DYT.BEGÜMHAN ÖMEROĞLU

ÇORLU TOPLUM SAĞLIĞI MERKEZİ

Adölesanlarda beslenme kritik bir önem taşır.

Genellikle kız çocuklarında 11 yaş, erkeklerde

13 yaş civarında büyüme hızlanmaya başlar.

Büyümede ani bir artış Besin ve enerji

Lineer büyümeyi,

Optimal kemik dansitesini

Kızlarda normal menstrual siklusun başlaması

ve devamını sağlamaktadır.

Hızlı büyüme,

Fizyolojik,

Ruhsal ve Sosyal yönden gelişme ve

değişmedir.

Beslenme düzenine ve alışkanlıklarına da

yansır.

Kızların 11-12 yaşlarından sonra büyüme

hızları ve özellikleri erkeklerinkinden ayrılık

gösterir ve genellikle enerji ihtiyaçları daha

azdır.

Kızların aldığı yağ, şeker, tatlı ve tahıl

miktarı yarıya yakın azaltılır.

En çok yapılan yanlış ise kahvaltı atlamaktır.

Kahvaltının atlanması metabolizmayı yavaşlatır

Diğer öğünlere saldırılarak haddinden fazla yenmesine sebep olur.

!!!!Ayrıca kahvaltı ile okul başarısı arasında doğru orantı vardır.Düzenli kahvaltı tüketimi okul başarısını arttırmaktadır.

8-11 yaş arası 21 kız 19 erkek 5 gün boyunca kahvaltı da;

Tam buğday ekmeği (60gr),

Yumurta (50gr),

Şekersiz nane çayı ,

Tereyağı (2 tatlı kaşığı),

Fındık(2 tatlı kaşığı),

Reçel(3 tatlı kaşığı) tüketmiştir.

Dikkat, duygu durum, aritmetik, yaratıcılık ve davranış testleri yapılmış. Testlerin öncesi ve sonrasında olumlu farklılıklar olduğu bulunmuştur.

DEFEVLER,M., RUSSO R. The effect of breakfast cereal conpumption an adolescentscognitive performans and medd. Frantiers in Human Nevroscience. 2013;(7):789.

Süt ve

Ürünleri

Et-Yumurta-

Kuru

baklagil

Sebze ve

Meyve

Tahıllar Yağ Şekerler

7-11 Yaş

Grubu

Süt-Yoğurt

2SB

Peynir 1

KK

Et-Tavuk-

Balık 2

köfte kadar

Yumurta

1 adet

Kuru

baklagil

1-2 servis

kaşığı

Yeşil

Yapraklı

Sebzeler2

servis kaşığı

Turunçgille

r1orta boy

Diğerleri1

/2-1 porsiyon

Ekmek

3-4 orta dilim

Pirinç-

Bulgur-

makarna

v.s.1-2

servis kaşığı

Yemeklerin

içine giren

1-2 yemek

kaşığı

Pekmez,

tahin,

reçel, bal

1 Yemek

kaşığı

Şeker

(tatlı,içecek)

2-3Yemek

kaşığı

12-17 Yaş

Grubu

Süt-Yoğurt

2SB

Peynir 2

KK

Et-Tavuk-

Balık 3

köfte kadar

Yumurta

1 adet

Kuru

baklagil

2 servis

kaşığı

Yeşil

Yapraklı

Sebzeler2

servis kaşığı

Turunçgille

r1orta boy

Diğerleri1

porsiyon

Ekmek

5-7 orta dilim

Pirinç-

Bulgur-

makarna

v.s.2

servis kaşığı

Yemeklerin

içine giren

2-3 yemek

kaşığı

Pekmez,

tahin,

reçel, bal

1 Yemek

kaşığı

Şeker

(tatlı,içece

k)

3-4 Yemek

kaşığı

Erkekler için ;

2445kkal(10-13yaş)

2860kkal (14-18yaş)

Kızlar için ;

2200kkal (10-13 yaş)

2260kkal(14-18)

Değişik ülkelerde yapılan araştırmalar diyetin yetersizliği ile vücut yapısı arasında doğru orantılı ilişki olduğunu ortaya koymaktadır.

Örneğin :

Japonyadaki bir araştırmada 12 yaş grubu çocukların ortalama boy uzunluğu

1900 134 cm,

besin üretimine paralel 1939 138 cm

savaşa yetersiz beslenme ile 136cm’e inmiştir.

1950’de iyi kalite ek besinle142cm e ulaşmıştır.

Enerjinin %55-60 ı karbonhidratlardan

gelmelidir.

Özellikle glisemik indeksi düşük , bol posalı

vitamin ve mineral deposu olan kaynaklardan

sağlanmalı, boş enerji kaynakları olan saf

karbonhidratlardan karşılanmamalıdır.

Hızlı büyüme

Hücre yapımının artması ile

Boş enerji kaynaklarıyla(şeker, çikolata, cips) belki enerji ihtiyaçları karşılanmış olabilir fakat protein ihtiyacı karşılanmaz karbonhidrat ve yağ bakımından dengesiz bir beslenme örüntüsü oluşur.

Enerjinin %30’u

Doymuş/Tekli doymamış/Çoklu Doymamış 1/2/1

Kolesterol 300mg

Peynirler tam yağlı az yağlı seçilirse

Kırmızı et tüketimi haftada en fazla 2 kez olursa

Beyaz et tüketiminde deri kısmını atarak

Yağda kızartma ve sakatatlardan uzak durarak

Kemik kütlesinin %45 i

Adölesanlarda Ca =1300mg’dır.

Diyetteki posanın çokluğu

Fazla protein tüketimi( 1 gr fazla için 5.83mg Ca)

Na alımı 2500mg 40-60 mg Caatımına neden

En iyi süt, yoğurt ve peynirdir.

Orta Yeşil yapraklı sebzeler, pekmez, fındık, fıstık, kuru baklagiller, kivi ve kuru meyvelerdir.

Kas kütlesinin artmasıyla

Kızlarda mesturasyonla kayıp fazla olduğu

için gereksinim erkeklerden daha fazladır.

Kızlar =18 mg

Erkekler =15 mg’dır.

Çay - kahve tüketimi yemekten 45dk

önce ve sonra olmalıdır.

Kırmızı et tüketimine dikkat edilmeli

Etle birlikte + salata

Ayda 2 kez karaciğer tüketilmeli.

Yumurta Demir kaybı

olmadan(yeşermeden) pişirilmeli

yanında meyve suyu ile

tüketilmelidir.

Günde 1 tatlı kaşığı pekmez ilavesi

1 yemek kaşığı kuru üzüm ilavesi

ihtiyacı karşılayacaktır.

10-18 yaş 1312 kız ile yapılan bir çalışmada BKİ,hemoglobin, hematokrit değerleri ve kırmızı et alımı karşılaştırılmış.

Sonuç olarakanemi olan kızların yaşlarının ve menarş deneyimlerinin daha fazla olduğu; BKİ’nin daha yüksek olup daha az et tükettikleri bulunmuştur.

KİM,Y.Y., SHİN, S.,HAN, K., LEE, H.G., KİM, J.H., CHOİ, Y.S., KİM, D.H., NEM, G.E.,YEO, H.D., LEE, H.G., KO, B.J. Relationship between sociaeconomic statusand anemia prevelence in adolescent girls based on the fourth and fifth Korea NationalHealth and Nutrition Examination surveys. Europe Journal Of Clinic Nutrition. 2013:241.

Protein gen ekspresyonunda,

büyüme ve gelişmenin sağlanmasında,

cinsel gelişimde

CSFII 1/3’ ü yetersiz çinko almaktadır.

Et, süt ve deniz ürünleri tüketimi arttırılarak

çinko tüketimi istenilen düzeye çekilecektir.

Madde (sigara,alkol) kullanımı ile ergenlerde hücre harabiyetininartması nedeniyle antioksidanlara ihtiyaç artmaktadır.

Yine akne oluşumlarının önlenmsinde A ve E vit. önemli

CSFII %30 A vitaminin,

%40 E vitaminin

!!Yeşil yapraklı sebze, havuç, elma, fındık, badem gibi yiyeceklerin tüketimini artırarak ihtiyaç karşılanacaktır.

Adölesanlarda enerji üretimi için sinir sisteminin gelişimi için Tiamin(B1),riboflavin(B2),niacin(B3) alımı arttırılmalıdır.

Bu yüzden tam tahıllı ürünler, süt-yoğurt, yeşil yapraklı sebzeler arttırılmalıdır.

Ergenlik döneminde iki ayrı tür şişmanlık vardır.

1. Çocukluktan beri olan; bu dönemde daha da artar.

2.Hızlı büyüme ve gelişme temposu altında artan yağ dokusu hücresi sayısı ve hücre büyüklüğüne bağlı oluşan obezitedir.

Türkiyede 5- 17 yaş erkeklerin %18.4’ ü, kızların %20.5 ‘i obez sınıfındadır.

Öğün atlama(kahvaltı,öğle),

Ev dışı yemek yeme

Fast food tüketimi

Vejetarjan beslenme örüntüsü

Sıkı diyet programları

uygulanmalarının artışı

Beslenme

Bozuklukları

24

Uzun süre aç kalınca

1- Açlık merkezi canavarlaşır,

2- Yağ depolama kapasitesi artar.

Uzun süre aç kalan vücut:

“ buldum yemeliyim,yediğimi depolamalıyım”

sendromunu geliştirerek kendini savunur.

Bu psikoloji ile yediğimizde yediklerimizi

normal depolamanın yerine savunma gücü

devrede olduğundan daha fazla yağ olarak

depolanmaktadır.

“

Uzun aralıklarla beslenmede;

vücutta yağ birikimi artar,

bu durum kan yağları (kolesterol ve lipit)

düzeyini arttırarak

kalp hastalıkları ve diyabet oluşum riskini arttırır.

Sık yemenin,bir sonraki öğünde yenilen besinin gastrik

boşalma zamanını geciktirmesi üzerine bir çalışmada;

~ sık yemenin iştahı ve enerji alımını ↓

~ gastrik boşalma zamanını uzattığı ileri

sürülmüştür.

Gastrik distansiyon,emilen substratların

metabolizması gibi faktörler

açlık hissinin kaybolmasını sağlıyor

İb.ta besin olması ise iştahı azaltıyor

Am J Clin Nutr 2007;48:199-205

Aileden bağımsız olarak dışarıdan beslenme ve fast food tüketiminin artması ile

Kilo sorunları

Kolesterol düzeyinde artış

Kalp hastalıkları

Diyet hapları,

Laksatifler,

Diüretikler,

Açlık ve sıkı diyet programlarının uygulanması

Hem büyüme ve gelişme , hem de sağlık olumsuz etkilenmektedir.

Kendimizi çok acıkmış hissettiğimizde bir iki bardak su içip 10 – 15 dkbeklemeliyiz hala geçmiyorsa açlık isteğimiz o zaman gidip bir şeyler yiyebiliriz.

“sadece tadına bakmak

Özel günlerde yenilen incecik bir pasta dilimi veya salata ısmarlamanıza rağmen arkadaşınızın patates kızartmalarından 1-2 tane almanız...

Yapılan çalışmalarda “tadına bakmak” veya “küçüçük bir lokma almak” olduğu, bu şekilde tüketilen yiyeceklerin günde ortalama 700 kalori daha fazla almaya sebep olduğu bulunmuştur

Düşük menarş yaşı olan kızlarda yapılan bir araştırmada buna bağlı olarak daha fazla

Kalorili besinler tükettiği,

Protein içeriği yüksek beslenme örüntüsüne sahip oldukları,

Fazla kahve tükettikleri ve

Fiziksel aktivitelerinin düşük olduğu

Buna paralel olarak BKİ de artış olduğu bulunmuştur.

AYEK,E.,BERHA,Y. Age Of Menarche Amorgin-School Adolescents İn Sawla Town, South Ethiopia. Ethiopia journal of health Science. 2013;23(3):189-200.

Televizyona ve bilgisayara ayrılan vaktin en fazla 1 saat olması obezitede mücadelede büyük önem taşımaktadır.

İran’da yapılan bir çalışmada televizyona ayrılan vakitle ile ağırlık artışı ve obezite arasında pozitif korelasyon bulunmuştur. Televizyona 1 saatten fazla zaman ayıranlarda obezojenik gıda tüketiminin arttığı ve fiziksel aktivitenin azaldığı bulunmuş.

GHAVAMZADEH,S.,KHALKHALİ,H.R.,ALİZADEG, M. Television viewing, independent of physical activity and obesogenic foods, increases overweight and obesity in adolescents. Journal of health population and Nutrition.2013;31(3):3334-3342.

11-18 yaş arasında >95. Percentil olan 145 obez

çocuğa 6 ay boyunca fiziksel aktivite, beslenme

eğitimi, davranış değişikliği ve diyetlerinde 100

kkal azaltılarak erkeklerde 1,5 kg/m2, kızlarda

1,9 kg/m2 BKİ azalma olduğu görülmüş. Fiziksel

aktivite ile antropometrik dağılımı çok değişmiş.

Doğal büyüme gelişme eğrilerinin sağlıklı olduğu

görülmüştür.

NİNG, Y., YORG,S., EVANS, R.K., STERN,M.,SUN, S., FRANCİS, G.C.,

WİCKHAM, E.P. Changes in body anthropometry and composition in obese adolescents in a lifestyle

intervention program. Eurupean Journal Of Nutrition. 2013.

bir çalışmada; bir grup katılımcı az miktarda çikolata,turta veya cips yemiş.diğer gruba ise bunların 5-10 katı miktarda verilmiş

sonuçta; her iki grubunda yeme isteğinde aynı oranda düşüş gözlemlenmiştir.

Gerçekten aç olmadığımız sürece midemiz miktar ayırt etmez,sadece istediğimiz için devam ederiz.

Canınız çok tatlı istediğinde küçük bir miktar yiyin.Daha fazlasını istiyorsanız 15 dkbekleyin.Eğer hala canınız istiyorsa devam edersiniz

Alınan besinin az olması,

Besinlerin kullanılmaması,

Kalite miktar yönünden yetersiz olması

Gereksinimini ve besinlerin besin değerlerinin bilinmemesinden dolayı

Yanlış uygulanan zayıflama diyetleri ;

Büyüme ve gelişmeyi etkiler

Çalışma verimini düşürür

Sık enfeksiyon

Vücut ısı denetimi

Yaşam süresi azalır.

Başlama yaşının 15 – 16 olduğu

ve özellikle kız çocuklarında

görülen beslenme

bozukluklarıdır.

Anoreksia besin alımının

reddedilmesi ile oluşan yeme

bozukluğudur.

bu kişiler kendilerini

fiziksel olarak belli ederler

çünkü -3SD altındadırlar.

Bulumia Besin alımı gerçekleştikten sonra

isteyerek kusma eylemiyle son bulan bir

yeme bozukluğudur.

bu kişileri fark etmek zordur fiziksel

olarak pek anlaşılmazlar.

Bu tür yeme bozukluklarında

doktor, diyetisyen ve psikolog

eşliğinde çalışılmalıdır.

Öncelikle çocuğa zayıf olmanın

sağlıklı olmak demek olmadığı

kişinin ihtiyacı olan besinleri

tüketmesi karşılığında zaten

şişmanlık gibi bir problem

yaşanmayacağı anlatılmalıdır.

Enerjisi yüksek az hacimli besinler

tercih edilmelidir.

Örneğin;

Üzeri cevizli sütlaç + Limonata,

Bol sebze ve Kıyma karışımlı

çorbalar + Ekmek,

Tavuk/Balık ile bol sebzeli

hazırlanan sandviçler+ Meyve

suları yada ayran

!!Uzun vadede davranış değişikliği

yapılmalıdır.

Kahvaltı etme alışkanlığını

mutlaka kazandırınız.

Kahvaltı ağırlıklı bir öğün olabilir.

Su içme alışkanlığını

kazandırılmalı. Günde 12 bardak

su.

Kolalı içecekler, meşrubat, hazır

meyve sularından uzak tutulmalı.

Çok iyi çiğnemeyi öğretilmeli.

Hızlı yemek yeme davranışı

önlenmeli yemek yemek

20dakikayı geçmelidir.

Çocuğunuzun duyularına dikkat

edin doydum diyorsa yemesi için

zorlamayın. Gelişme çağında boş

verin yesin diye düşünmeyin,

kilolu olması sağlıklı olduğu

anlamına gelmez.

Her hangi bir spor dalına

yönelmesini destekleyin; bu

gelişimini olumlu etkiler.

Televizyon ya da bilgisayar

karşısında yemek yemesine izin

vermeyiniz.

Öğle yemeklerini düzenli yemesi

için okul yemeğine yazdırın ve bu

yemeklerde okul idaresine

önerilerde bulunun, hatta

diyetisyen gözetiminde bir

yemekhane isteyebilirsiniz.

Çocuğunuza belli alışkanlıklar

kazandırırken bunu yasaklarla

yapmayın neden ve niçinlerini

onlarla paylaşın.

Tabağında kalan yemeği bitirmesi

için baskı yapmayın, bir sonraki

sefer daha az almasını sağlayın ya

da önce daha önce tabağında

kalan besini bitirterek başlayınız.

Aralarda meyve tüketmelerini

destekleyin.

Hangi yaş döneminde olursa olsun

yemeği ödül ya da ceza olarak

göstermeyiniz.