arŞİvcİlİĞİn toplumsal tarİhİ arşiv nedir?

ARŞİVCİLİĞİN TOPLUMSAL ARŞİVCİLİĞİN TOPLUMSAL TARİHİTARİHİ

Arşiv Nedir?Arşiv Nedir?

Genel olarak arşivler; Genel olarak arşivler; kurumların, gerçek kurumların, gerçek ve tüzel kişilerinve tüzel kişilerin gördükleri hizmetlergördükleri hizmetler, , yaptıkları haberleşmeyaptıkları haberleşme ya da ya da işlemler sonucu işlemler sonucu

oluşanoluşan, toplanan biriken ve , toplanan biriken ve bir nedenden bir nedenden ötürü saklananötürü saklanan dokümantasyon, dokümantasyon,

söz konusu dokümantasyona bakan söz konusu dokümantasyona bakan kurumkurum, ,

bunları barındıran bunları barındıran yeryer olarak olarak tanımlanmaktadırlar (Uluslararası…1969:4).tanımlanmaktadırlar (Uluslararası…1969:4).

Arşivlerin MisyonuArşivlerin MisyonuArşivler, Arşivler, geçmiş ile bugün arasında bağlantı kurmakgeçmiş ile bugün arasında bağlantı kurmak gibi oldukça gibi oldukça

önemli bir misyonu yüklenmektedirler. önemli bir misyonu yüklenmektedirler.

Devletlerin, kurumların ve kişilerin Devletlerin, kurumların ve kişilerin haklarını korumakhaklarını korumak, , saklamak,saklamak,

devletler arası devletler arası ilişkileri belgelemekilişkileri belgelemek arşivlerin görevleri arasında arşivlerin görevleri arasında sayılmaktadır.sayılmaktadır.

Arşivler, ait oldukları dArşivler, ait oldukları dönemin toplumsal, ekonomik ve ticari önemin toplumsal, ekonomik ve ticari yapısını, ilgili döneme ait kurumsal ilişkileri yapısını, ilgili döneme ait kurumsal ilişkileri ortaya koyan ortaya koyan belgeleri bünyelerinde bulundurmaktadırlar. belgeleri bünyelerinde bulundurmaktadırlar.

İlgili konularda yapılan araştırmaların İlgili konularda yapılan araştırmaların belgelere ve bu belgelerin belgelere ve bu belgelerin hizmete sunulduğu arşivlere dayandırılmadan sağlıklı biçimde hizmete sunulduğu arşivlere dayandırılmadan sağlıklı biçimde yürütülmesi oldukça güçtüryürütülmesi oldukça güçtür

Batı’da Arşivlerin GelişimiBatı’da Arşivlerin Gelişimi

Pek çok kurumsal yapı gibi arşivlerin ve arşivciliğin Pek çok kurumsal yapı gibi arşivlerin ve arşivciliğin gelişiminde de batı dünyası tarih içerisinde önemli bir gelişiminde de batı dünyası tarih içerisinde önemli bir yere sahiptir. yere sahiptir.

Batı dünyasıBatı dünyası uzun uykusundan (Karanlık Çağ) yeni yeni uzun uykusundan (Karanlık Çağ) yeni yeni uyanırken, uyanırken, feodal dönemin sonlarında ilk feodal dönemin sonlarında ilk hareketlenmelerden birininhareketlenmelerden birinin, bir araştırma ortamı , bir araştırma ortamı olarak olarak en güvenilir kaynakların, birinci el kaynaklarınen güvenilir kaynakların, birinci el kaynakların bulunduğu arşivlerde oluşu oldukça ilgi çekicidir. bulunduğu arşivlerde oluşu oldukça ilgi çekicidir.

Portekizler okyanuslardaPortekizler okyanuslarda maceraya atılırken, maceraya atılırken, İtalya’da İtalya’da Pavria’da eski belgelerePavria’da eski belgelere yönelik ilk bilimsel yönelik ilk bilimsel incelemelerin yapılması, var olan statik düzenin incelemelerin yapılması, var olan statik düzenin değişimine yönelik iki ciddi atılımdır.değişimine yönelik iki ciddi atılımdır.

Arşivlerin KökeniArşivlerin Kökeni

İnsanın toplumsal bir varlık haline dönüşmesi, ortaya konulan İnsanın toplumsal bir varlık haline dönüşmesi, ortaya konulan bilgi birikimininbilgi birikiminin ve bu bilgilerin devamlılığının bir sonucudur. ve bu bilgilerin devamlılığının bir sonucudur.

İlkçağ insanlarından miras kalan tarihin ve İlkçağ insanlarından miras kalan tarihin ve toplumsal/ekonomik hayatın korunması ve gelecek toplumsal/ekonomik hayatın korunması ve gelecek kuşaklara aktarılması yaklaşımı; kuşaklara aktarılması yaklaşımı; Sümerlerde “Nar”Sümerlerde “Nar” daha daha sonra “sonra “Groit”’ler, kabile yaşlılarıGroit”’ler, kabile yaşlıları, rahipler ve ozanlar , rahipler ve ozanlar tarafından hayata geçirilmiştir. Ardından tarafından hayata geçirilmiştir. Ardından yazılı kültüre yazılı kültüre geçişle birlikte geçişle birlikte kil tabletlerkil tabletler, tarihin karanlık yüzüne , tarihin karanlık yüzüne ışık ışık tutan, yönetsel, idari, ticari ve toplumsaltutan, yönetsel, idari, ticari ve toplumsal hayatın hayatın yasalarını ortaya koyan belgeler olmuşlardır.yasalarını ortaya koyan belgeler olmuşlardır.

5000 yıldan fazla süredir insanlar, birey ve toplum hayatına 5000 yıldan fazla süredir insanlar, birey ve toplum hayatına ilişkin tüm deneyimlerini yazarak ve belgeleyerek ilişkin tüm deneyimlerini yazarak ve belgeleyerek saklamaktadırlar saklamaktadırlar

Arşiv BelgeleriArşiv Belgeleri

Belgeler, hükümranlıkların, kurumların ve bireylerinBelgeler, hükümranlıkların, kurumların ve bireylerin birbirlerine karşı olan sorumluluklarının gerçekleştirilmesi birbirlerine karşı olan sorumluluklarının gerçekleştirilmesi ve sürdürülmesinde ve sürdürülmesinde birinci el kaynaklarbirinci el kaynaklar olmuşlardır. olmuşlardır.

Belgeler, birey ve kamu hayatının resmi yönünü doğrulama ve Belgeler, birey ve kamu hayatının resmi yönünü doğrulama ve onaylama aracı olarak görev yapmanın yanı sıra,onaylama aracı olarak görev yapmanın yanı sıra,

tarihin oluşumunun da anatarihin oluşumunun da ana kaynağıdır. kaynağıdır.

Belgeler, savaşlardaBelgeler, savaşlarda politik silahpolitik silah, , barışta mukavelebarışta mukavele, , işgal için işgal için gerekçegerekçe olurken, olurken, birey ve toplum hayatının varlığının bir birey ve toplum hayatının varlığının bir delili ve sürekliliğinin teminatı delili ve sürekliliğinin teminatı olma gibi hayati işlevlere olma gibi hayati işlevlere sahiptisahipti

Ortaçağ’da ArşivlerOrtaçağ’da Arşivler

Ortaçağda oluşturulan ilk kapsamlı belge çalışması Ortaçağda oluşturulan ilk kapsamlı belge çalışması olarak olarak DomesdayDomesday (Eve ya da ülkeye ait anlamlarına (Eve ya da ülkeye ait anlamlarına geliyor geliyor Book’lar Book’lar gösterilmektedir.gösterilmektedir.

1085 yılında İngiliz kralı olan 1085 yılında İngiliz kralı olan William the Conqueror’un William the Conqueror’un tarafından tarafından 2 cilt2 cilt halinde hazırlanmıştır. halinde hazırlanmıştır.

Kral, öncelikle ülkesinin sınırları içerisinde yer alan Kral, öncelikle ülkesinin sınırları içerisinde yer alan tüm bölgelere ilişkin belgelerin toplanmasına tüm bölgelere ilişkin belgelerin toplanmasına yönelik bir emir vermiştir. Kral ülke sınırları yönelik bir emir vermiştir. Kral ülke sınırları içerisinde gerçekleşen tüm olayları belgelemek ve içerisinde gerçekleşen tüm olayları belgelemek ve insanların yazdığı her şeyi toplamak amacıyla böyle insanların yazdığı her şeyi toplamak amacıyla böyle bir girişimde bulunmuştur.bir girişimde bulunmuştur.

Domesday Book’larDomesday Book’lar

““Büyük DomesdayBüyük Domesday” ve “” ve “Küçük Küçük DomesdayDomesday” olarak iki cilt olarak ” olarak iki cilt olarak hazırlanmıştır. hazırlanmıştır.

Eser Eser içerisinde, toprak sahipleri (soylular), içerisinde, toprak sahipleri (soylular), serfler, toprağın kullanım şekli, statüler, serfler, toprağın kullanım şekli, statüler, vergi yasaları, hukuki düzenlemeler ve vergi yasaları, hukuki düzenlemeler ve uygulama biçimlerine ilişkinuygulama biçimlerine ilişkin bilgilerin bilgilerin yer aldığı belgeler toplanmıştır.yer aldığı belgeler toplanmıştır.

Batı’da Arşivciliğin GelişimiBatı’da Arşivciliğin Gelişimi

Ancak arşivsel düzenlemelere ilişkin çalışmalar epey geç Ancak arşivsel düzenlemelere ilişkin çalışmalar epey geç tarihlerde başlamıştır. tarihlerde başlamıştır.

12841284 yılında yılında Naple’de AnjouNaple’de Anjou arşivinde ilk arşivinde ilk defa envanterler ve defa envanterler ve tüzüklerintüzüklerin kullanılmaya başlanmıştır. kullanılmaya başlanmıştır.

Fransa’da Fransa’da Piere de EtampesPiere de Etampes 1318’dan1318’dan itibaren itibaren Tresor des ChartesTresor des Chartes Arşivinin kütüklerini ve kayıtlarını kataloglamaya başlamıştır. Arşivinin kütüklerini ve kayıtlarını kataloglamaya başlamıştır.

Yine İngiltere’deYine İngiltere’de William StapletonWilliam Stapleton 1323’de Exchequer 1323’de Exchequer (Devler (Devler Hazinesi)‘nin envanterlerini hazırlayan kişi olmuştur.Hazinesi)‘nin envanterlerini hazırlayan kişi olmuştur.

Bu tarihten itibaren tüm Avrupa’da var olan arşiv koleksiyonları, Bu tarihten itibaren tüm Avrupa’da var olan arşiv koleksiyonları, idari hizmetlerin bir ürünü olarak görülerek, idari hizmetlerin bir ürünü olarak görülerek, düzenlenmeye ve düzenlenmeye ve listelenmeyelistelenmeye başlanmışlardır başlanmışlardır


İlk moden üniversitelerin kurulması da arşivcilik İlk moden üniversitelerin kurulması da arşivcilik açısından oldukça önemlidir. Bologna Üniversitesinin açısından oldukça önemlidir. Bologna Üniversitesinin 11581158 tarihinde kurulmasıdır. Ardından tarihinde kurulmasıdır. Ardından 11791179 tarihinde tarihinde Paris Üniversitesi kurulmuştur. Paris Üniversitesi kurulmuştur.

Özellikle hukuk, sanat tarihi ve teoloji üzerinde Özellikle hukuk, sanat tarihi ve teoloji üzerinde çalışmaların yapıldığı bu üniversitelerin arşivcilik tarihi çalışmaların yapıldığı bu üniversitelerin arşivcilik tarihi açısından, iki önemli özelliğinden söz edilmektedir. açısından, iki önemli özelliğinden söz edilmektedir.

Birincisi Birincisi ilk üniversite arşivlerininilk üniversite arşivlerinin oluşturulması ikincisi oluşturulması ikincisi de de teoloji yanında roma hukukununteoloji yanında roma hukukunun ilk üniversitelerle ilk üniversitelerle gündeme gelmesiyle idare hukukundaki değişimler.gündeme gelmesiyle idare hukukundaki değişimler.


Özellikle 13 ve 14. yüzyıllarlaÖzellikle 13 ve 14. yüzyıllarla birlikte birlikte arşivler, arşivler, belgelerin depolandığı belgelerin depolandığı kamusal alanlarkamusal alanlar (public place) olarak (public place) olarak tanımlanmaya başlanmıştır. tanımlanmaya başlanmıştır.

Yine arşivlerin birinci el kaynakları Yine arşivlerin birinci el kaynakları sağlayan yerler olarak tanımlanması sağlayan yerler olarak tanımlanması bu dönemde gerçekleşmiştir.bu dönemde gerçekleşmiştir.


Diğer yandan Diğer yandan matbaanın yaygınlaşmasımatbaanın yaygınlaşması yazılı kültürün hızla yazılı kültürün hızla yayılmasına yol açarken, bu yeni kültürel atmosferden yayılmasına yol açarken, bu yeni kültürel atmosferden yararlanarak kendilerine yararlanarak kendilerine itibar kazandırmakitibar kazandırmak isteyen isteyen sahtekarlarsahtekarlar da döneme damgasını vurmuştur. da döneme damgasını vurmuştur.

Kendilerinin somut bir geçmişi olduğunu kanıtlamaya çalışan Kendilerinin somut bir geçmişi olduğunu kanıtlamaya çalışan feodal senyörler, sahte belgeler düzenlemeye girişmişlerdirfeodal senyörler, sahte belgeler düzenlemeye girişmişlerdir. .

Bu durum bir taraftan belgelerin özgünlüğüne yönelik Bu durum bir taraftan belgelerin özgünlüğüne yönelik tartışmalara yol açarken, diğer taraftan da çağdaş tarih tartışmalara yol açarken, diğer taraftan da çağdaş tarih anlayışının, alternatif olarak ortaya çıkışının kaynaklarından anlayışının, alternatif olarak ortaya çıkışının kaynaklarından sayılmaktadır.sayılmaktadır.

“ “Hayali bir geçmişin itibarsızlığına karşı hızla Hayali bir geçmişin itibarsızlığına karşı hızla yükselen yükselen bilimsel tarih bilincibilimsel tarih bilinci”, kendini özgün belgelerde aramış ve ”, kendini özgün belgelerde aramış ve dönemin dönemin arşivlerini keşfetmeye yönelmiştirarşivlerini keşfetmeye yönelmiştir. .

Çağdaş tarihsel eleştiriyi ortaya koyan kişilerin öncüleri, Çağdaş tarihsel eleştiriyi ortaya koyan kişilerin öncüleri, “rahatlatıcı yanıtları sağlamaktan çok, utanç verici sorular “rahatlatıcı yanıtları sağlamaktan çok, utanç verici sorular sormaktan geri durmayan” kişiler olmuşlardır.sormaktan geri durmayan” kişiler olmuşlardır.


Bunlardan en önemlilerinden ve çağdaş tarihin kurucularından Bunlardan en önemlilerinden ve çağdaş tarihin kurucularından sayılan sayılan Lorenzo VallaLorenzo Valla (1407-1457)’dır. (1407-1457)’dır.

Valla yanıltıcı tarih anlayışına ilk saldırısını, Valla yanıltıcı tarih anlayışına ilk saldırısını, Papa IV. EuqeniusPapa IV. Euqenius döneminde döneminde İmparator Büyük Konstantin’inİmparator Büyük Konstantin’in (280-337), (280-337), “Konstantin’in Bağışı“Konstantin’in Bağışı” adlı belgeye dayanarak, mucizevi bir ” adlı belgeye dayanarak, mucizevi bir şekilde şekilde cüzzamdacüzzamda kurtulmasına yönelik olarak yapmıştır. kurtulmasına yönelik olarak yapmıştır.

Valla 1440Valla 1440 yılında yazdığı “ yılında yazdığı “Konstantin’in Bağışına İlişkin Konstantin’in Bağışına İlişkin Bilimsel İncelemesiBilimsel İncelemesi”nde, hazırlanan belgenin bir sahtekarlık ”nde, hazırlanan belgenin bir sahtekarlık olduğunu öylesine doğru bir şeklilde kanıtlamıştır ki, bu olduğunu öylesine doğru bir şeklilde kanıtlamıştır ki, bu olaydan sonra çok az kişinin belgeye başvurmaya cesaret olaydan sonra çok az kişinin belgeye başvurmaya cesaret ettiği söylenmektedir (Boorstin 1996:550-551).ettiği söylenmektedir (Boorstin 1996:550-551).


Reform hareketleri içerisinde Reform hareketleri içerisinde Avrupa’da yaşanan savaşlarda da Avrupa’da yaşanan savaşlarda da belgeler hep ön planda olmuştur. belgeler hep ön planda olmuştur.

Otuz Yıl SavaşlarıOtuz Yıl Savaşları (1618-48) (1618-48) eski eski belgelere dayanarakbelgelere dayanarak egemenlik talep egemenlik talep eden eden Katolik ve Protestan prensler Katolik ve Protestan prensler arasında arasında bütün bir Avrupa’da bütün bir Avrupa’da çatışmalara neden olmuştur. çatışmalara neden olmuştur.


Fransa’da mutlak bir kralınFransa’da mutlak bir kralın tehditlerine tehditlerine karşı yerel iktidar için yasal davalar karşı yerel iktidar için yasal davalar açan açan soylular,soylular, “ “Diplomatik Savaşlar”Diplomatik Savaşlar” olarak adlandırılan savaşları olarak adlandırılan savaşları yapmışlardır. yapmışlardır.

Çağdaş tarih incelemesi için çok Çağdaş tarih incelemesi için çok önemli olan “önemli olan “belge incelemesi bilimibelge incelemesi bilimi” ” bu gereksinimlerden doğmuşturbu gereksinimlerden doğmuştur


Avrupa’da ilk merkezi arşiv Avrupa’da ilk merkezi arşiv Simances Arşiv DeposudurSimances Arşiv Deposudur. .

1524 yılında İspanya 1524 yılında İspanya Kralı I. Charles RoyalKralı I. Charles Royal, , Castille Kraliyet Castille Kraliyet Arşivini Arşivini (Archives of Castille), (Archives of Castille), Simances KalesineSimances Kalesine transferini transferini emretmiş. emretmiş.

Kralın Arşivin kuruluşuna yönelik verdiği emirler arasında, Kralın Arşivin kuruluşuna yönelik verdiği emirler arasında, ““belgelerin günlük kullanımlarının mümkün kılınmasınıbelgelerin günlük kullanımlarının mümkün kılınmasını” ” istemesi, arşivlerin yavaş yavaş bir araştırma merkezi olarak istemesi, arşivlerin yavaş yavaş bir araştırma merkezi olarak algılanmaya başlandığının bir göstergesidir. algılanmaya başlandığının bir göstergesidir.

Simances Arşiv Deposu,Simances Arşiv Deposu, Avrupada arşiv depoları arasında, Avrupada arşiv depoları arasında, belgelere yönelik belgelere yönelik tasnif işlemlerindentasnif işlemlerinden ayıklama işlemlerineayıklama işlemlerine kadar, kadar, kullanım ilkelerininkullanım ilkelerinin belirlenmesinden, belirlenmesinden, saklama saklama şartlarınınşartlarının ortaya konulduğu ortaya konulduğu tüzüğetüzüğe kadar, kadar, ilklere imza ilklere imza atmıştıratmıştır


Fransa da II. FrancisFransa da II. Francis, İspanya örneğinden hareketle kendi , İspanya örneğinden hareketle kendi kraliyet kraliyet arşiviniarşivini kurmuştur. kurmuştur.

İsveç Mahkeme Arşivleriİsveç Mahkeme Arşivleri (Chancery), (Chancery), 1618 yılında 1618 yılında oluşturulmuşturoluşturulmuştur. İsveç’te belgeler, Riksartiv’de oluşturulan . İsveç’te belgeler, Riksartiv’de oluşturulan merkezi arşiv depolarında saklanmıştır. merkezi arşiv depolarında saklanmıştır.

Danimarka Kraliyet Arşivi 1655 yılındaDanimarka Kraliyet Arşivi 1655 yılında kurulmuş ve 1720 yılında kurulmuş ve 1720 yılında uzunca bir süreden sonra arşiv çalışmalarına başlamıştır.uzunca bir süreden sonra arşiv çalışmalarına başlamıştır.

Batıda bu tür gelişmeler olurken Doğuda da arşivler üzerine Batıda bu tür gelişmeler olurken Doğuda da arşivler üzerine çeşitli çalışmalar söz konusudur. çeşitli çalışmalar söz konusudur.

Çin’de 16. yüzyılda henüz elle yazılan sayısız belge, Çin Çin’de 16. yüzyılda henüz elle yazılan sayısız belge, Çin İmparatorluğu’nun arşiv depolarının oluşturmasında önemli bir İmparatorluğu’nun arşiv depolarının oluşturmasında önemli bir etken olmuşturetken olmuştur. “. “The Hung Shi ChenThe Hung Shi Chen” Türkçesiyle ” Türkçesiyle İmparatorluk İmparatorluk Belge Deposu, 1534-35Belge Deposu, 1534-35 yılları arasında imparator yılları arasında imparator Ming JiajingMing Jiajing tarafından oluşturulmuştur. Bu depolarda tarafından oluşturulmuştur. Bu depolarda ağırlıklı olarak soylu ağırlıklı olarak soylu kişilere ait belgelerinkişilere ait belgelerin bulundurulduğu dile getirilmektedir bulundurulduğu dile getirilmektedir


Rönesans ve reform hareketleriRönesans ve reform hareketleri ile, kiliseler, kendi ile, kiliseler, kendi pozisyonlarının tarihsel geçerliliğini ortaya pozisyonlarının tarihsel geçerliliğini ortaya koyabilmek için koyabilmek için belgeleri toplamaya ve koruma belgeleri toplamaya ve koruma altına almaya başlamışlardıraltına almaya başlamışlardır. .

Vatikan Gizli Arşivi 1612Vatikan Gizli Arşivi 1612 yılında kurulmuştur. yılında kurulmuştur.

16. ve 17. yüzyıllarda 16. ve 17. yüzyıllarda İngiliz parlamenterler ve İngiliz parlamenterler ve asillerininasillerinin, kendi , kendi politik beklentilerini doğrulamaya politik beklentilerini doğrulamaya yönelikyönelik olarak tarihsel belgeleri ağırlıklı olarak olarak tarihsel belgeleri ağırlıklı olarak kullanmaya başladıklarından söz edilmektedirkullanmaya başladıklarından söz edilmektedir


Arşivler, Arşivler, yeni kurulan devletlerin yasal yeni kurulan devletlerin yasal dayanakları olmaya başlamıştırdayanakları olmaya başlamıştır. Yeni . Yeni sınırların yönetiminin gerçekleşmesinde sınırların yönetiminin gerçekleşmesinde belgeler temel göstergeler olmuştur.belgeler temel göstergeler olmuştur.

Arşivler Arşivler mülkiyetin ve toplumsal hayatın mülkiyetin ve toplumsal hayatın düzenli bir şekilde yürümesi ve devamlılığının düzenli bir şekilde yürümesi ve devamlılığının teminatı olarak görülmeye başlamışlardır. Bu teminatı olarak görülmeye başlamışlardır. Bu da toplumla bireyler arasındaki ilişkilerin da toplumla bireyler arasındaki ilişkilerin gelişmesiyle gerçekleşmiştir.gelişmesiyle gerçekleşmiştir.

Haklar ve ArşivlerHaklar ve Arşivler

Örneğin 1215 Magna Carta, Örneğin 1215 Magna Carta,

1626 Petition of Rights (Haklar Bildirgesi), 1626 Petition of Rights (Haklar Bildirgesi),

1688 Bill of Rights (Haklar Tasarısı), 1688 Bill of Rights (Haklar Tasarısı),

1776 Amerikan Bağımsızlık Beyannamesi 1776 Amerikan Bağımsızlık Beyannamesi çerçevesinde;çerçevesinde;

birey ve toplum hayatının yeniden birey ve toplum hayatının yeniden şekillenmesinin yasal alt yapısı şekillenmesinin yasal alt yapısı oluşturulmuş ve doğal olarak arşivleri oluşturulmuş ve doğal olarak arşivleri etkilemiştir. etkilemiştir.

Yakınçağda ArşivlerYakınçağda Arşivler

İngilizlerin endüstri alanında yaptığı İngilizlerin endüstri alanında yaptığı atılımlara karşın, Fransızların siyaset atılımlara karşın, Fransızların siyaset ve ideoloji alanındaki hareketlerde ön ve ideoloji alanındaki hareketlerde ön plandadır. plandadır.

Doğal olarak Fransız arşivciliği 1789’a Doğal olarak Fransız arşivciliği 1789’a değin ciddi atılımlar değin ciddi atılımlar gerçekleştirmiştir gerçekleştirmiştir

Yakınçağda ArşivlerYakınçağda Arşivler

18. yüzyıl düşünce adamlarının çerçevesinde yoğunlaşmıştır. 18. yüzyıl düşünce adamlarının çerçevesinde yoğunlaşmıştır.

Bu dönemde Bu dönemde “insanın bilincinin malı“insanın bilincinin malı” haline dönüştüğü dile ” haline dönüştüğü dile getirilmektedir. getirilmektedir.

Newton, Lagrence vb. pek çok doğa bilimcinin yanı sıra, kendilerini Newton, Lagrence vb. pek çok doğa bilimcinin yanı sıra, kendilerini “fizyokratlar” olarak adlandıran iktisatçıların, aydınlanma felsefesi “fizyokratlar” olarak adlandıran iktisatçıların, aydınlanma felsefesi adıyla, önce İngiltere’de ardından Fransa’da, son olarak da adıyla, önce İngiltere’de ardından Fransa’da, son olarak da Almanya’da dalga dalga yayılan, Almanya’da dalga dalga yayılan, doğa bilimleriyle, toplumsal doğa bilimleriyle, toplumsal yaşamı, felsefeyle ekonomik yaşamı ilişkilendiren yeni bir dünya yaşamı, felsefeyle ekonomik yaşamı ilişkilendiren yeni bir dünya düzenini oluşturulduğu görülmektedir.düzenini oluşturulduğu görülmektedir.

J.J. Rousseau ile egemenliğin halka ait olduğu ve bunun kimseye J.J. Rousseau ile egemenliğin halka ait olduğu ve bunun kimseye devredilemeyeceği düşüncesi, sadece düşünce adamlarının değil devredilemeyeceği düşüncesi, sadece düşünce adamlarının değil genel idarinin de benimsediği kabul edilmesi zorunlu ve gerekli genel idarinin de benimsediği kabul edilmesi zorunlu ve gerekli değişimler olarak görülmeye başlanmıştır.değişimler olarak görülmeye başlanmıştır.

17. ve 18. Yüzyılda Arşivcilik17. ve 18. Yüzyılda Arşivcilik17. ve 18. yüzyıllar boyunca arşivcilik alanında belirgin gelişmeler söz konusu 17. ve 18. yüzyıllar boyunca arşivcilik alanında belirgin gelişmeler söz konusu

olmuştur. olmuştur.

Axel OvenstiernaAxel Ovenstierna üst düzey bir devlet görevlisi olarak üst düzey bir devlet görevlisi olarak İsveç arşivleriİsveç arşivleri için bir için bir yasal yasal düzenleme çalışmasıdüzenleme çalışması gerçekleştirmiştir. gerçekleştirmiştir.

Yine Yine Baldossare Bonifica’nunBaldossare Bonifica’nun “ “De ArchivesDe Archives” adıyla hazırladığı kitabı ” adıyla hazırladığı kitabı 1632’1632’de de yayımlanmıştır.yayımlanmıştır.

Bonifica’nun çalışma arkadaşlarından Bonifica’nun çalışma arkadaşlarından Albertino Barisoni’ninAlbertino Barisoni’nin 1620 yılında yazdığı 1620 yılında yazdığı ““De Archives CammentariaDe Archives Cammentaria” ancak 1727 tarihinde yayımlanabilmiştir. Çalışma, ” ancak 1727 tarihinde yayımlanabilmiştir. Çalışma, dönemine ilişkin arşivcilik alanında dönemine ilişkin arşivcilik alanında en önemli düzenleme ilkelerini belirleyen en önemli düzenleme ilkelerini belirleyen esereser olarak tarihe geçmiştir. olarak tarihe geçmiştir.

Gerek Gerek Bonifica gerekse Barisoni’ninBonifica gerekse Barisoni’nin ve daha önce ve daha önce Bacon’unBacon’un üzerinde üzerinde yoğunlaştıkları asıl nokta yoğunlaştıkları asıl nokta ulusal bir arşiv kurmaulusal bir arşiv kurma çabası olmuştur. çabası olmuştur.

Arşivlerin birleştirilmesine yönelik artan çabaya rağmen, Avrupada ve güçlü bir Arşivlerin birleştirilmesine yönelik artan çabaya rağmen, Avrupada ve güçlü bir arşiv geleneği olan Uzak Doğuda, arşivler açısından arşiv geleneği olan Uzak Doğuda, arşivler açısından dönemidönemin karaketistiğinde n karaketistiğinde ağırlık, ağırlık, merkezi olmayan merkezi olmayan depolar oluşturmaktadır.depolar oluşturmaktadır.

Fransız Devrimi ve ArşivlerFransız Devrimi ve Arşivler

1789 Fransız devrimi arşivler arşivcilik açısından da 1789 Fransız devrimi arşivler arşivcilik açısından da bir dönüm bir dönüm noktasınoktası olarak kabul edilmektedir. olarak kabul edilmektedir.

Devrimle birlikte gündeme gelen Devrimle birlikte gündeme gelen ulusal devlet anlayışıulusal devlet anlayışı ve buna bağlı ve buna bağlı olarak olarak Ulusal ArşivinUlusal Arşivin kurulmasıyla, belgelerin yeni kurulmasıyla, belgelerin yeni kurumsal kurumsal yapılar için vazgeçilmez bir iletişim ve doğrulama aracı oluşuyapılar için vazgeçilmez bir iletişim ve doğrulama aracı oluşu, bu , bu değişimin sonuçları olmuştur. değişimin sonuçları olmuştur.

Yeni hizmet sektörlerinde kurumsal yapılar, artan ve çeşitlenen Yeni hizmet sektörlerinde kurumsal yapılar, artan ve çeşitlenen örgütler, örgütler, yönetim alanında da uzmanlaşmayayönetim alanında da uzmanlaşmaya gidilmesine yol gidilmesine yol açmıştır. açmıştır.

Yeni toplumsal ve idari yapıya paralelYeni toplumsal ve idari yapıya paralel olarak belgelere bakış açısının, olarak belgelere bakış açısının, ele alınış biçiminin değişimi, belgelerin sadece yönetim ve devlet ele alınış biçiminin değişimi, belgelerin sadece yönetim ve devlet hayatına ilişkin yürütülen çalışmaları hayatına ilişkin yürütülen çalışmaları korumakoruma değil, değil, toplumsal ve toplumsal ve kurumsal amaçlar doğrultusundakurumsal amaçlar doğrultusunda da üretilip kullanılması gündeme da üretilip kullanılması gündeme getirmiştir. Bu yeni yaklaşımlar doğrudan yasalara da yansımıştırgetirmiştir. Bu yeni yaklaşımlar doğrudan yasalara da yansımıştır


Fransız Ulusal Arşivi 9 Temmuz 1789’da kurulmuştur.Fransız Ulusal Arşivi 9 Temmuz 1789’da kurulmuştur.

Arşivde ParlamenArşivde Parlamentoya ait toplantı tutanaklarıtoya ait toplantı tutanakları, , meclisin aldığı meclisin aldığı kararlarkararlar ve yayımladığı kanunlar vb. arşiv malzemelerinden ve yayımladığı kanunlar vb. arşiv malzemelerinden oluşan ilk koleksiyon nüvesiyle oluşturulmuştur. oluşan ilk koleksiyon nüvesiyle oluşturulmuştur.

Zamanla eski rejime ait belgeler de koleksiyona eklenmiştir. Zamanla eski rejime ait belgeler de koleksiyona eklenmiştir. Paris meclisi ve kiliseye ait belgelerle koleksiyonu Paris meclisi ve kiliseye ait belgelerle koleksiyonu zenginleşmiştir. zenginleşmiştir.

25 Haziran 25 Haziran 1794’d1794’de alınan bir kararname ile; devlet teşkilatı e alınan bir kararname ile; devlet teşkilatı içerisinde yer alan belgeler, noterlik ve çeşitli özel içerisinde yer alan belgeler, noterlik ve çeşitli özel kuruluşlara ait arşiv birimlerindeki belgelerin, güncel kuruluşlara ait arşiv birimlerindeki belgelerin, güncel kullanımlarının ardından ulusal arşive aktarılması kullanımlarının ardından ulusal arşive aktarılması kararlaştırılmıştırkararlaştırılmıştır


Fransız Devrimi ve buna bağlı olarak ilk ulusal arşivin Fransız Devrimi ve buna bağlı olarak ilk ulusal arşivin kurulması ile, kurulması ile, devlete ait birimlerdevlete ait birimler tarafından tarafından üretilen ya da korunan belgelerin üretilen ya da korunan belgelerin doğrudan doğrudan toplumun malıtoplumun malı olduğu gerçeğiyle halka açmasıdır. olduğu gerçeğiyle halka açmasıdır.

Bu örnek yaklaşım pek çok batı ülkesi tarafından da Bu örnek yaklaşım pek çok batı ülkesi tarafından da zamanla benimsenmiş ve uygulamaya geçirilmiştir. zamanla benimsenmiş ve uygulamaya geçirilmiştir.

20. yüzyılın ilk çeyreğinde bu nosyon, korunan 20. yüzyılın ilk çeyreğinde bu nosyon, korunan belgelere halkın erişiminin sağlanmasında, önceden belgelere halkın erişiminin sağlanmasında, önceden belirlenmiş standartların oluşturulmasıyla daha da belirlenmiş standartların oluşturulmasıyla daha da geliştirilmiştir.geliştirilmiştir.


Fransız devrimiyle birlikte arşiv alanında Fransız devrimiyle birlikte arşiv alanında gözlenen bir diğer değişim, İnsan Hakları gözlenen bir diğer değişim, İnsan Hakları Beyannamesinin Beyannamesinin 37. Maddesinde37. Maddesinde de açık de açık olarak ortaya konulan;olarak ortaya konulan;

arşivlerin şeffaflaştırılmasıdır. İlgili madde de, arşivlerin şeffaflaştırılmasıdır. İlgili madde de, ““Tüm yurttaşlar her arşiv deposuna kısıntısız Tüm yurttaşlar her arşiv deposuna kısıntısız erişim hakkına sahiptir”erişim hakkına sahiptir” ifadesi yer ifadesi yer almaktadır. Bu maddeyle yasal olarak arşivler almaktadır. Bu maddeyle yasal olarak arşivler halkın kullanımına açılmıştırhalkın kullanımına açılmıştır


Bu düşünce 19. ve 20. yüzyılda arşivlere bakış açısındaki değişimin de Bu düşünce 19. ve 20. yüzyılda arşivlere bakış açısındaki değişimin de temelini oluşturmuştur. Pek çok ülke Fransız Arşiv Sisteminden ve temelini oluşturmuştur. Pek çok ülke Fransız Arşiv Sisteminden ve kurumsal teşkilat yapısından etkilenerek kendi arşiv ve buna bağlı kurumsal teşkilat yapısından etkilenerek kendi arşiv ve buna bağlı kurumsal alt yapılarını oluşturmuşlardır.kurumsal alt yapılarını oluşturmuşlardır.

Almanya’da Almanya’da Allegmen RijkarchifAllegmen Rijkarchif,, Belçika’da Belçika’da Archives Generalesdu RoyuameArchives Generalesdu Royuame merkezi arşivler olarak, merkezi arşivler olarak,

Fransız geleneğinden esinlenerek kurulmuştur. Fransız geleneğinden esinlenerek kurulmuştur.

Batı Avrupa devletleri başta bakanlıklar olmak üzere, teşkilat yapıları Batı Avrupa devletleri başta bakanlıklar olmak üzere, teşkilat yapıları içerisinde, kendi arşiv alt yapılarını oluşturmuşlardır.içerisinde, kendi arşiv alt yapılarını oluşturmuşlardır.

Zamanla bu arşivler birleştirilerek ulusal arşivlere dönüştürülmüştür. Zamanla bu arşivler birleştirilerek ulusal arşivlere dönüştürülmüştür. Örneğin İngiltere’de yerel olarak hizmet veren Public Records Örneğin İngiltere’de yerel olarak hizmet veren Public Records Office’ler ve mahkeme tutanaklarının yer aldığı Office’ler ve mahkeme tutanaklarının yer aldığı Master of Rolls Master of Rolls Office’lerOffice’ler birleştirilerek ulusal arşiv al yapısı oluşturulmuştur. birleştirilerek ulusal arşiv al yapısı oluşturulmuştur.


Arşivlerin bir ulusal kültür mirası olarak algılanmasıyla, siyasal açıdan Arşivlerin bir ulusal kültür mirası olarak algılanmasıyla, siyasal açıdan değeri de yükselmiştir. değeri de yükselmiştir.

Öneğin Napolyon; Hollanda, İspanya, Almanya ve İtalya’yı işgalinin Öneğin Napolyon; Hollanda, İspanya, Almanya ve İtalya’yı işgalinin hemen ardında bu yerlere ait belgeleri hemen ardında bu yerlere ait belgeleri kendi ulusal arşivine katmıştırkendi ulusal arşivine katmıştır. .

Napolyon, “Napolyon, “Birleşik AvrupaBirleşik Avrupa” düşünü, ele geçirdiği yerlere ait kültürel ” düşünü, ele geçirdiği yerlere ait kültürel unsurların önemli bir parçasını oluşturan dokümanter kayıtları unsurların önemli bir parçasını oluşturan dokümanter kayıtları toplayarak gerçekleştirebileceğine inanmıştır.toplayarak gerçekleştirebileceğine inanmıştır.

Napolyonun “Birleşik Avrupa” düşü, Napolyonun “Birleşik Avrupa” düşü, 1814 yılında düşmesiyle 1814 yılında düşmesiyle ortadan ortadan kalkmış ve ülke tekrar demokrasiye yönelmiştir.kalkmış ve ülke tekrar demokrasiye yönelmiştir.

Dünya tarihi eski dönemlerden daha güncel dönemlere kadar benzer Dünya tarihi eski dönemlerden daha güncel dönemlere kadar benzer uygulamalarla doludur. Örneğin 1296-1651 yılına kadar İuygulamalarla doludur. Örneğin 1296-1651 yılına kadar İskoçya’yskoçya’ya ait a ait arşiv kaynakları arşiv kaynakları İngilizlerce İngilizlerce yağmalanmıştır. Yine güncel bir örnek yağmalanmıştır. Yine güncel bir örnek olarak II. Dünya savaşında Japonlar Hong Kong arşivlerini olarak II. Dünya savaşında Japonlar Hong Kong arşivlerini yağmalamışlardıryağmalamışlardır


Fransız devriminin ortaya koyduğu bir diğer sonuç da Fransız devriminin ortaya koyduğu bir diğer sonuç da milliyetçiliğin yükselişi olmuşturmilliyetçiliğin yükselişi olmuştur. .

Milliyetçiliğin etkisinde kaldığı dile getirilen 19. yüzyıl Milliyetçiliğin etkisinde kaldığı dile getirilen 19. yüzyıl Avrupasında, tarihe dayalı bilimsel araştırmalar (historical Avrupasında, tarihe dayalı bilimsel araştırmalar (historical scholarship) hızla artırmıştırscholarship) hızla artırmıştır. .

Tarihe ve ulusal değerlere yönelik araştırmalar, arşivciliğin Tarihe ve ulusal değerlere yönelik araştırmalar, arşivciliğin profesyonel bir disiplin olarak gelişmesinde önemli bir rol profesyonel bir disiplin olarak gelişmesinde önemli bir rol oynamıştır.oynamıştır.

Yine Yine özel kurum arşivleriözel kurum arşivleri, Fransız Ulusal Arşivi’nin , Fransız Ulusal Arşivi’nin kurulmasının ardından, onu model alarak mevcut arşiv kurulmasının ardından, onu model alarak mevcut arşiv geleneğinin dışında yeni açılımlar yaratarak oluşturulmaya geleneğinin dışında yeni açılımlar yaratarak oluşturulmaya başlanmıştır. başlanmıştır.

19. ve 20. Yüzyılda Arşivler19. ve 20. Yüzyılda Arşivler

19. Yüzyıl Fransız arşiv geleneğinden etkilenerek pek çok batı ülkesinin 19. Yüzyıl Fransız arşiv geleneğinden etkilenerek pek çok batı ülkesinin kendi ulusal arşivlerini kurmaya başlamıştır. kendi ulusal arşivlerini kurmaya başlamıştır.

1809’da İsveç Ulusal Arşivinin1809’da İsveç Ulusal Arşivinin kurulmasının ardından bunu örnek olarak, kurulmasının ardından bunu örnek olarak, Finlandiya Ulusal Arşivi kurulmuşFinlandiya Ulusal Arşivi kurulmuş, ardından , ardından 1814’de Norveç Ulusal Arşivi1814’de Norveç Ulusal Arşivi ve ve 1848’de Danimarka Ulusal Arşivi1848’de Danimarka Ulusal Arşivi oluşturulmuştur. oluşturulmuştur. Belçika’da ulusal arşiv (Dutch Allegement Rijksarchief) bu dönemde Belçika’da ulusal arşiv (Dutch Allegement Rijksarchief) bu dönemde

kurulmuştur (Bradsher 1994:28). kurulmuştur (Bradsher 1994:28). 1818’de İtalya Kraliyet Arşivi1818’de İtalya Kraliyet Arşivi, , 1843’de Sicilya da1843’de Sicilya da bir merkezi arşiv bir merkezi arşiv

kurulmuştur. kurulmuştur. İngiltere, İsveç ve Prusya ulusal arşivlerini, bakanlıklarda ve İngiltere, İsveç ve Prusya ulusal arşivlerini, bakanlıklarda ve

mahkemelerde yer alan belgeleri birleştirmek yoluyla mahkemelerde yer alan belgeleri birleştirmek yoluyla oluşturmuşlardır. oluşturmuşlardır.

İngiltere’de 1838İngiltere’de 1838 yılında parlementonun kabul ettiği yılında parlementonun kabul ettiği İngiliz Ulusal Arşiviİngiliz Ulusal Arşivi (Public Records Office)’in kurulmasına ilişkin kanunla, İngiliz Ulusal (Public Records Office)’in kurulmasına ilişkin kanunla, İngiliz Ulusal Arşivi kurulmuştur. Bu Arşivi kurulmuştur. Bu kanunla merkezi hükümete ait tüm resmi kanunla merkezi hükümete ait tüm resmi belgelerbelgeler koruma altına alınmıştır. koruma altına alınmıştır.


İngiliz Ulusal Arşivi’nin hizmetlerinde dönüm İngiliz Ulusal Arşivi’nin hizmetlerinde dönüm noktası oluşturan gelişme, noktası oluşturan gelişme, 1851 tarihinde1851 tarihinde 5 yılını tamamlayan 5 yılını tamamlayan monarşiye ait monarşiye ait belgelerinbelgelerin ulusal arşive getirilmesine ilişkin ulusal arşive getirilmesine ilişkin kanununkanunun çıkarılması oluşturmuştur. çıkarılması oluşturmuştur.

İsveç ve pek çok batı ülkesinde ulusal İsveç ve pek çok batı ülkesinde ulusal arşivler, yüksek makemelerde yer alan arşivler, yüksek makemelerde yer alan kayıtlar nüve kabul edilerek kayıtlar nüve kabul edilerek oluşturulmuştur (Postner 1994:26).oluşturulmuştur (Postner 1994:26).


Ulusal arşiv Ulusal arşiv Hindistan’daHindistan’da 18911891 yılında yılında İngilizler tarafından oluşturulmuştur. İngilizler tarafından oluşturulmuştur.

Yine Yine Endonezyada 1892Endonezyada 1892 yılında ulusal arşiv yılında ulusal arşiv kurulmuştur. kurulmuştur.

Güney Amerika’da Güney Amerika’da ArjantinArjantin ulusal arşivini ulusal arşivini 18211821 yılında oluşturmuştur. yılında oluşturmuştur.

Kuzey Amerika’da Kuzey Amerika’da Kanada’dKanada’da a Provincial Provincial Archives of Nova Scotia 1857 tarihindeArchives of Nova Scotia 1857 tarihinde kurulmuş, Kanada Ulusal Arşivi ise 1872 kurulmuş, Kanada Ulusal Arşivi ise 1872 yılında oluşturulmuştur (Bradsher 1994:26-yılında oluşturulmuştur (Bradsher 1994:26-27).127).1


Amerika Birleşik Devletlerin’nde yükselen Amerika Birleşik Devletlerin’nde yükselen yurtseverlik bilinci, tarihi belgelerin korunmasına yurtseverlik bilinci, tarihi belgelerin korunmasına duyula ilgiyi artırmıştır. duyula ilgiyi artırmıştır. Massachusetts Tarih Massachusetts Tarih DerneğiDerneği (Massachusetts Historical Society)’nin (Massachusetts Historical Society)’nin 17911791’de kurulmasının ardından geçen 60 yıllık ’de kurulmasının ardından geçen 60 yıllık süreçte 200’ün üzerinde ülke çapında yerel ve süreçte 200’ün üzerinde ülke çapında yerel ve bölgesel dernekler kurulmuştur.bölgesel dernekler kurulmuştur.

Yine bu alanda yayıncılığın da desteklenmesi söz Yine bu alanda yayıncılığın da desteklenmesi söz konusudur. İngiltere’de “konusudur. İngiltere’de “Roll SerileriRoll Serileri” ve “” ve “Kamu Kamu Evraklarının TakvimiEvraklarının Takvimi”, aynı dönemde ABD’de ”, aynı dönemde ABD’de ““Kamu EvraklarıKamu Evrakları (American State Papers)” (American State Papers)” yayınlanmıştır (O’toole 1990:35). yayınlanmıştır (O’toole 1990:35).

19. ve 20. Yüzyılda Arşivciliğin Gelişimi19. ve 20. Yüzyılda Arşivciliğin Gelişimi

• Bilimsel tarih alanındaBilimsel tarih alanında yükseköğretim düzeyinde yükseköğretim düzeyinde okullarınokulların açılmasıyla açılmasıyla arşivcilik eğitimi de bu kurumların bünyesinde ele alınmaya başlanmıştır. arşivcilik eğitimi de bu kurumların bünyesinde ele alınmaya başlanmıştır.

• Arşivcilik alanındaki bu gelişmeler 1895 yılında İngiltere’de Tarihsel Arşivcilik alanındaki bu gelişmeler 1895 yılında İngiltere’de Tarihsel Elyazmaları Komisyonu ve 1899’da da Kamu Arşivleri Komisyonu’nun Elyazmaları Komisyonu ve 1899’da da Kamu Arşivleri Komisyonu’nun kurulmasına yol açmıştır. Arşiv materyallerinin giderek artan kullanımları kurulmasına yol açmıştır. Arşiv materyallerinin giderek artan kullanımları ile arşiv yönetimi alanında da önemli gelişmeler olmuştur. ile arşiv yönetimi alanında da önemli gelişmeler olmuştur.

• 19. yüzyılın sonlarına kadar19. yüzyılın sonlarına kadar arşivciler, arşivciler, tarih ya da kütüphaneciliktarih ya da kütüphanecilik alanlarında eğitimlerini yürütmüşlerdir. Ancak bu gelişmeler alanlarında eğitimlerini yürütmüşlerdir. Ancak bu gelişmeler güncel güncel belgelere ilişkin çalışmaların bir kenara itilipbelgelere ilişkin çalışmaların bir kenara itilip tarihi belgelere yönelik tarihi belgelere yönelik çalışmaların yoğunlaşmasına neden olmuştur. çalışmaların yoğunlaşmasına neden olmuştur.

• Araştımacıların gereksinim duyduğu belgeler genellikle Araştımacıların gereksinim duyduğu belgeler genellikle konularına göre konularına göre düzenlenmişler ve kütüphanelerdeki gibi kataloglanmışlardırdüzenlenmişler ve kütüphanelerdeki gibi kataloglanmışlardır. Belgeler . Belgeler genellikle bibliyografik, topografik, askeri unsurlar, yönetim anlayışı ya da genellikle bibliyografik, topografik, askeri unsurlar, yönetim anlayışı ya da kilisenin etkisinde, kilisenin etkisinde, orjinal bağlantılarına bakılmaksızınorjinal bağlantılarına bakılmaksızın düzenlenmişlerdir. düzenlenmişlerdir.

19. ve 20. Yüzyılda Arşivciliğin 19. ve 20. Yüzyılda Arşivciliğin GelişimiGelişimi

1840 yılında Fransızlar1840 yılında Fransızlar modern arşivciliğin gelişiminde önemli bir modern arşivciliğin gelişiminde önemli bir adım daha atmışlardır. adım daha atmışlardır. “Respect des Fonds“Respect des Fonds”,”,““belgelerin oluşum ilişkisi göz önüne alınarak düzenlenmesi belgelerin oluşum ilişkisi göz önüne alınarak düzenlenmesi yaklaşımı, belgelerin oluşturuldukları ortamın koşulları yaklaşımı, belgelerin oluşturuldukları ortamın koşulları doğrultusunda ve bu koşullar göz önüne alınarak düzenlenmesine doğrultusunda ve bu koşullar göz önüne alınarak düzenlenmesine dayanmaktadır”.dayanmaktadır”.

Günümüz arşivlerinde belgelerin düzenlenmesi, bu yaklaşıma Günümüz arşivlerinde belgelerin düzenlenmesi, bu yaklaşıma doğrultusunda gerçekleştirilmektedir (History of Classic… 1999:2). doğrultusunda gerçekleştirilmektedir (History of Classic… 1999:2).

Bu prensip Bu prensip 1890’a kadar yaygın bir kullanım alanı bulamamıştır1890’a kadar yaygın bir kullanım alanı bulamamıştır. Bu . Bu tarihte tarihte Prusya’dPrusya’da prensip daha da geliştirilerek “a prensip daha da geliştirilerek “provenansprovenans” ” ortaya çıkmıştır. ortaya çıkmıştır.

AlmanyaAlmanya her iki prensibi de onaylayarak her iki prensibi de onaylayarak 1898’de ilk modern arşiv el 1898’de ilk modern arşiv el kitabını oluşturmuşturkitabını oluşturmuştur (The Manuel for the Arrangement and (The Manuel for the Arrangement and Description of Archives by S. Muller, J.A. Feith, and R. Fruin). Description of Archives by S. Muller, J.A. Feith, and R. Fruin).


Ulusal ve bölgesel olarak arşiv kurumlarının büyümesi ve Ulusal ve bölgesel olarak arşiv kurumlarının büyümesi ve arşivcilik alanında teorik yaklaşımların olgunlaşması ilk arşivcilik alanında teorik yaklaşımların olgunlaşması ilk organize arşiv okullarının da kurulmasına yol açmıştır.organize arşiv okullarının da kurulmasına yol açmıştır.

1821 yılında Ecole des Chartes, Paris’de1821 yılında Ecole des Chartes, Paris’de kurulmuştur. kurulmuştur.

Açılan okul, aynı zamanda arşivcilik alanında bağımsız Açılan okul, aynı zamanda arşivcilik alanında bağımsız programlarla eğitim yürüten ilk arşivcilik okulu olarak tarihe programlarla eğitim yürüten ilk arşivcilik okulu olarak tarihe geçmiştir.geçmiştir.

Bu modelden hareketle Bu modelden hareketle Viyana’da, Avusturya Tarih Viyana’da, Avusturya Tarih Araştırmaları EnstitüsüAraştırmaları Enstitüsü 18541854 yılında kurulmuştur. yılında kurulmuştur. 1877’de 1877’de Rusya’da St Petersburg’da Arkeoloji EnstitüsüRusya’da St Petersburg’da Arkeoloji Enstitüsü arşivcilik arşivcilik eğitimine başlamıştır (Bradsher 1994:26-28).eğitimine başlamıştır (Bradsher 1994:26-28).


Arşivlerin idari yönetim içerisindeki teşkilat yapısı da değişikliklere Arşivlerin idari yönetim içerisindeki teşkilat yapısı da değişikliklere uğramıştır. uğramıştır.

Aslında arşivler kim gücü elinde bulunduruyorsa onun elinde bir silah Aslında arşivler kim gücü elinde bulunduruyorsa onun elinde bir silah gibi kullandığı araçlar görünümündedir. gibi kullandığı araçlar görünümündedir.

İlkel çağlarda hükümdarlar, ortaçağda kilise, yakınçağda monarşiler İlkel çağlarda hükümdarlar, ortaçağda kilise, yakınçağda monarşiler ve modern çağda devletler arşivlerin ve modern çağda devletler arşivlerin doğrudan denetleyicisi ve doğrudan denetleyicisi ve kullanıcısı durumundadır.kullanıcısı durumundadır.

Arşiv hizmetlerinden beklentiler yine koşullara göre değişime Arşiv hizmetlerinden beklentiler yine koşullara göre değişime uğramıştıruğramıştır. Ortaçağda ve hatta yakınçağda güç ve ihtişamın . Ortaçağda ve hatta yakınçağda güç ve ihtişamın simgesi olan arşivlersimgesi olan arşivler, , rönesans ve reformrönesans ve reform hareketlerinin de en hareketlerinin de en önemli önemli besin kaynaklarındanbesin kaynaklarından birini oluşturmuşlardır. Yine geçmişe birini oluşturmuşlardır. Yine geçmişe dönük her türlü çalışmanın yapıldığı, dönük her türlü çalışmanın yapıldığı, orijinal, birinci el kaynakların orijinal, birinci el kaynakların bulunduğu arşivlerbulunduğu arşivler, her dönemde araştırmacıların yoğun olarak , her dönemde araştırmacıların yoğun olarak kullandıkları yerlerden biri olmuşlardır. kullandıkları yerlerden biri olmuşlardır.

arŞİvcİlİĞİn toplumsal tarİhİ arşiv nedir?

Documents