lginYnleriyleEskia

MLATTANNCE

AdemIk

lginYnleriyleEskiaMLATTANNCE

CopyrightYitikHazineYaynlar,2013BueserintmyaynhaklarIkYaynclkTic.A..yeaittir.

EserdeyeralanmetinveresimlerinIkYaynclkTic.A.ninncedenyazlizniolmakszn,elektronik,mekanik,fotokopiyadaherhangibirkayt

sistemiileoaltlmas,yaymlanmasvedepolanmasyasaktr.

EditrSalihGLEN

GrselYnetmenEnginFT

KapakhsanDEMRHAN

EpubAhmetKAHRAMANOLU

DijitalISBN978-9944-766-61-6

YaynNumaras75

BasmYlubat2013

YitikHazineYaynlarBulgurluMahallesiBaclarCaddesiNo:1

34696skdar/STANBULTel:(0216)5221144Faks:(0216)5221178

www.hazineyayinlari.comwww.yitikhazine.comhazine@hazineyayinlari.comfacebook.com/kitapkaynagi

ehnazIka...

BRNCBLMTARHYAZILEBALAR

TTARHYAZILEBALAR

arih, yaz ile balar.1 Bu yzden yaznn icad, ayn zamanda Eski a tarihinin de balangnoktasdr. nsanln gemiinde yaznn kkeni M 4. binyl sonlarna kadar uzanr. Eski a

tarihinin balang noktasnn belirlenmesi hakknda herhangi bir sknt yoktur, ancak biti dnemi ileilgiliolarakfarklgrlerortayakonmutur.MS325ylndagerekletirilenznikKonsili,MS375ylndanitibarenmuhtemelenAsyadangelen

kavimlerinitmesisonucunda,OrtaveDouAvrupadanhareketlegelienKavimlerG,MS395deRomann ikiye ayrlmas ve sonolarakdaMS476ylndaBatRomann yklmas gibi dnya

tarihi iin ok mhim olaylarn her biri Eski an bitii iin belirlenen farkl grlerdir.2 Zamanolarak aralarnda pek byk farklar olmamasna ramen, bu olaylarn gerekten bir a kapatabileceknitelikteolupolmadiseayrbirtartmakonusudur.

EskiaHicretileBittiBugnden geriye doru bakldnda; Hazreti Muhammed (s.a.s.)in peygamberliini aklamasyla

ortayakoyduuilkelerinMS622ylndakiHicrettensonratmdnyayahitapedenkarakteri,Eskianputperest/paganyapsnndeimesi ve insanlk tarihindeyepyeni bir srecinbalamas itibariyleEskiasonaerdirerek,Ortaabalatacakenmhimolaydr.Hazreti Peygamberin hicreti ile insanla bildirmi olduu deerler evrensel bir karakter kazanarak

Mekkenindnatamvesonrasndaisebtndnyayayaylmtr.Bilimi, bakalarnn doru veya yanl yazdklarn ezberlemek ve tekrarlamaktan ibaret sayanlar,

nyarglardan kurtulup tarihi daha rasyonel bir bak asyla deerlendirirlerse bu izahn gerekliinidahanetolarakgrebilirler.Tekrarveakbir ekilde ifadeetmek isterimki tmretilenlere, ezberlerevedayatmalara ramen

Eski an bitii Hazreti Muhammedin (s.a.s.) hicreti ile balamaldr. nk bir devrikapatabilecekkadarmhimolaylarhicretilebirliktegelimeyebalamtr.Hicret neticesinde btn dnyada allagelen hayat izgisi slam dininin getirdii prensipler

dorultusundadeimitir.Bu sayede insanlkbinlerceyllk alkanlklarndan syrlarakyeni bir ufukkazanm,eskiinanlarnoluturduuhayattarzdemodeolarakyenivefarklbirdzeninegemenliiiinilkadmlaratlmtr.Butarih,EskiansonaermesiveOrtaanbalangciinverilebilecekenuygunzamandr.DolaysylaEskianbitiiMS7.yzylayaniHz.Muhammed(s.a.s.)inMekkedenMedineyeg

ettiitariholanMS622ylnakadaruzanmaktadr.Dahanceverilmiolandrttariheilaveolarakbu

tarihidebilimaleminindikkatinesunuyoruz.Sadecebirazzgvenhepsibu...Bilimkimsenintekelindedeildir!

NerelerAratrlrEskiatarihiaratrmalar,mekanolarakAkdenizveonuevreleyenkylar ilehinterlandlarn

kapsamaktadr.3YaznnicadndanMS7.yzyllarakadaruzananbualan,aratrmakonusundaokbykbir birikimve sabr istemektedir.Birok dili renmeyi ve kimyadan felsefeye kadar eitli alanlardabilgisahibiolmaygerektirir.Tabiibtnbunlartekbirinsannbaarylayapmasmmkndeildir.BusebeplebazyardmcbilimlerEskiaaratrmalarndaetkinbirgrevalr.EskiatarihignmzdearlklolarakYunanveRomatarihiolmakzereAnadolu,KuzeyAfrika,

Orta Dou ve Avrupa gibi Akdeniz hinterland ierisinde bulunan blgelerde yaam halklara vekltrlerineynelikaratrmalarkapsamaalannaalr.UzakDou,Sibirya,Avustralya,KuzeyveGneyAmerikaallageleneskiaaratrmaalanlarnn

dndadr ancak kreselleen dnya ierisinde bu blgelerin eski alarna ait aratrmalarda artkEskia tarihi uzmanlar ya da konuya yaknl olan bilim dallarnda uzmanlam kiilerceyrtlmektedir.

DnyaKaYandansannyeryzndenekadarsredenberivarolduusorusu,eskidevirlerdenberienokmerakedilen

konular arasnda yer alr. Bat dnyasnda 18. yzyla gelinceye kadar, Bapiskopos James Usherin,Kitab-MukaddesiyaniTevratvenciliesasalarakyeryzndeilkinsannM4004ylndayaratld

veHz.demindeilkinsanolduunadairgrhkimdi.4Bu ilk bilgiler Hz. Ademin 90 metre boyunda olduu veya 2.000 yanda ld gibi bugn iin

kabullenilmesiokzorifadelerideiermekteydi.Hz.Ademinboyunaveyanaaitdinkaynaklardangelenbazbilgilerinyorumundaisefarklgrler

mevcuttur.Bubilgilerinbirksmsembolikolabileceigibionunmanasnvedeeriniifadeetmekiindekullanlmolabilir.Bapiskopos Usher grn Eski Ahitin soy aalarn kullanarak ortaya koymu ve 1664 ylna

gelindiindeyeryznnyan5668olarakhesaplamtr.UsheregreCennetveyeryz,merkezvemaddezamannaynanndaoluturulduvesudolubulutlarveinsan,M4004ylnn26Ekimsabah

saat9:00daTeslistarafndanyaratld.5BunlarAvrupalYahudiveHristiyanlarcaokrabetedilengrler olmakla beraber, slam dnyasnda da dine alenen mugayir olan blmler tashih edilerekkullanlmtr.nderliiniCharlesDarwininyaptilkevrimcilerisednyannvednyaierisindeyeralaninsann

yanfarklbirbakasiledeerlendirerekAllahnyaratmasngzardederek,evreninmilyonlarcayllk zaman ierisinde tesadfen ve kendi kendine deierek ve gelierek bugnlere ulatn iddiaediyorlard.Bunlarinsann,yaayandrt irimaymuntrndenevrimleerekayrlanbirkoldanmeydana

geldiigrndeilerisryorlard.6Buikigrdekendiiindetutarszveyanltr.Kainatnvednyannyannmilyonlarcaylolmasbugnkastrofizikvejeolojibilgileriyleuygundur,

ancak asl mesele bu srenin uzunluu deil yeryznn en mkemmel artlarla ve donanmla hayatahazrlanmasdr.tebusrekendikendineveyaaklsz,uursuztabiatntesadfideiiklikleriyleortayakamazveancakYaratlileizahedilebilir.

nsanNeZamanYaratldEvrenin yaratlmasndan sonra, bu evren iinde yer alan dnyada, insann yaratlmasna kadar geen

zaman drde ayrlr. nsan, bu drt zamann sonuncusu olan Antropozoik/nsan zaman denilen 4.aamadayaratlmtr.Dahancekievrelerdeisednya,henzinsanhayatiinhazrdeildir.nsann yeryznde grld dnem bu zamana denk geldii iin bu dnem Antropozoik olarak

adlandrlmakta ve son 2milyon yllk dnemi kapsamaktadr.Aslnda insann geride brakm olduukalntlarabakarakinsannbuzamannsonevresiolanHolosen/Buzulsonrasadadnyayageldiigrlr.Buda tariholarak takribenM11.000yllarndanbugnekadaruzanan srecikapsamaktadr.

Homo Sapiens yanigerek insan bu devirde,WrmBuzul Devrinin sonunda ortaya kmtr.7BununncesindeyineAntropozoikdnemierisindedeerlendirilenHolosenncesiPleistosen/BuzulDevridediimizdnemvardr.Buzuldevrindeyeryznnyaklak1/3buzullarlakapldrvebudneminsanhayatiinhenzuygun

iklimartlarnnyeterinceolumadzamanlardr.Dolaysyla insanbuzamandayeryzndegrlmez.Yeryzndegrldiddiaedilencanllariseinsandeilmaymunsucanllardr.Balangc tam olarak bilinmemekle beraber, ilk insann yeryznde grlmesi M 11000 ile 7000

yllar arasnda bir yere tarihlenmelidir. Bugn eldeki ciddi insan kalntlar veya insann braktkalntlarbutarihlerdenteyegitmez.

Milyonlarla belirtilen tarihler, gerei ifade etmekten yoksundur.8 Holosenden nce yaadklarbelirtilen,insanayakncanllarveyainsannmjdecileriolarakvurgulananilkelinsanlaraaitbilgilerise

henz ispatlanamamtr ve bununla ilgili olarak ortaya konanlar sadece bir teoriden ibarettir.9 Butespitimizkesinbir yargdr veAntropoloji bilimininnemli isimlerindenolanLeakeydebununbyle

olduunu7000ylncesininkylleridebizimgibiydiler.diyerekteyideder.10

Tarihncesi/ntarih/TarihTarih yaz ile balad iin yazdan nceki dnem, Tarih ncesi ya da Prehistorya olarak

adlandrlr. Bu da kendi arasnda insanln geliimine gre eitli dnemlere ayrlmtr. Eski Taa,OrtaTaa,YeniTaa,BakrTaa veMadendevrinin dnyann farklkesimlerinegredeienzamanbirimleritarihncesineaitolarakortayakonanilkevrelerdir.TunannM2000-1500yllararasnkapsayanevresiOrtaTunolarakadlandrlr.OrtaTun

annbalangdnemlerineyanitakribiolarakM1850yllarndanncesinekadaruzanansafhalar

AnadoluiinTarihncesizamanlardr.11AnadoluyayazM1850yllarndaMezopotamyadakiAsurlu Tccar kolonistler araclyla gelmitir. Bu kolonistler Kayseri-Kltepe merkez olmak zereAnadolununeitliyerlerinde40ayaknkolonikurmuvebukolonileraraclylagetirmiolduklar

yaz sayesinde de Anadoluda tarih srecini balatmlardr.12 Daha nce yaz, Anadoludabilinmemekteydi.Dnyannfarklblgeleriiinbutarihlerdeikenlikgsterebilir.YazMezopotamyadan1.000ylsonraAnadoluyaveoradandaYunanistanagemitir.Mezopotamya

tarih devirlerine, M 3300- 3200l yllarda girmi olmasna ramen Yunanistan iin tarih devirlerbundanoksonrakitarihleretekableder.Asyann,Avrupann veAmerikann tarih devirlerinin balangc ise belirtilen bu ktalarda yaznn

kullanldtarihleregrebelirlenmektedir.MsrdaiseyinetakribenM4.binylnsonlarndayazyageilmitir. Bir blgede henz yazya geilmemi ise ancak bu blge ile ilgili olarak yazya geilenblgelere ait kaynaklardan bilgi sahibi olunabiliyorsa bu zaman dilimine Protohistorya adnvermekteyiz. Bu dnemle alakal olarak arkeoloji bilim dal ierisinde bir alan olumu olupniversitelerimizde bununla ilgili olarak eitim ve retim verilmekte ve bilimsel almalaryaplmaktadr. Protohistorya insanlk tarihi iin mhim bir gei safhas olup ksaca tarih ncesizamanlardantarihzamanlarnageidnemiolarakdatanmlanr._______________1Mehmetzsait,EskiAnadoluTarihi1,DersNotlar.2plikiolu1990,17.3M.TanerTarhan,EskiaTarihininKaynaklarDersNotlar.4Freeman-Herron2002,21.5Freeman-Herron2002,21.6zbek2010,58vd.7Kansu1991,33.8Leakey1988,7.9Kansu1991,25.10Leakey1988,91.11Mehmetzsait,EskiAnadoluTarihi1,Dersnotlar.12Memi1989,32vd.

KNCBLMTARHVEEVRM

GTARHVEEVRM

MaymunskeletlerininsanGibiSundularemi insan tiplerine ait olarakortayakonan ifadeler gerei yanstmaktanuzaktr. 17. yzyldanberi bu konuda yaplan aratrma ve incelemeler reel sonular ortaya koyamamtr. Bulunduu

sylenen insan rnekleri insan deil, aslnda nesli tkenmi maymun ve benzeri hayvan cinslerine aitkalntlardr.Bukonudayazlankitapveyamakaleleredikkatedilirsebudurumzatenifadelerarasndanakaseilmektedir.Halen gnmzde de maymun ve benzeri hayvan cinslerinin deiik yzlerce cinsi var olup gemi

dnemlerde bunlarn yzlerce cinsi de yokolmutur.Dinozorlar ve dier yzlerce tr de nesli tkenencanllardandr.Pandalar,kelaynaklar,Meksikayunuslar,kutupaylarvs.nesilleritkenmetehlikesiilekarkaryaolanhayvanlararasndabulunmaktadr.Halenyaayanonlarcatrcanlneslideyokolmatehlikesialtndadr.Tipolarakinsanabenzergrnmesahipolanmaymunlaraaitneslitkenmi,hattatkenmemicinsler,

insan evriminde bir aama olarak gsterilmekte ve insan sanki bunlardan tremi gibi takdimedilmektedir.Bunumilyonlarcaylncesinedayandrmakolayagerekssvermekiindir.Bucanlkalntlarzateninsanolarakdeildeinsansolaraknitelenmektevegerekinsanolan

HomoSapiensinHolosenadayaadifadeedilerekgerekinsanlktarihinindebununlabaladsavunulmaktadr. Daha ncekiler ise insana giden evrim (!) yolunda bir aama olarak gsterilmi,

ancakgerekinsansadeceHomoSapiensolarakdeerlendirilmitir.13nsansdenenbuyaratkkalntlarnesli tkenmimaymun,gorilveorangutancinsihayvanlaraait

olupyaadklardnemdahilindebunlarninsanolduklarnkantlayacakbirbelgeyoktur.HomoSapiensinyanigerekinsannyeryzndegrldtarihiM11000ile7000yllararasnda

birdnemdetahminetmekteyiz.Dolaysylailkinsan(dem)butarihlerarasndadnyayagelmitir.

EvrimYalanlarEski alardan beri bilinen ancak gerek hviyetini 19. yzylda kazanan evrim konusumaalesef bir

aldatmacaolarakgendimalarzehirlemeyedevamediyor.Yalanyanlortayakonanvebilimselliklemaskelenen safsatalar, insanlar Allaha kar kmaya ynlendirmekte ve sonuta bunlara uyanmilyonlarcainsan,ebedifelaketegtrenyollaragirmektedir.zellikleAvrupadadinekargeliencephe,bunusistemlibirpropagandaileyaygnlatrmayadevam

etmektedir. Bu propaganda iin ok eitli yntemler ele alnarak gazete ve kitap yazlar ierisineyerletirilen akl bulandrc ifadeler veya alan mzelerde oluturulan blmler hep bu kara

propagandannbirparasolarakfonksiyonlarnicraetmeyedevametmektedir.2005 ylnda bir grup bilim adam ile Frankfurta yapm olduumuz bir seyahatte burada bulunan

Doa Tarihi Mzesi ni de gezdik. Bu mzeye gidecek olmamz beni balangta oldukaheyecanlandrmt. Zira burada kitaplarda bahsi geen, insann atalarna dair rnekleri degrebileceimizimitediyordum.nkAlmanyabualandamhimbirmerkezdi.KitaplardabahsigeenHomoHeidelbergensis/Heidelbergadam,veHomoNeanderthalensis/Neanderthaladamgibivarliddiaedilennemlitrlerindebuluntuyeriydi.Mze ziyaretimizde Paleontolojik eserleri, gemi bitki ve hayvanlara ait dier fosil kalntlarn

hayretleizledik.okgzelveaydnlatcyd.Ancakbundansonrasrainsankalntlarnaaitolanblmgezmeye gelince byk bir hayal krklna uradk. Burada eskiden kalma kalntlar grmeyi umutederkenkarmzasadeceplastiktenyaplmabirkahayaliresimvekabartmakt.Belkimzeninbakaksmlarnda aradmz buluruz dncesiyle btn gnmz geti. Ancak hibir ey bulamadk. Ensonundabykbiryorgunlukvehayalkrkliindemzedenayrldk.Naslbylebirmzede,zellikledeAlmanyagibiinsanlktarihininaratrlmasnanclketmibirlkeninmzesindeveribulunamazd.Ardndan ertesi yl gerekletirdiimiz svire seyahatinde Zrich niversitesi bnyesinde oluturulanbenzerbirmzededebylebirdurumlakarlancabukonuyuaratrmakzerekendimebirszverdim.Alanmzayaknlolmasitibariylededahabirilgiilearatrmayabaladm.Sonutageldiimnokta

beni daha da hayretler iinde brakt. Bir defa evrim ve insan evrimi ile ilgili olarak ortaya konanlarsadecebirtezdenibaretti.Yanihenzispatlanamamt.Sadecevesadecehayalmahsulidi.Dine kar tavr alm bir grup insan, bilimsellik ad altnda teorilerini bu yolla ortaya koyuyor ve

hayallerinde canlanan grntleri yanstarak bunlar bir gerek gibi dnyada yayyorlard. nsann etkialtndabraklarakbir takm fikirler etrafndaynlendirilmesindegrsel argmanlarnkullanlmas okkullanlanyntemlerdendir.Evrimteorisidebuynteminkullanldenbarizrneklerdendir.

Evrim canllarn genetik yaplarnn kuaktan kuaa deimesi14 olarak adlandrlr. Henzispatlanamamolanbuteoriortayakonulduu19.yzyldanberieitlihayalmahsulresim,grafikvedier plastik eserler yolu ile sanki bir gerekbulgu gibi dnyaya tantlmakta ve henz olgunlamamgendimalarbuyollaaldatlmayaallmaktadr.Btnbunlaryaparkenbazenbirdomuzdiindenbirinsannetlibtndokusuylaberabergrntsnkaryorlarbazendeinsankafatasnaorangutanenesini

yerletirerekveadnadaPiltdownadamdiyereksahtekrlklarnmzelerdesergiliyorlar.15nsanlar Allahtan uzaklatrarak kendileri gibi eytanla dostluk kurdurmaya alan bu insanlar

gerektegrlerinidestekleyecekbirbelgebulamayncakendilerisahtefosilvekalntlarreterekveyabaka canllar insan diye yutturmaya alarak yollarna devam etmekteler. Yz elli yllk zamansrecindehalagerekverilerinbulunamamasevrimcilerikarakaradndrmeyedevamediyor.

ZavallOtaBengannHikayesiEvrimciler sahte grlerini desteklemeye yarayacak unsurlar bulamaynca bu defa kendileri bulgu

retmeyebaladlar.BununiindeAfrikaormanlarndayaayanOtaBengadenilenzavallbirpigmeyi

canlarageiformuolarakhayvanatbahelerindesergileyerekiebaladlar.Buevrimcilerinhaklkabilmekurunaneleryapabileceklerinianlamayayarayanmanidarbirmisaldir.1900l yllarn banda Darwinin evrim teorisi ile birlikte insann maymuna benzeyen canllardan

tredii iddias iyiceyaygnlamvebuharikabuluu(!)destekleyecekdelilaraylar iinegirilmiti.Bunu destekleyecek fosilleri bulmak amacyla almalara balanm sadece fosil olarak deil aynzamanda canl rneklerinin de olabilecei zerinde durularak bunun iin de aratrmalara balanmnihayet SamuelVerner adl bir evrim aratrmacs bu alma iinAfrikaya gelmiti. Gayesi buradacanl ara gei formu bulmakt. Bu byk bilim adam (!) aradn burada buldu. Verner, AfrikadaKongoda yaayan evli ve iki ocuk babas olan Ota Benga ile karlat. Bu zenci insan Afrikaormanlarnda ara gei formunun canl kant olarak yakalayarak zincirli ve kafese konmu bir ekildeSaint Loius de yaplan fuarda tehir etti. Bu ekilde Amerikaya gtrlen Ota Benga ardndanNewyorkdabulunanBronxhayvanatbahesindedierhayvanlarlabirliktekafesekonarakburadabirkaempanze, goril ve orangutan ile birlikte insann eski atalar olarak sergilendi. 1904 ylndayakalanarak, ailesinden alnp hi tanmad diyarlara getirilen ve bir hayvan muamelesi gren Ota

Bengabuaclaradayanamayarakensonundakendinildrmtr.16

SahteFosilAranyorHenryFairfieldOsborn adl bir paleontologTennesseede organize edilen evrim gsterisi esnasnda

ortaya bir iddia att. Bir di bulunmutu. Bu iddiaya gre di birmilyon yl nce yaad dnlenNebraskaAdamadverilenHesperopithecusharoldcookiiyeaitti.WilliamBryann elde bulunan bir az diinden yola klarak byle bir karmn doru olmayaca

yolundakigrleriiseonungerikafalolmaklasulanmasnayolat.SirGraftonEliotSmith,bukonudabir makale hazrlam ve bir az diinden yola karak hazrlad makaleyi Nebraska adam vekarsnnresimleriyle(!)sslemiti.Yllargetivebufosildetaylbiraratrmaveincelemeyetabitutulduvediinaslndabirdomuzaait

olduuortayakt.NebraskaadamgibivarliddiaedilenJavaadamisefarklyerlerdebulunmuuylukkemii,iki

bykvebirkkazdiiileyarmkafatasndanibaretti.HollandalFizikiDr.DuboisinbulduubufosilleriinceleyenBoule,bunlarnempanzevegibbonlaraaitolabileceinisyledi.PekinadamolarakadlandrlanSinanthropuspekinensis ise ikiazdiiolarakChoukotiendebir

ukurdabulunmutu.Dahasonrabulunankafatasparalarileikialtenekemiinindeyinebufosileaitolduu iddia edilmi ardndan iki di hari dierlerinin 1941-1945 yllar arasnda kaybolduu iddiaedilmiti.Piltdownadamise500.000ylnceyaadilerisrlenbiradamaaitbireneilebirkafatasndan

ibaretti. Sonradan insan kafatasna orangutan enesinin ee ile trplenerek yerletirilmi olduu vepotasyumdikromatladasuniolaraklekelendirildiianlald.Bubirsahtekrlkt.BakabirfosilrneiolarakgsterilenHongKongadamiseyinebenzerbirhikyeyesahiptir.Von

Koenigswald,indebirdkkndanbirmiktarfosildisatnalptanesinidierlerindenayrarakbir

tarafakoymutu.tebudisonradanHongKongadamolacaktr.17teyllardrzerlerineyalanteorilerretilenfosilleringerekhikayeleri.

AalkMaymunlarOlun

nsanlarnkkeninimaymunlarabalamakisteyenlerebirszdeMayakutsalkitabPopolVuhKie18syler.Popol-VuhKienineldemevcutolanmetinleriincelendiindearalarndakutsalkitaplardabahsigeen metinlerle rten ifadelere de rastlanmaktadr. Hatta Kuran- Kerimde geen 3 ayetteanlatlanlarlaPopol-VuhKiedebulunanbazifadelerarasndakibenzerlikdedikkateker.Birazdan belirteceimiz Popol-Vuh Kie metninde insandan maymuna dnen bir insan neslinden

bahsedilmekte ve ayn ekildeKuran- Kerimde de cumartesi av yasana uymayanlarn uradklarakibetlenaslmaymunaevrildiklerindenbahsedilmektedir.BunagreAllahngazabnamstahakolanbirtoplulukmaymunadntrlmt.tePopol-VuhKiemetni,Gneten10.000defadahakuvvetliolankorkunate ehirlerimahvetti.Buate insanlarn salarn ve trnaklarndkt.Duvarlardayalnz glgeleri kald. Kularn tyleri beyazlat. Bu ateten kurtulmak iin askerler kendilerininehirlere attlar. Sa kalanlar yaayabilmek iin eyalarn nehirde ykadlar. Bunlar birdenbiredeitiler maymunlap ormanlara ekildiler. nc zaman insanlarndan maymunlardan baka

yaratkkalmad.Derlerkimaymunlarinsanlardantredileroyzdeninsanlaraokbenzerler.19Ayetlerdeiseyledeniyordu:1- Cumartesi yasan ineyenleri hatrlayn.Onlara Aalkmaymunlar olun! demitik.Bylece

bunuhemncekilerhemsonrakileriinbiribretvesaknanlariintyaptk.(Bakara;2/65-66)2-Allahkatndabunlardandahaiddetlibircezayhakedenlerisizehabervereyimmi?OnlarAllahn

lanetettii,okkzd,kendilerinimaymunlaravedomuzlaradntrdkimselerletautatapanlardr.tebudoruyoldansappgitmiolanlarokberbatbiryerbekliyor.(Maide;5/60)3- Kibirlenip de yasak edilen eylerden vazgemeyince onlara Aalk maymunlar olun! dedik.

(Araf;7/166)teayettebelirtilenveazapolarakinsanlktankarlarakmaymunadntrlenveinsanlnokeski

devirlerindeyaamolanbir halkn azgnlklar sebebiyleuramolduklar cezay anlatmak suretiylegemie az da olsa k tutanmetinler. Burada Popol-Vuhmetninde sanki bir nkleer sava, gemiteyaanmgibibirmanadaszkonusudur.Gnetenonbinkatdahaparlakbirnkmas,insanlarnellerinin ve yzlerinin yanarak sa ve trnaklarnn dklmesi biraz Hiroima benzeri bir durumuhatrlatmyormunedersiniz?_______________13Leakey1988,144vd.14Arsebk1990,1.15Yahya1999,50-59.16Yahya1999,5817MEB1985,31vd.18Popol-Vuhngilizcemetniiinbaknz.http://www.sacred-texts.com/nam/pvuheng.htm19http://insanveevren.wordpress.com/2011/05/10/popol-vuh-kise-maya-kutsal-kitabi/

NCBLMOKOKESKDEN

OKOKESKDEN

lkSilahlarimdiki gibi modern silahlarn olmad dnemlerde insanolu dnemin artlarna uygun olaraksavunmavesaldriineitlisilahlargelitirmilerdi.Bugndehlsilaholarakkullanlansopalar

vetalar,insannilksilahlararasndayeralr.Sopannuksmnaaalifleriilebalananbirta,zamannbaltalarnoluturur.Buakmaktalarnn

uksmlarndanyongakarmaksuretiylekeskinletirilmesiileezicigcnnyanndakesicibirzellikdekazanr.

akmaktalardahasertbakabirtaileyontulurveucukeskinletirilir.20Buparalartanzelliinegreokadarkeskinolurkignmzdekullanlankesicialetlerlebilerekabetedebilir.SileksveObsidienolarakdaadlandrlanbutalarsayesindeokkeskinaletlereldeedilmitir.yleki

bualetleriletraolmak,hayvanyzmek,okvemzrakucuyapmakdahimmkndr.lk insanlar uzun ve dz ubuklarn ucuna tatan yaplm ular eklemek suretiyle ilk karglar da

yapmlardr.21Okveyaykefedilmi,kullanlddnemitibariyleengelimisilahlararasnagirmitir.Zehirlihayvanlardaneldeedilenzehrin,krdaneklindeyontulanaaparalarnabulatrlaraksazdan

yaplma ii bo borularla flenerek atlmas da zamann ilgin silahlar arasnda yer alr. Belki ilkbiyolojiksilahlararasndadeerlendirilebilir.Bugn Amazon ormanlar gibi vahi tabiat ortamnda bu yntemler hala uygulanmaktadr. Ayrca

dmana atlan byk kayalar, sivriltilmi kemik paralar da sayabileceimiz dier ilk silah trleri

arasndayeralr.22

Hz.AdemiftimiydiSanldgibiHz.Adembiriftideildir,obiravcdr.Ognkekolojikartlartahminettiimizde

iftiliktenziyadeavcolmasdahamantkldr.HavvaAnamzdabirtoplaycdr.O dnemlerde tabiatta tm bitkiler hda-i nabit olarak bulunur ve insanlar bunlar ihtiyalar iin

kullanrd.Buuslhalenpekokbitkiiindegeerlidir.rneinbizSivastamaysvehaziranaylarndamadmaktoplarz,kimseninaklnadamadmakretmekgelmez.Dalardanal,yabanarmudu,evelik,yemlik,kangaldikeni,mantar,ilek,brtlenvedahayzlerce

bitkiyi toplayaraktketiriz.Btnbubitkilergibi ilkdnemlerdebuday,arpavedier tahllar tabiattabulunuyor ve vahi hayvanlar tarafndan bunlar yeniyor kalan tohumlarndan ise ertesi yl yenileri

kyordu.Odnemlerde birka yz kiilik klanlar halinde yaayan insanlar iin bunlar yetmekte hattaartmaktayd.

lkretilenBitkilerZamanla nfusun artmasyla bunlarn retilerek saklanmas zarureti hasl olmu ve Neolitik dneme

denkgelenbusreteiseziraatbalamtr.lkdnemlerdeyetitirilenrnlerkaplca-siyezeinkornbudaydenentriticummococcum,kzlcabudayemmer,ikisralkabukluarpa,kabuksuzarpa,burak,

mercimek, bezelye ve budaydr.23 Ekmein ilk zamanlarda ne kadar mhim bir yiyecek olduu ilkretilenbitkilerinbudaygibitahlrnlerindenolmasndandaanlalmaktadr.

lkHkmdarnMezarNeredeHazretiAdem,yeryznnilkpeygamberiaynzamandadailkhkmdardr.Onunmezarnnyeriok

merak edilen bir konudur. Cevab ise henz net olarak bilinmemektedir. Ancak yeri ile ilgili baztahminleryaplmaktadr.Hz.AdemyaadblgeitibariyleEskinasyadediimizcorafyadandr.mrnnbirksmMekkedegemiveburadaArafattaCennettenkarldktansonraHz.Havvaile

bulumulardr.mrveboyuileilgiliolarakverilenbilgilerinsarahatiyoktur.Kitaplardabahsigeen2000 yllk mr ve 60 ile 90 metre olarak belirtilen boy meselesi tartmaldr. Tevrat kaynakl bubilgilerhakkndaKuran-Kerimdebirbahisgememektedir.Kendisi neslinden gelenlere peygamber olarak gnderilmi ve lmnden sonra da byk bir sayg

grmtr. Yeryznn ilk hkmdar olmak hviyetiyle yeryznde uygarl oluturacak her trl ilkadmndancsdr.Mezarnnyeri hakknda tm sylenenler sadecebir tahminden ibaret olupbu tahminleregrekabrin

yeri ile ilgiliolarak,MekkedebulunanEbuKubeysdandakiKenzmaaras,yineMekkedekiHayfMescidininyanveyaArafatgsterilmektedir.MezarnHindistandakiNevzmaarasndaveyaKudste

olduuhakkndadaifadelerbulunmaktadr.24DorusunuancakAllahbilir!

lkEvcilHayvanlarHayvanclkdaiftiliklebenzerbirgeliimgstermitir.lkdnemlerdehayvanyetitirilmemisadece

doadavarolanhayvanlarnavlanmas ileyetinilmitir.Ancakzamanlasaylarndaazalmalarvelzumhsl olduunda bunlar rahatlkla bulamama gibi skntlar ortaya knca hayvan retmeye ynelik ilkfaaliyetlereinsanlaristeristemezynelmekzorundakalmtr.BununiinAmerikaiyibirrnekolabilir.Buradayaayanyerlilerihepimizbiliriz.Milyonlarcababizonunyaadtopraklarda,bubizonlaragregebebirhayatoluturanyerliler,bol

miktardabulunanbuhayvanlaravlayarakyaamlardr.Sonralarbeyazadamnderisiiinbubizonlaravlamasylasaylariyiceazalmveyerlilerbuaamadansonrakendileriiinzaruriolaraksrretmealternatiflerigelitirmekzorundakalmlardr.lk dnemde g eden bu hayvanlarn bir ksm vadilerin gei noktalarnda bir itle hapsedilerek

avlanacak srete uzaa gitmeleri engellenmi zamanla gelien nsiyet bu hayvanlarn bir ksmnnevcillemesinesebepolmutur.Koyun,keivedierbazsrtrleribuekildeevcillemitir.Zatenftrateninsanayaknolankedive

kpekgibihayvanlar sevimlihalleriyleyayenidoduklar sreteormandanmaaraya tanarakyadainsannyediklerindenonlaravermesiilekurulanbadolaysylaevcillemilerdir.lkevcilleenhayvanOrtaDoudayabanlkeiveyakoyundur.Bunlarnardndanbykbahayvanlar

olarak sr,SahraMsrnda, yabanl eekMsrda, atDinyeperblgesindevedevedeArabistandaevciletirilmitir. rdek ve tavuk gibi iri kular inde, Lama, Alpaga gibi yeni dnya devegillerine

gelinceiseonlardaAndlardavePerudaevcilletirilmitir.25

KocaKafalHeykellerYenidnyannuygarlageenilkhalk,OrtaAmerikadaMayalardannceyaamolanOlmeklerdir.

M1200yllarndanitibarenYucatannbatblgelerindegrlmektedirler.Olmeklerdenkalanheykellerincelendiindebunlarngenikanatlvebaskburunluolduklargrlr.Dudaklar etli, gzleri ise patlaktr. Melezlemi bir halk olduklar ortadadr, ancak kimlerle

melezletiklerihakkndabirfikirsahibihenzolunamamtr.Olmekler, uzaklardan getirerek diktikleri yaklak 10 ton arlndaki bazalt kayalar yontarak ok

enteresanheykelleryapmlardr.BukocakafalilginheykellerOlmeklerhakkndafikirvericidir.26

AborjinlerveSonAvclarDnyann 7 ktas vardr.Bunlardan biriOkyanusya ktasdr ve bu ktann da en byk kara paras

Avustralyadr.Burasdagizemlerledolubircorafyadr.Avrupallar Avustralyaya geldiklerinde burada binlerce yldr yaamakta olan yerli insanlarla

karlamlar ve bu yerlilere Aborijin adn takmlardr. Bu ad Latince Ab ve Origineskelimelerinden tretilmi olarak kkenden-balangtan gelen anlamna gelmektedir. Ancak yerlilerkendilerinikendidillerindenkabileadlariletanmlamaktaydlar.Avrupallar geldiklerinde burada takribi olarak 500 civarnda kabile vard ve bunlarn saylar ise

yaklakolarak300.000ila1.000.000civarndayd.BuradayaayanhalklarincelendiindekkenolarakgneydouAsyahalklarilebenzetiklerivemuhtemelendeburayaoralardangeldikleridnlmektedir.Beyazadamlargeldiindehalatadevriniyaayanbuinsanlaravcvetoplaycydlar.Tarmaisehenz

gememilerdi.AborjinlerinAvustralyaya ne zaman geldikleri tamolarak bilinmemektedir.Ancak bu tarihinM2.

Binyldandahaerkenbirzamandaolduudnlmyor.GneydouAsyadandmansaldrs,olumsuziklimartlarvb.sebeplerleyerlerindenkalkanveg

etmek zorunda kalan insanlar eitli tevafuklarla denizlere alm ve yolculuklarnn sonuAvustralyaktasndabitmitir.Gelien zaman burada yine dilleri ve dier kltrel etkileimleri oluturmutur. Burada Neolitik

dnemdeortayakantaaletkltrilebuzamanaamayanbirkltrmeydanagelmive16.yzyldaAvrupallarn blgeye gelilerine kadar da bu byle devam etmitir. Avc ve toplayc bu kavimler,kangurugibibazhayvanlarla,balkvekularavlayarak,ayrcabal,yumurta,eitlimeyveler,tohumvekkleritoplayarakyaamlard.Ziraat yapmyorlard ancak tabiatn korunmasna ynelik olarak son derece duyarl ve dikkatliydiler.

Dingo denilen yabani bir kpek cinsini ise evcilletirmeyi baarmlard. Dnyann son paleolitik

topluluuTasmanyada1876ylndasonavcnndalmilesonbulmutur.27

AsyadaTarmBalyorM 9.- 8 bin yllarda tarm ilk defa Yakndouda ortaya kt. nceleri insanlar ilk kyleri da

sralarna yakn kuruyorlard. Buralar da genellikle yllk olarak 300 mm. ya miktarna sahip olanyerlerdi. Baz yerlerde de rmaklardan yararlanlabilecek konuma yerleilmiti. Bunun iin Erihadabulunan Tell el Sultan ile Anadoluda Konyada umra Ovasnda bulunan atalhyk nemliemsallerdir.Buralaradarneklerindenbykolmaklaberaberbirerkentebadndadadeildir.Etkinsulamateknikleriningelitirilmeyebalanmasileyamuraolanilgiazalmveinsanlarkurutarm

blgelerindenkarakyarlalanlardanakanbykrmaklarlatanmtr.Irmakevresindebulunantarlalarsulamakamalalanhendeklervegedikleraraclylayaplacak

sulamafaaliyetleri,yamuralanksmlardabirgvenceolarakbulunuyordu.M 5.- 4. bin yllara gelindiinde bu bulu sayesinde o gnlere kadar oturulamam olan yerler

yerleime alm oldu. Bundan sonra daha baka yerleim alanlar dodu. Bunlar ayn zamandarettikleriniobanlarladeitiriyorbylecedeticaretinilkaamalarortayakyordu.lkkyllertesisettikleriblgeseldinmerkezleri iletapnaadayalynetimmerkezlerioluturdular.

Bu ilk yerleim yerleri Yakndounun da nemli uygarlk alanlarn oluturacaklard. Dalardanakarsularn at verimli ovalara doru tarm balayp yaygnlam ardndan sulamann balad ilk

kylerileburadanalvyonovalarnadoruyerlemelerbylecedalmayabalamtr.28

19TemmuzYlbaOlurmuMsrllar iin bu tarih ok nemliydi. Zira Herodotosun Msr Nilin armaandr szn ortaya

karan gereklerin balangcyd bu tarih. 19 Temmuz Msrllar iin bir ylba idi. Ay, gne vehkmdarylolmakzeretakvimkullanrlard.Bunagreayyl,Msrdadinkronolojiiinesasolutururvebiryl,354gnolaraktespitedilmitir.

GneylndaiseSiriusyldznngneleberaberufuktaaynseviyedegrldgnolan19Temmuzsenenin ilk gn olarak kabul edilmi, bugn ayn zamanda Nilin de tama balangcn ortayakarmtr.ButamaMsrdakibereketindedouandr.BubykolayMsrdabyktesiryapmveylnilkgnolarakkabuledilmitir.Msr iftisi bu tama mevsimine gre ziraat yapmakta ve tama, ekme ve hasat olmak zere

aamada gerekleen bu dnem iinde hayati nem ihtiva eden btn ziraat ilerini organize

etmekteydi.29

BuMayaTutarmKyamet senaryolaryla gnmzde ok nlenen Mayalarn gerek ad bilinmiyor. Maya ad sadece

Avrupallarn bir yaktrmasdr. Sadece bu deil, bugn onlarn sahip olduklar birok isim de aynekilde sadece bir yaktrmadr.Amerika uygarlklar iinde beyazlar geldiinde yazy bilen tek halkonlardr.Ancakyazlarnetamolarakokunabilminedekorunabilmitir.Mayalar,AstronomiveMatematik ilealakalbirokkitapdayazmlard.Mayalaraaitbilgilerimizin

ounublgeyegelenspanyolrahiplerdenalmaktayz.BunlarMayakltrnhemtahripetmihemdebilgisahibiolmamzsalamlardr.spanyollar bir yeri ele geirdikten sonra Hristiyan rahipler devreye giriyor ve bunlar hemen

misyonerlik faaliyetlerini balatyorlard. 1562ylndablgeye spanyollar ile berabergelenDiegodeLanda adl bir rahip tarafndan Mayalardan kalan tm kitaplar Merida Meydannda toplanarakyaktrlmtr.Bufelakettenmaalesefsadecebirkaancakkurtulabilmitir.BuyzdenMayalarnbilimdeyakaladklarseviyemaalesefbilinememektedir.Diego de Landa daha sonra Yucatan hakknda adl bir eser yazmtr. Bu eser Mayalarla ilgili

yazlmbirkakaynaktanbiridir.RahipLanda,bulunankitaplarnbatlinanveyalanlariermelerindendolay yakldn ifade etmektedir. Bu tahribatna ramen Rahip Landa yine Mayalarla ilgili yazmolduu eserde birok ilgin bilgiyi de aktarmtr. BugnMayalar hakknda bildiklerimizi ilgintir ki

Mayamedeniyetiniortadankaldranlardanrenmekteyiz.30

CiUthan/SiziAnlamyoruzYucatan,MayalarvedahancesindedeOlmekleriinoknemlibirehirdi.Burannadilginbirolaylaortayakmt.Mayalar,Avrupallarlailkdefa1502ylndanldenizci

KristofKolomp,HonduraskylarndabulunanGuanajaadasnaktndakarlamtr.Blgeye ait bilgileri de denizciler buralarda karlatklar bu yerli Kzlderililerden almlardr.

Denizcilerkydanilerlerkensahildeokiyiyaplmyaplargrrvekyyayanaarakyerlilereburannneresiolduunusorarlar.Yerliler onlaraCi uthan yanisizi anlamyoruz derler. spanyollar burann adnCi-uthan

sanrzamanladaburannadYucataneklinednmtr.31

PopolVuhKieMayalarnkutsalkitabolanPopol-VuhKiekonuolarakevreni, tanry,yaratl,dnyaalarn

ve insan hayatn ilgilendiren daha pek ok konuyu ele almaktadr. ZamanlarnOlaylarn Kitabmanasnagelmektedir.Popol-Vuh Kie, Maya tarihinin balangcndan beri gelen szl gelenein yazya geirilmesi ile

olumutur.Yaklak 1550-60 yllar arasnda eski geleneklere bal bir el yazmac tarafndanLatince

olarakancakMayadilindeyazlmtr.Bilindii gibi spanyollar 1500l yllarda blgeye geldiklerinde Mayalara ait btn hiyeroglif ile

yazlmeserleriyakmlard.Ancakbazmetinlerezberdetutuluyorveyerliler,bunlarnkorunmasiinok byk bir aba gsteriyorlard. Ancak geleneklerini yaatmaya alan Mayalar, AvrupallardanLatinceyirenincebudefaeskidenbildikleriniLatinceolarakyazdlar.Misyonerlerbylebirdurumudnemediklerindenilketaptabunufarkedemedilervebudurumuzunyllargizlitutuldu.YerlilerPopolVuhKieyi korumak iin okgizli hareket etmiyabanclarnyannda azlarnabile

almamlardr. Bu metinleri de ezberleyerek muhafaza etmilerdir. Ximenez, ancak 1702 ylnagelindiinde Popol Vuh Kie metnini bulur ancak yaktrmayarak kopya eder ve spanyolca evirisinikalemealr.zgnmetin gnmzde hl kayptr ama rahibin kard kopya ve hazrlad eviri Amerikada

NewberryKtphanesindesaklanmaktadr.Mayahiyeroglifleriinciraalarnnikabuklarnayazldr.Bukabuklarilemdengeirilerekuzuneritlerhalindekesilirzerlerineyazyazldktansonraakordeon

eklindekvrlr.32

MayaTakvimindekiSrNasl ve nereden kaynaklandn anlamadmz biimde herkes 21 Aralk 2012 tarihinde kyamet

kopacankonutu.Dnyazerindesadecebirkayerlemeyeribukorkunfelakettenkurtulabilecekti(!).Dnyayahibir

eyolmad.Bukyametmasalnnaslneydi.nsanlarbylesinekorkunbirfelaketibeklemeyeyneltensebepneredenkaynaklanmt.BunuanlatabilmekiinnceMayatakviminiiyianlamamzgerekiyor.Mayalarda astronomi ok gelimiti. yle ki g takip ederek yapm olduklar hesaplarla

gelitirdikleritakvimleribizimuankullanmolduumuzGregoryantakvimindenbiledahaileriidi.Onlarg13katveyeri ise9kat olarakdnyorlard.Dnya isebunlarn arasndabulunuyordu.

AslndaMayalarnbirdeiltakvimivard.Haabyladverilen365gnlktakvim,Tzolkindenilen260gnlktakvimveMayabalangcnnM3113yllarndanitibarenbalatldUzunTakvimdir.Maya takvimin de aylar 20 gnlk dilimler halinde 18e blnmt. Bu 18 aydan uursuz olduu

dnlen5gnartyordu.Herbirgnnayrbirnumarasveadbulunuyordu.Aylarnadtarmlaalakalolarakverilmiti.GnKin,ayUinalyliseTunolarakadlandrlyordu.Maya takvimi ekil olarak i ie gemi halde 2 daireden oluuyordu.Bu dairelerin kenarlar gen

eklindeidi.Merkezde13saysnntanrsoturmaktayd.Bununetrafndadasaylarbulunuyordu.Kkdaire 260 gn ve byk dairede 365 gnlk takvimi ifade ediyordu. Haab ylnda belli bir gnnTzolkindeayngnedenkgelmesiiin52ylgerekiyordu.Buda18.980Haabgnnedenkgeliyordu.Mayatakvimindebirdegalaksignvard.Bugn25.625yldanolumaktaydveherbiri5125gnden

oluanbe evrimeayrlyordu.21Aralk2012 tarihi isebeeayrlanbugalaksignnnbinlerceyldevamedenbirperiyodununsonuidiveMayaUzunSaymtakvimininBykevrimiMS21Aralk2012ylnda sona erecekti. Bu evrimler bir son olmakla beraber ayn zamanda yeni bir balangc da

oluturmaktaydlar.Mayalarbuolayyenibirdnyaannbalangcolarakkabulediyorlard.Mayalarn sylediine gre bu 5125 ylda bir gerekleiyor ve bu durum dnyann yrngesinde

deiiklie de yol ayordu. Mayalara gre onlarn uygarlklarnn balangcndan yani M 3113

tarihindenitibarenoluacakolanbirevrim,21Aralk20012detamamlanacakt.33

SrTabletler21Aralk2012dednyannbitecekveyenidenbalayacakolaneskiveyeniylbelirtilenifadelerle

belirlikonularaydnlatyor,ancakbukehanetvekyametmasallarnaslortayakmt.MariceM.Cotterelli,Mayalarlailgilipekokaratrmayaptbilinennlbirastrofizikidir.Onunbu

konularda yapm olduu aratrmalardan da faydalanarak Adrian Gilbert adl bir gazeteci MayaKehanetleri adl bir kitap yazmtr. Hatta bu kitap dilimize de evrilerek yaynlanmtr. Bu kitapsayesindebtndnyakonudanhaberdarolmutur.AdrianGilbertinBBCdegrevliolmasdasanrmbundaetkiliolsagerektir.Aratrmaclar Maya kenti Palanguede bulunan tapnakta bir aratrma esnasnda mezar tann

kapandaifrelibiryazbulmulardr.Kapan zerisinde bulunan bu ifreli yazlar yan yana getirildiklerindeMayamitolojisinde amz

sembolizeedenJaguar ilelmsembolizeedenbirYarasasembolortayakyordu.Budurum iyiyeyorumlanmadvednyannsonunungeldiiyolundasylentilerideberaberindeortayakard.Olaya bir de Smerler karnca i iyice sarpa sard. Yine bir Smer mitolojisine gre de Niburu

(Marduk)adlbirgezegendnyayaarpacakvebuarpmailedednyannsonugelecekti.Buarpmaiinnce2003ylardndandaAralk2012tarihibelirleniyordu.BazlarnagreMayatakvimininsonuolan 21 Aralk 2012 yl Gregoryan takvimdeki eksik yl hesaplamalarna gre 2003 ylna denk

geliyordu.BabillerbugezegenitanrMardukunadylaanyorlard.34

MaratonSavaBugnatletizmyarmalarnnnemlibirdalolanmaratonkousununmenei6.yzylaEskia

Yunanistannakadaruzanmaktadr.Persler,LidyakrallnM547ylndayktktansonraAnadoluyuegemenliialtnaalm,ardndanBatAnadoludabulunanYunankentlerinidebirbirelegeirmilerdir.M506ylndaMiletoskentininisyannadestekverenAtinavedierYunankentlerinicezalandrmak

zereanakkalezerindenThrakiaveoradandaYunanistanageenPersler,buradabykbirdirenilekarlam bu arada Persler ve birleik Yunan kent devletleri arasnda savalar cereyan etmitir.BunlardanbirideM490ylndayaplanMaratonSavadr.Bu sava esnasndaPhilippidas adnda bir askerAttikadanAtinaya kadar haber ulatrmak iin

komuvehaberibildirdiktensonraAtinapazaryerindecanvermitir.35Maratonkoularnnkkenibuolayadayanr.BukoununOlimpiyatyarlarnagiriiise1896ylndaolmuvebyleceolaynansdabuekildeyaatlmtr.

MancnkKolayTanmazMancnk Romallar tarafndan balista veya katapult olarak adlandrlrd. Bunlar Eski a

savalarndakullanlanenkorkunsilahlardanbirisiydi.Mancnnalmasistemi,burulmu iptensalanangerilmekuvvetinedayanyordu.Banbykl

atnuzaklkmesafesinidetespitediyordu.Hayvan kaslarnn tendonlarnn ve liflerin ilenmesiyle elde edilen kiri sayesinde oluan burulma

byk bir enerji ortaya karyordu. Kiriin bklmesiyle mancnk kolu geriye doru esnetiliyor veserbestbraklncada ileridorufrlayanmancnkkolu, tadafrlatarakatldklaryerlerdeldrcbirtesiryapyordu.Talarn isabetettiikalelerinkapveduvarlarnnyklmas ileaskerlerinkaleden ierigirmesi iin

uygunbirzeminoluturuluyordu.Dmanaokvekargatanmancnklardaalanyivleroklarndnerekdahadzgngitmesinidetemin

ediyordu. Bu mancnklarn att, katranlanarak tututurulmu ve top haline getirilmi bez paralar,ierisineatldkalelerdeyangnasebepoluyordu.Mancnklarn byk ve ar silahlar olmalar onlarn nakledilmelerinde byk glklere sebep

oluyordu.Bunedenleuzakmesafelerebunlartanmazvemuhasarayaplacakyerlerdebulunanormanlkalanlardansalanankerestevedierparalarnbirarayagetirilmesiileimaledilirdi.Bakamalzemelerin de Eski a artlarnda tanmas ok byk bir zahmet gerektirdiinden atlan

talarnmuhtemelenyaknyerlerdenteminedilmesigerekmekteydi.36

kiKatrBirKuatmayBitirdiHarphiledir.derler.Eskiadayaplansavalardahayvanlarmhimbiryertutard.Busavalardan

birinde,Lidyallar,Prienekentinialmakiinkuatmlard.Maksatlarkuatmayuzatarakkaledekilerinyiyeceklerinintkenmesinisalamakt.Etrafsarmveierdekilerinteslimolmasnbekliyorlard.Prienelileregelince,maalesefonlarntmyiyecekleritkenmekzereydi.KentteyaayanBiasadlbir

filozof,Prienelilerebirtaktikverdi.BunagrePrienelilerellerindekalanyiyeceklerlekenttebulunanikikatriyicebesledilervesemirttiler.Ardndanbirbahaneilekatrlarkaledendarsaldlar.LidyallarkuatmayPrienelilerinyiyeceklerinintkenmesinisalamakamacylayapyordu.Lidyallar

kaledenkanbusemirmikatrlargrncedirenlerikrld.Katrlarbukadariyibeslenmibirkentin

insanlarnnellerindehalabolyiyecekolacandnerekkuatmaykaldrpbaryaptlar.37

KaradenizAdNeredenKaynaklanrAraplarnBahr-iEsved veyaBahr-i Bundus, Ruslarn KzarneMore, ngilizlerinBlack Sea,

AlmanlarnSchwarzesmeer,Osmanllarn da Bahr-i Siyah olarak adlandrdklar ve bizim de ayn

manadaKaradenizolaraktanmladmzbudeniztmdillerdeKarasfatylabetimlenmitir.38KaradenizM 7. yzyla kadarYunanllar tarafndanPontosAexinus/ dost olmayan, misafirsever

olmayan deniz olarak adlandrlmtr. Bu ismin Karadenize sis ve frtnalarn okluu, adalarnolmay ve ayrca snlacak yerlerin azl sebebiyle verildii de dnlmekle beraber Persekaranlk,muzlimgibimanalarierenahaenadangeldiisanlmaktadr.KaradenizinPontosAexinosolanadzamanlagemicilikteknolojisininilerlemesiylesahillerdekurulan

koloniehirlersayesindebudenizintmzenginliklerininantikdnyayatanmasnavePontosEuxeinos/dostdeniz,misafirperverdenizadnnverilmesinesebepolmutur.Ayrcabtndillerdekaraolarak

adlandrlmasndabazkylarnnsiyahkumluolmasnndaetkinolduusylenir.39Polybios, bu deniz ile ilgili olarak ok nemli bir tespit yapmtr. Bu da denizin akan rmaklardan

gelenalvyonlarladolmatehlikesidir.40Zaman ierisinde nehirlerin srekli olarak tad alvyonlarla dolanKaradenizin,AzakDenizinin

dt duruma dmesinin de yakn olduu vurgulanmaktadr. Azak Denizi rmaklarn tadalviyonlarla tehlike tekil edecek ekilde byk oranda dolmu bulunmaktadr. Suyu dnyann en tatldenizlerindenbiriolanKaradenizbuzelliiyleyumurtlamazamanndabalklariineminbiryerzellii

tamaktadr.41_______________20Leakey1988,23vd.21Woods2011,10.22Leakey1988,23-74.23nal2007,95.24Kksal2001,60.25enel2009,259.26enel2009:921-924;Carter1981,122-123.27Barraclough1978,48vd.;enel2009.;Saran1993,1-239.28Barraclough1978,40vd.;Gnaltay1987,1-130.29nan1992,2-60;zer1987,1-67.30Saran1993,249vdd.;Ylmaz2006,162vd.;Barraclough1978,46-48.31Saran1993,249;Luaghi2000,27-90.32Girard1993,1-264.33Saran1993,249-255.34Gilbert-Coterell2001;1-389;http://www.bluepoint.gen.tr/nibiru2.html;http://www.kiyamet2012.com/marduk-gezegeni-nedir.html35Tekin2002,77.36Develi2009,233-236.37Develi2009,218.38Bijiskyan1969,1.39Ik2001,2.40Polybios,Historiae,IV,41.41AmmianusMarcellinus,RerumGestarumLibri,XXII,8,46-48.

DRDNCBLMTARHVESYASET

TARHVESYASET

BizansAdndaBirDevletHiVarOlmadocukluumuzdan beri Bizans ad hayatmzda mhim bir yer tutar. Ders kitaplarmzda Trkmilletiiinbykbirdmanveodnemdnyasiinisesperbirgolaraktantlanbudevlet

aslndahiyaamamtr.BizansadndabirdevlethivarolmamveTrkleradBizansolanbirdevletihiyenmemilerdir.

Peki yleyse adna yzlerce film ekilen, ders kitaplarnda ve entelektelmecmualarda adndan skabahsedilenbuterimneyiifadeetmektedir?Olayn asl udur: Bizim Bizans olarak bildiimiz devlet aslnda Roma mparatorluudur. Daha

dorusu MS 395 ylnda Romann ikiye ayrlmasndan sonra, MS 476 ylnda Bat Roma, Germenistilaclarnca yklm ve sonra geride Romay temsil eden ve onun da gerek bir uzants hatta takendisiolansadeceDouRomakalmtr.BuaradaBatRomamparatorluuykldndaiseRomanntekvarisiolarakDouRomaveonunOrtodoksHristiyanlarkalmtr.Latinlerin 12. yzyldaKonstantinopolisi igallerinden sonra kiliseler arasndaki atma sonucunda

Latinlerbuiddiaydahagldilegetirmilerdir.16.yzylagelindiindeiseKutsalRoma-Germenmparatorluu,kendisiniRomanntekvarisiolarak

takdimederekTrklertarafndanyklanRomamparatorluunuiseBizanseklindetanmlayarak,Dou

Romann gerek Roma olduu gereini rtbas etmeye almtr.42 stanbulu Romann deil deBizansnbakentiolaraktakdimetmibyleceVatikan,KutsalRomannbakentiolmutur.DolaysylaBizans terimi ilkdefaolarak16.yzyldaortayakmtr.Bizansad isestanbulehrinin ilkadolan

Byzantiondantretilmi43biradolupsadecebiryaktrmadr.Gerekleriyanstmamaktadr.

HititlerDiyeBirDevletYokturTarih tahsil ederken yanl rendiimiz bilgilerden biri de Hititlerle ilgilidir. Bizans meselesinde

belirttiimizgibiHititmeselesindedebenzerbirdurumszkonusudur.Hititadndadabirdevletyoktur.Bu kelime Tevratta sz edilen ve het oullar olarak geen bir kavmin adndan yola klarakAvrupalfilologlartarafndanyaktrlmtr.TrkeyedeEtiveyaHititolarakgirmitir.Budurumtabletlerinilkbulunduklardnemeaitolarakyaplanbiryanlokumadankaynaklanmaktadr.HititkelimesiFranszcatelaffuzuylaEtiolarakyanltelaffuzedilmibuyanllkyerleerekzaman

iindegnmzekadargelmitir.44Hititler olarak kabul edilen halk aslnda Hattilerdir. Hititlere gelince onlar kendilerini Nesili ve

lkelerini deNea olarak adlandrmtr. Nea kentininKayserideki Kane karumunun da zerinde

bulunduuKltepeolduukuvvetlemuhtemeldir.45

GalataAvrupada Kelt olarak bilinen Galatlar, yaklak 20.000 kiilik bir kuvvetle M 280de Brennios

komutasnda kadnl erkekli haldeMacaristan, ardndan Yunanistan yamalayarak stanbul nlerinekadargelirler.stanbulun karsnda karargh kurarak Dou Romay tehdit etmiler ve bunlarla baa kamayan

Roma, hara vererek Anadolu yakasna gemelerine msaade etmitir. Burada bir k geirmek zerebeklediklerimahal,sonralaronlarnisimlerindendolayGalataolarakadlandrlmtr.Galatlar, ankrdan Kangala kadar uzanan topraklarda Tolistobogiler, Tektosaglar ve Trokmiler

olarak3kolhalindeyaylmlardr.46

lkBiyolojikSilahlarUluslararas anlamalarla yasaklanan biyolojik silahlar gemi devirlerde ska kullanlan sava

aletleriarasndasaylmaktadr.zellikle kalemuhasaralarnda dmann direncini krmak iin l hayvan lelerinin, canl veya l

farelerinmancnklarla kalelerden ieri atlmas dman en ok ypratan yntemlerdi. Bu saldrlar odnemlerdeokkorkulanvebahastalnartrmamaksatlolduundanbuhayvanlarnatldkaleler,riskalmakistemeyensakinlerincehementerkedilirdi.Bundanbakazellikleormankavimleriylanvekurbaagibibazzehirlihayvanlardanalnanzehirlerisilahlarndakullanrd.Bu silahlar isabet ettii kimselerde lmcl sonular ortaya koyard. Oklarn ve kllarn sava

esnasndazehirlenmesi,sonutabasitbiryaralanmayladahisonulansadavcudunazehiralankiibykihtimal lrd. Ayrca elde edilmek istenen kale veya blgenin kulland su kaynaklarnn, kuyu vesarnlarn zehirlenmesi de ska bavurulan yntemlerdendir. Bunlar belki de biyolojik savan ilk

rneklerinioluturmaktadr.47

znikKonsiliGerekteNiinToplandMS325ylndazniktebirkonsil topland.Bukonsildeyaplacakmzakerelerinkonusutek tanrc

olmasdolaysylababa ileoulunaynln kabul edemeyeceinisyleyerekKhristosun (sann)tanrln reddeden, skenderiyeli Kei Ariusun doktrini idi. Bu mzakerelerde Arius doktrinimahkmedilerek,oulunbabailemahiyetbakmndanaynolduuakidesikabuledildi.Ardndan stanbuldaMS 381 ylnda toplanan ikinci kmenik konsilin tamamlamalar ileHristiyan

kilisesinin aments olan inan forml de ortaya kt. Bylece gnmz Hristiyanlkna ait temeldsturlardabelirlenmioldu.Ancakgenelolarakbakldndaznikteyaplmolanbukonsililebirliktebizeretilensreklincilinsaysnndrdeindirilmesiolmutur.HalbukigerekteHristiyanazizleribirpaganolanmparatorKonstantinosbakanlndakibirheyetile

toplanarak,bukonsildesadece incilidrde indirmeklekalmaypHristiyanlkdapaganlatranbaba-oul-kutsalruhlemesininyaniTeslisindekabuledildiigrlmektedir.MS325ylndayaplankonsilinennemlisebebibudurvebutoplantileKeiAriusmahkmedilerek

dnndeKappadokiadaldrlmtr.HristiyanlklailgiliyaplanyaynlardakeiAriusuntektanrc/monoteistinancndanhibahsedilmez

ve sanki teslis kadim Hristiyanlkn bir retisi gibi hep vurgulanmakla beraber Arian Hristiyanlarsrekligzardedilmekteve insanlarbunlarnvarlklarndanhabersizklnmayaallmaktadr.Hattabaz kilise kaynakl kitaplarda bu durum yuvarlanmakta Kei Athanasius ile Kei Arius arasndakiihtilafsankisadeceTanrkelamzerindeortayakmgibigsterilmekteardndan220ila250Hristiyandin adamnn katld bu konsilden sonraAthanasiusun formlnn onayland belirtilmektedir. AynkaynaklardaAriusun formlnn reddedildiini ve ardndanAriusun veAriusuHristiyanlarn da bugre uyduklar ve zaman ierisinde de varlklarnn snd vurgulanmaktadr. Oysa Teslis olarakadlandrlanbaba-oul-kutsalruhlemesiHristiyanlkntevhiddenayrldr.Teslis aslnda kken olarak ta eski alara uzanan pagan bir anlayn rndr. Deiik zaman ve

sistemlerdebununrnekleridemevcuttur.Teslis inancnn oluumunda enmhim sebepYunan felsefesidir. EskiMsrdaIsis-Osiris-Horus

lemesieskiYunanaSelene-Hekate-ArtemisolarakgirmivebudurumAnadolu,Mezopotamyave

Romadadabenzerrnekleresahipolmutur.48

HristiyanlarnKurtuluBerat:MilanoEmirnamesiBabasKonstantiusunlmndensonraoluKonstantinusvekomutanLicinianusLicinius,kanvelm

dolumcadelelerinardndanimparatorluupaylaarakynetimielealdlar.Konstantinus, akllca bir siyaset uygulayarak Hristiyanlara iyi davranm, nceki imparatorlar gibi

iddet uygulamamtr. Bu durum Konstantinusun arkasnda bir Hristiyan desteinin olumasnsalamtr.Dnem Hristiyanlarn artk bir g olarak belirmeye ve arlklarn hissettirmeye baladklar bir

dnemdir. Bu gerei ge de olsa fark eden Galerius, MS 311 ylnda bir emirname yaynlayarakHristiyanlarn serbeste tapnabileceklerini ve mahkm olanlarn da affedildiini aklamtr. Buemirname de: Hristiyanlar, var olan dzeni bozmamak kouluyla toplantlarn yapsnlar. Onlarabaladmz bu hakka karlk, devletimizin ve bizzat kendilerinin mutluluu ve iyilii iintanrlarnaduaetmelidirler.denilmitir.Galeriusunbutoleransierenemirnamesininkndaonunyakaland amansz hastaln pay byktr. Zira Galerius hastalnda Hristiyanlarn tanrsnn payolduunu dnmektedir ve dolaysyla da lmeden nceHristiyanlara serbest ibadet hakk tanyan buemirnameyiyaynlamtr.BuolayngereklemesindenikiylkadarsonraMS313ylndaKonstantinusveLiciniusMilanodabirarayagelerekRomannsorunlarngrmveardndan tarihlereMilanoEmirnamesiolarakgeenbirfermanyaynlamlardr.MilanoemirnamesindeHristiyanlarnbundanbylerahatszedilmedenserbestetapnabilecekleri,

ayrca daha nce zorla alnm ev ve kiliselerini hibir tazminat demeden geri alabilecekleribelirtilmitir.Buhaklar sadeceHristiyanlaradeil,bar ve huzurun salanmas iindier dinlerininananlarna da, kendi gelenek ve inanlarna gre istedikleri tanrlara tapma bamszl

verilmitir.eklindebelirtilerektmRomayurttalariinsalanddavurgulanmtr.49Bu emirname insanlar arasnda barn ve emniyetin salanmasnda ada dnya iin ok byk bir

emsal tekil eder. nsanlarn inanlaryla uraarak, onlar dncelerinden dolay yok saymaya,sindirmeye alanlarn ve kendilerinden baka kimseye hayat hakk tanmayanlarn her dnemdeuradklarakbetinderneinitekiletmektedir.Son dnemlerde putperest Romallar kendilerine rnek alarak lkemizde insanlara eziyet etmeyi

kendinemisyonedinen,inanlarndandolayeitliyaktrmalarlaonlarbazkurumlardanatan,okullarasokmayan, grevlerinde ykseltmeyen ve bu yolla insanlarn onurlaryla oynayanlarn imdi dtklerivahimdurumugstermeasndanbyknemtamaktadr.Tarihtekerrrdenibarettir!

Sonrpnlarslamiyet,ArapYarmadasndadomuolupbutopraklargnmzdedeslamdnyasasndanayn

nemini devam ettirmektedir. Ancak Hristiyanlk, doduu topraklarn dnda ok uzaklarda kksalmtr.Bu durumun olumasndaHristiyanlkn doduuKuds ehrininRoma topraklar ierisindekalmasnnrolbykolmutur.Havariler o dnemlerde, Roma topraklar iinde rahat seyahat etme olanaklar olmas sebebiyle

Hristiyanlk yaymak iin gereken msait ortama sahip olmulardr. MS 311 ylnda HristiyanlkRomadaMilanoemirnamesi ile serbestbraklmveMS313ylnda iseRomann resmidinihalinegelmiti.lkdnemlerdeHristiyanlarilePaganlararasndamcadeleleryeryerdevametmiolsadakesinzafer

Hristiyanlar tarafndan salanacak ve bu defa paganlar savunma pozisyonu alacaklardr. Hatta odnemlerdeHristiyanlarnpaganlaraaitputlarasaldrlarnamaniolmakiintanrheykellerinisaklamakvetopraagmmekgibieitlialternatiflerortayakoyduklardabilinmektedir.Sonolarak ulianus adl birRoma imparatoru,MS361ylnda hkmdar olmu ve bu kiiRomada

putperest gelenekleri yeniden canlandrmaya almtr. Tapnaklar yeniden am ve yine eskidenolduu gibi Hristiyanlar devlet kademelerinden ve ordudan atlmaya balanm ve onlarn yerineputperestlergetirilmitir.Bilimselolarakdabudnemdetekrareskigeleneklerinortayaktgrlmekteidi.Buimparator,ran

ileyaplansavatayaralanpdalnceMS363ylndaHristiyanlkbudefakesinolarakzafereulam

oldu.50Bu tarihten sonraRomadaputperestler ileHristiyanlararasndaeskiyounluktabirmcadeleortambirdahagrlmedi.

TuzluNehirHalysKzlrmak,1.355kilometreuzunluuylaAnadolununenbykrmadr.EskiadHalysolupbuda

Yunanca tuz anlamna gelir.51 Antik devirde Anadoluyu ikiye ayran nemli bir snr olarakdnlrd. Lidya krall ve Pers mparatorluu arasnda da nemli bir snrd. Delphoi rahipleriLidyann son kral Kroissosa bir kehanette bulunmular ve ona Halysi gemekle bir kralln sonaereceini bildirmilerdir. Ancak bunu yanl anlayan kral Persler zerine yrm ve kendi kralln

kaybetmitir.52

Strabon,Halysinadnblgedekituzkaynaklarndanaldnyazar53bununyanlolduu54yolundakibilgilerin asl yoktur. Gerekten Kzlrmakn akt mecra zerinde tuz havzalar bulunmakta olupburalardatoprayalayarakakannehirsuyutuzlanarakyolunadevameder.SuyunierisindebulunanbuyksektuzmiktarileKzlrmaknsuyuziraisulamalardapekfazlatercihedilmemektedir.

EgeninHikyesilkemizinbatksmlarnevirenvetmdoalgzellikleriyleenirinyerlemeyerlerimizinetrafnda

birkolyegibidizildiiEgeDeniziilkalardangnmzepekoktarihselolayndayaandnemlibircorafimekndr.Buralardayaananlarsonrakinesillerinsylencelerinekaynakolmuinsanlktarihibuzenginlikler zerine kkl medeniyetler kurmulardr. Bunlardan biri de Atina kral Aigaios unhikyesidir.AigaiosaynzamandakahramanTheseusundababasdr.Rivayete gre Theseus o dnemlerde byk tehlike saan Minotauros canavarn ldrmek zere

evinden ayrlr. Babasna canavar ldrp de eve dnerse geldii gemiye beyaz bir yelken ekerekdneceinisyler.Theseus,ejderildrrancakbabasnasylemiolduuszleriunutarakdntebeyazyelkenekmez.

BuaradahasretleolununyolunugzleyenTheseusunbabasAigaiosgemidebeyazyelkenolmadn

grnceoluTheseusunldndnrvekederindenkendini denize atarak intihar eder.55 te budenizAigaiosPontosolarakadlandrlr.BizbugnonaEgediyoruz.

CommodusunlmveGladyatrFilmiRomamparatoruCommodus,gladyatrdvlerineokmeraklyd.Bulabildiiucubeleri,zrlleri,

topallarvecceleri,toplayarakellerinesatrveripColoseumdabirbirlerinekardvtrrd.AyrcakendisidebirGladyatrolmakheveslisiydi.Kendisininbuoyunlaraitirakettiivebizzatarenadadvtdebilinmektedir.Ancakonunarenada

karlatbirgladyatrtarafndanldrlddorudeildir.Commoduskendisinekargiriilenbirsuikastlencezehirlenmiancakokaitiieylerveyapt

banyonun zehirin gcn krmasyla lmemi ardndan suikastilerin ynlendirdii atlet Narcissus

tarafndanboularakldrlmtr.56Commodusun arenada lmmehurGladyatr filminden doan bir yanl anlamadr. Film, baz

gerekleriierdiigibigenelmanadabakldndaisetarihhakikatlerdenokuzaktr.rneinodnemdeMaximusadlbirgeneralinvarlbilinmemektedir.SonraCommodusunbabasn

ldrdnedairdebirkaytyoktur.FilmdekiGladyatrlerindvleri,ayrcaCommodusungrnmde tarih gereklerle tam rtmemektedir. Btn bu eksikliklerine ramen heyecanla izlenen bir filmolmas itibariyle gzel, ancak gereklerin yanstlma biimlerindeki hatalar dolaysyla da bir tarihi

gzylepekokyanllarnortayakonduubirfilmolmutur.57

SpartaksRomannbanartanmhimolaylardanbiridekleisyanlarolupbunlarnennemlisideM73

ylndameydanagelenSpartaksisyandr.CapuadabirTrakyalkleolanSpartaksaynzamandabirgladyatrolarakdvmekteydi.Kendisi

gibiiyisavamaybilenbirokgladyatrileberaberzgrlekavumakiinisyanetti.Onlarayaklak90.000kledahakatldvebunlar3ylsrenbykbirmcadelebalatt.Spartaks,talyanngneyindebulunanRomaordularndefalarcayenilgiyeuratarakSicilyayistila

dncesiyle gneye doru hareket etti. En sonunda Crassus tarafndan Lucaniada yenilerek M 71

ylndaldrlmtr.58Spartaksnarmhagerilerekldrldnedairbir kayt bulunmamaktadr.Spartaksnbu isyan

onun nn zamanmza kadar tam ve hayat defalarca filme alnmtr. syan esnasnda adamlarnasylediiuszunutulmamtr.zgrbiradamlncehayatnzevkleriniarkadabrakr.lmbir

kleninbildiitekzgrlktr.tebuyzdenbizkazanacaz59

amurdankanNimetIrmaklar yeryznn hayat damarlardr. Btn byk medeniyetler bu rmaklarn kenarlarnda

kurulmutur. Bu zellikleriyle kutsal kitaplarda bu rmaklar cennetten kma olarak

nitelendirilmilerdir.60Dicle,FratveNilbereket tayanbu rmaklarnbandagelmektedir.Belkideinsanln kk sald ilk blgelere yakn olmalar bu rmaklarn ehemmiyetini arttrm ve insanlarnnazardikkatiniekmitir.zellikleNil,Msriinbykbirnemarzetmektedir.

TarihiHerodotos,Msr,Nilinarmaandr61derkenbubereketlinehrinMsruygarlnayaptkatkyadaiareteder.GerektendeHabeistandalarndankoparakgelenNilinaslnimetimevsimleregre tamasyla ortaya kar. Beraberinde getirdii amurlu tabakay nehrin her iki yanna yayaraktopran rutubetini salayacaktr. Msrllar Nile Hapi adn vermi ve ona tanr (!) olarak

tapnmlard.62

EnKymetliBoyaDnyann ilk denizci milleti olarak bilinen Fenikeliler bugnk Lbnan, srail ve Suriyenin ky

blgelerindeyaarlard.BuralaraKenanlkesiveyadahabakabirifadeileLevantdedenilirdi.Fenikeliler,kendileriniKenanlolarakbilirlerdi.

FenikeadYunancaPhoinikestentretilmitir.63Kelimekrmzveyaerguvanrengianlamna

gelirvebuadkrmzkelimesindentretilmitir.64Gelelimbukelimeninverilmesebebine.Fenikeliler, Purpura adl bir deniz hayvanndan rettikleri bu ok kymetli boyann ticaretini de

yapmaktaydlar. Yaklak 10.000 purpura hayvanndan 1.2 gram purpura boyas retilmesi boyann nekadar kymetli ve pahal olduunu anlamamz salar. Bu boyay sadece nemli ahslar satn

alabilmekteydi.65Fenikelilerin bu boyay retip sonra da ticaretini yapmalar kendilerinin de zamanla bu adla

anlmalarnasebepolmutur.YurdumuzungneyksmndabulunanFinikeilemizinaddaFenikelilerdenmiraskalmtr.

lkRvetSmerler tarihte ilk olarak yazy kullanan halktr. Gelitirmi olduklar ivi yazs sayesinde

gnmzdenbinlerceylncesineaitolaylaradairbilgisahibiolmaktayz.Bubilgilerinendikkatekiciolanlarndanbiridetarihtekiilkrvetolaydr.Olaynkahramanbirrenciveonunretmenidir.Hadiseylegeliir:Tabletevindebirrenci,retmeniilebazsorunlaryaamaktavesrekliceza

almaktadr.Bucezalardanbunalanrenci,durumubabasnailetirvebabasnabaztavsiyelerdebulunur.Bu tavsiyeler arasnda retmenin eve davet edilerek ona ikramlarda bulunulmas ve dier babalarnyaptgibionabiryzkhediyeedilmesidevardr.Baba, olunun tavsiyeleri dorultusunda, retmeni evedavet edip, evin engzel yerineoturtur.Ona

ikramlardabulunur,gzelelbiselerverirverencininbabas,retmenebirdeyzkhediyeeder.renci retmenin ve babasnn yannda tablet evinde yani okulda rendiklerini gsterir. Ald

hediyelervegsterilenilgidenmemnunkalanretmenrenciyehitaben:Eydelikanlbenimszlerimituttuun, onlara kar gelmediin iin, yaz sanatnn en yksek noktasna ulaasn, arkadalarnnarasnda lider olasn diyerek gzel temenni ve dileklerini iletir.Budavet ve hediye edilen yzk,tarihinilkrvetolayolarakkaytlaragemitir.Budurumokulidaresitarafndanrenilincesoruturma

alr.66tetarihinkaytlaragemiolarakbilinenilkrvethadisesibudur.

KroisosunNasihatiM547ylndaPerslerileLidyallarsavamvebusavasonucundaLidyallaryenilmivekrallar

Kroisosesirdmtr.AnadoludaPersegemenliibudnemdebalar.67LidyaKralKroisos,PerskralKyrosaesirolduktansonradmanylagrmveKroisos,Sardeste

oturan halknn srlmesinden korkarak Kyrosa baz tavsiyelerde bulunmu ve bu tlerle halknkorumayaalmtr.KroisosundmanolanKyrosahalk ile ilgili nasihat udur:Birisinignder, sava silahlar

tamalarnyasaket;mantolarnnaltnauzungmlekler,ayaklarnakotornosgiysinler;ocuklarnakitara almay mzikle ve ticaretle uramay retsinler. Ksa zaman sonra bunlarn erkek deil

kadnolarakyetitiklerinigrecekveartksanakarkmalarndanekinmeyeceksin.68

EnlginKralSeimiPhrygKral lnce yerine geecek kimse yoktu.Halk bu durumdan dolay ok zgnd.Ancak onun

yerinebirinikral semelerigerekmekteydi.Devletin ilerigelenleribudurumukhinleredanarakaklaldlar.Khinler iseonlarakente ilkgelenkiiyikral yapmalarn syledi.BuaradaMidas, annesi vebabasGordiosdemirtekerleklibirarabaileKralYolundailerleyerekTelmessosvePatarazerindenBey dalarnn ardndan Phryg lkesine doru ilerlemekte veGordiona doru yol almaktayd. Kentin

kapsndanilkgirenonlarolduveGordios,bylecePhryglerinilkkraloldu.69

MidasnKulaklarMuhtemelen anne karnnda iken asimetrik kulak hastalna yakalanan Phryg kralMidasn kulaklar

normal grnmemekteydi. Kulaklarnn grnmnden utanan Midas, bana geirdii bir balk ilesrekli kulaklarn gizleyerek dolamtr. Onun bu durumu halknn da dikkatini ekmi ve hakknda

mehurEekKulaklMidasefsanesibuyzdendomutur.70

ocukKatilleriSyracusa Kral Agathoklesin, M 310 ylnda Kartacaya yapt seferde zor durumda kalan

Kartacallar, tanrlarn fkelerini dindirmek amacyla kentin ileri gelen ailelerinden 200 kadar ocuukurban etmek karar aldklarn, dier ailelerin de 100 ocuk vererek toplamda 300 ocuun kurbanedildiiniSicilyalDiodorostaanlatmaktadr.RomanneskidmanolanKartacallarakarbiraz taraf tutularakyanlbirekildekalemealnd

dnlen bu durum, 1921 ylnda Kartaca mezarlnda yaplan kazlarda yanarak kl olmu ocukiskeletlerininbulunmasilegerekliihakkndakiintibalarmzkuvvetlendirmektedir.Kalntlar3metreykseklieulamaktadr.Bumezarla branicetofet ad verilmitir kikurban

yakma yeri manasna gelmektedir. Burada yer alan dikilitalardan birinin zerinde, kucanda ocuktayanrahipfigrbulunmaktadr.ocukkurbanetmeinanc,eskiyenkentlerinveyalanantanrlarnbu

ocuklarnkanlarylagenleeceklerineinanma71gibibatldncelerdenkaynaklanmaktayd.

lkDorudanDemokrasiUygulamalarTarihin bilinen ilk dorudan demokrasi uygulamas, Atinada tatbik edilmitir. Bu durum, Atinada

yaayan btn insanlarn devlet idaresine dorudan katlma hakk olduu eklinde dnlmemelidir.Ancakkararalcolanlararasndadabirayrmdaszkonusudeildi.Atinadayurttalarntemsilcileriyoktu.Herbirey,oylamalarakatlarakkacakyasalaradorudankararvermekteydi.Yunanistanda Kleisthenes, yapt reformlar ile demokrasinin temellerini atmtr. Ardndan

Peisistratosunynetimielegeirmesiyledemokrasiyearaverilmivetiranlkrejimibagstermitir.Solonun reformlar bile tiranl nleyememitir. Efialtis, dierlerine nazaran daha barl ekilde

reformlaryenilemeyealmtr.DemokratikliderlerinenbyolarakgsterilenPeriklesinlmndensonra,Atinademokrasisi iki

defadahakesintiyeuramveoligarikbirgrnmesahipolmutur.Atinademokrasisi,M322ylna

gelindiindeisetamamenyokedilmi72vebundansonrayeryzndeaynartlardademokratikbirortambirdahaolumamtr.

anakmlekMahkemesiOstrakon, zerine yaz yazlan anak mlek krdr. Kdn bugnk gibi bol ve ucuz olmad

dnemlerdeinsanlarzerineyazyazmakiinbunlarkullanrlard.Atinadaostrakonlaroypusulasgibikullanlmtr.Eskiden,Atinadadorudandemokrasininolduu

yllarda, tek bana kral olmak isteyen veya tiranlk hevesinde olanlara kar birmahkeme kurulur veburadayarglananlarhakkndaAtinayurttalar, kararlarnbumlekkrklar zerineyazarakoylamayaparlard.Ostrakismos veya anak mlek mahkemesi olarak adlandrlan bu kurum, demokrasinin en

mhimteminatyd.Atinademokrasisindezengin-fakirtmyurttalar,kadnlarveklelerhariolmakzere,biroyasahipti.

Bu kanun, sevilen ve sivrilen kiileri bertaraf etmek iindi. Oylamalarda en ok ad geen kii, onyllnasrgnegnderiliyordu.Srgnegnderilenkiilerinmallarnavestatlerinedokunulmuyordu.Butoplantlardanemahkemevard,nesulu,nedesavunma.Sadececezavard.Srlenkiininherhangibir su ilememiolmasveyaoyndebirharekettebulunmamolmas, srgncezasyemesineengeldeildi.

Onyllksrgncezasnaarptrlankii,sresidolmadangeridndtakdirdeisecezaslmd.73Bumahkemelerinileyiiileilgiliolarakylebiranekdotanlatlr:Aristeidesileilgilibirostrakismostoplantsnda okuma yazma bilmeyen bir vatanda, yanndaki adamdan, elindeki mlek krnaAristeidesadnyazmasnricaetmitir.YardmistediibukiiiseAristeidesintakendisidir.Sicilyada bulunanYunan kenti Syrakusaide de buna benzer bir kurumolduu bilinir.Yalnz burada

isimlerzeytinaacnnyapraklarnayazldiinbuuygulamayaoradapetalismosdenilir.74

GznParayaDoysunAntik devirde insanlar ldklerinde, yaklrken veya gmlrken lnn azna veya gzne 1 obol

gmpara75konurdu.Bununsebebiuydu:Paganlarkendibatlinanlarnagrecehennemiyeraltndablgeyeayrlmbirdehlizolarakdnrlerdi.Burada birinci blge, geni kaplardan girilen ve artk geri klamayan Erebos idi. Buray, adna

Kerberosdenilenbalbirkpekbeklerdi.

RuhlarburayakadarMercuriusyadalmciniThanatostarafndangetirilirdi76.Buradansonraruhlar,drtcehennemrmangemekiinKharonaparavermekzorundaydlar.Kharondikendikenkrlsakall,sert,kabaveirkinbirihtiyard.Partalbirpeleriniveyuvarlakbir

apkasvard.SandalcKharonyeryzndegmlmemillerin ruhlar ileparavermeyenleri sandala

bindirmez ve orada brakrd.77 te lleri yakmadan veya gmmeden nce azlarna para koymagelenei bu inantan ortaya kmtr. Bu inan sonraki devirlerde de devam etmi baz Hristiyan veputperestmezarlarndadalleringzlerineparakonulmaksuretiyledefnedilmesinedevamedilmitir.

RomadanHukukYunandanDemokrasiRomahukukudiereskihukuklararasndabelkieneskisideildir,ancakbunlararasndakendinehas

zellikleriilemhimbiryertutmaktadr.Roma,kuruluundanitibarenortayakoyduukaidelerileinsanlktarihindehukukunkklemesindebelli

bir vazife ifa etmitir. Bu sayede, oluturduu sistem ile kk bir ehir devletinden, cihangir birimparatorlua dnnde ve dnyann yarsna yakn bir kesimine hkmeden byk ve gl birimparatorlukhalinegelmesindebununetkisibyktr.Bubykln salanmasnda tabi ki ennemli unsur, taviz vermedenuygulanan, tambir sadakatle

balkalnanveherbadiredesnarakgaldklarbuhukuksistemiolmutur.Romannkuruluundan itibaren mparator Jstinianus zamannn sonunakadaryaklak12 asrlkbir

zaman dilimini kapsayan bu hukuk halenmodern dnyada hukuku anlamada ve uygulamada nemli birreferans kayna olarak kullanlmaktadr. Bu bakmdan, nasl eski Yunan insanla eitlik iindedemokrasiyi armaan ettiyse, Roma da ykselip gelimesinin en byk kayna olan hukuk sistemini

armaanetmitir.78Sonradabusisteminyozlamassebebiyle,herimparatorlukgibi,odatarihekarmtr.

stanbulKaYandaDevam eden arkeoloji almalar gemite olduu gibi gnmzde de bizden nceki insanlarn

yaamlarnadairverileriortayakoymayavetarihektutmayadevametmektedir.stanbulmetroinaatiinyaplantnelkazlarnnbirblmnoluturanYenikapdakieskilimankazalmalaresnasndayaklakolarak8.000ylncesinekadaruzanan700kiilikbirtopluluaaitolduudnlenayakizleritespitedilmitir.zler, aratrmay yapan uzmanlarca M 6300 ile 5500 yllar arasna tarihlenmektedir ve deniz

seviyesinin 8,2 metre altnda bir katmanda tespit edildii grlmtr. Kil bir balk tabaka zerindehareketedenbu topluluunbrakmolduu izlerkuruyaraksertlemiardndan taknlar izlerinzerinibirmiltabakasilerterekgnmzekadargetirmitir.Bualmasonucundabasndastanbultarihinin

kkenini daha eskilere dayandrmaya ynelik bir takm haberler ortaya kmtr.79 Bundan kastByzantionkentiisekentinkuruluunubilinendendahateyedayandrmayaalmanngerekiolmadkanaatindeyiz.Bu izlermuhtemelenNeolitikdnemeait izlerdir,kentinkuruluu iseokdahayaknbirzamanaM7. yzyla tarihlenmektedir.Eer nfusu 15milyona ulaan stanbul ehri bir btn olarakdnlyorsabugnstanbulunoturduucorafyadazatenbuizlerinbulunduudnemleretarihlenecekyerlemeler bulunmaktadr. ok aydnlatc ve heyecan verici bir alma olmakla beraber, ortadadolaan bu sylemler sadecemedyatik yorumlar olarak kalmaktadr. Zira buluntularn kt yer olan

Yenikap mevki ile kentin kurulmu olduu Sarayburnu arasndaki mesafe, dnemin artlarna greoldukauzaksaylr.Kentinkurulumyerininbukadargenibiralanayaylmolmasdneminartlarndaimkansz hatta lzumsuzdur. Zaten Yenikap civar ehrin zamanla bymesiyle birlikte Byzantion kentsnrlarnadahilolmutur.

KiraznAnavatanYaz mevsiminin en sevilen meyvelerinden olan kiraz Gney Karadenizin nemli Yunan koloni

ehirlerindenolanKerasuskentindendnyayayaylmtr.Kerasuskentikurulmadanncebu topraklardaXenephondaanlatldgibiyerlihalklarmeskun idi.

SonralarYunanlkolonistlerburalaragelerekKerasus(bugnGiresun)kentinikurmulardr.Esasen Kerasus adnn da kirazdan esinlenerek konulduu sanlmaktadr. Romal komutan Lucius

Lucullus blgeye geldiinde kiraz fidann alarak Pontusdan talyaya gtrmtr. Bu meyve ayndnemlerde Msra da gtrlm ancak orada yetitirilememitir. Bundan sonra zaman iinde btn

Akdenizdnyasndayaylmtr.80

GeldimGrdmYendimKral Pharnakes, Romal bir general ve ayn zamanda da Sezarn kaynpederi ve siyasi rakibi olan

Pompeius tarafndan Krm kral olarak atanm ancak Romada ortaya kan i sava frsat bilerekKrmdabulunanPhanagoreiayelegeirdiktensonra,KaradenizindouucundakiKolkhisBlgesinegelmi;oradandaErmenistanigalettiktensonraKappadokyatopraklarnagirmitir.Ardndan Roma birliklerini yenilgiye uratmtr. Pharnakes, yapt baarl savalar ile ilerlemeye

devamederkenhalkaiyidavranmamveonlarndadmanlnkazanmtr.KkAsyada Pharnakesin baarlarn haber alan Caesar (Sezar), skenderiyeden hareket ederek

Tarsosa(Tarsus)gelmi,ordusuylaGlekBoazndangeerekKappadokyadabulunanMazaka(bugnKayseri) kentine varmtr. Burada kuvvetlerini toparlayan Sezar, PharnakesiM 47 ylnda, Zeladaarbiryenilgiyeuratmtr.Yenilen Pharnakes, Sinopee gitmi ve oradan da salad gemilerle krallk merkezi olan Krma

ekilmitir.Sezarksasredekazanmolduubuzaferiyceltmek iinRomayazaferinikelime ile

zetlediiylebirmektupyazmtr.Veni,Vidi,Vici/Geldim,Grdm,Yendim81

AnadolununTccarKentleriM 2. binyln balarnda, Anadolu Orta Tun ann henz balarnda iken, Asurlu, Tccar

kolonistler tarafndan bir ticaret alan hline geldi. Bu dnemde Anadoluda krk kadar merkezde bukolonistler ticaret yapmaktayd. Bunlar arasnda en nls bugn Kayseriye 20 kilometre mesafedebulunanKane/Kltepekarumudur.Buras ayn zamanda Anadoludaki dier ticaret merkezleri iinde bir ana merkez durumundayd.

Bundan baka orumda yer alan Karum Hattu/Boazky, Yozgatta yer alan ve eski ad hl

renilemeyenKarumAliarda iinden tabletkannemli ticaretmerkezleriarasndayeralmaktayd.

AyrcaDarendetaraflarndayeralanbakabirKarumdanemliidi.82Gnmzdentam4.000ylkadarncekurulmuolanbuticaretanlayvekabiliyetiblgehalklarnn

genlerinesirayetetmitir.BunedenleolsagerekAnadoluticaretyapsierisindekitacirleriileKayseri,orum,Yozgat veDarende tacirleri, 4.000 yllk bir gelenei hlen devam ettirmektedirler.Demek kiblgeinsannnticareteyatknzeksaslndabinlerceyllkbirbirikimintezahrdr.

TahtaAtOdysseusunTroiann surlarn amakve ehregizlicegirmek iinyaptrd atmaketidir.Onyldr

devamedensava,TroiaykuatmolanAkalaskerleriyorgundrmtr.Odyseusunaklnabirfikirgelir.BuplanagreAkalargeriekilecekmigibiyapacakvegerideierisindeOdysseusveadamlarnnbulunaca tahtadan bir at brakacaklardr. Odysseus ve beraberindekiler atn ierisine gizlenirler vedierleridegidiyormugibiyaparakdenizealrlar.Gidenler,bugnkBozcaadayaknlarndasaklanr.BuaradaTroiallarneolduunuanlamakiinbutahtaatnyannagiderler.AkalargiderkenSinonadl

biraskerideburadabrakmlardr.Aslndabudakurulantuzanbirparasdr.SinonalayarakYunanllarakarbykbirkinduyduunu,onlarnkendisinikurbanolaraksetiklerini

ancakkendisininkaarakkurtulduuyalannsyler.Atn neden yapldn anlatrken de Yunanllarn bunu Tanra Athena iin yaptklarn ve byk

yaplmasnn sebebini iseTroiallarn at kalekaplarndan ieri sokmalarn engellemek iinolduunuanlatr.Gya Troiallar bu at zafer sarholuuyla yakacaklar ve bylece tanra Athenann da gazabna

urayacaklardr.Sinon,TroiallarnbuatkoruduklarvesakladklartakdirdeAthenannltfuna(!)mazharolacaklarn

syler. Buna inanan Troiallar at ehre sokarak barn salandn ve dmanlardan kurtulduklarnsanaraklgncaelenmeyebalarlar.Gecenin ilerleyenvakitlerindeTroiallaralkoln tesiriyleszmayabaladklarndagidergibigzken

Akalar,gizlendikleriyerdenkaraktekrarsurlarnnnegelirler.BuaradaOdyseusvearkadalarisetahtaatnierisindenkarakikiveelencenintesiriylegaflette

olanTroiallarn bu durumundan yararlanarak kalenin kaplarn aar ve ieri girenAkalar,Troiallar

bylecegafilavlarlar.83Troianndhikayesi budurvenesiller boyuanlatlanhikayeHomerosundilindenkalemeaktarlmtr.

FiravununBykHatasMsrveHititarasndakibazmeselelerikidevletiarasnbozar.kiordu,Halepileamnortasnda

bir yerde olan Kadete, M 1296 ylnda kar karya geldiler. Msr Firavunu Ramses, KadeegelirkenordusunudrtblmeayrmvebunlaraMsrtanrlarndanAmon,Ra,PtahveSethinadlarnvermiti.

Firavun kendine ok gveniyordu ve bu gveni, byk hatalar yapmasna sebep olmutu. Hititler ikikiiyi,askerkaarolnde,firavunuyanlynlendirmeleriiingrevlendirdiler.Firavunun mthi enaniyeti, kendisinin mutlaka galip geleceini hissettiriyor ve hi yaplmayacak

hatalaryapmasnasebepoluyordu.Firavunikikaanszlerineinanarakordusunuikiyebld.KendisideAmonaskerlerininbandaen

ndegidiyordu.Birtehlikeanndakarlaacaklarndanhaberibileyoktu.nc birlik karmad gibi arkadakilerle de aras iyice almt. Amon ordusunu, Re ordusu

izliyordu.Dierleriiseiyicegeridekalmlard.Hititlerserinkanlbirekildekralnilerleyiinitakipediyorlard.HititlernceyorgunhaldebulunanRa

ordusunasaldrdlarveonlardarmadanettiler.BuradankaanlarAmonordusunasnrkenburadadabykkargaalklarktveAmondaperianoldu.Yaplan ilk savaHititler,Ramsesin ordularn darmadan ederek kazanmt. Bu ilk karlamada

FiravunRamsescannglklekurtarabilmiti.BuradahlyrykolundabulunanRatmenineanibirsaldryapanHititlerhenzsavaiinhazrolmayanbutmenitamanlamylabirbozgunauratmlard.Daha nde giden ve ierisinde Firavunun da bulunduu Amon tmeni ise ordunun kalan ksmndan

ayrlmt.AmontmeniHititlercesarlmveRamsesdeburadatamortadakalmt.Eer bu birlikler ortadan kaldrlrsa Ramsesin ele gemesiyle basz kalacak Msrllar bertaraf

etmek o kadar zor olmayacakt. Ancak bu arada tam yenilmek zere olanMsrllarn yardmna yine

Hititler(!)yetiti.84

BuSavaKimKazandHititordusudeiikhalklardanmeydanagelenderlemebirorduolduundansalambirdisiplinesahip

deildi. Zaferin tam kazanlmak zere olduu anda Msr ordughna giren Hitit askerleri zenginliigrnce hemen yama ve talana baladlar.Bu zayflktan faydalananRamses, askerlerini toparlayarakHititleridattvesavabudefaMsrllarnlehinednd.YamayagirienaskerlerekardzenlibirMsrbirliisaldryageerekHititleridatmvesavan

seyribylecedeimiti.Savabirsredahadevametmiardndanherikiordudageriekildiiiinbiridierine stnlk salayamamt. O dnem artlarnda dnyann en gl iki ordusu kar karyagelmiti.Msr belgelerinde savan kendilerince kazanld yolunda yaz ve resimler mevcut olsa da iin

gerei tam olarak byle deildir. Belki Firavunun zamannda bir propaganda amac ile etrafa byleduyurduudadnlebilir.Savan kma sebeplerinden olan Amurru Prensi Benteinann yeniden Hititlere balanm olmas,

savatantamdokuzylsonraFiravunRamsesinHititkralnnkzileevlenerekonubakralieyapmassavanHititlercekazanldnadabirdelilolarakgsterebilir.Savan galibi bugn tam olarak bir netlik kazanmamtr. Ama kesin olan, her iki tarafn birbirine

lkeleriniistilaedecekveyaharacabalayacakbirekildeezicibirstnlesahipolamadklardr.85

SultanahmetteDikilitanNeiVarBugnSultanahmetMeydanndayeralanveobeliskolarakadlandrlantatandnyada3tanevardr.

ok ilgin bir hikayesi olan bu ta mparator Konstantinus zamannda gemiyle Msrdan burayagetirilmitir. Byk glklerle yerletirilmi olan bu tan zerindeki kabartmalar, tan yerletirilihikayesinianlatmaktadr.Tayerletirilirkenokbykbirkalabalkburadaseyirciolmuvebuesnadalmclbirkazadavukubulmutur.MS330ylndaByzantion,KonstantinopolisolarakbakentyaplncakentinhazrlanmasiinMS325-

330 yllar arasnda devam eden ve kentte grsellii artrma maksatl olarak yaplan faaliyetler

erevesindeMsrdakiyerindenburayatanmtr.86Osmanlnnmedeniyetlereduyduusayggereikorunmuvegnmzekadarulamtr.

AnadoluluFilozoflarAnadolu, antik dnyada, bilim ve kltrnn oluumunda ok etkin olmutur. Bugn dnyada felsefe

bilimininoluumubu topraklardayetien filozoflar sayesindegereklemitir.Yunanl filozoflarnndegelenleri,BatAnadolutopraklarzerindeyaamveretileriburadanYunanistanagemitir.Bunlar ksaca yle zetleyebiliriz: yonya felsefesini Yunanistanda Kolophonlu Ksenofones

yaymvebirfelsefeekolkurmutur.Miletoslumatematiki,astronomibilginivednrThalesAnadolukylarndangrlenM585

ylndakignetutulmasnncedenhesaplayabilmitir.Fizik ve tabiat bilimcisiMiletoslu AnaksimandrosEphessosluHeraklitos bir baka Miletoslu

filozof Anaksimenos Klazomenaili sofist dnrlerden Anaksagoras Anadoluda yetienfelsefecilerdendir.

DahagebirdnemdennemlibirfilozofiseSinopluDiogenestir(M413-327).87Bunlarailaveolarak tarihiHerodotos,Hekataios, Strabon,Dionysos gibi antik yazarlar daAnadolu doumludur veortayakoyduklareserleriilednyabilimini,bugndahiaydnlatarakyaktklarbumealelerle,gemitengeleceektutmulardr.YaasnAnadoluMedeniyeti!

SpartannHrszocuklarSpartallarn en renkli simalarndan biri de kanun koyucular Lykurgostur. Spartallar kk yatan

itibarenskbireitimvedisipline tabi tutulmaktadr.Bueitimle ilgiliolarakLykurgosungelitirdiibiryasavard.Spartal ocuklarn yiyecek almalarna msamaha gsterilecekti. Hatta yiyecek almak, ocuk iin

onurlandrcbirsabkayd.Lykurgosa gre hrszlk yapma becerisini kazanan bir ocuk, yiyecek bulma konusunda kendini

gelitirdiigibi,buyoldayapthilelerisavameydanlarndadatatbikedebilecekti.88

KplerleGmlmek

Antik devire ait en ilgin uygulamalardan biri de insanlarn kplerle gmlmesidir. len insanlarbalar gnee dndrlmek suretiyle, boylar yaklak olarak 40-50 cm den 1.80 cm ye kadardeiebilen ebatlarda ve lnn durumuna gre yaplan kpler ierisine tek veya ift olarak hokerpozisyonundagmlmlerdir.Bu kplerin ierisine lnn mezar hediyeleri (anak mlek, arak, testi, yzk, bilezik vs.)

konulduu gibi bu hediyelerin mezarn dna da konulduu grlmektedir. Anadoluda

Isparta/Harmanren,89Yanarlar90,Afyon/Dedemezar91gibieitlidnemlereaitAnadolusakinlerineaitmezaryerleributarzlgmmegeleneklerininyanstldengzelrneklerdir.

AtonDiniIV.AmenofisinhkmdarlzamanndaMsrdayenibirdinortayakt.Budinevvelkilerinaksine

tek tanrc idi ve tek ilaha tapnmay emrediyordu.ok sade bir din olup ne bir heykeli ve ne de birtapnavard.AmenofisbudiniAmonrahiplerinintesirindenkurtarmakiinOrtaMsrda,TellelAmarnayatad

veburaybakentyapt.BuaradakendisideAkhnatonlakabnkullanmayabalad.Akhnaton, bu yeni kurulmu kentte yeni dini oluturmak ve peygamberliini yapmakla meguld. Bu

devirdebyvesihirortadankaldrlmtr.Yeni dinin sylemleri arasnda yle ibareler bulunmaktadr: Yaanlan dnyada olduu gibi,

ldktensonradabrdnyadahakimolanyineAtondur.Yenidinikabuledenvetekoluunaimanedenkimse,brdnyadadamesutbirhayatsrecektir.Eysenki, tekilahsnvehibirbenzerin

yoktur.Senarzkalbininistediigibiyarattn.EybiricikAllahsendenbakailahyoktur92Bunlarbizimhideyabancolmadmzifadelerdir.Kendini yeni dinin peygamberi ilan eden IV.Amenhotep tanrsnAton uludur.Atondan bakasna

taplmazdiyerekdiertanrlarinkretmitir.93BuifadelertektanrinancnnTutankamonzamanndabelirginletiiniancakonunlmyleberaberbu

dininortadankalkarakinsanlarnyineeskiyaamlarnadndklerinigstermektedir.94

Atonun gne tanrs olduu95 yolundaki ifadelere katlmamaktayz. Gne putu Msrda zatenbilinmekte olupAton olarak yeniden bildirilmesini gerektirecek bir durum sz konusu deildir. Bununeski Msrda tek Allah inancnn vesikalarla belgelenmesine engel olmak zere bu ekildeyorumlandndnmekteyiz.AtondinininMsrdamaliyebakanolarakgrevyapanHz.Yusuftan300senesonraortayakmve

budinikuranIV.Ameneofistenyaklak100ylkadarsonraHz.MusaMsrdatekilahinancnortayakoymutur.GenelmanadaPaganbiranlaynegemenolduuMsrdaAtondininin tek ilah inancnoryakoyan

karakteriMsrmedeniyetininbilinmeyenbiryznbelgelemesiasndanmhimdir.Atona ithafen Amarnada Ay adl birinin mezarna yazlm bir ilahi, Aton kltnn kendine zg

havasnbizesoluklandrr..Neokiinvardr,Gzlegrnmesede,EyuluTanr,sendenbakasyok!Yeryznyarattndileince,tekbana,Btninsanlar,hayvanlar,kular;Yeryzndeyryennevarsa,Kanatapuanhereyi,Khor(Suriye)vekuiillerini,Msrlkesini.HerinsanyerinekoyarGereksinimleriniverirsin;Herkesyemeinialr;Zamansayldr.Dillerifarklkonuur,Karakterlerideyle;Tenleriayrdr,

nksenayrtutarsnonlar96

TaKesildilerAntikPompei ehri, 24Austos79 tarihindeVezvYanardannpatlamas sonucunda tamamenyok

olmutur.200.000i akn insan burada hayatn kaybetmitir. Bu byk patlamada kan kl ve lav karm,

insanlarn ve eyalarnn zerini bir rt gibi kaplam ve oksijenle ilikisini kesmitir. Bu yzdenkalntlargnmzekadaryokolmamvebukentlerhakkndayenibilgilereulalmasnsalamtr.Kimi insanlaralverileriniyaparlarken lavlarayakalanm,kimileri iseevindeykenbir andaklve

tozdanoluanbirkitleniniindekmrlemilerdir.97PompeibugnNapoliyaknlarndadrvealanbirmzeolarakdzenlenmitir.

stanbulGerektenYediTepelimiRoma,yedi tepezerindekurulmubirkenthviyetindedir.Bu tepelerTiberNehrinindousundave

kentinmerkezindeyeralmaktadr.ehir, Palatinus Tepesi zerinde Romulus ve Romus tarafndan kurulmutur. Geri kalan alt tepe ise

merkezeenyaknevredekidiertepelerolarakRomakentininyaylddiertepelerdir.Geri kalan alt tanesinin adlar ise yledir: Aventinus tepesi, Capitolium tepesi, Quirinalis Tepesi,

ViminalisTepesi,EsguilinusTepesiveCaelianTepesi.

lk yerleim yeri yava yava genileyerek yedi tepe zerine yaylarak yedi tepeli ehir olarak

anlmaya balamtr.98 Tepeler arasnda bulunan bataklk alanlar kurutularak burada pazar yerlerioluturulmutur.DnyannyeditepeliehriRomadr.stanbulRomannbakentlerindenolmasitibariylezamaniinde

RomaolarakdaanlmbusebeplekaynaklardaRomaiinkullanlanbu tabir stanbuladayanllklayaktrlmtr.stanbul7tepelideildir.

YollarnRomayaktnaEminmisinizYanl rendiimiz kalplam bilgiler arasnda bu balk da yer alr. Hep dnrdm; Roma,

talyann orta kesimlerinde bir kent iken nasl oluyor da btn yollar buraya kabiliyor diye. AncaksonrafarkettimkibtnyollarnktRomabuRomadeil.KastedilenNovaRomayanistanbuldur.stanbulMS330da bakent ilan edildikten sonra buras DeuteraRoma=ikinciRoma veya Nova

Roma-Nea Rome=Yeni Roma olarak anlmaya balanmtr.99 Bu durum talyadaki Roma ileBoazdakiRomannkartrlmasnasebepolmutur.ZamanikiRomaybirbirinekartrmtr.YeniRoma aslRomagibi dnlmve adnayedi tepeli ehir unvanyaktrlarakolmadkyere adnabiroktrksylenerekiirleryazlmtr.Corafyasbtnyollarnkmas iinhideuygunolmayanbiryeredemaalesefbtnyollarkarlmtr.

stanbulAdnnKkeniByzantionstanbulunkurulduuilkyerinaddr.BugnsuriiblgesindeSarayburnumevkiindekurulan

Byzantion,TopkapSaraynndabulunduublgede,DorkkenliMegarallartarafndanM659ylndakurulmutur.Byzasadlkurucusununadndandolaybuadalmtr.mparatorSeptimiusSeverustarafndanbukent

onarlmveburayaAugustaAntoninaadverilmitir.MS330dabakentolduktansonradaNovaRomaolarakdaadlandrlankenteKonstantinopolis

ad verilmitir.100 Osmanl devleti zamannda buras Konstantiniyye veya Dersaadet olarakadlandrlmtr.Yunancada () (eis ten polis) yani ehir e anlamnda olarak kullanlan isim,

Osmanldadastanbulolarakskakullanlmtr.101stanbul,Konstantinopolisadnngalatolarakdadnlmelidir.1930ylndanberiresmiolarakstanbulolarakadlandrlmaktadr.Kentinadnnslam-boldangeldiihakkndakirivayetlerisegereiyanstmaktanuzaktr.

stanbuluNaslBakentYaptlarMS 325 ylna gelindiinde snrlar gittike genileyen Roma imparatorluu artk ok bymt.

BakentolanRomakentieldeedilen topraklarngenelidikkatealndndacorafikonumubakmndanmerkezi bir noktada bulunmuyordu. Bu durum drt bir yandan gelen saldrlara ve gelien i olaylarakar acil tedbirler alnmasn da engelliyordu. Bundan dolay bir an evvel bakentin yerinin

deitirilmesi ve yeni yerin ise merkezi bir noktada ve tm yollarn da kavak noktasnda bulunmasgerekiyordu. Roma halknn siyasetin tam iinde politize olmas da bakentin yerinin deitirilmesiyolunda imparatorunkanaatlerinipekitiriyordu.Constantinusbtnbu sebepleri nazar- dikkate alarakbugnSarayburnuolarakadlandrlanmevkideMegaralgmenler tarafndankurulmuolanByzantionkentinibakentyapmakzereimaralmalarnbalatt.M325 ylnda balayan bayndrlk almalar tam 5 yl srd.Kentin imar iin dnyann birok

yerindeniivemalzemegetirildi.Kentingelimesiiinstanbulblgesieyaletvergisindenmuaftutuldu.Dnyannodnemdeenmhimkentlerindenolanskenderiye,Efes,Antakya,RomaveAtinadabulunantapnakvebukentlereaitzgnpekoksanatdeeritayaneserlerstanbulagetirilerekehirbunlarladonatld.Msrtahlstanbulhalknabedavadatld.Salanan imtiyazlar ve cretsiz arsa tahsisat ile birok brokratn ve nemli ailelerin buraya

yerlemelerisaland.Ayrcabelirlibirtarihekadarburayayerleipevyapacakolanlaracretsizekmekdatlmasyasalbirhalegetirildi.11Mays330tarihindeise40gnsrecekbiraltreniilestanbul

11Mays330tarihindeRomannbakentioldu.102

KrlerlkesininKarsstanbul kentini kuran Megaral Byzas, efsaneye gre; Delphoi de bir mneccime danarak, yeni

ehrini nereye kurmas gerektiini sormu ve mneccimden krlerin karsna cevabn almtr. OzamanbununneanlamageldiinianlayamayanByzas, stanbulBoaznageldiindemnecciminanlamveremediiszlerinnemanayageldiiniozamankavrayabilmitir.Boazn Asya kysnda bugn Kadky olarak bilinen Kalkhedon adnda bir kent vardr.

Kalkhedonlular muhteem konumdaki sekin topraklar fark edemeyerek burann karsnda bulunanyerlerine yerlemilerdir. Bundan dolay kent kurmaya daha layk bir yer olan ve bugn TopkapSaraynndabulunduuSarayburnugibibiryerdururkenonunkadarkentkurmayaelveriliolmayanbirblgeyiisknetmelerindendolayevresakinleritarafndankrlerolarakadlandrlmtr.Byzas ehrini bu topraklara kurar ve ondan sonra ehrin ad onun erefine Byzantion olarak

adlandrlr.103tebuyukardadabelirttiimizDouRomayasonradanBizanslakabnntaklmasnasebepolankenttir.

Hz.sa,sannDoumundan6SenenceDoduzellikleOrtaadatakvimlerzerindeokadaroynanmtrkiyaplanbilimselhesaplamalaragre,

Hz. sa bugn kabul edilenmilattan, yani sann doumundan yaklak 6 yl nce domutur. 4-7 senence diyenler veya MS 4 ylnda doduunu rivayet edenler de vardr. Buna gre, Hz. sa, sanndoumundan nce dnyaya gelmi olmaktadr. Hristiyanlar onun 30 ylnda armha gerilerek

ldrldn ileri srer 104 ve armh kendi inanlarna sembol yapmlardr. Bu grnMslmanlarcakabulgrmesimmkndeildir.armh kelimesi zerinde de duralm. Kelime Farsa kkenlidir. Cihar yani drt kelimesi ile

mhyaniiviszcklerindentretilmitir.armhagerilenlerdrtiviileellerindenveayaklarndanivilenerekldrlr.Buekildevcudunortayerindebirikenkanarmhagerilenkiininiddetliaclarekmesine ve yava yava lmne sebep olmaktadr. Bu ceza Roma vatandalarna verilmez, sadece

klelereveRomaegemenliindebulunanyabanclarauygulanr.105

YenilmezGne25AralkHristiyanlarcaHz.sanndoumgnolmasitibariylekutsalolarakbilinirvebugnlerde

balayan ayinler ve dier kutlamalar gnlerce devam ederdi. lkemizde de yeni yl enlikleri olarakbilinenylbaelenceleri tmdnyadaolduugibiyaygnlkkazanmtr.OysabudurumbirHristiyandeti olduu gerekesiyle pek ho grlmez, Mslmanlar bu detlerden uzak durmas iin uyarlr.Hristiyanlarn Noel adn verdikleri bu gnlerin temeli ise aslnda Romallarn Sol Invictus adnverdikleriyenilmezgnekltyleilgilidir.mparatorAurelius,Quirinalistepesizerindebirtapnakkurarakburadabirkutsalkurulortayakoymu

vebyleceMithrakltn,Sol nvictus/Yenilmezgne tapnmylabirletirmitir.Zamanlabu inangiderek yaylm ve imparatorluun her yerinde25 AralkMithra gn yani gnein doum gnolarakkutlanmayabalanmtr.BylecepaganlarGne-MithraveKybeleetrafndatoplanmoldular.nkgneetapanpaganlar,

gneinkendilerinihergnbirazdahaerkenterketmesinezlrlervegnlerinuzamabalangcolan25aralk tarihini de bu sebeple cokuyla karlarlard. Bu esnada dans eder alkol alr ve lgnca

elenirlerdi.106 Zamanla sann doum gn haline dnen bu det giderek yaygnlat ve btndnyadayaplanelencevekutlamalarlayeniylenliklerinednt.

TrklerinAsyadanGtneEminmisinizTrkler tarihin kadim uluslarndandr. Dnyaya Orta Asyadan yayldklar Trklerin tarih kkeni

hakknda ilk akla gelen konulardandr. Trkler gerekten Asyadan m dnyaya yaylmlardr. YoksabakabircorafyadakksalpburadanAsyayagidiporadakksaldklaryerleriunutturacakkadaruzunkaldktan sonra, tekrar eski topraklara ve dnyann dier yerlerine mi dalmlardr. Bu aslnda oktartlmasvezerindefazlakafayorulmasgerekenbirkonudur.Tarihin,Mezopotamyada zellikle deYukarMezopotamyada balad bilinir. Bugn ortaya kan

eskiyerlemelerbunuispatlamaktaveAnadolunungneydousundayaniKuzeyMezopotamyadatespitedilenyerlemeleruygarlnburadanneetettiinidegstermektedir.Diyarbakr/ayn,Urfa/GbekliTepe,HarranOvasndabulunandieryerlemeleriledahagneyeindiimizdeEricho,Tellel-Amarna,TellHalafyerlemeleriuygarlnbeiiolarakbucorafyayaiaretetmektedir.nsanln ikinci atas olarak adlandrlan Hz. Nuh, Mezopotamyada yaam ve tufandan sonra

inananlarylabirlikteburadayenidenbirhayatkurmutur.KutsalkitaplardabildirildiiekliyleNuhungemisi,tufandansonramuhtemelenCudiDaveyaArDa(Ararat)zerindekarayaoturmutur.Gemisakinlerininhayatmuhtemelenbutopraklarzerindedevamedecektir.Herikiekliyledeolsatufannsonnoktasbugnzerindeyaadmztopraklardr.

Nuhun olundan Yafes, Trklerin atas olarak gsterilmekte ve Asyal dier kavimlerle birliktebizimdeYafesinneslindenolduumuzhakkndagemitengelenakifadelerbulunmaktadr.DiertaraftanbaktmzdaAnadoluveMezopotamyadatarihM7.000liyllarauzanrkenvebunun

maddi delilleri de yaplan aratrmalarla gn na karlrken belirtilen devirlerle alakal olarakAsyadaherhangibiryerlemeyetevafukedilmemektedir.Asya,butarihlerdehenzboturveisknedilmesiiindahayzlercehattabinlerceylaihtiyavardr.

Peki bu durumda neden srekli Asyadan geliimiz sz konusu edilmektedir? Bu da yine yukardakibelirttiimizendielerdenkaynaklanmaktadr.TarihimiziyazanBatllar,bizihepAsyalolarakgrmekvegstermekistemiler,bizleriyaadmz

topraklarn aslnda yabancs olduumuza inandrmaya almlardr. Bunu yapmaktaki amalar dageldiimizyerlerebizigerigndermekhayalleriolsagerektir.Asyann iskn ile ilgili ortaya konan Kelteminar, Anav, Tagar, Karasuk, Afanesyeva gibi kltrler

AnadoludakibenzerleriylekyaslandndaokgekltrlerdirvebunlarAsyanntamamnaaitolmaypbelirli blgelerde kalmlardr. Bunlar bize Asyadaki Trk varlnn eskiliini kantlamaya yetecekgteolmaypbiratlamatagibibatdandouyadoruuzananduraklardr.DolaysylaMezopotamyadankaynaklanmakitibariyle,batyadorugidenlerNildeltasndaMsrve

douyagidenlerdendusveGanjDeltalarndaHintmedeniyetiniolutururkendahadailerigidenlerYang-e de in medeniyetini oluturmulardr. Ancak burada tarih 4. ve 5. bin yllardan teyegidememektedir.Dolaysylagdahanceiskanedilenyerlerdenbomecralaradorudur.TrklerAsyalbirkavimdeilAsyayagetmiancaksonradantekrargedilentopraklarayeniden

dnmlerdir.BunlarlailgiliolarakvehattaTrklerinprototrkolarakadlandrlabilecekilkrneklerininAnadoludamisallerioktur.Batl bilim adamlarnca yazlan kitaplarda Trkler, Turanid halklar olarak zikredilmekte veM 4.

yzyllardaXenophonunAnabasisindeKaradenizin gneyinde yaayanHalybler, skitler,Makronlar,Tibarenler,vurgulanmaktadr.HattabunlardanHalyblerdemiri dvenHalybler olarak zikredilmekteveTrklerinatamesleiolandemirciliknekmaktadr.Gemite byk rabet gren bu grler zamanla ortadan kaldrlarak adeta zeri rtlmeye

allmtr. Bu konular gndeme geldiinde muhataplar Kzlderililer de Trkm eklinde alaylglmelerletartmaysulandrmaktavebilenbilmeyenkonuhakkndagrserdetmektedir.Orta Asyann Trklerin anavatan olduu kadar Anadolu, Orta ve Dou Avrupa, Msr ve randa

gemiteTrkvatanolmutur.zgvendenyoksuntarihilerezilmiliklerininverdiikomplekslekenditarihleri hakknda bakalarnn verdii bilgileri byk bir itahla alp onlarla hem fikir olabilmek iindoruifadeleremaalesefsrtdnmektedirler.Zaman, sonsuzvebilimaynhzylarenilmeyedevamedildikeuzaktangrnen kdahabelirgin

olarak ortaya kacak ve yaplan almalar, yadsnan tm hakikatler, insanlk nazarnda bir birgrnecektir.

inSeddi

inSeddidnyann7harikasndanbiriolarakbilinir.HakikatbyleolmasadainSeddidnyannenilginyaplarndandr.Buset1.845km.uzunlukta15metre