzaj kylaq'o'n tq'anb'il kya'lin, mo qa tu'n ttzaj kylaq'o'n txqantl kye'ky'qa ma chi kyim tu'n yab'il.

11

Page 17: Ayejo xjal te kojb'il te Terpentongo, nim nchi jyon tu'mil ...lengamer.org/admin/language_folders/mamdecomitancillo/user_uplo… · Departamento de Reproducción Animal, Provincia

Texjo qniky'in ikyjo, tej ch'ixtaq kyxi' Fernando ktal, el tniky'tzajil tman eky' tu'n Fernando qa otaq yab'te. Ajo tman eky' lu'n, atzinjo otaq meltz'aj tiril toj kytirb'il tman eky' ex otaq tkamb'in jun toyaj. Ajo toj twi' tman eky'otaq txi mal ex otaq ku �q'ilix. Tzuntaq nta'lin twutz ex ttxa'n, ayetzinjo tqan otaq chi ku kyaqix ex minintaq nb'antl toq' tze'nkuxix.

12

B'e'x i xi' Isaac a nejenel te kojb'il kyuk'e txqantl xjal tu'n tkux liket jun tij jul.

Tuk'a jun potzb'il tzib'aj ok kyptzu'n xjal kytzi ex ok kyptzu'n kyq'ob' tuk'a jun potzb'il q'ob'aj, tu'tzin kykub' b'yetjo jni' teky' Fernando.

Tej kyb'aj b'yetjo ta'lin Fernando, b'e'x i xi xo'n tojo jul otaq b'aj liket ex xi kyxo'n xjaljo jni'xjo n-ajb'intaq tu'n Fernando te ka'yilkye ta'lin ex b'e'x ku kypatin.

21

Page 18: Ayejo xjal te kojb'il te Terpentongo, nim nchi jyon tu'mil ...lengamer.org/admin/language_folders/mamdecomitancillo/user_uplo… · Departamento de Reproducción Animal, Provincia

Tej kypon kanin Pab'l tuk'a Fernando toj kykojb'il , ok kychmo'n xjal kyib' toj tja Fernando tu'ntzin kyyolin ti'jo otaq b'aj.

Xi kychikyb'in Pab'l jotxjo otaq b'aj ex jni'xjo tu'mil otaq tzaj q'o'n kye tu' ajq'anil kyi'j eky' Agustín tb'i.

Texjo amb'il ikyjo kub' kypa'n xjal kyib' te kab'e ch'uq.

20

Texjo amb'il ikyjo oky kyptzu'n Pab'l kytzi tuk'a Fernando tuk'a jun su'tj ex ok kyq'o'n potzil kyq'o'b tu'ntzin mi tz'el kyiqina yab'il. B'e'x ixi'xpich'il tja ta'lin Fernando ex i okten ka'yil junjun eky' ex junjun �i'l.

Aj tb'aj kyka'yintaq junjun eky' ex junjun �i'l, be'xtaq n-el kytxjo'n kyq'ob' tuk'a tx'ajb'il ex tojxix jun tkub'il tu'tzin mi tz'el lemiminl yab'il kyi'j txqantl eky'.

13

Page 19: Ayejo xjal te kojb'il te Terpentongo, nim nchi jyon tu'mil ...lengamer.org/admin/language_folders/mamdecomitancillo/user_uplo… · Departamento de Reproducción Animal, Provincia

A Pab'l tuk'a Fernando i ja yolin tu'n tkyij kyjpu'njo ajo tman eky' otaq ja yab'te. Ajo tman eky' lu'n, kyijxix jpu'n toj jun tja teku. Ayetzinjo txqantl eky' ex txqantl �i'l i kyij jpu'n toj jun chi'l, qu'n el kyniky' Pab'l te qa otaq chi tzyet tu'n yab'il.

Ayetzinjo eky' na'mtaq kytzyet tu'n yab'il i kyij jpu'n toj junxil kyja. Atzin te Pab'l a n-aq'nintaq toj jun jaq'a'nb'il ku t-xi'min qa otaq pon kanin chonwi' kyi'j eky', chmeky', ex petz toj kykojb'il (gripe aviar)

14

Tej kyajtz Pab'l tuk'a Fernando toj tnam, tzaj kyiqin ch'in a', ex na'mtaq kypon kanin toj kykojb'il el kytjo'n kyib' tu'tzin mi txi kyiqina tyab'il tman eky' a otaq kyim.

19

Page 20: Ayejo xjal te kojb'il te Terpentongo, nim nchi jyon tu'mil ...lengamer.org/admin/language_folders/mamdecomitancillo/user_uplo… · Departamento de Reproducción Animal, Provincia

“Ayetzi'n tu'miljo lo tu'ntzin mi tz'oksina' yab'il lu'n kyi'j xjal te kojb'il te Terpentongo”

“Kyi'nxji'y putzb'il q'ob'aj lu'n tuk'a' �qi'ysil a', nchi'j chiin pon kani'n kyuk'i'y tu'ntzin kyok q'anitjo eky' a na'm kytzyet tu'n yab'il” chi'.

18

Tb'ajlinxi' ikyjo, b'e'x el kytxjo'n Pab'l kyib' tuk'a Fernando ex b'e'x i aj kyja.

Tej qsqix, kyaqilx xjal mixa etz kytzaqpi'na kya'lin toj kyja tu'ntzin mi tz'ok kymujina kyib' kyuk'e yab' eky' ex tu'n mi tz'el kyiqina yab'il.

Ayetzin kye Pab'l tuk'a Fernando, ok kyka'yin kya'lin ex na'mtaq kykyim, me otaq che'x toj il.

15

Page 21: Ayejo xjal te kojb'il te Terpentongo, nim nchi jyon tu'mil ...lengamer.org/admin/language_folders/mamdecomitancillo/user_uplo… · Departamento de Reproducción Animal, Provincia

Otaq kyim tman teky' Fernando, tu'petzi'n b'e'x kux kyq'o'n toj jun tkub'il ex b'e'x ku kypatin tja, ja' otaq tena tman eky'.

Atzin tejo tman eky' b'e'x xi kyi'n Pab'l tuk'a Fernando toj tnam, tu'tzin tok kyka'yin qa tu'njo yab'il Gripe Aviar tb'i otaq kyime.

16

Tej kykanin tuk'a ajq'anil kyi'j eky' Agustín tb'i, xi kyq'ma'n Pab'l te tu'ntzin tkub' tka'yinjo tman eky'.

B'extzin okten Agustín ka'yilte, atzaj tej tb'aj tka'yin, tq'ma: “Ma tz'el nniky'a te tiq'unil xkyima tman teky' Fernando. Ajo yab'il Gripe Aviar tb'i ma pon kanin kyxola. Atzin ja'na ilxix ti'j tu'n tkub' patit” chi'.

17