Castellanumanta quechuwaman tikrasha: Prof. José Luciano Vilcabana Sánchez

QUIJOTEPAQ WILLASHAYKILLAPA

Kay quijote niyashanllapataqmi ruraran uk runa. Miguel de Cervantes Saavedra

shutiq. Paymi nasiran uk suyu España shutiqpi uk 7 octubrepi chay 1547 añupi. Kay runapaqami chay wasinpiqa, mana imanpis kayaqchu chaymi mana

estudyuntaqa puchkaranchu. Chaynu kayarqa, purir riqchaq pachakunata riqchaq runakunata ima riqsiran; escritorkunata, riqchaq aritstakunata ima. Chaymantaqami riran sirvikuq. Uk gerraman rir uk makinta pitiran. Chaymi shutichiranllapa “manco de lepanto” Payqami riqchaqkunata runaq.

KAMI ESPAÑA SUYU CERVANTESPAQA

Tayta Miguel de Cervantes Chaynumi kay runaqa riqchaq pachakunapi rikariran, carcelman ima itaranllapa.

Uk kutiqa runakunata cobrar puriyaq impuestuta, chaymantami uchachar carcelman itaranllapa. chaypi kimsa mesta karan; chay carcelpi escribiran kay cuento yupay chay “Quijote de La Mancha ” niyan chaytaqa. Kay rurashanmi naypaqkaqpiqa kusata atuncharan, tukuylla kusata liyiyta munaranllapa. Kay runituqa wanuran uk 23 abrilpi chay 1616 añupi.

Kay quijote niyan chayqami karan chay runa wanushana niyanchik chaypa yarpuyninlapi mana chiqapchu karan, chay runa kayta ruraq chayqa riqchaq librukunata liyiq, chay Quijote yupay. Chaymi kaytaqa ruraran. Chaypaqmi kananga parlashaykillapa.

Kay libruta iscribishapa rurinpiqa niyan Quijote, chayqashi kaq uk runa kusata maqanakuyta munaq. Payshi uk washaqnin runa shutiq Sancho Panza, paywanshi riqllapa. Rishun maqanakuyta maskaq nir. Chaypishi tariqllapa uk wayra molinukunata, chaywanshi maqanakuq tayta Quijoteqa runata yupay rikar; chaypishi ashwan pakikaq imashi, pero manashi nanachikuyaqchu, kusatash maqanakunayaq.

Kaynumi wayra molino niyashanllapaqa. Kaykunami La Mancha niyan chay pachapiqa kaq. Chayshi Tayta Quijoteqa ,

wak molinukunawan maqanakuq, achka runakunata yupay rikarqa. Chaynushi riqchaqta rikapakur uyshakunawan imashi maqanakuq; chaynu maqanakur puriyarshi tikrakamuq wasinmanqa. Chaypishi uk warmi kaq, chaytashi kusata munayaq warminpaq. Chay Tayta Quijoteqa niyaqshi qampaqmi kay maqanakuykunataqa rurayani, niyaqshi. Chay warmiqashi saqrakaqla kaq, pero payqashi rikayaq kusala shumaqta yupay. Chaynumi kay “Quijote de La Mancha” nir rurashanqa.

QUIJOTE SANCHUWAN PURISHAN Rikana V

UK WIKUS MAQANAKUY

Yarqushanmanta allaqninqa kusa achkila achkiyaran. Tayta Quijote Sancho Pansawan kushikuqnulla karan. Burro, caballuwanpis nasquyta riyaran .¡Ima upallalla La mancha pachapiqa …! ¡Ima qasillalla! ¡Wichka chunllalla! Chunllallawan qasillalla riran allaqallaqqa. Imaraq kusata, imanupi. Unaq tukukaq riran mana imatapis tariranchu, Tayta Quijoteqa maqanakunayaran. Rupaypis qillakchiq qallariran. Burrupa Caballupa ĉhakinpis ĉhaqyayran shaykushalla. Sanchuqa shaykusha kar annipakuyaran, Tayta Quijoteqa kusata chapakuyaran, mayqanllataqa rikayman nir. Mayman chapakurmapis mana imatapis rikayaranchu. ¡Ukriqmanta…! ¿Imataq karan chaymaypi kuyuqqa? Sanchuqa annipakuyashanmatapis das tukchir niran, ¡ima!, wayra molinukunalami karan, uk kimsa chunka o tawa chunka, mas achka La Manchapi kaqkunamantaqa. Washaqninqa piñakushalla chapar qashan annipakuran. Tayta Quijote piñakuq yupay karan: —¡Utqar escuduta qumay Sanchu!- Willaran utqaylla, nawinmapis achkila achkila, shapran shiminwan kuyuyaran ima. —¿Imataq tayta pasan? —Nir washaqninqa tapuran.

—Naypaqman chapakuy, rikayankichu nuqa rikayashayta. —Willaran maqanakunaq runaqa, makinta unaq nawin ananman ĉhurar, gurrapa laplanta yupay, allita rikakunanpaq. Sanchuqa tapukayaq. ¿Imatana rikayanqa? ¿Enemigukuna ĉhamunnachu chimataq kanqa?, ¿Imana kanqa, saqra kuruchu kanqa, maquchu, manaqa uk maraqu runa kanqa? Pero ¿Maypitaq kanqa? Payqa mana imatapis rikayaqchu. —¿Imatataq tayta rikayanki? Nir tapuq tayta quijotetaqa. —Kay naypaq yarqushanchikqami kusa atun maqanakuy kanqa, tayta Sancho. Kusala atun yarpuyashaymantaqa. Manchakushalla Sanchuqa chapakuran riqchaqlawkunaman. Yarpuqnu chay tayta quijote willayashanpaq. Kunkitanmatapis kusalata chutakachir chapakuran. Ashuwan pitikanayaqna, chaynu kayarmapis mana imatapis rikaqchu. —Naypaqman chapakuy Sancho —willayaq tayta Quijoteqa —: Chapay, chaypimi, kusala sintita shayan. Kusalata maqanakunayan. Kanqa kinsa chunka kusala atun saqralla runakuna. Tukuyninwanmapis nuqaqa maqanakushaq, chaqa kusa malu runakunami, wakma kusa nasquy warmikunata pakasha puriyanllapa, chaqa kusata qischayan wakcha warmikunata ima. Binsitiynaqa, nuqapana kanqa tukuy imankunamapis, chaynu nuqaqa kusa achka qillayninqun kashaq. Chaqa nuqaqa ganasha kashaq allinta mana suyakurchu. Nuqani qushayki qampaq kaqtaqa, yanapamashaykipaq amigo Sancho. Kusata washamashaykipaq. Chaymantaqa qashan Sancho Pansaqa kusata chapakuran puytishankaman. Pero mana ikipi ni naypaqmapis imatapis rikaranchu. —¿Ima atun runakunataq chay rikayashaykiqa? —Manchakushalla tapukuran. —¡Wakkuna! Yuraq raĉhpayqun chaykuna. Wak kusa atun rikrayqun chaykuna, wak nawinchikpa naypanpi chaykuna. —¿Wakkuna...? ¿wakkuna naypanchikpi chaykunatachu atun runakuna niyanki? —Niran Sanchuqa manchakushalla. Mana kriyiranchu uyapashantaqa. —¡Atun runakunami, kusa saqra chaykuna! ¿Manachu rikayanki imanutaq rikranta kuyuchiqta? ¿Manachu rikayanki imanutaq munachimayanchik? —Niran kusata kriyir, ashuwan dasla maqanakunar. —¡Tayta mana atun runakunachu! Wayra molinukunami, wak runapa rikran niyashaykiqami molinupa rikran. —¿Molino niyankichu? ¿Molinupa rikran niyankichu wak kusa atun saqralla rikrakunataqa? ¿Imanutaq atun runakunataqa molinukunawanqa pantachiyankiqa? —¡Molinukunami! — niyaran Sanchuqa. —Allin, qamqa mana yaĉhayankichu kay gerrakunapaqqa. ¡Atun runakunami! Manchakuyarqa, uklawkaq ashuy, nuqala maqanakushaq, wikus saqra maqanakuy

katinmapis —Niran Tayta Quijoteqa, washaqnintaqa kusa chupka chupkata achkiraqta chapakur. Chaymantaqa kusata qatiran Rocinante niyan chay kaballuntaqa. Chaynu chay wayra molinupa niyashanpa anankunaman. —¡Manami atun runakunachu! —Qayayaran Sanchuqa, arkashaq wak kallpaqtaqa nir. Pero chay taytanqa mana uyapayaranchu, paypis kusata qayaĉhakuyaran. —¡Ama alsakaychu manchakuq runakuna! ¡Ama alsakaychu manchakuqkuna! —Rimayaq kusala sinti suqyaqninwan, rikaqnu yarpuyninpiqa, wak molinukuna kusala alli shayaq pachapiqa. Chaqa atunkuna alsakanayaq taksha ukchakuna atun mishimanta alsakan chaykuna yupay—. ¡Ama alsakaychu! ¡Vergüenza kanman ukla runamanta alsakanaykipaqqa! —Qas shay niyaq molinuman aventakaqnuqa, lanzanta uk makinpi charkusha uklwapi escudunta charkusha. Sanchuqa manchakusha, nawinta rinrinta tapasha karan. Burruqa amigun kaballutaqa avisanaq manchakuy chaymantaqa. Pero manchakusha mana qayĉhakuymatapis puytiyaranchu. Ishkantin allinta manchakuyashallapa, naypaqta maqanakuq rirlla tayta Quijote kaballuntin ¡unaqmayta! Riranllapa, chaqa pachamanqa ratamuranllapa imata itakusha yupay. Pachapiqa wanusha yupay kidaq sikwarar, ima chaqchukasha yupay. Kaballunwan piĉhunakusha, ukla ima saqra kurukuna yupay rikariyaq; chay mayĉhi riekran kananpiqa ĉhakin kayak, chay mayĉhi runapa uman kananpiqa anmalpa uman kayak. Chay manchakusha burro, manchakusha Sanchuqa, kallpaqllapa chay maypiĉhi usurayaq chayman, takshala ĉhakin y ĉhankitan puytishanlapi. —Tayta, willashuraq, molinumi mana atun runakunachu nishuraq —niyan Sanchuqa tayta Quijoteta yanapanaqnu. Pero rimamuq wanuyĉhalata chay lisyakasha runituqa: —Ama kriyiychu, Sancho, Atun runakunami karan; Pero yaĉhay kanmi uk bruju nuqapaqa kusa inimiquy, chaymi chay atun runakunataqa tikrasha wayra molinupaq, chaynu ama nuqaqa binsinaypaq. Amami manchakunkichu, chaqa kaykunaqa chaynuna runa washakuq riqkunataqa pasan.

Sanchuqa chapaq taytantaqa, mana imatapis yarpuyta puytirchu: Chaqa tukuy rikashankunata payqa kriyiyaq mana yarpuyaqchu chaynu brujukuna yerbakuqkuna y runa washakuq kanqa nirqa. Tayta Quijote shuypaqa liyisha kayaq tukuy may pachapi librukuna kaqkunamatapis, chayrayku tukuy kaykunataqa yaĉhayaq. —¡Yanapamay Amituy! —nir llakikuq. Chaqa, kusa saqra ima pasasha katinqa, manaqa waranlla kayatinqa, manaqa chay washakuy trabajuqa kusala difícil kananta paypaqqa. Imanullapis yanapaq chay maqakasha Tayta Quijote, lisyakasha Rosinantetaqa, qashan puriq qallarinanpaq. Chaynu qashan riq ĉhurakaq. Chaparqa llakiypaq yupay kaq: Kaballuqa kuju matanqitanmapis pukrula tukusha kayak; runa washakuqqa limpu qischakasha lanzanmapis pakikasha kayak. Ashuwan unaqllaman chapakuqnulla riyaqllapa, chaqa niyaq manashi paykunaqa pierdishallapachu kobartiraykuchu, brujuraykushi maqakasha . nir paykunaqa yarpuyaqllapa.