Avrupa Birliği Maddi Hukuku

İç / Ortak Pazar --- Teorik Altyapı ve Temel İlkeler

-5. Ders-

Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Lisans Programı

2012-2013 Güz Dönemi

Yrd. Doç. Dr. İlke GÖÇMEN

İlke GÖÇMEN 2

Bütünleşmenin Farklı Aşamaları(Çok Uluslu Bütünleşme Süreci)

• “Bütünleşmenin farklı aşamaları” �� “çok uluslu bütünleşme süreci”– Ekonomistler

– Pazar bütünleşmesinin farklı yoğunluk düzeylerini tanımlar.

– AB dikkate alınırsa• tepe nokta: “siyasi birlik”

İlke GÖÇMEN 3

Bütünleşmenin Farklı Aşamalarının Özellikleri

• Bütünleşme aşamalarının özellikleri– Bütünleşme aşamaları, en düşük

yoğunluktan en yüksek yoğunluğa doğru şu şekilde sıralanır:

• ikili ticaret anlaşmaları

• serbest ticaret alanı

• gümrük birliği

• ortak pazar

• parasal birlik

• ekonomik birlik

• siyasi birlik

İlke GÖÇMEN 4

Bütünleşmenin Farklı Aşamalarının Özellikleri

– Her bütünleşme aşaması, daha üst bir bütünleşme aşamasına geçişi zorlayacaktır.

• Örnek: – Ortak pazar, parasal birlik ile daha çok yarar getirecektir.

– Parasal birlik, ekonomik birlik ile daha iyi yürütülecektir.

– Bununla birlikte, taraflar, • istedikleri bütünleşme aşamasını seçmekte

ve

• o aşamada kalmakta

serbesttir.

İlke GÖÇMEN 5

Bütünleşmenin Farklı Aşamaları

Parasal Birlik

Ortak Pazar + Tek para birimi

Ekonomik Birlik

Parasal Birlik + Merkezi bir otorite tarafından yürütülen tek parasal ve mali politika

Siyasi Birlik

Ekonomik Birlik + Merkezi bir otoritenin merkezi bir parlamentoya karşı sorumlu tutulması + ortak dış politika ve güvenlik politikası

Ortak Pazar

Gümrük Birliği + Kişilerin, hizmetlerin ve sermayenin serbest dolaşımı

Gümrük Birliği

Serbest Ticaret Alanı + Üçüncü ülkelere yönelik ortak dış ticaret politikası

Serbest Ticaret Alanı

Taraf devletler arasında malların serbest dolaşımının sağlanması(Üçüncü ülkeler ile kurulan ticari ilişkilerde özerklik)

İlke GÖÇMEN 6

İkili Ticaret Anlaşmaları

• Amaç– Taraflar arasındaki ticaret hacmini arttırmak

• Araç– Taraflar arasındaki ticaretteki

• çeşitli engellere yenilerinin eklenmemesi• mevcut engellerin de azaltılması ya da ortadan

kaldırılması

• Örnek: – 1947 ve 1994 tarihli GATT

İlke GÖÇMEN 7

Serbest Ticaret Alanı

• Amaç– Taraflar arasındaki mal ticaretini serbestleştirmek

• Araç– Taraflar arasındaki gümrük vergileri ve miktar

kısıtlamaları kaldırılır. • (öyleyse, yalnızca mallar yönünden)

– Taraflar, üçüncü ülkelere yönelik ticaret politikasıbelirlemekte serbesttir.

• Örnek:– EFTA ve NAFTA

İlke GÖÇMEN 8

Gümrük Birliği

• Amaç– Taraflar arasında ortak bir mal pazarı kurmak

• Araç– Taraflar arasındaki gümrük vergileri ve miktar

kısıtlamaları ile bunlara eşdeğer etkideki önlemler kaldırılır.

• (öyleyse, yalnızca mallar yönünden)

– Üçüncü ülkelere karşı ortak dış ticaret politikasıuygulanır.

• (STA ile farkıA)

• Örnek: – Türkiye ile AB arasındaki gümrük birliği

İlke GÖÇMEN 9

Ortak Pazar • Amaç

– Taraflar arasında mal ve üretim faktörlerinin dolaşımının sağlandığı tek bir pazar kurmak

• Araç– Taraflar arasında mal ticaretine uygulanan engeller

kaldırılır.– Üçüncü ülkelere karşı ortak dış ticaret politikası

uygulanır.• (Buraya kadar, gümrük birliğiA)

– Taraflar arasında üretim faktörlerinin (kişilerin (işçi ve serbest çalışan), hizmetlerin ve sermayenin) serbest dolaşımı sağlanır.

• (Gümrük birliğinden farkıA)

• Örnek:– AB (büyük ölçüde tamamlanma)

İlke GÖÇMEN 10

Parasal Birlik

• Amaç– Taraflar arasında tek bir para birimini geçerli

kılmak

• Araç– Üye devlet paraları, geri dönülmez biçimde

sabitlenmiş kurlar ile birbirine bağlanmalıdır.

veya

– Üye devletler arasında tek para dolaşımda olmalıdır.

İlke GÖÇMEN 11

Ekonomik Birlik

• Amaç– Taraflar arasındaki ekonomi politikalarını

ortaklaştırmak

• Araç– Ekonomi politikalarının üst düzey uyumunu

gerektirir. • Makro ekonomik, parasal ve yeniden dağıtıcı

politikalarA

İlke GÖÇMEN 12

Ekonomik ve Parasal Birlik

• Araç– Hem ekonomik hem de parasal birlik

unsurlarını bir araya getirir.

• Örnek: – AB (denenme)

İlke GÖÇMEN 13

Siyasi Birlik

• Amaç– Taraflar arasında siyasi konularda da bütünleşmek

• Araç– Taraflar, şu konuları da bütünleşmeye dâhil eder:

• dış politika

• güvenlik politikası

• adalet ve içişleri politikaları

– Ortak kurumlarca kabul edilen ortak iç ve dışpolitikalar

• Tüm taraf devletlerce uygulanma

– Ortak kurumlarca uygulamanın denetimi

İlke GÖÇMEN 14

İç Pazara Erişmenin Teknikleri

• İç pazar– malların, kişilerin, hizmetlerin ve sermayenin

serbestçe dolaştığı, iç sınırları olmayan bir alandır.

• İç pazara erişmeye yönelik iki model bulunmaktadır.– Bu modeller, gücün taraf devletçe (üye devlet) ya da

merkezden (AB tarafından) kullanımına dayanmaktadır.

– Her iki model, bir arada kullanımda olup; esasen birbirini tamamlamaktadır.

İlke GÖÇMEN 15

İç Pazara Erişmenin Teknikleri

• Ademimerkezi model

(ya da negatif bütünleşme)– Ayrımcılık yapılmaması

– Pazara erişimin sağlanması

– Karşılıklı tanıma (ilkesi)

• Merkezi model: Uyumlaştırma

(ya da pozitif bütünleşme)

İlke GÖÇMEN 16

İç Pazara Erişmenin Teknikleri

Ademimerkezi Model Merkezi Model

Ayrımcılık yapılmaması

Pazara erişimin sağlanması

Đç Pazarın Temel Đlkeleri

Karşılıklı tanıma

Uyumlaştırma

İlke GÖÇMEN 17

Ayrımcılık Yapılmaması İlkesi

• Ayrımcılık yapılmaması ilkesi– Serbest dolaşımdan faydalanarak bir başka

üye devlete giden mallar, kişiler, hizmetler ve sermaye

– o üye devletteki eşitleri ya da karşılıkları

ile

– kural olarak,

(yani, istisnalara tâbi olarak),

– aynı biçimde muamele görmelidir.

İlke GÖÇMEN 18

Ayrımcılık Yapılmaması: Birlik Hukuku

• Dört temel serbestî uyarınca » Malların, kişilerin, hizmetlerin ve sermayenin serbest

dolaşımı

– Vatandaşlık (uyrukluk) temelinde ayrımcılık yapılması, yasaktır.

• Vatandaşlık (uyrukluk) temelinde ayrımcılık yasağı yönünden:– Doğrudan (açık) ayrımcılık, yasaktır.

• Ayrım kriteri, vatandaşlık (uyrukluk) iseA

– Dolaylı (örtülü) ayrımcılık, yasaktır.• Ayrım kriteri, vatandaşlık (uyrukluk) değil; ancak tıpkı ayrım

kriteri bu imiş gibi sonuç doğuruyorsaA

İlke GÖÇMEN 19

Ayrımcılık Yapılmaması İlkesi

• Örnek:– Fransa, denizcilik alanındaki bir kanun ile bir geminin

tayfasının belli oranının Fransız vatandaşı olmasışartı getirmiştir.

• Bu şart, vatandaşlık (uyrukluk) temelinde doğrudan ayrımcılık oluşturmaktadır.

• Örnek:– Almanya, ithal bitki ürünlerine zorunlu bitki sağlığı

kontrolü uygularken, elma gibi benzer yerli ürünlerin dağıtımı için böyle bir denetim yapmamaktadır.

• Bu durum, vatandaşlık (uyrukluk) temelinde doğrudan ayrımcılık oluşturmaktadır.

İlke GÖÇMEN 20

Ayrımcılık Yapılmaması İlkesi

• Örnek:– İtalya’daki kimi belediyeler; müzelere giriş için 60 veya

65 yaşını geçmiş ve o müzenin dâhil olduğu otoritenin bölgesinde ikamet eden kişilere avantajlı ücret sunmaktadır. Buna karşın, aynı yaştaki ikamet etmeyen turistler, bu avantajlardan yararlanamamaktadır.

• Buradaki “şart”, nedir ve bu şart, ayrımcılık oluşturur mu?– Yaş + ikamet

– Bu şart, vatandaşlık temelinde dolaylı ayrımcılık oluşturmaktadır.

• Yalnızca, yaş şartı getirilse idi; ayrımcılık söz konusu olur muydu?

– HayırA

İlke GÖÇMEN 21

Pazara Erişim İlkesi

• Pazara erişim ilkesi – Pazara erişimi önleyen ya da güçleştiren

(bir başka deyişle, serbest dolaşıma yönelik bir engel ya da kısıtlama oluşturan)

– ulusal önlemler

– kural olarak,

(yani, istisnalara tâbi olarak),

– uygulanamaz hâle gelecektir.

İlke GÖÇMEN 22

Pazara Erişim İlkesi • Örnek:

– Fransız mevzuatı uyarınca, hastane yöneticisi olmak için belirli bir sınavı geçmek gerekmektedir. Belçika vatandaşı Bay B., Belçika’da yıllardır hastane yöneticisi olarak çalışmaktadır. Bay B., Fransa’daki bir hastaneye yönetici olarak atanmak istenince, Bay B.’nin de bu sınava girmesi gerektiği söylenerek, bu işleme itiraz edilmiştir.

– Burada, doğrudan ya da dolaylı bir ayrımcılık söz konusu mudur?

• HayırA

– Burada, pazara erişim ilkesine aykırılık var mıdır? • EvetA• Serbest dolaşıma yönelik bir kısıtlama vardır; zira, bu koşul

ile Bay B.’nin bu alandaki özel niteliklerinin göz önüne alınması ihtimali ortadan kalkmaktadır.

İlke GÖÇMEN 23

Karşılıklı Tanıma İlkesi

• Karşılıklı tanıma ilkesi– Ayrımcılık yapılmaması ilkesi ile pazara erişim ilkesini

destekler.

• Bu ilkeye göre– bir üye devlette hukuka uygun olarak üretilen mallar

ya da kazanılan mesleki nitelikler,

– kural olarak,

(yani, istisnalara tâbi olarak),

– bir başka üye devlette o devletteki karşılıklarına denk olarak tanınacaktır.

İlke GÖÇMEN 24

Merkezi Model � Uyumlaştırma

• Merkezi model: Uyumlaştırma (AB)– Öz itibariyle, belirli bir konudaki birden fazla

ve farklı ulusal kural, tek bir AB kuralı ile değiştirilir.

• Bu tür bir AB kuralı– Pazar bütünleşmesi ve serbest ticareti gerçekleştirir.– Kimi yararlı çıkarları korur. Örnek: tüketicinin korunması.

– Her uyumlaştırma, hassas bir denge tutturmalıdır:

• rekabet için eşit şartlar sağlanmasıvs.• ulusal sistemlerdeki çeşitliliğin muhafazası

İlke GÖÇMEN 25

Merkezi Model � Uyumlaştırma

• Uyumlaştırma türleri (öz olarak) – Tam uyumlaştırma

– Asgari uyumlaştırma

İlke GÖÇMEN 26

Merkezi Model Tam Uyumlaştırma

• Tam uyumlaştırma – Bir alandaki ulusal kurallar, yerini tek bir AB kuralına

bırakmaktadır.• Üye devletler, bu alanda işlem yapabilir mi?

– HayırA

• Bu tür bir Birlik tasarrufu, şu ikisine yer verir:– serbest dolaşım kaydı

• örneğin, o tasarruftaki koşulları taşıyan mallar serbestçe ithal edilip satılabilecektir.

– münhasırlık kaydı• örneğin, o tasarruftaki koşulları taşımayan mallar, bir üye

devlet içinde üretilemeyecek ve satılamayacaktır.

İlke GÖÇMEN 27

Merkezi Model Asgari Uyumlaştırma

• Asgari uyumlaştırma– Bir alandaki asgari standartlar belirlenir.

– Üye devletlere daha yüksek standartlar benimseme imkânı bırakılır.

• Bu tür bir standart, kurucu antlaşma ile uyumlu olmalıdır.

• Asgari uyumlaştırma tasarrufları, genel itibariyle:– rekabet için eşit şartları sağlar.

– Ulusal çeşitliliğe fırsat verir.

İlke GÖÇMEN 28

AB İç Pazarı: Genel Uygulama Hükümleri (Genel olarak tüm Birlik faaliyetleri) (Özel olarak) iç pazara ilişkin politika ya da

tasarruflar, aşağıdaki konuları da göz önünde bulunduracaktır:– yüksek bir istihdam düzeyi– yeterli sosyal koruma güvencesi– sosyal dışlama ile mücadele– eğitim, staj ve insan sağlığının korunmasında yüksek

bir düzeye ulaşılması– kadın-erkek eşitliğinin arttırılması– cinsiyet, ırk veya etnik köken ile din veya inanış,

özürlülük, yaş ya da cinsel tercihe dayalı ayrımcılık ile mücadele edilmesi

– çevrenin ve tüketicinin korunması– hayvanların sıhhati ve korunması

İlke GÖÇMEN 29

Serbest Dolaşımın Genel İstisnaları

• Üye devletler, yerine göre, serbest dolaşım ile ters düşebilecek önlemler alabilir. – Sapmalar (Derogasyonlar)– İstisnalar

• Her sapma ve istisna, – şartlarına uygun kullanılıp kullanılmadıkları

bakımından, – ABAD tarafından denetlenecektir.

İlke GÖÇMEN 30

Serbest Dolaşımın Genel İstisnaları

• Sapmalar– Devletler,

• belirli özel durumlar altında,

• o özel durum sürdükçe,

Birlik hükümlerinden sapabilir.

– İlgili devlet, sapmadan yararlanmak için başvuru yapar.

• İradi niteliktedir.

– Örnek: ABİHA md. 115(4, 5) • Üye devletler, daha yüksek çevre koruması adına, sapma

hakkından yararlanabilir.

İlke GÖÇMEN 31

Serbest Dolaşımın Genel İstisnaları

• İstisnalar– Belirli bir alan (önlem) ya da sektör yönünden, – Birlik hükümlerinin uygulanması

sınırlandırılabilir. • (Dolayısıyla, her bir devlet için aynı şekilde kabul

edilir.)

– Örnek: • Kamu düzeni ve kamu güvenliği (Dört temel

serbestî)• İnsan, hayvan ve bitki sağlığı ve hayatının

korunması veya fikri ve sınai mülkiyetin korunması(malların serbest dolaşımı)