Að lesa epidemiologiska/klíníska

vísindagrein

María Heimisdóttir

Endurmenntun HÍ 2003

Notagildi vísindagreina

Hafa þessar niðurstöður einhver áhrif á það hvernig ég vinn mína vinnu?

Lestur vísindagreina

• Sjá WORD skjal um almennar ábendingar

• Full tilvísun– Titill

• What´s in a name?

• Titlar RCT - vísbending um niðurstöður?

– Samantekt (Abstract)

Kynning (Introduction)

• Yfirlit um eldri þekkingu (Review of literature)

• Grundvöllur (Rationale)

• Kenning (Hypothesis), spurning– Þýði, áreiti, útkoma, tími, kringumstæður….

Hönnun og aðferðir

• Almenn hönnun (Design) (sýkingavarnir)• Áhættuþýði (Population at risk)

• Úrtak (Sampling (method, size, criteria))

• Gagnaöflun (Data sources) (meta analysa)– Skýr lýsing á aðferðum við efnisöflun (leit/val greina)

• Siðfræðilegur grundvöllur (Ethical approval)

• Samþykki (Consent)

Dæmi - Nýjungar í sýkingavörnum

Aflimun Fjöldi DauðsföllÖxl 1 1Upphandleggur 5 3Framhandleggur 5 1Læri 5 4Hné 8 3Ökkli 5 2Alls 29 14

Tveimur árum fyrir

Aflimun Fjöldi DauðsföllÖxl 3 0Upphandleggur 3 0Framhandleggur 6 1Læri 2 1Hné 13 4Ökkli 9 0Alls 36 6

Þremur árum eftir

Ný tækni hefur verið innleidd til að hindra sárasýkingar í kjölfar skurðaðgerða /aflimana vegna áverka. Sjá dánartölur fyrir og eftir tilraunainnleiðingu nýjungarinnar.

Dæmi – Efnisval fyrir samantekt

• Meta analysur– Algengi flogaveiki í fangelsum– Gagnsemi steragjafar fyrir fæðingu fyrirbura

• Lýsing á skilmerkjum

• Hvað voru margar greinar sem komu til álita en voru ekki teknar með (hver er nefnarinn)?

• Útgáfuskekkja– Útgáfa líklegri ef “jákvæðar” niðurstöður?

– Næmisgreining (sensitivity analysis)

Hönnun og aðferðir frh.• Útkoma (Dependent variable(s))• Spáþættir (Independent variable(s)) (brjóstakrabbi

og alkohol) • Raskandi þættir, milliverkanir (endurtekinn

keisari), (brjóstakrabbi og alkohol) • Upplýsingaskekkja (Information bias controlled by

design) (blóðtappi, nýgengi krabbameina)• Valskekkja (Selection bias controlled by design)

(brjóstakrabbi og alkohol) • Er aðferðafræðin viðeigandi ? (leghálssaumur) • Er aðferðum fulllýst ?

Dæmi – brjóstakrabbi og alkohol• Hvaða áhrif getur “þjóðfélagsstaða” haft?

– Hvernig er tekið á því?

• Hverjir eru sjúklingarnir?– Staðbundin og ífarandi krabbamein– Hvaða máli skiptir það?

• Er þátttaka sambærileg milli hópanna– 86% kvenna með brjóstakrabba– 71.2 % samanburðarkvenna – Getur vilji til þátttöku tengst alkoholneyslu?– Hvaða áhrif gæti þetta haft á niðurstöðurnar?

Dæmi – Endurtekinn keisari• Er öruggt að láta konur fæða eftir að hafa farið í keisara ?• Efni:

– 4929 konur með sögu um keisara

– 1776 reyndu fæðingu um leggöng

– 74 % (1314) fæddu um leggöng

– Engin dauðsföll meðal mæðra/barna vegna legrifu í keisaraöri

• Niðurstaða: konur með sögu um keisara geta fætt um leggöng án aukinnar áhættu

• Vandi: – ekki random ákvörðun um að reyna fæðingu

– Aðrar útkomur ???

Dæmi – Blóðtappi eftir langflug

• Vandlega valdir einstaklingar í rannsókn– Áhrif á innra og ytra réttmæti

• Random meðferðarval– Áhrif á innra réttmæti

• Ekki blindun (rannsakenda, þátttakenda)– Áhrif á innra/ytra réttmæti– upplýsingaskekkja

Dæmi – nýgengi krabbameina

• Nýgengi krabbameins í brjósti

• Nýgengi krabbameins í blöðruhálskirtli

• Hve sambærilegir eru hópar yfir tíma?– Hvað hefur áhrif á það?

Dæmi - leghálssaumur

• Rannsökuð gagnsemi leghálssaums við að hindra/seinka fyrirburafæðingu

• Útkoma: meðgöngulengd (dagar/vikur), ástand nýbura (neonatal morbidity)

• Aðferð: logistic regression ???

• Niðurstöður: – Aðhvarfstuðlar? (áhrif leghálssaums á

meðgöngulengd)– Breytileiki í meðgöngulengd er tengist leghálssaumi

(R2) ?

Niðurstöður

• Ófullkomin gögn (missing data)

• Meginniðurstöður (major results) (áhrif leitar að brjóstakrabba á tíðni aðgerða) (leghálssaumur)

• Leiðrétting fyrir raskandi þætti (brjóstamyndataka)

• Viðeigandi notkun tafla og texta (tvær meta-analysur)

• Viðeigandi notkun tölulegra niðurstaðna

Dæmi - áhrif leitar að brjóstakrabba á tíðni aðgerða

• Skimun – aukinn fjöldi tilfella greinist í fyrstu, síðan “jafnvægi”

• Heildartíðni aðgerða svipuð en breytt samsetning

Dæmi – RCT á gagnsemi brjóstamyndatöku

• Random allocation of treatment

• Útiloka konur eldri en 74 ára vegna lítillar þátttöku – Hver eru áhrif þess

• Intention to treat analysis– Til hvers?– Getum við útilokað konur sem fylgdu ekki tilmælum

rannsóknaraðila?

• Hvernig eru áhrifin mæld? (graf)

RCT – frh.

• Val á úrtaki - hver er spurningin og hvernig/hvar á að nota svarið?

• Afleiðingar vals á úrtaki– “of vel valið” (statin, HPHS – statin, aspirin)

• Tilgangur slembunar

Dæmi – framsetning gagna

• Meta analysur • Skilgreining (systematic review vs meta-analysis)• Val greina

– Skilmerki

– Publication bias

• Aðferðafræði– Aðgengi að upprunalegum gögnum

– Heildaráhrif (summary estimate)• Risk estimator, t.d. Hlutfallsleg áhætta, nýgengi, algengi

• P gildi

– Tafla eða mynd

Umræða og niðurstöður

• Innra sannleiksgildi

• Ytra sannleiksgildi

• Samræmi við aðrar rannsóknir

• Er viðeigandi tillit tekið til annarra rannsókna/þekkingar ?

• Ert þú sammála, sannfærð/ur?

• Er tekin afstaða til neikvæðra niðurstaðna?

• Að hve miklu leyti er um getgátur að ræða?

Validity - Sannleiksgildi• Innra vs ytra sannleiksgildi• Mæling á því sem átti að mæla?• Tegundir validity

– Face– Content– Criterion– Predictive– Attributional– ......

Reliability - Áreiðanleiki

• Reproducibility

• Samræmi milli endurtekinna mælinga– Interrater reliability– Intrarater reliability– Reliability over time– ......

• Ekki sama og sannleiksgildi

Umræða og niðurstöður frh.

• Fræðilegt gildi

• ´´Praktískt´´ gildi

• Frekari rannsóknir

• “referensar”