nekropsİ ve - avys.omu.edu.tr...çalkantı sesi:Ödem, asites, plöral effüzyon, diare ......

NEKROPSİ ve DEMONSTRASYON

13. Hafta

Makroskobik Tanı Nekroskopik Tanı Patolojik-Anatomik Tanı

2

Kadavranın doku ve organlarının çıplak göz ile

incelenmesine nekroskopik, patolojik-

anatomik veya makroskobik inceleme

denir.

3

Hastalık Teşhisi

Ölüm Nedeni

Uygun yöntem

Azami Dikkat

Bulgular?

4

Uygun teknik-

ekipman

Gözlem

Lezyonlar-Tanım

Kayıt

TANI

- Ön tanı

- Kesin tanı

Bilgi

-Zaman -Çaba -Para

5

UYGUN NEKROPSİ YÖNTEMİ-

Üstünkörü-gelişigüzel olmayan teknik

GÖZLEM-Lezyonları görebilme-ayırt edebilme

yeteneği

TANIMLAMA-YORUMLAMA

(Konum, büyüklük, ağırlık, renk, kıvam, koku,

yüzey, kesit yüzü v.s.)

KAYIT

(Nekropsi sırasında

kabaca yapılabilir) 6

Teknik ve Nekropsi Öncesi

Hayvan sahibinin izni olmadan asla nekropsiye başlama-Mümkünse hayvan sahibinin gözü önünde yapma!

Nekropisde tüm organ ve dokuları kapsayacak şekilde bütün karkasın inceleneceğini unutma

Hayvan türü ve klinik teşhise uygun olarak, tekniği kısaca zihninde tasarla

Nekropsi öncesi tüm ekipmanın hazır olduğundan emin ol (personel, dezenfektanlar, aletler, fiksatifler v.s.)

Nekropsiye önyargılı bir teşhisle başlama ve her zaman sürprizlere açık ol-önlem al!

7

GÖZLEM:

Patolojik değişikliklerin, belli teknik ve duyuları kullanarak araştırılıp saptanmasıdır.

Bu işlem çoğunlukla inspeksiyon ve kısmen palpasyon ile yapılır.

Koku bazen ses gibi duyular bu aşamada yardımcı olabilir.

8

Patolojik değişikliklerin tam ve doğru tanımlanması ve kaydedilmesi için gözlemlerin belli bir sıra

çerçevesinde ve yöntemine göre dikkatli yapılması ön koşuldur.

Dikkatli bir gözlem her şeyden önce organ ve dokuların normal anatomik yapısının, topografik

konumunun ve fizyolojik durumunun bilinmesine bağlıdır.

9

Gözlemlerde organ ve dokuların incelenmesi metodik yapılmalıdır. Yani belirlenen bir sıra

içerisinde incelenmelidir.

Organ ve dokuların incelenmesi sistem sırasına göre yapılabilir. Örneğin solunum sistemi burun boşluğundan akciğere kadar,

sindirim sistemi ise ağızdan anüse kadar incelenir.

Tercih edilen yol nekropsi işlem sırasına göre lezyonların tanımlanmasıdır.

Çünkü bu düzende çok az şey gözden kaçar ve kayıtta lezyonların hatırlanması daha kolay olur. Bu sayede organlarda şekillenen

lezyonların birbiri ile ilişkisi de daha iyi gözlenebilir. 10

Tanımlama:

Gözlemler ile tespit edilen makroskopik bulguların karakteristiğinin

belirtilmesidir.

Bir organ ya da dokunun tümünde veya bir kısmında oluşan değişikliğin

tanımlanmasıyla patolojik-anatomik diagnoza gidilir.

11

Tanımda, patolojik değişiklikler yanında

postmortal değişikliklerin de dikkate alınması

gerekir.

Çünkü zaman ve diğer faktörlere bağlı olarak gelişen postmortal değişiklikler, patolojik değişikliklerin örtülmesine ve yanlış tanımlanmasına neden olabilir.

12

13

Tanımlar hastalık ve ölüm nedenini açıklayacak şekilde yapılmalı ve bunun için de

bütün organ ve lezyonlar tek tek ve açık bir şekilde belirtilmelidir.

Tanımlarda subjektif olmaktan kaçınılmalıdır.

Bazen de kadavrada belli belirsiz bulgularla karşılaşılır ve karar vermekte

güçlük çekilir. Böyle durumlarda anamnezden de yararlanılmalıdır.

Kimi olaylarda ise klinik bilgiler (klinik tanı), nekropsi tanımıyla

örtüşmeyebilir. 14

Karşılaşılan bulguların tanımlanması öz, kısa; her zaman, her kişi için aynı anlamı çağrıştıracak, yalın

kelimeler seçilerek, objektif ölçülerde yapılır.

Standart kavramlar, nekropside

bulunmayanların da zihninde bulguların tam

olarak canlanmasını sağlar.

15 Picasso

• Lezyon?

• Birçok lezyon vardır, fakat hiçbirisi normal değildir!

• Patolojik değişiklik-Patolojik bulgu

• Patolojik lezyon?

16

• Nekropsinin en önemli kısmı; lezyonun görülmesi ve tanımlanmasıdır:

– Fizyolojik değişiklikler

– Normal yapılar

– Artifaktlar

– Postmortem değişiklikler

17

Çeşitli hastalıkların seyri sırasında o hastalığa özgü şekillenen makroskobik değişiklikler

(primer lezyonlar) tam olarak tanımlanmalıdır.

Bir kısım hastalıklarda, hastalığa ilgili primer lezyon görülmeyebilir. Ancak oluşumu

bakımından primer lezyonu yansıtan sabit kalan sekonder lezyonlar yardımıyla o

hastalığın tanısına varılabilir.

18

Örneğin deride;

• Primer lezyonlar: Vezikül, bulla,

• Sekonder lezyonlar: kabuklanma, pullanma, ülserasyon, peteşi

19

Nekropside karşılaşılan bazı patolojik bulgular, bir hastalığa

özel olmamakla birlikte, bir hastalık grubunu gösterebilir.

Bir değişiklik bir başka değişikliği maskelemiş olarak ortaya çıkabilir.

20

Nekropside birbirinden bağımsız hastalık bulgularıyla karşılaşmak

olasıdır.

Nekropside her olayda makroskobik bulguların ortaya

çıkması beklenmemelidir.

21

Yerleşim

Renk

Büyüklük veya ağırlık

Şekil

Kıvam

Sayı veya yüzdesi

İçerik

Kokusu 22

Dağılım

Organ

Unilateral-Bilateral

Fokal-Multifokal

Lokal yaygın-diffuz

Tüm vücut-Lokalize-

generalize

Lokalize-generalize

Süre

Perakut

Akut

Subakut

Kronik

Kronik aktif

Şiddet

Minimal

Orta

Belirgin

Veya Hafif-şiddetli

Neden

Verminöz

Bakteriyel

Kimyasal

Viral

Travmatik

Tümöral

Diğer…

Tipi

Krüpöz

Hemorajik

Purulent

Fibrinöz

Fibrino-purulent

Diğer…

23

Nekropsi:

• Kozmetik-yüzeysel nekropsi

• Standart nekropsi

• Detaylı-tam nekropsi

24

• Yerleşim: Derideki veya başka organdaki lezyonun yeri-kranial-kaudal-sol-sağ taraf-

– sağ tiroid-sol adren-karaciğerin diafragmatik yüzü v.s.

25

• Renk:Temel renklerin kullanımı önemlidir. Koyu, parlak, alacalı, çizgili, noktalı v.s.

26

• Büyüklük:Metrik birimler kullanılmalıdır. Zorunda olmadıkça meyve, sebze büyüklükleri kullanmayınız. Cetvel yararlı olabilir.

27

• Şekil: Ovoid, yuvarlak, konikal, düz, nodüler, lobular, kıvrımlı, diskoid, benekli, soğansı, kama şekilli, fusiform, tabakalı, salkım, dantela düzgün v.s.

28

• Kıvam ve tekstür:Yumuşak, sert, sıkı, fluktuan, gaz-dolu, kırılgan, vizköz, mukoid, gelatinöz, ipliksi, şişkin, kuru, yoğun-koyu, kazeöz, krepitant, adeziv, pütürlü, granüler, esnek, homojen v.s.

29

• Sayı-miktar ve yaygınlık: Mümkünse sayı verilmelidir. Yemek kitabı tariflerinden kaçınınız. Birkaç veya çok az gibi kelimelerle belirtmeyiniz. Onlarca, düzinelerce, yüzlerce olabilir. Yüzde ile verilen ölçü, lezyon yaygınlığı için yargısal bir öneme sahiptir.

30

• İçerik:Herhangi bir boşluktaki içeriğin miktar ve yapısının doğal mı yoksa patolojik mi olduğu kadar; ağırlığı, rengi, kokusu, kıvamı ve şekli de belirtilmelidir. GI sistem ve uterus içeriğinin tanımı bazen adli olgularda yararlıdır.

31

Ayrıca:

• Koku: Değerlendirilmesi en zor olan özelliklerden birisidir. Oldukça tanımlayıcı özellik sağlayabilir. Örneğin kokuşmuş tereyağ kokusu, elma suyu, soğan, sarmısak v.s.

32

• Dağılım ve yüzey görünümü: Fokal veya multifokal, lokal yaygın, diffuz birçok durumu iyi tanımlar. Total, dağınık, çizgisel, tabakalı ifadeleri kullanılabilir. Ülserli, kıllı, düz, çökük, düzensiz, aşınmış, çukur, kabarık, parlak, donuk, pullu, membranöz terimleri yüzey tanımlamada oldukça yararlıdır.

33

• Ses:

– Krepitan-Patlayan hava sesi: amfizem, gaz oluşturan bakteriler

– Çamurda yürüme tarzında çıkan ses veya sıvı çalkantı sesi:Ödem, asites, plöral effüzyon, diare

– Sert-tok ses-taş benzeri çıkan ses, sert zemine vurulduğunda çıkan ses-Kemik, mineralize matriks

34

35

Solid organlar

• Lezyonun saptandığı organ

• Pozisyonu, çevre dokularla ilgisi ve bağlantısı

• Büyüklük ve şekil

• Ağırlık

• Renk (gölge, ton, gerçek renk)

• Görünüm

• Kıvam

• Tekstür, bütünlük, kesti yüzü

• Koku 36

Boşluklu organlar

• Lezyonun olduğu organ

• Görünüm

• Bütünlüğün tekstürü, açılan yüzeyler

• İçerik:

– Yapısı

– Miktar-hacim

– Kıvam

– Berrak-bulanık

– Renk

– Koku

37

• Herhangi bir organın normal renkleri:

– Doku veya organın ilk rengi-hücre sayısı veya stromaya göre değişir

– Özel pigmentler veya adipoz doku-myelin, myoglobin, steroidler, safra

– Vasküler yataktaki mevcut kan miktarı

Gözler bu renklerin üç özelliğini net olarak görür.

38

• Koyu renkli organlar

– Yüksek pigment/doku oranı: kas, dalak, karaciğer

• Açık renkli organlar

– Düşük pigment/doku oranı veya yüksek yağ içeriği: akciğer, beyin

39

RENK OLASI NEDEN TANISAL ÖRNEKLER

BEYAZ veya BOZ- BEYAZ RENK

Neoplaziler: Lenfosit

-lenfoid hiperplazi -Malign lenfoma -Lenfoid leukemi -Granülositik lökemi

Sellüler karsinoma (hücreden zengin)

-Dar stromalı veya fibröz stromasız sellüler karsinom -lenfoid hücreden zengin olan karsinomlar -seminom, lenfom, malign lenfom Lipom-liposarkom

Koagulasyon nekrozu Düz yapıda odaklar halinde ve bazı tipleri beyaz renktedir

Eksudat Bazıları beyaz-sarıdır ve kabarık görünür

Fibrozis Çökük tarzda beyaz renktedir

Hiperplazi-granulasyon dokusu

Granülasyon dokusu hafif pembedir (damar oluşumları)

40

RENK OLASI NEDEN TANISAL ÖRNEKLER

SARI Hematoidin (Fe’siz hemoglobin ürünü)

-Eski kanamalarda (hemorajik infarktüs)

Lipid -Yağ birikimi - Karaciğerde lipidozis, fatty liver

Testiste interstisyel hücre artışı (Leydig h.)

-Leydig hücre neoplazisi

Nötrofil granülosit artışı

-Apse

Safra pigmenti -Hepatitis, safra kanallarında tıkanma, Hemolitik hastalık

Karoten At, Jersey ve Guernsey ırklarında normal

Merkezi sinir sistemi Malasi

Kalsiyum birikimi Distrofik kireçlenme-yağ nekrozu

41

RENK OLASI NEDEN TANISAL ÖRNEKLER

SARI- KAHVE Lipokrom pigmenti -Yaşlılığa ilgili brown atrofi - Köpeklerde pankreas atrofisi

SARI- KAHVE veya YEŞİL Eozinofil granülosit -Sığırlarda eozinofilik myositis -Visceral larva göçü sırasında oluşan apseler

YEŞİL Aspirasyon pnömonisi Bitkisel materyale bağlı Pigmentli mantarlar

KAHVE Hemosiderin pigmenti (Fe’li hemoglobin)

-Eski kanamalar

SİYAH Melanin -melanom, melanosis

Hepatositlerde lipofuksin toplanması

-Yaşlı atlarda siyah karaciğer

Kömür tozu, is -antrakozis

SİYAH- YEŞİL Pseudomelanin -postmortal değişiklik (pseudomelanozis)

SİYAH- KOYU KIRMIZI Eritrosit -hiperemi-konjesyon -hipostatik konjesyon

42

• KIVAM

43

Kıvam • Peynirimsi-Caseous (like cottage cheese)

• Katı- Firm (solid to the touch)-Burun ucu

• Sıvı-Fluid (liquid, unclotted)

• Kırılgan-Friable (breaks apart easily)

• Kumlu-Gritty

• Sert-Hard-alın kemiği

• Deri benzeri-Leathery (like dried meat)

• Yay benzeri-Resilient (springs back)

• Lastik-Rubbery

• Yumuşak-Soft-kulak memesi kıvamı

• Süngerimsi-Spongy

• Kıvamlı-Viscous (thick, coagulated) 44

KIVAM OLASI NEDEN TANIMSAL ÖRNEK

YUMUŞAK Hücre ölümü, destek stromanın yıkımı

-Nekrotik doku -Beyaz kas hastalığı -Domuzların stres sendromu

Dejenerasyon -Parankim dejenerasyonu

Otoliz -Postmortal değişiklik

Hamur kıvamında Dokular arasında sıvı toplanması -Ödem

Süngerimsi kıvamda Dokular arasında gaz toplanması -Gazlı gangren

Peynir kıvamı Kazeifikasyon nekrozu -Tüberküloz

Krema kıvamı İrin -Apse içeriği

Fluktuan kıvam Sıvı toplanması -Kist, parazit kisti

Mum kıvamı Amiloid birikimi -Dalak, böbrek, karaciğerde amiloidozis

Elastik kıvam Kronik pasif konjesyon -Konjestif kalp yetmezliği

Sert kıvam Kollojen artışı -Fibrozis -Nedbe dokusu

Katı- sert kıvam Kıkırdak ve kemik tümörleri -Osteom, osteosarkom, kondrom, kondrosarkom,

Kalsifikasyon -Distrofik kireçlenme 45

• KOKU

46

KOKU OLASI NEDENİ

Nembutal veya ether kokusu

-Ötenazi yapılan hayvanlarda özellikle kalp ve akciğerde tatlı bir koku alınır

Acımış yağ kokusu -Yanıkara (sığırlarda Cl.chauvoei, domuz ve atlarda Cl.septicum ile oluşan hastalıklarda)

Laktik asit -Çok fazla tahıl alınmasıyla, fermentasyona ilgili olarak rumende ekşimiş koku gelir

Amonyak kokusu -Üre zehirlenmesinde mide ve rumen açıldığında gelir. -İdrar kesesi rupturlarında etten ve karın boşluğundan buna benzer koku gelir. Üremi...???

Kokuşma kokusu Taze kadavrada septik, gangrenli, irinli, olaylarda oluştuğu gibi aslında posmortal kokuşmayı belgeler.

Sarımsak kokusu Fosfor zehirlenmesi

Soğan kokusu Arsenik zehirlenmesi-soğan zehirlenmesi

Acı badem kokusu Siyanhidrik zehirlenmeleri Potasyum siyanür zehirlenmeleri

Elma suyu kokusu Gastrik hemoraji, yutulmuş kan

47

• SIVININ ÖZELLİĞİ VE YERLEŞİMİ

48

TOPLANAN SIVININ ÖZELLİĞİ VE YERİ OLASI NEDEN

PLEURAL BOŞLUK

Serofibrinöz -Erken bronkopnömoni -Pleural infarktüs

Fibrinopurulent -Lober, fibrinöz bronkopnömoni -Akciğer apsesi -Travmatik perfore retikülitis

Hemorajik -Hemorajik diatez -Neoplaziler

Kokuşmalı eksudat -Akciğerde aspirasyon pnömonisi, gangren -Özofagus rupturu

PERİKARDİAL BOŞLUK

Seröz -Şiddetli paraziter enfestasyonlar -Yeni doğan domuz yavrularında anemi

Serofibrinöz -Köpek ve sığırlarda üremi -Viral pnömoniler

Fibrinopurulent -Çevre dokulardan ilerleyen yangılar -Travmatik perikarditis

Hemorajik -Neoplazi -Kalp ve aorta rupturu -Aorta ve pulmoner artelerde aneurizma

49

TOPLANAN SIVININ ÖZELLİĞİ VE YERİ OLASI NEDEN

PERİTONEAL BOŞLUK

Seröz -Kalp yetmezliği -Karaciğer sirozu -Parazitizm -Hipoproteinemi

Serofibrinöz -Organlarda yangısal değişiklikler (peritonitis, enteritis)

Fibrinopurulent -Perforasyon -Postoperatif yangı

Hemorajik -Karın boşluğunda neoplaziler -Dalak, karaciğer rupturu -Barsaklarda patolojik vaziyet değişikliklerine ilgili kan durgunluğu -Hemorrhajik pankreatitis -Barsakta hemorajik infarktüs

Kokuşmalı eksudat -Barsak perforasyonu -Septik peritonitis

50