asİt-baz dengesİ - dicle.edu.tr · İlk modern tanım, İsveç'li bilim adamı svonte...
TRANSCRIPT
ASİT-BAZ DENGESİ
Yrd.Doc.Dr M. Veysi BAHADIR
HAYAT;ASLINDA GÜNAHA VE PARANIN GÜCÜNE KARŞI DEĞİL, H+ İYONUNA KARŞI BİR MÜCADELEDİR…..
H.L.MENCKEN
İlk modern tanım, İsveç'li bilim adamı Svonte ARHENİUS (1884) tarafından
Sudaki çözeltilerine H+ iyonu veren maddeler "asit"
Sudaki çözeltilerine OH- iyonu veren maddeler "baz"
İsveç'li kimyacı Sorensen (1909) Hidrojen iyonu derişimini
ölçmek için
pH SKALASI
pH = −log[H+]
p eksi logaritmanın matematiksel sembolünden
H hidrojenin kimyasal formülünden türetilmişlerdir
pH , hidrojen konsantrasyonunun eksi logaritması olarak verilebilir
pH bir çözeltinin asitlik veya bazlık derecesini tarif eden ölçü birimidir
Açılımı "Power of Hydrogen" dir. (Hidrojenin Gücü) 0'dan 14'e kadar olan bir skalada ölçülür
L.J. Henderson (1909) Asit baz dengesi terimini
Hasselbalch (1916) tamponlama sisteminde
karbonik asiti tanımlamış
Henderson-Hasselbalch eşitliği:pH= -log [H]
= pK + log[HC03-]
[H2C03]pK:6.1 (insanlarda sabittir),pH=7.4 ise HC03
- / H2C03 =20/1bulunur.ve normal koşullarda sabit orandır.bu oran içinde HC03 böbreklerin etkisini, H2C03 ise Akciğerlerin fonksiyonunu gösterir. HC03
- da olan primer değişiklikler metabolik kan gazı bozukluklarına, H2C03(0.03xpCO2) de olan değişiklikler solunumsal kan gazı değişikliklerine neden olur.HC03
- / H2C03 < 20 ise asidozHC03
- / H2C03 > 20 ise alkaloz gelişir.
9
Asit Baz DengesipH:Bir solüsyonun içindeki hidrojen iyonu (H+) yoğunluğunu
anlatabilmek için kullanılan bir terimdir,
Nanomol biriminden H+ konsantrasyonun ([H+]) negatif logaritmasıdır,
Hücre içi enzimlerin aktivitesinin sürdürülmesi için zorunludur, fazla miktardaki değişiklikler ölümcül olabilir.
Asit Baz Dengesi
Hücre içi ile hücredışı pH sürekli olarak bir denge içindededir,
Bu dengenin oluşumunda bazı iyon pompaları ve hücre içindeki tampon sistemleri rol oynar.
Normalde kan H+ konsantrasyonu 40 nmol/L düzeyindedir
Bu rakamın negatif logaritması olan pH 7.40’tır
Asit Baz Dengesi
Fizyolojik koşullarda 0.04-0.05 birimlik oynamalar gösterebilir.
0.1-0.2 birimlik değişiklikler kendini ciddi kardiyovaskülerve nörolojik semptomlarla gösterir.
Yaşamın mümkün olabildiği en düşük H+ konsantrasyonu 16 nmol/L (pH=7.8), en yüksek konsantrasyon ise 160 nmol/L (pH=6.8) dir.
Asit Baz DengesiTampon Sistemleri:Tampon sistemi genel olarak ortamdan H+ vererek veya
uzaklaştırarak bir dokuda veya solüsyonda oluşabilecek pHdeğişikliklerini en aza indirgemeye çalışan sitemler olarak tanımlanabilir.
Normalde herhangi bir asidin parçalanmamış hali ile ortama verdiği H+ iyonu ve konjüge anyonu bir denge halindedir
Denge sabiti olarak adlandırılan bir katsayı (K) bu dengenin sayısal belirtecidir.
Asit Baz DengesiEkstrasellüler sistemdeki en güçlü tampon sistemi HCO3 -
H2CO3 tampon sistemidir.
CO2 + H2O H2CO3 H+ + HCO3
Bu dengede CO2 büyük oranda suyun içinde erimiş olarak bulunur ancak var olan CO2‘in 1/1000’i H2CO3 şeklindedir.H2CO3 zayıf bir asit oduğu için kolayca (H+ ve HCO-
3) dissosiye olur. CO2‘in su içinde eriyik miktarı CO2 ’in parsiyel basıncı ile
orantılıdır ve çözünürlük katsayısı CO2 = 0.03 ile ifade edilir
Asit Baz DengesiSonuç olarak H2CO3 konsantrasyonun düşük olması nedeni ile
H+’nin majör hareketi HCO-3 ve CO2 arasında gerçekleşir.
Bu değişkenler formüle edildiğinde Handerson Hasselbachdenklemi ortaya çıkar:
H+ + HCO3 ------------ CO2 + H2O
pH = pK + log [HCO-3]
Pco2pH = 6.1 + log [HCO-
3] Pco2
pH = 6.1+ log BazAsid
Asit Baz DengesiNormal pH değerinin 7.4 olduğu göz önüne alındığında; baz
/ asid oranı 20 olarak bulunur.
Böbreklerin HCO-3, akciğerlerin ise CO2
konsantrasyonunun başlıca düzenleyicileri olduğu göz önüne alındığında ise;
pH = BöbrekAkciğer
Asit Baz DengesiVücudun asit baz dengesinin iki önemli belirleyicisi; Bikarbonat (HCO-
3) Karbondioksit (CO2) tir.
Böbrekler HCO-3, akciğerler CO2 konsantrasyonunun başlıca
düzenleyicileridir.
Normal koşullarda; pH: 7.35-7.45, PCO2: 35-45 mmHg, HCO-
3:22-26 mEq/L arasında değişir.
Plazma; HCO-
3 düzeyinde azalma veya CO2’te artma asidemi, HCO-
3 düzeyinde artma veya CO2’te azalma ise alkalemi
ASİDEMİ - ALKALEMİ
pH 6.8 7.4 7.8
AsistoliKardiyovasküler kollaps
Ölüm
TetaniAritmiler
Ölüm
H+
160 40 10
ASİDEMİ ALKALEMİ
Aktüel bikarbonat (HCO3-act)O anda ölçülen gerçek değerdir. Normal değeri 24 (22-26) mEq/L’dir. Düşmesi metabolik asidozu, yükselmesi metabolik alkalozu akla getirir.Normal şartlarda standart bikarbonata eşittir.
Standart bikarbonat (HCO3-std)37°C’ de ve %100 O2 saturasyonunda, PCO2 40mmHg’yakalibre edilerek ölçülen plazma bikarbonatkonsantrasyonudur. Normal değeri 24(22-26)mEq/L
19
B.D.E.( Baz Defisit Excess)Bir litre kanı normal koşularda (PaCO2=40 mmHg ve 37°)
pH=7.4 olabilmesi için gereken kuvvetli asit veya baz miktarı 1
Normal değeri -2 ve +2 mmol/L
BE, metabolik olayların göstergesidir (-) BE metabolik asidoz
(+) BE metabolik alkaloz
SBE = 0.9287 x [HCO3- - 24.4 + (pH-7.4)]
1 E Corey - Critical Care, 20041 E Corey - Critical Care, 2004
Baz Fazlalığı (Base Excess) (BE):
Baz fazlalığı, tam oksijenize kanın, 37°C’de ve 40mmHg’lıkparsiyel CO2 basıncında, pH’sını 7.40’a getirmek için ilave edilenasit veya baz miktarıdır. Normal değeri –2.5 ve +2.5 mmol/Larasındadır. BE, metabolik olayların göstergesidir.Negatif BE (=baz defisiti) metabolik asidozupozitif BE metabolik alkalozu düşündürür.
21
Toplam vücut baz açığı : 0.3 X (-BE) x VA formülü ile hesaplanır.
Asit veya baz ilave edildiği zaman çok az pH değişikliği gösteren çözeltiler
"tampon" çözeltiler
Tamponlar protonlara bağlanarak pH deki değişiklikleri baskılayan anyonlardır.
Yer Tampon sistemi Yorum
Kan Bikarbonat (H İçi ve H Dışı sıvıdaki en önemli tampon)
Metabolik asitler için önemli (%53)
Hemoglobin Metabolik asitler için önemli (%35)
Plazma proteinleri Minor tampon ( %5)
Fosfatlar Konsantrasyonu çok düşük( %1-3)
ICF Proteinler Önemli tampon
Fosfatlar Önemli tampon
İdrar Fosfatlar Titre edilebilen asitlerin çoğu için önemli
Amonyak Önemli - NH4+ formasyonu
Kemik Ca karbonat Uzun süreli metabolik asidoz
Lippincott Williams & Wilkins The ICU Book Paul L.Marino Section IX
pK
6.1
7.8
6.8
7.8
Bikarbonat-KarbonikasitEn hızlı tampon sistemidirNa bikarbonat şeklinde bulunur1/3’ü eritrositlerdedirBöbreklerde de mevcuttur. İki yolla olur
-bikarbonat üretimi-bikarbonat’ın reabsorbsiyonu
HemoglobinKHb ve HHb şeklinde bulunurHem volatil hem nonvolatil asiti tamponlarRedükte Hb bazik olduğundan daha çok H+ tamponlarBu özellik peptit zincirindeki Histidinden kaynaklanmaktadır
Asit-Baz Dengesinde Böbreğin Rolü
Böbrek H+ iyonunun uzaklaştırılmasında ve HCO3
- konsantrasyonunun kontrolünde önemli rol oynarProtein metabolizmasından türeyen sülfürik ve fosforik asit gibi uçucu olmayan toksik asitlerinde uzaklaşmasında başlıca rol böbreğindir
Böbrek tübülleri ve pH Regulasyonu.
Figure 27.11a
Karbonik Asit-Bikarbonat Tampon Sistemi:Plazma pH’sının düzenlenmesinde merkezi rolü
Figure 27.11b
Karbonik Asit-Bikarbonat Tampon Sistemi:Plazma pH’sının düzenlenmesinde merkezi rolü
ASİTLER
Solunumsal Organik Karbonik asit Daha çok CO2
Metabolik(solunumsal olmayan asitler)
Organik Laktik asit Hipoksi, İlaçlar, İdiopatik
“Gerçek” metabolikasidozlar
Keto asitler Diyabet, Açlık
İnorganik Sülfürik asit Renal yetersizlikte artar
Fosforik asit
HCl
ASİT ELİMİNASYONUSolunumsal asitlerVentilasyonMetabolik asitlerBöbreklerKaraciğer
Eğer problem metabolik ise, hiperventilasyon veya
hipoventilasyon yardımı solunumsal
Eğer problem solunumsal ise, renal mekanizma yardımı ile
metabolik
41
Anyon GAP(anyon açığı)Na-(CI+ HCO3 )Hücredışı sıvıdaki iyonik elemanların elektromanyetik dengeyi sağlamaları için net toplamı O olması gerekmektedir.Bu yüzden anyonlar ile katyonların konsantrasyonu dengede olmalıdır.Budengede, ölçümü mümkün Na , HCO3 , Cl ile ölçülemeyen fosfat,sülfat,laktat,gibi iyonlar yer alır.
Ölçülemeyen anyonlarla ölçülemeyen katyonlar arasında şöyle bir denge söz konusu olacaktır:
Na+ ÖK = Cl+HCO3 +ÖA
Na- (Cl+HCO3 ) = ÖA-ÖK
Anyonik gap= Na+- (Cl-+HC03-)= 12 + 2 mmol/L
•Anyon açığı (Anyon gap):
Proteinler (15 mEq/L) Organik asitler (5
mEq/L) Fosfatlar (2 mEq/L) Sülfatlar (1 mEq/L) Tüm organik anyonlar
(plazma proteinleri)UA=23 mEq/L
Anyon Anyon Açığı
Ölçülemeyen Ölçülemeyen anyonlar
Ölçülemeyen Ölçülemeyen katyonlar–=
Kalsiyum (5 mEq /L) Potasyum (4,5 mEq/L) Magnezyum (1,5 mEq/L)
UC = 11 mEq/L
Anyon açığı (mEq/L) = UA-UC = 12 mEq/LAA =(Na+) – [(Cl) + (HCO3
-)]AA=140-(104+24) = 12 mEq/L(Normal sınırlar = 8-16 mEq/L)
Asit Baz Dengesi
ANYON GAP
= [Na+] – ([Cl-] + [HCO3-])
= 140 – (104 + 24) = 12 meq/L (8-16 meq/L)
ANYON GAP
Majör plazma katyonları
Majör plazmaanyonları–=
N.W. Tietz, Ole Siggard-Andersen and E.L.Pruden: Acid-Base Balance and Acid-Base Disorders; in Tietz Textbook of Clinical Chemistry ed. C.A:Burtis and E.R.Ashwood second ed p 1412-1448 1994
ASİDOZ
ALKALOZ
ASiDOZSOLUNUMSAL
ASİDOZMETABOLİK
ASİDOZ
ETYOLOJİYetersiz alveolar ventilasyonSantral solunumsal depresyon Sinir-kas hastalıklarıAkciğer ve göğüs duvarı efektleriHavayolu hastalıklarıYetersiz mekanik ventilasyon
CO2 üretiminde artışHiperkatabolik hastalıklar(maling hipertermi)
CO2 alımında artışYeniden solumaLaparoskopik cerrahi
SOLUNUMSAL ASİDOZ
TEDAVİ
Alveolar ventilasyonun arttırılması
Geçici önlemlerBronkodilatasyonSolunumsal stimülan (doksapram)Akciğer kompliansının düzeltilmesi (diürez)
PaCO2 = VCO2 x KVa
Va (Solunum hızı x tidal volum)
SOLUNUMSAL ASİDOZPaCO2’de artma
pH B.E. HCO3- PaCO2
0 N
METABOLİK ASİDOZ
Artmış anyon gap
Normal anyon gap
METABOLİK ASİDOZ
HCO3- konsantrasyonunda azalma
pH B.E. HCO3- PaCO2
N
ANYON GAP
= [Na+] – ([Cl-] + [HCO3-])
= 140 – (104 + 24) = 12 meq/L (8-16 meq/L)
ANYON GAP
Majör plazma katyonları
Majör plazmaanyonları–=
N.W. Tietz, Ole Siggard-Andersen and E.L.Pruden: Acid-Base Balance and Acid-Base Disorders; in Tietz Textbook of Clinical Chemistry ed. C.A:Burtis and E.R.Ashwood second ed p 1412-1448 1994
Artmış anyon gap > 16 mEq/L
Endojen nonvolatil asitlerin artmasıRenal yetersizlik, ketoasidoz, laktik asidozToksinlerSalisilat, metanol, etilen glikol, paraldehidRabdomiyoliz
METABOLİK ASİDOZ
Normal anyon gap 10-12 mEq/L
Gastrointestinal SistemHCO3
- kaybıDiyareFistüller (pankreatik,bilier,incebarsak)
Renal Sistem RTAKarbonik anhidraz inhibitörleriHipoaldosteronizm
Waters ve ark.da %0,9 NaCl infuzyonun belirgin hiperkloremik asidoza neden oldugunu göstermistir
Der Anaesthesist 4 · 2004
Dilüsyon:Çok miktarda bikarbonatsız mayi alımı
Total parenteral nütrisyonKlorid içeren asit alımıAmonyum klorid, lizin
hidroklorid, arginin hidroklorid
LAKTİK ASİDOZLaktik asit, 1780 yılında Carl Wilhelm Scheele tarafından keşfedilen organik hidroksi asittir Laktat, laktik asitin Na, K tuzudur, laktik asit ile aynı anlamda kullanılır
TİP A Şok, hipoksemiTİP B1 Diyabet, enfeksiyon,
karaciğer hastalığı
TİP B2 Fenformin, sorbitol, früktoz
TİP B3 Herediter metabolikhastalıklar
Venöz: 4.5 - 19.8 mg/dL Arteryel: 4.5 - 14.4 mg/dL (0.4-1.4 mmol/L)
ÖLÇÜLMEYEN İYONLARIN DEĞERLENDİRİLMESİKreatinin ve idrar miktarı
Akut renal yetersizlikNeden: Renal asitler
Glisemi ve idrar keton düzeyiHiperglisemi + ketozNeden: Diyabetik ketoasitoz
Normoglisemi + ketozoNeden: Alkol, açlık
ASİDOZUN FİZYOLOJİK ETKİLERİ
Kardiyak kontraktilitede azalmaPeriferik vasküler dirençte azalmaProgressif hipotansiyon
Katekolaminlere yanıtta azalma
Ventriküler fibrilasyon eşiğinde azalma
Progressif hiperkalemi
pH: 0.10 / K+: 0.6 mEq/L
Tedavi
Tedavideki asıl amaç altta yatan problemi ortadan kaldırmak olmalıdır
Herhangi bir solunumsal bozukluk varsa düzeltilmeli gerekirse solunum kontrol altına alınmalıdır
Eğer asidemi akut ve pH <7.20 (7.10*) ise bikarbonat tedavisi endikedir
Lippincott Williams & Wilkins The ICA Book Paul L.Marino Section IX
HCO3 Açığı =
0.5 x KG x (istenen HCO3- serum HCO3)
HCO3 İhtiyacı =
0.3 x BE X KG
Genelde önerilen, HCO3ihtiyacının yarısını İV bolus, diğer kalanını 4-6 saat infüzyonolarak tamamlanır
Derin veya refrakter asidemi durumlarındabikarbonat dialisatı ile akut hemodializgerekli olabilir
Emmett M. Anion-gap interpretation: the old and the new. Nature Clin Pract Nephrol 2006;2:4
Hastanın serum K+ düzeyi normal veya düşük ise; bikarbonat tedavisinden sonra hastada hipopotasemi belirtileri ortaya çıkar. Solunum kaslarının paralizisine yol açabilir
HipernatremiHiperozmolarite
varBikarbonat verilmesi kontrendike
Emmett M. Anion-gap interpretation: the old and the new. Nature Clin Pract Nephrol 2006;2:4
Bikarbonat vermeden önce mutlaka hastanın potasyum düzeyine bakılmalıdır
Asidozda H+ iyon konsantrasyonunun artışı ile, hücre içi K+, hücre dışına çıkar
Asidoz düzeltilince K+ tekrar hücre içine girer
Emmett M. Anion-gap interpretation: the old and the new. Nature Clin Pract Nephrol 2006;2:4
Hücre içi tamponlama
PLAZMA
Prot -
HPO4-2
H+
HProt
H2PO4-
Eritrosit
K+
[H+] pH asidemi
H+
H+
H+
H+
H+
H+
H+
H+H+
H+
H+H+
Hücre içi tamponlama
PLAZMA
Prot - HPO4-2
H+
HProt H2PO4-
Eritrosit
K+
H+H+
H+
H+
H+
H+
H+
H+
H+
H+
H+H+
[H+]pH alkalemi
ALKALOZ
SOLUNUMSAL ALKALOZ
METABOLİK ALKALOZ
SOLUNUMSAL ALKALOZPaCO2’de azalmaMekanizma
Alveolar ventilasyonda artış
pH B.E. HCO3- PaCO2
0 N
NEDENLER
Santral stimülasyonAğrı, anksiyete, iskemi, inmeTümör, enfeksiyon, ateş, ilaçlar
Periferik stimülasyonHipoksemi, yükseklik, pulmoner hastalıklar
BilinmeyenSepsis, metabolik ansefalopati
IatrojenikVentilatör tedavisi
METABOLİK ALKALOZ
Plazma HCO3- düzeyinde artış
pH B.E. HCO3- PaCO2
N
Figure 27.11b
Karbonik Asit-Bikarbonat Tampon Sistemi: Plazma pH’sının düzenlenmesinde merkezi rolü.
BAZ ARTIŞI
İyatrojenik (aşırı bikarbonat verilmesi)
Kronik alkali alımı (süt-alkali sendromu)
METABOLİK ALKALOZ
KLORÜRE DUYARLI
KLORÜRE DİRENÇLİ
KLORÜRE DUYARLI METABOLİK ALKALOZ(İdrar Cl < 20 mEq/L)
Ekstrasellüler sıvı kaybı:Diüretikler:
Furosemid, etakrinik asit, tiazidler
Gastrik sıvı kaybıKusma, gastrik drenaj
PaCO2’nin hızla düşürülmesi
KLORÜRE DİRENÇLİ METABOLİK ALKALOZ (İdrar Cl > 20 mEq/L)
Mineralokortikoid aktivitesinde artışSodyum retansiyonuEkstrasellüler sıvı artışıYüksek doz NaHCO3
Kan ürünleriYüksek doz sodyum penisilin
Sistemik Etkileri
Hemoglobinin oksijene ilgisinde artışOksijen disosiasyon eğrisinde sola kayma
HipokalemiPlazma iyonize Ca++ miktarında azalmaSerebral kan akımında azalmaSistemik vasküler rezistansta artmaKoroner vazospazm
Hipoventilasyon
Konvülsiyon
Kardiak aritmi
TEDAVİ
METABOLİK ALKALOZ
Klorüre duyarlı metabolik alkalozİntravenöz salinPotasyum replasmanıSimetidin, ranitidinAsetazolamid
TEDAVİ
Klorüre dirençli metabolik alkalozAldosteron antagonistleripH > 7.60 : Hidroklorik asit (0,1 mol/L), ivAmonyum klorür (0,1 mmol/L), iv.Arginin hidroklorürHemodializ
Solunumsal ve Metabolik AsidozKardiyak arrest / ResüsitasyonKOAH /hipoksiHipokalemik myopati /metabolik asidozCO, metanol
pH B.E. HCO3- PaCO2
N
MiKS BOZUKLUKLAR
Solunumsal ve Metabolik Alkaloz
Gebelik (kusma + hiperventilasyon)CO2 retansiyonlu hastada mekanik ventilasyonMasif kan transfüzyonu / MV
pH B.E. HCO3- PaCO2
Solunumsal Alkaloz ve MetabolikAsidoz
Salisilat ZehirlenmesiAğır KC Hast.
pH B.E. HCO3- PaCO2
,N,
Solunumsal Asidoz ve Metabolik Alkaloz
KKY +KOAH hastlarında diüretiktedavisi
pH B.E. HCO3- PaCO2
,N,
KOMPANSATUVAR YANITLARBozukluk Yanıt Beklenen değişiklik
Solunumsal asidozAkutKronik
[HCO3-]
[HCO3-]
1 mEq/L / 10mmHg PaCO2 4 mEq /L /10mmHg PaCO2
Solunumsal alkalozAkut
Kronik
[HCO3-]
[HCO3-]
2 mEq/L / 10mmHg PaCO2
2-5 mEq/L / 10mmHg PaCO2
Metabolik asidoz PaCO2 1-1,5 x [HCO3-]
Metabolik alkaloz PaCO2 0.25-1 x [HCO3-]
Morgan GE, Clinical Anesthesiology
83
Kan örneği alınırken nelere dikkat etmeli1
84
En uygun değerlendirme mixt venöz kandan yapılır.
Ancak mixt venöz kan örneği pulmoner arter veya en azından sağ ventrikülden alınması gerektiğinden pratik değildir.
Değerlendirme buna en yakın değer olan arteriyel kan kullanılarak yapılır.
arter kanı alırken dikkat edilmesi gereken durumlarEnjektör iğnesi steril olmalıEnjektör ve iğne en az 0,1 ml heparinle yıkanmalıDeri sterilizasyonu Enjektörde hava kabarcığı olmamalıİğnenin ucu kapatılmalı Hızla laboratuvara ulaştırılmalı,kan bekletilmeden
incelenmelidir.
85
Arter kan gazı alınırken oluşan komplikasyonlarAğrıHematomHava veya kan embolisi İnfeksiyonVasküler travmaVazovagal cevapArteriel spazm
86
ARTER KAN GAZI KABUL EDİLEBİLİRLİK KRİTERLERİAnaerobik koşullarAntikoagulanlı injektör2-4 ml kanHemen analizKalibre edilmiş cihaz
87
88
Kan örneğinde görülen parametreler ne ifade ediyor?
2
NORMAL DEĞERLER pH : (7.36-7.44)PaC02 : 35-45 mmHg(venöz kanda 40 mmHg)(her 10 mmHg lık değişim pH değerini 0.08 birim etkiler)Pa02 : 90-100 mmHg(venöz kanda 40 mmHg)Std HC03 : 24 mEq/LAct HCO3 : 24 mEq/LBB (total tampon bazları) : 50 mEq/LBE(baz defisiti): + 2.5 mEq/L
89
Parsiyel arteriel oksijen basıncı(PaO2)Palazmada dağılan O2 parsiyel basıncıdır.Hipoksi, alveollerde parsiyel O2 basıncının azaldığını,Hipoksemi ise arteriyel kanda O2 içeriğinin azalmasını gösterir.PaO2 atmosferik basınca, sıcaklığa, inspire edilen O2 içeriğine vehastanın yaşına bağlı olarak değişir.
90
Oksijen Satürasyonu SaO2
Hemoglobinin O2 ile doyma yüzdesidir.
91
Parsiyel arteriel karbondioksit basıncı (PaCO2)Alveoler ventilasyonun ve metabolik CO2 üretiminin bir sonucudur.. Yaş ve pozisyondan etkilenmez. Venöz kanda (PaCO2): 45mmHg’dir.
92
Aktüel bikarbonat (HCO3-act)O anda ölçülen gerçek değerdir. Normal değeri 24 (22-26) mEq/L’dir. Düşmesi metabolik asidozu, yükselmesi metabolik alkalozu akla getirir.Normal şartlarda standart bikarbonata eşittir.Standart bikarbonat (HCO3-std)37°C’ de ve %100 O2 saturasyonunda, PCO2 40mmHg’yakalibre edilerek ölçülen plazma bikarbonatkonsantrasyonudur. Normal değeri 24(22-26)mEq/L
93
Baz Fazlalığı (Base Excess) (BE):
Baz fazlalığı, tam oksijenize kanın, 37°C’de ve 40mmHg’lıkparsiyel CO2 basıncında, pH’sını 7.40’a getirmek için ilave edilenasit veya baz miktarıdır. Normal değeri –2.5 ve +2.5 mmol/Larasındadır. BE, metabolik olayların göstergesidir.Negatif BE (=baz defisiti) metabolik asidozupozitif BE metabolik alkalozu düşündürür.
94
Toplam vücut baz açığı : 0.3 X (-BE) x VA formülü ile hesaplanır.
Yaşamsal işlevlerin yürütülmesi için organizma,vücutsıvılarındaki hidrojen iyonu (H+) konsantrasyonlarını çok darsınırlar içerisinde tutmak zorundadır.Vücut sıvılarında yada herhangi bir eriyikte H+ ve anyonlaraayrılan maddelere, yani hidrojen veren maddelere asit,bunun tersine H+ alıcı maddelere ise baz denir.Bu sınırlardan sapmalar enzim aktivitelerinde, elektrolitdengesinde, başta solunum, kardiopulmoner ve SSS olmaküzere organ sistemlerinde ve ilaçların farmakolojisindeönemli değişiklikler oluşturur.
95
pHHidrojen iyonu konsantrasyonunun negatif logaritmasıdır.Kandaki H+ iyon konsantarasyonu ortalama 40 nmol/lt dir.(1nanomol/Lt =1/106 mol/Lt)Kandaki H+ iyonu konsantrasyonu PCO2 ve serum HCO3
dengesi ile belirlenir.H+ = 24 x PCO2 / HCO3
Amaç PCO2 / HCO3’yi sabit tutmaktır.Arteriel kanda normal değeri 7.36-7.44,venöz kanda ise 0.01-0.02 birim daha düşüktür.
96
Asit baz dengesi bozuklukları
Asidoz: PaCO2 >45 mmHg, arteriyel bikarbonat <22mmol/L, pH değişmeyebilir.
Alkaloz: arteriyel bikarbonat > 26 mmol/L, PaCO2 < 36mmHg, pH normal sınırlarda olabilir.
Asidemi: arter kanında H+ > 44 nmol/L, pH < 7.36
Alkalemi :kanda H+ < 36 nmol/L, pH > 7.44
97
Asit baz dengesi bozuklukları
AKUT DEKOMP. KRONİK KOMP.
pH pCO2 HCO3- pH pCO2 HCO3-
Met.asd AZALIR N AZALIR AZALIR AZALIR AZALIR
Met .alk. ARTAR N ARTAR ARTAR ARTAR? ARTAR
Res.Asd AZALIR ARTAR N AZALIR ARTAR ARTAR
Res alk. ARTAR AZALIR N ARTAR AZALIR AZALIR
98
Asit Baz Denge Bozukluğu Olan Hastaya Klinik Yaklaşım
1-Asit baz bozukluğundan şüphelenme, anamnez, klinik ve laboratuar bulgularının değerlendirilmesi.
2-Asit baz bozukluğunun tipini belirleme
3-Fizyolojik kompanzasyon mekanizmasının gelişip, gelişmediğini araştırma
4-Bozukluğa yol açan primer nedenin belirlenmesi
5-Asit baz denge bozukluğunun ve primer nedenin tedavisi
Asit Baz Bozukluğunda Laboratuar Bulguları:
Arteriyel Kan gazında pH, Pco2 ve HCO3
Anyon gap’ı belirlemek için Na, Cl
ve serum K’na bakılacak.
Arteriyel Kan Gazları Analizi
pH = 7,36-7,44
PaCO2 = 36-44 mmHg
(HCO-3) = 24-26 mEq/L
Asit Baz Dengesizliklerinde Arteriel Kan Gazları
Asit baz Primer DeğişiklikKomp.Değişiklik
BozukluğuRespiratuar Asidoz pCO2 HCO3
Respiratuar Alkaloz pCO2 HCO3
Metabolik Asidoz HCO3 pCO2
Metabolik Alkaloz HCO3 pCO2
Amaç sabit PaCO2 / HCO3 Oranı
Asit Baz bozukluğunun tipini belirleme:
1-Aşama : Asidemi veya alkalemiyi belirleme
2-Aşama : HCO3 değerindeki sapmayı belirleme
3-Aşama : HCO3 değişikliğinin pH da gözlenen değişikliğe yol açıp açmayacağını yorumlama
4-Aşama : pCO2 değerindeki değişikliği belirleme
5-Aşama : pCO2 değişikliğinin pH’a etkisini yorumlama.
Asidemi (pH<7,36)
HCO3 ve PCO2
HCO3 düşük
PCO2 yüksek
HCO3 düşük
PCO2 düşük
HCO3 yüksek
PCO2 yüksek
HCO3 yüksek
PCO2 düşük
Mixed Metabolik ve respiratuar asidoz
Öncelikle Metabolik asidoz
Öncelikle respiratuar asidoz
İmkansız, laboratuar hatası
Kompanzasyon kurallarını uygula
PCO2 yüksek
PCO2 düşük
PCO2 normal
HCO3 düşük
HCO3 yüksek
HCO3 normal
Mixt Metabolik ve respiratuar asidoz
Mixt Metabolik asidoz ve respiratuar alkaloz
Metabolik asidoz
Mixt respiratuar ve Metabolik asidoz
Mixt respiratuar asidoz ve Metabolik alkaloz
Respiratuar asidoz
Alkalemi (pH>7,44)
HCO3 ve PCO2
HCO3 yüksek
PCO2 düşük
HCO3 yüksek
PCO2 yüksek
HCO3 düşük
PCO2 düşük
HCO3 düşük
PCO2 yüksek
Mixed Metabolik ve respiratuar alkaloz
Öncelikle Metabolik alkaloz
Öncelikle respiratuar alkaloz
İmkansız, laboratuar hatası
Kompanzasyon kurallarını uygula
PCO2 yüksek
PCO2 düşük
PCO2 normal
HCO3 düşük
HCO3 yüksek
HCO3 normal
Mixt Metabolik alkaloz ve respiratuar asidoz
Mixt Metabolik ve respiratuar alkaloz
Metabolik alkaloz
Mixt respiratuar alkaloz ve Metabolik asidoz
Mixt respiratuar ve Metabolik alkaloz
Respiratuar alkaloz
Örnek IpH = 7,22 HCO3= 13 mEq/l pCO2 = 38mmHg
HCO3 (18mEq/L)pH(7,22) = Sabit Değer X _________________
pCO2 (38 mmHg)
1 .Aşama: pH Asidoz Metabolik ? Respiratuar ?
2.Aşama : HCO 3
3.Aşama : HCO3 Azalması pH yı düşürürO halde Metabolik asidoz olabilir
4.Aşama : pCO2 normal
5.Aşama : pCO2 normal pH yı değiştirmez
O halde Metabolik Asidoz ‘dur.
Örnek 2: Mixt Tip BozuklukpH= 7,55 HCO3= 30 mEq/L pCO2= 21 mmHg
1.Aşama : pH Alkaloz Metabolik ?Respiratuar?
2.Aşama: HCO3 3.Aşama: HCO3 artışı pH yı arttırabilir.
Metabolik alkaloz olabilir.4.Aşama: p CO2 5.Aşama: p CO2 azalmasıda pH yı arttırabilir.
Respiratuar alkalozda vardır.
O halde temel bozukluk Mixt Metabolik – Respiratuar Alkaloz ‘dur.
Örnek 3pH = 7,18 HCO3= 23mEq/l pCO2 = 56mmHg
HCO3 (21mEq/L)pH(7,18) = Sabit Değer X _________________
pCO2 (56 mmHg)
1 .Aşama: pH Asidoz Metabolik ? Respiratuar ?
2.Aşama : HCO 3 normal
3.Aşama : HCO3 normal olması pH yı etkilemezO halde Metabolik asidoz değil
4.Aşama : pCO2
5.Aşama : pCO2 pH yı düşürür
O halde RESPİRATUAR ASİDOZ ‘dur.
Örnek 4pH = 7,55 HCO3= 20 mEq/l pCO2 = 21mmHg
HCO3 (18mEq/L)pH(7,55) = Sabit Değer X _________________
pCO2 (21 mmHg)
1 .Aşama: pH Alkaloz Metabolik ? Respiratuar ?
2.Aşama : HCO 3
3.Aşama : HCO3 Azalması pH yı arttırmazO halde Metabolik alkaloz değil
4.Aşama : pCO2
5.Aşama : pCO2 pH yı arttırır
O halde olgu RESPİRATUAR ALKALOZ ‘dur.