ผลของโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคมตอคณภาพชวตของผปวยยาเสพตด

โดย

นางไพวล อาจหาญ

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร พยาบาลศาสตรมหาบณฑต

สาขาการพยาบาลจตเวชและสขภาพจต คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

ปการศกษา 2558 ลขสทธของมหาวทยาลยธรรมศาสตร

ผลของโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคมตอคณภาพชวตของผปวยยาเสพตด

โดย

นางไพวล อาจหาญ

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร พยาบาลศาสตรมหาบณฑต

สาขาการพยาบาลจตเวชและสขภาพจต คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

ปการศกษา 2558

THE EFFECTS OF A PSYCHOSOCIAL REHABILITATION PROGRAM ON THE QUALITY OF LIFE OF ADDICTS

BY

MRS. PAIWAN ATHAN

A THESIS SUBMITTED IN PARTIAL FULFILLMENT OF THE REQUIREMENTS FOR THE DEGREE OF MASTER OF NURSING SCIENCE

IN PSYCHIATRIC AND MENTAL HEALTH NURSING FACULTY OF NURSING

THAMMASAT UNIVERSITY ACADEMIC YEAR 2015

COPYRIGHT OF THAMMASAT UNIVERSITY

(2)

หวขอวทยานพนธ ผลของโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคมตอคณภาพชวตของ ผปวยยาเสพตด

ชอผเขยน ไพวล อาจหาญ ระดบปรญญา พยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชา/คณะ/มหาวทยาลย การพยาบาลจตเวชและสขภาพจต คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร อาจารยทปรกษาวทยานพนธ ผชวยศาสตราจารย ดร.ชมชน สมประเสรฐ อาจารยทปรกษารวม ผชวยศาสตราจารย ดร.นชนาถ บรรทมพร ปการศกษา 2558

บทคดยอ

การวจยครงนเปนการวจยกงทดลอง วตถประสงคเพอศกษาผลของโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคมตอคณภาพชวตของผปวยยาเสพตด กลมตวอยางในการวจย คอ ผปวยยาเสพตดทอยในสถานประกอบการซงผานการบ าบดรกษายาเสพตดและสมครใจมารบบรการตดตามการรกษาของโรงพยาบาลในพนทจงหวดระยอง จ านวน 2 กลมวดผลกอนและหลงการทดลอง จดกลมโดยวธสมตวอยางอยางงาย เพอคดเลอกอ าเภอทจะด าเนนการ จ านวน 1 อ าเภอ และสมตวอยางสถานประกอบการส าหรบเปนกลมควบคม และกลมทดลอง คดเลอกผทมคณสมบตตามเกณฑทก าหนดและยนดเขารวมโครงการวจย ส าหรบกลมทดลองจ านวน 30 คนและกลมควบคม จ านวน 30 คน กลมทดลองไดรบโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคม จ านวน 7 ครง เปนระยะเวลา 12 สปดาห สวนกลมควบคมไดรบการตดตามหลงการรกษาตามรปแบบปกต เครองมอทใชในการรวบรวมขอมล ไดแก แบบสอบถามประเมนคณภาพชวตผตดสารเสพตด และโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคม วเคราะหขอมลโดยใชสถตรอยละ และสถตฟชเชอร เอกแซก เทสต (Fisher's Exact Test) วเคราะหขอมลเปรยบเทยบคาเฉลยคะแนนคณภาพชวต ระหวางกอนและหลงการทดลอง ใชสถต dependence t-test และเปรยบเทยบผลตางของคาเฉลยคะแนนคณภาพชวตของกลมทดลองและกลมควบคม ใชสถต independent t-test ผลการวจยพบวา (1) ผปวยยาเสพตดหลงจากไดรบโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคม มคาเฉล ยคะแนนคณภาพชวต (M = 272.93, SD = 15.67) สงกวากอนการทดลอง (M = 256.56, SD = 21.14) อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .001 (t= 4.6) (2) ผลตางของคาคะแนนเฉลยคณภาพชวตกอนและหลงไดรบโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคม ของกลมทไดรบโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคม ( 1D = 16.37)

(3)

สงกวากลมควบคม( 2D = 4.24) ทไดรบการพยาบาลตามปกตอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .001 (t=3.77) จากผลการวจยนมขอเสนอแนะวาโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคมสามารถท าใหผปวยยาเสพตดมการเปลยนแปลงของพฤตกรรมและท าใหมคณภาพชวตสงขน จงสามารถใชเปนแนวทางในการบ าบดผปวยยาเสพตดในฟนฟสมรรถภาพหลงการรกษา เพอกลบมาเปนสมาชกทมคณคาตอครอบครว สงคมตอไป ค าส าคญ : โปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคม, ผปวยยาเสพตด, คณภาพชวต

(4)

Thesis Title: THE EFFECTS OF A PSYCHOSOCIAL REHABILITATION

PROGRAM ON QUALITY OF LIFE OF ADDICTS Author: Mrs. Paiwan Athan Degree Master of Nursing Science Department/University: Psychiatric and Mental Health Nursing

Faculty of Nursing, Thammasat University Thesis Advisor: Assistant Professor Chomcheun Somprasert, Ph.D Co-Advisor: Assistant Professor Nutchanart Bunthumporn, Ph.D Academic Year 2015

Abstract The present study was based on a quasi-experimental research design conducted for the objective of studying the effects of a psycho-social rehabilitation program on quality of life in narcotic addict patients. The sample group for the study was composed of patients addicted to narcotics in business establishments who had been through treatment programs for narcotic addictions and were willing to receive services. The patients were waiting to receive follow-up treatment at hospitals in Rayong Province. There were two groups in which pre- and posttests were performed. The groups were arranged by simple random sampling aimed at screening in order to select one district where the testing was to be performed and the sample group at the business facility. An experimental group and a control group were used. The samples selected possessed characteristics meeting set criteria and willing to join in the research project. The control and experimental groups contained 30 subjects each. The experimental group received the psycho-social rehabilitation program for a total of 7 sessions over a period of 12 weeks. The control group received posttest follow-up following routine treatment. The instrumentation employed in data collection included the following: the narcotic addict quality of life evaluation questionnaire and the psycho-social rehabilitation program. Data were analyzed by percentage, Fisher's Exact Test. Comparison analysis involved comparing pre-and mean posttest scores on quality of life. Dependence t-test and comparison of the variances

(5)

in mean and quality of life scores were performed in the experimental and control groups by using independent t-test. According to the findings, (1) After receiving the psycho-social rehabilitation program, the narcotic addict patients had higher quality of life scores (M = 272.93, SD = 15.67) than their pre-test scores (M = 256.56, SD = 21.14) with statistical significance at .001 (t= 4.6); (2) The variances in the pre- and posttest quality of life scores before and after receiving the psycho-social rehabilitation program of the experimental group receiving the psycho-social rehabilitation program ( 1D = 16.37) higher quality of life scores the control group ( 2D = 4.24) receiving routine nursing only varied with statistical significance at .001 (t=3.77). The research findings suggest that the psycho-social rehabilitation program can cause changes in the behavior of narcotic addict patients while giving these patients better quality of life. Therefore, the findings can be used as guidelines for therapy in addict patients in rehabilitation following treatment to ensure that this group of patients can be restored to their statuses as valued members of families and society as a whole. Keywords: psycho-social rehabilitation program, addict patients, quality of life.

(6)

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธฉบบนส าเรจสมบรณไดดวยความกรณาดแลเอาใจใสอยางดยงจาก ผชวยศาสตราจารย ดร.ชมชน สมประเสรฐ อาจารยทปรกษาวทยานพนธ ผชวยศาสตราจารย ดร.นชนาถ บรรทมพร อาจารยทปรกษาวทยานพนธรวม ผชวยศาสตราจารย ดร.มยร นรตธราดร ประธานกรรมการสอบวทยานพนธ นายแพทยองกร ภทรากร กรรมการสอบวทยานพนธ ผซงไดใหค าชแนะแนวทางในการศกษา ประสทธประสาทวชาความรตางๆ ตลอดจนการเสยสละเวลาอนมคาใหแกศษยในการปรบปรงวทยานพนธฉบบน ผวจยขอกราบขอบพระคณเปนอยางสงมา ณ โอกาสน กราบขอบพระคณนายแพทยชลต เปสลาพนธ คณกาญจนา ภยาธร อาจารย ดร.สารรตน วฒอาภา ผทรงคณวฒตรวจสอบคณภาพเครองมอวจย ทกรณาใหค าแนะน า เสนอแนะแนวทางในการปรบปรงวทยานพนธฉบบน กราบขอบพระคณคณาจารยสาขาการพยาบาลจตเวชและสขภาพจต และคณาจารยระดบบณฑตศกษา คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตรทกรณาถายทอดความร คณธรรม จรยธรรมเพอเปนแนวทางในการท างานและการด าเนนชวตทดตอไป กราบขอบพระคณนาวาอากาศตรนายแพทยบญเรอง ไตรเรองวรวฒน นายแพทยวโรจน วรชย ทกรณาใหโอกาสไดศกษา สงเสรมและสนบสนนดวยดตลอดมา กราบขอบพระคณพนองชาวธญญารกษ ทคอยดแลใหก าลงใจ ชวยเหลอและสนบสนนผวจยเปนอยางดมาโดยตลอด กราบขอบพระคณนายหนกน ศรบญเรอง และนางศรพญา ศรบญเรอง บดามารดาทไดใหชวต อบรมสงสอนใหมความมงมน อดทน และสงเสรมดานการศกษาของผวจยมาโดยตลอด ขอบคณนายธวชชย- เดกชายกานตภท อาจหาญ ผทเอออาทร สรางแรงจงใจ เปนก าลงใจ และมอบความหวงใยใหมาโดยตลอด ขอบพระคณพนองนกบ าบดยาเสพตดทกทานทใหการสนบสนนการศกษาในครงนและขอบพระคณมหาวทยาลยธรรมศาสตรทสนบสนนทนในการท าวจยและขอขอบคณบคคลอนๆซงไมสามารถจะกลาวนามไดทงหมด ทไดเปนทปรกษา คอยชวยเหลอและใหก าลงใจตลอดมา ทมสวนท าใหวทยานพนธฉบบนส าเรจไดดวยด ไพวล อาจหาญ มหาวทยาลยธรรมศาสตร 2559

(7)

สารบญ

หนา หนาอนมต (1) บทคดยอภาษาไทย (2) บทคดยอภาษาองกฤษ (4) กตตกรรมประกาศ (6) สารบญ (7) สารบญตาราง (11) สารบญภาพประกอบ (12)

บทท 1. บทน า

1.1 ความเปนมาและความส าคญของปญหา 1 1.2 วตถประสงคการวจย 3 1.3 ค าถามการวจย 4 1.4 ตวแปรทใชศกษา 4 1.5 ขอบเขตการศกษา 4 1.6 นยามศพทการวจย 4 1.7 กรอบแนวคดการวจย 6 1.8 สมมตฐานการวจย 7

(8)

สารบญ (ตอ)

หนา

บทท 2 วรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ 2.1 การบ าบดรกษายาเสพตด 2.1.1 ความหมายของยาเสพตด 9 2.1.2 ความหมายของการเสพตด 10 2.1.3 ผลกระทบทเกดจากการเสพยาเสพตด 11 2.1.4 การจ าแนกผปวยยาเสพตด 13 2.1.5 ขนตอนการบ าบดรกษายาเสพตด 14 2.2 โปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคม 2.2.1 แนวคดและหลกการ 17 2.2.2 วตถประสงค 20 2.2.3 แนวทางการด าเนนงาน 21 2.2.4 วงจรควบคมคณภาพ 22 2.2.5 งานวจยทเกยวของ 24 2.3 คณภาพชวตผผานการบ าบดรกษายาเสพตด 2.3.1 แนวคดและความหมายของคณภาพชวต 25 2.3.2 เกณฑชวดคณภาพชวต 26 2.3.3 งานวจยทเกยวของ 27

บทท 3 วธการวจย 3.1 รปแบบการทดลอง 29 3.2 ประชากรและกลมตวอยาง 30 3.3 เครองมอทใชในการวจย 31 3.4 ตรวจสอบคณภาพของเครองมอ 35 3.5 วธด าเนนการวจยและการเกบขอมล 36 3.6 การพทกษสทธกลมตวอยาง 38

(9)

สารบญ (ตอ)

หนา 3.7 การวเคราะหขอมล 39

บทท 4 ผลการวจย 4.1 ผลการวจย 41 4.2 การอภปรายผลการวจย 45

บทท 5 สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ 5.1 ประชากรและกลมตวอยาง 56 5.2 เครองมอทใชในงานวจย 56 5.2.1 เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล 56 5.2.2 เครองมอทใชในการด าเนนการวจย 57 5.3 ตรวจสอบคณภาพของเครองมอ 58 5.3.1 เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล 58 5.3.2 เครองมอทใชในการด าเนนการวจย 58 5.4 การเกบรวบรวมขอมลและการวเคราะหขอมล 59 5.5 สรปผลการวจย 59 5.6 ขอจ ากดการวจย 60 5.7 ขอเสนอแนะ 60

รายการอางอง 62

(10)

สารบญ (ตอ)

หนา

ภาคผนวก 70 ภาคผนวก ก ใบรบรองพจารณาจรยธรรมวจยในมนษย 71 ภาคผนวก ข เอกสารชแจงอาสาสมครกลมตวอยาง 73 ภาคผนวก ค หนงสอแสดงเจตนายนยอมเขารวมการวจย 76 ภาคผนวก ง เครองมอทใชในการด าเนนการวจย 77 ภาคผนวก ง-1 เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล 78 ภาคผนวก ง-2 เครองมอทใชในการด าเนนการวจย 85

ภาคผนวก จ ตารางเปรยบเทยบคาเฉลยคณภาพชวตรายดาน 95 ภาคผนวก ฉ รายนามผทรงคณวฒ 96

ประวตผวจย 97

(11)

สารบญตาราง

หนา ตารางท

3.1 รปแบบการทดลอง 29 4.1 จ านวนและรอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามระดบการศกษา สถานภาพสมรส

ศาสนา รายไดเฉลยตอเดอน โรคประจ าตว ชนดของยาเสพตดทใช จ านวนครงทเขารบ การบ าบดรกษา

41

4.2 เปรยบเทยบคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานของขอมลทวไป จ าแนกตามอาย และระยะเวลาทใชยาเสพตด

43

4.3 คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานของระดบคะแนนคณภาพชวตของผปวยยาเสพตด ในกลมทดลอง กอนและหลงการทดลอง

44

4.4 คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานของระดบคะแนนคณภาพชวตของผปวยยาเสพตด กอนและหลงการทดลองของกลมในกลมควบคม กอนและหลง 12 สปดาห

44

4.5 การเปรยบเทยบความแตกตางของผลตางคาเฉลยระดบคะแนนคณภาพชวตของผปวย ยาเสพตดระหวางกลมทดลองและกลมควบคม

45

(12)

สารบญภาพประกอบ หนา

ภาพท 1 กรอบแนวคดการวจย 7

1

บทท 1 บทน า

1.1 ความเปนมาและความส าคญของปญหา

จากรายงานยาเสพตดโลก ในป พ.ศ. 2553 พบวามประชากรใชยาเสพตดอยางนอยหนงครงประมาณ 230 ลานคนหรอรอยละ 5 ของประชากรผใหญทวโลก โดยมผตดยาเสพตด จ านวน 27 ลานคน หรอรอยละ 0.6 นอกจากนยงมผเสยชวตจากการใชยาเสพตดถง 200,000 คน (United Nations Office on Drugs and Crime, 2012) ในแตละปยาเสพตดกอใหเกดปญหาตางๆ มากมาย และน าความทกขมาสตนเองและครอบครวเกดปญหาอาชญากรรม และสงผลกระทบตอการพฒนาทางเศรษฐกจ เมอป ค.ศ 2009 มผตดยาเสพตดทเขารบการบ าบดรกษาทวโลกประมาณ 4.5 ลานคน ท าใหรฐตองสญเสยในคาใชจายในการบ าบดรกษาประมาณ 200 – 250 ลานลานดอลลาร ซงแสดงใหเหนวาการใชยาเสพตดมผลกระทบตอกระบวนการผลต ซงเกดจากการสญเสยความสามารถของบคคลทไมสามารถทจะท างานไดอยางมประสทธภาพ เนองจากจะตองเขารบการรกษาในสถานบ าบด ซงบางรายอาจจะเขาสระบบการบ าบดมากกวา 4 - 8 ครง (United Nations Office on Drugs and Crime, 2014) นอกจากนผตดยาเสพตดยงตองสญเสยเงนและทรพยากรเพอใหไดมาซงยาเสพตดทจะตองเสพอยตลอดระยะเวลา ญาตตองเสยเวลา เสยเงน ส าหรบการดแล รกษาผตดยาเสพตด ในประเทศไทยรฐบาลไดด าเนนการแกไขปญหายาเสพตดอยางตอเนอง และมการบงคบใชกฎหมายตางๆ ท าใหมผตดยาเสพตดเขามารบการบ าบดรกษามาก ในป 2556 - 2558 มผตดยาเสพตดทเขารบการบ าบดรกษาทวประเทศ จ านวน 356,107 ราย, 263,057 ราย และ 164,068 รายตามล าดบ (กระทรวงสาธารณสข, 2559) ซงการบ าบดรกษาผตดยาเสพตดในประเทศไทยพบวามคาใชจายทรฐตองสญเสยในการบ าบดรกษาเฉลยขนต า 8,366 บาทตอราย (ศรเพญ ศภกาญจนกนต และคณะ, 2552) คาใชจายทใชในการบ าบดรกษาพบวาเปนตนทนทสงมาก อยางไรกตามยงพบวาหลงจากทผตดยาเสพตดเขารบการบ าบดรกษาแลวกลบไปเสพซ าสงถง รอยละ 75 ในระยะสามเดอนแรกหลงจากหยดยา (ทรงเกยรต ปยะกะและเวทน ศนสนยวทย, 2544) เนองจากขาดการฟนฟสมรรถภาพสภาวะจตสงคมอยางตอเนองหลงการรกษา และพบวาปงบประมาณ 2556 - 2558 หลงการรกษาครบก าหนดเลกไดเพยงรอยละ 49.47, 37.30 และ 16.10 ตามล าดบ ในพนทจงหวดระยองมผตดยาเสพตดเขารบการบ าบดรกษา และเมอสนสดการตดตามการรกษาพบวาเลกได เพยงรอยละ 45.14, 71.29 และ 42.66 ตามล าดบ (กระทรวงสาธารณสข, 2559) ซงพบวาอตราการเลกไดยงคอนขางนอย เนองดวย ผลของการใชยาเสพตดกอใหเกดปญหาสขภาพตางๆ เชน การบกพรองในกระบวนการรคด การหลงลม (Cammen, et.al., 2014, p.20) ไมสามารถพงพาตนเองได และอาจยอนกลบไปเสพยาเสพตดซ าไดอก ซงหากใชยาเสพตดเปนระยะ

2

เวลานานๆ จะสงผลตอคณภาพชวตในหลายๆดาน โดยดานรางกาย ท าใหสขภาพทรดโทรม คดชา ความจ าเสอม และจตใจไมปกต บคลกภาพมการเปลยนแปลง ขาดความเปนอสระในการตดสนใจด าเนนการตางๆดวยตนเอง มการเผชญปญหาไมมประสทธภาพ บกพรองในการควบคมอารมณ ตลอดจนขาดความอดทนในการกระท าการสงใดๆใหบรรลเปาหมาย ขาดความรบผดชอบ มกเกบตวหรอปลกตวออกจากสงคม หรอบางครงเกดภาวะแทรกซอนกลายเปนโรคทางจตเวช ในรายทเสพปรมาณมากๆ จะมผลตอสมอง (วโรจน วรชย, 2548) เกดปญหาดานครอบครว ดานการเงน การศกษา และอาชพ มโอกาสถกเลกจางงานได (พเชษ จนทรเจนจบและคณะ, 2555) ผตดยาเสพตดทอยในสงคมมกไดรบการตตราจากสงคม หรอจากผปวยเองวาเปนบคคลทไมเปนทยอมรบของสงคม (ส านกงาน ป.ป.ส., 2557; เบญจมาศ ดวงจ าปาและมานพ คณะโต, 2558) เนองจากยาเสพตดเปนสงทผดกฎหมาย และกอใหเกดพฤตกรรมทเปนภยคกคามกบสงคมโดยรวม และจากฤทธของยาทตดจะท าใหผตดยาเสพตดพยายามทกวธเพอทจะหายามาเสพ จากการทบทวนการศกษาเรองคณภาพชวตของผเสพ ผตดยาเสพตดในประเทศไทย พบวาในผทใชยาเสพตดจะมคณภาพชวตทต ากวาประชากรทวไปในทกดาน (นนทวช สทธรกษและคณะ, 2555) ดงนนการบ าบดรกษาและฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด เพอใหผตดยาเสพตดกลบคนสสงคมและมคณภาพชวตทดนน จงเปนประเดนปญหาททาทายของทมสขภาพ วาควรมการออกแบบกลวธ พฒนามาตรการ กระบวนการฟนฟสมรรถภาพของผตดยาเสพตด รวมถงคณภาพชวตในดานตางๆ และใหเหมาะสมกบปญหาและความตองการเฉพาะบคคล สามารถด าเนนชวตประจ าวนดวยการพงตนเองได เพมศกยภาพใหสามารถเผชญกบปญหา อปสรรคตางๆทผานเขามาในชวต ไมกลบไปเปนผตดยาเสพตดอก และใหครอบคลมคณภาพชวตดานตางๆ รวม 6 ดาน ประกอบดวย คณภาพชวตดานรางกาย ดานจตใจ ดานระดบความเปนอสระของบคคล ดานความสมพนธ ของสงคม ดานสงแวดลอม และดานความเชอสวนบคคล (WHO,1997; เสาดาหรอ โสดาดส และคณะ, 2552) การฟนฟสมรรถภาพสภาวะจตสงคม เปนการดแลตอเนองทส าคญ เนองจากเปนการคนศกยภาพในการท าหนาทตอตนเอง ครอบครวและสงคม โดยการพฒนาทกษะตางๆทจ าเปน ใหการสนบสนนทางสงคม ใหสามารถเขาถงทรพยากรทมและมความจ าเปนตอ การด าเนนชวต เชน การบรการดานสขภาพ การชวยเหลอดานการประกอบอาชพ ซงสอดคลองกบการศกษาของรตตยา สนเสร และคณะ (2554) ทพบวาคณภาพชวตของผตดยาเสพตดในดานรางกาย ดานจตใจ ดานระดบความเปนอสระของบคคล ดานสงแวดลอม ภายหลงการไดรบการจดการรายกรณ มระดบดขน จากทกลาวขางตนควรใหความส าคญในการเพมคณภาพชวตดานสมพนธภาพทางสงคม (พรพมล ศกดสง, 2548) ในผปวยยาเสพตดสามารถเผชญปญหาตางๆ มองเหนคณคาและมความ

3

ภาคภมใจในตนเอง มการท าหนาทในครอบครวทเหมาะสมกจะชวยใหมคณภาพชวตทด (สวมล สนนชาตวณช, 2554) ส าหรบการวจยครงนผวจยไดน ากรอบแนวคดของยยส (Uys, 1991) ทกลาวไววาการฟนฟสมรรถภาพสภาวะจตสงคม เปนการใหการดแลตอเนองทส าคญ เนองจากสภาพการด าเนนชวตประจ าวนของผปวยยาเสพตดทมความเครยดและจากตวผปวยเองทมกจะเปนผดอยโอกาส ขาดการสนบสนนทางสงคม หากไดรบการพฒนาทกษะทจ าเปน เพมการสนบสนนทางสงคม สนบสนนใหสามารถเขาถงทรพยากรทมและมความจ าเปนตอการด าเนนชวต เชน การบรการดานส ขภาพ การชวยเหลอดานการประกอบอาชพ และใหความร กจะเปนการเพมขดความสามารถของผผานการบ าบดรกษายาเสพตดและคนศกยภาพในการท าหนาทตอตนเอง และสงคม ลดการเขารบบรการจากสถานพยาบาล และมคณภาพชวตทด สามารถด ารงชวตในสงคมไดโดยปกตสข ดงนนผวจยในฐานะพยาบาลวชาชพทใหการดแลผตดยาเสพตด ซงมบทบาทในการสงเสรม ปองกน รกษาและฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด ทงการใหบรการดแลอยางตอเนองในสถานพยาบาลและการฟนฟสภาวะจตสงคมอยางตอเนอง เมอผตดยาเสพตดผานการบ าบดรกษาและกลบไปใชชวตในชมชน จงเหนความส าคญของการฟนฟสภาวะจตสงคม อกทงพบวาจากการทบทวนวรรณกรรมยงมงานวจยคอนขางนอยและเปนศกษาวจยในกลมผปวยอน ส าหรบผปวยยาเสพตดยงคอนขางมจ ากด ผวจยจงมความสนใจทจะศกษาผลของโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคมทมตอคณภาพชวตของผปวยยาเสพตด เพอใหผปวยยาเสพตดหลงไดรบการบ าบดรกษาครบตามก าหนดแลว สามารถพฒนาศกยภาพตวเองในการแกไขปญหาไดอยางเหมาะสม มคณภาพชวตทดขน และด าเนนชวตอยในสงคมไดโดยไมกลบไปตดยาเสพตดซ า

1.2 วตถประสงคการวจย

1.2.1 วตถประสงคทวไป เพอศกษาผลของโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคมตอคณภาพชวตของผปวยยาเสพตด 1.2.2 วตถประสงคเฉพาะ

1.2.2.1 เพอเปรยบเทยบคณภาพชวตของผปวยยาเสพตดกอนและหลงไดรบโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคม

1.2.2.2 เพอเปรยบเทยบคณภาพชวตของผปวยยาเสพตดในกลมทดลองทไดรบโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคม และกลมควบคมทไดรบการดแลตามปกต

4

1.3 ค าถามการวจย

1.3.1 ผปวยยาเสพตดหลงไดรบโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคมมคณภาพชวตดกวากอนไดรบโปรแกรมหรอไม 1.3.2 ผปวยยาเสพในกลมทดลองทไดรบโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคม มคณภาพชวตดกวากบกลมควบคมทไดรบการดแลตามปกตหรอไม

1.4 ตวแปรทใชศกษา

1.4.1 ตวแปรตน (Independent Variable) คอ โปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคม 1.4.2 ตวแปรตาม (Dependent Variable) คอ คณภาพชวตของผปวยยาเสพตด

1.5 ขอบเขตการศกษา

การศกษาครงนเปนการวจยกงทดลอง (Quasi experimental research) โดยศกษาผลของโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคมทมตอคณภาพชวตของผปวยยาเสพตด เกบขอมลจากผปวยยาเสพตดทผานการบ าบดรกษาและมาตดตามการรกษาทโรงพยาบาลในพนทจงหวดระยอง ตงแตวนท 19 มถนายน 2558 ถงวนท 23 ตลาคม 2558

1.6 นยามศพทการวจย

1.6.1 ผปวยยาเสพตด หมายถง ผตดยาเสพตดทกประเภททรบการรกษาทเขารบการบ าบดรกษาทโรงพยาบาลในพนทจงหวดระยอง และสนสดการรกษาโดยการจ าหนายครบเกณฑก าหนด 1.6.2 โปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคม หมายถง โปรแกรมการพฒนาทกษะทจ าเปนในการแกไขปญหา ไดแก การสรางสมพนธภาพ การดแลและพฒนาสภาพรางกาย จตใจ การมอสรภาพในการด าเนนชวต การอยรวมกนในสงคม การปฏเสธ การรบการสนบสนนทางสงคมและการยดเหนยวทางจตใจ เพอพฒนาความเชอมนในตนเอง เรยนรเพอท าตนเปนทพงตนเอง ใชชวตในสงคม ใหเปนทยอมรบของสงคม เพอปองกนไมใหกลบไปตดยาซ า โดยการสนบสนนทางสงคม ภายใตความสามารถเขาถงทรพยากรทมและมความจ าเปนตอการด าเนนชวตด าเนนการทงหมด 7 ครงๆ ละ 120 นาท แตละครงหางกนนาน 2 สปดาห รวมทงหมดใชระยะเวลา 12 สปดาห โดยใชวงจรควบคมคณภาพ (P-D-C-A : Plan-Do-Check-Act) เปนเครองมอส าหรบการพฒนาผปวยยาเสพตดตามโปรแกรมดงกลาว เพอชวยคนหาปญหา อปสรรคในแตละขนตอนของกจกรรม โดยมขนตอน คอ

5

1.6.2.1 วางแผน (Plan) หมายถง การก าหนดเปาหมาย วตถประสงคในการด าเนนกจกรรม วธการและขนตอนทจ าเปนเพอใหการด าเนนงานบรรลตามเปาหมาย โดยการรวมกนคนหาสาเหตของปญหา แนวทางการปฏบตเพอแกไขปญหา การตรวจสอบ และการประเมนผลการแกไขปญหา 1.6.2.2 ปฏบต (DO) หมายถง การปฏบตใหเปนไปตามแผนทไดก าหนดไว ซงการปฏบตจรงจะตองด าเนนการไปตามแผน วธการและขนตอน ทไดก าหนดไวและจะตองเกบรวบรวมและบนทกขอมลทเกยวของกบการปฏบตไวดวย เพอใชเปนขอมลในการด าเนนกจกรรมในขนตอนตอไป 1.6.2.3 ตรวจสอบ (Check) เปนกจกรรมทมขนเพอประเมนผลวามการปฏบตงานตามแผนหรอไม เพอจะไดทราบขอมลทเปนประโยชนในการพฒนากจกรรมตอไป 1.6.2.4 การปรบปรง (Act) เปนกจกรรมทด าเนนการหลงจากทมการตรวจสอบแลว เพอแกไขปญหาไมใหเกดซ า ดวยวธการใหม 1.6.3 โปรแกรมการพยาบาลตามปกต หมายถง โปรแกรมการตดตามการรกษาทโรงพยาบาลในพนทจงหวดระยองจดใหส าหรบผปวยยาเสพตดทผานการบ าบดฟนฟ ประกอบดวย การสงเกตอาการ/พฤตกรรมของผผานการบ าบดฟนฟ การพดคย ใหค าปรกษา ใหก าลงใจ การใหความรในดานการดแลสขภาพกาย การดแลสขภาพจต การเลกยาเสพตด/ทกษะการปองกนการกลบไปใชยาเสพตดซ า และการประสานกบหนวยบ าบด เพอสงตอในกรณทพบวาผผานการบ าบดกลบไปใชยาเสพตดซ า 1.6.4 คณภาพชวตของผปวยยาเสพตด หมายถง สภาวะความพรอมของผผานการบ าบดรกษายาเสพตดในดานรางกาย ดานจตใจ ดานระดบความเปนอสระของบคคล ดานความสมพนธทางสงคม ดานสงแวดลอมและดานความเชอสวนบคคลซงจ าเปนตอการด ารงชวตทจะสามารถสงผลใหผปวยยาเสพตดด ารงชวตอยในสงคมไดอยางมความสข ประกอบดวย องคประกอบดงน 1.6.4.1 คณภาพชวตดานรางกาย หมายถง การปลอดจากอาการถอนพษยาดานอาการทางกายทวไป ดานระบบกลามเนอและกระดก อาการทางจตเวช และการนอนหลบพกผอนของผปวยยาเสพตด 1.6.4.2 คณภาพชวตดานจตใจ หมายถง การปลอดจากความวตกกงวล ความรสกซมเศรา การมสมาธ ความคด ความจ า และการนบถอตนเองของผปวยยาเสพตด 1.6.4.3 คณภาพชวตดานระดบความเปนอสระของบคคล หมายถง การด าเนนชวตประจ าวน โดยไมตองพงพาการรกษา และการท างานของผปวยยาเสพตด 1.6.4.4 คณภาพชวตดานความสมพนธทางสงคม หมายถง การมสมพนธภาพกบครอบครว และเพอนของผปวยยาเสพตด

6

1.6.4.5 คณภาพชวตดานสงแวดลอม หมายถง การมสภาพแวดลอมอยอาศยทมความปลอดภยมนคงในชวต และมแหลงสนบสนนทางสงคมของผปวยยาเสพตด 1.6.4.6 คณภาพชวตดานความเชอสวนบคคล หมายถง การมความเชอ สงยดเหนยวจตใจของผปวยยาเสพตด

1.7 กรอบแนวคดการวจย

การศกษาผลของโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคมทมตอคณภาพชวตของผปวยยาเสพตดในครงน ผวจยไดพฒนาโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคมขน โดยใชกรอบแนวคดของยยส (Uys, 1991) ทกลาวไววาการฟนฟสมรรถภาพสภาวะจตสงคม เปนการใหการดแลตอเนอง ผผานการบ าบดรกษายาเสพตดทส าคญ เนองจากสภาพการด าเนนชวตประจ าวนทมความเครยดและตวผปวยเองทมกจะเปนผดอยโอกาส ขาดการสนบสนนทางสงคม หากไดรบการพฒนาทกษะทจ าเปน เพมการสนบสนนทางสงคม สนบสนนใหสามารถเขาถงทรพยากรทมและมความจ าเปนตอการด าเนนชวต เชน การบรการดานสขภาพ การชวยเหลอดานการประกอบอาชพ เปนตน และใหความร จะเปนเปนการเพมขดความสามารถของผผานการบ าบดรกษาและคนศกยภาพในการท าหนาทตอตนเอง สงคม ลดอาการทางยาเสพตด ลดการเขารบบรการจากสถานพยาบาล และมคณภาพชวตทด สามารถด ารงชวตในสงคมไดโดยปกตสข ดงนนผวจยจงออกแบบโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคมทมตอคณภาพชวตของผปวยยาเสพตดครอบคลมการพฒนาทกษะทจ าเปนในการด าเนนชวตประจ าวน ไดแก การสรางสมพนธภาพ การดแลและพฒนาสภาพรางกาย จตใจ การมอสรภาพในการด าเนนชวต การอยรวมกนในสงคม การปฏเสธ การรบการสนบสนนทางสงคมและการยดเหนยวทางจตใจ เพอพฒนาความเชอมนในตนเอง เรยนรเพอท าตนเปนทพงตนเอง ใชชวตในสงคม ใหเปนทยอมรบของสงคม เพอปองกนไมใหกลบไปตดยาซ า เพอพฒนาคณภาพชวตของผปวยยาเสพตดในดานรางกาย ดานจตใจ ดานระดบความเปนอสระของบคคล ดานความสมพนธของสงคม ดานสงแวดลอมและดานความเชอสวนบคคล โดยใชวงจรควบคมคณภาพ (P-D-C-A : Plan-Do-Check-Act) เปนเครองมอพฒนาผปวยยาเสพตดใหสามารถฟนฟสมรรถนะตนเองในดานตางๆ โดยเรมจาก 1) การวางแผน ก าหนดเปาหมาย วตถประสงคในการด าเนนกจกรรม วธการและขนตอนทจ าเปน เพอใหการด าเนนงานบรรลตามเปาหมาย โดยการรวมกนคนหาสาเหตของปญหา แนวทางการปฏบตเพ อแกไขปญหา การตรวจสอบ และการประเมนผลการแกไขปญหา 2) การปฏบตตามแผนทไดก าหนดไว ตามวธการและขนตอน ทไดก าหนดไวและเกบรวบรวมและบนทกขอมลทเกยวของกบการปฏบตงานกจกรรมไวดวย เพอใชเปนขอมลในการด าเนนกจกรรมในขนตอนตอไป 3) การตรวจสอบเพอประเมนผลวามการปฏบตงานตามแผนหรอไม เพอจะไดทราบขอมลทเปนประโยชนในการพฒนาผปวยตอไป และ 4) การปรบปรง

7

กจกรรมทด าเนนการหลงจากทมการตรวจสอบแลว เพอแกไขปญหาไมใหเกดซ า ดวยวธการใหมในกรณทการด าเนนกจกรรมตามทก าหนดไวไมบรรลตามเปาหมาย (มรรยาท รจวชชญ, 2556) ทงนเพอใหปวยผมการพฒนาและใหสามารถใชชวตอยในสงคมไดอยางปกตสขและมคณภาพชวตทด ดงแสดงในแผนภาพ ท 1.1

แผนภาพท 1.1 กรอบแนวคดการวจย 1.8 สมมตฐานการวจย 1.8.1 คาเฉล ยคะแนนคณภาพชวตของผปวยยาเสพตดหลงไดรบโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคมสงกวากอนเขาโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคม 1.8.2 ผลตางของคาคะแนนเฉลยคณภาพชวตกอนและหลงไดรบโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคม ของกลมทดลองทไดรบโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคมสงกวากลมควบคมทไดรบการพยาบาลตามปกต

โปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคม

- มตรไมตร

- อารมณด มชย - อสรภาพของชวต - คณคอคนส าคญ - รางวลและความชวยเหลอ - ความเชอและศรทธา - เรยนรสความส าเรจ

Plan

Check

Act Do

คณภาพชวต

- ดานสขภาพรางกาย

- ดานจตใจ - ดานความเปนอสระของบคคล - ดานความสมพนธทางสงคม - ดานสงแวดลอม - ดานความเชอสวนบคคล

8

บทท 2

วรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ

การศกษาครงนเปนการศกษาโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคมทมตอคณภาพชวตของผปวยยาเสพตด ซงผวจยไดท าการคนควาต ารา เอกสาร รายงาน บทความและงานวจยทเกยวของ ดงน

2.1 การบ าบดรกษายาเสพตด

2.1.1 ความหมายของยาเสพตด 2.1.2 ความหมายของการเสพตด 2.1.3 ผลกระทบทเกดจากการเสพยาเสพตด 2.1.4 การจ าแนกผปวยยาเสพตด 2.1.5 ขนตอนการบ าบดรกษายาเสพตด

2.2 การฟนฟสภาวะจตสงคม

2.2.1 แนวคดและหลกการ 2.2.2 วตถประสงค 2.2.3 แนวทางการด าเนนงาน 2.2.4 วงจรควบคมคณภาพ (P-D-C-A) 2.2.5 งานวจยทเกยวของ

2.3 คณภาพชวตผผานการบ าบดรกษายาเสพตด

2.3.1 แนวคดเรองคณภาพชวต 2.3.2 ความหมายของคณภาพชวต 2.3.3 งานวจยทเกยวของ

9

2.1 การบ าบดรกษายาเสพตด

2.1.1 ความหมายของยาเสพตด องคการอนามยโลก (World Health Organization, 1997) ใหความหมายวา "any substance which, when taken into the living organism, may modify one or more of its functions" ยาเสพตด หมายถง สงทเสพเขาไปแลวจะเกดความตองการทงทางรางกายและจตใจตอไปโดยไมสามารถหยดเสพได และจะตองเพมปรมาณมากขนเรอยๆ จนในทสดจะท าใหเกดโรคภยไขเจบตอรางกายและจตใจขน องคการสหประชาชาต ใหความหมายวา ยาเสพตด หมายถง สารใด ๆ ทเกดขนตามธรรมชาตหรอไดจากธรรมชาต หรอจากการสงเคราะหทมผลตอจตใจและระบบประสาท พระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ พ.ศ.2522 (ส านกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามยาเสพตด, 2555) ใหความหมายของยาเสพตดไววา สารเคม หรอวตถชนดใดๆ เมอเสพเขาสรางกาย ไมวาจะโดยวธรบประทาน ดม สบ ฉด หรอดวยประการใดๆ แลวท าใหเกดผลตอรางกายและจตใจในลกษณะทส าคญ เชน ตองเพมขนาดการเสพ มอาการถอนพษยาเมอขาดยา มความตองการทงทางรางกายและจตใจตลอดเวลา สขภาพทรดโทรม พระราชบญญตปองกนและปราบปรามยาเสพตด พ.ศ.2519 (ส านกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามยาเสพตด, 2555) ใหความหมายของยาเสพตดวา หมายถง ยาเสพตดใหโทษพระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ พ.ศ.2522 และวตถออกฤทธตอจตประสาทตามพระราชบญญตวตถออกฤทธตอจตประสาท พ.ศ. 2518 และสารระเหย พระราชบญญตมาตราในการปราบปรามผกระท าความผดเกยวกบยาเสพตด พ.ศ.2534 (ส านกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามยาเสพตด , 2555) ใหความหมายของยาเสพตดวา หมายถง ยาเสพตดตามกฎหมายยาเสพตดใหโทษและยาเสพตดตามกฎหมายปองกนและปราบปรามยาเสพตด ตามทรฐมนตรก าหนดในกฎกระทรวง พระราชบญญตฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด พ.ศ. 2545 (ส านกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามยาเสพตด, 2555) ใหความหมายของยาเสพตดวา ยาเสพตดใหโทษตามกฎหมายวาดวยยาเสพตดใหโทษและยาเสพตดตามกฎหมายวาดวยการปองกนและปราบปรามยาเสพตด พระราชบญญตวธพจารณาคดยาเสพตด พ.ศ. 2550 (ส านกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามยาเสพตด, 2555) ใหความหมายของยาเสพตดวา หมายถง ยาเสพตดตามกฎหมายวาดวยการปองกนและปราบปรามยาเสพตด จากทกลาวมาขางตนจงพอสรปไดวา ยาเสพตด ในทนหมายถง สารใดๆ ทเสพเขาไปสรางกายดวยวธการตางๆ เชน รบประทาน สบ ฉด ดมฯ หรอวธการใดๆ แลว เมอใชตดตอกน

10

ขณะหนงแลวมผลตอรางกาย จตใจ และมความตองการเพมมากขนเรอย ไมสามารถหยดได หรอมอาการถอนพษเมอหยดยา

2.1.2 ความหมายของการเสพตด "เสพ" ตามพระราชบญญต ยาเสพตดใหโทษ พ.ศ.2522 (ส านกงาน ป.ป.ส., 2555) ใหความหมายวา การรบยาเสพตดใหโทษเขาสรางกายไมวาดวยวธใด ๆ หรอมอาการตดยาเสพตดใหโทษ ซงสามารถตรวจสอบและแสดงผลไดตามหลกวทยาศาสตรการแพทยวาผนนไดรบยาเสพตดใหโทษประเภทใดเขาสรางกาย Diagnosis and statistical manual of mental disorder fifth edition DSM-5TM (American psychiatric association, 2013) ใหความหมายของการเสพตดวามขอบงชทส าคญ คอ

1) ใชสารในปรมาณมาก และนานกวาทตงใจ 2) มความตองการสารนนตลอดเวลา แมพยายามลดหรอหยดใช แตกไมส าเรจ 3) เสยเวลา มการใชจายมากกบการใชสารนน หรอการฟนอาการ 4) มอาการโหยหายาและสารเสพตด (craving) 5) ไมสามารถท าภารกจ ทส าคญไดเนองจากการเสพสารนน 6) ยงคงเสพสารนน แมเกดปญหาตอความสมพนธกบบคคล 7) ตดทอนสงทส าคญในการด าเนนกจกรรมๆตางทเคยปฏบต แมแตการ

พกผอนหยอนใจ 8) ยงคงเสพสารนน แมอยในสถานการณทอนตรายตอชวต 9) ยงคงเสพสารนน แมรวาการเสพนนท าใหสขภาพกายและจตใจแยลง 10) เกดภาวะดอยา 11) เกดภาวะถอนยา

มาโนช หลอตระกล และคณะ (2555) ใหความหมายของค าวาการเสพตด หมายถง เมอใชสารแลวเกดผลอยางนอย 3 อยาง ดงน มอาการดอยา มอาการขาดยา ใชสารเปนระยะเวลามากกวาทตงใจไว ตองการสารนนตลอดเวลาแมจะพยายามหยดแตไมส าเรจ ใชเวลากบการเสาะหาสารนนมาเสพ กจกรรมส าคญ หนาทการงานเสยไป และถงแมวาจะทราบวาสารนนกอใหเกดปญหาทางรางกายและจตใจกยงใชสารนนตอไป ทรงเกยรต ปยะกะและคณะ (2545) กลาววาการตดยาเสพตดจะท าใหผตดยาเสพตดมอาการอยางชดเจนใน 12 เดอน และมอาการเหลานอยางนอย 1 อยาง ประกอบดวย การงานเสยไป ยงใชยาตอไปทงทมภาวะเสยงตอชวต ถกจบกม หรอมปญหากบครอบครว

11

พระราชบญญตฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด พ.ศ. 2545 (กองพฒนาการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด, 2551) ใหความหมายของการตดยาเสพตดวา หมายถง การเสพยาเสพตดเปนประจ าตดตอกน และตกอยในสภาพทจ าเปนตองพงยาเสพตดนน โดยสามารถตรวจพบสภาพเชนวานนไดตามหลกวชาการ จากความหมายของการเสพตดดงกลาวขางตน จงสรปไดวา การเสพตด เปนการรบสารเขาไปสรางกายและเมอใชนานๆ จะไมสามารถหยดไดเอง ทงทรวาเกดผลเสยตอรางกาย จตใจ หรอหยดแลวมอาการถอนยา มความตองการตลอดเวลา ตองพยายามทกวธเพอใหไดยามาเสพ สงผลใหมการเปลยนแปลงพฤตกรรมไปในทางลบ ท าใหกจวตรประจ าวนเสย การท าหนาทของตนเองบกพรอง

2.1.3 ผลกระทบทเกดจากการเสพยาเสพตด ปญหาการใชยาเสพตดเปนเรองซบซอนและรนแรงขนเรอยๆ โทษพษภยทเกดจะท าใหผเสพมรางกายททรดโทรม สงผลกระทบตอเนองในเรองของภาวะจตใจ สภาพแวดลอมของผใชยาเสพตด ผลกระทบทเกดจากยาเสพตดทส าคญ คอ 2.1.3.1 ผลกระทบตอสขภาพของผเสพ ฤทธยาเสพตด จะมผลตอระบบประสาทและระบบอวยวะตางๆ ของรางกายตลอดจนจตใจของผทเสพเสมอ ผลกระทบทเกดคอ (1) ผลกระทบดานรางกาย ผตดยาเสพตดเกอบทกประเภทรางกายจะซบซด ผอมเหลอง เหลอแตหนงหมกระดก ความคดอานชา ความจ าเสอม ขาดสต อาเจยน นอนไมหลบ เบออาหาร ในรายทเสพปรมาณมากๆ อาจจะมผลตอสมอง (วโรจน วรชย, 2548) ท าใหฟนเฟอนอาจเกดอาการประสาทหลอน ซงน ามาสการท ารายตนเอง หรอเกดอบตเหตทอาจจะถงแกชวตได (2) ผลกระทบดานจตใจ ท าใหเกดสภาวะทางจตใจไมปกต สมรรถภาพทางจตเสอมลง อารมณแปรปรวน หงดหงดงาย ฉนเฉยว ซมเศรา วตกกงวล ซงจะผลกดนใหผเสพกลายเปนผทดอยสมรรถภาพทางรางกายและจตใจ (พชย แสงชาญชย, 2557) ในการอยในสงคม ขาดความเชอมนในตนเอง บคลกภาพเสย ท าใหเกดพฤตกรรมไมเหมาะสมเพมขน เชน การโกหก ไมรบผดชอบ กาวราวหรอพการ 2.1.3.2 ผลกระทบตอครอบครว ครอบครวทมผตดยา มกไดรบความเดอดรอนไมมความสขจากผตดยาเสพตด นอกจากจะท าใหเสอมเสยชอเสยงของตนเองและครอบครวแลว ยงท าใหเปนคนทไมมความรบผดชอบตอครอบครว ไมดแลหวงใยครอบครว ตองสญเสยเศรษฐกจและรายได เนองจากตองหาเงนมาซอยา บางรายมโรคแทรกซอนท าใหตองสญเสยเงนในการรกษาตนเอง ท าใหเปนภาระครอบครว หรอในรายทหวหนาครอบครวถกจบกมท าใหบตรไมมทพงพง อาจน าไปสการเสพยาโดยการชกชวนของเพอน ท าใหปญหายงเพมขนน าไปสการเกดครอบครวแตกแยกได (ธญญารกษ, 2545)

12

2.1.3.3 ผลกระทบตอสงคม ในพนททมการใชยาเสพตดมาก พนทนนจะไมมความปลอดภยในชวตและทรพยสน เนองจากจะเปนแหลงมวสมและกระท าสงผดกฎหมายอนๆ เชน การลกขโมย ปลน ฆา ปญหาเดกและเยาวชน เนองจากผตดยาตองพยายามทกวถทางในการหาเงนมาซอยาเพอเสพ และปญหาทนาเปนหวงคอ การทผเสพยาครงแรกมอายนอยลง เปนกลมวยทเปนวยรนและวยท างานมากทสด (กระทรวงสาธารณสข, 2559) ซงจะเปนการสญเสยทรพยากรบคคลทมคา สงผลใหการพฒนาสงคมลาชาและกลายเปนภาระสงคม 2.1.3.4 ผลกระทบตอเศรษฐกจ การทมผตดยาเสพตดเขามารบการบ าบดรกษาจ านวนมากในประเทศไทย และพบวารฐตองสญเสยคาใชจายในการบ าบดรกษาเฉลยขนต า 8,366 บาทตอราย (ศรเพญ ศภกาญจนกนต และคณะ, 2552) การด าเนนงานดานการบ าบดรกษาผเสพ ผตดยาเสพตดในป พ.ศ. 2554 - 2558 รฐบาลตองสญเสยคาใชจายในการบ าบดรกษายาเสพ 1,581 ; 2,545; 2,741 ; 3,001 และ 3,107 ลานบาทตอป ตามล าดบในการบ าบดรกษาผปวยยา เสพตดดงกลาว ซงเปนคาใชจายทสงมาก (เอกสารประกอบการประชมคณะกรรมการพจารณาการจดท างบประมาณในลกษณะบรณาการ เรอง การปองกน ปราบปราม และบ าบดรกษาผตดยาเสพตด 5 มกราคม พ.ศ.2558 ณ หองประชมคณะรฐมนตร ชน 2 อาคารส านกเลขาธการคณะรฐมนตร (หลงใหม) กรงเทพฯ) นอกจากนยงมคาใชจายทในกลมทไมไดเขารบการบ าบดรกษา คารกษาพยาบาลทเกดจากโรคแทรกซอนจากการใชยาเสพตด หากลดปญหานไดและพฒนาบคคลกลมนใหมสมรรถนะ และสามารถหารายไดใหเพมขนคนละ 100 บาทตอวนไมตองสญเสยงบประมาณดงกลาว รฐจะมรายเพมขนปละกวาสามพนลานบาท ซงเปนงบประมาณจ านวนมาก 2.1.3.5 ผลกระทบตอประเทศชาต ผลกระทบจากความรายแรงของสารเสพตดมผลโดยตรงตอความมนคงของประเทศชาต โดยเฉพาะปจจบนสถานการณยาเสพตดของประเทศไทยมแนวโนมรนแรงเพมขนมาโดยตอเนอง การแพรระบาดของยาเสพตดในกลมของเยาวชนซงเปนกลมเสยงทส าคญปญหายาเสพตดเปนปญหาทสงผลกระทบตอเนองไปยงปญหาอน ๆ เชน ปญหาอาชญากรรม ปญหาการท าลายศกยภาพของประชากร และปญหาการขยายตวขององคกรอาชญากรรม นอกจากนยงตองเผชญกบการลกลอบคายาเสพตดจากประเทศเพอนบาน โดยเปนประเทศทางผานและประเทศปลายทางในขณะทการลกลอบขนยาเสพตดและแหลงพกยาเสพตดอยบรเวณพนทชายแดนฝงไทยและประเทศเพอนบาน กลมนกคาจากนอกภมภาคเขามามบทบาทส าคญในการคายาเสพตดระหวางประเทศ ในการล าเลยงยาเสพตดจากหลายแหลงผลตทงในและนอกภมภาค ซงการจบกมกระท าไดยากขน (ส านกงานสภาความมนคงแหงชาต, 2558) ผลกระทบทเกดจากการเสพยาเสพตดในการศกษาครงน พบวาผปวยรบรวาเกดผลกระทบตอตวผปวยเอง โดยเฉพาะดานสขภาพ ทตวผปวยเองพบวารางกายทรดโทรม น าหนกลด เครยด หงดหงดงาย นอนไมหลบ ผปวยมรายไดจากการท างาน เพยงพอส าหรบคาใชจายของผปวยเอง

13

สวนมากหมดไปกบการน าไปซอยาเสพตดไมเหลอเกบหรอเพยงพอส าหรบการใชจายในครอบครว ตองใหคนในครอบครวเขามารบผดชอบคาใชจายอน ครอบครวไมรบรในพฤตกรรมการใชยาเสพตดของผปวย เนองจากยงสามารถท างาน และใชชวตในสงคมได

2.1.4 การจ าแนกผปวยยาเสพตด การบ าบดรกษายาเสพตด (สถาบนธญญารกษ, 2554) ไดก าหนดแนวทางในการคดกรองระดบการเสพตดเพอใหการบ าบดรกษาทเหมาะสม โดยใชแบบคดกรองของกระทรวงสาธารณสข ซงไดจ าแนกผใชยาเสพตดเปน 3 กลม และมแนวทางในการใหความชวยเหลอ ดงน 2.1.4.1 กลมผใช กลมผใชเปนกลมทประเมนโดยใชแบบคดกรองของกระทรวงสาธารณสข มคะแนน 2-3 แนวทางในการใหความชวยเหลอในกลมนคอ การใหความรและสงเสรมสขภาพ (Health Education & Promotion) การใหค าแนะน าแบบสน (Brief Advice : BA) และหรอการบ าบดแบบสน (Brief Intervention : BI) จ านวน 1 – 2 ครง ระยะเวลา 2 สปดาห ตลอดจนการใหการชวยเหลอของครอบครว โรงเรยน และชมชน และใหการบ าบดโรครวมทางจตเวช (ในรายทมอาการ) 2.1.4.2 กลมผเสพ กลมผเสพ เมอประเมนโดยใชแบบคดกรองของกระทรวงสาธารณสข จะม คะแนนระหวาง 4 - 26 คะแนน ในกลมนจะมแนวทางในการใหความชวยเหลอ คอ การน าเขาคายปรบเปลยน พฤตกรรม การบ าบดแบบเสรมสรางแรงจงใจ(Motivational Interviewing : MI) (Motivational Enchantment Therapy : MET) การบ าบดความคดและพฤตกรรม (Cognitive Behavioral Therapy : CBT) จตสงคมบ าบด ไดแก Modified Matrix, จตสงคมบ าบดในโรงเรยน, จตสงคมบ าบดในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล, คลนกใกลใจในชมชนและอาจจะมการรกษาดวยยา (Medication) และการรกษาโรครวมทางจตเวช (ถาม) ซงในการการใหความชวยเหลอแตละรปแบบจะมระยะเวลาทแตกตางกน 2.1.4.3 กลมผตด กลมผตด เมอประเมนโดยใชแบบคดกรองของกระทรวงสาธารณสข มคะแนน 27 ขนไป แนวทางในการใหความชวยเหลอในกลมนคอ การบ าบดแบบผปวยนอก จตสงคมบ าบด เชน Modified Matrix, Matrix Program (ระยะเวลา 4 เดอน), การบ าบดความคดและพฤตกรรม (CBT), การบ าบดแบบเสรมสรางแรงจงใจ (MET), ครอบครวบ าบด, จตบ าบดแนวซาเทยร (Satir Model) ระยะเวลา 2 - 4 เดอน การบ าบดแบบผปวยใน ไดแก การบ าบดฟนฟรปแบบชมชนบ าบด (Therapeutic Community : TC) การบ าบดฟนฟสมรรถภาพแบบเขมขนทางสายใหม (FAST Model) ระยะเวลา 4 เดอน -1 ปการรกษาดวยยา (Medication) การรกษาโรครวมทางจตเวช (ถาม)

14

ผปวยยาเสพตดทรวมในการวจยครงน เมอเรมเขารบการบ าบดรกษาไดรบประเมนโดยใชแบบคดกรองของกระทรวงสาธารณสข มคะแนน 27 ขนไป ซงจ าแนกไดวาเปนประเภทผตด ไมมภาวะแทรกซอนทางรางกาย หรอจตใจ และไดรบการบ าบดแบบผปวยนอก จตสงคมบ าบด (Modified Matrix) ใชระยะเวลา 4 เดอน

2.1.5 ขนตอนการบ าบดรกษายาเสพตด การบ าบดรกษาผตดยาเสพตดเปนการด าเนนงานเพอแกไขสภาพรางกายและจตใจของผตดยาเสพตดใหเลกจากการเสพ และสามารถกลบไปด ารงชวตอยในสงคมไดอยางปกตสขกระทรวงสาธารณสข (2546) ไดก าหนดขนตอนการบ าบดรกษาเปน 4 ขนตอน ประกอบดวย 2.1.5.1 การเตรยมการ เพอเตรยมความพรอมของผปวยและญาต ระยะนจะมการซกประวตขอมลสวนบคคล ขอมลเกยวกบการใชยาและสารเสพตด ประวตการใชยาและสารเสพตดของบคคลในครอบครว ขอมลทางสงคม การประเมนสภาพรางกาย สภาพสงแวดลอมและคดกรองระดบการเสพตดทงนเพอใหการบ าบดรกษาทเหมาะสม ท าความเขาใจส าหรบผปวยและญาต โดยมการใหขอมลส าหรบผปวยเพอเตรยมตวเขารบการบ าบดรกษา รปแบบของการบ าบดรกษาในแตละรปแบบ และการปฏบตตนของผปวยเมอเขารบการบ าบดรกษา และบทบาทของญาตทจะเขามามสวนรวมในการรกษารวมถงการใหค าปรกษาตางๆ 2.1.5.2 การบ าบดดวยยา เปนการดแลบ าบดรกษาผปวยยาเสพตด เพอลดอาการถอนพษยา และแกไขภาวะแทรกซอน ทงทางดานรางกาย และจตใจทเกดขนเมอขาดยา เชน หงดหงด นอนไมหลบ อยไมนง เปนตน ในการบ าบดรกษาเพอลดภาวะแทรกซอนดงกลาวจะมการใหยาตามแตชนดของยาเสพตดทผปวยใชและตามอาการทเกดขนและในขนตอนนจะมการใหค าปรกษา สขศกษา และประเมนอาการผปวยเพอเตรยมความพรอมเขาสขนฟนฟสมรรถภาพตอไป 2.1.5.3 การฟนฟสมรรถภาพ เปนการฟนฟสมรรถภาพทงทางดานรางกาย และจตใจ โดยใชกระบวนการกลม เพอปรบเปลยนแนวคด และพฤตกรรม ใหผปวยสามารถด าเนนชวต ในสงคมอยางมคณคา ระยะเวลาประมาณ 4 เดอน เพอใหกลบคนสสภาพปกตโดยไมเสยงตอการเปนผตดยาเสพตดซ า 2.1.5.4 การตดตามหลงการบ าบดรกษายาเสพตด เปนการตดตามดแลตนเองและการปฏบตตวของผปวย เพอรวมเปนก าลงใจและเปนทปรกษาหากผปวยมปญหาของตนเองขณะอยในสงคม ใชระยะเวลา 1 ป (1) ความหมายของการตดตามหลงการบ าบดรกษายาเสพตด การตดตามการรกษา หมายถง การตดตาม ดแล ผผานการบ าบด ฟนฟและพฒนาทกลบคนสครอบครวและชมชน โดยใหการชวยเหลอ ประคบประคอง

15

ใหค าแนะน า เสรมก าลงใจทงผปวยและครอบครว เพอใหผานการบ าบด ฟนฟสามารถใชชวตอยในสงคมทวไปไดตามปกต โดยไมกลบไปเสพยาเสพตดอก ระยะนใชเวลา 1 ป (กระทรวงสาธารณสข, 2546) การตดตามดแลอยางตอเนอง หมายถง การตดตามดแลผใชยาและสารเสพตดทไดผานการบ าบดรกษา โดยใหการชวยเหลอประคบประคอง ใหค าแนะน า เสรมสรางความมนใจทงผใชสารเสพตดและครอบครวเพอใชความสามารถของตนเองด ารงชวตอยในสงคมไดตามปกตสข โดยไมกลบไปเสพยาเสพตดซ าอก (กรมสนบสนนบรการสขภาพ, 2556) การตดตามดแลตอเนอง หมายถง การตดตาม ดแลผเสพ ผตดยาเสพตดทไดรบการบ าบด ฟนฟและพฒนาทกลบคนสครอบครวและชมชนโดยใหการชวยเหลอ ประคบประคอง ใหค าแนะน า เสรมความมนใจทงผปวยและครอบครว เพอใหผเสพ ผตดยาเสพตดทรกษาหายแลว สามารถใชชวตอยในสงคมทวไปไดตามปกตโดยไมกลบไปเสพยาเสพตดอก รวมถงการตดตามผลของการบ าบด ฟนฟและพฒนา ปองกนการกลบไปใชยาเสพตดซ า โดยใหค าปรกษาชวยเหลอและสรางความมนใจ (ศนยอ านวยการพลงแผนดนเอาชนะยาเสพตด กระทรวงสาธารณสข, 2557) การตดตามหลงการบ าบดรกษายาเสพตด ในทน หมายถง การตดตาม ดแล ชวยเหลอผผานการบ าบดรกษา ในระยะไมนอยกวา 1 ป เพอใหผานการบ าบดรกษาสามารถดแล ชวยเหลอตนเองได โดยไมกลบไปเสพยาเสพตดซ า (2) วธการตดตาม ดแลหลงการบ าบดรกษายาเสพตด ศนยอ านวยการพลงแผนดนเอาชนะยาเสพตด กระทรวงสาธารณสข (2557) ไดกลาวถงวธการตดตาม ดแลหลงการบ าบดรกษา ฟนฟและพฒนา ทประกอบดวย การเยยมบาน การสมภาษณผรบบรการ และสมภาษณญาต กระทรวงสาธารณสข (2546) กลาวถงวธการตดตามดแลหลงการบ าบด รกษายาเสพตด ประกอบดวยการตดตามทางตรง เปนการพบกบตวผานการบ าบดฟนฟเอง ท าไดโดยการตดตามเยยมบาน หรอทท างาน สถานศกษาทผผานการบ าบด ฟนฟ กลบไปอาศยอย ท างานตอ ศกษาตอ หรอโดยการนดมาพบทใดทหนง เชน ทสถานบ าบด ทท าการในชมชนตางๆ และการตดตามทางออม เปนการตดตามทไมไดพบกบตวผานการบ าบดฟนฟโดยตรง อาจจะใชวธ การสอบถามจาก ผใกลชดของผผานการบ าบด ฟนฟ หรอการสอบถามทางจดหมาย ทางโทรศพท (3) กจกรรมในการตดตามหลงการรกษายาเสพตด กจกรรมทส าคญในการตดตามหลงการบ าบดรกษายาเสพตด มดงน

1) สงเกตอาการ/พฤตกรรมของผผานการบ าบด ฟนฟและพฒนา 2) การพดคย ใหค าปรกษา ใหความมนใจ 3) ใหความรในดานการดแลสขภาพกาย การดแลสขภาพจต การเลกยา

เสพตด/ทกษะการปองกนการกลบไปใชยาเสพตดซ า

16

4) ประสานกบหน วยบ าบด เ พอส งต อในกรณพบว าผ ผ านการบ าบดรกษายาเสพตดกลบไปใชยาเสพตดซ า

5) บนทกขอมลในแบบรายงาน ผปวยยาเสพตดทรวมในการวจยในครงนอยในขนตอนการตดตามรกษา ซงไดผานขนตอนการเตรยมการ การบ าบดดวยยา การฟนฟสมรรถภาพ การวจยครงนแบงออกเปน 2 กลม โดยกลมทดลองจะไดรบโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคมและการพยาบาลตามปกตดงกลาวขางตน สวนกลมควบคมจะไดรบการพยาบาลตามปกต

2.2 โปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคม

การฟนฟสภาวะจตสงคม เปนการปฏบตการพยาบาลเพอชวยเหลอผทมความพรองทางดานจตใจ อารมณ สงคม ใหสามารถปรบตวคนสภาวะปกตได ผตดยาเสพตดเปนบคคลทบคลกภาพมการเปลยนแปลง การเผชญปญหาไมมประสทธภาพ บกพรองในการควบคมอารมณ ตลอดจนขาดความอดทนในการกระท าการสงใดๆใหบรรลเปาหมาย ขาดความรบผดชอบ มกเกบตวหรอปลกตวออกจากสงคม ซงเมอไดรบการบ าบดรกษาและฟนฟสมรรถภาพ และไดรบการจ าหนายใหกลบไปด าเนนชวตในสงคม จงมความจ าเปนทตองไดรบการตดตามหลงการรกษายาเสพตดอยางตอเนองโดยการฟนฟสภาวะจตสงคมซงเปนสงทส าคญทสดในการดแล ชวยเหลอผผานการบ าบดรกษายาเสพตด ใหประสบความส าเรจในการปองกนมใหผผานการบ าบดรกษายาเสพตดหวนกลบไปเสพยาเสพตดซ า

2.2.1 แนวคดและหลกการ

องคการอนามยโลก (World Health Organization,1997) ใหความหมายของการฟนฟสภาวะจตสงคมวา เปนกระบวนการทใหโอกาสแกผทดอยโอกาสทมความบกพรอง พการจากการเจบปวยทางจต เพอใหสามารถพงตนเองไดและท าหนาทของตนเองในชมชนได โดยพฒนาสมรรถนะของบคคลและการแนะน าในการเปลยนสงแวดลอมเพอใหคณภาพชวตของผทปวยทางจตดขน การฟนฟสมรรถภาพทางจตสงคม มจดประสงคเพอพฒนาระดบความสามารถของบคคล และสงคมใหไดมากทสด และลดความพการใหเหลอนอยทสด เปนทางเลอกทท าใหการด าเนนชวตในชมชนประสบความส าเรจ ทผานมาการฟนฟสมรรถภาพสภาวะจตสงคม ไดด าเนนการหลงผปวยจ าหนายออกจากโรงพยาบาลโดยมงเนน ดงนนแนวคดจงมงเนนไปทการปองกนและลดความพการทเกยวของกบพฤตกรรมและจตใจ การท างานเรมแรกด าเนนการทโรงพยาบาลระดบตตยภม และตอมาไดมแนวคดวาผทท างานในชมชนกมศกยภาพสามารถท างานไดอยางมประสทธภาพเชนกน วธการด าเนนงานจะจดใหมบรการทใหการดแล การรกษาและการแกไขอยางตอเนอง ลดระดบความเครยด และใหมสวนรวมทางเศรษฐกจและสงคมให

17

มากทสด เพอลดการกลบมาปวยซ า ซงการด าเนนการดงกลาวตองด าเนนการรวมกนระหวางผใหบรการและผรบบรการ (เกยรตภม วงศรจตและคณะ, 2552)

ยยส (Uys, 1991) ไดศกษาเรอง แนวทางการฟนฟสภาวะจตสงคม และมสมมตฐาน

วาการฟนฟสมรรถภาพสภาวะจตสงคม เปนการใหการดแลตอเนองผผานการบ าบดรกษายาเสพตดท

ส าคญ เนองจากสภาพการด าเนนชวตประจ าวนทมความเครยดและตวผปวยเองทมกจะเปน

ผดอยโอกาส ขาดการสนบสนนทางสงคม หากไดรบการพฒนาทกษะทจ าเปน เพมการสนบสนนทาง

สงคม สนบสนนใหสามารถเขาถงทรพยากรทมและมความจ าเปนตอการด าเนนชวต เชน การบรการ

ดานสขภาพ การชวยเหลอดานการประกอบอาชพ เปนตน และใหความร จะเปนเปนการเพมขด

ความสามารถของผผานการบ าบดรกษาและคนศกยภาพในการท าหนาทตอตนเอง สงคม ลดอาการ

ทางยาเสพตด ลดการเขารบบรการจากสถานพยาบาล และมคณภาพชวตทด สามารถด ารงชวตใน

สงคมไดโดยปกตสข กรอบนอธบายขนตอนของการกลบมาเสพซ าหรอท าใหโรคก าเรบในผปวยจตเวช

ซงประกอบดวยขนตอนตางๆ ดงน

1) การเขาถงแหลงใหการชวยเหลอหลงจากเกดภาวะเครยด

2) ความเครยดท าใหอาการเพมขน เกดความตงเครยด หแววประสาทหลอน

3) แนวทางการชวยเหลอเพอลดภาวะเครยด กอนทจะท าใหผปวย

กลบมาเสพซ าหรอปวยซ า

ปจจยทมผลตอการกลบมาเสพซ า คอ ตวบคคล ไดแก อาย เพศ การดอยคา

ผปวยซงหมายถงการสญเสยรปลกษณ โครงสรางทางสรรวทยาหรอการท าหนาทของรางกาย การตตรา

ผปวย ผลกระทบอาจจะมากกวาหรอนอย เปนผลจากการไดรบยาวาเพยงพอหรอไม ขอจ ากดของ

ความสามารถในการด าเนนกจกรรม หมายถง ขอบกพรองใน ทกษะตางๆ เชน ทกษะการเผชญ

ปญหา ทกษะสงคม ทกษะการประกอบอาชพ และปจจยเครอขายทางสงคม เนองจากการขาดทกษะ

ตางๆเปนจดเดนของผปวยยาเสพตดและจตเวช และจะมสขภาพจตศกษาเปนทางเลอก พนฐานของ

รปแบบนกลาววาความสามารถโดยธรรมชาตวามหรอไมมกได แตเปนทกษะทสามารถเรยนรได

ปจจยเครอขายสงคม หมายถง เครอขายสงคม เครอขายผปวย กลมและสถาบนท

จะเชอมตอสงคม ไดแก แหลงทใหการสนบสนน การสนบสนนทางสงคมสามารถเพมขนโดยใหความร

ในเรองแหลงจดการทรพยากร ทกษะตางๆคลายกบกรณของแตละบคคล คนในเครอขายทางสงคม

ตองม ทกษะทจ าเปนในการจดการกบปญหาทเกดขน ทกษะทางสงคมของครอบครว รวมถงการม

สขภาพด มรปแบบการสอสาร ทกษะการเผชญปญหา รวมถงการจดการทงการรกษาและ ความดอยคา

ของผปวย ใหการรกษาเพอพฒนาทกษะ

18

กจกรรมทใหในการฟนฟสภาวะจต สงคม ประกอบดวย สขภาพจตศกษา ท ใหความรใน ทกษะทจะชวยเพมสงเสรมการฝกการท าหนาททางจตสงคม ยาทใชงานใชในการรกษาผปวยจตเวช และการจดการทรพยากร เปาหมายมงเนนไปทผปวยใหไดรบการประสานงาน สามารถเขาถงแหลงทรพยากรตางๆ และการพฒนาทรพยากรใหมความเหมาะสม ผลลพธของการฟนฟสภาวะจตสงคมตามแนวคดน คอ การฟนคนสถานการณท างาน หมายถง ความสามารถในการใชทกษะทจ าเปนในชวตประจ าวน เชน การท างาน การสอสารในสงคม การสนทนาการฯ บนทกอาการของโรงพยาบาล และคณภาพชวต คราวด และแกรนดฟลล (Cloud & Granfield, 2008) ไดศกษาเรองแนวคดของทนในการฟนฟสมรรถภาพในผตดยาเสพตด วตถประสงคของการศกษาในครงน เพอขยายผลของโครงสรางและอธบายผลของการศกษาทผานมา ในการเขาถงแหลงทรพยากรในการฟนฟสมรรถภาพและการคงไวในการใชยาทผดและแนวคดการฟนฟสมรรถภาพเชงลบ ซงจะทบทวนความสมพนธเชงลบระหวางเพศ อาย สขภาพกาย สขภาพจต การกดกน ในการศกษาครงนไดศกษาจากงานวจยหลายๆงาน พบวาการน าตนเองออกจากการใชยาในทางทผดขนกบความสามารถและคณลกษณะของบคคล และการเขาถงแหลงทรพยากรหรอแหลงทนในการใหความชวยเหลอ การศกษาในครงนไดใหความสนใจสถานะของผปวยทมอาชพ, การศกษา, และอาชญากรรมของกลมตวอยาง และสนใจทจะพฒนางานมากกวาการยนยนทฤษฎ เปนการวจยเชงคณภาพโดยการสมภาษณเชงลก ผทตองการเลกยาเสพตด ซงมการจ าแนกโดยใช DSM IV โดยศกษาในผปวย 3 กลม กลมแรกและกลมท 2 จ านวน 46 คน ทผานการบ าบดและกระบวนการกลมใหการชวยเหลอกนและกน และไมใชสารเสพตดเปนระยะเวลา 1 ป กลมท 3 จ านวน 22 คน ทอยระหวางการบ าบดรกษาและรวมกลมใหการชวยเหลอกนและกน 12 ขนตอน กลมเปาหมายเปนแอฟรกาอเมรกนทไมสามารถจายคารกษาเองได เนองจากยงเรยนไมจบและไมมงานท า จากการศกษาครงนและจากขอมลเดมทมจงแบงทนในการฟนฟสมรรถภาพออกเปน 4 ดาน ประกอบดวย (Cloud & Granfield, 2008)

1) ทนทางสงคม หมายถง แหลงสนบสนนทเพมคณภาพชวตของผปวย ทชวยท าใหพวกเขาเปนสวนหนงของสงคม เปนแหลงทนทใหเขาไดรบขอมลขาวสาร มความใกลชดผกพนกน ชวยอ านวยความสะดวกในการการเอาชนะอปสรรคในชวตทส าคญ และใหการชวยเหลอในดานอารมณ ซงจะท าใหเขามความตงใจในการหยดยา

2) ทนทางกายภาพ หมายถง เศรษฐกจ การเงนรวมถงรายได เงนออม การลงทนและสนทรพยทางการเงนอนๆ ซงหากพวกเขามความพรอมในทนจะสามารถเลอกการรบบรการการฟนฟสมรรถภาพ หรอการดแลสขภาพจากมออาชพ และสามารถแยกตวเองจากสภาพแวดลอมทเกยวของและสงเสรมการใชสารเสพตด จนปราศจากการใชยาเสพตดอยางถาวรหรอเปนการชวคราวได

19

3) ทนดานมนษย หมายถง วธการทบคคลท างานไดอยางมประสทธภาพเพอประโยชนสงสดของแตละบคคลทเกยวของกบสมาชกในสงคม เพอใหบรรลเปาหมายสวนบคคล ไดแก การศกษา ความรทกษะ สขภาพกายจตฯ ซงจะท าใหสามารถเลอกสงทดทสดใหตนเอง คณลกษณะ 3 อยางนมกจะเหนไดในผทตองการเลกยาเสพตด นอกจากนยงมการถายทอดทางพนธกรรม ซงมบทบาทส าคญในการก าหนดอนาคตของคนทางกายภาพและจตใจ การมอาชพเปนสงทจ าเปนเนองจากตองมรายไดในการด ารงชวตและเปนความมนคงในชวต ซงหากเกดการวางงานจะท าใหผนมาเปนผคายาเสพตดและกออาชญากรรม

4) ทนทางวฒนธรรม หมายถง บรรทดฐานทางสงคมและความสามารถในการท าหนาทของตนเองทอยในสงคมอยางมประสทธภาพ เพอตอบสนองความตองการขนพนฐานและเพมโอกาสทางสงคม ทงนตองใหมการเรยนรในการเปลยนแปลงปรบตว และหากมความรความเขาใจในเรองคณธรรม จรยธรรม ผทใชยาสามารถจะหยดยาได จากการศกษา เรอง ทนในการฟนฟสมรรถภาพ ไดมการพฒนาเปนรปแบบ การจดการพฤตกรรมสขภาพในระยะฟนฟ (the behavioral health recovery management model : BHRM) โดยแผนงานโคลมโบ (2011) ซงมหลกการเบองตนเรองการฟนฟสมรรถภาพจะตองสอดคลองกบความตองการ จดแขง สขภาพของผปวย เปนการชน าตนเองและเสรมสรางพลงจงใ จ (self – directed and empowering) เพอชวยใหผปวยสามารถตดสนใจและมการตงเปาหมายชวตใหปลอดจากยาเสพตด ทงนกระบวนการนนจะค านงถงขนตอนการเปลยนแปลงพฤตกรรม ทมตครอบคลมองครวม ไดแก มตทางกายภาพ ทางดานอารมณ ดานสงคมและวฒนธรรม ทางดานการรคดและปญญา (intellectual and spiritual aspects) โดยการมสวนรวมของครอบครว สถานทท างาน ชมชน โดยกระบวนการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดน เปนกระบวนการตอเนองทจะพฒนาใหผตดยารสกชวตมความหมาย มองโลกดานด ไมเกดความรสกเปนตราบาป น าไปสความเปนผมส ขภาพด มความสมดลทง กาย จต ปญญา (mind body spirit) รวมถงมตการจดการทางดานสงคม การงานอาชพ สงแวดลอม การเงน โดยองคประกอบของโปรแกรมประกอบดวย หลกการ 7 ขอ (White, Boyle & Corrington, 2005) คอ 1) การเสรมสรางพลงจงใจ 2) การประเมน 3) การคนหาแหลงสนบสนน 4) การศกษาและฝกอบรม 5) การตดตามและใหการสนบสนน 6) การพฒนานโยบายเชงสงคมของหนวยงานทเกยวของเพอใหการชวยเหลอ สนบสนนฟนฟสขภาพในระยะยาว และ 7) การจดรปแบบการรกษาและการสนบสนนทมาจากหลกฐานเชงประจกษ เพอแกไขอปสรรคทมตอการฟนฟสขภาพผปวย

การวจยครงนเปนการใหการดแลตอเนองผผานการบ าบดรกษายาเสพตด โดยสงเสรมและสนบสนนทนทางสงคม ใหผปวยยาเสพตดไดรบรขอมลขาวสารและสามารถเขาถงแหลงสนบสนนทเพมคณภาพชวตของผปวย ใหเรยนรและพฒนาทนทางกายภาพ ดวยตนเองโดยใหรจกการจดสรรรายไดเพอการใชจาย เพอใหมความพรอมในการด าเนนชวต เพอใหผปวยยาเสพตด สามารถท างานได

20

อยางมประสทธภาพเพอประโยชนสงสดและบรรลตามเปาหมายของแตละคน นนหมายถงทนดานมนษย และสงเสรมใหมการพฒนาทนทางวฒนธรรม ใหความสามารถในการท าหนาทของตนเองทอยในสงคมอยางมประสทธภาพตามบรรทดฐานทางสงคมและเพอตอบสนองความตองการขนพนฐานและเพมโอกาสทางสงคม

2.2.2 วตถประสงค

การฟนฟสภาวะจตสงคมมวตถประสงคเพอลดตราบาป และลดความพการเพอใหโอกาสและความเทาเทยมกน และเกดความสมดลจงมการด าเนนการดานกฎหมาย คณภาพการบรการและหลกประกนคณภาพชวต องคกร ครอบครว การสนบสนนการมสวนรวมและการชวยเหลอกนและกน มการศกษาใหเกดความเขมแขง ขยายการบรการและงานวจยเพอปรบปรงงานบรการ เพอใหความชวยเหลอบคคลและใหเกดความพงพอใจ การด าเนนงานแตละขนตอนจะแยกออกจากกน และมคณคาในตวเอง ตองประสานงานกนอยางใกลชด ประกอบดวย

2.2.2.1 การลดอาการขางเคยง โดยการลดหรอขจดทางกายหรอพฤตกรรมทเกดจากการแกไขอาการทเกดขน

2.2.2.2 การเพมทกษะทางสงคม เพมศกยภาพทางสงคม การเผชญปญหาทางดานสงคมและดานจตใจ และความสามารถในการท างาน

2.2.2.3 การลดตตราบาปและการแบงแยกในสงคม 2.2.2.4 การสนบสนนประคบประคองจตใจแกครอบครวของผทมความ

ผดปกตจาการเจบปวย 2.2.2.5 การสนบสนนทางสงคม มระบบการสนบสนนโดยเฉพาะปจจย

พนฐานทมความจ าเปน ประกอบดวย ทอยอาศย เครอขายทางสงคม การประกอบอาชพ กลมใหการชวยเหลอตางๆ

2.2.2.6 การเพมพลงทางปญญาแกผรบบรการ โดยผรบบรการมความเปนตวของตวเองและเปนผดแลความมประสทธภาพ สามารถดแลตนเองและเรยกรองสทธได การวจยครงนเปนพฒนาความเชอมนในตนเองของผปวยยาเสพตด โดยการเพมทกษะและศกยภาพทางสงคม ใหเรยนรเพอท าตนเปนทพงตนเอง สามารถดแลตนเองดานรางกาย ดานจตใจ มความเปนอสระของบคคล มความเชอสวนบคคล เพอการใชชวตในสงคมและใหเปนทยอมรบของสงคม เพอพฒนาคณภาพชวตของผปวยยาเสพตด

21

2.2.3 แนวทางการด าเนนงาน

วธการฟนฟสภาวะจตสงคม หลกการ คอ ฝกใหผรบบรการมทกษะดานพฤตกรรมในการปรบปรงการปฏบตหนาทตามบทบาทไดดขน และเพมการสนบสนนจากสงคม และการด าเนนงานในชมชนจะมประสทธภาพมากถาครอบครวและชมชนของบคคลนนเขามามสวนรวม ซงในการท างานจะมองคประกอบแตละระดบแตกตางกน (สชาดา สาครเสถยร, 2557) ดงน

2.2.3.1 ระดบบคคล โดยสนบสนนใหผรบบรการไดฝกทกษะการใชชวตในชมชน ประกอบดวย

(1) การรกษาทางยา เพอลดอาการทเกดขนและหยดการรบกวน และปองกนการกลบมาเปนซ า

(2) การฝกทกษะการด ารงชวตโดยพงพาตนเองและทกษะทางสงคม โดยเฉพาะการจดการอารมณ การจดการเรองสารเสพตด การมสนทนาการ การสอสารขนพนฐาน สมพนธภาพและความใกลชดกบบคคลอน

(3) การประคบประคองจตใจแกผปวยและญาต เปนองคประกอบส าคญของการฟนฟสมรรถภาพทางจตสงคม กลมเพอนชวยเพอน รวมถงการใหการศกษา ความรเกยวกบสทธของผรบบรการและครอบครว ตลอดจนแหลงใหความชวยเหลอตางๆ

(4) ทพกอาศย และจดสงแวดลอมใหเหมาะสม จดทพกอาศยใหทงน ภายใตทรพยากรและวฒนธรรมของแตละทองถน

(5) การฟนฟสมรรถภาพทางอาชพและการจางงาน การมงานท าจะเพมความพงพอใจและความภาคภมใจในตนเอง ลดวงจรความยากจนและการพงพง นอกจากนยงเปดโอกาสในการมกจกรรมทางสงคม การตดตอสอสารกบบคคลอน

(6) เครอขายสนบสนนทางสงคม เปนกลมสรางสมพนธภาพอยางตอเนอง ซงจะมผลทางบวกตอสขภาพจต อาจจะเปนผลทางตรง หรอผลทางออมตอบคคล

(7) การพกผอน การรวมกจกรรมพกผอนทเหมาะสมและมอสระในการเลอก เปนภาวะทท าใหการพกผอนเปนไปอยางสมบรณแบบ

2.2.3.2 ระดบสถานบรการสขภาพจตและทรพยากรมนษย ประกอบดวย (1) นโยบายการบรการทางสขภาพจตและทรพยากรมนษย ตองม

ความผสมผสานระหวางการบรการ การรกษา และการบรการทเนนการฟนฟสภาวะทางจตสงคม และเนนใหชมชนเปนศนยการจดการผรบบรการแตละราย

(2) การปรบปรงสถานทในสถานบรการและทอยอาศย โรงพยาบาลตองไดรบการพจารณาใหเปนสวนหนงของสงแวดลอม ตองมแนวทางมาตรฐานการดแลทดส าหรบผปวย

22

(3) การฝกอบรมบคลากร ควรจดเรององคประกอบส าคญของการฟนฟสภาวะทางจตสงคมในหลกสตรการเรยนการสอนของบคลากรสาธารณสข

(4) การประกนคณภาพ ผท างานตองพยายามใหการบรการดแลทด

ควรมการประเมนคณภาพ มมาตรฐานเปนลายลกษณอกษร มตวชวดทครอบคลมบรการทงหมด

2.2.3.3 ระดบสงคม ประกอบดวย

(1) การปรบปรงแกไขกฎหมาย สวนใหญไดเรมมการปรบปรงแลว

ทงนเพอใหการบรการมประสทธภาพสงสด และควรเพมเรองการเขารบการรกษาอยางสมครใจ และการ

เขารกษาตวในโรงพยาบาล สทธของผปวย และการเขาถงแหลงสนบสนนอนๆ

(2) การตดอาวธทางปญญาใหผรบบรการ ซงเปนองคประกอบและ

จดมงหมายของการฟนฟสภาวะจตสงคม และใหผรบบรการมสวนรวมในการวางแผน การใหบรการและ

การประเมนโปรแกรมการฟนฟทางจตสงคม

(3) การปรบแนวคดและทศนคตของสาธารณชนเกยวกบความ

ผดปกตทางจตใจ ซงตราบาปนจะมผลไปถงผดแล ซงเกดจากทศนคตทางลบและความเชอผดๆ ท าใหม

การแบงแยก การวจยครงน มงเนนในระดบบคคลหรอตวผปวยยาเสพตด ไดฝกใหผปวยยาเสพตดมทกษะดานพฤตกรรม ใหมการพฒนาการปฏบตหนาทตามบทบาทใหดขน เชน การจดการอารมณ การจดการเรองยาเสพตด การมสนทนาการ การสอสารขนพนฐาน การสรางสมพนธภาพและความใกลชดกบบคคลอน และเพมการสนบสนนจากสงคม ไดเรยนรเครอขายสนบสนนทางสงคม การฟนฟสมรรถภาพทางอาชพ ซงการมงานท า มรายไดจะเพมความพงพอใจและความภาคภมใจในตนเอง และรจกการพกผอนทเหมาะสม ทงนเพอพฒนาคณภาพชวตของผปวยยาเสพตดในดานรางกาย ดานจตใจ ดานระดบความเปนอสระของบคคล ดานความสมพนธของสงคม ดานสงแวดลอมและดานความเชอสวนบคคล โดยใหรจกการวางแผน การด าเนนการปฏบตตามแผนทก าหนดไว มการตรวจสอบ และปรบปรงแกไขใหเปนไปตามเปาหมาย หรอการใชวงจรควบคมคณภาพ เปนเครองมอชวยส าหรบการพฒนาผปวยยาเสพตดครงน

2.2.4 วงจรควบคมคณภาพ

แนวคดเกยวกบวงจร P-D-C-A เรมขนเปนครงแรกโดยนกสถต ในสหรฐอเมรกา

เมอทศวรรษ 1930 โดยวอลเตอร ชวาท (Walter Shewhart) ซงไดพฒนาจากการควบคม

กระบวนการเชงสถตทหองปฏบตการเบล (Bell Laboratories) ตอมาราวทศวรรษท 1950 ไดม

การเผยแพรอยางกวางขวาง ดบเบลย เอดเวรดส เดมมง (W. Edwards Deming) ผเชยวชาญดาน

การบรหารคณภาพ หลายคนจงเรยกวงจรนวา " วงจร Deming " และไดมการดดแปลงให เขา

23

กบวงจรการบรหาร ซงประกอบดวย ขนตอนการวางแผน ขนตอนการปฏบต ขนตอนการตรวจสอบ

และขนตอนการด าเนนการใหเหมาะสม ดงน (มรรยาท รจวชชญ, 2556) 2.2.4.1 วางแผน (Plan) หมายถง การวางแผนการด าเนนงานอยางรอบคอบ

ครอบคลมถงการก าหนดหวขอทตองการปรบปรงเปลยนแปลง ซ งรวมถงการพฒนาสงใหมๆ การแกปญหาทเกดขนจากการปฏบตงาน อาจประกอบดวย การก าหนดเปาหมาย หรอวตถประสงคของการด าเนนงาน การจดอนดบความส าคญของเปาหมาย ก าหนดการด าเนนงาน ก าหนดระยะเวลาการด าเนนงาน ก าหนดผรบผดชอบหรอผด าเนนการและก าหนดงบประมาณท จะใช การเขยนแผนดงกลาวอาจปรบเปลยนไดตามความเหมาะสมของลกษณะ การด าเนนงาน การวางแผนยงชวยใหเราสามารถคาดการณสงทเกดขนในอนาคต และชวยลดความสญเสยตางๆทอาจเกดขนได

2.2.4.2 ปฏบตตามแผน (Do) หมายถง การด าเนนการตามแผน อาจประกอบดวย การมโครงสรางรองรบการด าเนนการ (เชน บคคลในครอบครว บคคลในชมชน) มวธการด าเนนการ (เชน มการพดคย การปรกษา การสอน) และมผลของการด าเนนการ (เชน กจกรรมทด าเนนการ)

2.2.4.3 ตรวจสอบการปฏบตตามแผน (Check) หมายถง การประเมนแผน อาจประกอบดวย การประเมนโครงสรางทรองรบการด าเนนการ การประเมนขนตอนการด าเนนงาน และการประเมนผลของการด าเนนงานตามแผนทไดตงไว โดยในการประเมนดงกลาวสามารถ ท าไดโดยการประเมนตนเองหรอโดยบคคลในครอบครว บคคลในชมชนทมสวนรวมในการด าเนนงานนน ๆ

2.2.4.4 ปรบปรงแกไข (Act) หมายถง การน าผลการประเมนมาพฒนาแผน อาจประกอบดวย การน าผลการประเมนมาวเคราะหวามโครงสราง หรอขนตอนการปฏบตงานใดทควร ปรบปรงหรอพฒนาสงทดอยแลวใหดยงขนไปอก และสงเคราะหรปแบบการด าเนนการใหมทเหมาะสม ส าหรบการด าเนนการตอไป โปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคมทมตอคณภาพชวตของผปวยยาเสพตดทใชในครงน มาจากแนวคดของ ยยส (Uys, 1991) ทใหความส าคญในการฟนฟสมรรถภาพสภาวะจตสงคม ทใหความส าคญในการดแลผผานการบ าบดรกษายาเสพตดอยางตอเนอง ซงมการพฒนาครอบคลมการพฒนาทกษะทจ าเปน ไดแก การสรางสมพนธภาพทางสงคม การดแลและพฒนาสภาพรางกาย จตใจ การมอสรภาพในการด าเนนชวต การอยรวมกนในสงคม การปฏเสธ การรบการสนบสนนทางสงคมและการยดเหนยวทางจตใจ เพอพฒนาความเชอมนในตนเอง เรยนรเพอท าตนเปนทพงตนเอง ใชชวตในสงคม ใหเปนทยอมรบของสงคม เพอปองกนไมใหกลบไปตดยาเสพตดซ า ทงนเพอพฒนาคณภาพชวตของผปวยยาเสพตดในดานรางกาย ดานจตใจ ดานระดบความเปนอสระของบคคล ดานความสมพนธของสงคม ดานสงแวดลอมและดานความเชอสวนบคคล โดยใชวงจรควบคมคณภาพ (P-D-C-A : Plan-Do-Check-Action) เปนเครองมอส าหรบพฒนาผผานการบ าบดรกษายาเสพตด

24

2.2.5 งานวจยทเกยวของ

จากการศกษาการใหบรการการฟนฟสภาวะจต สงคม โดยการทบทวนงานวจยทผานมาพบวา ลกษณะทางคลนกทแตกตางกนและความตองการตอบสนองความตองการของผทมระดบการเจบปวยทางจตทรนแรงและถาวร ความแตกตางกนอยางมนยส าคญ และควรสนบสนนการใชการฟนฟสภาวะจตสงคมในผปวยจตเวช แตทงนยงมการพฒนาไมเพยงพอทจะตรวจสอบผลกระทบของทใชบรการทแตกตางกน ในระดบของความรนแรงและกจกรรม ระดบยาของยาทไดรบ หรอระยะของการเจบปวย การศกษาความคมคาของการฟนฟสภาวะจตสงคม พบวามคาใชจายนอยกวาการดแลรกษาในโรงพยาบาลเฉลยมากกวารอยละ 50 (Barton, 1999) ซงจากการทบทวนงานวจยตงแตป 1995 – 1998 จ านวนทงหมด 9 เรอง เปนงานทเนนการฝกทกษะและครอบครวศกษา การใหการสนบสนน การจางงาน กลมเปาหมายทใชในการศกษาเปนผปวยนอกจ านวน 8 เรอง และผปวยใน 1 เรอง โดยศกษาในผปวยจตเภท และผปวยโรคอารมณแปรปรวนสองขว และไดเลอกงานวจยแบบเชงทดลองและกงทดลองในเรอง การฟนฟสภาวะจตสงคม ประกอบดวย 4 มต คอ มตท 1) การฝกทกษะโดยการสรางหลกสตร สขภาพจตศกษา และการบ าบดความคดและพฤตกรรม เนนไปทการฝกทกษะการรคดขนพนฐาน เชนความตงใจ การเรยนรและการพฒนา มตท 2) การสนบสนนจากเพอน เชน กลมสงคม (social club) ศนยลดอนตรายจากการใชยา (drop in centers) กลมพงพาตนเอง (self-help group) และเครอขายทางสงคม โดยกลมเหลานจะใหบรการในชมชน มจดมงหมายใหผรบบรการไดรบการสรางพลงจงใจ (empowerment) คนหาศกยภาพในตนเอง และการปรบเปลยนวถชวตเขาสภาวะปกต มตท 3) เปนบรการทสงเสรม การงานอาชพ ดวยการใหฝกอาชพท ผรบบรการสนใจ และมแรงจงใจการเลอกประกอบอาชพ ในชวงระยะการฟนฟสภาวะจตสงคม มตท 4) เปนการบรการในชมชน ทเปนแหลงสนบสนนการพฒนาใหกบกลมเปาหมายเฉพาะกลม เชนการใหความรกบครอบครว การปองกนปจจยเสยงในชมชน ในผปวยเจบปวยทางจต มงเนนทการฝกทกษะทางสงคม การลดอาการทางจต การปรบตวทางสงคม การปองกนการกลบมาเปนซ า ความรวมมอในการรบประทานยา ลดเวลาการรกษาในโรงพยาบาล ทงนรปแบบท เหมาะสมจะเปนลกษณะการใชการจดการรายกรณ (case management program) ซงจะรวมไปถงการใหบรการฝกอาชพ การฟนฟสภาวะทางจตสงคม การใหสขภาพจตศกษาในครอบครว (Dixon & Lehman,1995, Mari & Streiner, 1994 ) พบวาไดผลลพธในการลดการกลบมาเปนซ า ลดอาการทางจต เพมความสามารถในตนเองของสมาชกในครอบครว ในดานการบ าบดรกษาและดแลผใช ผตดยาเสพตด มรปแบบทน าเสนอโดยส านกงานปองกนยาเสพตดและปราบปรามอาชญากรรมแหงสหประชาชาต (UN Office on Drugs and Crime – UNODC, 2016) โดยรปแบบของการบ าบดรกษาทมชมชนเปนฐาน ประกอบดวย 3 สวน ไดแก 1) องคกรในชมชน ทชวยคนหาคดกรอง ผใชยาเสพตด ประเมนปญหา และสงตอมายงหนวยบรการสขภาพในชมชน พนธกจขององคกรจะครอบคลมการใหความรเพอปองกน การสงเสรมสขภาพ

25

การประสานงานเชอมโยง ระหวางสถานบรการฟนฟสมรรถภาพ กบครอบครวและชมชน 2) การบรการในสถานบรการ ซงจะเปนการใหบรการดานการคดกรอง การใหค าปรกษา การสงตอไปโรงพยาบาลเพอบ าบดรกษาผตดยาเสพตด ผปวยตดเชอ และผปวยทมอาการทางจต และ 3) องคกรภาคประชาชน และภาคประชาสงคม (social welfare agencies and NGO) จะใหบรการดานการใหความร การใหการปรกษา การสนบสนนใหครอบครวมสวนรวมในการรกษา การฝกทกษะงานอาชพ การเพ มโอกาสในการสรางรายได การฝกทกษะชวต บรการดานทอยอาศย นอกจากนการใหการบ าบดฟนฟสมรรถภาพผปวยยาเสพตด ตองตระหนกถงบรการดานกฎหมายรวมดวย (NIH, 2016) 2.3 คณภาพชวตผผานการบ าบดรกษายาเสพตด

2.3.1 แนวคดและความหมายของคณภาพชวต

การพฒนาการทางดานแนวคดและความหมายของคณภาพชวตเรมตนโดยมาสโลว(1954) ไดพฒนาทฤษฎล าดบขนความตองการของมาสโลว (Maslow’s Hierarchy of Needs Theory) เปนทฤษฎการจงใจ โดยน ามาเปนสงจงใจใหบคคลมความตงใจท างานอยางเตมท เพอใหบรรลเปาหมายสงสดของหนวยงานและสวนหนงเพอตอบสนองความตองการของบคคลเชนกน ทงนเนองจากมนษยยอมมความตองการ และเมอความตองการยงไมไดรบการตอบสนองกจะเกดความเครยด น าไปสการกระตนใหเกดแรงขบเคลอน เพอหาวธการหรอพฤตกรรมทน าไปสสงทตนเองตองการ เพอลดความตงเครยดนน ล าดบขนความตองการของมนษยตามทฤษฎล าดบขนความตองการของมาสโลว แบงเปน 5 ระดบ ดงน 1) ความตองการทางดานรางกาย เชน ความตองการอาหาร น าดม ทพกอาศย ความตองการทางเพศ เปนตน 2) ความตองการความปลอดภย เชน ความตองการความมนคง ความตองการความคมครองจากอนตรายทงทางรางกายและจตใจ 3) ความตองการทางสงคม เชน ความตองการความรก ความใสใจ การไดรบการยอมรบในสงคม 4) ความตองการเกยรตยศ เชน ชอเสยงเกยรตยศ และ 5) ความตองการใหความฝนของตนเปนจรง ความตองการของมนษยตามทฤษฎล าดบขนความตองการของมาสโลว จะพบวาเปนเปนความตองการตอบสนองภายนอก และความตองการตอบสนองทางจตใจ ฮารแลนด (Harland, 1972) ไดท าการวจยดานคณภาพชวตซงใชทฤษฎล าดบขนความตองการของมาสโลวเปนพนฐานในการวจย ไดใหนยามคณภาพชวตวา เปนความตองการในดานอาหาร การไดรบการบรการ ฐานะ ความอยากมอยากได ซงเปนความตองการขนพนฐานของมนษย และลย (Lui, 1975) ไดแบงคณภาพชวตออกเปนในดานกายภาพ ไดแก อาหารทมคณคาทางโภชนาการ การบรการทด สงของเครองใชทมคณภาพ และความร ารวย และใน

26

ดานจตใจทวดไมไดจะเปนเรองของจตวญญาณทเกยวของกบความรก ความนบถอ และความเปนตวตน เซอรก (1976) ไดศกษาทฤษฎคณภาพชวตทพฒนาตอจากมาสโลว โดยใหความส าคญในมตทางวฒนธรรมและเหนวาล าดบขนความตองการของมาสโลวนนไดใหจดเรมตนของการวเคราะหเพอคนหาประเดนตางๆ ทเกยวของกบคณภาพชวต แคมปเบลและคณะ (Campbell et al., 1976) ไดกลาววานอกจากความสขใจและสขภาพแลว กยงมมตอนๆ อก ชวตทดสามารถวดไดจากสงของอปโภคบรโภค และสนนษฐานวาเปาหมายระดบชาตไดเพมความสนใจไปทคณภาพชวตมากกวาการมทรพยสมบต องคการอนามยโลก (World Health Organization, 1997) ใหความหมายของค าวา สขภาพ หรอ Health ไววา “A state of complete physical, mental, and social well-being not merely the absence of disease ” หมายถง สภาวะความสมบรณของรางกาย จตใจ และสงคม ซงมใชเพยงการปราศจากโรค และใหความหมายของคณภาพชวตวา “individuals perception of their position in life in the context of the culture and value systems in which they live and in relation to their goals, expectations, standards and concerns.” หมายถง การรบรสถานะของบคคลทอยภายใตวฒนธรรม ทมคณคาในความเปนอย ซงสมพนธกบเปาหมาย คาดหวง มาตรฐาน และความกงวล วไล ชนเวชกจวานชยและคณะ (2551) ใหความหมายของคณภาพชวตไววา หมายถง ระดบของการมชวตทดความสขและมความพงพอใจในชวต ทงในดานรางกาย จตใจ อารมณและการด าเนนชวตของปจเจกบคคลในสงคม เสาดาหรอ โสดาดสและคณะ (2552) ใหความหมายของคณภาพชวตไววา หมายถง ระดบการมชวตทด มความสข และมความพงพอใจในรางกาย จตใจ สงคม อารมณ และการด าเนนชวตในสงคมของปจเจกบคคล เปนการประสานการรบรของบคคลในดานรางกาย จตใจ ความสมพนธของสงคม สงแวดลอม ภายใตวฒนธรรม คานยม และเปาหมายชวตของแตละบคคล คณะกรรมการประสานงานโครงการปรณรงคคณภาพชวตของประชาชนในชาต กระทรวงสาธารณสข (2545) ใหความหมายของคณภาพชวตไววา หมายถง การด ารงชวตของมนษย ในระดบทเหมาะสมตามความจ าเปนพนฐานในสงคมหนงๆ ในชวงเวลาหนงๆ

จากทกลาวมาขางตน พอสรปไดวาคณภาพชวตขนอยกบเกณฑทางความจ าเปน

ความตองการ และความปรารถนาของคนในแตละทองถนและสงคม ทงนอาจหมายถง ความสข

ความพงพอใจทตอบสนองตอความคาดหวงทก าหนดไว เปนการรบรดานรางกายและจตใจ

27

2.3.2 เกณฑชวดคณภาพชวต ประเทศไทยมการศกษาทดลองก าหนดดชนชวดคณภาพชวตตงแต พ .ศ. 2525 ซงจะมการก าหนดความจ าเปนพนฐาน (จปฐ.) เพราะการด ารงชวตจะดหรอไมดนนตองอาศยเครองชวด โดยมเกณฑความจ าเปนพนฐาน (จปฐ.) ซงหมายถง ความจ าเปนขนต าสด ททกคนในชมชนควรจะมหรอควรจะเปนในชวงระยะเวลาหนงเพอใหมชวตทดและสามารถด าเนนชวตอยในสงคมไดอยางปกตสขตามสมควร การน าเคร องช ว ดความจ าเปนพนฐาน (จปฐ.) มาเปนเคร องมอในการวด เพ อใหประชาชนในหมบานทราบถงสภาพความเปนอยของตนเอง ครอบครวและชมชนวาบรรลตามเกณฑความจ าเปนพนฐานแลวหรอไม รวมทงสงเสรมใหประชาชนมสวนรวมในการพฒนา ตงแตการรวมกนก าหนดปญหาตามตองการทแทจรงของชมชน ตลอดจนคนหาสาเหตและแนวทางแกปญหาโดยใชขอมล จปฐ.ทมอยเพอใหสามารถแกไขปญหาไดตรงจดมากขน ความจ าเปนขนพนฐาน (จปฐ.) ประกอบดวย 8 หมวด ดงน 1) ประชาชนไดกนอาหารทถกสขลกษณะ และเพยงพอกบความตองการของรางกาย 2) มทอยอาศยและสภาพแวดลอมทเหมาะสม 3) มโอกาสเขาถงบรการสงคมขนพนฐานทจ าเปนแกการด ารงชวต และการประกอบอาชพ 4) มความมนคงปลอดภยในชวตและทรพยสน อาหารด มบานอาศย การศกษาอนามยถวน ครอบครวปลอดภย 5) มการผลตและหาอาหารอยางมประสทธภาพ 6) ครอบครวสามารถควบคมชวงเวลาและจ านวนการมบตรไดตามตองการ 7) มสวนรวมในการพฒนาความเปนอยและการก าหนดชวตของตนเองและชมชน และ 8) มการพฒนาจตใจทดขน (คณะกรรมการประสานงานโครงการปรณรงคคณภาพชวตของของประชาชนในชาต กระทรวงสาธารณสข, 2545 ) เครองชวดความจ าเปนพนฐาน(จปฐ.) ดงกลาวสอดคลองกบองคการอนามยโลกองคการอนามยโลก (World Health Organization, 1997) ทก าหนดแนวคดในเรองคณภาพชวต เปน 6 ดานดวยกน ประกอบดวย 1) ดานสขภาพรางกาย 2) ดานจตใจ 3) ดานระดบความเปนอสระ 4) ดานความสมพนธทางสงคม 5) ดานสงแวดลอม และ 6) ดานความเชอสวนบคคล การวจยครงนไดน าแบบประเมนคณภาพชวตในผตดสารเสพตด (drug addict quality of life scale) ซงพฒนาโดยเสาดาหรอ โสดาดสและคณะ (2552) มาใช ซงแบบประเมนคณภาพชวตในผตดสารเสพตดชดนพฒนามาจากแบบวดคณภาพชวตขององคการอนามยโลก (The world health organization on quality of life: WHOQOL) ครอบคลม 6 ดาน คอ ดานรางกาย ดานจตใจ ดานระดบความเปนอสระของบคคล ดานความสมพนธทางสงคม ดานสงแวดลอม และดานความเชอสวนบคคล โดยพฒนาตามกรอบแนวคดคณภาพชวต จ านวน 65 ขอค าถาม ดานรางกายจ านวน 19 ขอค าถาม ดานจตใจจ านวน 15 ขอค าถาม ดานระดบความเปนอสระของบคคลจ านวน 8 ขอค าถาม ดานความสมพนธของสงคม จ านวน 8 ขอค าถาม ดานสงแวดลอมจ านวน 11 ขอค าถามและดานความเชอสวนบคคลจ านวน 4 ขอค าถาม โดยรวมลกษณะค าตอบเปนมาตราสวนประมาณคา (rating scale)

28

5 ระดบ เรยงล าดบคะแนนจากมากไปหานอย ในขอค าถามเชงบวก จ านวน 32 ขอ และขอค าถามเชงลบ จ านวน 33 ขอ เรยงล าดบคะแนนจากนอยไปหามาก

2.3.3 งานวจยทเกยวของ

จากการทบทวนการศกษาเรองคณภาพชวตของผเสพ ผตดยาเสพตดในประเทศไทย พบวาคณภาพชวตของผปวยตดสรามคณภาพชวตต ากวาประชาชนทวไปในทกดาน (นนทวช สทธรกษ และคณะ, 2555) การศกษาการจดการรายกรณ (รตตยา สนเสร และคณะ, 2554) คณภาพชวตของผตดยาเสพตดในดานรางกาย ดานจตใจ ดานระดบความเปนอสระของบคคล ดานสงแวดลอม ภายหลงการไดรบการจดการรายกรณ มระดบดขน และคณภาพชวตของผตดสารเสพตดชาวเขาโดยรวมอยในระดบด ดานรางกายพบวาอยในระดบปานกลาง และพบวาผทไดรบการศกษากลบไปเสพซ ามากกวาผทไมไดรบการศกษา และควรใหความส าคญในการเพมคณภาพชวตดานสมพนธภาพทางสงคม (พรพมล ศกดสง, 2548) ในผปวยยาเสพตดทมความสามารถปฏเสธ เผชญปญหาตางๆไดดวยตนเอง และเหนคณคาในตนเอง มความภาคภมใจในตนเองและมการท าหนาทในครอบครวทเหมาะสมจะมคณภาพชวตทด (สวมล สนนชาตวณช, 2554) จากการศกษาผลของการใชแนวปฏบตทางการพยาบาลในผปวยเฮโรอนระยะบ าบดดวยยาและฟนฟสมรรถภาพ ใน 3 จงหวดชายแดนใต พบวาคณภาพชวตของผตดยาเสพตดทใหการดแลตามแนวปฏบตทางการพยาบาล คณภาพชวตดานจตใจ การนบถอตนเอง ทสปดาหท 2 และสปดาหท 4 ดขนอยางมนยส าคญ (มซตรา ฮะ, รตตยา สนเสร และกงกมล เตยนวล, 2558) สรปจากการทบทวนวรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ ผวจยจงไดออกแบบโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคม ดวยกรอบแนวคดของยยส (Uys, 1991) ทใหความส าคญตอการการดแล ผผานการบ าบดรกษายาเสพตดอยางตอเนอง ดวยการพฒนาทกษะชวต สมพนธภาพในครอบครว การคนพบศกยภาพในการประกอบอาชพ เพอการพงตนเองได และการปองกนการกลบมาเสพซ า โดยใชวงจรควบคมคณภาพ (P-D-C-A : Plan-Do-Check-Act) เปนเครองมอพฒนาผปวยยาเสพตดใหสามารถฟนฟสมรรถนะตนเอง ทงนเพอมงหวงใหไดผลลพธ คอ คณภาพชวตทดของผปวยยาเสพตด ในระยะฟนฟสมรรถภาพ ขณะทใชชวตในชมชน ในดานรางกาย ดานจตใจ ดานระดบความเปนอสระของบคคล ดานความสมพนธทางสงคม ดานสงแวดลอม และดานความเชอสวนบคคล ประกอบดวยกจกรรม มตรไมตร อารมณด มชย อสรภาพของชวต คณคอคนส าคญ รางวลและความชวยเหลอ ความเชอและศรทธา และเรยนร สความส าเรจ ดงรายละเอยดในภาคผนวก ง-2

29

บทท 3 วธการวจย

การวจยครงนเปนการวจยกงทดทดลอง (quasi – experimental research) วตถประสงคเพอศกษาผลของโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคมทมตอคณภาพชวตของผปวยยาเสพตด ศกษาและวเคราะหคาเฉล ยคะแนนคณภาพชวตของผปวยยาเสพตดกอนและหลงทดลอง โดยแบงกลมตวอยางออกเปน 2 กลมซงมรปแบบการวจย ดงน 3.1 รปแบบการทดลอง

ตารางท 3.1 รปแบบการทดลอง

Group Pretest Intervention Posttest กลมทดลอง O11 X1 O12 กลมควบคม O21 O22 D1= O12 - O11 D2 = O22 –O21

โดยก าหนดให O11 หมายถง คะแนนคณภาพชวตของผปวยยาเสพตดกอนไดรบโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคมของกลมทดลอง

O12 หมายถง คะแนนคณภาพชวตของผปวยยาเสพตดหลงไดรบโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคมของกลมทดลอง

O21 หมายถง คะแนนคณภาพชวตของผปวยยาเสพตดกอนไดรบการพยาบาลตามปกตของกลมควบคม

O22 หมายถง คะแนนคณภาพชวตของผปวยยาเสพตดหลงไดรบการพยาบาลตามปกตของกลมควบคม

X1 หมายถง โปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคม

30

3.2 ประชากรและกลมตวอยาง

3.2.1 ประชากร ทใชในการศกษา คอ ผปวยยาเสพตดทอยในสถานประกอบการซงผานการบ าบดรกษายาเสพตดและสมครใจมารบบรการตดตามการรกษาในโรงพยาบาลในพนท จงหวดระยอง ระหวางวนท 19 มถนายน 2558 ถงวนท 23 ตลาคม 2558 3.2.2 กลมตวอยาง กลมตวอยางทใชในการศกษา คอ ผปวยยาเสพตดทอย ในสถานประกอบการซงผานการบ าบดรกษายาเสพตด และสมครใจมารบบรการตดตามการรกษาของโรงพยาบาลในพนทจงหวดระยอง จ านวน 60 คน ซงมคณสมบตตามเกณฑการคดเลอกกลมตวอยาง ดงน 3.2.2.1 เกณฑการคดเลอกกลมตวอยางตามคณสมบตทก าหนด (inclusion criteria) การศกษาวจยครงน ก าหนดคณสมบตในการคดเขากลมตวอยาง คอ (1) ผปวยทผานการบ าบดรกษายาเสพตดและสมครใจมารบบรการตดตามการรกษาในโรงพยาบาล

(2) สามารถสอสารและเขาใจภาษาไทย อานและเขยนภาษาไทยได (3) ไมเคยไดรบโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคม

3.2.2.2 เกณฑการคดออกจากการศกษา (exclusion criteria) การศกษาวจยครงน ก าหนดคณสมบตในการคดออกจากกลมตวอยาง คอ

(1) ผปวยยาเสพตดทอยระหวางการตดตามการรกษาและกลบไปตดซ า (2) ผปวยยาเสพตดทมอาการหแวว ประสาทหลอน ( 3 ) ผปวยยาเสพตดทมโรครวมทางกาย ทอยในระยะแพรกระจายเชอ 3.2.2.3 เกณฑการใหยตจากการศกษาวจย (Discontinuation criteria) การศกษาวจยครงน ก าหนดคณสมบตในการใหยตจากการวจย คอ (1) ผปวยยาเสพตดทไมยนดรวมโครงการระหวางการวจย

(2) ผปวยยาเสพตดทเขารวมตามโปรแกรมไมครบถวน (< รอยละ 80)

3.2.3 ขนาดของกลมตวอยาง ขนาดกลมตวอยางของการศกษาครงน ค านวณขนาดของ

กลมตวอยางโดยใชโปรแกรม G*Power version 3.1.10 ใชคาอ านาจในการวเคราะห ก าหนดคา

อ านาจการทดสอบเทากบ.80 ระดบความเชอมนเทากบรอยละ 95 หรอระดบนยส าคญท.05

(Polit & Hungler,1999; Polit & Sherman,1990) และจากการทบทวนงานวจยของโปรแกรมการ

บ าบดความคดและพฤตกรรมกบแรงสนบสนนทางสงคมทมตอความพรอมทจะปองกนการตดซ าและ

พฤตกรรมการไมตดซ าของผปวยสรา (สกมา แสงเดอนฉาย, 2553) ไดคาอทธพลของความตงใจในการ

31

ปองกนการตดซ า เทากบ 0.69 ดงนน งานวจยนจงก าหนดคาขนาดอทธพลเทากบงานวจยดงกลาวท

0.69 ซงเปนคาทอยในระดบกลาง (Cohen,1969)และไดขนาดของกลมตวอยางทงหมด 27 ราย และ

ไดเพมขนาดของกลมตวอยางอก รอยละ 10 เพอเปนการทดแทนเมอมการสญเสยกลมตวอยาง จงได

กลมตวอยางเปนกลมทดลอง 30 รายและกลมควบคม 30 ราย ผวจยคดเลอกกลมตวอยางตามเกณฑ

คณสมบตทก าหนดในการคดเลอกกลมตวอยาง สมกลมตวอยางทยนยอมใหความรวมมอเขากลม

ควบคมและกลมทดลอง แบงเปนกลมทดลองทจะไดรบโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคมจ านวน 30

คน และกลมควบคมทไดรบการพยาบาลตามปกต จ านวน 30 คน

3.2.3.1 การสมกลมตวอยางเขากลมควบคมและกลมทดลอง (1) ผวจยท าการสมสถานททใชกลมตวอยางดวยวธการสมแบบงาย (Simple random sampling) โดยการจบสลากเลอกอ าเภอในจงหวดระยอง จ านวน 1 อ าเภอ จากทงหมด 8 อ าเภอ ทมจ านวนกลมตวอยางเพยงพอในการทจะท าการศกษา (2) ท าการจบสลากสถานประกอบการ เพอคดเลอกกลมตวอยางทมคณสมบตตามเกณฑการคดเขากลมตวอยางจากอ าเภอทจบสลากไดในขอ (1) เพอคดเลอกเปนกลมควบคมใหไดจ านวน 30 คน แลวสมสถานประกอบการเพอคดเลอกส าหรบเปนกลมทดลอง ใหไดจ านวน 30 คน ตามการค านวณกลมตวอยาง (กลมทดลองและกลมควบคมอยคนละสถานประกอบการ) โดยกลมทดลองไดรบโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคมและการตดตามหลงการรกษาตามรปแบบปกต สวนกลมควบคมไดรบการตดตามหลงการรกษาตามรปแบบปกต ทงสองกลมท าการทดลองพรอมกน ระยะเวลา 12 สปดาห โดยมการประเมนคณภาพชวตผตดสารเสพตดกอนการทดลองและหลงการทดลอง สปดาหท 12 3.2.3.2 สถานทศกษา พนทการศกษาคอ โรงพยาบาลชมชน ในจงหวดระยอง สถานทในการด าเนนกจกรรมกลมและเกบรวบรวมขอมล ผวจยใชหองประชมของโรงพยาบาลชมชนอ าเภอทคดเลอกได สถานทกวางและสามารถก าหนดการใชหองไดตลอดท าการทดลอง มเครองปรบอากาศ ลกษณะหองเปนสวนตว เงยบสงบสามารถควบคมไมใหผเกยวของเขามารบกวนได มโตะเกาอเพยงพอ

3.2.3.3 ระยะเวลาในการเกบรวบรวมขอมล ระหวางวนท 19 มถนายน 2558 ถงวนท 23

ตลาคม 2558

3.3 เครองมอทใชในการวจย

เครองมอทใชในการวจยครงนประกอบดวยเครองมอทใชในการรวบรวมขอมล และเครองมอทใชในการทดลอง มรายละเอยด ดงน

32

3.3.1 เครองมอทใชในการรวบรวมขอมล

เครองมอทใชในการรวบรวมขอมลการวจยครงน แบงออกเปน 2 ตอน ดงน 3.3.1.1 ตอนท 1 ขอมลสวนบคคล เปนแบบสอบถามเกยวกบขอมลสวนบคคล

ซงผวจยสรางขนเอง จ านวน 9 ขอค าถาม ซงครอบคลมเรองของ เพศ อาย ระดบการศกษา สถานภาพสมรส ศาสนา รายไดเฉลยตอเดอน โรคประจ าตว ชนดของยาเสพตดทใช จ านวนครงทเขารบการบ าบดรกษา

3.3.1.2 ตอนท 2 แบบวดคณภาพชวตผตดสารเสพตด (drug addict quality of life scale : DAQOL) เปนแบบสอบถามเพอประเมนคณภาพชวตในผตดสารเสพตด (drug addict quality of life scale) ซงพฒนาโดยเสาดาหรอ โสดาดสและคณะ (2552) ซงพฒนามาจากแบบวดคณภาพชวตขององคการอนามยโลก (The world health organization on quality of life: WHOQOL) ครอบคลม 6 ดาน คอ ดานรางกาย ดานจตใจ ดานระดบความเปนอสระของบคคล ดานความสมพนธทางสงคม ดานสงแวดลอม และดานความเชอสวนบคคล โดยพฒนาตามกรอบแนวคดคณภาพชวต จ านวน 65 ขอค าถาม ประกอบดวย ดานรางกายจ านวน 19 ขอค าถาม ดานจตใจจ านวน 15 ขอค าถาม ดานระดบความเปนอสระของบคคลจ านวน 8 ขอค าถาม ดานความสมพนธของสงคม จ านวน 8 ขอค าถาม ดานสงแวดลอมจ านวน 11 ขอค าถามและดานความเชอสวนบคคลจ านวน 4 ขอค าถาม โดยรวมลกษณะค าตอบเปนมาตราสวนประมาณคา (rating scale) 5 ระดบ เรยงล าดบคะแนนจากมากไปหานอย ในขอค าถามเชงบวก จ านวน 32 ขอ และขอค าถามเชงลบ จ านวน 33 ขอ เรยงล าดบคะแนนจากนอยไปหามาก โดยมเกณฑการใหคะแนน ดงน

ระดบความเหน

ความหมายของพฤตกรรม เกณฑการใหคะแนน

ค าถามเชงบวก เกณฑการใหคะแนน

ค าถามเชงลบ มากทสด ขอค าถามนนสอดคลองกบความเปนจรงทกครง 5 1 มาก ขอค าถามนนสอดคลองกบความเปนจรงเกอบทกครง 4 2 ปานกลาง ขอค าถามนนสอดคลองกบความเปนจรงบอยครง 3 3

เลกนอย ขอค าถามนนสอดคลองกบความเปนจรงเปนครงคราว 2 4 ไมมเลย ขอค าถามนนไมสอดคลองกบความเปนจรงเลย 1 5

33

3.3.2 เครองมอทใชในการด าเนนการทดลอง

เครองมอทใชในการด าเนนการทดลองครงน คอ โปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคมโปรแกรมนผวจยสรางขนเองโดยใชกรอบแนวคดการฟนฟสมรรถภาพสภาวะจตสงคม ทใหความส าคญในการดแลตอเนองผผานการบ าบดรกษายาเสพตด ใหไดรบการพฒนาทกษะทจ าเปน เพมการสนบสนนทางสงคม สนบสนนใหสามารถเขาถงทรพยากรทมและมความจ า เปนตอการด าเนนชวต ของยยส (Uys, 1991) ผวจยไดทบทวนวรรณกรรมเชงระบบ และหลกการวเคราะหใชหลกฐานเชงประจกษ จากฐานขอมล The CINAHL Databases Basic Searching, The Cochrane library, Pub Med และคดเลอกงานวจยทเหมาะสมได 3 เรอง น ามาสงเคราะหเนอหาทเหมาะสมมาใชสรางโปรแกรมใหสอดคลองกบค านยาม (ฟองค า ตลกสกลชย, 2554) โปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคมฟนฟสภาวะจตสงคม ด าเนนการทงหมด 7 ครงๆ ละ 120 นาท แตละครงหางกนนาน 2 สปดาห รวมทงหมดใชระยะเวลา 12 สปดาห มรปแบบการด าเนนกจกรรมเปนรายกลมยอยกลมละ 10 คน และมอบหมายงานรายบคคล ใหกลมตวอยางไปฟนฟสขภาพ วนละ 15 นาท กจกรรมเนนใหผผานการบ าบดรกษายาเสพตดมสวนและมการแลกเปลยนความคด ความร ประสบการณและวธปฏบต เพอใหเกดความมนใจในการด าเนนชวตในสงคมปกต โดยใชวงจรควบคมคณภาพ (P-D-C-A : Plan-Do-Check-Act) เปนเครองมอส าหรบการพฒนาผปวยยาเสพตด (มรรยาท รจวชชญ, 2556) ประกอบดวยการวางแผน การปฏบตตามแผน การตรวจสอบ และการปรบเปลยนพฤตกรรมใหเหมาะสมเพอใหผผานการบ าบดรกษายาเสพตดมคณภาพชวตทดและอยในสงคมไดอยางปกตสข โดยมรายละเอยดของโปรแกรมพอสงเขป ดงน (เนอหาในภาคผนวก) ครงท 1 มตรไมตร (วนแรกของการจ าหนายจากสถานบ าบด) วตถประสงค

1. เพอสรางสมพนธภาพทดระหวางผผานการบ าบดรกษายาเสพตดกบผวจยและระหวางผผานการบ าบดรกษายาเสพตดกบครอบครว

2. ชแจงวตถประสงค รปแบบกจกรรมและประโยชนทผเขารวมวจยจะไดรบประโยชนจากการเขารวมกจกรรมโครงการวจย

3. สรางบรรยากาศสงเสรมแรงจงใจและการมสวนรวมในกจกรรมการบ าบดรกษายาเสพตด 4. ผผานการบ าบดรกษายาเสพตดไดทบทวนเหตการณ และการด าเนนชวตทผานมา 5. เสรมสรางความเขาใจในกระบวนการพฒนาคณภาพ (P-D-C-A : Plan-Do-Check-

Act)

34

ครงท 2 สปดาหท 2 อารมณด มชย

วตถประสงค

1. ใหผผานการบ าบดรกษายาเสพตดเรยนรปญหาทเกดจากอารมณในสถานการณตางๆ 2. ใหผผานการบ าบดรกษายาเสพตดตระหนกรในอารมณของตนเอง 3. เพอฝกทกษะและเรยนรในการจดการอารมณอยางมประสทธผล 4. สามารถระบทางเลอกการจดการกบอารมณ

ครงท 3 สปดาหท 4 อสรภาพของชวต

วตถประสงค

1. ใหผผานการบ าบดรกษายาเสพตดเรยนรการด าเนนชวตประจ าวน 2. ใหผผานการบ าบดรกษายาเสพตดตระหนกรในความคดและพฤตกรรมทมาจากการ

ตดสนใจดวยตนเอง 3. เพอฝกทกษะและเรยนรในการใชชวตอยางไมประมาท 4. สามารถระบทางเลอกในการด าเนนชวตดวยการพงตนเอง

ครงท 4 สปดาหท 6 คณคอคนส าคญ

วตถประสงค

1. สรางบรรยากาศแลกเปลยน เรยนร บทบาทหนาท ตอตนเองและตอบคคลอน 2. สงเสรมความเขาใจในการยอมรบและปฏบตตามกฎเกณฑกตกาทางสงคม 3. สะทอนการเรยนรและพฒนาตนเองใหอยในสงคมไดอยางมคณคา

ครงท 5 สปดาหท 8 รางวลและความชวยเหลอ วตถประสงค

1. ผผานการบ าบดรกษายาเสพตดเรยนรในเรองสทธประโยชนของตนเอง 2. ผผานการบ าบดรกษายาเสพตดรบรในแนวทางการใหความชวยเหลอ สนบสนนของ

แหลงชวยเหลอในชมชน 3. ผผานการบ าบดรกษายาเสพตดสามารถเขาถงบรการใหความชวยเหลอในชมชนตาม

สทธของตนเองได

35

ครงท 6 สปดาหท 10 ความเชอและศรทธา

วตถประสงค

1. ผผานการบ าบดรกษายาเสพตดสามารถบอกในสงทเปนความเชอของตนเองได 2. ผผานการบ าบดรกษายาเสพตดสรางแรงบนดาลใจทเกดจากความเชอและศรทธามา

เปนพลงในการเลกยาเสพตดได 3. ผผานการบ าบดรกษายาเสพตดบอกแนวทางการเลกยาเสพตดได

ครงท 7 สปดาหท 12 เรยนร สความส าเรจ วตถประสงค

1. เพอใหผผานการบ าบดรกษายาเสพตดไดประเมนการเปลยนแปลงตนเอง 2. ประเมนผลการเปลยนแปลงตนเองและผลลพธตอคณภาพชวต 3. สามารถบอกประโยชนทไดรบจากโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคมได

3.4 การตรวจสอบคณภาพของเครองมอ

3.4.1 การตรวจสอบความตรงตามเนอหาของเครองมอ ( Content validity) เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล ไดแก แบบสอบถามประเมนคณภาพชวตในผตดสารเสพตด ทพฒนาโดยเสาดาหรอ โสดาดสและคณะ (2552) ซงไดด าเนนการพฒนาโดยการรวบรวมขอมลแนวคด ทฤษฏทเกยวของ แบบวด WHOQOL – 100 ขององคการอนามยโลก, ค าถามของ QOL-DA เพอจดท าเปนแบบสอบถามประเมนคณภาพชวตในผตดสารเสพตดแลวน ามาตรวจสอบความเขาใจของเนอหาและพจารณาความเหมาะสมของขอค าถาม โดยการสนทนาในกลมผปวยยาเสพตดจ านวน 3 กลม และน าผลทไดมาปรบปรงใหเหมาะสม ตอมาไดน าเสนอตอนกวจยทมประสบการณเรองคณภาพชวต จ านวน 1 ทาน และผทรงคณวฒจ านวน 5 ทาน ประกอบดวย 1) แพทยผใหการบ าบดรกษาผตดยาเสพตด 2) จตแพทย 3) นกจตวทยา 4) นกสงคมสงเคราะห 5) พยาบาลวชาชพ หลงจากนนรวบรวมผลการประเมนและปรบปรงตามขอเสนอแนะ และน าแบบสอบถามทไดเขากระบวนการทบทวนความเขาใจ (think around) และน าแบบสอบถามทไดไปทดสอบกบผตดสารเสพตด แบบสอบถามประเมนคณภาพชวตในผ ตดสารเสพตดน ไดมการทดสอบความตรง 2 แบบ คอ ความตรงเชงโครงสราง (structure validity) เปนการตรวจสอบวาความสมพนธของแบบแบบสอบถามประเมนคณภาพชวตในผตดสารเสพตดกบ The Short Form Health survey-36 (SF-36) มลกษณะทเปนไปตามโครงสรางทก าหนดหรอไม และพบวามความตรงเชงโครงสราง

36

ความสมพนธเชงบวกกบสมมตฐานทวางไว และ ตรวจสอบความตรงกบกลมททราบคณภาพชวต (Known group - validity) เปนการพจารณาแยกแยะระดบคณภาพชวตระหวางกลมทควรมระดบคณภาพชวตทแตกตางกนในขนตอนตางของการบ าบดรกษา ซงพบวาคณภาพชวตดานตางๆของแบบสอบถามประเมนคณภาพชวตในผตดสารเสพตดมคาอทธพล (effect size) นอยกวา SF-36 และอยในระดบต า ในการวจยครงน ผวจยไดน าแบบสอบถามประเมนคณภาพชวตในผตดสารเสพตด และโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคมใหผทรงคณวฒ 3 ทาน ประกอบดวยแพทยผเชยวชาญทางวจยดานยาเสพตด อาจารยพยาบาลทเชยวชาญดานการวดและการประเมนผล และนกสงคมสงเคราะหทเชยวชาญดานการฟนฟสภาวะจตสงคม ไดพจารณาความสอดคลองของโปรแกรมกบกจกรรมในแตละครงโดยพจารณา วตถประสงค กจกรรม การประเมนผลกจกรรมมความสอดคลองกบนยาม หลงจากนนน ามาปรบปรง แกไขตามทผเชยวชาญเสนอแนะ

3.4.2 การหาคาความเทยงของเครองมอ (reliability) แบบสอบถามประเมนคณภาพชวตในผตดสารเสพตด ทพฒนาโดยเสาดาหรอ โสดาดสและคณะ (2552) ไดมการหาคาคณภาพของการน าแบบสอบถามไปใช โดยมคาความเทยงทดและคาสมประสทธคอนบาคแอลฟา (Cronbach's alpha Coefficient) สงกวา 0.7 ทกมต ยกเวนมตแหลงการเงนทมคาความเทยงเทากบ .67 ส าหรบการวจยในครงน ผวจยไดน าแบบสอบถามประเมนคณภาพชวตในผตดสารเสพตดดงกลาว ไปทดลองใชกบกลมผผานการบ าบดรกษายาเสพตดทมลกษณะเดยวกบกลมตวอยาง คอ กลมผผานการบ าบดรกษายาเสพตด จ านวน 30 ราย น ามาหาคาสมประสทธสหสมพนธอลฟาของครอนบาช ไดคาความเทยงของแบบสอบถามประเมนคณภาพชวตในผตดสารเสพตด เทากบ .74

3.5 การด าเนนการวจยและการเกบขอมล

ภายหลงจากไดรบอนมตโครงรางวทยานพนธฉบบสมบรณใหด าเนนการท าวทยานพนธไดผวจยด าเนนการตามขนตอน ดงน

3.5.1 เสนอโครงรางวจย (ฉบบสมบรณ) ผานคณะอนกรรมการจรยธรรมการวจยในคน มหาวทยาลยธรรมศาสตร ชดท 3 สาขาวทยาศาสตร เพอพจารณาใหความเหนชอบในการด าเนนการวจยเพออนมตกอนทจะด าเนนการเกบขอมล

3.5.2 ผวจยขอหนงสอจากคณบดคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตรถงผอ านวยการโรงพยาบาล เพอชแจงวตถประสงคของการวจย พรอมทงขออนญาตด าเนนการเกบรวบรวมขอมลและท าการศกษาวจย

37

3.5.3 เมอไดรบอนญาตจากผอ านวยการโรงพยาบาลแลว ผวจยตดตอขอเขาพบหวหนากลมงานเวชศาสตรสงคม เพอแนะน าตว ชแจงวตถประสงค ขนตอนการด าเนนการวจย กลมเปาหมาย และประโยชนทคาดวาจะไดรบ ตลอดจนประสานขอความรวมมอในการท าวจย และขอความรวมมอในการเกบรวบรวมขอมล

3.5.4 ผวจยคดเลอกกลมตวอยางตามเกณฑทก าหนด จากเวชระเบยนของโรงพยาบาล โดยศกษาประวตของผผานการบ าบดรกษายาเสพตด ทมารบบรการตดตามการรกษา ทมลกษณะตรงตามทก าหนด และท าการสมสถานประกอบการเพอคดเลอกผผานการบ าบดรกษายาเสพตดเขากลมทดลองจนครบ 30 คน ตอมาจงสมสถานประกอบการเพอคดเลอกผผานการบ าบดรกษายาเสพตดเขากลมควบคมใหไดครบ 30 คน

3.5.5 แจงรายชอกลมตวอยางทสมไดใหเจาหนาทของโรงพยาบาลชมชนทราบ เพอขอความรวมมอ และนดหมายกลมตวอยางมาพรอมกนในวนปฐมนเทศกอนการทดลอง 1 สปดาห และแจงใหทราบวากลมตวอยางจะไดรบคาตอบแทนในการเขารวมโครงการตลอดระยะเวลาท าการทดลอง โดยนดกลมตวอยางทเปนกลมทดลองในวนศกร เวลา 09.00 – 11.00 น. สวนกลมควบคมนดเวลา 13.30 – 15.30 น. ณ หองประชมของโรงพยาบาล

3.5.6 เมอกลมตวอยางมาในวนนดหมาย ผวจยแนะน าตว ชแจงวตถประสงค รายละเอยดของโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคม วธการเกบรวบรวมขอมล ประโยชนทจะไดรบ และการพทกษสทธตางๆ เชน ไมมการเปดเผยชอ - นามสกล ทกอยางเกบไวเปนความลบ ผวจยชแจงใหกลมตวอยางทราบถงสทธในการตอบรบหรอปฏเสธการเขารวมการวจยครงนหากไมสมครใจ และเปดโอกาสใหกลมตวอยางตดสนใจดวยตนเอง ทงนกลมตวอยางสามารถบอกเลกการเขารวมโครงการวจยไดตลอดเวลา ขอมลจะน ามาใชเฉพาะในการศกษาวจยครงนเทานน ผลการวจยกจะน าเสนอเปนภาพรวม

3.5.7 เมอกลมตวอยางตดสนใจยนดเขารวมโครงการวจย ผวจยใหกลมตวอยางลงลายมอชอในเอกสารใบยนยอมเปนลายลกษณอกษร (consent form) กอนเขารวมการวจย เพอเกบไวเปนหลกฐาน

3.5.8 เมอกลมตวอยางลงนามในแบบยนยอมเขารวมโครงการวจยแลว ใหกลมตวอยางกรอกขอมลในแบบบนทกขอมลทวไป โดยผวจยอธบายวธการตอบแบบสอบถามประเมนคณภาพชวตในผตดสารเสพตด ใหเขาใจกอนตอบค าถาม โดยผวจยคอยตอบขอสงสยใหกบกลมตวอยางขณะตอบแบบสอบถาม และกลมตวอยางตอบแบบสอบถามดวยตวเอง ผวจยตรวจสอบความสมบรณทกครง ถาพบวาไมสมบรณใหกลมตวอยางท าใหครบถวนอกครงกอนสงคนผวจย

3.5.9 ผวจยและกลมตวอยางก าหนดวนและเวลาทสะดวกรวมกนในการเขารวมโครงการวจย ในวนศกร เวลา 08.00 – 10.00 น., เวลา 10.30 – 12.30 น. และเวลา 13.30 – 15.30 น. ครงละ 10 คน เพอใหกลมตวอยางไดรบประโยชนและเกดความเปนไปไดในการศกษาวจย และนดกลม

38

ตวอยางทเปนกลมทดลองใหมาเขารวมโครงการตามวนและเวลาทก าหนด ณ หองประชมของโรงพยาบาล สวนกลมควบคมนดมาใหท าแบบสอบถามประเมนคณภาพชวตในผตดสารเสพตดในวนศกร สปดาหท 12

3.5.10 ผวจยขออนญาตกลมตวอยางในการขอเบอรโทรศพทตดตอในเรองทจะตองแจงเตอนวนนดลวงหนา และตดตามกรณขาดการทดลอง

3.6 การพทกษสทธกลมตวอยาง

ผวจยไดตระหนกถงจรยธรรมในการวจยและการพทกษสทธกลมตวอยางซงเปนผปวยยาเสพตด ผวจยเสนอโครงรางวจยนตอคณะอนกรรมการจรยธรรมการวจยในคน มหาวทยาลยธรรมศาสตร ชดท 3 สาขาวทยาศาสตร เพอขอรบการพจารณารบรองวาไมมการลวงละเมดสทธและสวสดภาพของกลมตวอยางกอนด าเนนการทดลอง โดยการพทกษสทธกลมตวอยางตลอดกระบวนการวจย ดงน

3.6.1 ขอความรวมมอกลมตวอยางเขารวมโครงการวจยอยางตอเนอง ทงนกลมตวอยางมสทธทจะปฏเสธไมเขารวมโครงการวจยได หากรสกไมสะดวกใจ

3.6.2 ตลอดกจกรรมการวจย ถากลมตวอยางจะขอถอนตวออกจากการวจยกสามารถท าไดตลอดเวลา โดยจะไมมผลกระทบใดๆ ตอกลมตวอยางทงในปจจบนและอนาคต

3.6.3 กลมตวอยางจะไดรบการอธบายวตถประสงคการวจย ระยะเวลาการวจย ขนตอนการวจย การเกบรวบรวมขอมล ประโยชนและสวสดการ รวมทงความเสยงจากการเขารวมการวจย

3.6.4 กลมตวอยางทเปนกลมทดลองจะไดรบโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคมและการพยาบาลตามปกต สวนกลมควบคมจะไดรบการพยาบาลตามปกต และเมอการทดลองเสรจสนเรยบรอยแลว กลมควบคมจะไดรบโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคมเชนเดยวกบกลมทดลองตามหลกจรยธรรม

3.6.5 ในการเขารวมการทดลองทกครง ผวจยจะสงเกตอาการเปลยนแปลงของกลมตวอยาง และเฝาระวงอยางใกลชด หากเกดปญหาภาวะแทรกซอนทงทางดานรางกายและจตใจ ผวจยจะรบใหการชวยเหลอกลมตวอยางทนท โดยตดตอประสานงานกบเจาหนาททเกยวของและแพทยเพอใหการชวยเหลอตามสภาพปญหาทเกดขน โดยไมมคาใชจายใดๆ ทงสน สวนกลมควบคมหากพบวามอาการเปลยนแปลงระหวางการทดลองจะแนะน าใหไปพบแพทยเพอรบการรกษา

3.6.6 ในการเขารวมการทดลองทกครง กลมตวอยาตองมขอตกลงรวมกนในการรกษาความลบของตนเองและผอน โดยเรองทกเรองทพดคย หรอด าเนนกจกรรมรวมกนระหวางการทดลองจะเปนความลบ ไมน าออกไปพดทอน และสนสดเฉพาะในกลมเทานน

39

3.6.7 การปกปดขอมลโดยมใหผใดเขาถงขอมลได ผทสามารถเขาถงขอมลไดนนจะมเพยงผวจยและอาจารยทปรกษาเทานน การเปดเผยขอมลจะท าเปนผลสรปภาพรวม โดยจะไมมการกลาวถงบคคลใดบคคลหนงโดยเฉพาะ การเปดเผยทเกยวของกบกลมตวอยางตอหนวยงานทเกยวของจะท าในกรณทจ าเปนดวยเหตผลเชงวชาการเทานน สวนการท าลายเอกสาร แบบสอบถาม ผวจยจะท าลายทงหมดโดยการใชเครองท าลายเอกสารภายหลงจากไดมการน าเสนอผลการวจยเปนทเรยบรอยแลว

3.6.8 การใหยตจากการศกษาวจย กลมตวอยางสามารถยตจากการศกษาวจย ได เมอกลมตวอยางบอกเลกการเขารวมโครงการวจยหรอเมอการด าเนนการวจยเสรจสนเรยบรอยแลว

3.7 การวเคราะหขอมล

ผวจยน าขอมลทไดทงกอนและหลงการทดลองมาสรางคมอลงรหส และลงรหสขอมล จากนนน ามาวเคราะหขอมลดวยโปรแกรมส าเรจรป SPSS ซงมรายละเอยด ดงน

3.7.1 วเคราะหขอมลสวนบคคล โดยใชสถตพรรณนา หาคารอยละ 3.7.2 วเคราะหดวยการแจกแจงความถ ค านวณหาคาเฉลยและคาเบยงเบนมาตรฐาน

ของคะแนนระดบคณภาพชวต 3.7.3 วเคราะหขอมลเปรยบเทยบคาเฉลยคะแนนระดบคณภาพชวต ระหวางกอน

และหลงการทดลอง ใชสถต dependence t - test 3.7.4 เปรยบเทยบผลตางของคาเฉลยคะแนนระดบคณภาพชวตกอนและหลงการ

ทดลองของกลมทดลองและกลมควบคม ใชสถต independent t - test การวเคราะหเพอหาความแตกตางทางสถตในการวจยครงน ก าหนดระดบนยส าคญท .05

40

บทท 4 ผลการวจยและอภปรายผล

การวจยครงนเปนการวจยกงทดลอง (quasi – experimental research) วตถประสงคเพอศกษาผลของโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคมทมตอคณภาพชวตของผปวยยาเสพตด กลมตวอยางในการวจย คอ ผปวยยาเสพตดทอยในสถานประกอบการซงผานการบาบดรกษายาเสพตดและสมครใจมารบบรการตดตามการรกษาของโรงพยาบาลในพนทจงหวดระยอง จดกลมโดยวธสมอยางงาย ดวยการจบสลากเพอคดเลอกอาเภอทจะดาเนนการ จานวน 1 อาเภอ แบงกลมตวอยางเปน 2 กลม วดผลกอนและหลงการทดลอง โดยจบสลากเพอคดเลอกสถานประกอบการสาหรบเปนกลมทดลอง และกลมควบคม คดเลอกผทมคณสมบตตามเกณฑทกาหนดและยนดเขารวมโครงการวจย กลมทดลองจานวน 30 คนและกลมควบคม จานวน 30 คน กลมทดลองไดรบโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคม สวนกลมควบคมไดรบการตดตามหลงการรกษาตามรปแบบปกต เปนระยะเวลา 12 สปดาห ผวจยไดนาเสนอผลการศกษาขอมลเปนลาดบ ดงตอไปน ตอนท 1 ขอมลทวไปและประวตการใชยาเสพตดของกลมตวอยาง ขอมลสวนบคคลของกลมตวอยาง นาเสนอโดยจาแนกตามระดบการศกษา สถานภาพสมรส ศาสนา รายไดเฉลยตอเดอน โรคประจาตว ชนดของยาเสพตดทใช จานวนครงทเขารบการบาบดรกษาและจาแนกตามอาย ระยะเวลาทใชยาเสพตด ตอนท 2 ผลการตรวจสอบ วเคราะหคาเฉลยคะแนนคณภาพชวต สมมตฐานการวจยท 1 คาเฉล ยคะแนนคณภาพชวตของผปวยยาเสพตดหลงไดรบโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคมสงกวากอนเขาโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคม สมมตฐานการวจยท 2 ผลตางของคาคะแนนเฉลยคณภาพชวตกอนและหลงไดรบโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคม ระหวางกลมทไดรบโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคมและกลมควบคมทไดรบการพยาบาลตามปกตแตกตางกน การนาเสนอผลการวเคราะหขอมล ผวจยใชสญลกษณในการเสนอขอมล ดงรายละเอยดตอไปน M หมายถง คาเฉลยของขอมลของกลมตวอยาง (Mean) n หมายถง จานวนกลมตวอยาง SD หมายถง คาเบยงเบนมาตรฐาน p- value หมายถง ระดบนยสาคญทางสถต t หมายถง คาสถตทใชทดสอบความแตกตางคาเฉลยคะแนนคณภาพชวต กอนและหลงการทดลองในกลมเดยวกน

41

D1 หมายถง ผลตางของคาเฉลยคะแนนคณภาพชวตของผปวยยาเสพตด หลงไดรบโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคม (O12) กบเฉลย คาคะแนนคณภาพชวตของผปวยยาเสพตดกอนไดรบโปรแกรม การฟนฟสภาวะจตสงคม (O11) (D1 = O12 - O11) D2 หมายถง ผลตางของคาเฉลยคะแนนคณภาพชวตของผปวยยาเสพตด หลงไดรบการพยาบาลตามปกต (O21) กบคาเฉลยคะแนนคณภาพ

ชวตของผปวยยาเสพตดกอนไดรบการพยาบาลตามปกต (O22).(D2 = O22 –O21)

4.1 ผลการวจย

4.1.1 ตอนท 1ขอมลทวไปและประวตการใชยาเสพตดของกลมตวอยาง ขอมลสวนบคคลและประวตการใชยาเสพตดของกลมตวอยาง ผวจยไดนาเสนอโดยจาแนกตามระดบการศกษา สถานภาพสมรส ศาสนา รายไดเฉลยตอเดอน โรคประจาตว ชนดของยาเสพตดทใช จานวนครงทเขารบการบาบดรกษา ดงตารางท 4.1 และจาแนกตามอาย ระยะเวลาทใชยาเสพตด ดงตารางท 4.2

ตารางท 4.1 จานวนและรอยละของกลมตวอยาง จาแนกตามระดบการศกษา สถานภาพสมรส ศาสนา รายไดเฉลยตอเดอน โรคประจาตว ชนดของยาเสพตดทใช จานวนครงทเขารบการบาบดรกษา

ลกษณะของกลมตวอยาง

กลมทดลอง (n = 30)

กลมควบคม (n = 30)

2 p-value

จานวน รอยละ จานวน รอยละ ระดบการศกษา 3.18 .37 ns ประถมศกษา 0 0 2 6.7 มธยมศกษา 24 80.0 22 73.3 ประกาศนยบตร 6 20.0 5 16.7 ปรญญาตร 0 0 1 .33 สถานภาพสมรส 3.28 .51ns โสด 21 70.0 17 56.7 สมรส 7 23.3 10 33.3 หมาย/หยา/ แยก 2 6.6 3 10

ns=non-significant

42

ตารางท 4.1 จานวนและรอยละของกลมตวอยาง จาแนกตามระดบการศกษา สถานภาพสมรส ศาสนา รายไดเฉลยตอเดอน โรคประจาตว ชนดของยาเสพตดทใช จานวนครงทเขารบการบาบดรกษา (ตอ)

ลกษณะของกลมตวอยาง

กลมทดลอง (n = 30)

กลมควบคม (n = 30)

2 p-value

จานวน รอยละ จานวน รอยละ ศาสนา 1.02 .31 ns

พทธ 29 96.7 30 100

ครสต 1 3.3 0 0

รายไดเฉลยตอเดอน 5.92 .11 ns

3,001- 6,000 1 3.3 0 0

6,001- 9,000 1 3.3 4 13.3

9,001- 12,000 4 13.3 9 30

มากกวา 12,000 27 83.3 17 56.7

โรคประจาตว 1.07 .30 ns

มโรคประจาตว 1 3.3 3 10.0

ไมมโรคประจาตว 29 96.7 27 90.0

ชนดของยาเสพตดทเคยใชกอนเขารบการบาบดรกษา

1.02* .31ns

ยาบา 29 96.7 30 100 ยาไอซ 1 3.3 0 0 จานวนครงทเขารบการบาบดรกษายาเสพตดทผานมา

3.16 .08 ns

1 ครง 30 100 27 90 2-5 ครง 0 0 3 10

ns = nonsignificant

จากตารางท 4.1 พบวากลมตวอยางมทงหมด 60 คน แบงเปนกลมทดลอง และกลมควบคม กลมละ 30 คน โดยสวนใหญทงในกลมทดลองและกลมควบคมมระดบการศกษาอยในระดบมธยมศกษา คดเปนรอยละ 80 และ 73.3 รองลงมาอยในระดบประกาศนยบตร รอยละ 20 และ16.7 ตามลาดบ และทพบนอยทสดคอในระดบปรญญาตรพบเพยงในกลมควบคมรอยละ 0.33 สาหรบสถานภาพสมรสนน พบวาผปวยยาเสพตดทงในกลมทดลองและกลมควบคมสวนใหญ มสถานภาพโสด คดเปนรอยละ 70 และ 56.7 ตามลาดบ รองลงมา คอ สถานภาพสมรส รอยละ 23.3 และ 33.3 ตามลาดบ นอกจากนยงพบวาเปนหมาย/หยาและแยกกนอยรอยละ 6.6 และ10 ตามลาดบ รายไดเฉลยตอเดอนของผปวยยาเสพตดในกลมทดลองและกลมควบคมสวนใหญมรายไดเฉลยตอเดอนมากกวา 12,000 บาท คดเปนรอยละ 80.3 และ 56.7 ตามลาดบ รองลงมามรายได

43

เฉลยตอเดอนระหวาง 9,001-12,000 บาท รอยละ 13.3 และ 30 ตามลาดบ และในกลมควบคมมรายไดเฉลยตอเดอน 3,001-6,000 บาท รอยละ 3.3 ในดานโรคประจาตว พบวาทงในกลมทดลองและกลมควบคมสวนใหญไมมโรคประจาตว คดเปนรอยละ 67.7 และ 90 ตามลาดบ และไมมโรคประจาตว รอยละ 3.3 และ 10 ตามลาดบ ดานการใชยาเสพตดพบวายาเสพตดทเคยใชกอนเขารบการบาบดรกษาในกลมทดลองสวนใหญใชยาบา รอยละ 96.7 รองลงมาคอใชยาไอซ รอยละ 3.3 และในกลมควบคมพบวาใชยาบาเปนสวนใหญคดเปนรอยละ 100 และพบวาจานวนครงทเขารบการบาบดรกษายาเสพตดทผานมานนในกลมทดลองสวนใหญเขารบการบาบดรกษายาเสพตดทผานมาคอ 1 ครง คดเปนรอยละ 100 และกลมควบคมสวนใหญเขารบการบาบดรกษายาเสพตดทผานมาคอ 1 ครง คดเปนรอยละ 90 รองลงมา คอ เขารบการบาบดรกษายาเสพตดจานวน 2-5 ครง คดเปนรอยละ 10 เมอเปรยบเทยบความแตกตางของกลมทดลองและกลมควบคม โดยจาแนกตามระดบการศกษา สถานภาพสมรส ศาสนา รายไดเฉลยตอเดอน โรคประจาตว ชนดของยาเสพตดทใช จานวนครงทเขารบการบาบดรกษา โดยใชสถตฟชเชอร เอกแซก เทสต (Fisher's Exact Test) พบวาทงสองกลมมความแตกตางกนอยางไมมนยสาคญทางสถต (p > .05) นนหมายถงทงกลมทดลองและกลมควบคม มลกษณะขอมลสวนบคคลและประวตการใชยาเสพตดคลายคลงกน

ตารางท 4. 2 เปรยบเทยบคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานของขอมลทวไป จาแนกตามอาย และระยะเวลา ทใชยาเสพตด (n = 30)

ลกษณะของกลมตวอยาง กลมทดลอง (n = 30)

กลมควบคม (n = 30) t

M SD M SD อาย (ป) .13 ns อายเฉลย 29.43 4.90 27.50 4.81 ระยะเวลาทใชยาเสพตด (ป) .59 ns ระยะเวลาทใชยาเสพตดเฉลย 1.60 .97 1.60 1.04

ns = nonsignificant

จากตารางท 4.2 พบวา กลมทดลองและกลมควบคมมอายเฉลยอยท 29.43 ป และ 27.50 ป ตามลาดบ และสวนเบยงเบนมาตรฐานมคา 4.90 และ 4.81 หมายถง การกระจายอายเฉล ยนอย สวนระยะเวลาทใชยาเสพตดนน พบวาผปวยยาเสพตดในกลมทดลองและกลมควบคมมระยะเวลาทใชยาเสพตด เฉลยเทากน คอ 1.6 ป สวนเบยงเบนมาตรฐานมคา .97 และ 1.04 หมายถงทงกลมทดลองและกลมควบคม มระยะเวลาทใชยาเสพตดเฉลยแตกตางกนนอย เมอเปรยบเทยบความแตกตางของกลมทดลองและกลมควบคม โดยจาแนกตามอาย และระยะเวลาท ใชยาเสพตด โดยเปรยบเทยบคาเฉลยของประชากรสองกลมท เปนอสระตอกน

44

(independent t-test) พบวาอาย และระยะเวลาทใชยาเสพตดทงสองกลมมความแตกตางกนอยางไมมนยสาคญทางสถต (p > .05)

4.1.2 ตอนท 2 ผลการตรวจสอบวเคราะหคาเฉลยคณภาพชวต การวเคราะหคาเฉล ยคะแนนคณภาพชวตของผปวยยาเสพตด ผวจยไดวเคราะหเปรยบเทยบความแตกตางคาเฉลยคะแนนคณภาพชวต ในกลมทดลอง และกลมควบคมกอนและหลงการทดลอง ซงแสดงผลการวเคราะหตามตารางท 4.3 และ 4.4 ดงตอไปน

ตารางท 4.3 เปรยบเทยบคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานของคะแนนคณภาพชวตในผปวยยาเสพตด ในกลมทดลอง กอนและหลงการทดลอง (n = 30)

กลมทดลอง

(n = 30) M SD df t

กอนทดลอง 256.56 21.14 29 4.6*** หลงทดลอง 272.93 15.67

*** p <.001

จากตารางท 4.3 พบวาคาเฉลยคะแนนคณภาพชวตของผปวยยาเสพตดในกลมทดลองซงไดรบโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคมจานวน 30 คนหลงการทดลอง(M = 272.93, SD = 15.67) สงกวากอนการทดลอง (M = 256.56, SD = 21.14) อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .001 (t = 4.6)

ตารางท 4.4 เปรยบเทยบคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานของคะแนนคณภาพชวตของผปวยยาเสพตด ในกลมควบคม กอนและหลง 12 สปดาห (n = 30)

กลมควบคม

(n = 30) M SD df t

กอนทดลอง 256.80 23.41 29 1.02 *** หลงทดลอง 252.56 27.29

*** p < .001

จากตารางท 4.4 พบวาคาเฉลยคะแนนคณภาพชวตของผปวยยาเสพตดในกลมควบคมซงไดรบการพยาบาลตามปกตจานวน 30 คน หลงการทดลอง (M = 252.56, SD = 27.29) นอยกวากอนหลงการทดลอง (M = 256.80, SD = 23.41) อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .001

45

ตารางท 4.5 การเปรยบเทยบความแตกตางผลตางของคาเฉลยคะแนนคณภาพชวตของผปวย ยาเสพตดระหวางกลมทดลองและกลมควบคม (n = 60)

คะแนนคณภาพชวต

กลมทดลอง (n = 30)

กลมควบคม (n = 30) t

M SD D1 M SD D2

กอนทดลอง 256.56 21.14 16.37 256. 80 23.41 -4.24 3.77*** หลงทดลอง 272.93 15.67 252.56 27.29

*** p<.001

จากตารางท 4.5 พบวาผลตางของคาเฉลยคะแนนคณภาพชวตของผปวยยาเสพตดในกลมทดลองทไดรบโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคมสงกวา ( 1D = 16.37) กลมควบคมทไดรบการพยาบาลตามปกต ( 2D = -4.24) อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .001 (t = 3.77) 4.2 การอภปรายผล จากการศกษาผลของโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคมทมตอคณภาพชวตของผปวยยาเสพตด สามารถนามาอภปรายผลตามสมมตฐานได ดงน สมมตฐานท 1 คาเฉลยคะแนนคณภาพชวตของผปวยยาเสพตดหลงไดรบโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคมสงกวากอนไดรบโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคม การศกษานเปนไปตามสมมตฐานการวจย คอ คาเฉลยคะแนนคณภาพชวตของผปวยยาเสพตดหลงไดรบโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคมสงกวากอนเขาโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคม ผลการวจยเปนไปตามสมมตฐานสามารถอธบายไดวากจกรรมทออกแบบเพอพฒนาศกยภาพผปวยยาเสพตดในการดแลตนเองทงดานรางกายและจตใจไดอยางมประสทธผล สงผลใหผปวยยาเสพตดสามารถเรยนรเรองอารมณ การจดการกบอารมณ การพงตนเอง การอยรวมกนในสงคม การรจกรองขอความชวยเหลอ รจกตนเองอยางแทจรง สามารถนาตนเองไปสเปาหมายของชวตโดยไมพงพายาเสพตด ในการดาเนนกจกรรมไดมการวางแผน ลงมอปฏบต ตรวจสอบประเมนผลและปรบปรงพฤตกรรมตนเอง (P-D-C-A : Plan-Do-Check-Act) ซงกระบวนการดาเนนกจกรรมดงกลาวนาไปสการเปลยนแปลงพฤตกรรมสขภาพททาใหมคณภาพชวตทด ตามองคประกอบดานสขภาพรางกาย ดานจตใจ ดานระดบความเปนอสระ ดานความสมพนธทางสงคม ดานสงแวดลอมและดานความเชอสวนบคคลตามขนตอน สามารถอธบายผลกจกรรมได ดงน กจกรรมครงท 1 มตรไมตร กจกรรมนดาเนนการในวนแรกของการรวมกจกรรม ไดแนะนาใหผปวยไดรจกกระบวนการควบคมคณภาพ (P-D-C-A : Plan-Do-Check-Act) ทใชเปนเครองมอสาหรบการพฒนาสาหรบผปวยยาเสพตด ซงประกอบดวยการวางแผน การลงมอปฏบต การตรวจสอบ

46

ประเมนผลและปรบปรงเพอใหบรรลตามวตถประสงค กจกรรมครงนมวตถประสงค เพอสรางสมพนธภาพทดระหวางผปวยและผวจย และรจกวธการคลายเครยด เพอใหมความรสกผอนคลาย โดยในระยะวางแผนผปวยไดวเคราะหความเครยดของตนเอง และไดรบขอมลทางวชาการทผานมา เรอง บคลกภาพพนฐานของผเสพ ซงมกจะเปนผทมบคลกภาพออนแอ ออนไหวทางจตใจและอารมณ ไมเปนตวของตวเอง ชอบพงพงผอน ขาดความมนใจในการตดสนใจดวยตนเอง (พชย แสงชาญชย, 2557) และเมอมการเปลยนแปลงกจกรรมในการดาเนนชวต จะทาใหเกดความเครยด หงดหงด กาวราว ไดงาย เนองจากฤทธของยาทมตอสมองทาใหมการเปลยนแปลงของอารมณ และเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมตามมา ซงความเครยดมความสมพนธทางลบกบคณภาพชวต (มณฑนา ดารงศกด และธรนช หานรตศย, 2555) ดงนนจงตองมการแกไข เพอใหเกดการผอนคลาย ผปวยมการประเมนในปญหาของตนเองและหาแนวทางแกไขเมอมปญหามากระทบตอสภาพจตใจหรอมความเครยด เพอทจะผอนคลายความเครยด ดงนนเมอผปวยไดวเคราะหความเครยดของตนเองแลว จงใหมการวางแผนเพอใหผปวยรจกวธการคลายเครยด เพอใหมความรสกผอนคลาย โดยจากการแลกเปลยนเรยนรในกลม สงผลใหผปวยมทางเลอกในการคลายเครยดเพมขน และผปวยนาแนวทางการปฏบตทเลอกสรรไปปฏบตอยางตอเนอง ตลอดจนมการตรวจสอบประเมนผลการปฏบตและปรบปรงหากการปฏบตนนใหบรรลตามเปาหมายและวตถประสงคตามทกาหนดไว ทงนกระบวนการปรบปรง เปลยนแปลงพฤตกรรมเปนไปตามกระบวนการพฒนาคณภาพ (P-D-C-A : Plan-Do-Check-Act) นอกจากนผปวยยงเชญชวนใหผปวยนาไปปฏบตตอทบาน หรอททางาน เพอใหเกดความตอเนอง โดยมการประเมนระดบความเครยดกอน-หลงปฏบตตามแนวทางการคลายเครยดของตนเองเพอตรวจสอบอารมณทกวน เชน การฝกหายใจใหชาลง การออกกาลงกายใหเหงอออก เปนตน และนาประสบการณทไปปฏบตมาแลกเปลยนในการรวมกจกรรมครงตอไป กจกรรมครงท 2 อารมณด มชย กจกรรมครงนมวตถประสงคใหผปวยยาเสพตดไดฝกทกษะการจดการกบอารมณ เชน อารมณโกรธ อารมณมความสข และอารมณเศรา โดยกอนเรมกจกรรมครงนไดมการออกกาลงกาย การทบทวนและประเมนผลการปฏบตตามกจกรรมครงแรกทผปวยนาไปปฏบต ซงพบวาการฝกตนเองดงกลาวอยางสมาเสมอทาใหผปวยเกดการผอนคลาย สามารถควบคมตนเองได มสขภาพจตดขน มความพรอมในการเรยนร และการเปลยนแปลงตนเอง จงเรมกจกรรมตอไปโดยแบงกลมศกษาตามกรณศกษาดานอารมณโกรธ อารมณมความสข และอารมณเศรา โดยกจกรรมในกลมใหผปวยแลกเปลยนความคดเหน ในความรสกของตนเองตออารมณดงกลาว ความรสกตอเพอนขณะทแสดงออกในอารมณนน และตวผปวยเองหากอยในเหตการณนนจะแสดงออกอยางไร ในกจกรรมนผปวยไดมการวางแผนและฝกปฏบตการควบคมอารมณเหตการณทกาหนด มการตรวจสอบและการประเมนผลอารมณตนเองทกวน ขณะอยทบานหรอททางานวาสามารถแสดงออกไดเหมาะสมหรอไม พรอมทงใหผปวยบนทกการเปลยนแปลงทสงเกตได และ

47

สามารถทจะปรบเปลยนวธการปฏบตไดหากวธการทปฏบตเดมยงไมเหมาะสม เพอใหผปวยเรยนรประสบการณฝกทกษะในการควบคมตนเองในการแสดงออกของอารมณไดอยางเหมาะสม โดยเฉพาะความโกรธซงเปนอารมณดานลบ จะทาใหเกดปญหาทรนแรง หากไมสามารถรบมอกบเหตการณหรอสาเหตได ซงอาจสงผลตอสภาพจตใจภายหลงได จาเปนจะตองเรยนรวธการจดการอยางเหมาะสม(เทอดศกด เดชคง, 2544, หนา 29, สพรรณการณ มาศยคง, 2554) ทกษะการจดการกบความโกรธมความสาคญเปนอยางมาก เพราะในชวตเรานนตองเผชญกบความขดแยงและคบของใจประจา การจดการกบความโกรธอยางเหมาะสมกบสถานการณทเกดขนจะทาใหความโกรธลดลง เปนหนทางหนงทจะชวยใหบคคลอยรวมกนในสงคมไดอยางมความสข การควบคมความโกรธ การยบยงทจะแสดงความโกรธออกมา จะทาใหมเวลาเพยงพอทจะพจารณาถงวธการแสดงออกอนๆ (สมบต ประทกษกลวงศา, 2553) มผลใหผปวยสามารถจดการกบอารมณทเกดขนและแสดงออกไดอยางเหมาะสมตามคณภาพชวตดานจตใจ ซงจะสงผลตอการตดสนใจในการดาเนนชวตตอไป กจกรรมครงท 3 อสรภาพของชวต กอนจะเรมกจกรรมไดมการออกกาลงกาย และการทบทวนการปฏบตในกจกรรมทผานมา ซงผปวยพบวาผปวยยงมการฝกผอนคลายความเครยดอยางตอเนองและมการประเมนอารมณตนเองทกวน อารมณทเกดขนแตละวนผปวยสามารถควบคมตวเองและสามารถแสดงออกไดอยางเหมาะสม ไมพบมขอขดแยงกบบคคลอนๆ ในกจกรรมครงนใหผปวยยาเสพตดไดแลกเปลยนเรยนรเกยวกบการดาเนนชวตทจะนาไปสการมคณภาพชวตทด เปาหมายสาคญ คอ สามารถพงตนเองได มงานทา มรายไดทเพยงพอทจะสามารถเลยงตนเองและครอบครวได ในพนฐานทสาคญคอ การจดหาปจจยส ประกอบดวย อาหาร เครองนงหม ยารกษาโรคและทอยอาศย (Maslow, 1970) ผปวยทกคนไดแลกเปลยนประสบการณเกยวกบการใชจายเงนในชวตทผานมาวาเปนอยางไร เพยงพอหรอไมเพยงพอ พรอมทงหาสาเหตททาททาใหเกดผลดงกลาว ดวยการใชกระบวนการพฒนา (P-D-C-A : Plan-Do-Check-Act) เรมตนจากการวางแผนการใชจายเงน โดยใหจดทาบญชการสรางอนาคตของตนเอง ทประกอบดวยประมาณการใชจาย การประมาณการทมาและรายไดตอเดอน (นภาพร ลขตวงศขจร, 2550) และวางแผนในการจดการชวต การใชจายในครอบครว การหาแหลงสนบสนน ในการหามาซงรายได หรอการชวยเหลอ หลงจากนนใหผปวยทกคนรวมวเคราะหแนวทางของแตละคน และแลกเปลยนแนวคดเพอวางแผนการใชเงนใหเหมาะสม ตองรจกหารายไดหรอการลดรายจายลง และไดยกตวอยางแนวทางการใชจายเงน โดยยดความพอประมาณ ความมเหตผลรวมถงความจาเปน ดาเนนชวตดวยความอดทน ความเพยร มสต ปญญาและความรอบคอบ ตามหลกพทธศาสนา “โภคาวภาค 4” (แนวหนา, 2550) ซงเปนวธการจดสรรทรพยในการใชจาย หลงจากทผปวยแผนการใชจายเงนแลว ใหนาไปใชดาเนนชวตทบานตามแผน ในครงนใหมการจดทาบญชการสรางอนาคต ทพรอมทงมการตรวจสอบการใชจายเงนวาเปนไปตามเปาหมายหรอไมในแตละสปดาห และหาแนวทางหรอวธการแกไขหากไมเปนไปตามแผน หรอตามวตถประสงคท

48

กาหนดไว กจกรรมนเปนการพฒนาดานระดบความเปนอสระของผปวย หากผปวยมความเปนอสระ ภาวะพงพงลดลง จะสงผลใหมความเชอมนและเกดการยอมรบตนเองมากขน (รตตยา สนเสร และคณะ, 2554) จากการตดสนใจดวยตวของผปวยทมความเปนอสระในกจกรรมดงกลาว สงผลใหผปวยสามารถจดสรรเงนทไดมาใหเพยงพอกบการใชจายของตนเองและครอบครว มความรบผดชอบในการใชจาย นอกจากนยงสามารถมเงนเหลอจากการใชสอยสวนตวและนามาเปนคาใชจายสาหรบการพกผอนหยอนใจของคนในครอบครว ทาใหความสมพนธในครอบครวดขน กจกรรมครงท 4 คณคอคนสาคญ กอนเรมกจกรรมไดมการออกกาลงกายและการทบทวนการปฏบตในกจกรรมทผานมาทกคนยงมการฝกผอนคลายความเครยดตามแนวทางของตนเอง มการตรวจสอบอารมณทกวน และในการจดทาบญชการสรางอนาคต ผปวยพบวารายจายทปรากฏบางรายการไมมความจาเปนในการดาเนนชวตประจาวน สามารถทจะลดหรอเลกได เชน คาบหร คาเบยร เปนตน เมอพบรายการทไมจาเปนดงกลาวผปวยพยายามลด หรอเลกในการใชจายดงกลาว ทาใหมเงนเหลอจากการใชจายสวนตว และพบวาบคคลในครอบครวพอใจในการทมเงนจากสวนนมาก เมอสรปผลการปฏบตทผานมาแลวจงเรมกจกรรมคณคอคนสาคญ กจกรรมนผปวยยาเสพตดไดการแลกเปลยนเรยนรเกยวกบการทาหนาทตามบทบาท วธการสรางสมพนธภาพกบบคคลในครอบครว เพอน และเพอนรวมงานผานบทบาทสมมต ทงนกระบวนการพฒนา (P-D-C-A : Plan-Do-Check-Act) เรมตนดวยการวางแผนในการเลนบทตามบทบาทสมมตดงกลาว และไดแลกเปลยนแนวคดเกยวกบ “คนสาคญ” ของแตละคนวาหมายถงใคร เพราะเหตใด และรวมกนใหคาจากดความคาวา“คนสาคญ” กอนเลนบทบาทสมมตตามแผนทกาหนดไว โดยใหผปวยจบคกนเลนในบทบาทเพอนกบเพอน พอกบลก และบทบาทของนายจางและลกจาง โดยมผปวยอนเป นผสงเกตการณ และรวมกนสะทอนความคดเกยวกบการทาหนาทตามบทบาทดงกลาวและการตอบสนองจากผทมความคาดหวงวาทาหนาทตามบทบาทและบรรลตามเปาหมายหรอไม การทาหนาทของบคคลจะตางกนไปตามบทบาทนนๆ และเมอสนสดกจกรรมไดมอบหมายใหผปวยไปปฏบตทาหนาทตามบทบาทของตนเองตามความเหมาะสมในดาเนนชวตประจาวนของผปวยเอง และใหสงเกตและบนทกการปฏบตดงกลาวในการปฏบตจรงวาพบปญหาหรออปสรรคอยางไร พรอมทงปรบแนวทางปฏบตใหเหมาะสมหากพบอปสรรค เพอใหสามารถดาเนนชวตประจาวนตามบทบาทและหนาทอยางมประสทธผลตามกฎเกณฑกตกาทางสงคม กจกรรมนผปวยพบวาบทบาทตางๆ ของตนเอง เชน บทบาทพอ – ลก บทบาทพ -นอง และบทบาทของนายจางและลกจางทไดปฏบต หลงจากไดเรยนรจากกจกรรมและนาไปปฏบต ซงมทงการแสดงออกทางดานพฤตกรรม ทาทาง ดานอารมณ เชน จากเดมทไมคอยไดพดคยกบคนอนๆในบาน หรอททางาน เนองจากคดวาเปนเรองปกตไมตองพดคยกนกได เพราะตางคนตางกมหนาทของตนเอง การปฏบตแรกๆ รสกเขน ประหมาในการพด หรอกระทาในสงทไมเคยทา เชน การพดคยกบลกนานๆ การกอดแม – พอ - ลก แตเมอไดปฏบตอยาง

49

ตอเนองทาใหเกดความรสกอบอน รกใคร กลมเกลยว ทาใหผปวยคดไดวาตนเองกสามารถทาใหคนรอบขางมความสขได และตนเองกมความสขเชนกน อกทงยงสงผลใหผปวยไดคดทบทวนวายงมหลายคนทตนเองไมคอยใสใจ จากผลลพธกจกรรมดงกลาว ผปวยบอกวา “ตนเองรบรถงสมพนธภาพกบคนในครอบครว เพอน นายจางในทางทดขน ทาใหมความภาคภมใจในตนเอง เนองจากไดรบคาชมจากครอบครว นายจางวามความขยน อดทน รบผดชอบ มเหตผลมากขน” ซงสมพนธภาพของผปวยกบบคคลในครอบครว เพอน และนายจางดงกลาวของผปวยขางตน เปนสมพนธภาพทางสงคมทมความสาคญตอคณภาพชวตของผปวย เมอมการปรบเปลยนไปในทางทดขนจะทาใหผปวยอยรวมกนกบคนอนในสงคมไดอยางปกตสข สอดคลองกบการศกษาของสพรรณกาณ มาศยคง (2554) ทไดศกษาคณภาพชวตในโรงเรยนของนกเรยนมธยมศกษาตอนปลายในกรงเทพมหานคร และพบวาการไดรบการยอมรบจากคนในครอบครว เพอนสงผลใหมคณภาพชวตดขน และผปวยมความภาคภมใจในตนเองเชนเดยวกบการศกษาของมนส สนทรโชตและเพญพกตร อทศ (2556) พบวาการสนบสนนทางสงคมจากเพอน และการเหนคณคาในตนเองมความสมพนธทางบวกกบพลงตานการเสพยาบาทเสพตดยาบาขณะเขารบการบาบดรกษาในแผนกผปวยนอก ครอบครว และเพอนเปนสงทมอทธพลอยางมากในการชวยปรบทศนคตและพฤตกรรมมใหหวนกลบมาเสพยาเสพตดซา (เกษมศานต โชตสาครพนธและคณะ, 2558, ธนตา หรญเทพ, อมาพร อดมทรพยากล และรณชย คงสกนธ, 2556) นอกจากนการรบรวาตนเปนความคาดหวงของบคคลในครอบครว กเปนสาเหตททาใหผปวยมพฤตกรรมไมเสพยาซา (ปยวรรณ ทศนาญชล, 2554) ซงการพฒนาสมพนธภาพทางสงคมทดของผปวยจะสงผลตอการสอสาร การประสานงานมประสทธผลยงขน กจกรรมครงท 5 รางวลและความชวยเหลอ กอนเรมกจกรรมไดมการออกกาลงกาย และทบทวนการปฏบตในกจกรรมทผานมาทกคนไดบอกเลาถงวธการฝกผอนคลายความเครยดตามแนวทางทเหมาะสมกบตนเอง นอกจากนยงไดมการตรวจสอบอารมณทกวน สมาชกมการสนทนาเกยวกบคาใชจาย และการทาหนาทของตนเองตอครอบครว โดยผปวยไดแสดงความรสกเกยวกบการเขารวมกจกรรมเปนการสรางสมพนธทดกบบคคลรอบขาง มเงนเหลอเกบ มความสมพนธในครอบครวและเพอนดขน โดยเฉพาะการทาหนาทตามบทบาทของตนเอง ในชวงแรกๆอาจจะรสกเขน ประหมาในการพด หรอกระทาในสงทไมเคยทา แตเมอไดปฏบตอยางตอเนองทาใหเกดความรสกทด ระหวางสมาชกในครอบครว ทงนเมอผวจยไดทบทวนกจกรรมทผานมา แลวจงใหเสรมแรงทางบวกดวยการจดรางวลและแลกเปลยนความชวยเหลอซงกนและกน เพอใหผปวยไดแลกเปลยนความรภายในกลมเกยวกบเรองสทธของพลเมองไทย และสทธทพงไดรบในการเปนพลเมองของประเทศ สวสดการทคนไทยทกคนพงไดรบจากภาครฐ และการเขาถงสวสดการนน ประกอบดวยการสนบสนนในสงทมความจาเปนดานรางกาย ดานจตใจ ดานอสรภาพของชวต ดานความสมพนธทางสงคม ดานสงแวดลอม และดานความเชอ จตวญญาณ ในการดาเนนกจกรรมใหผปวยเรยนรผานใบงาน

50

การระดมความคดและแลกเปลยนในเรองแหลงใหการสนบสนนและแนวทางปฏบตเพอใหสามารถเขาถงแหลงสนบสนนนนๆ หลงสนสดกจกรรมนทาใหผปวยไดทราบขอมลมากขนและสามารถเขาถงแหลงสนบสนนนนๆ ตามความจาเปน เชน เมอมการเจบปวย ผปวยสามารถไปรบบรการในสถานพยาบาลทตนเองประกนตนไว และมคารกษาพยาบาลตามสทธทตนเองม และเมอตองการการฝกอาชพ การพฒนาทกษะระยะสน หรอการศกษา และเมอมโอกาสหรอตองการความชวยเหลอจากแหลงสนบสนนตางๆเมอจาเปนใหผปวยไปขอรบการบรการทตนเองตองการ พรอมทงมอบหมายงานกลบไปทาทบาน และนามาแลกเปลยนในการรวมกจกรรมครงตอไป กจกรรมนมผลทาใหคณภาพชวตดานสภาพแวดลอมของผปวยไดมการพฒนาตามความจาเปนพนฐานในการดาเนนชวต ตามสทธประโยชนของผปวยในการใหความชวยเหลอ ซงผปวยซงเปนสวนหนงของชมชน ตองใหเขามามโอกาสเขามารวมกจกรรมในชมชน การสนบสนนจากแหลงชวยเหลอในชมชน โดยเฉพาะในผปวยยาเสพตดสาเหตทจะทาใหไมกลบไปเสพยาซา คอ การมโอกาสไดงานทา (ปยวรรณ ทศนาญชล, 2554) พรอมกบการสรางอาชพและรายได โดยชมชนตองรวมมอกนในการฟนฟและพฒนาหลงผานการบาบดแลว (อาภาศร สวรรณานนท รตนา บรรณาธรรม และคณะ 2550) หากผปวยมงานทาจะทาใหผปวยมความภาคภมใจ และมศรทธาในตนเองทมรายไดสามารถเลยงตนเองและครอบครวตอไป กจกรรมครงท 6 ความเชอและศรทธา กอนเรมกจกรรมครงนไดมการออกกาลงกาย และการทบทวนแลกเปลยนประสบการณในการปฏบตตามกจกรรมทผานมา ซงผปวยสามารถบอกในสงทตนเองปฏบตในระยะเวลาทผานมาตงแตเรมกจกรรมดวยความมนใจและภาคภมใจ ซงผวจยไดชนชมและใหกาลงใจในการปฏบตตอไป กจกรรมครงนเรมจากใบงานทผปวยไดรบมอบหมายกลบไปทาทบานในครงทผานมา โดยใหผปวยบอกในสงทเปนความเชอ ศรทธาทนามาเปนพลงในการเลกยาอยางถาวรได แลววางแผนใหผปวยไดแลกเปลยนเรยนรภายในกลมในเรอง สงยดเหนยวจตใจ ความเชอและและศรทธา โดยใหผปวยบอกสงยดเหนยวทางจตใจของตนเอง การมความเชอและศรทธาตอสงยดเหนยวทางจตใจ และประโยชนทไดจากสงยดเหนยวจตใจ ความเชอและศรทธาทเกดพลงตอการเลกยาเสพตดอยางถาวร หลงจากนนไดมการสรปถงการสงยดเหนยวจตใจ ซงเปนทพง และศรทธาทเปนพลงแหงความเชอมน ชวยใหเกดความพยายามฝาฟนอปสรรคไปสเปาหมายตามความปรารถนา รวมไปถงการกาวขามอปสรรคตางๆ ในการไมใหตนเองกลบไปเสพยาซา โดยเฉพาะการปลกฝงศรทธาในตนเองทเปนแรงผลกใหผปวยกาหนดแนวทางปฏบตเพอไปสเปาหมายในการเลกยาเสพตดใหได โดยใชกระบวนการเรยนรรวมกนวเคราะหถงความเปนไปได เมอไดแนวทางการปฏบตทเปนไปไดแลวใหผปวยไดปฏบตตามแผนทกาหนด เชน การไมสบบหรฯ และพยายามหลกเลยงเมออยากสบบหร และสามารถนาไปฝกทกษะ เมอกลบไปอยทบาน พรอมทงสงเกตการเปลยนแปลงของตนเองและพจารณาตรวจสอบพบวามจดออน จดแขงและโอกาสพฒนาตนเอง เชน เพอนรอบขางสบบหร เปนตน จนไดแนวปฏบตทเหมาะสม นาไปส การตรวจสอบหรอประเมนวาอาจจะไมบรรลตาม

51

เปาหมายทจะกลบไปเสพยาซาอก ผปวยสามารถปรบเปลยนแผนการปฏบต และหมนตรวจสอบ ประเมนวาเพอปรบปรงตนเองปรบพฤตกรรม ใหบรรลตามเปาหมายชวต และคนพบศกยภาพในตนเอง เพอคณภาพชวตทสามารถควบคมตนเองไมกลบไปเสพยาซา กอนจบการดาเนนกจกรรมมการมอบหมายใหผปวยทบทวนการพฒนาจากการเรยนรโปรแกรมฟนฟสภาวะจตสงคมทไดมสวนรวมและรวมกนสรปผลเพอไดแนวทางการฝกตนไปสความสาเรจ ซงเปนกจกรรมสดทายของโปรแกรมฟนฟสภาวะจตสงคม ความเชอและศรทธาทกาหนดเปนกจกรรมครงนสอดคลองกบการศกษาของซาฮายา จ เซลแวม (2015) ไดสงเคราะหจากงานวจยเชงคณภาพ จานวน 53 เรอง การสงเคราะหงานวจยครงนไดสะทอนคณคาของบคคลทออกมาเปน 6 ดานทประกอบดวย 1) ความรและสตปญญา 2) ความกลาหาญ ความวรยะอตสาหะ 3) ความรกในความเปนมนษย 4) ความยตธรรม 5) ความเปนผนา และ 6) ความเชอความเลอมใส ซงคณคาทกลาวมาจะมผลตอความสข ทเกดขนในอดต ปจจบนและอนาคต และคณคาตางๆ นจะเปนจดแขงในตนเองและเปนพลงผลกดนใหชวตเปนอยอยางมความหมายและมความสข สามารถฟนฟสมรรถภาพไดอยางตอเนอง เชนเดยวกบกงแกว จนตบ และคณะ (2557) ไดศกษาในเรอง การมสวนรวมในการแกไขปญหาสราและสารเสพตดของกลมชาตพนธ ทพบวาชมชนมสวนรวมในการจดการปญหาไดเอง โดยพอแมเปนผอบรมสงสอนโดยองหลกคาสอนของศาสนา และเชอมโยงการดาเนนชวตในระดบครอบครวและชมชนทมความเชอและศรทธาในหมเดยวกน การเลยงดเดกใหมความเชอและศรทธาและประพฤตตามคาสอนของศาสนาทาใหเดกมคณภาพชวตดขน เสยงตอการใชสารเสพตดลดลง รวมทงสามารถทาใหอตราการสบบหรและการดมสราลดลง เชนเดยวกบการศกษาของนศา ศลารตน และ สญญพงศ ลมประเสรฐ (2556) ทศกษาในเรองการดาเนนชวตในสงคมของอดตผตองขงคดยาเสพตด พบวาอดตผตองขงสวนใหญมความสข และไมมปญหาในการดาเนนชวตในปจจบน โดยมคาสงสอนทางศาสนาเปนทยดเหนยวจตใจ มครอบครวและสงคมทเขาใจ และการใชสญลกษณทางศาสนาเปนเครองยดเหนยวจตใจ กเปนสาเหตททาใหผปวยไมเสพยาซา (ปยวรรณ ทศนาญชล, 2554) กจกรรมครงท 7 เรยนร ส ความสาเร จ กจกรรมน ดาเนนการในสปดาหท 12 กจกรรมครงนเปนการประเมนการเปลยนแปลงตนเองของผปวย และผลลพธตอคณภาพชวตรวมถงประโยชนทไดรบจากโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคมของผปวย กอนเรมกจกรรมครงนไดมการออกกาลงกายรวมกน ในขนการวางแผนไดใหผปวยเตรยมนาเสนอใบงานตนเองทไดรบมอบหมายเปนการบานในครงกอน และรวมสรปกจกรรม เปาหมาย วธการดาเนนกจกรรมทผานมาทงหมด 7 กจกรรม ประกอบดวย 1) มตรไมตร 2) อารมณด มชย 3) อสรภาพของชวต 4) คณคอคนสาคญ 5) รางวลและความชวยเหลอ 6) ความเชอและศรทธา และ7) เรยนร สความสาเรจ รวมทงหมดใชระยะเวลา 12 สปดาห ตลอดจนมการมอบหมายงานเปนรายบคคล การดาเนนกจกรรมผปวยมสวนรวม ในการแลกเปลยนความคด ความร ประสบการณ วธปฏบต ทาใหเกดความมนใจ มความ

52

ภาคภมใจในการดาเนนชวตในสงคมปกต และใหผปวยแลกเปลยนความคดเหน ทบทวนและพฒนาจากการเรยนรโปรแกรมฟนฟสภาวะจตสงคม ซงผปวยสามารถบอกเปาหมายของชวตพรอมแนวทางการปฏบตเพอใหบรรลตามเปาหมายทจะไมกลบไปเสพยาซา มการแสดงความเหนแนวทางการปฏบตของแตละคนภายในกลมและเสรมแรงบวกซงกนและกน ในขนการปฏบตตามแผนผปวยไดนาเสนอผลการทบทวนและพฒนาตนเองทผานมาทประกอบดวยการสรางสมพนธภาพ การคลายเครยด การจดการอารมณ การมอสระในการตดสนใจ การทาบทบาทหนาทของตนเอง และการมความเชอและศรทธาทจะเลกยาเสพตดใหได ซงหากมกจกรรมทผปวยปรบปรงแกไขแลวยงไมสาเรจ จะมผปวยอนชวยใหขอเสนอแนะ เชน การสบบหร การจดการอารมณใหมการแสดงออกอยางเหมาะสม เพอเปนการปรบปรงตอไป ผปวยไดมการประเมนและพจารณาตนเอง โดยประเมนความคด ความรสกทเปลยนแปลงไป และสงทตนเองคดวาจะนาไปปรบใชในการดาเนนชวตอยางมความภาคภมใจในตนเอง และสรปใหผปวยเขาใจวาโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคมของผปวยจะเกดผลดถาผปวยมการดาเนนการตอเนองใหเปนสวนหนงในกจวตรประจาวน ตามกระบวนการพฒนาผปวยทไดปฏบตอยางตอเนองตลอดระยะเวลาทผานมา ทาใหผปวยรจกตนเองและนาไปสการพฒนาตนเองโดยไมพงพายาเสพตด ซงจะสงผลตอคณภาพชวตดานสขภาพรางกาย ดานจตใจ ดานระดบความเปนอสระ ดานความสมพนธทางสงคม ดานสงแวดลอมและดานความเชอสวนบคคล

โปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคมทดาเนนนมกจกรรมทชดเจน มการกาหนดประเดนกจกรรม การตรวจสอบทบทวน การเชอมโยงประเดน เปดโอกาสใหผปวยไดแสดงความคดเหน และใหการบานเพอใหผปวยไดมการทบทวนและดาเนนการอยางตอเนอง การกาหนดกจกรรมมวตถประสงคทชดเจน และนามาใชโดยมวงจรควบคมคณภาพ (P-D-C-A : Plan-Do-Check-Act) เปนเครองมอในการพฒนาผปวยยาเสพตดตามโปรแกรมดงกลาว ทาผปวยใหเกดการยอมรบและปฏบตตามกฎเกณฑกตกาทางสงคมและ รจกทาหนาทของตนเองใหเหมาะสม รกษาสทธประโยชนของตนเอง มแนวทางการขอความชวยเหลอจากแหลงสนบสนนในชมชนจนสามารถเขาถงบรการใหความชวยเหลอในชมชนตามสทธของตนเอง จะทาใหเกดการนาตนเองออกจากการใชยาในทางทผด ซงเปนทกษะและคณลกษณะของบคคล (Willium Cloud & Granfield, 2008) นอกจากนผปวยยงเกดความรสกมคณคาในตนเอง สามารถอยในสงคมไดอยางมคณคา ทาใหเกดการยอมรบนบถอตนเอง สามารถปรบตวและแกไขปญหาไดสาเรจ (Coopersmith, 1981) และบรค (Brook, 1992) จากกจกรรมดงกลาวขางตนทาใหคาเฉลยคะแนนคณภาพชวตของผปวยยาเสพตดหลงไดรบโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคมสงกวากอนไดรบโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคม จากทกลาวมาขางตนยงพบวาคาเฉลยคะแนนคณภาพชวตของผปวยยาเสพตดในกลมควบคมซงไดรบการพยาบาลตามปกตจานวน 30 คน หลงการทดลอง (M = 252.56, SD = 27.29) นอยกวากอนการทดลอง (M = 256.80, SD = 23.41) อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .001 โดยอธบายได ว า

53

กล มควบค มท ได ร บการพยาบาลตามปกตไดแกโปรแกรมการตดตามการรกษาทโรงพยาบาลจดให ประกอบดวย การสงเกตอาการ/พฤตกรรมของผผานการบาบดฟนฟ การพดคย ใหคาปรกษา ใหกาลงใจ การใหความรในดานการดแลสขภาพกาย การดแลสขภาพจต การเลกยาเสพตด/ทกษะการปองกนการกลบไปใชยาเสพตดซา และการประสานกบหนวยบาบด เพอสงตอในกรณทพบวาผผานการบาบดกลบไปใชยาเสพตดซา กจกรรมตามปกต อาจไมเพยงพอทจะชวยสงเสรมคณภาพชวต เพราะเปนการดาเนนกจกรรม โดยไมไดเปนความตองการรายบคคล และไมไดมกจกรรมทจะนาไปสการยกระดบคณภาพชวต ทงดานรางกาย จตใจ รวมทงขาดอสระในการเลอกวธการทเหมาะสมกบตนเอง ท งน ก จกรรมตามปกตไมไดออกแบบเพ อเสรมสรางความสมพนธก บสงคม และสงแวดลอม ไดอยางเหมาะสม จงทาใหคณภาพชวตของสมาชกกลมควบคมมระดบลดลงโดยพบวา คาเฉลยคะแนนคณภาพชวตลดลงหลง 12 สปดาห สมมตฐานท 2 ผลตางของคาคะแนนเฉลยคณภาพชวตกอนและหลงไดรบโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคม ของกลมทไดรบโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคมสงกลมควบคมทไดรบการพยาบาลตามปกต ผลการศกษาพบวาผลตางของคาเฉลยคะแนนคณภาพชวตในกลมทดลองทไดรบโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคม ( 1D = 16.37) สงกวากลมควบคมทไดรบการพยาบาลตามปกต ( 2D = -4.24) อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .001 (t = 3.77) เปนไปตามสมมตฐานขอท 2 ซงอธบายไดตามแนวคดของยยส (Uys, 1991) ทกลาวไววาการฟนฟสมรรถภาพสภาวะจตสงคม เปนการใหการดแลตอเนองผผานการบาบดรกษายาเสพตดทสาคญ เนองจากเปนการคนศกยภาพในการทาหนาทตอตนเอง ครอบครวและสงคม โดยการพฒนาทกษะตางๆทจาเปน ใหการสนบสนนทางสงคม ใหสามารถเขาถงทรพยากรทมและมความจาเปนตอ การดาเนนชวต เชน การบรการดานสขภาพ การชวยเหลอดานการประกอบอาชพ เปนตน ทงนเพอเปนการเพมขดความสามารถของผผานการบาบดรกษาใหมคณภาพชวตทด สามารถดารงชวตในสงคมไดโดยปกตสข ตามแนวทางขององคการอนามยโลกทไดกาหนดคณภาพชวตไวครอบคลม 6 ดาน คอ ดานรางกาย ดานจตใจ ดานระดบความเปนอสระของบคคล ดานความสมพนธทางสงคม ดานสงแวดลอม และดานความเชอสวนบคคล (WHO, 1997) การพฒนาศกยภาพของผปวยทเกด เนองจากผลของการใชวงจรควบคมคณภาพ (P-D-C-A : Plan-Do-Check-Act) เปนเครองมอพฒนาของผปวย สงผลใหสามารถฟนฟสมรรถนะตนเองในดานตางๆ โดยเรมจากทผปวยมการวางแผน (Plan) กาหนดเปาหมาย วตถประสงคในการดาเนนกจกรรม เพอให การดาเนนงานบรรลตามเปาหมาย มการหาแนวทางการปฏบตตามกจกรรมทได และปฏบตตามแผนทตนเองไดกาหนดไว พรอมทงมการตรวจสอบเพอประเมนผลการปฏบต และปรบปรงกจกรรมหากไมเปนตามแผน หรอเปาหมายทกาหนดไว การดาเนนการดงทกลาวขางตนสงเสรมใหผปวยใชศกยภาพเพอพฒนา

54

ตนเอง ในดานรางกายรจกดแลตนเองมากขน สามารถเลอกวธการออกกาลงกายทเหมาะสม เชน การเลนกฬา เปนตน สวนการดแลดานจตใจกตระหนกชดถงในเรอง ปจจยกอความเครยด และสามารถเลอกวธการการคลายเครยดดวยตนเอง มทกษะการตดสนใจดวยตนเองอยางความมนใจมากขน ซงเปนการพฒนาดานความเปนอสระของบคคล และมความรกคนในครอบครว เพอนมากขนซงเปนความสมพนธทางสงคมทด รจกใชประโยชนจากสาธารณะตามสทธของตนเองทพงในสงแวดลอมนนๆ และนอกนยงมสงยดเหนยวททาใหเกดแรงบนดาลใจ ซงเปนความเชอสวนบคคลเพอทจะเลกยาเสพตด ซงพบในผปวยกลมทดลองทเขารบโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคม ตลอดระยะเวลา 12 สปดาหจะมครอบครว และผบรหารสถานประกอบการใหการสนบสนน ดแล ชวยเหลอในการทางานสถานประกอบการตามปกต อานวยความสะดวกในการเขารวมกจกรรมจนครบโปรแกรม ตงแตกจกรรมแรก คอ มตรไมตรทผปวยไดรจกคนหาตนเอง หาวธการคลายเครยดดวยตนเอง เพอใหตนเองมสขภาพจตทด มความรสกผอนคลาย ใหรางกาย จตใจมความพรอมในการปรบตวเมอมอารมณโกรธ อารมณเศรา หรอดใจ สขใจ เปนการยกระดบคณภาพชวตในองคประกอบดานรางกาย จตใจ โดยเชอมโยงไปสกจกรรมอารมณด มชย ทงนเพอใหผปวยสามารถควบคมอารมณ แสดงออกอยางเหมาะสม เพราะผปวยคอคนทมความสาคญคนหนงในครอบครว ทมบทบาทและหนาทหลายอยาง เชน บทบาทลกทตองเลยงดพอแม บทบาทพอทตองดแลลก และเปนผ นาครอบครว บทบาทของเพอนทตองการความจรงใจ หรอบทบาทของลกจางทตองขยน ซอสตย อดทน ในการทางานเพอพฒนาประเทศชาต ทงนภายใตของกฎระเบยบ และวฒนธรรมของชมชน สงคมของผปวย ทมการดแลกนและกนตามสทธทพงม เชน สวสดการการรกษาพยาบาล การชวยเหลอดานเงนทนสาหรบประกอบอาชพ การพกผอนหยอนใจ หรอเปนตน ซงสอดคลองกบพรพมล ศกดสง (2548) ทกลาววาควรใหความสาคญในผตดสารเสพตดเรองการเพมคณภาพชวตดานสมพนธภาพทางสงคมคอการมสมพนธภาพกบครอบครว และเพอน รวมถงการทาหนาทในครอบครวทเหมาะสมจะมคณภาพชวตทด (สวมล สนนชาตวณช, 2554) สอดคลองกบสปราณ สงแขง (2559) ทพบวาการไดรบการดแลจากครอบครว และชมชนเขามามสวนรวมในการดแลจะทาใหผปวยมคณภาพชวตทดขน นอกจากนกจกรรมยงสงเสรมใหสมาชกมการคนหาสงยดเหนยวทางจตใจ ตระหนกชดในความเชอทเปนปจจยของการสรางศรทธา โดยพบวาการยดถอพอแม และนาตนเองเขาสศาสนาจะเปนปจจยหลกในการการพฒนาตนเองสการเลกยาเสพตด (เรองสทธ เนตรนวลใยและคณะ, 2557) การมความเชอในสงยดเหนยวทางจตใจจะเปนพลงหรอแรงบนดาลใจใหสามารถดแลตนเองใหอยในสงคมไดอยางมคณคาโดยไมพงพายาเสพตด การดาเนนโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคม สงเสรมใหผปวยมความเขาใจในขนตอนของการพฒนาศกยภาพของสมาชก ผานกจกรรมทหลากหลาย รวมทง เขารวมกจกรรมอยางสมาเสมอ มากกวารอยละ 80 สวนผทไมสามารถมารวมกจกรรมไดตามกาหนด เนองจากเหตผลจาเปน เชน อบตเหต ญาตเสยชวต กไดรบการเพมเตมในกจกรรมทขาดไปกอนทจะเรม

55

กจกรรมใหม ทาใหไดผปวยทกคนไดเรยนรในกจกรรมของโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคมอยางตอเนอง สงผลใหมการเพมศกยภาพของผปวยยาเสพตดในการเรยนร การเผชญกบปญหา อปสรรคตางๆ ทผานเขาในชวต ซงเปนการฟนคนศกยภาพในการทาหนาทตอตนเอง ครอบครวและสงคม มการพฒนาทกษะตางๆทสาคญตอการดาเนนชวต สงผลใหผปวยยาเสพตดสามารถดแลตนเองได อกทงยงเปนการเพมขดความสามารถของผปวยยาเสพตดใหมคณภาพชวตทดขน สามารถดารงชวตไดโดยปกตสขในสงคม โดยไมกลบไปใชยาเสพตดซาอก สอดคลองกบแผนงานโคลมโบ (2011) ทมหลกการเบองตนเรองการฟนฟสมรรถภาพจะตองสอดคลองกบความตองการ จดแขง สขภาพของผปวย เปนการชนาตนเองและเสรมสรางพลงจงใจ (self–directed and empowering) จะชวยใหผปวยสามารถตดสนใจและมการตงเปาหมายชวตใหปลอดจากยาเสพตด ทงนกระบวนการนนจะคานงถงขนตอนการเปลยนแปลงพฤตกรรม ทมตครอบคลมองครวม โดยการมสวนรวมของครอบครว สถานททางาน ชมชน โดยการบวนการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดน เปนกระบวนการตอเนองทจะพฒนาใหผตดยารสกชวตมความหมาย มองโลกดานด ไมเกดความรสกเปนตราบาป นาไปสความเปนผมสขภาพด มความสมดลทง กาย จต ปญญา สอดคลองกบการศกษาของสวมล สนนชาตวณช (2554) ทพบวาผปวยยาเสพตดทมสามารถปฏเสธ เผชญปญหาตางๆไดดวยตนเอง และเหนคณคาในตนเอง มความภาคภมใจในตนเองและมการทาหนาทในครอบครวทเหมาะสมจะมคณภาพชวตทด ดงนนกจกรรมตามโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคมจงสงผลโดยรวมใหคณภาพชวตโดยรวมในกลมทดลองหลงเขารวมโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคมมระดบคณภาพชวตสงกวากอนการกอนเขารวมโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคม อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .001 (t = 4.6) ดงตารางท 4.3 และเมอเปรยบเทยบคณภาพชวตกบกลมควบคม จงพบความแตกตางทดกวา อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .001 (t = 3.77) ดงตารางท 4.5 เปนไปตามสมมตฐาน การวจยท 2 วาผลตางของคาคะแนนเฉลยคณภาพชวตกอนและหลงไดรบโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคมของกลมทไดรบโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคมสงกวากลมควบคมทไดรบการพยาบาลตามปกต

56

บทท 5

สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ

การวจยครงนเปนการวจยกงทดลอง (quasi – experimental research) มวตถประสงคเพอศกษาผลของโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคมทมตอคณภาพชวตของผปวยยาเสพตด ศกษาและวเคราะหคาเฉล ยคะแนนคณภาพชวตของผปวยยาเสพตดกอนและหลงทดลอง โดยแบงกลมตวอยางออกเปน 2 กลม ผลการการศกษาทพบเปนประโยชนตอการด าเนนงานฟนฟสภาวะจตสงคมของผปวยยาเสพตด สามารถเปนแนวทางในการพฒนาคณภาพชวตของผปวยยาเสพตดเพอใหไดรบการดแลทเหมาะสมใหสามารถด ารงชวตในสงคมไดอยางปกตสขในสงคม โดยไมพงพายาเสพตด

5.1 ประชากรและกลมตวอยาง

5.1.1 ประชากร ประชากรทใชในการศกษาครงน เปนผปวยยาเสพตดทผานการบ าบดรกษายาเสพตด ทมารบบรการตดตามการรกษาในโรงพยาบาลในพนทจงหวดระยอง ระหวางวนท 19 มถนายน 2558 ถงวนท 23 ตลาคม 2558 จ านวน 9,609 ราย 5.1.2 กลมตวอยาง กลมตวอยางท ใช ในการศกษาคร งน เปนผปวยยาเสพตดทอย ในสถานประกอบการซงผานการบ าบดรกษายาเสพตด และสมครใจมารบบรการตดตามการรกษาของโรงพยาบาลในพนทจงหวดระยอง จ านวน 60 คน จดกลมโดยวธสมอยางงาย โดยจบสลากเพอคดเลอกอ าเภอทจะด าเนนการ จ านวน 1 อ าเภอ หลงนนจบสลากเพอคดเลอกสถานประกอบการในอ าเภอทจบสลากได ส าหรบเปนกลมทดลองและกลมควบคม ซงอยคนละสถานประกอบการ แลวพจารณาผทมคณสมบตตามเกณฑ และยนดเขารวมโครงการวจยจากสถานประกอบการทจบสลากได เพอเปนกลมควบคมทไดรบการตดตามหลงการรกษาตามรปแบบปกต จ านวน 30 คน และกลมทดลองทไดรบโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคม จ านวน 30 คน การวจยในครงนผวจยเปนผด าเนนการเองทงหมด

5.2 เครองมอทใชในการวจย

เครองมอทใชในการวจยในครงนประกอบดวยเครองมอ 2 ชด คอ เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล และเครองมอทใชในการด าเนนการทดลอง ดงน 5.2.1 เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลการวจยครงน คอ แบบสอบถามประเมนคณภาพชวตผตดสารเสพตด ซงแบงออกเปน 2 ตอน ดงน

57

5.2.1.1 ตอนท 1 ขอมลสวนบคคล เปนแบบสอบถามเกยวกบขอมลสวนบคคลของผตอบแบบสอบถาม ซงผวจยสรางขนเอง จ านวน 9 ขอค าถาม ซงครอบคลมเรองของเพศ อาย ระดบการศกษา สถานภาพสมรส ศาสนา รายไดเฉลยตอเดอน โรคประจ าตว ชนดของยาเสพตดทใช จ านวนครงทเขารบการบ าบดรกษา 5.2.1.2 ตอนท 2 แบบวดคณภาพชวตผตดสารเสพตด (drug addict quality of life scale : DAQOL) เปนแบบสอบถามประเมนคณภาพชวตในผตด สารเสพตด (drug addict quality of life scale) ซงพฒนาโดยเสาดาหรอ โสดาดสและคณะ (2552) ซงพฒนามาจากแบบวดคณภาพชวตขององคการอนามยโลก (The world health organization on quality of life: WHOQOL) ครอบคลม 6 ดาน คอ ดานรางกาย ดานจตใจ ดานระดบความเปนอสระของบคคล ดานความสมพนธทางสงคม ดานสงแวดลอม และดานความเชอสวนบคคล โดยพฒนาตามกรอบแนวคดคณภาพชวต จ านวน 65 ขอค าถาม ครอบคลม 6 ดาน คอ ดานรางกายจ านวน 19 ขอค าถาม ดานจตใจจ านวน 15 ขอค าถาม ดานระดบความเปนอสระของบคคลจ านวน 8 ขอค าถาม ดานความสมพนธของสงคม จ านวน 8 ขอค าถาม ดานสงแวดลอมจ านวน 11 ขอค าถามและดานความเชอสวนบคคลจ านวน 4 ขอค าถาม โดยรวมลกษณะค าตอบเปนมาตราสวนประมาณคา (rating scale) 5 ระดบ เรยงล าดบคะแนนจากมากไปหานอย ในขอค าถามเชงบวก จ านวน 32 ขอ และขอค าถามเชงลบ จ านวน 33 ขอ เรยงล าดบคะแนนจากนอยไปหามาก โดยมเกณฑการใหคะแนน ดงน

ระดบความเหน ความหมายของพฤตกรรม เกณฑการใหคะแนน

ค าถามเชงบวก เกณฑการใหคะแนน

ค าถามเชงลบ

มากทสด ความจรงทเกดขนเกอบทกครงหรอเปนประจ า 5 1 มาก ความจรงทเกดขนบอยครง 4 2 ปานกลาง ความจรงทเกดขนหลายครง แตไมบอย 3 3

เลกนอย ความจรงทเกดขนบางครง 2 4 ไมมเลย ไมตรงกบความจรงทเกดขนเลย 1 5

5.2.2 เครองมอทใชในการด าเนนการวจย คอ โปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคม ซงผวจยสรางขนเองโดยใชกรอบแนวคดของยยส (Uys, 1991) ทกลาวไววาการฟนฟสมรรถภาพสภาวะจตสงคม เปนการใหการดแลตอเนองผผานการบ าบดรกษายาเสพตดทส าคญ เนองจากเปนการคนศกยภาพในการท าหนาทตอตนเอง ครอบครวและสงคม โดยการพฒนาทกษะตางๆทจ าเปน ใหการสนบสนนทางสงคม ใหสามารถเขาถงทรพยากรทมและมความจ าเปนตอ การด าเนนชวต เชน การบรการดานสขภาพ การชวยเหลอดานการประกอบอาชพ เปนตน ทงนเพอเปนการเพมขดความสามารถของผผานการบ าบดรกษาใหมคณภาพชวตทด สามารถด ารงชวตในสงคมไดโดยปกตสข

58

โปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคม ด าเนนการทงหมด 7 ครงๆ ละ 120 นาท แตละครงหางกนนาน 2 สปดาห รวมทงหมดใชระยะเวลา 12 สปดาห มรปแบบการด าเนนกจกรรมเปนรายกลมยอยกลมละ 10 คน และมอบหมายงานรายบคคล ใหกลมตวอยางไปฟนฟสขภาพตามกระบวนการ P-D-C-A วนละ 15 นาท กจกรรมเนนใหผผานการบ าบดรกษายาเสพตดมสวนและมการแลกเปลยนความคด ความร ประสบการณและวธปฏบต เพอใหเกดความมนใจในการด าเนนชวตในสงคมปกต โดยใชวงจรควบคมคณภาพ (P-D-C-A : Plan-Do-Check-Act) เปนเครองมอส าหรบการพฒนาผปวยยาเสพตดตามโปรแกรมดงกลาว (มรรยาท รจวชชญ, 2556) เพอใหผปวยมการพฒนาตนเอง ซงในกระบวนการประกอบดวยการวางแผน การปฏบตตามแผน การตรวจสอบ และการปรบเปลยนพฤตกรรมใหเหมาะสมเพอใหผผานการบ าบดรกษายาเสพตดมคณภาพชวตทดและอยในสงคมไดอยางปกตสข การด าเนนตามกจกรรม 7 ครง มดงน กจกรรมครงท 1) มตรไมตร กจกรรม ครงท 2) อารมณด มชย กจกรรมครงท 3) อสรภาพของชวต กจกรรมครงท 4) คณคอคนส าคญ กจกรรมครงท 5) รางวลและความชวยเหลอ กจกรรมครงท 6) ความเชอและศรทธา และกจกรรมครงท 7) เรยนร สความส าเรจ

5.3 การตรวจสอบคณภาพของเครองมอ

5.3.1 เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล คอ แบบสอบถามประเมนคณภาพชวตผตดสารเสพตด ผวจยไดน าแบบสอบถามประเมนคณภาพชวตในผตดสารเสพตดดงกลาวไปตรวจสอบความเทยงตรง โดยน าไปทดลองใชกบกลมผผานการบ าบดรกษายาเสพตด ทมลกษณะเดยวกบกลมตวอยาง คอ กลมผผานการบ าบดรกษายาเสพตด จ านวน 30 ราย น ามาหาคาสมประสทธสหสมพนธระหวางคะแนนรายขอ คะแนนรวมทงฉบบของแตละขอค าถาม และค านวณคาความสอดคลองภายในจากขอค าถามทผานการว เคราะห ไดคาสมประสทธอลฟาของครอนบาช ( Cronbach’s alpha Coefficient) เทากบ .74 5.3.2 เครองมอทใชในการด าเนนการวจย คอ โปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคม ไดผานการตรวจสอบความตรงตามเนอหา (content validity) โดยพจารณาความสอดคลองของโปรแกรมกบกจกรรมในแตละครง วตถประสงค กจกรรม การประเมนผลกจกรรมมความสอดคลองกบนยาม ความถกตอง ชดเจน ครอบคลม และความเหมาะสมของภาษา โดยผทรงคณวฒจ านวน 3 ทาน ประกอบดวย แพทยผทรงคณวฒทางวจยดานยาเสพตด อาจารยพยาบาล และนกสงคมสงเคราะหผทรงคณวฒดานการฟนฟสภาวะจตสงคม หลงจากนนน ามาปรบปรง แกไขตามท ผทรงคณวฒเสนอแนะ หลงจากนนผวจยไดน าแบบสอบถามประเมนคณภาพชวตในผตดสารเสพตดดงกลาวไปทดลองใช (try out) กบกลมตวอยางทมลกษณะคลายคลงกบกลมตวอยาง โดยผวจยไดน าไปทดลองใชกบผปวยยาเสพตดทมารบการตดตามหลงการรกษาทโรงพยาบาลในพนท จงหวดระยองจากสถาน

59

ประกอบการแหงหนง จ านวน 30 ราย เพอทดสอบความเปนไปไดในการจดโปรแกรม อปกรณ ความสนใจในเนอหา ความเหมาะสมของระยะเวลาด าเนนกจกรรมแตละครง จากนนไดน าไปปรบแกกอนน าไปใช

5.4 การเกบรวบรวมและวเคราะหขอมล

การศกษาวจยในครงนผวจยท าการเกบรวบรวมขอมลและด าเนนการทดลอง ตงแตวนท 19 มถนายน 2558 ถงวนท 23 ตลาคม 2558 กลมตวอยางจ านวนทงสน 60 ราย แบงเปนกลมทดลอง 30 ราย และกลมควบคม 30 ราย การด าเนนกจกรรมแบงเปนกลมยอยๆละ 10 ราย จ านวน 3 กลม ด าเนนกจกรรมเปนระยะเวลา 12 สปดาหตอเนองกน 2 สปดาหตอครงๆละ 2 ชวโมง หลงจากนนผวจยไดวเคราะหขอมลในเชงปรมาณโดยใชโปรแกรมส าเรจรป ก าหนดระดบนยส าคญทางสถตทระดบ .05 5.4.1 ขอมลสวนบคคลของกลมตวอยาง จ าแนกตามอาย ระดบการศกษา สถานภาพสมรส ศาสนา รายไดเฉลยตอเดอน โรคประจ าตว น ามาวเคราะหดวยการแจกแจงความถ รอยละ และทดสอบความแตกตางของขอมลระหวางบคคลระหวางกลมทดลองและกลมควบคม โดยใช สถตฟชเชอร เอกแซก เทสต (Fisher's Exact Test) 5.4.2 ขอมลสวนบคคลของกลมตวอยาง จ าแนกตามจ าแนกตามอาย และระยะเวลาทใชยาเสพตด โดยเปรยบเทยบคาเฉลยของประชากรสองกลมทเปนอสระตอกน (independent t-test) 5.4.3 เปรยบเทยบคาเฉล ยคะแนนคณภาพชวตของผปวยยาเสพตดกอนและหลงการทดลองในกลมทดลอง และกลมควบคม โดยใชสถตเปรยบเทยบคาเฉล ยคะแนนของประชากรสองกลมทไมเปนอสระตอกน (dependent t-test) 5.4.4 เปรยบเทยบเทยบผลตางของคาเฉลยคะแนนคณภาพชวตของของผปวยยาเสพตด กอนและหลงการทดลอง ระหวางกลมทดลองและกลมควบคม ใชสถตเปรยบเทยบของประชากรสองกลมทเปนอสระตอกน (independent t-test)

5.5 สรปผลการวจย

การศกษาผลของโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคมทมตอคณภาพชวตของผปวยยาเสพตดในครงน ผวจยสามารถสรปผลการวจย ดงน 5.5.1 ขอมลสวนบคคลของกลมตวอยาง แบงออกเปน 2 กลม คอ กลมทดลองและกลมควบคม กลมละ 30 ราย เมอเปรยบเทยบความแตกตางของกลมทดลองและกลมควบคม โดยจ าแนกตามอาย ระดบการศกษา สถานภาพสมรส ศาสนา รายไดเฉลยตอเดอน โรคประจ าตว โดยใช

60

สถตฟชเชอร เอกแซก เทสต (Fisher's Exact Test) พบวาทงสองกลมไมมความแตกตางกน (p> .05) ซงแสดงใหเหนวาผปวยยาเสพตดในกลมทดลองและกลมควบคมมคณสมบตทเหมอนกน หรอคลายคลงกน 5.5.2 ขอมลสวนบคคลของกลมตวอยาง เมอเปรยบเทยบความแตกตางของกลมทดลองและกลมควบคม โดยจ าแนกตามอาย และระยะเวลาทใชยาเสพตด โดยเปรยบเทยบคาเฉลยของประชากรสองกลมทเปนอสระตอกน (independent t-test) พบวาอาย และระยะเวลาทใชยาเสพตดทงสองกลมไมมความแตกตางกน (p > .05) 5.5.3 ผปวยยาเสพตดหลงจากไดรบโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคม มคาเฉลยคะแนนคณภาพชวต (M = 272.93, SD = 15.67) สงกวากอนไดรบโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคม (M = 256.56, SD = 21.14) อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01 5.5.4 ผปวยยาเสพตดหลงจากไดรบโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคม มคาเฉลยคะแนนคณภาพชวต ( 1D = 16.37) สงกวากลมทไดรบการดแลตามปกต ( 2D = 4.24) อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .001

5.6 ขอจ ากดการวจย

การศกษาวจยในครงน กลมตวอยางเปนผปวยยาเสพตดเพศชายในสถานประกอบการ เทานน จงมขอจ ากดในการอางองถงประชากรผปวยยาเสพตดทงหมด และการน าโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคมไปใช ผด าเนนกจกรรมตองมประสบการณในการดแลผปวยยาเสพตดเพอใหเกดประสทธผล

5.7 ขอเสนอแนะ

จากผลการศกษาวจยในครงนพบวาโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคม สามารถท าใหผปวยยาเสพตดมคาเฉล ยคะแนนคณภาพชวตเพมขน ดงนนผวจยจงมขอเสนอแนะ ดงน 5.7.1 ขอเสนอแนะเชงนโยบาย 5.7.1.1 ผบรหารในระดบนโยบายควรวางแผนกลยทธ จดสรรงบประมาณในการดแลผปวยยาเสพตดครอบคลมถงระยะตดตามหลงการรกษา และระดบหนวยงานทด าเนนงานดานการดแลผปวยยาเสพตดตองตระหนกและใหความส าคญในเรองคณภาพชวตผปวยยาเสพตด 5.7.1.2 การพฒนาระบบบรการสขภาพดานยาเสพตดในระดบบคคล ควรสงเสรมใหครอบครว สถานประกอบการ ผดแล (Care giver) มสวนรวมในการบ าบดรกษายาเสพตด

5.7.2 ขอเสนอแนะเชงปฏบตการ 5.7.2.1 ควรมการฝกอบรมผเจาหนาททใหการดแลผปวยยาเสพตดในระยะตดตามการรกษาใหมความรและทกษะปฏบตตามโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคม เพอใหการดแลผปวยยาเสพตดทมประสทธภาพ

61

5.7.2.2 ผปวยควรไดรบการตดตามอยางตอเนอง ในลกษณะการจดการรายกรณ (Case managment) เพอใหไดรบการการดแลตอเนองเฉพาะราย และ/หรอจดกลมชวยเหลอใหผปวยใหค าแนะน าและชวยเหลอซงกนและกน ซงจะสามารถน าประสบการณมาแลกเปลยนกนได

5.7.3 ขอเสนอแนะในการท าวจยครงตอไป 5.7.3.1 ศกษารปแบบการสรางเครอขายผดแลเพอตดตามดแลการฟนฟสภาวะจตสงคมโดยมการตดตามผปวยยาเสพตดอยางตอเนองเปนระยะ 6 เดอนและ 1 ป เพอศกษาผลของการพฒนาคณภาพชวต และการกลบไปเสพซ า 5.7.3.2 การพฒนาโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคมไปใชกบผปวยโรคทางจตเวช หรอกลมโรคเรอรง ในระยะฟนฟสมรรถภาพทบาน หรอชมชน

62

รายการอางอง

กรมสนบสนนบรการสขภาพ. (2556). แนวทางการปฏบตงานดานยาเสพตด ส าหรบอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน (อสม). กรงเทพฯ: ชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย.

กรมสขภาพจต. (2543). คมอความฉลาดทางอารมณ. กรงเทพฯ: มปท. กระทรวงสาธารณสข. (2546). คมอการด าเนนการบ าบดฟนฟและตดตามดแลหลงรกษาส าหรบผเสพ/

ผตดยาเสพตด. กรงเทพฯ: องคการสงเคราะหทหารผานศก. กระทรวงสาธารณสข. ระบบรายงาน บสต. (10 ตลาคม 2557). สบคนจาก http://antidrug.moph.go.th/beta2/. กองพฒนาการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด. (2551). รวมกฎหมาย (ฉบบปรบปรงใหม). กรมคมประพฤต.

กระทรวงยตธรรม. ม.ป.พ. การตนมลแมน. (10 มนาคม 2558). การท างานเปนทม. สบคนจาก

http://www.monmantoon.com/wp-content/uploads/2013/06/35.jpg. เกยรตภม วงศรจต และคณะ. (2552). รปแบบ/กจกรรมการพฒนาศกยภาพผปวยจตเวชในระดบ

ชมชน. วารสารโรงพยาบาลศรธญญา, 10(1), 31-42. คณะกรรมการประสานงานโครงการปรณรงคคณภาพชวตของประชาชนในชาต กระทรวงสาธารณสข.

(2545) . การน า จปฐ.มาใชในการพฒนาคณภาพชวต. กรงเทพฯ: องคการสงเคราะหทหารผานศก. ชงชาสวรรค. (10 มนาคม 2558). สบคนจาก https://www.youtube.om/wach?v=PdGV56WOnZa. ดนย จนทรเจาฉาย. (10 มนาคม 2558). เหตเกดทลานจอดรถ: กรณศกษาเรอง ความโกรธ. สบคน

จาก http://pantip.com/topic/30055586. ทรงเกยรต ปยะกะ, และ เวทน ศนสนยวทย. (2544). ยมส เรยนรยาเสพตด. พมพครงท 7. กรงเทพฯ:

มตชน. ทรงเกยรต ปยะกะ, ชาญวทย เงนศรตระกล, และ สาวตร อษณางคกรชย. (2545). เวชศาสตรโรคตดยา.

สงขลา: ลมบราเดอรการพมพ. เทอดศกด เดชคง. (2544, มกราคม - มนาคม). เยยวยาอารมณโกรธดวยการสรางความฉลาดทางอารมณ.

ผาสก, 24(132), 28-29. ธนตา หรญเทพ, อมาพร อดมทรพยากล, และ รณชย คงสกนธ. (2556). ปจจยทสมพนธกบการไม

เสพยาเสพตดซ าในผเขารบการบ าบดในระบบบงคบบ าบด. วารสารสมาคมจตแพทยแหงประเทศไทย, 58(2), 157-164.

นภาพร ลขตวงศขจร. (2550). บญชครวเรอน: เครองมอสเศรษฐกจพอเพยง. วารสารศนยบรการวชาการ, 15(3), 25-29.

นนทวช สทธรกษ และคณะ. (2553). การศกษาคณภาพชวตของผตดสราในโรงพยาบาลศรราชและ

โรงพยาบาลศรธญญา. สมาคมจตแพทยแหงประเทศไทย, 57(2), 185-198.

63

แนวหนา. (2550). เศรษฐกจพอเพยงกบการบรหารเงน, 28(9747).

บญใจ ศรสถตยนรากร. (2553). ระเบยบวธการวจยทางพยาบาลศาสตร. กรงเทพฯ: ยแอนดไอ อนเตอรมเดย. เบญจมาศ ดวงจ าปา, และ มานพ คณะโต. (2558). การเปรยบเทยบตราบาปทางสงคมระหวางผเสพ

เขาคายบ าบดยาเสพตดกบประชาชนทวไป ในพนทอ าเภอน าพอง จงหวดขอนแกน. วารสารพฒนาสขภาพชมชน, 3(2), 201-211.

ปทมา ศรเวช. (2552). ต าราโรคจตเภท. กรงเทพฯ: สมาคมจตแพทยแหงประเทศไทย. ม.ป.พ. พรพมล ศกดสง. (2548). คณภาพชวตของผเสพสารเสพตดชาวเขาทบ าบดดวยเมทาโดนทดแทนระยะยาว

และปจจยทมผลตอการเสพซ าในจงหวดเชยงราย. (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต), มหาวทยาลยเชยงใหม.

พชย แสงชาญชย. (สงหาคม 2557). Schizophrenia and Co-morbid Substance Use Disorders. Newsletter Rapid Social Change and Mental Health, สงคมเปลยนไว ใสใจสขภาพจต. การประชมวชาการสขภาพจตนานาชาต. ครงท 13, เชยงใหม.

พเชษ จนทรเจนจบ, และคณะ. (2555). ปญหาและความตองการสนบสนนทางสงคมของผเขารบการฟนฟสมรรถภาพยาเสพตดแบบควบคมตวไมเขมงวดของสถานบ าบดรกษายาเสพตดในสงกดกรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข. โรงพยาบาลธญญารกษแมฮองสอน กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข.

พทธบชา. (13 มนาคม 2558). พทธศาสตรมหาบณฑต. พทธศาสนากบเศรษฐกจพอเพยง. สบคน จาก http://www.buddhabucha.net/buddhism-and-economy/. ฟองค า ตลกสกลชย. (2554). การปฏบตการพยาบาลตามหลกฐานเชงประจกษ: หลกการและวธปฏบต.

กรงเทพฯ: พรวน. มหาวทยาลยธรรมศาสตร , ส านกหอสมด .(2556). คมอการพมพวทยานพนธ .พมพคร งท 8

(ฉบบแกไขและเพมเตม). กรงเทพฯ: โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร. ดลววฒน แสนโสม, นงลกษณ เมธากาญจนศกด, วาสนา รวยสงเนน, และ อมพรพรรณ ธรานตร.

(2555). โครงการสงเสรมสขภาพเพอผอนคลายความเครยดของอาจารย นกศกษาและเจาหนาทในคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน. แผนงานพฒนาเครอขายเพอการสรางเสรมสขภาพ และส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.).

มณฑนา ด ารงศกด, และธรนช หานรตศย. (2555). ปจจยท านายคณภาพชวตของพนกงานรกษาความปลอดภย. พยาบาลสาร, 39(2), 15-25.

มรรยาท รจวชชญ. (2556). การจดการความเครยดเพอสรางเสรมสขภาพจต. พมพครงท 2. ปทมธาน: โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร.

64

มาโนช หลอตระกล, ธนตา หรญเทพ, และ นดา ลมสวรรณ. (2555). ต าราพฤตกรรมศาสตรทางการแพทย. ภาควชาจตเวชศาสตร คณะแพทยศาสตรรามาธบด.

มลนธชยพฒนา. (13 มนาคม 2558).พระราชด ารวาดวยเศรษฐกจพอเพยง. สบคนจากhttp://www.chaipat.or.th/chaipat/content/porpeing/porpeing.html.

เมธศา พงษศกดศร และคณะ. (2552). การส ารวจความตองการของชมชนในการฟนฟสมรรถภาพผปวยจตเวชตามแนวทางกจกรรมบ าบด/อาชวบ าบด. เทคนคการแพทยเชยงใหม , 42(1), 71-81.

มซตรา ฮะ, รตตยา สนเสร, และ กงกมล เตยนวล. (2558). การศกษาผลของการใชแนวปฏบตทางการพยาบาลในผปวยเฮโรอนระยะบ าบดดวยยาและฟนฟสมรรถภาพ ใน 3 จงหวดชายแดนใต. ปตตาน. โรงพยาบาลธญญารกษปตตาน.

รตตยา สนเสร, สรนฎา ปต, รอดหยะ เจะโซะ, และ มซตรา ฮะ, (2554). การดแลผปวยยาเสพตดกรณเสพตดหนก (Hard core) โดยการจดการรายกรณในระยะตดตามผลการบ าบดรกษาทสอดคลองกบสถานการณความไมสงบใน 3จงหวดชายแดนใต. ปตตาน: ศนยบ าบดรกษายาเสพตดปตตาน สถาบนธญญารกษ กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข.

โรงพยาบาลธญญารกษ. (2545). ต าราการพยาบาลยาเสพตด. กรงเทพฯ: สหมตรพรนตง. เรองสทธ เนตรนวลใย, และคณะ. (2557). กระบวนการเขาสการบ าบดรกษาเพอเลกใชยาบาดวยความ

สมครใจของเยาวชนไทย. วารสารสมาคมนกวจย, 19(2), 36-44 วโรจน วรชย บรรณาธการ. (2548). ต าราเวชศาสตรการเสพตด. กรงเทพฯ: องคการสงเคราะหทหาร

ผานศก. วไล ชนเวชกจวานชย, นชนาฏ หวนนากลาง และ อรอมา ซองรมย. (2551, 13 มนาคม 2558).

โครงการส ารวจคณภาพชวตของบคลากรจฬาลงกรณมหาวทยาลย พ.ศ. 2551. สบคนจาก http://www.surveillance.cphs.chula.ac.th/attachments/article/121.

วฒไกร ศกดสรกานต. (2558). ประสทธผลการประยกตโปรแกรมทกษะชวต เพอสงเสรมพฤตกรรมการปองกนการเสพสารเสพตด ของนกเรยนประถมศกษาปท 6 ในอ าเภอเมองชลบร. วารสารวชาการสาธารณสข, 24(4), 612-620.

วนเพญ พชตพรชย, และ อษาวด อศดรวเศษ. (2545). การวางแผนการจ าหนายผปวย แนวคดและการประยกตใช. กรงเทพฯ: นยมวทยา.

ศรเพญ ศภกาญจนกนต, อษณย พงปาน, จารวฒน บษราคมรหะ, ชชชย ทวทรพย , และ ญาณาธร เจยรรตนกล. (2552). โครงการการศกษาวเคราะหตนทนและประสทธผลของระบบบ าบดรกษายาเสพตด. กรงเทพฯ: ม.ป.พ.

65

ศนยอ านวยการพลงแผนดนเอาชนะยาเสพตด กระทรวงสาธารณสข. (2557). คมอวทยากรหลกสตรอบรมเพมพนศกยภาพการตดตามดแลตอเนองผมปญหาการใชสารเสพตดหรบ บคลากรผดแลในชมชน. นนทบร: ปา ปา เทรด. (2557). สมดบนทกการตดตามดแลตอเนองผมปญหาสารเสพตดในชมชน(ส าหรบผทไดรบมอบหมายใหท าหนาทตดตาม หวงระยะเวลาเดอนกรกฎาคม–กนยายน 2557). นนทบร: ปา ปา เทรด.

สกณา แกวพรง. (10 มนาคม 2558). เผยแพรความรสขศกษา ป. 4 “อารมณกบสขภาพ”. สบคนจาก http://sakunakawprink.blogspot.com/2012/02/blog-post_18.html.

สถาบนธญญารกษ. (2554). คมอการปฏบตงานดานยาเสพตดในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล

และสถานบ าบดในชมชน ส าหรบบคลากรสาธารณสข กรงเทพฯ: องคการสงเคราะห

ทหารผานศก.

สถาบนบ าบดรกษาและฟนฟผตดยาเสพตดแหงชาตบรมราชชนน. (2555). คมอการดแลตนเองของผปวยและญาตหลงการบ าบดรกษา. กรงเทพฯ: องคการสงเคราะหทหารผานศก.

สมบต ประทกษกลวงศา. (2553). โปรแกรมการควบคมความโกรธส าหรบผปวยโรคจตจากสารเสพตด. วารสารกรมสขภาพจตแหงประเทศไทย, 8(2), 105-112.

สวนย สขเจรญ , นนทนา วงษอนทร, และ มณฑรา จารเพง, (2552). ผลของการใหค าปรกษากลมเพอจดการความโกรธของวยรน. วารสารการศกษาและพฒนาสงคม, 4(1-2), 131-144.

สกมา แสงเดอนฉาย. (2553). ผลของโปรแกรมการบ าบดทางความคดและพฤตกรรมรวมกบแรงสนบสนนทางสงคมทมตอความพรอมทจะปองกนการตดซ าและพฤตกรรมการไมตดซ าของผปวยสรา. (ปรญญานพนธวทยาศาสตรดษฎบณฑต) สาขาวชาการวจยพฤตกรรมศาสตรประยกต, บณฑตวทยาลย, มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

สชาดา สาครเสถยร. (31 มกราคม 2558). การฟนฟสมรรถภาพผปวยจตเวชโดยใช Recovery Model 2557. สบคนจาก http://www.srithanya.go.th/network/index.php/2014 -03 -21 -09 -00 -35/2014-03-19-08-02-49.

สพรรณการณ มาศยคง, (2554). คณภาพชวตในโรงเรยนของนกเรยนมธยมศกษาตอนปลายในกรงเทพมหานคร. (ปรญญานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต) สถตประยกตและเทคโนโลยสารสนเทศ, สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.

สธดา กมลวานช. (2553). ลกษณะการปฏบตงานเปนเครอขายในการตดตามการรกษาผเสพ/ผตดยาเสพตด : กรณศกษาสถานพยาบาลทผานการรบรองคณภาพงานยาเสพตด. (วทยานพนธมหาบณฑต). มหาวทยาลยธรรมศาสตร, คณะสงคมสงเคราะหศาสตร.

66

สปราณ สงแขง. (2555). ปจจยทมผลตอคณภาพชวตของผบ าบดสารเสพตดในหนวยบรการปฐมภม ในจงหวดอดรธาน. วารสารวชาการสาธารณสข, 25(2). 218-227.

สวมล สนนชาตวณช. (2554, 29 พฤศจกายน 2557). การพฒนาคณภาพชวตผผานการบ าบดยาเสพตดสรางความเขมแขงสานใยรกทกษะปญญาสงคม. เครอขายการบ าบดรกษาผปวยยาเสพตด 10 จงหวดภาคใต . สบคนจาก http://www.sdtn.in.th/paper/17 /.

สวฒน มหตนรนดรกล, ระววรรณ ตนตวฒนกล, และ วนดา พมไพศาลชย. (2545). เครองชวดคณภาพชวตขององคการอนามยโลกชดยอฉบบภาษาไทย. กรมสขภาพจต. ม.ป.พ.

โสฬวรรณ อนทสทธ. (2554). กระบวนการและความสมพนธของการดมแอลกอฮอลกบการใชยาเสพตดในวยรน. ศนยวจยปญหาสรา. ม.ป.พ.

สวนขอมลเฝาระวงปญหายาเสพตด ส านกยทธศาสตร. (2557). สถานการณยาเสพตดและแนวโนมของปญหาในป 2558-2560. (เอกสารประกอบการจดท าแผนการปองกนและแกไขปญหายาเสพตด พ.ศ. 2558-2560). กรงเทพฯ: ส านกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามยาเสพตด.

ส านกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามยาเสพตด. (2555). รวมกฎหมายยาเสพตด พรอมดวย กฎกระทรวง ระเบยบ ขอบงคบทเกยวของ. กรงเทพฯ: ส านกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามยาเสพตด.

(2558). เอกสารประกอบการประชมคณะกรรมการพจารณาการจดท างบประมาณในลกษณะบรณาการ เรอง การปองกน ปราบปราม และบ าบดรกษาผตดยาเสพตด . กรงเทพฯ.

ส านกงานสภาความมนคงแหงชาต. (2558). นโยบายความมนคงแหงชาต. กรงเทพฯ: คณะรฐมนตรและราชกจจานเบกษา.

เสาดาหรอ โสดาดส, ธนรตน พทธชาต, กาญจนา รตนพนธ, และ นรมา ยดะหมะ. (2552). การทดสอบความเทยงและความตรงแบบวดคณภาพชวตของผตดสารเสพตด. กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข.

แมคซรา เอ. (9 มนาคม 2558) หนาทพลเมอง วฒนธรรม และการด าเนนชวตในสงคม ม.ปลาย ตอนท 7 : พลเมองดของประเทศชาตและสงคมโลก. สบคนจาก http://writer.dek-d.com/freya1412/story/viewlongc.php?id=733167&chapter=7.

อาภาศร สวรรณานนท, รตนา บรรณาธรรม, แววรตน โชตนพทธ, และ สหทยา หนพลบ. (2550). ปจจยดานบคคลทมผลตอการเสพตดซ า. กรงเทพฯ: ส านกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามยาเสพตด.

67

องคการตลาดเพอเกษตรกร . (10 มกราคม 2558). Index of /web/uploads/news. . สบคนจากhttp://www.mof.or.th/web/uploads/news/199_12values.pdf.

องคการอนามยโลก. (1997). การฟนฟสมรรถภาพทางจตสงคม ขอความตกลงรวมกน. (สชาดา สาครเสถยร ผแปล). 2547.

American psychiatric association. (2013). Diagnosis and statistical manual of mental

disorder fifth edition DSM-5TM. Arlington. Barton, R. (1999, March. 11, 2016). Psychosocial rehabilitation services in community

support systems: A review of outcomes and policy recommendations. Psychiatric Services, 50,525-534. Retrieved from http://journals.psychiatryonline.org/data/Journals/PSS/3512/525.pdf 1.

Bloom, E. (2009). The Effectiveness of Community Support Systems and Psychosocial Rehabilitation Services for Mentally Ill Children and their Families. International Journal of Psychosocial Rehabilitation, 14(1), 4-20.

Brook, R. B. (1992). Self- esteem during the school Year. Pediatrice clinice of North America, 39(3), 537-551.

Cammen, J.M., Rajkumar, C., Onder, G., Sterke, S.C., Petrovic, M. (2014). Drug cessation in complex older adults: time for action. Age and Ageing, 43(1), 20–25. Doi: 10.1093/ageing/aft166.

Cloud, W., & Granfield, R. (2008). Conceptualizing recovery capital: Expansion of a theoretical construct. Substance use & misuse, 43(12-13), 1971-1986.

Cohen, J. (1969). Statistical power analysis for the behavioral sciences. San Diego, CA: Academic.

Coopersmith, S. (1981). The antecedent of self-esteem. Calififornia, Consulting Psychologists. Dixon, L.B. & Lehman, AF.(1995) Family intervention for schizophrenia. Schizophrenia

Bulletin. 21(4), 631-643. Gray, R.J., Grove, K.S. & Burns, N. (2013, May, 9, 2014). The practice of nursing research:

appraisal, synthesis, and generation of evidence. Retrieved from. https://books.google. Harland, D. (1972, March 10, 2016). Social Indicators toward the Measurement of

Quality of Life. Ottawa: Social and Human Analysis Branch, Department of Regional Economic Expansion. Retrieved from https://www.google.co.th/search?q.

68

Liu, B.C. (1975). Quality of Life Indicators in U.S. Metropolitan Areas: A Statistical Analysis. New York: Praeger.

Mari J.D.J, & Streiner D.L.(1994). An overview of family intervention and relapse on schizophrenia: meta-analysis of research finding. Psychological Medicine 24(03), 256-578.

Maslow, A. (1954). Motivation and personnality. New York: Harper and Collins. (1970). Motivation and personnality. New York: Harper and Row.

National institute on drug abuse. (2016, July 30, 2016). Therapeutic Communities. Retrieved from https://www.drugabuse.gov/publications/drugfacts/treatment-approaches-drug-addiction.

Polit, D.F.& Hungler, B.P. (1999) Nursing Research: Principles and Methods (6th ed). Philadelphia: J.B. Lippincott.

Polit, D.F. & Sherman, R.E. (1990). Statistical power in nursing research. Nursing Research, 39(6), 365-369.

Professional Educational Organization International. (2016, March, 9). Fundamentals of Nursing Practice A- Havighurst’s Developmental Task Theory. Retrieved from http://www.peoi.org/Courses/Coursesen/nursepractice/ch/ch6a.html.

Sahaya G. Selvam. (2015). Positive Psychology’s Character Strengths in Addiction-Spirituality Research: A Qualitative Systematic Literature Review. The Qualitative Report , 20( 4), 376-405.

Smith, T.E, Hull J.W, & MacKain S.J. et al.( 1996) Training hospitalized patients with schizophreniain community reintegration skills. Psychiatric Services, 47(10), 1099–1103.

Soloman P. Draine, J. Mannion, E. et al. (1996). Impact of brief family psycho education on self-efficacy. Schizophrenia Bulletin, 22 (1), 41–50.

The Columbo Plan. (2011). Curriculum 2: Treatment for substance use disorders-the continuing of care for addiction professionals (participant manual). unpublished manuscript, 51-56.

The Who Group. (1994). The development of the World Health Organization Quality of Life assessment instrument. In J.Orley, and W.Kuyken (eds.) Quality of Life Assessment : International perspectives (41-75), New York : Springer-Verlag.

69

Uys, L. R. (1991). A Theoretical Framework For Psychiatric Rehabilitation. Curationis, 14(3), 1-5.

United Nations Office on Drugs and Crime. (2012, 2014). World Drug Report. Vienna: United Nations.

United Nations Office on Drugs and Crime. (July 30, 2016), Community Based Treatment for Drug Use and Dependence Information Brief for Southeast Asia. Retrieved from https://www.unodc.org/documents/southeastasiaandpacific//cbtx/cbtx_brief_EN.pdf.

White, W. Boyle M, Loveland D, & Corrington P. (2008). What is Behavioral Health Recovery Management? A Brief Primer.

Word Health Organization. (1997, March 12, 2016) Division of Mental Health WHO Initiative of support to People Disabled by Mental illness. Psychosocial rehabilitation a consensus statement. Retrieved from, WHO/MNH/MND/96.2.Unpubbished 9 p 32.

70

ภาคผนวก

71

ภาคผนวก ก

ใบรบรองการพจารณาจรยธรรมวจยในมนษย

72

73

ภาคผนวก ข

เอกสารชแจงอาสาสมครกลมตวอยาง (Information sheet)

ส าหรบผแทนทเขารวมวจย

สวสดคะดฉน นางไพวล อาจหาญ เปนนกศกษาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลจตเวชและสขภาพจต คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ก าลงท าโครงการวจยเรอง ผลของโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคมทมตอคณภาพชวตของผปวยยาเสพตด โดยท าการศกษาในกลมผผานการบ าบดรกษายาเสพตด ของโรงพยาบาลในพนทจงหวดระยอง ในการเขารวมโครงการในครงน มรายละเอยด ดงน

1. การเขารวมโครงการในครงนจะไมมคาใชจายใดๆในการเขารวมโครงการวจย 2. การยนยอมเขารวมโครงการวจยครงน ขนอยกบความสมครใจของทานเอง และทานม

สทธทจะปฏเสธหรอยตการเขารวมโครงการวจยไดตลอดเวลา โดยไมมผลกระทบใดๆตอการใชชวตประจ าวน การท างานหรอการรกษาพยาบาล

3. ผลของงานวจยครงนจะสามารถน าไปใชประโยชน เพอเปนแนวทางในการพฒนาคณภาพชวตของทานโดยใชโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคม ซงในโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคมทนเปนกระบวนการทสงเสรมใหทานไดมสวนรวมและมการแลกเปลยนความคด ความร ประสบการณและวธปฏบต เพอใหเกดความมนใจในการด าเนนชวตในสงคมปกต โดยขบเคลอนกจกรรมดวยวงจรควบคมคณภาพ (P-D-C-A : Plan-Do-Check-Act) เพอปรบปรงและพฒนาพฤตกรรมในการด าเนนชวต โปรแกรมดงกลาวประกอบดวยการวางแผน การปฏบตตามแผน การตรวจสอบ การปรบเปลยนพฤตกรรมใหเหมาะสมเพอใหทานมคณภาพชวตทดและอยในสงคมไดอยางปกตสข

4. การเขารวมโครงการครงนมความเสยงนอย หากในระหวางททานเขารวมโครงการวจยแลวมอาการเจบปวย ผวจยซงเปนพยาบาลวชาชพจะท าการประเมนอาการของทานกอนแลวจงสงตอไปยงสถานพยาบาลตามความเหมาะสม

5. โปรแกรมการศกษาครงนเปนโปรแกรมทผานการตรวจสอบจากผทรงคณวฒกอนน ามาใช และผวจยไดน าไปทดลองใชกอนใชจรงเพอใหมความสะดวกและเหมาะสมกบพนททท าการวจย

6. การวจยครงนทานจะมสวนรวมในการท ากจกรรมตามโปรแกรมฟนฟสภาวะจตสงคม จ านวนทงหมด 7 กจกรรม ซงจะพบกนทงหมด 7 ครงๆ ละ 120 นาท แตละครงหางกนนาน 2 สปดาห

74

รวมทงหมดใชระยะเวลา 12 สปดาห รปแบบการด าเนนกจกรรมเปนรายกลมยอยกลมละ 10 คน และมอบหมายงานรายบคคล วนละ 15 นาท โดยมรายละเอยดของโปรแกรมฟนฟสภาวะจตสงคม ดงน กจกรรมครงท 1 มตรไมตร ด าเนนการในวนแรกของการจ าหนายจากสถานบ าบด เพอสรางสมพนธภาพทดระหวางผผานการบ าบดรกษายาเสพตดกบผวจยและระหวางสมาชกทกทาน โดยมการชแจงวตถประสงค รปแบบกจกรรม การเสรมสรางความเขาใจในกระบวนการกระบวนการพฒนาคณภาพ (P-D-C-A : Plan-Do-Check-Act) และประโยชนทสมาชกผผานการบ าบดรกษายาเสพตดจะไดรบจากการรวมกจกรรมโครงการวจย กอนการเรมกจกรรมผวจยจะใหทกทานตอบแบบประเมนคณภาพชวตผตดสารเสพตด เพอเปนการประเมนในเบองตนกอน กจกรรมครงท 2 อารมณด มชย ด าเนนการในสปดาหท 2 ทานไดตระหนกรในอารมณของตนเอง ปญหาทเกดจากในอารมณในสถานการณตางๆ ฝกทกษะ และเรยนร ตลอดจนมทางเลอกในการจดอารมณทมประสทธผล กจกรรมครงท 3 อสรภาพของชวต ด าเนนการในสปดาหท 4 เพอใหทานไดเรยนรการด าเนนชวตประจ าวน ตระหนกรในความคดและพฤตกรรมทมาจากการตดสนใจดวยตนเอง ฝกทกษะและเรยนรในการใชชวตอยางไมประมาท และมทางเลอกในการด าเนนชวตดวยการพงตนเอง กจกรรมครงท 4 คณคอคนส าคญ ด าเนนการในสปดาหท 6 เพอสรางบรรยากาศแลกเปลยน เรยนร บทบาทหนาท ตอตนเองและตอบคคลอนและสงเสรมความเขาใจในการยอมรบและปฏบตตามกฎเกณฑกตกาทางสงคม สะทอนการเรยนรและพฒนาตนเองใหอยในสงคมไดอยางมคณคา กจกรรมครงท 5 รางวลและความชวยเหลอ ด าเนนการในสปดาหท 8 เพอใหผทานไดเรยนรในเรองสทธประโยชนของตนเอง รบรในแนวทางการใหความชวยเหลอ สนบสนนของแหลงชวยเหลอในชมชน สามารถเขาถงบรการใหความชวยเหลอในชมชนตามสทธของตนเองได กจกรรมครงท 6 ความเชอและศรทธา ด าเนนการในสปดาหท 10 เพอใหทานสามารถบอกในสงทเปนความเชอของตนเองได สรางแรงบนดาลใจทเกดจากความเชอและศรทธามาเปนพลงในการเลกยาเสพตดได และมแนวทางการเลกยาเสพตดได กจกรรมครงท 7 เรยนร สความส าเรจ ด าเนนการในสปดาหท 12 เพอใหทานไดประเมนการเปลยนแปลงตนเอง บอกประโยชนทไดรบจากโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคมได และประเมนผลการเปลยนแปลงตอคณภาพชวตของผผานการบ าบดเองไดและในครงนผวจยจะท าการประเมนผลเกบขอมลโดยใหทานตอบแบบประเมนคณภาพชวตผตดสารเสพตดเพอประเมนอกครง ในระหวางการด าเนนกจกรรมตามโปรแกรม หากทานทมปญหาสามารถขอค าปรกษาจากผวจยไดเสมอ

7. การวจยครงนทานจะไดรบคาเดนทางในฐานะอาสาสมคร 150 บาทตอครงทมาเขารวมกจกรรม

75

8. ในระหวางการด าเนนกจกรรมจะมการถายภาพ เพอใชประกอบในการศกษาวจยไมมการเผยแพรไปทอนใด และจะด าเนนการท าลายทนทหลงจากทการวจยสนสดลง

9. ส าหรบการรกษาความลบ ขอมลททานไดตอบแบบสอบถาม ผวจยจะเกบรกษาเปนความลบ โดยขอมลทไดจากการศกษาครงน ขอมลตางๆ ผวจยจะใสรหสตวเลข เฉพาะผวจยและอาจารยทปรกษาเทานนทสามารถเขาถงขอมลได

10. ผลจากการศกษาอาจตพมพในหนงสอหรอวารสารทางการแพทยและการพยาบาล อยางไรกตามการเผยแพรดงกลาวจะกระท าเพอประโยชนทางวชาการเทานน

11. หากทานตองการทราบขอมลเพมเตมเกยวกบการวจย สามารถตดตอผวจยไดท 60 ถนนพหลโยธน ต าบลประชาธปตย อ าเภอธญบร จงหวดปทมธาน รหสไปรษณย 12130 หมายเลขโทรศพท 081-810xxxx และอาจารยทปรกษา ผชวยศาสตราจารย ดร.ชมชน สมประเสรฐ สามารถตดตอไดท คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ต าบลคลองหนง อ าเภอคลองหลวง จงหวดปทมธาน 12120 หมายเลขโทรศพท (02) 9869213-9 ตอ xxxx ในวนและเวลาราชการ

12. หากมขอสงสยเกยวกบสทธอาสาสมครสามารถตดตอไดทคณะอนกรรมการจรยธรรมการวจยในคนมหาวทยาลยธรรมศาสตร ชดท 3 ศนยวจยทางการพยาบาลและพฤตกรรมศาสตร คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ต าบลคลองหนง อ าเภอคลองหลวง จงหวดปทมธาน 12120 หมายเลขโทรศพท (02) 986 9213 ตอ 7373 หากทานยนดเขารวมโครงการวจยโปรดลงนามในเอกสารใหความยนยอมเขารวมโครงการวจยทแนบมานดวย ขอขอบคณทใหความรวมมอ นางไพวล อาจหาญ ผใหขอมล

76

ภาคผนวก ค

หนงสอแสดงเจตนายนยอมเขารวมการวจย ( Consent Form )

โครงการวจยเรอง ผลของโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคมทมตอคณภาพชวตของผปวยยาเสพตด

วนทใหค ายนยอม วนท ………………เดอน ……………………พ.ศ ……………………

กอนทจะลงนามในใบยนยอมใหท าการวจยน ขาพเจาไดรบการอธบายจากผวจยถงวตถประสงคของการวจย วธการวจยรวมทงประโยชนทจะเกดขนจากการวจยอยางละเอยด และมความเขาใจดแลว ซงผวจยไดตอบค าถามตางๆ ทขาพเจาสงสยดวยความเตมใจ ไมปดบง ซอนเรน จนขาพเจาพอใจและเขารวมโครงการนโดยสมครใจ ขาพเจามสทธทจะบอกเลกการเขารวมการวจยนเมอใดกได ถาขาพเจาปรารถนาโดยไมเกดผลกระทบใดๆตามมาในโอกาสตอไป ผวจยรบรองวาจะเกบขอมลเฉพาะเกยวกบตวขาพเจาเปนความลบและจะเปดเผยไดเฉพาะในรปแบบทเปนสรปผลการวจยในภาพรวม การเปดเผยขอมลเกยวกบตวขาพเจาตอหนวยงานต างๆ ทเกยวของกระท าไดเฉพาะกรณจ าเปนดวยเหตผลทางวชาการเทานนและจะตองไดรบค ายนยอมจากขาพเจาและผบรหารสถานสงเคราะหเปนลายลกษณอกษร

ผวจยรบรองวาหากเกดภาวะแทรกซอนใดๆ หรอเกดอนตรายใดๆ ทมสาเหตจากการวจยดงกลาว ขาพเจาจะไดรบการพทกษสทธโดยโดยไมคดคาใชจายใดๆ ทงสน โดยผรบผดชอบโครงการวจยครงนคอ นางไพวล อาจหาญ สามารถตดตอไดทเบอรโทรศพท 081-810xxxx หรออาจารยทปรกษาวทยานพนธคอ ผชวยศาสตราจารย ดร.ชมชน สมประเสรฐ สามารถตดตอไดท คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ต.คลองหนง อ.คลองหลวง จ.ปทมธาน 12120 หมายเลขโทรศพท (02) 9869213-9 ตอ 7375 ในวนและเวลาราชการ

ขาพเจาไดอานขอความขางตนแลว มความเขาใจดทกประการ และไดลงนามในใบยนยอมนดวยความเตมใจ

ลงนาม ………………………………..…………………อาสาสมคร (............................................................)

ลงนาม ………………………………….………………พยาน (............................................................)

ลงนาม ………………………………….………………พยาน (............................................................)

77

ภาคผนวก ง

เครองมอทใชในการด าเนนการวจย

เครองมอทใชในการด าเนนการวจยศกษาผลของโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคมทมตอ

คณภาพชวตของผปวยยาเสพตดครงน ม 2 สวน ประกอบดวย 1. แบบสอบถามประเมนคณภาพชวตผตดสารเสพตด ม 2 ตอน ดงน

ตอนท 1 ขอมลสวนบคคล ตอนท 2 ขอมลค าถามแบบวดคณภาพชวตผตดสารเสพตด

2. โปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคม ด าเนนการทงหมด 7 ครง ตามระยะเวลา ดงน ครงท 1 มตรไมตร (วนแรกของการจ าหนายจากสถานบ าบด ) ครงท 2 สปดาหท 2 อารมณด มชย ครงท 3 สปดาหท 4 อสรภาพของชวต ครงท 4 สปดาหท 6 คณคอคนส าคญ ครงท 5 สปดาหท 8 รางวลและความชวยเหลอ ครงท 6 สปดาหท 10 ความเชอและศรทธา ครงท 7 สปดาหท 12 เรยนร สความส าเรจ

78

ภาคผนวก ง-1

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล

แบบสอบถามประเมนคณภาพชวตผตดสารเสพตด

ค าชแจง 1. แบบสอบถามแบงเปน 2 ตอน คอ ตอนท 1 ขอมลสวนบคคล ตอนท 2 ขอมลค าถามแบบวดคณภาพชวตผตดสารเสพตด 2. กรณาตอบแบบสอบถามทกขอตามค าอธบายแตละตอน หมายเหต ขอมลทงหมดจะปดเปนความลบ และใชเฉพาะส าหรบการวจยครงนเทานน

79

ตอนท 1 ขอมลสวนบคคล

1. เพศ 1) ชาย 2) หญง

2. อาย 1) ต ากวา18 ป 2) 18 – 20 ป 3) 21 – 30 ป

4) 31 – 40 ป 5) 41 – 50 ป 6) 51 - 60 ป

7) มากกวา 60 ป

3. ระดบการศกษา 1) ไมไดศกษา 2) ประถมศกษา 3) มธยมศกษา 4) ประกาศนยบตร 5) ปรญญาตร 6) สงกวาปรญญาตร

4. สถานภาพสมรส 1) โสด 2) สมรส 3) หมาย 4) หยา 5) แยก 6) อนๆ(ระบ) .................................

5. ศาสนา 1) พทธ 2) อสลาม 3) ครสต 4) อนๆ (ระบ) ..........................

6. รายไดเฉลยตอเดอน

1) ไมมรายได 2) 1 – 3,000 บาท 3) 3,001 – 6,000 บาท 4) 6,001 – 9,000 บาท 5) 9,0001 – 12,000 บาท 6) มากกวา 12,000 บาท

7. ทานมโรคประจ าตวหรอไม 1) ม (ระบ)........................................ 2) ไมม

8. ชนดของยาเสพตดทเคยใชกอนเขารบการบ าบดรกษา (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) 1) เฮโรอน (เสพมานาน......ป) 2) ยาบา (เสพมานาน..............ป) 3) ไอซ (เสพมานาน...........ป) 4) สารระเหย (เสพมานาน.......ป) 5) กญชา (เสพมานาน........ป) 6) ยาแกไอ (เสพมานาน...........ป) 7) ยากลอมประสาท (เสพมานาน......ป) 8) สคณรอย (เสพมานาน..........ป) 9) กระทอม (เสพมานาน........ป) 10) อนๆ ระบ................. (เสพมานาน...ป)

9. จ านวนครงทเขารบการบ าบดรกษายาเสพตดทผานมา 1) 1 ครง 2) 2 – 5 ครง 3) มากกวา 5 ครง

80

ตอนท 2 แบบวดคณภาพชวตผตดสารเสพตด

ค าชแจง ใหอานขอค าถามทางซายมอแลวท าเครองหมาย ในชองค าตอบทางขวามอทตรงกบความเหนของทานมากทสด เพยงชองเดยว โดยมเกณฑประเมนดงน

มากทสด หมายถง ขอค าถามนนสอดคลองกบความเปนจรงทกครง มาก หมายถง ขอค าถามนนสอดคลองกบความเปนจรงเกอบทกครง ปานกลาง หมายถง ขอค าถามนนสอดคลองกบความเปนจรงบอยครง เลกนอย หมายถง ขอค าถามนนสอดคลองกบความเปนจรงเปนครงคราว ไมมเลย หมายถง ขอค าถามนนไมสอดคลองกบความเปนจรงเลย

ขอ ขอค าถาม มาก

ทสด มาก

ปาน

กลาง

เลก

นอย

ไมม

เลย

1 คณไดรบการรกษาพยาบาลทมคณภาพเพยงใด

2 คณรสกตวเองมคา

3 คณมความรสกหนาว ๆ รอน ๆ เปนชวง ๆ

4 คณขาดยาเสพตดไมได

5 คณมอาการปวดบรเวณชองทอง

6 คณไดรบความชวยเหลอและก าลงใจจากครอบครว

7 คณมอาการปวดเมอยกลามเนอ

8 คณกงวลวาจะไมมเงนพอส าหรบใชจายในเรองท

จ าเปน

9 คณมน ามกน าตาไหล

10 คณมความรสกเหมอนมอะไรมาไตบรเวณผวหนง

81

ขอ ขอค าถาม มาก

ทสด มาก

ปาน

กลาง

เลก

นอย

ไมม

เลย

11 คณประสบปญหาในเรองเงนบอย ๆ

12 คณท างานของคณไดเตมก าลงความสามารถ

13 ยามทเจอปญหา หรอเรองเลวราย คณมสงทยด

เหนยวจตใจซงท าใหคณเขมแขง

14 คณรสกพอใจในตวของคณเอง

15 คณหายใจเหนอยหอบหรอหายใจขด

16 คณมอาการเหงอออก

17 คณสามารถเขากบเพอนไดด

18 คณรสกเหงา

19 คณรสกชอบทอยอาศยของตนเอง

20 คณมอาการมอสนตวสน

21 คณมสงทตวเองนบถอหรอยดเหนยวดานจตใจ

22 คณมทอยอาศยทสะดวกสบายตามสมควร

23 คณพงพอใจกบการรกษาพยาบาลทไดรบเพยงใด

24 คณมคนในครอบครวทคณไวใจได

25 คณมสงยดเหนยวจตใจซงท าใหชวตมความหมาย

26 ชวตของคณมความปลอดภยเพยงไร

82

ขอ ขอค าถาม มาก

ทสด มาก

ปาน

กลาง

เลก

นอย

ไมม

เลย

27 คณตองใชเวลานานหลงจากเขานอนแลว จงจะขม

ตาหลบลงได

28 คณจ าเปนตองไดรบยาทดแทนสารเสพตดเพอให

รสกสบาย

29 คณหงดหงดงาย

30 คณพอใจกบสภาพทอยอาศยของตนเอง

31 คณมสมาธในการคดหรอท าสงตาง ๆ ได

32 คณมเงนเพยงพอส าหรบใชจายในชวตประจ าวน

33 คณพอใจความสามารถของตนเองในการท างาน

34 คณจ าเปนตองไดรบการรกษาพยาบาลมากนอย

เพยงใดเพอทจะท างานหรอมชวตอยตอไปได

35 คณสามารถชวยเหลอตวเองไดในการท ากจวตร

ประจ าวน

36 คณมเพอนสนททคณไวใจได

37 คณตนเตนงาย

38 ปญหาการนอนไมหลบเปนปญหาทคณตองเจออย

เสมอ

39 คณมอาการปวดตามขอ/กระดก

40 คณท างานไดตามปกต

83

ขอ ขอค าถาม มาก

ทสด มาก

ปาน

กลาง

เลก

นอย

ไมม

เลย

41 คณรสกภาคภมใจในตวเอง

42 ครอบครวของคณไมคอยยอมรบในตวคณ

43 คณยงรสกอยากเสพยาอย

44 คณมความสขกบคนในครอบครวของคณ

45 คณรสกเบอ หมดความสนใจหรอความสขใจ

46 คณรสกปลอดภย

47 คณคดวาคณมสตพอทจะสามารถควบคมตวเองได

48 คณมอาการขนลก

49 คณท างานไดมากเทาทตวเองตองการ

50 คณสามารถเขากบคนอนๆ ในครอบครวไดด

51 คณรสกไมราเรง

52 คณรสกวาคณจ าอะไรไมคอยได

53 คณท ากจวตรประจ าวนไดโดยไมตองมใครมา

ชวยเหลอ

54 สงยดเหนยวจตใจของคณท าใหคณมความหวงกบ

ชวต

55 คณรสกวาเพอนรอบตวคณมความเปนมตรกบคณ

56 ปจจบนคณเปนคนมนใจในตวเอง

84

ขอ ขอค าถาม มาก

ทสด มาก

ปาน

กลาง

เลก

นอย

ไมม

เลย

57 คณมอาการชกกระตกบรเวณกลามเนอ

58 คณไดรบการรกษาพยาบาลทเพยงพอกบอาการ

หรอโรคทเปนอย

59 คณมความรสกวาเหนภาพแปลก ๆ โดยทบคคลอน

มองไมเหน

60 คณมความรสกวามคนมากระซบขางห โดยทบคคล

อนไมไดยน

61 คณยงคงตองการยาเสพตด

62 คณมอาการคลนไสอาเจยน

63 คณรสกวาความจ าของคณไมด

64 คณตกใจงาย

65 คณรสกสบสน

ขอขอบคณทกทานอยางยง

85

ภาคผนวก ง-2

เครองมอทใชในการด าเนนการวจย โปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคม

โปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคม เปนโปรแกรมนผวจยสรางขนเองโดยใชกรอบ

แนวคดของยยส (Uys, 1991) ทกลาวไววา การฟนฟสมรรถภาพสภาวะจตสงคม เปนการใหการดแล

ตอเนองผผานการบ าบดรกษายาเสพตดทส าคญ เนองจากสภาพการด าเนนชวตประจ าวนทม

ความเครยดและตวผปวยเองทมกจะเปนผดอยโอกาส ขาดการสนบสนนทางสงคม หากไดรบการ

พฒนาทกษะทจ าเปน เพมการสนบสนนทางสงคม สนบสนนใหสามารถเขาถงทรพยากรทมและม

ความจ าเปนตอการด าเนนชวต เชน การบรการดานสขภาพ การชวยเหลอดานการประกอบอาชพ

เปนตน และใหความร จะเปนเปนการเพมขดความสามารถของผผานการบ าบดรกษาและคนศกยภาพ

ในการท าหนาทตอตนเอง สงคม ลดอาการทางยาเสพตด ลดการเขารบบรการจากสถานพยาบาล

และมคณภาพชวตทด สามารถด ารงชวตในสงคมไดโดยปกตสข เนองจากผผานการบ าบดรกษายาเสพ

ตด มกจะไมเปนทยอมรบของสงคม ท าใหไมสามารถเขาถงหรอไดรบการสนบสนนจากสงคมไดตาม

ความตองการทจ าเปน อยางเหมาะสมและครอบคลม นอกจากนตวผผานการบ าบดรกษายาเสพตด

เองยงขาดทกษะในการอยรวมกบคนอนในสงคม มความบกพรองในเรองความเชอมนในตนเอง ขาด

แรงจงในการเลกยาเสพตด ซงปญหาดงกลาวขางตนจะสงผลตอการด าเนนชวตในสงคม และคณภาพ

ชวตของผผานการบ าบดรกษายาเสพตดเอง

โปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคมทน ามาในการฝกทกษะของผผานการบ าบดรกษา

ยาเสพตด ผวจยสรางขนครอบคลมการพฒนาทกษะตางๆ ทจ าเปน (WHO, 1994) ไดแก การสราง

สมพนธภาพ การดแลและพฒนาสภาพรางกาย จตใจ การมอสรภาพในการด าเนนชวต การอยรวมกน

ในสงคม การปฏเสธ การรบการสนบสนนทางสงคมและการยดเหนยวทางจตใจ เพอพฒนาความ

เชอมนในตนเองของผผานการบ าบดรกษายาเสพตด ใหเกดการเรยนรเพอท าตนเปนทพงตนเองและ

ใชชวตโดยไดรบการยอมรบจากสงคม และไมกลบไปตดยาซ า ทงนเพอพฒนาคณภาพชวตของผป วย

ยาเสพตดในดานรางกาย ดานจตใจ ดานระดบความเปนอสระของบคคล ดานความสมพนธของสงคม

ดานสงแวดลอมและดานความเชอสวนบคคล กจกรรมทงหมด 7 กจกรรม ด าเนนการ 7 ครง ปฏบต

กจกรรมครงละ 120 นาท แตละครงหางกนนาน 2 สปดาห รวมทงหมดใชระยะเวลา 12 สปดาห ม

86

รปแบบการด าเนนกจกรรมเปนรายกลมยอยกลมละ 10 คน และมอบหมายงานรายบคคล วนละ 15

นาท รปแบบเนนใหผผานการบ าบดรกษายาเสพตดมสวนรวมในกจกรรม มการแลกเปลยนความคด

ความร ประสบการณและวธปฏบต โดยใชวงจรควบคมคณภาพ (P-D-C-A : Plan-Do-Check-Act) เปน

เครองมอปรบปรงกระบวนการฝกทกษะ เพอชวยคนหาปญหา อปสรรคของการฝกทกษะและปรบให

เขากบบรบทของ ผผานการบ าบดรกษายาเสพตด โดยเรมจาก 1) การวางแผน ก าหนดเปาหมาย

วตถประสงคในการด าเนนกจกรรม วธการและขนตอนทจ าเปน เพอใหการด าเนนงานบรรลตาม

เปาหมาย โดยการรวมกนคนหาสาเหตของปญหา แนวทางการปฏบตเพอแกไขปญหา การตรวจสอบ

และการประเมนผลการแกไขปญหา 2) การปฏบตตามแผนทไดก าหนดไว ตามวธการและขนตอน ท

ไดก าหนดไวและเกบรวบรวมและบนทกขอมลทเกยวของกบการปฏบตงานกจกรรมไวดวย เพอใชเปน

ขอมลในการด าเนนกจกรรมในขนตอนตอไป 3) การตรวจสอบ เพอประเมนผลวามการปฏบตงาน

ตามแผนหรอไมม เพอจะไดทราบขอมลทเปนประโยชนในการพฒนากจกรรมตอไป และ 4) การ

ปรบเปลยนพฤตกรรมใหเหมาะสม เปนการกระท าภายหลงทท าตามกระบวนการขนตนแลวทง 3

ขนตอน เปนการน าเอาผลทไดจากการกระท าในขนตอนท 3 มาปรบปรงเปลยนแปลงพฤตกรรมของ

ผผานการบ าบดรกษายาเสพตดใหเหมาะสมตอไป ทงนเพอพฒนาใหผผานการบ าบดรกษายาเสพตดม

คณภาพชวตทดและอยในสงคมไดอยางปกตสข

วตถประสงค เพอใหผผานการบ าบดรกษายาเสพตด 1. พฒนาศกยภาพในการดแลตนเองทงดานรางกาย และจตใจอยางมประสทธภาพ 2. ก าหนดเปาหมายแนวทางในการด าเนนชวตตนเองไดอยางมอสระและเหมาะสม 3. เรยนร มความเขาใจในการขอรบความชวยเหลอหรอการสนบสนน และสามารถ

เขาถงแหลงสนบสนนได 4. มสงยดเหนยวในการเลกยาเสพตด และมเปาหมายในการด าเนนชวต 5. สามารถปรบตวอยในสงคมไดอยางปกตสขและมคณคา

กลมเปาหมาย ผปวยยาเสพตดทผานการบ าบดรกษายาเสพตด และอยในระยะตดตามการรกษาใน โรงพยาบาลแหงหนงในพนทจงหวดระยอง จ านวน 60 คน

87

รปแบบ

ด าเนนกจกรรมในรปแบบกลม เนนใหผผานการบ าบดรกษายาเสพตดมสวนรวมในกจกรรม มการแลกเปลยนความคดวเคราะห วางแผนและปรบเปลยนพฤตกรรมดวยกระบวนการวงจรคณภาพ (P-D-C-A : Plan-Do-Check-Act) เปนเครองมอในปรบปรงกระบวนการฝกทกษะ เพอชวยคนหาปญหา อปสรรคของการฝกทกษะและปรบใหเขากบบรบทของผผานการบ าบดรกษายาเสพตด ประกอบดวยการปฏบต 4 ขนตอน (มรรยาท รจวชชญ, 2556) ไดแก

1. การวางแผน (Plan) แผนจะเปนตวก าหนดทศทางของการปฏบตทน าไปสการแกไขปญหา โดยตองเรมจากการคนหาปญหาและการรวบรวมขอมลหาสาเหตของปญหา น าขอมลทงหมดมาวเคราะหเพอใหไดทางเลอกในการแกไขปญหาและสดทาย คอ เลอกวธการแกไขปญหาทสามารถน าไปปฏบตได

2. การปฏบตตามแผน (Do) คอ น าทางเลอกทเลอกไวส าหรบการแกไขปญหาทเกดขนมาวางแผนการปฏบตเพอใหสามารถแกไขปญหาทเกดขนไดและตองมการควบคม ก ากบตดตามอยางตอเนอง

3. การตรวจสอบและการประเมนผล (Check) เปนการตรวจสอบประเมนดวาเมอปฏบตตามแผนทก าหนดไวสามารถแกไขปญหาทเกดขนไดหรอไม ถาไมไดเกดจากอะไรกน าปญหาทพบมาวเคราะหหาแนวทางแกไขใหมเพอใหเกดการปฏบตทมคณภาพ

4. การน าผลการประเมนมาปรบปรงงาน (Act) เปนการน าผลจากการตรวจสอบในขนตอนท 3 มาปฏบตใหเกดการแกไขปญหาอยางมประสทธภาพและไดคณภาพตอไป กระบวนการท างานในแตละกจกรรมสามารถใชวงลอคณภาพมาเปนเครองมอในการควบคม ก ากบการด าเนนงานใหมประสทธภาพได ซงการด าเนนงานวงลอคณภาพจะชวยใหเกดการคดวเคราะห การวางแผนและการปฏบตทสามารถแกไขปญหาไดซง ซงวงลอคณภาพนสามารถหมนไปไดเรอยๆเมอการด าเนนงานมปญหาและอปสรรค ผลทคาดวาจะไดรบ

1. ผผานการบ าบดรกษายาเสพตดมการพฒนาทกษะทจ าเปนในการด าเนนชวต 2. ผผานการบ าบดรกษายาเสพตดสามารถอยในสงคมไดอยางมความสข

88

ครงท 1 “มตรไมตร”

วนแรกของการรวมกจกรรม

วตถประสงค 1. เพอสรางสมพนธภาพทดระหวางผผานการบ าบดรกษายาเสพตดกบผวจยและ

ระหวางผผานการบ าบดรกษายาเสพตด 2. ชแจงวตถประสงค รปแบบกจกรรมและประโยชนทผเขารวมวจยจะไดรบจากการ

เขารวมกจกรรมโครงการวจย 3. เพอใหผผานการบ าบดรกษายาเสพตดมสวนรวมในกจกรรม 4. เพอใหผผานการบ าบดรกษายาเสพตดมความรสกผอนคลาย 5. เสรมสรางความเขาใจในกระบวนการควบคมคณภาพ (P-D-C-A : Plan-Do-Check-

Act)

เวลา 120 นาท อปกรณ 1. ซดเพลง ศรทธา 2. แบบสอบถามประเมนคณภาพชวตผตดสารเสพตด 3. .ใบงานท 1.1 ระดบความเครยดของฉน 4. ใบงานท 1.2 กจกรรมฝกการหายใจ 5. เอกสารความรท 1.1 ก าหนดการจดกจกรรม 6. เอกสารความรท 1.2 วงจรควบคมคณภาพ (P-D-C-A : Plan-Do-Check-Act) วธการด าเนนการ

……………………………………….…………………….…………………………………………………………………….. ……………………………………………………….…………………………………………………………………………………………. การประเมนผล

1. สงเกตความตงใจและการมสวนรวมของผผานการบ าบดรกษายาเสพตด 2. การใหความรวมมอในกจกรรมกลม

89

ครงท 2

“อารมณด มชย”

สปดาหท 2

วตถประสงค

1. ใหผผานการบ าบดรกษายาเสพตดเรยนรปญหาทเกดจากอารมณในสถานการณตางๆ 2. ใหผผานการบ าบดรกษายาเสพตดตระหนกรในอารมณของตนเอง 3. เพอฝกทกษะและเรยนรในการจดการอารมณไดอยางเหมาะสม 4. เพอฝกทกษะการฟนฟสมรรถภาพทางรางกาย

เวลา 120 นาท อปกรณ 1. เทปเพลงเสยงน าตก เสยงนกบน 2. ใบงานท 2.1 การจดการอารมณ 3. เอกสารความรท 2.1 ความคด อารมณความรสกและพฤตกรรม วธการด าเนนการ ……………………………………….…………………….…………………………………………………………………….. ……………………………………………………….…………………………………………………………………………………………. การประเมนผล

1. ผผานการบ าบดรกษายาเสพตดสามารถระบอารมณตนเองไดถกตอง 2. ผผานการบ าบดรกษายาเสพตดระบวธการจดการอารมณทหลากหลายและเลอก

วธการจดการกบอารมณไดอยางเหมาะสมกบสถานการณ

90

ครงท 3

“อสรภาพของชวต”

สปดาหท 4

วตถประสงค

1. เพอใหผผานการบ าบดรกษายาเสพตดไดวเคราะหสถานการณทผานมา และวางแผนในการด าเนนชวตเรองรายไดในการด ารงชพ

2. ผผานการบ าบดรกษายาเสพตดสามารถหาแนวทางการแกไขปญหาเรองรายได เพอใหเกดความสมดล

3. ฝกการวางแผนการด าเนนชวตเพอใหพงตนเองได

เวลา 120 นาท อปกรณ 1. ฟลปชารต พรอมปากกาเคม 2 ใบงานท 3.1 บญชการสรางอนาคต 3. เอกสารความรท 3.1 หลกธรรมและแนวทางเศรษฐกจพอเพยง วธการด าเนนการ ……………………………………….…………………….…………………………………………………………………….. ……………………………………………………….…………………………………………………………………………………………. การประเมนผล

1. ผผานการบ าบดฯ สามารถระบการจดสรรเงนเพอการพงพาตนเองได ท าบนทกบญชการสรางอนาคต

2. ผผานการบ าบดรกษายาเสพตดสามารถเขาถงแหลงสนบสนนทจะใหการชวยเหลอใหสามารถพงตนเองได

91

ครงท 4

“คณคอคนส าคญ”

สปดาหท 6

วตถประสงค

1. สรางบรรยากาศแลกเปลยน เรยนร บทบาทหนาท ตอตนเองและตอบคคลอน 2. สงเสรมความเขาใจในการยอมรบและปฏบตตามพฒนาการพฒนางานตามชวงวย 3. สะทอนการเรยนรและพฒนาตนเองใหอยในสงคมไดอยางมคณคา

เวลา 120 นาท อปกรณ 1. กระดาษส ขนาด A4 2. ปากกา ส 3. ใบงานท 4. 1 บทบาทหนาท 4. เอกสารความรท 4.1 พฒนาการของทฤษฎงาน 5. เอกสารความรท 4.2 บทบาท หนาทพลเมองด วธการด าเนนการ ……………………………………….…………………….…………………………………………………………………….. ……………………………………………………….…………………………………………………………………………………………. การประเมนผล

1. ผผานการบ าบดรกษายาเสพตดสามารถบอกบทบาทหนาทตามวยของตนได

2. ผผานการบ าบดรกษายาเสพตดใหความรวมมอในการท ากจกรรม

92

ครงท 5 “รางวลและความชวยเหลอ”

สปดาหท 8

วตถประสงค 1. ผผานการบ าบดรกษายาเสพตดรบรในแนวทางการใหความชวยเหลอ สนบสนนของ

แหลงชวยเหลอในชมชน 2. ผผานการบ าบดรกษายาเสพตดเรยนรในเรองสทธประโยชนของตนเอง 3. ผผานการบ าบดรกษายาเสพตดสามารถเขาถงบรการใหความชวยเหลอในชมชนตาม

สทธของตนเองได

เวลา 120 นาท อปกรณ 1. ใบงานท 5.1 สงจ าเปน 2. ใบงานท 5.2 ความเชอและศรทธาทฉนม 3. ปากกา วธการด าเนนการ ……………………………………….…………………….…………………………………………………………………….. ……………………………………………………….…………………………………………………………………………………………. การประเมนผล

1. ผผานการบ าบดรกษายาเสพตดสามารถบอกสทธประโยชนของตนเองทพงไดรบ แหลงสนบสนนตางๆ ทรฐ หรอภาคประชาชนจดสรร และวธการเขาถงสงสนบสนน

2. ผผานการบ าบดรกษายาเสพตดใหความรวมมอในการท ากจกรรม

93

ครงท 6 “ความเชอและศรทธา”

สปดาหท 10

วตถประสงค 1. ผผานการบ าบดรกษายาเสพตดสามารถบอกในสงทเปนความเชอของตนเองได 2. ผผานการบ าบดรกษายาเสพตดสรางแรงบนดาลใจทเกดจากความเชอและศรทธามา

เปนพลงในการเลกยาเสพตดได 3. ผผานการบ าบดรกษายาเสพตดบอกแนวทางการเลกยาเสพตดได

เวลา 120 นาท อปกรณ 1. ใบงานท 6.1 เปาหมายในชวต 2. ใบงานท 6.2 สรปการรวมกจกรรมทผานมา วธการด าเนนการ ……………………………………….…………………….…………………………………………………………………….. ……………………………………………………….…………………………………………………………………………………………. การประเมนผล

1. ผผานการบ าบดรกษายาเสพตดสามารถระบสงยดเหนยวทางใจของตนเอง และศรทธาทมตอการเลกยาเสพตดได

2. ความตงใจและการมสวนรวมในกจกรรมของผผานการบ าบดรกษายาเสพตด

94

ครงท 7 “เรยนรตน สความส าเรจ”

สปดาหท 12

วตถประสงค 1. เพอใหผผานการบ าบดรกษายาเสพตดไดประเมนการเปลยนแปลงตนเอง 2. ประเมนผลการเปลยนแปลงตนเองและผลลพธตอคณภาพชวต 3. สามารถบอกประโยชนทไดรบจากโปรแกรมการฟนฟสภาวะจตสงคมได

เวลา 120 นาท อปกรณ 1. ใบความรท 7.1 การฟนฟสภาวะจตสงคมของผผานการบ าบดรกษายาเสพตด 2. แบบประเมนคณภาพชวตผตดสารเสพตด 3. ปากกา วธการด าเนนการ ……………………………………….…………………….…………………………………………………………………….. ……………………………………………………….…………………………………………………………………………………………. การประเมนผล หลงการเสรจสนกจกรรมในครงท 7 ใหผผานการบ าบดรกษายาเสพตดประเมนระดบคณภาพชวตของตนเอง (post-test)

95

ภาคผนวก ง

ตารางเปรยบเทยบคาเฉลยคณภาพชวตรายดาน

คะแนนคณภาพชวต กลมทดลอง (n = 30)

กลมควบคม (n = 30) df t

M SD M SD ดานรางกาย

กอนทดลอง 83.10 8.43 80.70 7.32 58 1.18 ns หลงทดลอง 82.60 8.25 79.47 10.26 1.30 ns ดานจตใจ กอนทดลอง 56.87 5.17 56.20 5.92 58 .47 ns หลงทดลอง 61.70 4.84 54.60 654 4.77 ns ดานระดบความเปนอสระของบคคล กอนทดลอง 31.70 3.51 33.20 3.66 58 -1.62 ns หลงทดลอง 34.23 2.49 32.26 4.88 1.97 ns ดานความสมพนธของสงคม กอนทดลอง 32.70 3.42 32.73 5.40 58 -.03 ns หลงทดลอง 33.77 3.04 31.90 5.21 1.69 ns ดานสงแวดลอม กอนทดลอง 37.77 4.50 38.43 6.05 58 -.49 ns หลงทดลอง 42.57 3.16 39.58 6.16 2.37 ns ดานความเชอสวนบคคล กอนทดลอง 14.43 3.36 15.53 3.34 58 -1.27 ns หลงทดลอง 18.23 7.40 14.93 2.78 2.29 ns

ns = nonsignificant

96

ภาคผนวก จ

รายนามผทรงคณวฒ สงกด : สถาบน 1. นายแพทยชลต เปสลาพนธ สถาบนบ าบดรกษาและฟนฟ

ผตดยาเสพตดแหงชาตบรมราชชนน

2. นางสาวกาญจนา ภยาธร สถาบนบ าบดรกษาและฟนฟ ผตดยาเสพตดแหงชาตบรมราชชนน

2. อาจารย ดร.สารรตน วฒอาภา คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

97

ประวตผวจย

ชอ นางไพวล อาจหาญ วนเดอนปเกด 02 มกราคม 2513 วฒการศกษา พยาบาลศาสตรบณฑต วทยาลยพยาบาลบรมราชชนนชลบร

พ.ศ. 2544 ต าแหนง พยาบาลวชาชพช านาญการ ประสบการณท างาน พยาบาลประจ าการสถาบนธญญารกษ แผนกผปวยในระยะบ าบดดวยยา พ.ศ. 2537-2545

แผนกผปวยในระยะฟนฟสมรรถภาพ พ.ศ. 2545-2547 พยาบาลประจ าการศนยอ านวยการปองกนและปราบปรามยาเสพตด กระทรวงสาธารณสข พ.ศ. 2552-ปจจบน

สถานทตดตอ สถาบนบ าบดรกษาและฟนฟผตดยาเสพตดแหงชาตบรมราชชนน 60 ถนนพหลโยธน ต าบลประชาธปตย อ าเภอธญบร จงหวดปทมธาน 12130 E-mail wanarthan@gmail.com