i̇ntihar: ergen ve gençlerde

İntihar, özellikle ergen ve gençlerde

Dr Yankı Yazgan İst Tıp Fak, Pediyatri

16.3.2016

1

Yaş/cinsiyet

2

3

4

Intihar spektrumu !  Intihar fikri (ideation). “Ölümünün faili olmak

düşüncesi” plan spesifikliği, arzunun ciddiyeti !  Intihar tehditleri !  intiharımsı? Öldürücülüğü ve niyeti zayıf

eylemler.

5

Intihar spektrumu !  kendine bile bile zarar verme: öldürme arzusu/

niyeti bildirmeden !  Intihar girişimi: ölümle sonuçlanmayan öldürme

niyeti bulunan davranış !  Yarım kalmış intihar: İntihar davranışının dış

bir etkenle yarım kalması

6

girişim

Tamamlanmış

intihar

7

EPIDEMIOLOGY

8

epidemiyoloji

!  % 300 artış (ölümlü intihar davranışı) !  % 700 artış (ölümle sonuçlanmamış olan) !  % 10- 30 intiharı ciddi biçimde düşünen ergen oranı

9

Intihar girişimi

!  100,000’de 100 and 300. !  Kadınlar ve <30 y çoğunlukta, en çok 15-19 y !  Düşük SES !  % 35-79 depresyon Erkeklerde en yüksek 25-29 y aralığında

10

yaş

!  Erkekler >45 !  Kadınlar>55 !  40 /100,000 erk > 65

!  Hekimler, hemşireler…

11

Erkekler, kadınlar vb

!  Erkeklerde intihar eylemi her yaşta daha fazla !  (2:1 - 7:1) !  Erkekler, atlama, ası, ateşli silah !  Kadınlarda boğulma ve aşırı doz ilaç alımı !  Beyazlarda daha yüksek (ABD). !  Göçmenler ve azınlıklarda daha düşük

12

Figure 1. Suicide (1990-1995) and attempted suicide (1990-1998) rate per 100,000 by gender, Holon Bat-Yam.

0

50

100

150

200

250

1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998

Atte

mpt

ed s

uici

deR

ate

per 100

,000

0

5

10

15

20

25

Sui

cide

Rat

e pe

r 100,000

Attempted FemaleAttempted MaleSuicide MaleSuicide Female

13

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

15-19 20-24 25-29 30-34 35-44 45-54 55-64 65-74 75+

Age groups

Pe

rso

ns

wit

h a

su

icid

e a

tte

mp

t

/

100.000

male

female

İntihar girişimi- yaş ve cinsiyet, IL

14

Data not availablefor 15-19 years

Lower-middle suicide rate4 (United Kingdom) to 7.6 (Bulgaria)

Low suicide rate0.01 (Malta) to 3.8 (Spain)

Suicide rates in the age group 15-19 years in WHO European region

High suicide rate11 (Croatia) to 24 (Kazakstan)

Upper-middle suicide rate8.1(Czech Republic) to 10.8 (Switzerland)

Data not availablefor 15-19 years

Lower-middle suicide rate4 (United Kingdom) to 7.6 (Bulgaria)

Low suicide rate0.01 (Malta) to 3.8 (Spain)

Suicide rates in the age group 15-19 years in WHO European region

High suicide rate11 (Croatia) to 24 (Kazakstan)

Upper-middle suicide rate8.1(Czech Republic) to 10.8 (Switzerland)

AzerbaijanArmenia

Georgia

Turkmenistan

BulgariaGreece

YugoslaviaRomania

Albania

Hungary Moldova, Republic Of

Croatia

Austria

TajikistanKyrgyzstan

Uzbekistan

AndorraFrance

Spain

Ukraine

Italy

Israel

Czech Republic

PolandLithuania

FinlandSweden

Estonia

Russian Federation

BelgiumNetherlands

United Kingdom

GermanyDenmark

Norway

BelarusLatvia

Kazakhstan

Malta

Portugal

Iceland

Ireland

Turkey

15

Cinayet ve İntihar oranları (2003’e kadar)

16

Risk Faktörleri

!  “Bulaşma” !  Araçların varlığı ve erişilebilirliği !  Kişilik özellikleri !  Biyoloji

17

Ruhsal bozukluklar

!  Depresyon !  şizofreni !  Anksiyete bozuklukları !  Disosiyatif bzk

18

Ruhsal bozukluklar

!  Davranım Bzk !  Anoreksiya ve Bulimiya Nervoza !  Kişilik bozuklukları

19

Alkol ve madde

!  Madde ve alkol kötüye kullanımı

!  Dürtüsellik ", muhakeme #, depresyon"$

20

Kişilik özellikleri

! Mükemmeliyetçilik, hataya tahammülsüzlük

! Dürtüsel agresif özellikler/aşırı “hassasiyet”

! Umutsuzluk (genellikle depresyon ile ilişkili)

21

gençlerde Intihar davranışı farklıdır. Dürtüsellik, madde kullanımı ve kişilik

özellikleri (genç olmayanlardan daha fazla rol oynar)

22

Intihar genetiği ! Genetik ile agresyon/dürtüsellik

arasında yakın ilişki var.

23

dürtüsellik !  Ergenlik dönemi intihar girişimi ve

eylemlerinin en yüksek olduğu dönemdir (erkekler için 65+ dönemi hariç)

24

gençlerde ! Batı’da ergen ölümleri: kaza, cinayet,

intihar ! Önlenebilir? ! bağlantı: ! Dürtüsellik, gözü karalık, alkol ve madde

kötüye kullanımı

25

Depresyon %  Depresyon (öncesinde DES ve AyrAnx gibi

sorunlar) %  kronikleşme %  Psikotikleşme (suçluluk)

26

Bipolar bzk

%  Ilk epizod (15-19), % Klinisyen farkındalığı düşük

27

şizofreni % Tanıda tereddüt tedaviyi geciktirebilir. %  Intihar ile ilişkili (%10-15 nihayetinde)

28

dikkat

! Yeme bozuklukları ! Dikkat bozuklukları !  Istismar vakaları ! Kendine zarar verme ! Alkol ve madde kötüye kullanımı

29

Acil’de

! Aile ve ergenle bir ilişki oluşturun ! Tedavinin önemini vurgulayın ! Ölüm arzusu sabit ya da ruhsal durumu

ağır-bozuk (psikotik, konfüze vb) olanları yatırın.

! Farklı kişilerden bilgi alın

30

Acil’de

! Evde ateşli silah ve öldürücü araçlar? ! Alkol ve maddenin intiharı

kolaylaştırıcılığına dikkat ! Ailede intihar öyküsü ! Aile ortamının negatif duygu yüklülüğü

31

Acil’de

!  Kontrat yapılablir, ama bir garanti taşımaz. !  Psikiyatr ile randevusunu acili terkederken

verebilmiş olmak… !  Tedaviyi azımsamak, intihar girişimini

sıradanlaştırmak sık yapılır

32

Risk faktörleri & Işsizlik & yoksulluk % El altındaki silahlar & Biyolojik (genetik etkenler) & Kişiye ait etkenler

33

Kendini yaralayıcı davranış ile intihar davranışı ayrımı

!  Motivasyon, niyet, ölümcüllük !  Ölme arzu ve niyeti (davranışın sonucunun ne

olmasını bekliyordu?) !  Motivasyonu (ölmek, kurtulmak, bir mesaj

vermek, rahatlamak)

34

(kendini yaralayıcı davranış) Self-injurious Behavior

!  Intihar amacı olmadığını belirtir (ancak süreç içinde bu böyle olmaz) –  Kendine zarar verme arsuzu –  Yükselen gerilim –  Başka yapacak bir şey yok hissi –  Yaralama sonucu hızla rahatlama

–  Son yayınlar intihar riski açısından farksız buluyor.

35

SIB Ergendeki eksik alanlar

–  Duygularını tanımlamakta zorluk –  Duygularını kontrolda zorluk –  Ne olup bittiğini anlamak için yaptıklarına

çevrenin tepkisine ihtiyaç duyma (kendi hissettiklerinden bir sonuç çıkartamama9

–  Sıkıntıya gelememe –  Problem çözme becerisi (Miller, 1999)

36

Intihar riskini azaltıcı psikolojik yeti: Sıkıntıya tahammül edebilme

! Ağrıya dayanabilme becerisi ! Duyguyu olduğu gibi kabullenme becerisi ! Rahatsız edici ya da acı verici duyguları (ve

sıkıntısını) kabul etme becerisi (erteleme ya da yadsıma yerine) Linehan (1993)

37