poradnik dotycz ący planowania i projektowania sieci klasy nga · 4 poza technologiami...
Post on 15-Jun-2019
238 Views
Preview:
TRANSCRIPT
ul. M. Kasprzaka 18/20, 01-211 Warszawa tel. (+48 22) 53 49 190 fax (+48 22) 53 49 162 http://www.uke.gov.pl
Projekt: POIG.07.01.00-00-019/09
Poradnik dotyczący planowania i projektowania
sieci klasy NGA
Opracowanie: Akademia Światłowodowa
Redakcja: Prosper Biernacki
Wydanie 1.0
Niepołomice 2014
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
2
Spis treści
Wprowadzenie ............................................................................................................................ 3
Rozdział 1 - Technologie NGA .................................................................................................. 6
FTTH – P2P ......................................................................................................................... 10 FTTH – P2M ........................................................................................................................ 11 EuroDOCSIS (HFC) ............................................................................................................ 20 VDSL2 ................................................................................................................................. 26 FTTB – Ethernet ................................................................................................................... 32 Ethernet z Wi-Fi ................................................................................................................... 35
Rozdział 2 - Planowanie i projektowanie sieci NGA ............................................................... 39
Etapy planowania ................................................................................................................. 39 Koszty budowy infrastruktury .............................................................................................. 46 Przykładowe zestawienie materiałów i robót dla sieci NGA ............................................... 50 Bilans mocy optycznej ......................................................................................................... 50 Planowanie punktów styku ................................................................................................... 55 Planowanie trasy kablowej linii światłowodowej ................................................................ 55 Wymiarowanie overbooking’u ............................................................................................. 63 Planowanie pojemności sieci transmisyjnej w relacji do potencjalnej liczby gospodarstw domowych objętych zasięgiem sieci .................................................................................... 64 Kosztorysowanie budowy sieci światłowodowych .............................................................. 65
Rozdział 3 - Wymiarowanie przychodów oraz analiza popytu ................................................ 70
Liczba gospodarstw domowych ........................................................................................... 70 Rodzaj terenu ........................................................................................................................ 71 Liczba podmiotów gospodarczych ....................................................................................... 73 Penetracja usługami .............................................................................................................. 74 Usługi ................................................................................................................................... 76 Ceny usług ............................................................................................................................ 77 Analiza popytu ..................................................................................................................... 80 Analiza przychodów ............................................................................................................. 83 Źródła danych do analizy ..................................................................................................... 86
Słownik pojęć ........................................................................................................................... 88
Przydatne adresy ...................................................................................................................... 98
Załączniki: Załącznik 1 - Arkusze kosztorysowe dla technologii NGA Załącznik 2 - Przykładowy arkusz dla technologii FTTH P2M Załącznik 3 - Instrukcja do arkuszy kosztorysowych
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
3
Wprowadzenie
Polski rynek telekomunikacyjny przechodzi w ostatnich latach intensywny rozwój zarówno
w wymiarze skali inwestycji, jak i postępu technologicznego, do którego przyczyniły się
szczególnie publiczne programy budowy sieci szerokopasmowych – tak regionalnych sieci
szkieletowych, jak i lokalnych sieci tzw. „ostatniej mili”.
Właśnie sieci ostatniej mili w standardzie NGA, czyli tzw. „następnej generacji”, będą
przedmiotem niniejszego opracowania. Wiąże się to z faktem, iż na lata 2014-2020 został
opracowany kolejny program wsparcia – Program Operacyjny Polska Cyfrowa (POPC)1,
w którym jedną z osi priorytetowych jest budowa sieci dostępowych, na którą to zaplanowano
środki w wysokości ponad jednego miliarda Euro.
O ile jednak w ramach wcześniejszego działania w okresie 2007-2013 w ramach Programu
Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka (Działanie: 8.4 Zapewnienie dostępu do Internetu na
etapie "ostatniej mili") operatorzy, którzy korzystali ze środków UE, zobligowani byli do
budowania sieci spełniających kryterium minimalnej przepustowości na poziomie 2Mb/s, to
celem POPC jest przejście o "poziom wyżej" i budowanie sieci telekomunikacyjnych NGA
(lub modernizowanie wybudowanych już sieci w ramach POIG) zapewniających minimalną
przepustowość na poziomie 30Mb/s.
Jest to zgodne ze wskazówkami Narodowego Planu Szerokopasmowego (NPS), oraz
wymogami Europejskiej Agendy Cyfrowej (EAC), gdzie zakłada się budowanie sieci – w tym
w obszarach wymagających wsparcia publicznego – zapewniających:
• powszechny (dla 100% gospodarstw domowych w Unii Europejskiej) dostęp do
Internetu o prędkości co najmniej 30 Mb/s do końca 2020 roku,
• oraz prędkości co najmniej 100 Mb/s dla 50% gospodarstw domowych do końca 2020
roku.
1 POPC - http://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/2014_2020/Documents/Program_Operacyjny_
Polska_Cyfrowa_na_lata_2014_2020_051214.pdf
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
4
Na wstępie tego opracowania należy także zwrócić uwagę na fakt, że zanim rozpocznie się
proces planowania i projektowania sieci telekomunikacyjnej NGA, powinny zostać wykonane
w jak najszerszym zakresie (samodzielnie lub przy wsparciu konsultantów zewnętrznych)
prace analityczne zawarte w rozdziale trzecim związane z określeniem popytu i próbą
zwymiarowania przychodów z zakładanej inwestycji. Jest to kluczowe dla powodzenia
biznesowego przedsięwzięcia oraz przekłada się na zakres przedsięwzięcia, zwłaszcza w
terenach podmiejskich czy wiejskich, gdzie rozproszenie budynków jest duże, a liczba lokali
mieszkalnych w budynkach niewielka, dokładne określenie zainteresowania usługami może
pomóc ograniczyć koszty inwestycji i ryzyko biznesowe całego projektu.
Inwestycje zgłaszane przez przedsiębiorców telekomunikacyjnych będą dofinansowane na
określonym w Programie POPC poziomie procentowym. Inwestorzy sięgający po takie środki
muszą jednak pamiętać, że nie każdy wydatek związany z projektem inwestycyjnym jest
wydatkiem kwalifikowalnym do dofinansowania, a zarazem niezbędnym do poniesienia, aby
inwestycję zrealizować. Stąd realny poziom dofinansowania w praktyce jest o kilka punktów
procentowych niższy, jeśli podzielimy wartość dofinansowania przez sumę nakładów
inwestycyjnych poniesionych przez inwestora. Szczegółową klasyfikację wydatków na
kwalifikowalne i niekwalifikowalne należy każdorazowo sprawdzić w momencie publikacji
zasad konkursów w ramach POPC, czy też innych programów z dotacjami unijnymi.
W niniejszym opracowaniu zwrócono uwagę na te technologie, które powinny być wdrażane
dla zapewnienia rozwoju sieci telekomunikacyjnych, w tym także, a może nawet szczególnie
na obszarach gdzie dziś istnieje brak sieci lub jakość i szybkość usług internetowych jest
daleko w tyle za łączami dostępnymi w miastach czy większych aglomeracjach. Powszechne
stosowanie wysokiego standardu technologii tzw. „następnej generacji” winno pozwolić na
osiągnięcie równomiernego rozwoju cyfrowego i wzmacniania gospodarki opartej na
informacji w każdym punkcie naszego kraju.
Porady dla inwestora:
• Zanim rozpoczniesz planowanie i projektowanie sieci telekomunikacyjnej NGA,
wykonaj prace analityczne związane z określeniem popytu i próbą zwymiarowania
przychodów z zakładanej inwestycji.
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
5
• Sprawdź zasady na jakich możesz skorzystać ze środków publicznych z Programu POPC
przeznaczonych na dofinansowanie inwestycji telekomunikacyjnych „ostatniej mili” na
lata 2014-2020.
• Pamiętaj, że nie każdy wydatek związany z projektem inwestycyjnym jest wydatkiem
kwalifikowalnym do dofinansowania ze środków publicznych.
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
6
Rozdział 1 - Technologie NGA
Termin NGA (Next Generation Access) tłumaczymy wprost jako Sieci Dostępowe Następnej
Generacji. Zanim jednak przejdziemy do opisu technologii zaliczanych dziś do rozwiązań
następnej generacji, należałoby określić, co oznacza owa „następna generacja”? Jest to o tyle
trudne, gdyż sieć, która w danym momencie może nieść znamiona następnej generacji, już po
upływie roku lub dwóch wcale nie musi nią być. Definicja jednoznaczna sieci NGA, jako taka
nie istnieje. Mówimy o sieciach NGA, jako o tych, które niosą ze sobą istotną zmianę o jeden
krok do przodu w przepustowości łącza oraz jakości w stosunku do sieci działających
komercyjnie w danym momencie. Sieci NGA powinny zatem charakteryzować się dużą
przepustowością łączy, wysoką jakością i niezawodnością świadczonych usług, umożliwiać
świadczenie usług multimedialnych o najwyższej jakości w oparciu o wiele urządzeń
wykorzystywanych w tym celu w pojedynczym gospodarstwie domowym. Korzystanie z
usług powinno być wygodne dla każdego z mieszkańców gospodarstwa domowego,
obojętnie, z jakiej usługi chcą skorzystać i obojętnie czy w danym momencie inni mieszkańcy
też współdzielą łącze internetowe.
Jeśli przyjąć podejście Europejskiej Agendy Cyfrowej2 (w skrócie EAC), jako punkt
odniesienia do definicji NGA, to możemy przyjąć, że punktem odcięcia dla NGA powinna
być prędkość łącza do klienta o wartości minimum 30 Mbit/s (którą w roku 2020 powinien
móc posiadać każdy mieszkaniec Unii Europejskiej zainteresowany usługą Internetową). W
Agendzie Cyfrowej jest też mowa o sieciach NGA, jako o tych sieciach przewodowych3,
które w całości lub znacznej części składają się z elementów optycznych i są w stanie
dostarczać usługi dostępu do Internetu o przepływności większej w porównaniu z łączami
internetowymi dostarczanymi obecnie istniejącymi sieciami miedzianymi. Sieci NGA
powinny się charakteryzować skalowalnością prędkości łącza w miarę wzrostu
zapotrzebowania, a ta statystycznie rośnie średnio około dwukrotnie w perspektywie 1-1,5
roku. Ponieważ opracowanie powinno się skupić na zagadnieniach głównie dotyczących
planowania sieci tam, gdzie niezbędne jest wsparcie publiczne, więc poza spełnieniem
2 http://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52010DC0245R(01)&from=EN
3 http://europa.eu/legislation_summaries/information_society/strategies/si0018_en.htm
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
7
obecnych i przyszłych potrzeb w zakresie pasma, zwracamy uwagę także na efektywność
kosztową w zakresie wykorzystania środków pomocowych.
Generalnie zakres przewodowych sieci zaliczanych do grupy NGA4 możemy sprowadzić do
rodziny technologii określanych skrótem FTTx ( ang. Fiber To The x) – gdzie „x” oznacza
punkt zakończeniowy włókna światłowodowego w bezpośredniej bliskości odbiorcy
końcowego). W zależności od miejsca doprowadzenia włókna światłowodowego, sieci FTTx
możemy podzielić według schematu zaprezentowanego na poniższym rysunku5:
Rys.1 Topologie sieci FTTx (Cab – cabinet, C – curb, B – building, H – home)
4 Poza technologiami przewodowymi (FTTH P2P, FTTH P2M, EuroDOCSIS, VDSL2, FTTB Ethernet) oraz
przewodowo-radiowymi (Ethernet z Wi-Fi) będącymi przedmiotem opracowania, do grupy NGA zalicza się także bezprzewodowe sieci LTE (ang. Long Term Evolution). 5 „FTTH – czyli po co komu światłowód do domu” P.Biernacki, M.Szablewska, M.Szymowska, Eurotone 2010.
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
8
W architekturze FTTH (ang. Fiber To The Home) światłowód dociera bezpośrednio do
mieszkania klienta, gdzie instalowane są aktywne urządzenia abonenckie, określane skrótem
ONT (ang. Optical Network Termination). W urządzeniu ONT następuje przemiana sygnału
optycznego na elektryczny i zapewniony zostaje dostęp użytkownika do usług głosowych,
Internetu oraz wideo. Połączenie urządzeń klienckich (takich jak telefony, smartfony,
komputery) z siecią Internet jest realizowane poprzez urządzenie klienckie będące nierzadko
routerem dostępowym z interfejsami ethernetowymi czy też Wi-Fi. Router abonencki może
być zintegrowany w urządzeniu ONT, lub występować jako samodzielne urządzenie
podłączone do ONT, np. kablem ethernetowym.
Architekturę FTTB z włóknem optycznym zakończonym w budynku – odnajdziemy
zastosowanie w technologiach EuroDOCSIS (HFC), FTTB-Ethernet czy tez czasem w sieci
VDSL2.
Podobnie FTTC/FTTCab z włóknem zakończonym w szafce ulicznej (lub przy tzw.
„krawężniku”, co symbolizuje bezpośrednią bliskość urządzenia operatorskiego względem
abonentów), będzie również stosowana w technologii EuroDOCSIS (HFC) i w sieci VDSL2.
W każdym z tych rodzajów technologii inne urządzenia klienckie będą musiały być
zastosowane w zależności od tego, jaką technologią zrealizujemy usługi na ostatnim odcinku
sieci dostępowej.
Należy pamiętać, że w każdej technologii występuje wiele urządzeń końcowych o różnym
stopniu zintegrowania a ich wybór powinien być uzależniony od rodzaju usług i kształtu
oferty dla klienta. Warto w tym przypadku brać pod uwagę również wygodę naszych
potencjalnych klientów – im mniej urządzeń, tym lepiej. To może pomóc w przyszłości w
przekonaniu ich do skorzystania z naszej oferty. Przy wyborze urządzeń końcowych należy
wziąć też pod uwagę standaryzację i powszechność danej technologii a tym samym
kompatybilność i zastępowalność urządzeń.
Technologia VDSL2, jako następca ADSL zapewnia w zasadzie kompatybilność urządzeń
(routerów VDSL2) różnych dostawców z DSLAM-ami różnych producentów. W praktyce
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
9
jednak warto przeprowadzić testy kompatybilności, ponieważ niektórym urządzeniom
abonenckim zdarza się mieć kłopoty z uzyskaniem połączenia z jednostką DSLAM operatora.
Dodatkowo konfiguracja urządzeń powinna być dobrana do potrzeb usługowych operatora i
tzw. provisioningu6 usług, który to technicznie opisuje jak urządzenia końcowe komunikują
się z siecią, jakie są możliwe profile usług (przepływności) do wykorzystania.
W technologiach FTTH punkt-punkt (w skrócie P2P) i punkt-wielopunkt (P2M, czasem też
opisywanej w literaturze symbolem P2MP) bardzo często urządzenie operatora w węźle sieci
OLT może współpracować tylko z dedykowanymi urządzeniami końcowymi ONT.
Oczywiście są już producenci, którzy mogą dostarczyć urządzenia własne, ale współpracujące
z konkretnym dostawcą części sieciowej np. w standardzie GPON. W praktyce jednak w tym
przypadku szczególnie należy zadbać o przeprowadzenie testów kompatybilności, aby mieć
pewność, że wszystkie elementy sieci (w tym ONT od innych dostawców) będą ze sobą
poprawnie współpracować oraz dostępne będzie w pełni wykorzystanie możliwości systemów
nadzoru sieci oraz provisioningu i monitorowania świadczonych usług. Możliwość szybkiej i
poprawnej zdalnej diagnostyki ewentualnych problemów technicznych poszczególnych
zakończeń abonenckich jest szczególnie istotna w przypadku sieci PON.
Urządzenia końcowe dla Wi-Fi w zasadzie są zestandaryzowane (standard 802.117) i bez
większych problemów współpracują z urządzeniami sieciowymi (takimi jak access point/ hot
spot) od różnych producentów.
Porady dla inwestora:
• Urządzenia klienckie powinny zostać dobrane odpowiednio do zastosowanej technologii,
rodzaju usług i kształtu oferty dla klienta,
• Jeśli mamy takie możliwości to ograniczajmy liczbę urządzeń abonenckich
dostarczanych klientom – wybierajmy urządzenia integrujące w sobie wiele funkcji,
• Gdy realizujesz zakup urządzeń od różnych producentów, przeprowadź wcześniej testy
kompatybilności urządzeń klienckich z elementami sieci operatorskiej.
6 Provisioning – (z ang.) proces dostarczania usługi dla użytkownika końcowego
7 http://standards.ieee.org/findstds/standard/802.11-2012.html
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
10
FTTH – P2P
FTTH – P2P to technologia, w której abonent przyłączony jest do urządzenia operatorskiego
za pomocą dedykowanego niewspółdzielonego włókna światłowodowego lub pary takich
włókien. Użytkownik ma więc do wyłącznej dyspozycji pełny tor transmisyjny pozwalający
zapewnić nieograniczone pasmo, które zależy wyłącznie od konfiguracji urządzeń nadawczo-
odbiorczych.
Rys.2 Schemat sieci światłowodowej FTTH w architekturze punkt-punkt (J – oznacza liczbę
jednomodowych włókien optycznych w kablach)
Takie rozwiązanie stwarza przyszłościowo ogromne możliwości zwiększania przepustowości
łącza do klienta w odpowiedzi na wzrastające potrzeby klientów w zakresie przepustowości
usług dostępu do Internetu, jak i dostarczania usług wymagających coraz większych
przepływności, np. wysokiej rozdzielczości telewizji trójwymiarowej 3D4K TV. Ten rodzaj
technologii warto na pewno rozważać przy podłączaniu podmiotów gospodarczych, których
potrzeby na pasmo internetowe rośnie często dużo szybciej niż klientów indywidualnych.
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
11
Oczywiście budowa infrastruktury takiej sieci wymaga zapewnienia relatywnie dużej liczby
włókien optycznych na trasie między węzłem operatora (OLT) a skupiskiem mieszkalnym, co
widać wyraźnie na powyższym rysunku. Każdy z klientów jest podłączany osobnym
włóknem lub włóknami biegnącymi od punktu koncentracji linii światłowodowych
niejednokrotnie oddalonego od lokali abonenckich o kilka do kilkunastu kilometrów.
Oznaczać to może konieczność budowy całkiem nowej trasy dosyłowej z kablami o dużej
pojemności (czyli dużej liczbie włókien).
W przypadku sieci FTTH P2P istnieje też rozwiązanie opcjonalne – a więc możliwość
ograniczenia liczby kabli światłowodowych o dużej liczbie włókien poprzez zaprojektowanie
sieci mniej scentralizowanej, w której OLT o mniejszych pojemnościach są lokalizowane
w szafach bliżej klientów (tzw. „aktywna gwiazda”). Pozwala to na ograniczenie
nadmiernych kosztów linii światłowodowych, ale powoduje z drugiej strony zwiększenie
liczby lokalizacji, w których umieszczone są urządzenia aktywne wymagające zasilania w
energię elektryczną.
FTTH – P2M
FTTH – P2M to technologia, w której pojedyncze włókno światłowodowe przychodzące
z węzła OLT do punkt dostępowego w osiedlu jest współdzielone między wielu
użytkowników (w praktyce zazwyczaj maksymalnie do 64 lub 128 abonentów). Dzięki temu
często nie trzeba więc budować nowych dosyłowych linii kablowych w relacji OLT – obszar
zamieszkania. Taki „kompromis”, czyli współdzielenie zasobów fizycznych niesie ze sobą
jednak konieczność podziału dostępnego pasma transmisyjnego między wszystkich
użytkowników korzystających z takiej sieci, choć nadal jest to pasmo pozwalające na
swobodne zapewnienie przepływności rzędu np. 100 Mb/s dla abonenta.
Rozwiązania technologiczne P2M stwarzają przyszłościowo także spore możliwości
zwiększania prędkości Internetu na potrzeby klientów, choć w miarę wzrostu
zapotrzebowania mogą wymagać prac rekonfiguracyjnych, takich jak np. dokładanie drugiego
światłowodu biegnącego do tego samego budynku i przełączanie części abonentów na inny
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
12
rozdzielacz / sprzęgacz (tzw. Spliter), a w dalszej perspektywie ewolucji np. systemów xPON,
do kolejnych standardów, bazując na raz zbudowanej infrastrukturze punkt-wielopunkt.
W ciągu ostatnich lat sieci FTTH – P2M ewoluowały bardzo szybko i w zasadzie stosowane
są 3 rodzaje technologii systemów pasywnych z grupy PON – EPON (1Gbit/s), BPON
(1Gbit/s), i GPON (2,5Gbit/s). Skupimy się na tym ostatnim, jako najbardziej
rozpowszechnionym obecnie rozwiązaniu, (czyli GPON), pamiętając jednak, że technologia
rozwija się i już za chwilę będzie możliwe stosowanie nowego standardu 10GPON. Nowy
standard umożliwi dostarczanie łączy do 10Gbit/s, co przy obecnie maksymalnym podziale
sygnału optycznego 1:128, pozwoli uzyskać przepływność 100Mbit/s dla każdego ze 128
klientów współdzielących łącze 10Gbit/s, nawet gdy będą chcieli jednocześnie korzystać z
sieci. Uwzględniając opisany w dalszej części poradnika parametr overbookingu, np. 1:10, to
każdy z klientów bez problemów będzie mógł skorzystać z łącza 1Gbit/s. Kolejnym
spodziewanym etapem ewolucji sieci PON będzie najprawdopodobniej rozwój technologii
WDM-PON, dającej możliwość przydzielenia pojedynczej fali transmisyjnej danemu
abonentowi, a co za tym idzie oferowanie transferu o przepływności kilku lub kilkudziesięciu
Gigabitów na sekundę.
Co ważne – przy kolejnych krokach będzie istniała konieczność wymiany tylko urządzeń
transmisyjnych oraz ewentualnie splitterów (np. dla sieci WDM-PON zamiana spliterów
mocy na splittery WDM), a nadal wykorzystywana byłaby ta sama infrastruktura kablowa
i włókna ułożone na trasie, których żywotność szacować można na nie mniej niż 30 lat.
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
13
Tab.1 Światłowodowe sieci P2M – porównanie technologii PON
Wróćmy jednak do obecnie najczęściej spotykanego rozwiązania GPON. Stanowi ono
naturalną konsekwencję rozwoju systemów BPON. GPON bazuje na zaleceniach ITU serii
G.9848. GPON daje możliwość wykorzystania wielu kombinacji przepływności do abonenta
(1244,16 Mbit/s lub 2488,32 Mbit/s) oraz od abonenta (155,52 Mbit/s, 622,08 Mbit/s,1244,16
Mbit/s lub 2488,32 Mbit/s). Architektura GPON bazuje w podstawowej konfiguracji na
transmisji WDM z transmisją do abonenta na długości fali 1490 nm oraz od abonenta na
długości fali 1310 nm. W transmisji w górę sieci tzw. upstream – odbywa się ona w oparciu o
technikę zwielokrotnienia w dziedzinie czasu, a więc każdy ONT nadaje w przydzielonej
szczelinie czasowej). Transmisja na wspomnianych wyżej długościach fal odbywa się
w postaci cyfrowej, ale standard GPON umożliwia wykorzystanie także dodatkowej długości
fali 1550 nm do transmisji analogowej sygnałów wideo. Obecnie najbardziej
rozpowszechniony maksymalny współczynnik podziału dla systemów GPON wynosi 1: 64,
jednakże zgodnie z zaleceniem ITU-T G.984 spodziewać się można także sieci ze
8 http://www.itu.int/rec/T-REC-G.984.1/en
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
14
współczynnikiem podziału 1:128. Uwagę tę należy uwzględniać przy planowaniu architektury
sieci, która po wprowadzeniu kart OLT adresujących 128 użytkowników, powinna być w
dalszym ciągu wykorzystywana optymalnie. Sieć GPON gwarantuje pracę przy
maksymalnym teoretycznym zasięgu równym 60 km. Ograniczenie ze strony zasięgu
fizycznego stanowi dystans 20 km zasięgu różnicowego między urządzeniami abonenckimi.
Zasięg różnicowy oznacza odległość między dwoma najdalej od siebie położonymi
zakończeniami ONT, korzystającymi z tego samego OLT.
Maksymalne przepustowości dla sieci GPON zdefiniowane są na poziomie 2,5 Gbit/s
(downstream – kierunek do klienta) oraz 1,25 Gbit/s (upstream – od klienta).
W GPON możliwe jest dzielenie sygnału przy pomocy pasywnych spliterów (inaczej
sprzęgaczy) optycznych o stopniu podziału np. 1:2, 1:4, 1:8, 1:16, 1:32, 1:64. Pozwala to
świadczyć usługi na jednym porcie OLT dla wielu klientów (ONT), w zależności od podziału
(liczba ONT zależy od zastosowanego splittera). Przy podziale należy pamiętać, że każdy
podział 1:2 to 3dB straty sygnału, bo 10*log(1/2)=3 dB.
Rys.3 Schemat sieci światłowodowej FTTH w architekturze punkt-wielopunkt (J – oznacza liczbę
jednomodowych włókien optycznych w kablach)
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
15
W praktycznym ujęciu projektowania sieci P2M należy wziąć pod uwagę skalowalność
rozwiązania w czasie oraz zasięg sieci, która ma być obsługiwana z jednego węzła OLT.
Skalowalność rozwiązania w czasie oznacza, że powinniśmy zapewnić taką pojemność sieci,
jaka jest niezbędna do osiągnięcia zakładanych przez nas penetracji, nie tylko w każdym
miesiącu danego roku czy perspektywie jednego roku, ale co najmniej kilku/kilkunastu lat do
przodu. W praktyce oznacza to, że sieć oraz liczba, krotność i położenie spliterów powinny
uwzględniać zmieniającą się liczbę klientów w czasie oraz ich zapotrzebowanie na pasmo.
Uwzględnienie więc zakładanej możliwości rekonfiguracji sieci w przyszłości ma kluczowe
znaczenie dla optymalnego wykorzystania środków. Liczba portów na OLT powinna więc
odpowiadać określonej oczekiwanej liczbie aktywnych klientów przewidzianych w danym
okresie czasu, biorąc oczywiście pod uwagę współczynnik współdzielenia sieci (np. 1:16,
1:32 lub 1:64). Wybrane rozwiązanie dla OLT powinno zapewnić odpowiednią skalowalność
w czasie, a więc umożliwi ć zwiększanie pojemności sieci (liczby podłączonych klientów) w
czasie, ale jednocześnie zapewnić wysoką efektywność wykorzystania portów. Możemy co
prawda zastosować od razu węzeł na maksymalną liczbę klientów przewidzianych w
określonym czasie lub rozbudowywać węzły OLT w miarę wzrostu penetracji na obszarze
projektu. Jeśli skorzystamy ze środków publicznych, może się okazać, że później
dokupowane moduły z portami do węzła OLT, nie będą już mogły być dofinansowane ze
środków publicznych i może się pozornie wydawać, iż bardziej opłacalne jest założenie
zakupu dużych urządzeń lub urządzeń w maksymalnej możliwej konfiguracji już na początku
projektu, w celu zmaksymalizowania wartości dofinansowania. Takie założenie może okazać
się jednak pozorną oszczędnością lub zyskiem z uwagi na fakt, iż wybierając większe, a więc
droższe urządzenie, możemy przeszacować wymagane koszty inwestycyjne i nie uzyskać
dofinansowania. Kolejnym problemem może być również sam fakt zamrożenia na długi okres
własnych środków finansowych
w urządzenia aktywne, które pomimo uzyskania finansowania nie będą efektywnie
wykorzystane, a będą większymi obciążeniami finansowymi np.:
• koszt kredytu lub utracony zyski z alternatywnego zainwestowania środków
zamrożonych w nieefektywnie wykorzystanych urządzeniach,
• koszty usług serwisu i utrzymania ze strony producentów niejednokrotnie zależne od
liczby zakupionych urządzeń, portów, licencji,
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
16
• wymagania na większą zajętość przestrzeni, zarówno w pomieszczeniach
technicznych jak i w szafach,
• wyższe zużycie energii elektrycznej, kosztu systemów zasilania gwarantowanego oraz
kosztów klimatyzacji.
Biorąc ponadto pod uwagę spadki cen za urządzenia i licencje w czasie oraz spadek wartości
urządzeń, może się okazać, że przewymiarowane rozwiązań szczególnie z zakresie urządzeń
aktywnych może być gorszym rozwiązaniem niż optymalny dobór ich parametrów
i ich ewentualna rozbudowa z własnych środków w czasie i miejscu, w którym dodatkowa
pojemność będzie rzeczywiście potrzebna.
Jeśli chodzi o sam współczynnik współdzielenia, to już na samym początku inwestycji
możemy zastosować jeden spliter z podziałem od razu na 64 klientów, jeśli spodziewamy się
szybko pozyskać docelową liczbę użytkowników z danego budynku – patrz rysunek poniżej.
Rys.4 Zasada podziału mocy optycznej w splitterze 1:64
Możemy też na początku zastosować splitery o niższym współczynniku np. 1:4, a później
dokładać kolejne, stopniowo rozdzielając pojedyncze włókno światłowodowe. Ograniczy to
koszty związane z liczbą spawów na samym początku inwestycji oraz efektywnie zarządzać
dostępnymi na OLT portami – gdy jeszcze nie mamy klientów. W miarę przyrostu klientów
dołożymy kolejne splitery aż do uzyskania określonego podziału jednego kabla
światłowodowego do poziomu np.1:64. Pamiętajmy jednak, że nie możemy tego robić
w nieskończoność, z uwagi na ograniczenia technologiczne – nie możemy zastosować
podziału większego niż 1:128 (patrz standard GPON w wymaganiach ITU9). Jeśli zatem
przyjmiemy, że naszą granicą jest podział sygnału optycznego na maksymalnie 1:64,
9 http://www.itu.int/rec/T-REC-G.984.1/en
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
17
wówczas musimy tak dobrać splitery aby jedno łącze światłowodowe z węzła OLT nie
zostało podzielone na więcej niż 64 abonentów. Gdy zatem zastosujemy na początku spliter
1:4, to później każde z 4 wydzielonych włókien światłowodowych możemy podzielić jeszcze
na 16, wykorzystując splitery 1:16 – sumarycznie uzyskamy podział łącza na 64 abonentów
(4x16= 64). Możemy to też wykonać w sposób odwrotny (16x4 = 64). Obie sytuacje obrazuje
rysunek poniżej:
Rys.5 Schematy podziału mocy optycznej – wariant 1:64 na 2 liniach optycznych
Ten sam efekt możemy uzyskać zestawiając kaskadowo splitery 1:8 i później każde
8 wydzielonych włókien światłowodowych możemy podzielić jeszcze na 8 (8x8 = 64).
Rys.6 Schemat podziału mocy optycznej – wariant 1:64 z kaskadą splitterów 1x8
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
18
Każdy spliter wprowadza znaczne tłumienie mocy optycznej, więc dobrą praktyką jest, aby
nie zestawiać po sobie (w tzw. kaskadzie) więcej niż 2 spliterów, czyli stosować maksymalnie
podział dwustopniowy. Do tego – im większy podział sygnału, tym mniejsze odległości
możemy uzyskać w relacji od węzła OLT do klientów. Zasięg transmisji w sieci GPON jest
zatem uzależniony od całkowitego bilansu mocy i standardowo przy podziale 1:16 możemy
się zbliżyć do około 30 km, 16-20 km przy podziale 1:32 oraz 8-10 km przy podziale 1:64.
Jeśli zastosujemy kaskadowanie 1:8 +1:8 to nasz zasięg zmniejszy się już do około 5 km, a
przy kaskadowaniu 1:4 +1:16 spadnie jeszcze o połowę, do około 2-3 km.
Gdy chcemy zatem zapewnić przepływności NGA na większe odległości w relacji klient –
węzeł OLT, musimy się zatrzymać na podziale jednego światłowodu na np. maksymalnie
16 czy też 32.
Zasięg sieci P2M, która ma być obsługiwana z jednego węzła OLT, będzie wynikał
z zastosowanego podziału mocy optycznej. Nawet przy podziale 1:64 będziemy mogli
świadczyć usługi NGA. Jeśli będziemy stosować tylko jeden spliter z podziałem 1:64,
wówczas możemy obsłużyć z jednego węzła OLT bardzo duży obszar o powierzchni, nawet
200-300 km2 (ponad sto razy większy niż dla węzłów VDSL). Takie rozwiązanie jest jednak
stosowane dla obszarów o gęstej zabudowie mieszkalnej wielorodzinnej.
Raczej mało prawdopodobne, aby takie obszary zostały zakwalifikowane do pomocy
publicznej – ponieważ gęsto zaludnione obszary są atrakcyjne dla operatorów, którzy
realizują tam inwestycje bez potrzeby pomocy publicznej. Na obszarach o mniejszej gęstości
zaludnienia, gdzie występuje bardziej rozproszone budownictwo mieszane – wielorodzinne
i jednorodzinne (czyli tereny podmiejskie i wiejskie), raczej powinniśmy unikać podziału
1:64, a stosować mniejsze podziały głównie dlatego, aby zapewnić działanie usługi na
większe odległości – nawet do 20 km od węzła OLT. Obszar obsługiwany przez węzeł OLT
może w tym przypadku wynosić nawet 500-700 km2 (centralnie położony węzeł obsługuje
klientów oddalonych nawet do 15-20 km od węzła. Pamiętajmy jednak, że kable nigdy nie
będą biegły linią prostą, stąd powyższe wyliczenia powierzchni mają charakter wyłącznie
poglądowy dla zobrazowania możliwości teoretycznych.
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
19
Rysunek pokazuje, jakie odległości i obszar działania sieci obsługiwanej przez jeden węzeł
OLT można zrealizować z zastosowaniem różnych podziałów mocy optycznej w technologii
GPON.
OLT
R=0-5kmPodział:1:8 + 1:8
R=0-10kmPodział:
1:64
R=0-20kmPodział:
1:32
Rys.7 Orientacyjny zasięg sieci P2M w technologii GPON w zależności od wariantu i stopnia
podziału
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
20
Porady dla inwestora:
• Jeśli decydujesz się na inwestycję w technologię FTTH: do realizacji usług dla klientów
indywidualnych możesz zastosować technologię P2M pozwalającą – na pojedynczych
często już istniejących włóknach – zasilić obszar abonencki w odległości kilkudziesięciu
kilometrów Internetem w standardzie NGA,
• Natomiast do realizacji usług dla klientów biznesowych – po dokonaniu badania ich
wymagań dotyczących pasma, poziomu gwarantowanej usługi itp. – rozważ prowadzenie
osobnych włókien w technologii P2P,
• Pamiętaj, że w technologii P2M, wraz ze wzrostem stopnia podziału spada zasięg
i obszar sieci zasilany z danego węzła OLT będzie mniejszy,
• Zauważ, że zasięg różnicowy nie oznacza różnicy odległości pomiędzy najbliżej
i najdalej położonymi zakończeniami abonenckimi ONT, a różnicę odległości względem
współdzielonego portu OLT. Przykładowo, w przypadku zastosowania splitera blisko
portu OLT, gdy ONT mogą być odległe od OLT o np. 15 i 30 km w przeciwnych
kierunkach i odległość geograficzna pomiędzy ONT wynosi 45km, ale odległość
różnicowa wynosi tylko 15 km i mieści się w normie. Niedopuszczalna jest natomiast
konfiguracja w której jeden z ONT znajduje się w odległości np. 2 km, a drugi w
odległości 25 km od OLT.
EuroDOCSIS (HFC)
Rozwiązanie EuroDOCSIS bazujące na sieci hybrydowej HFC (ang. Hybrid Fiber Coax)
opiera się na zaleceniach ITU serii J.12210. Można je również zaliczyć do rodziny rozwiązań
FTTx, ponieważ wykorzystuje światłowody w sieci dosyłowej i dołączeniowej (do węzłów
ON – Optical Node lub do budynków). W samym jednak dostępie do lokalu abonenta
(w instalacji osiedlowej lub budynkowej) wykorzystywane są kable koncentryczne.
10
http://www.itu.int/rec/T-REC-J.122-200212-S/en
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
21
Światłowód w miarę ewolucji sieci telewizji kablowych coraz bardziej zbliża się do budynku
czy też skupisk kilku budynków. Wynika to z rosnącego zapotrzebowania na pasmo
potrzebne do świadczenia szybkiego Internetu. Dodatkowo sam światłowód zapewnia wysoką
jakość i dużą niezawodność zestawionego łącza oraz brak podatności na kradzieże, które są
dość powszechne, jeśli chodzi o wszelakiego rodzaju okablowanie miedziane. Można
powiedzieć, że rozwiązania EuroDOCSIS (HFC) coraz bardziej zmierzają w kierunku
architektury FTTB / FTTH. W wypadku modernizacji sieci kablowych częstym scenariuszem
będzie wykonanie optycznych odcinków dosyłowego i dołączeniowego a wykorzystanie
istniejącego już kabla miedzianego (koncentrycznego) jedynie jako ostatniego odcinka sieci
np. w ramach okablowania piętrowego czy w też wyłącznie wewnątrz mieszkania, co pozwoli
uniknąć kosztów wymiany instalacji abonenckiej.
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
22
Rys.8 Schemat sieci hybrydowej HFC
Technologie HFC, jak każda technologia, ewoluowały w przeszłości zapewniając coraz
wyższe prędkości poprzez wykorzystywanie coraz wyższych modulacji. Począwszy od wersji
1.0 do wersji 2.0 zmianie ulegały głównie prędkości w górę sieci. Dziś najbardziej
popularnym standardem stosowanym w Europie jest standard EuroDOCSIS w wersji 3.0,
gdzie wykorzystując mechanizm łączenie kanałów (tzw. channel bonding) w kierunku
zarówno w dół sieci, jak i w górę sieci możemy uzyskiwać prędkości wynikające
z wielokrotności przepływności 50 Mbit/s w dół sieci i 30Mbit/s w górę sieci.
DOCSIS 1.0 DOCSIS 1.1 DOCSIS 2.0 DOCSIS 3.0
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
23
Do abonenta (downstream)
Modulacja 64/256 QAM 64/256 QAM 64/256 QAM 64/256 QAM
Przepływność 38/50 Mb/s 38/50 Mb/s 38/50 Mb/s >160 Mb/s
Od abonenta (upstream)
Modulacja QPSK QPSK/16 QAM QPSK/8-64 QAM QPSK/8-64 QAM
Przepływność 0,32-5,12 Mb/s 0,32-10,24 Mb/s 0,32-30,72 Mb/s >120 Mb/s
Tab.2 Ewolucja standardu DOCSIS
Samo rozwiązanie EuroDOCSIS (HFC) niesie ze sobą duże możliwości technologiczne
i z powodzeniem może spełniać kryteria Agendy Cyfrowej. Do realizacji jednak celu Agendy
na obszarach wymagających pomocy publicznej może mieć mniejsze zastosowanie. Podobnie
jak VDSL2, budowa nowych sieci w oparciu o HFC może mieć sens dla tych operatorów,
którzy taką technologię maja już wdrożoną, działają na danym terenie, w danym mieście.
Mogą wówczas dokonywać modernizacji sieci własnej lub rozszerzać jej zasięg. Jeśli jednak
operatorzy działają już na danym obszarze, to raczej mało prawdopodobne, aby ten obszar był
zakwalifikowany do inwestycji z publicznym finansowaniem. Należy się też spodziewać, że
wykorzystanie technologii EuroDOCSIS
w celu budowy nowych sieci NGA będzie niewielkie, ponieważ dla inwestycji planowanej od
podstaw de facto prostsze jest zaplanowanie całej infrastruktury w oparciu o jedną
technologię a nie o rozwiązanie hybrydowe. Każdorazowo jednak należy przeprowadzić
analizę sytuacji bieżącej na obszarze, gdzie chcemy inwestycję zaplanować i następnie
zrealizować oraz ocenić przydatność istniejących sieci oraz rozpoznać ich przynależność
właścicielską.
W praktycznym ujęciu projektowania sieci EuroDOCSIS należy wziąć pod uwagę
skalowalność rozwiązania w czasie, co znaczy, że powinniśmy zapewnić taką pojemność
sieci, jaka jest niezbędna do osiągnięcia zakładanych przez nas penetracji nie tylko w każdym
miesiącu danego roku, czy perspektywie jednego roku, ale co najmniej kilku/kilkunastu lat do
przodu. W praktyce oznacza to możliwość dzielenia sieci na mniejsze segmenty oraz że
pojemność w węźle CMTS powinna odpowiadać określonej liczbie klientów przewidzianych
w danym okresie czasu. Wybrany CMTS powinien umożliwi ć nam zwiększanie pojemności
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
24
sieci (liczby podłączonych klientów) w czasie. Możemy zastosować zatem od razu węzeł
CMTS na maksymalną liczbę klientów przewidzianych w czasie lub rozbudowywać w miarę
wzrostu penetracji na obszarze projektu. Stosowane są w praktyce małe CMTS-y obsługujące
po kilka tysięcy HP i kilka węzłów ON – lokalizowane najczęściej na terenie części miasta
(na osiedlu) – wówczas trzeba ich umieścić kilka w danym mieście
w jego różnych częściach lub duże CMTS-y obsługujące po kilkaset tysięcy lokali
i kilkadziesiąt węzłów ON rozmieszczonych po całym obszarze zasięgu węzła CMTS.
Konfiguracja sieci będzie zależeć zatem od zaistniałej sytuacji (w tym dostępności
pomieszczeń na węzeł CMTS – jeden duży lub kilka mniejszych) oraz architektury
rozwiązania, jakie wybierze inwestor dopasowując je jak najlepiej do obszaru inwestycji.
Pojemność sieci EuroDOCSIS 3.0 niesie ze sobą ograniczenia,
jak każda technologia ze współdzieleniem pasma. Maksymalne teoretyczne prędkości
pokazuje tabela poniżej:
Kierunek transmisji Do abonenta
(downstream)
Od abonenta
(upstream)
DOCSIS EuroDOCSIS DOCSIS/EuroDOCSIS
DOCSIS 1.0/1.1 42 Mb/s 55 Mb/s 10 Mb/s
DOCSIS 2.0 42 Mb/s 55 Mb/s 30 Mb/s
DOCSIS 3.0 (8x4 kanały) 336 Mb/s 440 Mb/s 122 Mb/s
DOCSIS 3.0 (16x4 kanały) 672 Mb/s 880 Mb/s 122 Mb/s
Tab.3 Przepływności w do i od abonenta w sieci DOCSIS/ EuroDOCSIS 3.0
Łącze o maksymalnej prędkości 440 Mbit/s możliwe jest poprzez łączenie kanałów
w kierunku zarówno w dół sieci, jak i w górę sieci. tzw. channel bonding. W praktyce dziś
operatorzy HFC rozpoczęli stosowanie łączenia po 4 kanały w kierunku w dół sieci,
sporadycznie łącząc kanały w górę sieci – uzyskując w ten sposób prędkości około 200 Mbit/s
w dół i 30 Mbit/s w górę sieci. Ponieważ technologia EudroDOCSIS jest technologią ze
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
25
współdzieleniem pasma, zatem uzyskiwane przepływności są współdzielone przez klientów,
którzy zostali do niego podłączeni. Im będzie ich więcej, tym mniejsze prędkości uzyska
każdy z nich, biorąc pod uwagę mechanizmy overbookingu, które oczywiście mają tu
zastosowanie. Wzrost prędkości w sieciach HFC jest możliwy poprzez coraz większą
segmentację sieci, sprowadzającą się w zasadzie do doprowadzania światłowodów wprost do
budynków – rezygnacja z sieci koncentrycznej w warstwie sieciowej dosyłowej (od węzła ON
do budynku).
Rys.9 Podział pasma w sieci DOCSIS
Rezygnacja z kanałów TV analogowej, które w dalszym ciągu są wykorzystywane przez
operatorów, może pozwolić wydzielić dodatkowe pasmo kanałów na transmisję cyfrową i w
ten sposób też możliwe jest zwiększenie przepływności łącza poprzez łączenie ze sobą coraz
większej liczby kanałów. Odejmowanie kanałów analogowych odbywa się jednak stopniowo,
z uwagi na fakt że w dalszym ciągu ten rodzaj dostarczania usługi telewizyjnej jest używany
do tzw. usługi Multoroom (czyli odbioru na więcej niż jednym telewizorze w gospodarstwie
domowym).
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
26
VDSL2
Rozwiązanie VDSL2 jest ewolucyjnym rozwinięciem z rodziny technik DSL bazujących na
miedzianych przewodach telefonicznych. Dzisiejszy VDSL2 zaliczamy także do rodziny
rozwiązań FTTx, w którym światłowód dociera do miejsca, gdzie zainstalowany jest aktywny
(zasilany) moduł operatorski, czyli tzw. DSLAM VDSL2, w którym dokonywana jest zmiana
sygnału optycznego na elektryczny. Dalej transmisja do abonenta realizowana jest po
klasycznej parze miedzianej (czyli po istniejących kablach telefonicznych). Sieć VDSL2
może być zrealizowana w następujących wariantach:
• FTTN (Fiber to the Node), gdzie węzeł sieci miedzianej może być oddalony od klienta od
kilkuset metrów do kilku kilometrów a odcinek węzeł-klient jest miedziany. W praktyce
odległość większa niż 300 m spowoduje spadek przepływności i uniemożliwi traktowanie
tego rozwiązania jako sieci NGA, dlatego też w dalszej części skoncentrujemy się na
kolejnych dwóch wariantach, a więc na architekturach FTTC i FTTB.
Rys.10 Schemat sieci VDSL2 w wariancie FTTN
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
27
• FTTC (Fiber to the cabinet) to rozwiązanie eliminujące problemy topologii FTTN. W tym
wypadku moduł DSLAM zostaje wyniesiony z centrali i ulokowany np. w szafie ulicznej
w bezpośrednim sąsiedztwie skupiska mieszkalnego. Szafa ta musi być jednak
wyposażona w zasilanie dla aktywnego komponentu sieci, jakim jest DSLAM. Tym
samym odcinek miedziany węzeł-klient jest dużo krótszy (wynosi ok. 200-300 m) niż dla
rozwiązań FTTN i pozwoli na bezpieczne zaoferowanie usługi dostępu do Internetu
zgodnej z minimum zakładanym przez nas dla sieci NGA, czyli 30Mb/s.
Rys.11 Schemat sieci VDSL2 w wariancie FTTC
• FTTB (Fiber to the Building) lub zamiennie określane skrótem FTTDP (Fiber to the DP,
gdzie DP oznacza tzw. punkt dystrybucyjny skąd wychodzą kable miedziane do
mieszkań) – gdzie wyniesione aktywne urządzenia operatora w technologii VDSL2
(DSLAM) są zlokalizowane w budynkach mieszkalnych. Wówczas odległość od węzła do
lokalu abonenta skraca się do kilkunastu, kilkudziesięciu metrów.
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
28
Rys.12 Schemat sieci VDSL2 w wariancie FTTB
Zwracamy uwagę na różne warianty sieci VDSL2, gdyż odległość abonenta od węzła ma
istotne znacznie dla prędkości łącza internetowego. Mimo iż technologia VDSL2 „podniosła
poprzeczkę” w zakresie dostarczanego abonentowi pasma w porównaniu ze starszymi
odmianami technologii DSL (co obrazuje poniższy wykres), to wyraźnie widać, że
przepływność drastycznie maleje wraz z odległością urządzenia abonenckiego (routera
VDSL) od węzła operatora (DSLAM). W praktyce, jeśli chcemy zapewnić Internet
w przedziale 30 do 100 Mbit/s (a więc zgodny z podstawowymi zaleceniami EAC)
powinniśmy planować sieć z dystansami rzędu kilkuset metrów, choć niektórzy operatorzy
w praktyce za górny zasięg uznają dystans do ok.1000 m.
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
29
Rys.13 Zależność transmisji w technikach DSL od odległości abonenta od węzła sieci operatora usług
(źródło: Ofcom11)
Standard VDSL2 jest w praktyce rozwiązaniem pozwalającym na „zdyskontowanie”
inwestycji w sieci miedziane i służy raczej jako narzędzie do maksymalnego wykorzystania
istniejących sieci telefonicznych, a nie jako technologia do budowy nowych sieci
telekomunikacyjnych. Nowe sieci powinny być budowane w oparciu o rozwiązania „czysto”
światłowodowe. Technologia VDSL2 może natomiast umożliwi ć względnie
nieskomplikowaną i stosunkowo niskonakładową rozbudowę starszych sieci ADSL do
przepływności umożliwiających świadczenie Internetu NGA. Z powodzeniem to rozwiązanie
jest wykorzystywane w Polsce i na świecie przez dużych operatorów stacjonarnych, którzy
posiadają dużą liczbę łączy miedzianych budowanych na przestrzeni lat.
Dalsze zwiększanie przepływności na łączach miedzianych może się odbywać poprzez
wykorzystanie nowo opracowywanych i testowanych już praktycznie rozwiązań, takich jak
VDSL2 Vectoring oraz G.fast:
• VDSL2 Vectoring pozwala na zwiększenie przepływności łącza z średnio 40-50 Mb/s do
nawet ponad 100 Mbit/s na kablach miedzianych, nie dłuższych jednak niż 300-400 m.
11
http://www.ofcom.org.uk/
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
30
Technologia Vectoringu eliminuje zakłócenia podczas transmisji danych, zwiększając
kilkukrotnie przepustowość łączy abonenckich. Ma zastosowanie do wszystkich łączy
w jednym kablu wieloparowym, więc wymaga aby wszyscy klienci podłączeni z tego
jednego kabla korzystali z Vectoringu (konieczna wymiana modemów klienckich).
• G.fast ma pozwolić na dalsze przyspieszenie łączy miedzianych do około 1 Gb/s. W tym
przypadku znów musi ulec skróceniu długość kabla miedzianego do około 50-100 m.
Wymusi to doprowadzanie kabli światłowodowych do budynków, ale bez konieczności
wymiany okablowania miedzianego.
Obydwie technologie będą zatem miały zastosowanie raczej do istniejących sieci
miedzianych, jako kolejny poziom ich modernizacji technologicznej, niż do budowania sieci
telekomunikacyjnych od zera.
W praktycznym ujęciu projektowania sieci VDSL2 należy wziąć pod uwagę skalowalność
rozwiązania w czasie oraz zasięg sieci, która ma być obsługiwana z jednego węzła.
Zasięg sieci VDSL2 obsługiwany z jednego węzła (rozumiany jako obszar danego węzła)
będzie miał przełożenie na istotne parametry jakości usług – głównie przepływność
i opóźnienia. Ponieważ odległość od węzła do abonenta nie powinna być większa niż około 1
km, jeśli chcemy aby tak zbudowana sieć spełniała wymagania Agendy Cyfrowej 30 Mbit/s,
zatem możemy maksymalnie z jednego węzła obsługiwać w praktyce obszar o powierzchni
około 2-3 km2. Z dokładnego projektu takiej sieci uzyskamy wówczas adresy budynków,
które będą w zasięgu danego węzła. Jeśli chcemy natomiast tylko oszacować liczbę
budynków, jaka średnio przypadnie na 1 km2 (obszar naszego jednego węzła) możemy to
zrobić znając np. rodzaj gęstości zabudowy (rodzaje budynków) na terenie, gdzie planujemy
inwestycję i wielkość zaludnienia. Ponieważ technologia VDSL2 rekomendowana jest do
obszarów o gęstej zabudowie (miejski i podmiejski) zatem np. na obszarze 1 km2 możemy
mieć od 500 to 3000 lokali mieszkalnych (biorąc do wyliczeń średnią liczbę mieszkańców
w jednym lokalu mieszkalnym na poziomie 3 osób). Wówczas otrzymamy wartości
przedstawione w tabeli. Średnia liczba mieszkańców w jednym lokalu mieszkalnym będzie
różna dla poszczególnychó województw, miejscowości, powiatów, gmin i wynika nie z
aspektów socjodemograficznych (różne wartości rodzinne, tradycje, spojrzenie na model
rodziny).
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
31
TYP GEO Segment (klaster) GEO Gęstość zaludnienia / km2 Ilość lokali
Miejski > 2000 (1) Gęsty miejski > 10000 3333
(2) miejski > 6000 2000
(3) miejski rozproszony > 2000 666
Podmieski 500 - 2000 (4) Gęsty podmiejski > 1500 500
(5) podmiejski > 1000 333
(6) podmiejski rozproszony > 500 167
Wiejski < 500 (7) Gęsty wiejski - skupiony > 100 33
(8) Wiejski < 100 33
Tab.4 Szacowanie potencjału obszaru abonenckiego dla inwestycji VDSL2
Przyjmując teraz statystycznie liczbę lokali w budynku wyliczymy szacunkową liczbę
budynków na obszarze inwestycji. Aby precyzyjniej to określić możemy po prostu
zinwentaryzować budynki, które planujemy objąć inwestycją w sieć VDSLa lub możemy
zakupić takie dane od dostawców zewnętrznych (dane o liczbie budynków, lokali
w budynkach, segmentacji i liczbie mieszkańców).
Licząc odległość od węzła do abonenta bierzemy długości kabli miedzianych które biegną od
węzła do punktu dystrybucyjnego w budynku (lub do szafy i dopiero później do punktu
dystrybucyjnego w budynku) oraz odległości od punktu dystrybucyjnego w budynku do
poszczególnych abonentów. Suma tych odległości nie może przekroczyć wskazanego 1km, a
im będzie mniejsza, tym szybsze usługi dostarczymy klientom. Pamiętać należy że trasy kabli
nigdy nie przebiegają w liniach prostych, stąd już na etapie projektowania należy mieć
zinwentaryzowane możliwe trasy, którymi będziemy prowadzili kable miedziane
(kanalizacja, chodniki, drogi, działki, gdzie będziemy wykonywać inwestycje ziemne).
Skalowalność rozwiązania w czasie oznacza, że powinniśmy zapewnić taką pojemność sieci,
jaka jest niezbędna do osiągniecia zakładanych przez nas penetracji, nie tylko w każdym
miesiącu danego roku czy perspektywie jednego roku, ale co najmniej kilku/kilkunastu lat do
przodu. Wybrane rozwiązanie powinno zapewnić odpowiednią skalowalność
w czasie, a więc umożliwi ć zwiększanie liczby portów (liczby podłączonych klientów)
w czasie, ale jednocześnie zapewnić wysoką efektywność ich wykorzystania. Możemy co
prawda zastosować od razu węzeł na maksymalną liczbę klientów przewidzianych
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
32
w określonym czasie lub rozbudowywać węzeł o kolejne karty z portami, czy całe urządzenia
w miarę wzrostu penetracji na obszarze projektu.
Porady dla inwestora:
• VDSL2 oraz EuroDOCSIS należy rozważać w praktyce raczej jako rozwiązania
technologiczne maksymalizujące wykorzystanie istniejących sieci telefonicznych czy
kablowych, a nie jako technologie do budowy nowych sieci telekomunikacyjnych.
• W takim wypadku zaletą ww. technologii jest ograniczenie kosztów tylko do
modernizacji sieci.
• Pamiętać jednak trzeba, że zasięgi sieci dostępowych spełniających kryteria NGA
w technologiach VDSL2 oraz EuroDOCSIS są znacznie mniejsze niż FTTH
i sprowadzają się do setek metrów.
FTTB – Ethernet
Jednym z wartych wymienienia rozwiązań technologicznych NGA jest rozwiązanie
wykorzystywane już dość powszechnie w Polsce przez małych operatorów ISP oraz dużych
operatów, posiadających w swoich zasobach sieci Ethernetowe LAN.
FTTB Ethernet – (ang. Fiber to the Building / Ethernet LAN) to technologia, w której
światłowód dociera do budynku mieszkalnego, a ostatnim odcinkiem do lokalu klienta jest
wieloparowy kabel miedziany (potocznie zwany skrętką kabel UTP, Cat 5 lub wyższej).
Pomiędzy światłowodem a kablem miedzianym UTP umieszczony jest switch (przełącznik)
z określoną liczbą portów dostępowych, który zamienia sygnał optyczny na elektryczny
w standardzie Fast Ethernet 100/1000base-T (IEEE 802 standard12). Switch wymaga zasilania
energetycznego. Od liczby portów dostępowych ETH na wyjściu tego urządzenia zależy
maksymalna liczba użytkowników, którym można świadczyć usługi. Długość kabla pomiędzy
12
http://standards.ieee.org/about/get/802/802.3.html
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
33
przełącznikiem a routerem abonenckim nie powinien być dłuży niż 90-100 m, aby możliwe
było zestawienie łącza internetowego o prędkości powyżej 100 Mbit/s.
W lokalu u klienta stosowany jest zwykle router ethernetowy (obecnie najczęściej z siecią
Wi-Fi) i możliwością podłączenia również telefonu czy dekodera telewizyjnego (STB).
Rys.14 Sieć Ethernet w budynku z optycznym łączem do węzła operatora (FTTB)
W praktycznym ujęciu projektowania sieci FTTB Ethernet należy wziąć pod uwagę
skalowalność rozwiązania w czasie oraz zasięg sieci, która ma być obsługiwana z jednego
węzła. Węzłem w tym przypadku będzie punkt agregacji światłowodów zasilających
poszczególne budynki planowane do inwestycji w sieć NGA.
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
34
Zasięg sieci FTTB obsługiwany z jednego węzła będzie w zasadzie ograniczony tylko
długością kabli światłowodowych od węzła do budynków. Można przyjąć, że odległość około
20 km między dwoma aktywnymi elementami sieciowymi będzie graniczną odległością
w jakiej mogą znajdować się maksymalnie budynki, do których chcemy dostarczyć usługi
NGA w technologii FTTB Ethernet. Ponieważ miedziane kable UTP, pracujące w standardzie
Fast Ethernet 100/1000base-T nie mogą być dłuższe niż 100 m, aby można było dostarczyć
usługi NGA o dużych prędkościach, zatem zasięg naszej sieci jest ograniczony w zasadzie
długością sieci światłowodowej, zasilającej budynki z obszaru inwestycji. Światłowód musi
w tym rozwiązaniu dochodzić do każdego budynku.
Ponieważ technologia FTTB Ethernet rekomendowana jest do obszarów o gęstej zabudowie
(miejski i podmiejski) zatem jej zastosowanie do inwestycji NGA może mieć miejsce
w przypadku modernizacji istniejących sieci, gdzie w budynkach położone jest już
okablowanie UTP kategorii minimum 5.
Pamiętać należy, że kable w budynku nigdy nie przebiegają w liniach prostych, stąd na etapie
projektowania należy mieć zinwentaryzowane możliwe trasy przebiegu kabli oraz policzone
ich długości tak, aby zachować parametr maksymalnie 100 m do najdalszego abonenta licząc
od switcha, który przemienia sygnał optyczny w elektryczny w standardzie Fast Ethernet.
Miejsce umieszczenia switcha powinno zapewniać bezpieczeństwo w dostarczaniu usług oraz
zasilanie elektryczne. Zwykle switche umieszcza się w szaflach w piwnicach budynków lub
na klatkach schodowych, o ile są ku temu możliwości techniczne w budynku (dostępne jest
miejsce).
Skalowalność rozwiązania w czasie oznacza, że powinniśmy zapewnić taką pojemność sieci,
jaka jest niezbędna do osiągnięcia zakładanych przez nas penetracji, nie tylko w każdym
miesiącu danego roku czy perspektywie jednego roku, ale co najmniej kilku/kilkunastu lat
do przodu. W praktyce oznacza to, że liczba portów w switchu Ethernet powinna odpowiadać
określonej liczbie klientów przewidzianych w danym okresie czasu. Możemy zatem na
początku zainstalować switch z mniejszą liczbą portów Ethernet (przewidzianą np. liczba
klientów w pierwszym roku inwestycji – np. 8- lub 16-portowy), a później zastępować go
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
35
większym (np. 24- lub 32-portowym) lub dokładać kolejny switch w kaskadzie i w ten sposób
rozbudowywać pojemność w miarę potrzeb.
Ethernet z Wi-Fi
Rozwiązanie to może sprowadzać się technologicznie w zasadzie do 2 grup rozwiązań:
• Świadczenie usług internetowych w oparciu o hotspoty Wi-Fi (802.11), zlokalizowane
w miejscu, gdzie występuje skupisko budynków z klientami, czy też może to być hotspot
Wi-Fi bezpośrednio umieszczony w budynku mieszkalnym. Hostpot Wi-Fi może być
podłączony siecią Ethernet do sieci transmisyjnej operatora. Klienci mogą korzystać
z sieci Wi-Fi bezpośrednio łącząc się swoimi urządzeniami z siecią, która jest im
udostępniona przez operatora. Zasięg tak zrealizowanej sieci jest w graniach
kilkudziesięciu metrów do pojedynczych setek metrów a przepływność jak we
wszystkich rozwiązaniach radiowych maleje ze wzrostem odległości i na granicy zasięgu
mogą to być jedynie pojedyncze Mbit/s. Często to rozwiązanie jest stosowane przez
lokalne władze samorządowe do budowy publicznych sieci Wi-Fi. Sieci takie służą, czy
też powinny służyć do budowania popytu na usługi cyfrowe oraz umożliwiają korzystanie
z takich sieci przez osoby odwiedzające daną miejscowość (turyści i inni przyjezdni).
• Świadczenie usług internetowych w oparciu o stacje radiowe Wi-Fi zlokalizowane
w pobliżu miejsc, gdzie występuje skupisko budynków z klientami. Klient zostaje
podłączony do stacji radiowej Wi-Fi poprzez dedykowaną antenę zewnętrzną i najczęściej
dedykowany router. Router ten może posiadać porty Ethernetowe, jak również
umożliwiać zestawienie domowej sieci Wi-Fi w mieszkaniu czy też budynku klienta.
Łącze Wi-Fi, w którego zasięgu znaleźć się ma dany budynek czy osiedle może być
zestawione w paśmie 2,4 GHz lub 5GHz. Zasięg tak zrealizowanej sieci jest większy niż
zwykłego Hotspota – może być to kilkaset metrów z wykorzystaniem odpowiedniej
anteny zewnętrznej.
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
36
Wi-Fi jest już dojrzałą technologią, lecz należy sobie zdawać sprawę, że jego zakres
użyteczny wynosi pojedyncze setki metrów przy sumarycznej przepływności Hotspotu rzędu
50-300 Mbit/s.
Typ 802.11 802.11b 802.11a 802.11g 802.11n 802.11ac
(Gigabit WiFi)
Technika
Modulacji
FHSS; DSSS
DSSS; CCK
OFDM DSSS; OFDM OFDM OFDM
Pasmo [GHz] 2,4 2,4 5 2,4 2,4 i 5 5
Liczba kanałów
*
3 3 8 (5150-5350); 11
(5470-5725)
3 3 kanały dynamicznie regulowane
Pasmo pracy
[MHz]
20 20 20 20 20; 40 20; 40; 80; 160
Przepływność
[Mbit/s]
1; 2 1; 2; 5,5; 11;
6; 9; 12; 18; 24; 36; 48;
54
1; 2; 5,5; 6; 9; 11; 12; 18; 24;
36; 48; 54
do 600**
do 3464***
* Maksymalna liczba kanałów nie zachodzących na siebie ** Przy zastosowaniu techniki MIMO dla 4 strumieni i pasma pracy 40MHz *** Przy zastosowaniu techniki MIMO dla 4 strumieni i pasma pracy 160MHz
Tab.5 Standardy sieci Wi-Fi
Problemem sieci Wi-Fi jest również duża podatność na zakłócenia wynikająca z działania
w paśmie niechronionym i spadek wydajności przy dużej liczbie równocześnie przyłączonych
użytkowników. Słabością sieci radiowych jest pasmo niewystarczające do uruchamiania
aplikacji wideo. Wynika to w dużej mierze z faktu, że techniki te opierają się architekturach
dostępowych typu punkt–wielopunkt, w których pasmo dzielone jest między wielu
użytkowników. W związku z tym technologie te nadają się bardzo dobrze do przeglądania
zawartości Internetu, lecz nie zawsze są wystarczające w przypadku bardziej wymagających
aplikacji, takich jak telewizja IP (ang. Internet Protocol).
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
37
Tab. 6 Tabela porównawcza technologii NGA
FTTH-P2P FTTH-P2M EuroDOCSIS 3.0
VDSL2 FTTB Ethernet
Ethernet z WiFi
Architektura sieci w relacji urządzenie operatora-abonent
Punkt-punkt Punkt-wielopunkt
Punkt-wielopunkt
Punkt-punkt Punkt-punkt Punkt-wielopunkt
Zasięg światłowodu (od centrali operatora)
Do mieszkania lub lokalu
gospodarczego (FTTH)
Do mieszkania lub lokalu
gospodarczego (FTTH)
Do szafy ulicznej (FTTC) lub do budynku
(FTTB)
Do szafy ulicznej (FTTC)
lub do budynku
(FTTB)
Do budynku (FTTB)
Do nadajnika WiFi w osiedlu (FTTP) lub w
budynku (FTTB)
Pasywny element w torze między centralą a abonentem odpowiedzialny za podział mocy optycznej
- Splitter (sprzęgacz
optyczny) o podziale 1:n
gdzie n=2,4,8,16,32,64
- - - -
Aktywny (zasilany) komponent w torze między centralą a abonentem odpowiedzialny zmianę sygnału optycznego na elektryczny/radiowy
- - Węzeł optyczny (ON)
DSLAM VDSL2 Switch Ethernetowy
Stacja Wi-Fi
Przyłącze do urządzenia abonenckiego (CPU/ONT/STB)
Włókno światłowodowe
Włókno światłowodowe
Kabel współosiowy
miedziany (koncentryczny)
Kabel parowy miedziany
(telefoniczny) lub
wieloparowy miedziany (skrętka)
Kabel wieloparowy
miedziany (skrętka)
Przyłącze bezprzewodowe
(radiowe)
Urządzenie abonenckie
ONT (P2P Ethernet)
ONT (GPON)
Modem kablowy DOCSIS
Router VDSL2 Router Ethernetowy
Modem WiFi
Maksymalne przepływności do abonenta (Downstream)
1-10 Gbit/s * 2,5 Gbit/s do podziału
220 lub 440 Mbit/s
do podziału
80-100 Mbit/s 100 Mbit/s lub 1Gbit/s
54 - 300Mbit/s do podziału
Maksymalna przepływność od abonenta (Upstream)
1-10 Gbit/s * 1,25 Gbit/s do podziału
30, 60, 90, 120 Mbit/s
do podziału
16 Mbit/s 100 Mbit/s 54 - 300Mbit/s do podziału
Limity odległości między urządzeniem operatora a abonentem przy maksymalnych przepływnościach
60-100 km od OLT
5-60 km od OLT (w zależności od stopnia podziału
na splitterze)
Kilkaset metrów od ON (w zależności
od stopnia segmentacji)
Kilkaset metrów od
DSLAM
100 m od Switcha
Ethernetowego
Kilkadziesiąt do kilkuset metrów
od stacji (w zależności od propagacji)
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
38
Ograniczona – możliwa tylko na osobnym
SSID (osobnej podsieci WiFi)
Udostępnienie pasma na
osobnym SSID
*Teoretyczny brak limitów – przepływność zależna jedynie od zastosowanych urządzeń.
Porady dla inwestora:
• Dzisiejsze sieci NGA w rozumieniu EAC/NPS powinny zapewniać przepływność
do abonenta nie mniejszą niż 30 Mb/s aw perspektywie 2020 roku połowa
gospodarstw domowych w Europie powinna być w zasięgu sieci o przepływności
ponad 100 Mb/s. Należy jednak zaznaczyć, że na rynkach rozwiniętych już
obecnie pojawiają się oferty komercyjne dostępu do Internetu na poziomie 1 Gb/s
lub więcej.
• Takie możliwości zapewniają już nie wszystkie wymienione wyżej sieci NGA.
Ponadto należy zwrócić uwagę, że w wypadku sieci punkt-wielopunkt podajemy
przepływności dla danego sektora, gdzie pasmo jest współdzielone pomiędzy
aktywnych w danej chwili użytkowników.
• Dodatkowo przy porównaniu sieci NGA należy pamiętać, że teoretyczne zasięgi
w poszczególnych technologiach są mocno zróżnicowane i sięgają od
kilkudziesięciu metrów do kilkudziesięciu kilometrów, co może być decydujące
dla inwestycji w przypadku obszarów o dużym rozproszeniu zabudowy.
• Porównawczo należy w tym punkcie podać także parametry dla bezprzewodowej
technologii NGA jaką jest sieć LTE. Teoretyczna maksymalna przepływność dla
jednego sektora (przy obecnym podziale częstotliwości i dostępnych
technologiach nadajników) to 150 Mb/s do podziału przez użytkowników
zalogowanych w tym sektorze. Zasięg od stacji bazowej szacować można (w
zależności od ukształtowania terenu i zabudowy) od kilkuset metrów do
pojedynczych kilometrów w terenie otwartym.
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
39
Rozdział 2 - Planowanie i projektowanie sieci NGA
Etapy planowania
Planowanie i projektowanie sieci nie powinno się sprowadzić tylko do wyboru odpowiedniej
topologii sieci, jak i technologii którą powinniśmy zastosować. Jak zostało wspomniane już
we wstępie kluczowe jest ocenienie popytu na usługi. Nasz wybór będzie zależeć też od wielu
czynników (opisanych w pozostałych rozdziałach tego poradnika), z których najważniejsze
to:
• charakterystyka terenu i sieci – odległości miedzy budynkami, istniejąca infrastruktura
telekomunikacyjna oraz jej stan, prawa własności, istniejąca inna infrastruktura
możliwa do wykorzystania (kanalizacje techniczne, słupy itp.),
• aspekt demograficzny – gęstość oraz rozkład zaludnienia, procentowy udział
zabudowy jednorodzinnej i wielorodzinnej (najlepiej dokładna mapa z rozkładem
budynków), stopień nasycenia Internetem i komputerami w gospodarstwach
domowych, dochody na osobę, potencjalny rynek na usługi szerokopasmowe, trend
zmiany liczby gospodarstw domowych i podmiotów gospodarczych,
• konkurencja oraz współczynnik podłączeń – konkurencja ze strony innych operatorów
telekomunikacyjnych, w tym bezprzewodowych (komórkowych), dostępność
naziemnej TV cyfrowej i zainteresowanie nią mieszkańców, liczba i rodzaj
oferowanych usług u innych operatorów, wysokość opłat użytkowników za istniejące
usługi i chęć płacenia więcej za lepsze usługi, obecna penetracja usług,
• regulacje – uwolnienie pętli lokalnej – aspekty prawne i techniczne, koszty, wsparcie
samorządów i państwa, regulacje w zakresie świadczenia usług wideo, praw własności
terenu, dostępność ofert ramowych na usługi hurtowe od regionalnych operatorów
szerokopasmowych (RSS) i dostępność sieci RSS,
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
40
• wymagania w zakresie świadczonych usług – dostarczana obecnie przepływność oraz
wymagania przyszłościowe w tym zakresie, z uwzględnieniem nowych rodzajów
usług,
• aspekt ekonomiczny – źródła finansowania, szansa zwrotu z inwestycji zgodnie
z biznesplanem,
• strategia rozwoju sieci – łatwość jej rozbudowy w przyszłości, zarówno zwiększanie
pojemności, przepływności, jak i zasięgu.
Równie ważne jest rozważenie kwestii zarządzania i utrzymania sieci w okresie eksploatacji,
w tym procesów i narzędzi do instalacji usług, ich utrzymywania oraz usuwania awarii sieci
i usług. Jeśli inwestor/operator posiada już działające sieci telekomunikacyjne i jednocześnie
jego organizacja jest zbudowana tak aby tymi sieciami zarządzać, to wprowadzenie sieci
NGA sprowadzi się do dopasowania istniejących systemów do zarządzania sieciami NGA.
Być może konieczne będzie wprowadzenie nowych systemów/aplikacji do zarządzania oraz
dopasowanie personelu, struktur i jego odpowiednie przeszkolenie. Ten poradnik ma na celu
opisanie tematów planowania i projektowania sieci klasy NGA, a nie tematów zarządzania
nimi. Warto jednak nadmienić, że dostawcy rozwiązań NGA wskazują często na potrzebę
wprowadzenia odpowiednich systemów do zarządzania sieciami NGA w danej technologii.
Poza powyższymi aspektami istotna musi być świadomość, że utrzymanie i eksploatację sieci
musi prowadzić uprawomocniony podmiot gospodarczy, który zajmuje się tym zawodowo.
Nie wolno zapomnieć o rozlicznych uwarunkowaniach prawnych spoczywających na
właścicielu sieci, a w szczególności wymogów Prawa Telekomunikacyjnego, praw
autorskich, zasad bezpiecznego gromadzenia i przetwarzania danych osobowych czy
wymogów związanych z obroną cywilną i obronnością kraju.
a. Etapy planowania i projektowania sieci z uwzględnieniem procedur
administracyjnych
Wizja Sieci: opracowanie pomysłu, czyli określenie wstępnych założeń planowanej sieci
klasy NGA (obszar, usługi, potencjał początkowy i docelowy abonentów w tym podmiotów
gospodarczych, możliwości rozwoju sieci w tym jej zasięgu).
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
41
Wizja powinna zawierać wybór metodyki realizacji budowy. Najczęściej stosowane są
„zaprojektuj i wybuduj”, „wybuduj na podstawie projektu” oraz „zaprojektuj, wybuduj
i zarządzaj”. W tym ostatnim przypadku możemy raczej mówić w sytuacji, gdy inwestor nie
jest i nie chce być operatorem sieci, a tylko chce zainwestować środki finansowe. Oczywiście
to od inwestora zależy jaką metodę wybierze. Dla mniej doświadczonych
inwestorów/operatów zalecamy, aby prace projektowe zlecili doświadczonym firmom. Nawet
najlepiej napisany poradnik nie zapewni praktycznego doświadczenia i nie ustrzeże przed
błędami, które mogą później dużo kosztować.
Koncepcja sieci: powinna zawierać opis dostępnych na rynku technologii i rozwiązań
spełniających założenia wstępne inwestora. Rozpatrzone powinny zostać również rozwiązania
alternatywne, czy też mieszane i uzasadniony wybór jednego z nich jako rekomendowanego.
Koncepcja określa także ogólne warunki zarządzania i administrowania wybudowaną siecią.
Dobrze jest zlecić ocenę koncepcji i rekomendacji do innego konsultanta niepowiązanego
z autorem koncepcji.
Koncepcja to uszczegółowienie założeń technicznych i finansowych przyjętych na etapie
planowania. Koncepcja określa rodzaj i zakres usług świadczonych w sieci po wybudowaniu,
weryfikuje dane z inwentaryzacji zasobów, przedstawia proponowane rozwiązania techniczne
– strukturę i topologię sieci, systemy zarządzania siecią, administrowania i serwisowania,
wybór technologii budowy, oszacowanie nakładów inwestycyjnych na wybudowanie każdej z
analizowanych technologii, a także kosztów utrzymania i eksploatacji sieci. W koncepcji
przedstawiane są najczęściej różne możliwe warianty zrealizowania inwestycji i ich
porównanie wraz z rekomendacją jednego z nich. Koncepcja zawiera także proponowany
zintegrowany harmonogram działań od etapu rozpoczęcia projektowania do przekazania sieci
do eksploatacji. Przygotowanie koncepcji wymaga dużej wiedzy technicznej, ekonomicznej
oraz doświadczenia w prowadzeniu inwestycji i znajomości działania firm
telekomunikacyjnych. Zatwierdzona przez inwestora koncepcja budowy sieci umożliwi
określenie wymagań do wykonania projektów technicznych.
Studium wykonalności: dokument ten jest wymagany w specyficznych przypadkach – np.
dofinansowania inwestycji z Funduszy Europejskich. Dlatego o tym wspominamy, ponieważ
poradnik dotyczy sieci z finansowaniem publicznym. Od dłuższego czasu mali operatorzy
zwracali uwagę na potrzebę odejścia od Studium wykonalności na rzecz zwykłego prostego
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
42
biznes planu. Studium wykonalności jest dokumentem bardziej obszernym od koncepcji
a tym samym jest pracochłonne w opracowaniu i kosztowne. Bardzo często się zdarza, że
Fundusze Pomocowe Unii Europejskiej, fundusze inwestycyjne, wymagają napisania studium
wykonalności według swojej metodyki (zgodnie z opracowanymi własnymi wymaganiami)
– na ten wymóg należy zwrócić uwagę już na etapie rozważania czy sięgnąć po środki
publiczne czy nie, aby wiedzieć co należy przedstawić we wniosku o wsparcie finansowe.
Studium wykonalności projektu powinno zawierać:
• jasno zdefiniowane potrzeby odbiorców projektu;
• najkorzystniejszy wariant realizacji projektu;
• zakres przedsięwzięcia oraz jego kluczowe parametry;
• oszacowanie nakładów inwestycyjnych;
• harmonogram realizacji i finansowania inwestycji oraz źródła pokrycia nakładów
inwestycyjnych;
• analizę zasadności realizacji projektu ze względu na potrzeby odbiorców.
Zakres Studium Wykonalności przedstawimy na podstawie wytycznych dla projektów
infrastrukturalnych – jako przykład posłużyło nam „Studium wykonalności projektu Sieć
Szerokopasmowa Polski Wschodniej13” oraz wymagania dotyczące Studium Wykonalności
w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka14.
Zwracamy uwagę że struktura Studium wykonalności może być zbliżona do poniżej
przedstawionej, jednak szczegółowy jej zakres regulują konkursy dotyczące finansowania
publicznego (więc w praktyce może odbiegać od przedstawionej poniżej):
1. Opis ogólny przedsięwzięcia,
2. Przedmiot i zakres Projektu – ogólnie
3. Charakterystyka projektu
a. Tytuł projektu ,
b. Nazwa podmiotu odpowiedzialnego za realizacje projektu ,
c. Planowana lokalizacja projektu (gmina/powiat/województwo),
13
http://www.parp.gov.pl/files/112/146/7796.pdf 14
https://www.parp.gov.pl/files/74/108/204/1614.doc http://www.parp.gov.pl/files/74/108/204/1657.pdf
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
43
d. Polityka rządowa, regionalna i lokalna. Polityki horyzontalna,
4. Analiza otoczenia społeczno-ekonomicznego,
a. Lokalizacja,
b. Uwarunkowania społeczno – gospodarcze
i. Demografia,
ii. Gospodarstwa domowe,
iii. Podmioty gospodarcze,
iv. Jednostki samorządowe,
v. Rynek pracy,
vi. Szkolnictwo,
vii. Odbiorcy końcowi,
viii. Cechy terenu, jego ukształtowanie,
5. Identyfikacja kluczowych problemów na terenie inwestycji
a. Porównanie z rynkiem szerokopasmowym w Polsce,
b. Inwentaryzacja sieci teleinformatycznej na terenie inwestycji,
6. Status prawny wnioskodawcy,
7. Logika interwencji,
a. Cele projektu,
b. Produkty projektu,
c. Rezultaty projektu,
8. Analiza popytu na usługi telekomunikacyjne i trendy w tym obszarze,
9. Komplementarność projektu z innymi działaniami/programami,
10. Analiza instytucjonalna,
a. Beneficjenci projektu,
b. Wykonalność instytucjonalna projektu,
c. Trwałość projektu,
d. Analiza prawna wykonalności projektu,
e. Promocja projektu,
11. Analiza techniczna projektu,
a. Ocena techniczna projektu,
b. Opis alternatywnych wariantów, analiza opcji,
c. Analiza specyficzna dla sektora,
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
44
12. Analiza finansowa,
a. Nakłady inwestycyjne na realizację projektu,
b. Kalkulacja przychodów,
c. Polityka cenowa,
d. Aktualny i przyszły popyt na usługi,
e. Plan przychodów,
f. Kalkulacja kosztów operacyjnych,
g. Rachunek zysków i strat,
h. Rachunek przepływów pieniężnych w okresie realizacji i eksploatacji
inwestycji,
i. Źródła finansowania projektu,
j. Wskaźniki rentowności,
13. Analiza ekonomiczna,
a. Obliczenie wskaźnika efektywności kosztowej,
b. Opis i kwantyfikacja jakościowych i ilościowych efektów inwestycji,
14. Analiza wrażliwości i ryzyka,
15. Analiza oddziaływania na środowisko.
Program funkcjonalno-użytkowy: opracowywany jest opcjonalnie, jeżeli inwestycja będzie
realizowana w trybie „zaprojektuj i wybuduj”. Jest on rozwinięciem koncepcji (jeden wariant
wybrany przez inwestora) do formy tak szczegółowej, aby nie było żadnych wątpliwości, co
jest przedmiotem postępowania przetargowego na budowę w trybie „zaprojektuj i wybuduj”.
Zawiera przedmiar robót, czyli zestawienie rodzajów i ilości wszystkich podstawowych
materiałów i usług niezbędnych do wykonania inwestycji, zawiera też opis pozycji
kosztorysowych.
Projekt sieci NGA: opracowany dokument przebiegu sieci wraz z niezbędnymi załącznikami
jak np. mapy, pozwolenia i inne. Opracowanie projektu wiąże się zatem z uzyskaniem
wszelkich niezbędnych uzgodnień i pozwoleń formalno-prawnych oraz uprawomocnienia
decyzji organów administracyjnych.
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
45
Projekty możemy podzielić na dwa rodzaje:
• Projekt techniczny budowlany – przygotowywany jest przez uprawnionych
projektantów i stanowi podstawę do uzyskania pozwolenia na budowę lub zgłoszenia
budowy przyłącza telekomunikacyjnego. Przed rozpoczęciem procesu projektowania
projektant musi posiadać aktualne następujące dokumenty:
o zatwierdzona koncepcja budowy sieci wraz z harmonogramem realizacji,
o mapy geodezyjne i podkłady do celów projektowania,
o potrzebne pozwolenia, np. wodno-prawne, wypisy z rejestru gruntów, zgody na
wykonanie prac budowlanych właścicieli gruntów lub nieruchomości, przez
które przebiegać będą fragmenty sieci,
o warunki techniczne wykorzystania infrastruktury innych operatorów itp.
• W przypadku sieci telekomunikacyjnych projekt budowlany obejmuje:
o projekty telekomunikacyjne sieci zewnętrznych dla określonych relacji,
o projekty techniczne instalacji wewnętrznych w budynkach,
o projekty techniczne połączeń sieci z sieciami innych operatorów.
• Projekt techniczny wykonawczy – bardziej szczegółowa wersja projektu
budowlanego, przygotowywana na potrzeby wykonywania prac przez firmy
wykonawcze. Projekt wykonawczy nie jest wymagany do uzyskania pozwolenia na
budowę. Projekt taki sporządza się zawsze, w przypadku gdy inwestycja jest bardzo
duża albo zastosowane technologie są nietypowe lub skomplikowane.
Na etapie przygotowania projektu konieczna jest ścisła współpraca inwestora z projektantem,
aby przygotowany projekt był jak najbardziej adekwatny do oczekiwań zleceniodawcy,
a zaproponowane rozwiązania gwarantowały techniczną i ekonomiczną efektywność
inwestycji nie tylko na etapie budowy, ale również uwzględniając przyszłe koszty utrzymania
i eksploatacji.
Finalnym i koniecznym etapem przed rozpoczęciem inwestycji jest uzyskanie pozwolenia na
budowę (dotyczy dla tych wszystkich zakresów inwestycji, dla których takie pozwolenie jest
wymagane). Ponieważ proces uzyskania pozwolenia na budowę jest określony odpowiednimi
przepisami Prawa Budowlanego, należy zgodnie z wymaganiami tego prawa złożyć
w stosownym urzędzie wniosek o pozwolenie na budowę, dołączając do niego określone
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
46
załączniki, m.in. projekt budowlany z wymaganymi uzgodnieniami, pozwoleniami, opiniami
oraz oświadczeniami projektantów, decyzje o warunkach zabudowy i zagospodarowania
terenu, oświadczenie o prawie dysponowania nieruchomościami na cele budowlane oraz inne
specjalistyczne opinie, których prawo budowlane15 wymaga. Przyjęcie projektu budowlanego
umożliwia inwestorowi rozpoczęcie procesu budowy sieci.
W przypadku konieczności realizacji inwestycji w nieruchomościach do nas nienależących,
pomocny w uzyskaniu zgody może być poradnik dla przedsiębiorców telekomunikacyjnych16
planujących uzyskać dostęp do infrastruktury lub nieruchomości na potrzeby świadczenia
usług telekomunikacyjnych. Stanowi on zbiór informacji przydatnych, zarówno dla
przedsiębiorców telekomunikacyjnych, jak i podmiotów zobowiązanych do udzielenia
dostępu.
W przypadku modernizacji istniejącej infrastruktury może nie być konieczne uzyskiwanie
pozwolenia na budowę. W tym przypadku zawsze należy kierować się postanowieniami
Prawa Budowlanego oraz Prawa Telekomunikacyjnego17, które regulują te zasady.
Koszty budowy infrastruktury
Na całkowity koszt budowy sieci NGA złożą się koszty budowy sieci w trzech warstwach
funkcjonalnych – warstwie usługowej (np. zakup usług od dostawców zewnętrznych wz.
pasma, usług TV, usług dodanych), warstwie transmisyjnej (a więc instalacja urządzeń
aktywnych) i warstwie infrastruktury pasywnej (kanalizacja, sieć podwieszana, kable,
przełącznice, instalacje budynkowe itp.).
15
http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19940890414 16
http://www.uke.gov.pl/poradnik-dla-przedsiebiorcow-telekomunikacyjnych-14782 17
http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20041711800
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
47
Rys.15 Warstwy funkcjonalne sieci NGA
Warstwę fizyczną, infrastrukturalną sieci NGA możemy podzielić na następujące odcinki:
• sieć dosyłową (w terminologii angielskiej określaną terminem: backhaul) – którą
stanowić będą linie światłowodowe od węzła OLT do punktu dystrybucyjnego
w skupisku mieszkalnym (np. szafki ulicznej w osiedlu),
• sieć dołączeniową – czyli fragment sieci od punktu dostępowego w skupisku
mieszkalnym do ostatniego punktu styku umożliwiającego dołączenie instalacji
abonenckiej (np. od szafki ulicznej do punktu styku z instalacją budynkową).
• instalację abonencką (instalacje budynkowe) – fragment sieci dostępowej między
gniazdem abonenckim a najbliższym punktem styku umożliwiającym połączenie sieci
instalacyjnej z siecią dołączeniową lub dosyłową. Instalacje te mogą być
światłowodowe w technologiach FTTH, lub miedziane: koncentryczne (HFC)
i wieloparowe miedziane (VDSL2).
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
48
Co istotne i nie zawsze zauważane przez inwestorów, warstwa infrastrukturalna stanowi
znaczący udział w kosztach projektu. Dodatkowo jej realizacja – od projektu do odbioru –
stanowi zasadniczy czas jeśli przyjrzymy się harmonogramom projektów NGA.
Rys.16 Szacunkowy udział infrastruktury i pozostałych warstw funkcjonalnych w wartości inwestycji
w nową sieć NGA
Wreszcie czynnik, który pozostaje nie bez znaczenia to czas życia poszczególnych warstw
funkcjonalnych sieci. Dziś usługi zmieniają się i ewoluują w zadziwiającym tempie. Nie
mówimy już często o typowych usługach triple-play, gdyż coraz większego znaczenia
nabierają usługi dodane takie jak: machine-to-machine (M2M) czy też Internet of things
(IoT). Pokusić się można o użycie terminu infinite-play, a więc nieskończonej liczby usług
w sieci oferującej nieograniczone pasmo.
Systemy aktywne również zmieniają się w dużym tempie wraz ze wzrostem ruchu
w Internecie. Co kilka lat otrzymujemy kolejną generację urządzeń teletransmisyjnych po
stronie operatora, a urządzenia klienckie najczęściej podlegają wymianie w okresie ok. 5 lat.
Związane jest to głównie z zastępowaniem ich nowszymi urządzeniami często powiązane
z wycofaniem się producentów ze wsparcia technicznego lub wysokimi kosztami wsparcia po
okresie technologicznej przydatności (nawet gdy urządzenia są sprawne).
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
49
Tymczasem infrastruktura sieci ewoluować może w ograniczonym tempie – po pierwsze jak
wspomniano wyżej ze względu na wysokie koszty modernizacji, po wtóre na czas potrzebny
do realizacji zadania przebudowy. Budowane obecnie sieci światłowodowe warto więc
realizować w standardzie technicznym zapewniającym trwałość mechaniczną i funkcjonalną,
a także utrzymanie parametrów optycznych w długiej perspektywie. Zakładając żywotność
włókien optycznych nie mniejszą niż 30 lat oraz podobny czas życia np. zbudowanych
zgodnie ze sztuką systemów kanalizacji teletechnicznej, możemy przyjąć, że infrastruktura
sieci pozwoli na stałe doskonalenie sieci NGA i pozwoli na wymianę kolejnych generacji
systemów transmisyjnych, wdrożenie nowych usług – wciąż bazując na ww. infrastrukturze
pasywnej.
Rys.17 Czas życia infrastruktury pasywnej a czas pojawiania się kolejnych generacji usług i platform
teletransmisyjnych w sieci NGA
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
50
Przykładowe zestawienie materiałów i robót dla sieci NGA
Przykładowe zestawienie tabelaryczne projektu sieci światłowodowej w technologii FTTH –
P2M w oparciu o system GPON zawierające zestawienia materiałów, robót, długości
odcinków itp. znajduje się w załączniku w pliku w formacie Excel.
Ceny w arkuszu są uśrednione, nie należy traktować ich jako wyznaczników do planowania
inwestycji a jedynie jako orientacyjne dane dla celów poglądowych.
Bilans mocy optycznej
Podstawowym punktem przy planowaniu światłowodowej infrastruktury liniowej jest
oszacowanie budżetu mocy optycznej. W zależności czy będziemy mieli do czynienia z siecią
FTTH czy też FTTB/C (dla technologii np. EuroDOCSIS czy VDSL2) będziemy brać pod
uwagę odcinek na jakim biegnie światłowód. Budżet mocy jest to różnica między poziomem
sygnału optycznego nadajnika a czułością odbiornika (z uwzględnieniem znaku) oraz
założoną rezerwą na degradację urządzeń.
Jeżeli zastosujemy przykładowo w sieci GPON najczęściej obecnie spotykany nadajnik
z laserem18 klasy B+ to budżet mocy dla systemu transmisyjnego wynosić będzie 28,5 dB.
Oznacza to, że tłumienność toru optycznego od nadajnika do odbiornika musi być mniejsza
od 28,5 dB dla długości fali, na której pracuje system, aby możliwa była transmisja.
18 Klasy laserów w nadajnikach urządzeń telekomunikacyjnych:
• Klasa A: min 5 dB, maks. 20 dB • Klasa B: min 10 dB, maks. 25 dB • Klasa B+: min 13 dB, maks. 28,5 dB • Klasa C: min 15 dB, maks. 30 dB • Klasa C+: min 18 dB, maks. 31 dB
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
51
Wzór ogólny bilansu mocy wygląda następująco:
Opb ≥ at + n
gdzie:
Opb = Ps – Pt (moc nadajnika – moc na odbiorniku)
at – tłumienność całkowita toru
n – margines dla napraw, degradacji urządzeń transmisyjnych i toru
Przykładowo poniżej przedstawione zostało wyliczenie dla sieci FTTH – a więc w pełni
optycznej – od węzła operatora do światłowodowego gniazda abonenckiego w wariancie sieci
punkt-wielopunkt z systemem GPON.
Dla omawianej tu przykładowo sieci GPON, aby określić czy parametry projektowanego
systemu będą zapewniały wystarczająca wartość sygnału odbieranego przez urządzenie
końcowe abonenta, niezbędne są następujące parametry:
• budżet optyczny systemu transmisyjnego GPON,
• długość fali (okno optyczne, w którym pracuje system),
• tłumienność i liczba spawów w torze,
• tłumienność i liczba złączy rozłącznych,
• tłumienność elementów rozgałęźnych czyli spliterów,
• odległość na jaką odbywać się będzie transmisja (maks. odcinek),
• wartość rezerwy przyjętą na degradację urządzeń transmisyjnych i toru,
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
52
Tak więc wzór uwzględniający długość trasy i wszystkie elementy toru optycznego dla
przykładowej sieci GPON wygląda następująco:
Opb ≥ a•Ca + b•Sa + BD + α•lmax + n
gdzie:
L długość toru optycznego w kilometrach,
Opb budżet mocy optycznej systemu transmisyjnego GPON w dB,
a liczba złączy mechanicznych,
Ca średnia wartość tłumienia złącza rozłącznego w dB,
b liczba spoin,
Sa średnia wartość tłumienia spawu w dB,
n margines dla napraw, degradacji urządzeń i toru,
α tłumienność jednostkowa światłowodu w dB/km,
BD tłumienie elementów rozgałęziających (splitterów) w dB
Przyjmując następujące typowe parametry tłumienności splitterów:
BD ≤ 7,3 dB dla splittera 1:4
BD ≤ 10,5 dB dla splittera 1:8
BD ≤ 13,7 dB dla splittera 1:16
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
53
BD ≤ 18,6 dB dla splittera 1:32
BD ≤ 21,0 dB dla splittera 1:64
Oraz średnie tłumienia:
Ca = 0,5 dB dla złączek światłowodowych
Sa = 0,15 dB dla spawów
α1310 nm= 0,4 dB/km dla włókna światłowodowego w II oknie
n = 1,5 dB jako margines
Możemy dla przykładowej sieci GPON z budżetem mocy 28,5 dB (laser klasy B+) o długości
linii 10 km i przykładowym schemacie zamieszczonym niżej dokonać obliczeń.
OLT ONTx
Splitter 1:4 Strona liniowa - spaw
Strona abonencka - pigtail
Przełącznica światłowodowa w węźle OLT
Patchcord
OLT-ODF
Patchcord u
abonenta
Gniazdo abonenckie
Przełącznice światłowodowe w Punktach
Koncentracji Włókien
l = 10km
Splitter 1:8 Strona liniowa - spaw
Strona abonencka - pigtail
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
54
Rys.18 Przykładowy tor optyczny w sieci GPON
Opb = 28,5 dB
a = 8
b = 7
BD = BDa +BDb = 7,3 + 10,5 = 17,8 dB
at = 8•0,5 + 7•0,15 + 17,8 + 0,4•10 [dB] = 26,85
n = 1,5 dB
at + n = 28,35
Z czego wynika, że : Opb > at + n
A więc dla przedstawionej topologii sieci system będzie pracował – choć jak widać na
granicy zasięgu. Trzeba więc pamiętać, że wtrącenie dodatkowej tłumienności lub degradacja
urządzeń mogą spowodować brak komunikacji z urządzeniami ONT abonentów i wyłączenie
systemu. Oczywiście projektant może w tym miejscu dokonać korekty projektu – np. poprzez
zmniejszenie stopnia podziału na splitterach (choć ceną za to jest konieczność zasilenia
danego obszaru nie na jednym a na dwu oddzielnych włóknach).
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
55
Planowanie punktów styku
Planowanie punktów styku jest kluczowym zagadnieniem, ponieważ bez zapewnienia sobie
tzw. wyjścia na świat, nasza sieć NGA mogłaby jedynie działać lokalnie. Już na etapie
rozważania o inwestycji lub na etapie planowania czy tworzenia koncepcji sieci należy zebrać
informacje o punktach, w których możemy się podłączyć do sieci innych operatorów. Jest to
niezbędne z uwagi na konieczność zapewnienia łączności abonentów ze światem
zewnętrznym (z Internetem) oraz z uwagi na potrzebę realizacji połączeń głosowych z innymi
abonentami w innych sieciach (tzw. ruch Intreconnect). Należy rozważyć wszelkie możliwe
punkty styku na obszarze naszej inwestycji, aby wybrać najodpowiedniejszy jeśli chodzi
o zarówno stronę kosztową, jak i możliwość zwiększania w przyszłości jego pojemności.
W tym miejscu należy zwrócić szczególną uwagę na powstające w ramach Regionalnych
Programów Operacyjnych sieci szkieletowe – Regionalne Sieci Szerokopasmowe (RSS),
których głównym zadaniem ma być zapewnienie możliwości przyłączenia się operatorów
zainteresowanych budową sieci ostatniej mili, w tym budową sieci NGA ze środków
publicznych. W zasadzie każdy z projektów Regionalnych Sieci Szerokopasmowych zakłada
minimum jeden punkt styku (przyłączenia) do sieci RSS w danej gminie czy powiecie.
Wytyczne Prezesa UKE dotyczące zasad przyłączenia się do sieci RSS19 zawarte są na stronie
UKE.
Planowanie trasy kablowej linii światłowodowej
Projektowanie linii światłowodowej jest zagadnieniem wymagającym wiedzy szczegółowej
i doświadczenia w projektowaniu, dlatego też inwestor winien ten etap zlecić projektantowi
czy też biuru projektowemu o odpowiednich kwalifikacjach. W tym miejscu postaramy się
19
http://www.uke.gov.pl/stanowisko-prezesa-uke-w-sprawie-dostepu-do-rss-14745
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
56
w skrócie wskazać zalecenia i uwagi, które trzeba rozważyć i przewidzieć na etapie
planowania inwestycji, aby późniejszy projekt był jak najbardziej efektywny – zarówno od
strony technicznej jak i ekonomicznej .
Trasy kablowe linii światłowodowej już na samym początku musimy podzielić na następujące
odcinki składowe:
• linie światłowodowe dosyłowe – od węzła OLT do punktu dystrybucyjnego
w skupisku mieszkalnym (dla sieci FTTH P2M do wyjścia z ostatniego splittera),
• linie światłowodowe dołączeniowe - od punktów dystrybucyjnych do budynków
(w FTTH P2M opcjonalnie gdy punkt dystrybucyjny nie jest jednocześnie miejscem
ulokowania ostatniego splittera),
• instalacje wewnątrz budynków – w wersji światłowodowej będą one występowały
tylko dla technologii FTTH P2P i P2M.
Każdą z tych tras realizuje się w praktyce w nieco inny sposób. Zanim jednak to omówimy
przejdźmy do elementów które musimy wziąć pod uwagę na samym początku.
W pierwszej kolejności przy planowaniu trasy kablowej musimy wziąć przede wszystkim pod
uwagę rozmieszczenie gospodarstw domowych (budynków) oraz podmiotów gospodarczych
i innych jednostek/miejsc, które mogą wymagać podłączenia do sieci (np. jednostki
samorządu terytorialnego, takie jak: Urzędy, szkoły, posterunki Straży Pożarnej i Policji,
biblioteki, świetlice, obiekty sportowe i inne).
Jeśli zakres inwestycji (czyli miejsca, które sieć ma objąć swoim zasięgiem) mamy wstępnie
opracowany, powinniśmy dokładnie sprawdzić rodzaj i dostępność innej infrastruktury, która
mogłaby być wykorzystana do rozmieszczenia linii kablowych. Chodzi o to, aby jak
najefektywniej wykorzystać istniejące zasoby a budowę ziemną ograniczyć do niezbędnego
minimum. Pozwoli to zaoszczędzić zarówno koszty, jak również czas realizacji inwestycji.
Należy przy tym pamiętać aby wybrać takie rodzaje infrastruktury na danym odcinku sieci,
które w możliwie najmniejszym stopniu ograniczą możliwości funkcjonalne sieci. Poza tym
wszelkie prace ziemne są też często źle postrzegane przez mieszkańców i mogą
w najgorszym przypadku powodować protesty ludności, a tym samym wprowadzić ryzyko
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
57
dla realizowanej inwestycji. Konkretnie powinniśmy rozważyć zatem na obszarze planowanej
sieci przebiegi/lokalizacje takiej infrastruktury jak:
1. Sieci kanalizacyjnej (oraz jej drożność) – również kanalizacji teletechnicznej,
2. Sieci wodociągowej (oraz jej przydatność do umieszczenia w niej okablowania),
3. Sieci burzowe,
4. Sieci energetyczne i oświetleniowe w tym możliwość skorzystania z istniejących
słupów,
5. Inne sieci kablowe (w tym światłowodowe) o ile istnieją na danym terenie oraz
możliwość ich dzierżawy,
6. Sieci drogowe i chodniki, oraz możliwości umieszczenia w ich pasie infrastruktury
telekomunikacyjnej,
7. Na potrzeby sieci radiowych Wi-Fi również wysokie budynki / obiekty oraz ich
stan właścicielski (idealnie jakby były to obiekty należące do lokalnych
samorządów, lokalnych firm),
8. Dostępność pionów i poziomów teletechnicznych w budynkach, oraz miejsc na
montaż szafek ze switchami Ethernet,
9. Rozmieszczenie punktów styku z innymi sieciami w tym z Regionalnymi Sieciami
Szerokopasmowymi,
10. Lokalizacja naszego centrum zarządzania siecią, o ile jeszcze nie istnieje.
11. Lokalizacja węzła OLT dla sieci FTTH,
12. Lokalizacje węzłów DSLAM dla VDSL2.
Lokalizacja węzła OLT sieci FTTH musi zapewniać odpowiednie zasilanie w zależności od
wielkości tego węzła czyli od planowanej liczby zasilonych technologią NGA budynków
i planowanych do sprzedaży usług wraz z zapewnieniem rozbudowy pojemności w miarę
wzrostu penetracji klientów w naszej sieci. Lokalizacja tego miejsca powinna zapewniać
w miarę możliwości równomierne oddalenie sieci światłowodowej licząc od węzła OLT do
najdalej położonych obiektów klienckich. Każda technologia ma bowiem swoje ograniczenia
dotyczące odległości, na której może być stosowana bez strat jakości – nawet technologia
światłowodowa – opisano to w części dotyczącej technologii FTTx.
Przy projektowaniu trasy kablowej linii światłowodowej w pierwszej kolejności powinniśmy
postarać się umieścić jak najwięcej kabli światłowodowych w istniejącej kanalizacji
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
58
teletechnicznej. Jeśli należy do nas będzie to dużo prostsze i szybsze niż budowanie sieci od
podstaw. Gdy nie posiadamy takiej kanalizacji, możemy wystąpić o dostęp do kanalizacji do
operatorów, którzy ją posiadają. Podajemy wówczas relacje punkt-punkt, który nas interesuje
i wnioskujemy o dostęp z podaniem warunków jego uzyskania oraz opłat za wpuszczenie
światłowodów oraz następnie kosztów korzystania z kanalizacji (opłaty za dzierżawę).
Podobnie możemy wnioskować o dostęp do infrastruktury naziemnej, jak np. słupy
elektryczne czy lampy oświetleniowe.
Tam gdzie nie jesteśmy w stanie zrealizować infrastruktury w inny sposób musimy
zaplanować budowę nowych tras w oparciu o inwestycje doziemne. Możemy wówczas
zastosować gotowe systemy kanalizacji technicznej, do której po wykonaniu inwestycji
zaciąga się światłowody lub od razu położyć kanalizację teletechniczną ze światłowodami.
Zastosować możemy zatem albo typowy rurociąg kablowy lub coraz powszechniej stosowaną
mikrokanalizację doziemną – zarówno na trasach dosyłowych, jak i np. w osiedlu budynków
jednorodzinnych20. W zasadzie to jaką technologię wybrać określa projektant albo inwestor,
biorąc pod uwagę dostępność istniejącej infrastruktury i możliwości finansowe inwestora.
W zależności od wskazań inwestora, na odcinkach sieci transportowej i dystrybucyjnej
budowana jest kanalizacja kablowa pierwotna i wtórna lub rurociąg kablowy. Obydwa
rozwiązania mają na celu ochronę kabli, a jednocześnie zapewniają łatwe utrzymanie sieci
oraz zarządzanie infrastrukturą kablową.
Kanalizacja kablowa pierwotna powinna być budowana z wykorzystaniem rur
o podstawowych średnicach otworów 94 mm (średnica zewnętrzna 100 mm) lub 104 mm
(średnica zewnętrzna 110 mm) wykonanych z tworzyw PCW, PP, PE lub PE karbowanych
(dwuwarstwowych). Wykorzystanie takich rur w kanalizacji pierwotnej umożliwia
prawidłowe zestawianie pakietów kanalizacji wtórnej na bazie rur o średnicach 32 mm lub
40 mm. Możliwymi do uzyskania w takim przypadku, powszechnie stosowanymi
konfiguracjami są:
• 4 × 32 mm,
20
P.Biernacki „Światłowodowa sieć telekomunikacyjna FTTH w zabudowie jednorodzinnej”, Inżynier Budownictwa wyd. 10/2013 - „http://www.inzynierbudownictwa.pl/technika,materialy_i_technologie,artykul,swiatlowodowa_siec_telekomunikacyjna_ftth_w_zabudowie_jednorodzinnej,6923
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
59
• 3 × 40 mm,
• 2 × 32 mm + 2 × 40 mm.
Kanalizacja kablowa wtórna powinna umożliwiać wykorzystanie otworów kanalizacji
kablowej pierwotnej do bezpiecznego ułożenia kilku kabli światłowodowych w odrębnych
kanałach.
Do budowy trasy kablowej wtórnej powinny być stosowane rury z polietylenu o dużej
gęstości HDPE o średnicach 32 mm lub 40 mm oraz minimalnych grubościach ścianek
odpowiednio 2,0 mm i 3,7 mm. Trasa kablowa wtórna może być wykorzystana także do
bezpiecznego układania innego typu kabli, np. miedzianych. Rurociągi kablowe
zabezpieczają zaciągnięte do nich kable światłowodowe przed uszkodzeniami mechanicznymi
na całej długości ciągów. Do budowy rurociągów kablowych stosowane są rury z polietylenu
o dużej gęstości (HDPE). Zalecane jest stosowanie rur rowkowanych (dzięki rowkowaniu
uzyskuje się mniejszą powierzchnię styku kabla i ścianki wewnętrznej rury, co zmniejsza
tarcie podczas wprowadzania kabli do rur). Do budowy rurociągów kablowych
wykorzystywane są standardowo rury o średnicy zewnętrznej 40 mm i grubości ścianki 3,7
mm.
Mikrokanalizacja jest często wykorzystywana na obszarach, gdzie kanalizacja teletechniczna
nie jest całkowicie wypełniona. Poprzez dopełnienie mikrorurkami wolnych przekrojów
uzyskiwane jest efektywne wykorzystanie istniejących zasobów21. Dla obszarów, gdzie
pasywna infrastruktura światłowodowa będzie budowana od nowa, mikrokanalizacja może
być także rozpatrywana jako alternatywa dla klasycznych rurociagów. W tym przypadku
stosowane są mikrorurki grubościenne przeznaczone do bezpośredniej instalacji w ziemi.
Takie rurki o grubości 1,5–2,0 mm charakteryzują się większą wytrzymałością mechaniczną
niż inne typy mikrorurek instalowane w rurociągach. Mikrokanalizacja doziemna umożliwia
proste wykonanie infrastruktury telekomunikacyjnej poprzez ułożenie bezpośrednio w ziemi
pojedynczych mikrorurek – od węzła sieci do lokalu abonenckiego/budynku. Ten sposób jest
szczególnie często stosowany w obszarach wiejskich i w zabudowie jednorodzinnej
rozproszonej. Mikrorurki doziemne mogą mieć także konstrukcję wiązki. W zależności od
21 Zalecenie do zapewnienia jak najwyższej efektywności kosztowej i współwykorzystania istniejących różnych rodzajów infrastruktury do budowy sieci NGA wskazuje: „ Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/61/UE z dnia 15 maja 2014 r. w sprawie środków mających na celu zmniejszenie kosztów realizacji szybkich sieci łączności elektroniczne” - http://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32014L0061&from=PL
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
60
wymagań – we wspólnej osłonie umieszczone jest od 3 do 24 mikrorurek. Zastosowanie
wiązek w osłonie o luźnej konstrukcji to łatwiejszy niż w innych przypadkach sposób
budowania odejść oraz łatwy dostęp instalatora do pojedynczych mikrorurek. Budowa odejść
nie wymaga w tym przypadku stosowania kosztownych osłon złączowych, a dzięki
możliwości budowy indywidualnych odejść w dowolnym miejscu znacznie ogranicza długość
mikrokanalizacji na odcinku od węzła sieci do miejsca przyłączenia obiektu. W efekcie
dzięki wykorzystaniu wiązek mikrokanalizacji możliwa jest budowa trasy wzdłuż osiedla.
Dojścia do pojedynczych domów wykonywane są w dowolnym miejscu trasy i na żądanie
– w miarę pojawiania się zapotrzebowania ze strony abonentów.
Liczba kabli światłowodowych, których użyjemy będzie ściśle zależeć od wybranej
technologii. Jeśli mówimy o trasach kablowych dosyłowych biegnących od węzłów sieci do
budynków, to zwykle będą to kable 12 lub 24 włóknowe, gdy mówimy o technologii P2M
(GPON), FTTB czy VDSL, lub kable minimum 96 włóknowe, gdybyśmy chcieli zastosować
technologię P2P. Praktyka jest taka, aby sprawdzać relacje cenowe kabli z małą i nieco
większa liczbą włókien. Może się okazać, że ceny są takie same lub bardzo zbliżone.
W zasadzie dla technologii P2M (GPON), FTTB czy VDSL2 wystarczyły by dwa włókna
biegnące do węzła i od węzła do budynku (dla P2M GPON i FTTB), ale w praktyce byłoby to
rozwiązanie, na dziś, nieskalowalne. Dodatkowo w przypadku awarii włókna nie mielibyśmy
zapasu na przespawanie się na włókno nie uszkodzone. Kable światłowodowe dwuwłóknowe
są też w zbliżonych cenach do kabli 6- czy 12-włóknowych.
Wariantem sieci dosyłowej czy dołączeniowej może być także technologia podwieszana
– wykorzystująca podbudowę słupową. Ma ona w stosunku do budowy tras ziemnych dużą
zaletę w postaci relatywnie szybkiej i prostej budowy (ze względu na brak konieczności
prowadzenia wykopów, odtwarzania nawierzchni itp.), ale oczywiście ma też swoje minusy.
Przedsiębiorcy telekomunikacyjni nierzadko borykają się z problemem uzyskania zgody na
wykorzystanie słupów firm energetycznych, a jeśli takowe uzyskają, dotkliwe okazują się
koszty dzierżawy i warunki stawiane przez właściciela infrastruktury.
Trasy kablowe światłowodowe w budynkach powinniśmy opracować biorąc pod uwagę
przede wszystkim dostępność pionów i poziomów teletechnicznych w budynkach. Jeśli są
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
61
niedostępne powinniśmy je zaprojektować tak aby, od wykonanej instalacji pionowej łatwo
było wyprowadzić kable do każdego z klientów, najlepiej na każdym z pięter budynku.
Okablowanie budynków wielokondygnacyjnych może odbywać się z wykorzystaniem
tradycyjnych kabli wewnętrznych, mikrokabli prowadzonych w mikrokanalizacji
wewnętrznej lub też z wykorzystaniem tzw. kabli łatwego dostępu. Najczęściej obecnie
wykorzystuje się w praktyce rozwiązanie z kablami łatwego dostępu. Konstrukcja tego typu
kabli pozwala na swobodny ruch włókien wewnątrz powłoki kabla. Dzięki luźnej konstrukcji
dostęp do włókien po wycięciu w powłoce odpowiedniego otworu jest bardzo łatwy. Pozwala
także na wyciągnięcie zapasu włókna z kabla i poprowadzenie go wprost do lokalu abonenta,
co przyspiesza czas wykonywania prac instalacyjnych przez ekipy wykonawcze.
Warto też pamiętać, że zgodnie z aktualnie obowiązującymi (od lutego 2013 r.) warunkami
technicznymi22, nowo powstające budynki wielorodzinne powinny być już wyposażone przez
inwestora (dewelopera) w okablowanie światłowodowe, koncentryczne i symetryczne, a więc
być przystosowane do przyłączenia dowolnej technologii dostępowej operatora23.
Warunki techniczne określają w precyzyjny sposób parametry budynkowej instalacji
telekomunikacyjnej w poszczególnych technologiach – poniżej przedstawione zostały
kluczowe wymagania dotyczące okablowania światłowodowego, koncentrycznego
i symetrycznego.
Warunki techniczne dla budynkowego okablowania światłowodowego stanowią, że:
• od przełącznicy światłowodowej zlokalizowanej w punkcie połączenia z publiczną
siecią telekomunikacyjną odpowiednio, do wyjścia z gniazda lub zakończeń kabli,
powinny być doprowadzone i zakończone co najmniej dwa jednomodowe włókna
światłowodowe o następujących parametrach: 22
Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 6 listopada 2012 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. 2012 poz. 1289). 23
P.Biernacki “Instalacje telekomunikacyjne w budynku” – Inżynier budownictwa wyd. 2/2013 - http://www.inzynierbudownictwa.pl/technika,materialy_i_technologie,artykul,instalacje_telekomunikacyjne_w_budynku_-_czyli_po_co_komu_swiatlowod_w_domu_,6200
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
62
a) tłumienność dla długości fali w paśmie 1310 nm–1625 nm nie większa niż 0,4
dB/km,
b) tłumienność dla długości fali 1550 nm nie większa niż 0,25 dB/km,
c) tłumienność w paśmie 1383 ± 3 nm nie większa niż 0,4 dB/km,
d) długość fali zerowej dyspersji chromatycznej λ0
nie mniejsza niż 1300 nm i nie
większa niż 1324 nm,
e) współczynnik dyspersji chromatycznej D nie większy niż 0,092 ps/nm2 · km,
f) nominalna średnica pola modu (dla λ = 1310 nm) od 8,6 do 9,5 µm przy tolerancji
średnicy pola modu ± 0,6 µm,
g) długość fali odcięcia dla włókna w kablu nie większa niż 1260 nm,
h) tłumienność 100 zwojów o średnicy 60 mm dla długości fali 1625 nm nie większa
niż 0,1 dB;
• należy wykorzystywać złącza światłowodowe jednomodowe typu SC/APC;
• tłumienie toru optycznego od punktu połączenia z publiczną siecią telekomunikacyjną
do wyjścia z gniazda lub zakończeń kabli nie powinno przekraczać wartości 1,2 dB
przy długości fali 1310 nm i 1550 nm.
Dla budynkowego okablowania koncentrycznego/współosiowego powinny być stosowane:
• kable współosiowe kategorii RG-6 lub wyższej, wykonane w klasie A, zawierające
podwójny ekran – folię aluminiową i oplot o gęstości co najmniej 77% oraz miedzianą
żyłę wewnętrzną o średnicy nie mniejszej niż jeden milimetr, przy czym tłumienie
każdego z torów utworzonych z kabli współosiowych nie powinno przekraczać
wartości 12 dB przy częstotliwości 860 MHz.
Dla instalacji opartej o kable symetryczne:
• do każdej telekomunikacyjnej skrzynki mieszkaniowej powinny być doprowadzone co
najmniej dwa parowe kable symetryczne UTP kategorii 5 lub wyższej oraz powinny
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
63
być zakończone na odpowiednim osprzęcie połączeniowym tak, aby zapewnić dla
łącza lub kanału minimum charakterystykę klasy D, przy czym jedno z tych łączy
powinno być przeznaczone na potrzeby instalacji, alarmowo przywoławczych lub
podobnych, natomiast drugie łącze doprowadzone z punktu połączenia z publiczną
siecią telekomunikacyjną powinno być przeznaczone w szczególności na potrzeby
świadczenia usług telekomunikacyjnych, w tym usług szerokopasmowego dostępu do
Internetu.
Wymiarowanie overbooking’u
Co oznacza termin Overbooking? Można go przetłumaczyć na język polski jako tzw.
nadsubskrybcję i określić jako parametr jakości dostarczanych usług, który związany jest
z obciążeniem zbiorczego łącza internetowego zasilającego skończoną grupę klientów
podłączonych w danym miejscu (budynku, węźle sieci, na spliterze, itp.). Parametr ten
w branży telekomunikacyjnej określa wielkość odsprzedanego klientom pasma. Występuje
gdy sumaryczne pasmo na usługi klienckie jest większe niż wielkości łącza, które zasila dana
grupę klientów. Ponieważ klienci nie korzystają z sieci internetowej dokładnie w tym samym
czasie dlatego współdzielenie pasma jest stosowane. Na liczbach można przedstawić ten
wskaźnik w następujący sposób:
Zasilając określony węzeł/budynek łączem światłowodowym o przepływności np. 1 Gbps, to
bez współdzielenia pasma (bez overbookingu) dostęp z prędkością NGA 30 Mbit/s mogłoby
dostać 33 klientów, a 100 Mbit/s już tylko 10 użytkowników. Jak widzimy takie podejście do
świadczenia usług nie byłoby to jednak efektywne, dlatego wykorzystuje się współdzielenie
pasma charakterystyczne dla sieci telekomunikacyjnych.
Przyjmując overbooking parametr współdzielenia na poziomie 1:10 to teoretyczne 30 Mbit/s
byłoby dostępne już dla 330 użytkowników, a 100 Mbit/s dla 100 użytkowników. Gdyby
jednak wszyscy na raz zaczęli korzystać z Internetu, (co faktycznie dzieje się w godzinach
szczytu ruchu) – każdy z nich mógłby odczuwać spadek jakości łącza. W praktyce można
przyjąć że dla klientów indywidulanych parametr współdzielenia pasma na poziomie 1:10–
1:15 jest w zasadzie dla klientów niezauważalny. Poza tym rzadko się zdarza, że wszyscy
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
64
klienci wykorzystują na raz pełną szybkość łącza, przez dłuższy czas. Na wartość tego
parametru wpływ mogą mieć usługi multimedialne (TV, i inne serwisy), które wymagają
większej przepływności łącza w sposób ciągły przez dłuższy czas, niż serwisy internetowe
i to rozpowszechnienie się usług multimedialnych wymusza stosowanie mniejszych wartości
overbookingu – jak np. 1:10. Dla podmiotów gospodarczych parametr współdzielenia na
poziomie 1:5 jest wartością akceptowalną.
Planowanie pojemności sieci transmisyjnej w relacji do potencjalnej liczby
gospodarstw domowych objętych zasięgiem sieci
Planowanie pojemności sieci transmisyjnej w zasadzie powinno uwzględniać opisany
wcześniej parametr overbookingu oraz spodziewaną na początku działania sieci liczbę
klientów zasilonych danym linkiem/łączem transmisyjnym. Powinniśmy zadbać o możliwość
zwiększania pojemności sieci transmisyjnej wraz ze wzrostem liczby klientów. W praktyce
projektując sieć już na początku można ustalić na jaką docelową penetracje tę sieć
projektujemy, co nie oznacza, że zapewniamy pojemność w sieci na docelową penetrację już
na samym jej początku działania. Powinniśmy ją zwiększać w miarę potrzeby, obserwując
ruch na punktach styku. Jednocześnie nie powinniśmy doprowadzać do maksymalnego
obciążenia sieci, zostawiając zawsze zapas w pojemności sieci.
Docelowa penetracja powinna wynikać z opracowanej wcześniej analizy potencjału i popytu,
i może być różna w różnych miejscach sieci, na różnych budynkach. Zagadnienie to opisuje
punkt C - Wymiarowanie przychodów oraz analiza popytu.
Szczególną uwagę musimy zwrócić na to jakie usługi i w jakim procencie będziemy
sprzedawać w sieci i pamiętać, że to też na początku będą tylko nasze założenia. Po starcie
sprzedaży dopiero zauważymy czy są one zgodne z rzeczywistością i potrzebami klientów.
Potrzeby klientów możemy wcześniej zbadać poprzez ankiety marketingowe, co jest
konieczne do odpowiedniego dopasowania naszych ofert do potrzeb rynku.
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
65
Przy opracowywaniu wymagań na pojemności sieci transmisyjnej możemy wziąć pod uwagę
obecne potrzeby przepływności w zależności od usług jakie chcemy oferować klientom oraz
założyć, że zapotrzebowanie na pasmo będzie wzrastać – przykładowa tabela:
Usługi Szacowane dzisiejsze zapotrzebowanie na pasmo
Przeglądanie stron www, obsługa skrzynki e-mail 1-3 Mb/s
Telewizja standardowa* 3,5 Mb/s
Telewizja wysokiej rozdzielczości HD* 8-10 Mb/s
Telewizja 3D w wysokiej rozdzielczości HD* 15-30 Mb/s
Wideo na żądanie (VoD) 10 Mb/s
Gry on-line 2-4 Mb/s
Pobieranie oprogramowania** 10-30 Mb/s
Telepraca i wideokonferencje 2-10 Mb/s
E-learning (w tym np. wideokonferencja
z trenerem)
2-10 Mb/s
Inteligentny dom i M2M (Internet wszechrzeczy,
komunikacja urządzeń domowych i sprzętu AGD)
2-3 Mb/s
Monitoring oparty o kamery HD 2-10 Mb/s
* zapotrzebowanie na pojedynczy strumień, należy wziąć pod uwagę liczbę odbiorników telewizyjnych w gospodarstwie domowym ** przykładowo sciąganie gry lub filmu o objętości równej np. pojemności jednej płyty DVD 4,7 GB *** na przykład dla obraz z kamery monitoringu 1,3 megapixela z odświeżaniem 25 klatek na sekundę w wysokiej rozdzielczości HD 1280x1024 generuje ruch na poziomie 8,79 Mbit/s
Tab. 7 Szacowanie zapotrzebowania na pasmo
Kosztorysowanie budowy sieci światłowodowych
Przy kalkulacji kosztów każdej inwestycji, a więc i budowy sieci światłowodowych należy
dołożyć wszelkich starań, aby zostały one wyliczone z wymaganą dokładnością. Zaleca się
wykonywanie kosztorysów inwestorskich, zawierających wyszczególnienie rodzaju i ilości
materiałów, a także koszty robocizny i koszty pracy sprzętu.
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
66
Kosztorysy wykonuje się obecnie w odpowiednich aplikacjach, które zawierają obowiązujące
Katalogi Nakładów Rzeczowych z normatywnymi ilościami materiałów, czasem
przewidzianym dla poszczególnych czynności oraz rodzajem sprzętu.
Wykonany kosztorys może służyć do planowania budżetu inwestycyjnego, a po usunięciu cen
jednostkowych może być przekazany do firm biorących udział w przetargu. Szczegółowa
analiza przesłanych ofert ułatwi w sposób zasadniczy rozstrzygnięcie przetargu na wykonanie
prac.
Wszelkiego rodzaju uproszczone sposoby wyliczania kosztów inwestycji ze względu na
grupowanie czynności i mało precyzyjne określenia zakresu prac mogą być obarczone dużym
błędem. Dodatkowo nie można na ich podstawie porównywać ofert pod względem
składników kosztów.
Kosztorysy dotyczące planowania i budowy technologii NGA zostały dołączone do tego
poradnika. Należy zauważyć, że inwestor powinien dokonać analizy opłacalności inwestycji
uwzględniając nakłady, jakie poniesie na inwestycję, przychody z usług oraz koszty, jakie
będzie ponosił w okresie eksploatacji, włącznie z kosztami pozyskania klientów, ich
podłączenia oraz późniejszej obsługi (faktury, usuwanie awarii, i inne), marketingiem i
komunikacją.
Podstawą wyceny materiałów podstawowych powinny być ceny określone przez dostawcę
w ofercie lub na podstawie obowiązującej umowy ramowej zawartej między inwestorem
i dostawcą. Koszty wykonania prac ustala się na podstawie kosztorysu przyjmując średnie
stawki za roboczogodzinę i godzinę pracy sprzętu. Informacje o wysokości stawek są
dostępne w systemach kompleksowej informacji o cenach w budownictwie BISTYP lub
SEKOCENBUD. Oprócz danych o cenach pracy sprzętu, robót a także stawki robocizny
kosztorysowej, wskaźników narzutów kosztów pośrednich i zysku, informacje obejmują
również średnie ceny materiałów.
Koszty związane z budową sieci światłowodowych możemy podzielić na kilka kategorii:
• Koszty podstawowe – składają się na nie koszty materiałów i robót zasadniczych,
bezpośrednio związanych z budową sieci światłowodowych, takie jak: układanie
kabli, montaż przełącznic światłowodowych, rozgałęźników, gniazd abonenckich,
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
67
skrzynek zapasu itd. Koszty podstawowe wyliczane są standardowo i wynikają
z wybranej technologii, liczby planowanych instalacji, liczby i rodzaju zużytych
materiałów.
• Koszty dodatkowe – dodatkowe koszty nie ujęte w pozycji Koszty podstawowe, takie
jak: adaptacje budowlane, remonty po pracach instalacyjnych oraz koszty
dodatkowych materiałów, koszty dodatkowych dokumentacji projektowych,
przebudowa istniejących instalacji oraz koszty dodatkowych materiałów, usuwanie
szkód powstałych podczas prac. Koszty dodatkowe są związane ze specyfiką miejsca
dokonywania inwestycji i zakresem prac, dlatego też wymagają zwykle
indywidualnego podejścia.
• Dokumentacja projektowa – przy planowaniu kosztów należy uwzględnić wykonanie
projektu wykonawczego instalacji. Jeżeli wykonanie prac wymagało będzie
przebudowy istniejących sieci, to niezbędne będzie wykonanie projektów
branżowych. Koszty tych opracowań także powinny zostać dodane do planowanego
budżetu inwestycji.
• Pozwolenia i opłaty urzędowe – o ile nie zostały ujęte w kosztach podstawowych
inwestycji.
Jak zaznaczone zostało na wstępie należy także sprawdzić w zasadach konkursów jakie
wydatki w danym konkursie są uznawane za kwalifikowalne, a jakie nie. Pozwoli to na
oszacowanie wkładu własnego inwestora.
Patrząc na doświadczenia i projekty realizowane w ramach innych działań unijnych (np.
w ramach działania POIG 8.4 ) do wydatków niekwalifikowalnych zaliczane były najczęściej
wydatki:
• na zakup usług doradczych, takich jak usługi doradztwa podatkowego, prawnicze lub
reklamowe, które stanowią element stałej lub okresowej działalności przedsiębiorcy
lub są związane z bieżącymi wydatkami operacyjnymi beneficjenta;
• na zakup środków transportu przez beneficjenta wykonującego działalność
gospodarczą w sektorze transportu, w działaniach, w których wsparcie stanowi
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
68
regionalna pomoc inwestycyjna oraz w sektorze drogowego transportu
towarowego, w działaniach, w których wsparcie stanowi pomoc de minimis;
• ponoszone na podstawie zasady cross-financingu (elastyczności), po przekroczeniu
dopuszczalnego pułapu przewidzianego dla danego projektu;
• związane z leasingiem danego dobra, z wyłączeniem spłaty kapitału leasingowanego
dobra, w szczególności finansującego marże i opłaty ubezpieczeniowe;
• prowizje pobierane w ramach operacji wymiany walut;
• odsetki od zadłużenia, koszty kredytu;
• kary i grzywny, a także wydatki poniesione w związku z procesami sądowymi
(z wyjątkiem wydatków związanych z odzyskiwaniem kwot nienależnie wypłaconych
po ich akceptacji) oraz z realizacja ewentualnych postanowień wydanych przez sąd;
• wydatek poniesiony na zakup środka trwałego, który był współfinansowany ze
środków krajowych lub wspólnotowych w przeciągu 7 lat poprzedzających datę
dokonania zakupu danego środka trwałego przez beneficjenta;
• podatek VAT, który może zostać odzyskany w oparciu o przepisy krajowe, tj. ustawę
z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;
• wydatek poniesiony na zakup gruntu przekraczający 10% wartości całkowitych
wydatków kwalifikowanych projektu w projektach współfinansowanych w ramach
EFRR. Wyższy udział procentowy dopuszczalny jest w projektach związanych
z ochroną środowiska naturalnego.
Wydatki niekwalifikowane związane z realizacja projektu ponosi beneficjent. Pamiętać zatem
należy, że klasyfikacja wydatków na kwalifikowane i niekwalifikowane może się zmieniać od
konkursu do konkursu, dlatego szczególną uwagę należy zwrócić na opisy zawarte
w poradnikach dla beneficjentów chcących skorzystać ze środków publicznych. Warto też
pamiętać, że poziom dofinansowania może być różny w zależności od województwa, w
którym inwestycja będzie realizowana, ponieważ inny poziom wsparcia publicznego jest
konieczny w różnych rejonach kraju.
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
69
Porady dla inwestora:
• Porównaj różne technologie sieciowe pod kątem technicznym i ekonomicznym,
• Być może w Twoim wypadku najlepiej będzie wybrać te najbardziej dopasowane do
swojego dotychczasowego biznesu, posiadanych zasobów sieciowych oraz posiadanych
kompetencji,
• Albo wręcz przeciwnie – może warto pozyskać nowe kompetencje i dokonać przeskoku
technologicznego,
• W uzasadnionych przypadkach warto zastosować rozwiązanie mieszane, wykorzystujące
więcej niż jeden rodzaj technologii,
• Wybudowanie infrastruktury to nie wszystko – nie można zapomnieć
o zarządzaniu i utrzymaniu sieci w okresie eksploatacji, w tym o procesach
i narzędziach do instalacji usług, ich utrzymywania oraz usuwania awarii,
• Oczekiwania klientów zmieniają się bardzo szybko, dlatego sieć powinniśmy zaplanować
biorąc pod uwagę potrzeby jutra oraz możliwości rozbudowy sieci,
• Budowa sieci telekomunikacyjnych musi być realizowana w zgodzie
z przepisami Prawa – Telekomunikacyjnego oraz Budowlanego,
• Wykorzystanie istniejącej infrastruktury (kanalizacja i ciągi teletechniczne, słupy itp.)
powinno ograniczyć znacząco koszty naszej inwestycji.
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
70
Rozdział 3 - Wymiarowanie przychodów oraz analiza popytu
Obszary interwencji publicznych dotyczą lub powinny dotyczyć z zasady tych miejsc, gdzie
taka interwencja jest konieczna, ponieważ z pewnych powodów do dziś nie powstały tam
sieci telekomunikacyjne zapewniające duże prędkości Internetu. Najczęściej powodem jest
(lub może być) niska opłacalność takich inwestycji, podyktowana niską siłą nabywczą
ludności, duże rozproszenie mieszkańców/budynków, uboga istniejąca infrastruktura, która
mogłaby podlegać np. modernizacji.
Ważne zatem jest bardzo rozważne podejście do samego etapu planowania inwestycji. I nie
chodzi tu jeszcze o planowanie schematu sieci, ale o analizę i planowanie potencjału
biznesowego (przychodowego), jaki jest spodziewany na danym terenie. Ocenie podlegać
powinna również analiza możliwości zachowania się potencjału w funkcji czasu, czyli
oszacowanie czy występuje szansa na wzrost zainteresowania nowymi usługami przez
obecnych mieszkańców, czy też działające na danym terenie podmioty gospodarcze, czy
w perspektywie czasu mogą się na danym terenie pojawiać zarówno nowi mieszkańcy, jak
i nowe firmy, które będą napędzać rozwój gospodarczy.
Liczba gospodarstw domowych
Przed rozpoczęciem projektu należy się dobrze zastanowić gdzie chcemy przeprowadzić
inwestycję. Liczba gospodarstw domowych powinna zostać dokładnie sprawdzona.
Inwestorzy którzy mają duże plany inwestycyjne powinni podejść do tego geomarketingowo,
w sposób bardziej globalny i doskonale wiedzą jak takie analizy przeprowadzać i jak
poszukiwać miejsc na inwestycje. Ponieważ opracowanie ma służyć jako pomoc dla
mniejszych inwestorów zainteresowanych lokalnie inwestycjami w sieci z wykorzystaniem
środków publicznych, dlatego wskażemy najważniejsze elementy takiej analizy, niezbędne
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
71
w poprawnym opracowaniu założeń biznesowych. Dopiero wówczas można przejść do etapu
planowania technologicznego.
Co należy wziąć pod uwagę? Budynki i ich rozmieszczenie w terenie oraz liczbę lokali
mieszkalnych w każdym z nich (gospodarstw domowych). Dla lepszego oszacowania popytu
ważne jest, abyśmy w miarę możliwości pozyskali informacje kto zamieszkuje dany lokal
mieszkalny. Można to wykonać samodzielnie lub zakupić odpowiednie dane
geomarketingowe od firm, które analizują dane popytowe. Głównie wiek i preferencje
użytkowników są niezbędne do odpowiedniego dopasowania usług, a co za tym idzie
dokładniejszego opracowania modelu biznesowego.
Ważne jest również, aby oszacować jak liczba gospodarstw domowych może się zmieniać
w czasie i gdzie mogą powstawać nowe gospodarstwa domowe. Odpowiednie wcześniejsze
zaplanowanie przebiegu sieci może w przyszłości zagwarantować łatwość w podłączeniu
tych nowo powstałych budynków. Należy tu jednak zwrócić uwagę czy takie podłączenie
z wykorzystaniem już powstałej sieci przy udziale środków publicznych nie będzie czasem
naruszeniem zasad dofinansowania. Tę kwestie musimy rozważyć na etapie wnioskowania po
środki publiczne (sprawdzić to w warunkach konkursów o dofinansowanie), aby później nie
mieć problemów z dołączaniem kolejnych budynków lub aby niepotrzebnie nie przeszacować
zakresu inwestycji.
Rodzaj terenu
Do oceny potencjału naszym zdaniem nie jest takie ważne na jakim terenie budowana jest
sieć. Oczywiście będzie to miało istotny wpływ na nakłady inwestycyjne czy też zastosowaną
technologię NGA. Tereny możemy podzielić zasadniczo pod względem gęstości zabudowy.
Im ten podział bardziej skomplikujemy tym więcej analiz będzie do przeprowadzenia.
Proponujemy zatem podział na 3 obszary:
• miejski – gęsta zabudowa, o 3 stopniach gęstości mieszkańców na km2,
• podmiejski – zabudowa mniej gęsta i nieco rozproszona, również o 3 stopniach
gęstości mieszkańców na km2,
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
72
• wiejski – zabudowa głównie jednorodzinna, często bardzo rozproszona.
Obszary tzw. białych plam będą dotyczyć głównie tych dwóch ostatnich przypadków, nawet z
większym wskazaniem na obszar wiejski.
Tereny miejskie charakteryzują się dużą gęstością zarówno budynków, jak i mieszkańców na
km2, więc potencjał w nich drzemiący jest skutecznie zagospodarowany przez operatorów.
W większości takich obszarów istnieją miedziane sieci kablowe i posiadający je operatorzy
już podejmują, i można założyć że będą dalej podejmować, działania inwestycyjne w
modernizacje takich sieci. Tylko w nielicznych sytuacjach może być potrzebne wsparcie
środkami publicznymi. Nowe inwestycje mieszkaniowe natomiast są podłączane
nowoczesnymi technologiami do sieci operatorów kablowych lub telekomunikacyjnych
działających na danym terenie.
Możemy przyjąć, że dany rodzaj terenu opisany jest parametrami:
• Gęstością zabudowy,
• Liczbą mieszkańców na km2,
• czasami też odległościami od budynków.
Przykładowa tabela założeń rodzaju terenu i gęstości mieszkańców (źródło: WIK-C24):
TYP GEO Segment (klaster) GEO Gęstość zaludnienia / km2
Miejski > 2000 (1) Gesty miejski > 10000
(2) miejski > 6000
(3) miejski rozproszony > 2000
Podmieski 500 -2000 (4) Gesty podmiejski > 1500
(5) podmiejski > 1000
(6) podmiejski rozproszony > 500
Wiejski < 500 (7) Gęsty wiejski - skupiony > 100
(8) Wiejski < 100
Tab. 8 Przykładowa klasyfikacja obszarów ze względu na gęstość zaludnienia
24
Wissenschaftliches Institut für Infrastruktur und Kommunikationsdienste (http://wik.org/uploads/media/ECTA_NGA_masterfile_2008_09_15_V1.pdf)
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
73
W przypadku analizy terenu na potrzeby inwestycji współfinansowanej środkami
publicznymi, konieczne jest wzięcie pod uwagę klasyfikacji obszaru NGA na biały, szary
i czarny. Biały obszar NGA, zgodnie z ostatnimi ustaleniami podjętymi podczas Komitetu
Sterującego na rzecz inwestycji wymagających pomocy publicznej (przy MAiC), powinien to
być obszar, na którym sieć NGA obecnie nie istnieje i najprawdopodobniej nie powstanie na
zasadach komercyjnych w ciągu trzech lat od daty opublikowania planowanego środka
pomocy. Przedstawiono w propozycji dotyczącej wyznaczania obszarów do interwencji
publicznej alternatywną metodę wyznaczania obszarów „białych plam NGA” poprzez
grupowanie na podstawie wartości projektów (powstają wówczas obszary o mniejszym
zasięgu), a nie na podstawie podziałów administracyjnych.
Przed przystąpieniem zatem do realizacji projektu, a nawet już na etapie analizy, inwestor
powinien się upewnić, że może zrealizować daną inwestycje ze środków publicznych na
obszarze, który wybrał do realizacji, aby uniknąć konsekwencji braku dofinansowania czy też
odrzucenia projektu z oceny kwalifikacji do wsparcia publicznego.
Liczba podmiotów gospodarczych
Liczba podmiotów gospodarczych to bardzo istotny element wymiarowania przychodów
i analizy popytu. Im więcej będzie potencjalnych klientów z segmentu biznesowego, tym
większych przychodów możemy się spodziewać z projektu. Zwykle przychody od klientów
biznesowych są od kilku do kilkunastu razy większe od przychodów z segmentu klientów
indywidualnych. Może to pozwolić na realizację projektu w szerszym zakresie, zbudować
sieci na terenach o najniższej gęstości i spodziewać się szybszego zwrotu z inwestycji, o ile
na danym obszarze jest możliwe pozyskanie istotnej liczby klientów z segmentu
biznesowego.
Podobnie jak w przypadku gospodarstw domowych, również i przy tym wskaźniku bardzo
ważne jest oszacowanie jak liczba podmiotów gospodarczych będzie się zmieniać w czasie
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
74
i gdzie mogą powstawać nowe obszary (strefy) lokalizacji biznesu. Odpowiednie
wcześniejsze zaplanowanie przebiegu sieci może w przyszłości zagwarantować łatwość
w podłączeniu tych nowo powstałych podmiotów gospodarczych.
Pomocą w pozyskaniu takich danych w obu przypadkach mogą służyć lokalne Samorządy,
które opracowują i posiadają plany zagospodarowania przestrzennego. Jak również
wszelkiego rodzaju izby gospodarcze zrzeszające podmioty z różnych branż. Jeśli chodzi
o inwestycje mieszkaniowe, to informacje od deweloperów czy też informacje o wydanych
pozwoleniach na budowę mogą pozwolić określić gdzie możemy się spodziewać
w perspektywie czasu kolejnych nowych inwestycji tego typu.
Również Jednostki Samorządy Terytorialnego (JST) mogą być podmiotami, które warto
rozważyć do podłączenia do planowanej sieci. Należy jednak być dość ostrożnym i upewnić
się, czy lokalne samorządy nie planują własnych inwestycji w podłączanie swoich JST
w jedną sieć samorządową.
Penetracja usługami
Zanim zostanie omówiony zakres danych do tego punktu i ich znacznie, należy określić
definicje tego wskaźnika.
Penetracja usługami to wartość procentowa określona wzorem:
Penetracja usługami = liczba usług w danym miejscu / liczba potencjalnych klientów
Możemy określać penetracje najczęściej występujących usług takich jak:
• Internet,
• telefon,
• telewizja,
• usługi dodane (tzw. Value added services – VAS).
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
75
Rys.19 Penetracja usługami Internetu stacjonarnego w UE (źródło: Digital Agenda Scoreboard,
czerwiec 2013r.)
Punktem wyjścia analizy powinna być istniejąca penetracja usługami. Bardzo przydatne może
się okazać określenie jaka technologa jest dziś wykorzystywana do realizacji danych usług
w danym miejscu. O ile to możliwe inwestor powinien się postarać o zebranie tych informacji
najlepiej do poziomu konkretnego budynku, a następnie analizować i agregować te dane do
określonego miejsca/osiedla/części miasta czy też całej planowanej inwestycji. Powinniśmy
też przeanalizować, jak ta penetracja może się zmieniać w funkcji czasu, przynajmniej w tym
samym przedziale czasu na jaki planujemy inwestycję.
Dobrze jest też przy modelowaniu biznesowym założyć kilka wariantów – scenariuszy zmian
penetracji (np. łagodny, średnio-rynkowy, agresywny) i w oparciu o te scenariusze przeliczyć
modele biznesowe, sprawdzając ich wrażliwość na ten wskaźnik.
Penetracja w pierwszym roku projektu i jej zmiana w czasie trwania projektu w połączeniu
z podziałem liczby usług jakie planujemy sprzedać (oferty na różne przepływności) posłuży
nam do szacowania pojemności sieci transmisyjnej.
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
76
Generalnie całe modelowanie biznesowe i ocena ryzyka to osobna dziedzina nauk
finansowych. Im więcej elementów ryzyka określimy, opiszemy i sparametryzujemy,
a następnie przeliczymy w modelach finansowych, tym lepiej będziemy wiedzieć na co
w przyszłości zwrócić uwagę, aby inwestycja nie naraziła nas na straty finansowe.
Usługi
Najczęściej występującymi usługami są Internet i telefon, które dotyczą zarówno klientów
indywidualnych, jak i podmiotów gospodarczych. Coraz powszechniejsza u klientów
indywidualnych jest telewizja dostarczana w oparciu o łącza kablowe (internetowe).
Aby zapewnić sobie dodatkowe przychody od klientów, należy zastanowić się też jakie usługi
dodatkowe (dodane) mogą zainteresować potencjalnych klientów. Możemy tutaj wymienić
takie usługi dodane jak blokady antywirusowe dla klientów, usługi opieki/przywoławcze dla
osób starszych, usługi bezpieczeństwa w sieci dla dzieci i młodzieży, w tym blokady
serwisów erotycznych, dodane usługi video, wypożyczalnie filmów itp. Część z nich może
wymagać kolejnych nakładów inwestycyjnych na rozwiązanie technologiczne realizujące
daną usługę. Cześć z nich można zrealizować w oparciu o umowy partnerskie z firmami,
które takie usługi dostarczą za nas dla naszych klientów.
Wśród podmiotów gospodarczych – jak już wspominaliśmy – popytem będą się cieszyć
usługi podstawowe, jak Internet czy telefon. Zapotrzebowania jednak na szybkość łączy
internetowych mogą być znacznie wyższe niż dla klientów indywidualnych. Podobnie
z usługą telefoniczną, którą będziemy mogli dostarczyć w liczbie linii najczęściej większej
niż jedna linia telefoniczna.
Szybkie łącza NGA powinny umożliwi ć dostarczanie usług dodatkowych, jak wideo
rozmowy i inne usługi działające w tzw. chmurze. Warto zatem zastanowić się jakie usługi
mogą pomóc działać skuteczniej, szybciej i innowacyjnie podmiotom gospodarczym
i w miarę możliwości zaoferować je w swojej ofercie. Powszechność usług dodatkowych
powinna rosnąć w czasie. Zagadnienia te szerzej opisują dostępne płatne i bezpłatne raporty
rynkowe firm analitycznych czy też opracowania UKE (cykliczne analizy rynku
telekomunikacyjnego w Polsce).
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
77
Rys.20 Częstotliwość korzystania z Internetu (źródło: UKE na podstawie badań konsumenckich)
Dostępne opracowania UKE to np.:
• Preferencje konsumentów rynku telekomunikacyjnego w latach 2010-201325,
• Rynek telekomunikacyjny po 2015 r.26
• Rynek telekomunikacyjny w 2013 r.27
Ceny usług
Nie ma jednej jednego uniwersalnego modelu wyznaczania ceny. Inaczej kształtują się ceny
w dużych miastach, inaczej na obszarach wiejskich. Możliwość pozyskiwania usług od wielu
operatorów, a tym samym duża konkurencja, powoduje wyraźnie widoczną walkę cenową
operatorów. Znacznie łatwiej jest uzyskać większe opłaty abonamentowe od klientów, gdy na
danym terenie dany operator działa samodzielnie lub konkuruje z innym operatorem, ale
dostarcza lepsze technicznie i jakościowo usługi od swojego konkurenta.
Ponieważ opracowanie, jak już wspominaliśmy, dotyczy rozwiązań NGA, które mogą
powstać z wykorzystaniem środków publicznych, (czyli głównie w obszarach
25
http://www.uke.gov.pl/preferencje-konsumentow-rynku-telekomunikacyjnego-w-latach-2010-2013-13562 26
http://www.uke.gov.pl/rynek-telekomunikacyjny-po-2015-r-raport-14953 27
http://www.uke.gov.pl/rynek-telekomunikacyjny-w-2013-r-14049
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
78
klasyfikowanych jako „białe” i „szare”), to raczej mówimy tutaj o sytuacji niskiej konkurencji
lub jej braku. Nie oznacza to, że możemy zakładać oferowanie bardzo wysokich cen usług.
Muszą być one na takim poziomie, aby stymulować popyt na usługi, zgodnie z założeniami
naszych analiz biznesowych. Powszechnie stosowane jest pakietyzowanie dwóch lub trzech
usług razem oraz czasowe promocje.
Rys.21 Usługi w Internecie – udziały pakietów usług pod względem liczby abonentów (źródło: UKE)
Poziom cen usług i ich rodzaje, (w tym różne oferty prędkości łączy internetowych, czy
pakietów minut/cen za minutę), powinny po opracowaniu zostać odzwierciedlone w modelu
kalkulacji naszego biznesu. Powinny w czasie podlegać weryfikacji i dopasowaniu do
bieżących sytuacji. Możemy się pomocniczo posłużyć raportami UKE, które analizują
i opisują zmiany cen usług dostępu do Internetu stacjonarnego w Polsce28.
28
http://www.uke.gov.pl/analiza-cen-uslug-dostepu-do-internetu-stacjonarnego-w-polsce-13548
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
79
Rys.22 Przykładowe zestawienie średnich kosztów korzystania z Internetu (źródło: UKE)
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
80
Analiza popytu
Analiza popytu powinna zawierać obecny popyt na konkretne usługi, jak również jego zmianę
w czasie. Można go opisać wprost zakładaną zmianą penetracji usług w czasie. Należy w tym
przypadku rozważać nie tylko przyrost zupełnie nowych klientów, ale rozważyć migracje
klientów, którzy korzystają dziś z usług internetowych u innych operatorów, czy też
świadcząą dziś usługi oparte na technologiach starych – nie kwalifikujących się jako NGA.
Należy zauważyć, że może dochodzić w czasie także do sytuacji odwrotnej, czyli rezygnacji
z usług. Powody mogą być różne:
• zmiana zamieszkania klienta,
• przejście do innego operatora (jeśli się pojawi na danym terenie),
• zbyt wysoka cena usług,
• inne.
Popyt powinien być umiejętnie budowany i stymulowany działaniami np. edukacyjnymi.
Może to być zwłaszcza ważne działanie na terenach, gdzie dziś powszechność usług
internetowych była i nadal jest niska. Możemy rozważać działania szkoleniowe dedykowane
określonym grupom wiekowym klientów. Często samorządy prowadzą takie działania, więc
idealną sytuacją byłoby takie rozłożenie działań szkoleniowych w czasie, aby jak
najefektywniej wspierały wzrost popytu na usługi NGA.
Popyt na usługi można też szacować i badać jego ryzyko poprzez analizę i porównanie
wskaźników mikroekonomicznych, jak np. analiza rynku pracy, średnich zarobków i zmian
tych wskaźników w czasie. Poniżej przykład dla wybranej Gminy, dane pochodzą z portalu
Bank Danych Lokalnych29.
29
http://stat.gov.pl/bdl/app/strona.html?p_name=indeks
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
81
Rys. 23 Przykład danych z Banku Danych Lokalnych
Można się też posłużyć danymi ze „Statystycznego Vademecum Samorządowca30”. Przykład
zakresu danych poniżej:
30
http://stat.gov.pl/banki-i-bazy-danych/statystyczne-vademecum-samorzadowca/
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
82
Rys. 24 Przykład danych z Statystycznego Vademecum Samorządowca
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
83
Rys. 25 Przykład danych z Banku Danych Lokalnych
Analiza przychodów
Przychody mogą zostać określone wprost liczbą sprzedanych rodzajów usług pomnożoną
przez cenę danej usługi. Jak już zostało wspomniane, ceny usług mogą się zmieniać w czasie,
co będzie wpływało na uzyskiwane przychody. Zakres cen usług i ich zmiany w czasie – to
zagadnienie zostało opisane w punkcie dotyczącym ceny usług, wraz ze wskazaniem raportu
UKE, który może być materiałem pomocniczym w określeniu poziomu cen na poszczególne
usługi.
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
84
W terminologii biznesowej w branży telekomunikacyjnej operatorzy posługują się tzw.
wskaźnikiem ARPU, który oznacza średnie miesięczne przychody od jednego abonenta
(z ang. ARPU – Average Revenue per User). Oznacza to średnią wartość przychodu (opłata
abonamentowa, rozmowy, wiadomości, pakiety TV, i inne) na jednego użytkownika sieci.
Możemy się posługiwać średnim ARPU, które uwzględnia to, z jakich usług korzysta
„statystyczny pojedynczy klient” (jeden może korzystać np. tylko z Internetu, inny z pakietu
usług: Internet, TV i głos). W tym przypadku średnie ARPU będzie sumą przychodów z usług
od obydwu klientów podzieloną przez 2 (bo mamy dwóch klientów).
Możemy się też posługiwać średnim przychodem z danej usługi (np. ARPU tylko z usługi
dostępu do Internetu). Wówczas interesuje nas ile klienci średnio płacą za usługę Internetową,
obojętnie czy dostarczamy ją w pakiecie, czy też jako samodzielną usługę. Uśrednieniu
podlegają wszystkie przychody z usług Internetowych, (mogą być różne od różnych klientów,
bo klienci korzystają z różnych prędkości usługi, z różnych promocji, pakietyzacji usług, itp.).
Analogicznie możemy podejść do ARPU z pozostałych rodzajów usług – głos , TV czy usługi
dodane. Pozwala to także oszacować rentowność danej usługi.
Przychody z inwestycji będą się zmieniać w czasie wraz ze zmianą liczby klientów, którym
będziemy dostarczać usługi w poszczególnych miesiącach i latach inwestycji. Nasza baza
klientów będzie zapewne budowana stopniowo w czasie, co znaczy, że nie od razu
osiągniemy docelową liczbę klientów (docelową penetrację). Pozyskanie szacowanej
liczbyklientów będzie rozłożone w czasie i w zależności od zapotrzebowania na usługi,
będziemy do niej dochodzić nawet kilka lat. W arkuszach kalkulacyjnych do tego
opracowania przyjęte zostało szacowanie liczby gospodarstw domowych do podłączenia
w roku pierwszym, drugim i trzecim. Jeśli będziemy znali średnie przychody z danej usługi,
to łatwo policzymy jakich przychodów możemy się spodziewać w danym roku inwestycji.
Przykładowa tabela wyliczeniowa poniżej. ROK n+1 oznacza liczbę usług z jakich będziemy
mieli przychód w tym roku – wiec będzie to suma usług pozyskanych w ROK n i usług
pozyskanych w ROK n+1 (np. dla Internet będzie to po 100 usług pozyskiwanych co roku).
Przy dokładnym modelowaniu finansowym należy uwzględnić jeszcze taki czynnik jak
rezygnacje klientów z usług, wówczas, aby otrzymać liczbę usług, z których będzie
generowany przychód, musimy pozyskiwać liczbę klientów powiększoną o wskaźnik
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
85
rezygnacji (z ang. tzw. Churn). Gdy rezygnacji będzie 10 w ROK n+1, to dla omawianego
przypadku usług Internetowych musimy pozyskać o 10 więcej klientów korzystających
z usługi Internet (czyli 110), aby nasza baza usług Internet generujących przychodów
wyniosła w sumie 100.
średnioroczna ilość usług (suma):
Średni
miesięczny
przychód
ROK 1
ROK n
ROK 2
ROK n+1
ROK 3
ROK n+2
Internet NGA 50 zł 20 40 60
Internet + TV 90 zł 30 60 90
Internet + TV + Telefonia 110 zł 50 100 150
inne usługi dodane 5 zł 30 60 90
Suma klientów - HC - 100 200 300
Przychody w danym roku:
Usługi ROK 1
ROK n
ROK 2
ROK n+1
ROK 3
ROK n+2
ROK 1 - 3
Przychody z 3 lat
(suma)
Suma: 112 200 zł 224 400 zł 336 600 zł 673 200 zł
Internet NGA 12 000 zł 24 000 zł 36 000 zł 72 000 zł
Internet + TV 32 400 zł 64 800 zł 97 200 zł 194 400 zł
Internet + TV +
Telefonia
66 000 zł 132 000 zł 198 000 zł 396 000 zł
inne usługi dodane 1 800 zł 3 600 zł 5 400 zł 10 800 zł
Przychody - uproszczony wzór liczenia:
Internet NGA =50*20*12
miesięcy
=50*40*12 miesięcy =50*60*12 miesięcy suma pozycji z ROK n,
n+1 i n+2
Internet + TV =90*30*12
miesięcy
=90*60*12 miesięcy =90*90*12 miesięcy suma pozycji z ROK n,
n+1 i n+3
Internet + TV +
Telefonia
=110*50*12
miesięcy
=110*100*12
miesięcy
=110*150*12 miesięcy suma pozycji z ROK n,
n+1 i n+4
inne usługi dodane =5*30*12
miesięcy
=5*60*12 miesięcy =5*90*12 miesięcy suma pozycji z ROK n,
n+1 i n+5
Tab. 9 Przykład uproszczonego modelu szacowania przychodów
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
86
Kształtowanie się średnich przychodów z abonamentu na polskim rynku można śledzić
w publikowanych corocznie raportach UKE nt. rynku telekomunikacyjnego (przykład
poniżej).
Rys. 26 Przykładowe wartości rynku telekomunikacyjnego oraz średniego przychodu z abonenta w
Polsce (źródło: UKE)
Źródła danych do analizy
Przy pracach analitycznych i opracowaniu biznes planu inwestor może skorzystać z m.in.
z następujących źródeł informacji:
• dane demograficzne, ekonomiczne itp. Głównego Urzędu Statystycznego31,
• raporty analityczne o rynku telekomunikacyjnym UKE,
• raporty analityczne firm konsultingowych,
• oferty innych operatorów.
31
http://stat.gov.pl/banki-i-bazy-danych/
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
87
Powinien także przeprowadzić własne badania marketingowe rynku, w tym np. dokonać
ankietowania potencjalnych klientów w wybranym obszarze pod kątem oczekiwanych usług,
siły nabywczej itp.
Porady dla inwestora:
• Realizując inwestycje na obszarach, na których dzisiaj występuje jej niedobór,
szczególną uwagę należy zwrócić na dokładną analizę potencjału jaki jest
spodziewany na danym terenie, uwzględniając go także w funkcji czasu,
• Dokładnie zinwentaryzujmy budynki i określmy jaka jest w nich infrastruktura, czy
ktoś już tam świadczy usługi, jakie ma oferty i czy będzie szansa z nim konkurować,
• Podmioty gospodarcze dają szanse na dodatkowe przychody – zadbajmy więc aby
nasza sieć objęła ich swoim zasięgiem jak najwięcej,
• Upewnijmy się jakich usług potrzebują klienci, ile są w stanie za nie zapłacić
– w tym celu można wykorzystać ankiety marketingowe,
• Jeśli mamy takie możliwości, to zbudujmy pełny model finansowy (nie tylko samą
analizę przychodów), uwzględniając w nim również fakt odpływu abonentów.
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
88
Słownik pojęć
ARPU (ang. Average Revenue per User) – oznacza to średnią wartość przychodu (opłata
abonamentowa, rozmowy, wiadomości, pakiety TV, i inne) na jednego użytkownika sieci.
CAPEX (ang. Capital Expenditures) – nakłady inwestycyjne ponoszone na budowę
i uruchomienie danej inwestycji.
CMTS (ang. Cable Modem Termination System) – aktywne urządzenie w sieciach
kablowych HFC, służące do transmisji danych do abonentów – pełni podobną funkcję co
OLT w sieciach GPON lub DLSAM xDSL w sieciach miedzianych. Głównym zadaniem jest
sprawowanie kontroli nad danymi przesyłanymi do i z modemów kablowych u abonentów.
CPE (ang. Customer-premises equipment) – szeroko pojęte urządzenia klienckie, będące
zakończeniem sieci telekomunikacyjnej i znajdujące się u abonenta (urządzeniem CPE może
być np. ONT w wypadku sieci FTTH). DOCSIS (ang. Data Over Cable Service Interface Specification) – standard transmisji danych
w sieci telewizji kablowej � patrz także: HFC.
DSL (ang. Digital Subscriber Line) – cyfrowa linia abonencka, standard transmisji danych
realizowanej w oparciu o kable telefoniczne miedziane. W przypadku NGA możemy mówić
jedynie o standardzie VDSL2. � patrz także: xDSL.
DWDM (ang. Dense Wavelength Division Multiplexing) – technika „gęstego”
zwielokrotnienia z podziałem długości fali używanego w transmisji optycznej. DWDM
wykorzystuje 40 lub 80 długości fal (kanałów), z odstępem odpowiednio co 0,8 lub 0,4 nm w
zakresie 1525–1610 nm. �patrz także: xWDM.
Downstream (ang. strumień w dół sieci) – transmisja do abonenta
DP (ang. Distribution Point) – punkt dystrybucyjny. Punkt w sieci światłowodowej lub
miedzianej gdzie następuje rozdzielenie włókien z kabla światłowodowego pomiędzy
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
89
odgałęzienia o mniejszej liczbie włókien lub wyprowadzone są kable miedziane do danego
abonenta. Może to też być punkt, gdzie umieszczony jest splitter optyczny i następuje podział
mocy sygnału optycznego pomiędzy poszczególne rozgałęzienia. Funkcje punktu
dystrybucyjnego może pełnić mufa lub szafka uliczna (w sieci zewnętrznej) oraz przełącznica
lub skrzynka dystrybucyjna (w sieci wewnętrznej).
EPON (ang. Ethernet Passive Optical Network) – Ethernetowa pasywna sieć światłowodowa
bazująca na architekturze punkt–wielopunkt (P2M) z podziałem mocy sygnału optycznego.
Pozwala na osiągnięcie przepływności do 1,25 Gbit/s. Zgodna ze standardem IEEE 802.3ah.
Ethernet – protokół transmisyjny stosowany w sieciach transmisji danych. Polega na
przesyłaniu danych w postaci tzw. ramek (składających się z nagłówków z adresacją oraz
danych). W zależności od standardu szybkość transmisji może wynosić: 10 Mbit/s (dla sieci
Ethernet/10Base), 100 Mbit/s (dla Fast Ethernet/100Base), 1 Gbit/s (dla GigaBit
Ethernet/1000Base) lub 10 Gbit/s (dla 10 GigaBit Ethernet). Protokół Ethernet został opisany
w standardzie IEEE 802.3.
FITL (ang. Fiber In The Loop) – abonencka pętla dostępowa zbudowana w oparciu
o światłowód. Sieć FITL może mieć różne architektury w zależności od punktu, do którego
doprowadzone jest medium optyczne. � patrz: FTTx.
FTTB (ang. Fiber To The Buliding) – jedna z architektur (rozwiązań) światłowodowych sieci
dostępowych, w której optyczne zakończenie sieciowe zlokalizowane jest w budynku
wielorodzinnym (np. na najniższej kondygnacji). Dalej sygnał optyczny jest konwertowany
na elektryczny i prowadzony okablowaniem miedzianym (telefonicznym lub Ethernetowym
LAN) do lokalu abonenta.
FTTH (ang. Fiber To The Home) – jedna z architektur światłowodowych sieci dostępowych,
w której optyczne zakończenie sieciowe zlokalizowane jest w lokalu abonenta.
FTTN (ang. Fiber to The Node) jedna z architektur światłowodowych sieci dostępowych, w
której optyczne zakończenie sieciowe zlokalizowane jest w węźle (ang. Node – węzeł). Dalej
sygnał optyczny jest konwertowany na elektryczny i kablami miedzianymi prowadzony do
budynków i rozprowadzany do lokali abonentów.
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
90
FTTC/FTTCab (ang. Fiber to The Curb/Cabinet) – jedna z architektur światłowodowych
sieci dostępowych, w której optyczne zakończenie sieciowe zlokalizowane jest np. szafie
ulicznej (ang. curb – krawężnik, cabinet – szafka). Dalej sygnał optyczny jest konwertowany
na elektryczny i kablami miedzianymi prowadzony do budynku i rozprowadzany do lokali
abonentów.
FTTDP (ang. Fiber to The Distribution Point) – jedna z architektur światłowodowych sieci
dostępowych, w której optyczne zakończenie sieciowe zlokalizowane jest w punkcie
dystrybucyjnym (ang. DP distribution point – punkt dystrybucyjny), który może być
umieszczony w budynku lub blisko niego. Dalej sygnał optyczny jest konwertowany na
elektryczny i kablami miedzianymi prowadzony do budynku i rozprowadzany do lokali
abonentów.
FTTx (ang. Fiber To The „X”) grupa architektur sieci dostępowych opartych na transmisji
we włóknie światłowodowym, takich jak: FTTC/FTTCab, FTTB, FTTH, FTTN, FTTDP.
GPON (ang. Gigabit Passive Optical Network) – gigabitowa pasywna sieć optyczna.
Szerokopasmowa światłowodowa technologia dwukierunkowej transmisji optycznej
pozwalająca na uzyskanie przepływności 2,5 Gbit/s. Bazuje na architekturze punkt-
wielopunkt (P2M), zgodna z zaleceniem ITU-T G.984.4. � patrz także: P2M, xPON.
Greenfield (dosłownie z ang.: „zielone pole”) – z punktu widzenia inwestycji
telekomunikacyjnej to obszar niezabudowany lub we wczesnej fazie budowy, niezasiedlony.
Obszar taki nie posiada infrastruktury telekomunikacyjnej, która może być planowana
i budowana od podstaw. Przeciwieństwem tego terminu jest określenie Brownfield (obszar
z istniejącą zabudową, czasem już wyposażoną w instalacje telekomunikacyjne).
HDPE (ang. High Density PolyEthylene) – tworzywo sztuczne (polietylen) o wysokiej
gęstości, z którego produkowane są rury osłonowe dla kabli światłowodowych. � patrz
także: kanalizacja teletechniczna, rurociąg, mikrokanalizacja.
HDTV (ang. High Definition TV) – cyfrowa telewizja wysokiej rozdzielczości.
HFC (ang. Hybrid fibre-coaxial) – sieć mieszana światłowodowo-koncentryczna, architektura
spotykana w sieciach telewizji kablowych.
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
91
IP (ang. Internet Protocol) – podstawowy protokół używany dla transmisji danych w sieci
Internet.
Kabel wieloparowy – kabel telekomunikacyjny składający się z wielu par przewodów
miedzianych (np. kable telefoniczne, skrętki informatyczne).
Kanalizacja teletechniczna – rodzaj uzbrojenia terenu służący do celów
telekomunikacyjnych. W skład kanalizacji wchodzi: kanalizacja pierwotna i wtórna. Do
kanalizacji teletechnicznej zaliczamy także systemy mikrokanalizacji. � patrz także:
rurociąg, mikrokanalizacja.
Kanalizacja pierwotna – rury HDPE o średnicy 100 lub 110 mm. Służy jako rura osłonowa
dla kanalizacji wtórnej. Mogą być w niej także instalowane wiązki mikrorurek
cienkościennych.
Kanalizacja wtórna – instalowana jest wewnątrz kanalizacji pierwotnej. To najczęściej rury
HDPE o średnicy 32 mm (przykładowo jedna rura kanalizacji pierwotnej 110 mm mieści
pakiet czterech rur wtórnych 32 mm). W rurze kanalizacji wtórnej układane są kable
światłowodowe liniowe lub alternatywnie mikrorurki cienkościenne.
Kaskadowanie splitterów – stopniowe łączenie splitterów optycznych w linii
światłowodowej pozwalające na kolejne rozdzielenie mocy w innym punkcie sieci.
Zazwyczaj jest ono realizowane dwustopniowo np. w pierwszym punkcie dystrybucyjnym
montowany jest splitter 1×4 dzielący sygnał optyczny między 4 odgałęzienia (budynki).
W drugim punkcie splitter 1×16 dzieli sygnał np. dla 16 abonentów. Łącznie uzyskujemy
podział 1×64. � patrz także: splitter.
Mikrokabel światłowodowy – kabel optyczny o mniejszej średnicy niż typowy kabel liniowy
o takiej samej liczbie włókien, przeznaczony do stosowania w mikrokanalizacji.
Mikrokanalizacja – system mikrorurek przeznaczony do prowadzenia mikrokabli
światłowodowych. Obok mikrorurek w skład systemu mikrokanalizacji wchodzą także
dwudzielne elementy rozgałęziające i uszczelniające, łączniki mikrorurek i rurociągów,
skrzynki zapasu mikrokabli i inne.
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
92
Mikrokanalizacja zewnętrzna – system mikrokanalizacji instalowany w kanalizacji
teletechnicznej (mikrorurki cienkościenne) lub bezpośrednio w ziemi (mikrorurki
grubościenne).
Mikrokanalizacja wewnętrzna – system mikrokanalizacji instalowany w budynkach,
spełniający wymogi ochrony przeciwpożarowej.
Mikrorurka – element systemu mikrokanalizacji. Mikrorurki HDPE dzielą się na zewnętrzne
cienkościenne (stosowane w kanalizacji i rurociągach) i grubościenne (kładzione
bezpośrednio w ziemi) oraz wewnątrzbudynkowe. Zazwyczaj mikrorurki mają średnice
zewnętrzne od 5 do 14 mm.
Mufa światłowodowa (inaczej: złącze kablowe) – rodzaj obudowy, w której następuje
połączenie lub odgałęzienie kabli światłowodowych. Włókna są w niej spawane termicznie
i układane w odpowiednich kasetach spawów, a konstrukcja mufy zapewnia bezpieczeństwo
wykonanego połączenia. Najczęściej spotykane mufy kołpakowe to konstrukcje z tworzywa
sztucznego, hermetyczne, zamykane zaciskiem mechanicznym z portami kablowymi
uszczelnionymi elementami termokurczliwymi. Czasem w terminologii występuje także pod
nazwami: osłona złączowa, osłona światłowodowa.
NGA (ang. Next Generation Access) – termin określający sieci dostępowe następnej
generacji, czyli sieci o parametrach jakościowych przewyższających dotychczas powszechnie
stosowane dostępowe sieci telekomunikacyjne.
ODF (ang. Optical Distribution Frame) � patrz: przełącznica światłowodowa.
OLT (ang. Optical Line Termination) – urządzenie centralowe sieci PON z portami
światłowodowymi obsługującymi linie abonenckie.
ON (ang. Optical Node) – węzeł optyczny.
ONT (ang. Optical Network Termination) – optyczne urządzenie abonenckie stanowiące
zakończenie sieci PON.
OPEX (ang. Operating Expenditures) – koszty operacyjne ponoszone na utrzymanie lub
serwisowanie.
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
93
Osłonka spawu – termokurczliwa tulejka wykonana z poliolefinu zabezpieczająca miejsce
spawu termicznego dwóch włókien światłowodowych. W niektórych krajach stosowane są
także osłonki zaciskane. � patrz także: spaw termiczny.
OTDR (ang. Optical Time Domain Reflectometer) � patrz reflektometr.
Overbooking (inaczej: oversubscription) – termin pochodzący z branży hotelarskiej, lotniczej
itp. – oznaczający sprzedaż większej liczby rezerwacji niż faktyczna liczba miejsc. W
telekomunikacji jest to parametr jakości dostarczanych usług związany
z obciążeniem zbiorczego łącza internetowego, które zasila skończoną grupę klientów
podłączonych w danym miejscu (budynku, węźle sieci, na spliterze, itp.). Występuje gdy
sumaryczne pasmo na usługi klienckie jest większe niż wielkość łącza które zasila dana grupę
klientów. Usługodawca na podstawie statystyk ruchu może założyć, że prawdopodobieństwo
jednoczesnego korzystania z łącza przez wszystkich użytkowników nie wystąpi prawie nigdy,
dlatego może zaoferować wyższy parametr usługi niż wynikający z prostego podziału łącza
na liczbę abonentów. W polskiej nomenklaturze – nadsubskrybcja.
P2M – czasem P2MP (ang. Point to Multipoint) – skrót określający sieć typu: punkt-
wielopunkt, w której pojedyncze włókno światłowodowe jest współdzielone przez wielu
abonentów. Włókno prowadzone jest od obiektu OLT do osiedla/budynku i tam, przy użyciu
splittera optycznego, moc sygnału jest rozdzielana pomiędzy określoną liczbę abonentów.
Systemami korzystającymi z architektury P2M są rozwiązania z grupy xPON. � patrz także:
BPON, EPON, GPON.
P2P (ang. Point to Point) – skrót określający sieć typu punkt–punkt, gdzie każde włókno (lub
para włókien) z obiektu centralowego jest prowadzone do gniazda abonenckiego.
Patchcord światłowodowy – optyczny kabel przyłączeniowy, zakończony obustronnie
złączami, służący do łączenia portu światłowodowego urządzenia transmisyjnego z portem na
przełącznicy światłowodowej. � patrz także: pigtail, przełącznica.
Pigtail światłowodowy – krótki odcinek jednowłóknowego kabla stacyjnego (zazwyczaj
w tubie o średnicy 0,9 mm), zakończony jednostronnie złączem światłowodowym. Pigtail jest
spawany wewnątrz przełącznicy do włókna kabla liniowego i wpinany w adapter od
wewnętrznej strony pola przełączeniowego. � patrz także: patchcord, przełącznica.
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
94
Przełącznica światłowodowa – rodzaj obudowy, w której następuje przełączanie torów
światłowodowych. Przełącznice mogą mieć różne konstrukcje (panelowe lub modułowe
montowane w szafach, stojakowe, naścienne) o różnej liczbie portów. Wewnątrz przełącznicy
zakańczany jest kabel światłowodowy poprzez przyspawanie pigtaili i wpięcie ich od strony
liniowej w adapter umieszczony na polu przełączeniowym.
PON (ang. Passive Optical Network) – pasywna sieć optyczna. Technika światłowodowych
sieci dostępowych w której sieć światłowodowa między urządzeniem OLT a zakończeniem
abonenckim ONT realizowana jest jedynie przy użyciu elementów pasywnych. � patrz także:
xPON.
POIG – Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka – dla inwestycji
telekomunikacyjnych przewidziane były w perspektywie unijnej 2017-2013 Działania
o numerach 8.3, 8.4, 4.4,
POPC – Program Operacyjny Polska Cyfrowa – dotyczący dofinansowania między
inwestycji w sieci NGA oraz rozwoju usług cyfrowych, szkolenia i przeciwdziałanie
wykluczeniu cyfrowemu.
Przełącznik Ethernet (inaczej z ang. switch) – urządzenie aktywne w sieci Ethernet służące
do przekazywania ramek z danymi.
Reflektometr – przyrząd służący do analizy parametrów optycznych torów
światłowodowych. Reflektometr bazuje na analizie sygnału wracającego (rozproszonego
wstecznie oraz odbitego od elementów toru optycznego). Pozwala na ocenę poprawności
wykonania toru, w tym spawów i połączeń rozłącznych. W razie uszkodzenia linii umożliwia
precyzyjne zlokalizowanie miejsca awarii.
Rurociąg kablowy – to rury HDPE najczęściej o średnicy 40 mm (czasem także 25 mm, 50
mm) układane bezpośrednio w ziemi. Rurociągi służą do prowadzenia kabli
światłowodowych liniowych, mogą być także wypełnione mikrorurkami cienkościennymi. �
patrz także: kanalizacja teletechniczna, mikrokanalizacja.
Sieć światłowodowa szkieletowa – rozległa światłowodowa struktura sieciowa, zwykle
o topologii kratowej, obejmująca swoim zasięgiem obszar kraju lub makroregion. Na ogół
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
95
charakteryzuje się bardzo dużymi przepływnościami (10-40 Gbit/s) realizowanymi
w wielokanałowej (np. 80 kanałów) transmisji DWDM. W terminologii angielskiej występuje
często jako: Backbone Network lub Core Network.
Sieć światłowodowa metropolitalna – regionalna lub miejska światłowodowa struktura
sieciowa, zazwyczaj o topologii pierścienia i dużej przepływności(2,5–10 Gbit/s). Często
stosowane są w niej systemy zwielokrotnienia CWDM (8 lub 16 kanałów). Często używane
jest określenie: sieć metro.
Sieć światłowodowa dostępowa – struktura sieciowa obejmująca swym zasięgiem skupisko
mieszkalne, zapewniająca styk z węzłem sieci metropolitalnej. Sieć dostępowa składa się
zazwyczaj z pierścienia światłowodowego i odgałęzień o strukturze gwiazdy łączącej
poszczególne obiekty/budynki. Odgałęzienia te nazywane często „ostatnią milą” , mogą
korzystać z kabli miedzianych (np. w technice xDSL) lub światłowodowych (FTTx).
Spaw termiczny – trwałe połączenie włókien światłowodowych przy pomocy spawarki
światłowodowej.
Spawarka światłowodowa – urządzenie do trwałego łączenia włókien światłowodowych w
wysokiej temperaturze wytwarzanej przez łuk elektryczny.
Splitter (inaczej: sprzęgacz) – element pasywny służący do podziału mocy sygnału
optycznego w sieciach P2M. Sygnał z obiektu centralowego przesyłany jest w jednym
włóknie do np. szafy osiedlowej czy skrzynki budynkowej i tam w splitterze dzielony
pomiędzy określoną liczbę abonentów. Najczęściej stosowane splittery to: 1×2, 1×4, 1×8,
1×16, 1×32, 1×64, 1x128.
Sprzęgacz � patrz: splitter.
STB (z ang. Set top box) – dekoder cyfrowy wykorzystywany do świadczenia usług
telewizyjnych w sieciach satelitarnych, kablowych, jak i telekomunikacyjnych.
Studnia kablowa – wykonana z betonu lub tworzywa sztucznego studnia, w której są łączone
lub rozgałęziane odcinki kanalizacji teletechnicznej.
Tłumienność przejścia � patrz: tłumienność wtrąceniowa.
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
96
Tłumienność wtrąceniowa (IL) (ang. Insertion Loss) – tłumienność jednostkowa jest
wyrażana w dB/km i określa o ile zmniejszy się dynamika sygnału w po przejściu 1 km
światłowodu. Poza samym włóknem, tłumienie jest także wnoszone przez inne elementy toru
optycznego: spawy, złącza rozłączne, splittery optyczne itp. (wartość tłumienia danego
elementu wyrażana jest w dB). Suma tłumienności odcinka światłowodu oraz poszczególnych
elementów jest potrzebna do obliczenia budżetu mocy dla linii światłowodowej.
Tor światłowodowy – droga sygnału optycznego od nadajnika do odbiornika.
UKE – Urząd Komunikacji Elektronicznej.
Upstream (ang. strumień w górę sieci) – transmisja od abonenta � patrz też: downstream
UTP (ang. Unshielded Twisted Pair) – rodzaj przewodu elektrycznego, tzw. skrętka
zbudowana ze skręconych ze sobą par przewodów i tworzy linię zrównoważoną
(symetryczną). Skręcenie przewodów chroni transmisję przed interferencją otoczenia. Tego
typu kabel jest powszechnie stosowany w sieciach informatycznych i telefonicznych, przy
czym istnieją różne technologie splotu, a poszczególne skrętki mogą mieć inny skręt. Dla
przesyłania sygnałów w sieciach komputerowych konieczne są skrętki kategorii 3 (10 Mb/s)
i kategorii 5 (100 Mb/s).
VAS (ang. Value Added Services) – usługi dodane dla abonentów, dziś nie będące głównym
źródłem przychodów abonemantowych, jak np ochrona antywirusowa, dyski wirtualne, usługi
bezpieczeństwa w sieci dla dzieci i młodzieży, w tym blokady serwisów erotycznych, dodane
usługi video, wypożyczalnie filmów, itp.
VDSL (ang. Very High Speed DSL) – technologia umożliwiająca szybką transmisję danych
przez pojedynczą parę miedzianą, w wersji VDSL2 zaliczana do sieci NGA � patrz także:
xDSL.
WDM (ang. Wavelength Division Multiplexing) – zwielokrotnienie z podziałem długości fali.
� patrz także: xWDM.
WDM-PON – przewidywany przyszły standard sieci P2M wykorzystującej różne długości fal
(kanały) dla poszczególnych odbiorców.
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
97
Wi-Fi (ang. Wireless Fidelity) – standard transmisji bezprzewodowej (IEEE 802.11).
xDSL – grupa technik dostępowych DSL takich jak ADSL/ADSL2, VDSL,
wykorzystujących do transmisji łącza miedziane. � patrz także: ADSL, DSL, VDSL.
xPON – grupa technik dostępowych PON takich jak BPON, EPON, GPON
wykorzystujących do transmisji łącza światłowodowe. Do tej grupy można także zaliczyć
planowane rozwiązania takie jak: 10G-EPON, 10GPON, WDM-PON.
xWDM – grupa technik zwielokrotnienia z podziałem długości fali.
Zasięg różnicowy – oznacza odległość między dwoma najdalej od siebie położonymi
zakończeniami ONT w sieci P2M i korzystającymi z tego samego OLT. W sieci GPON
wynosi on ok. 20 km.
Materiał zrealizowany ze środków projektu pn. „System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa” o nr POIG.07.01.00-00-019/09, współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013
98
Przydatne adresy
Instytucje i urzędy odpowiedzialne za cyfryzację, budowę infrastruktury, regulacje rynku
telekomunikacyjnego oraz zarządzanie programami wsparcia w ramach funduszy UE:
1. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji – https://mac.gov.pl
2. Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju – www.mir.gov.pl
3. Urząd Komunikacji Elektronicznej – www.uke.gov.pl
4. Władza Wdrażająca Programy Europejskie – www.wwpe.gov.pl
Portale informacyjne o tematyce związanej z sieciami NGA:
1. Polska Szerokopasmowa – www.polskaszerokopasmowa.pl
2. RpKom – www.rp.pl/rpkom
3. TelkoIn – www.telko.in
Izby gospodarcze i stowarzyszenia zrzeszające operatorów, producentów urządzeń,
projektantów i wykonawców sieci telekomunikacyjnych:
1. Krajowa Izba Gospodarcza Elektroniki i Telekomunikacji – www.kigeit.org.pl
2. Krajowa Izba Komunikacji Ethernetowej – www.kike.pl
3. Polska Izba Informatyki i Telekomunikacji – www.piit.org.pl
4. Polska Izba Komunikacji Elektronicznej – www.pike.org.pl
5. Polska Izba Radiodyfuzji Cyfrowej – www.pirc.org.pl
6. Stowarzyszenie Budowniczych Telekomunikacji – www.sbt.org.pl
7. Stowarzyszenie Teletechników Polskich XXI w. – www.teletechnika.org.pl
Instytucje normalizacyjne i standaryzacyjne:
1. Polski Komitet Normalizacyjny – www.pkn.pl
2. IEC – www.iec.ch
3. ITU – www.itu.int
4. IEEE-SA – www.standards.ieee.org
top related