Að lesa epidemiologiska/klíníska
vísindagrein
María Heimisdóttir
Endurmenntun HÍ 2003
Notagildi vísindagreina
Hafa þessar niðurstöður einhver áhrif á það hvernig ég vinn mína vinnu?
Lestur vísindagreina
• Sjá WORD skjal um almennar ábendingar
• Full tilvísun– Titill
• What´s in a name?
• Titlar RCT - vísbending um niðurstöður?
– Samantekt (Abstract)
Kynning (Introduction)
• Yfirlit um eldri þekkingu (Review of literature)
• Grundvöllur (Rationale)
• Kenning (Hypothesis), spurning– Þýði, áreiti, útkoma, tími, kringumstæður….
Hönnun og aðferðir
• Almenn hönnun (Design) (sýkingavarnir)• Áhættuþýði (Population at risk)
• Úrtak (Sampling (method, size, criteria))
• Gagnaöflun (Data sources) (meta analysa)– Skýr lýsing á aðferðum við efnisöflun (leit/val greina)
• Siðfræðilegur grundvöllur (Ethical approval)
• Samþykki (Consent)
Dæmi - Nýjungar í sýkingavörnum
Aflimun Fjöldi DauðsföllÖxl 1 1Upphandleggur 5 3Framhandleggur 5 1Læri 5 4Hné 8 3Ökkli 5 2Alls 29 14
Tveimur árum fyrir
Aflimun Fjöldi DauðsföllÖxl 3 0Upphandleggur 3 0Framhandleggur 6 1Læri 2 1Hné 13 4Ökkli 9 0Alls 36 6
Þremur árum eftir
Ný tækni hefur verið innleidd til að hindra sárasýkingar í kjölfar skurðaðgerða /aflimana vegna áverka. Sjá dánartölur fyrir og eftir tilraunainnleiðingu nýjungarinnar.
Dæmi – Efnisval fyrir samantekt
• Meta analysur– Algengi flogaveiki í fangelsum– Gagnsemi steragjafar fyrir fæðingu fyrirbura
• Lýsing á skilmerkjum
• Hvað voru margar greinar sem komu til álita en voru ekki teknar með (hver er nefnarinn)?
• Útgáfuskekkja– Útgáfa líklegri ef “jákvæðar” niðurstöður?
– Næmisgreining (sensitivity analysis)
Hönnun og aðferðir frh.• Útkoma (Dependent variable(s))• Spáþættir (Independent variable(s)) (brjóstakrabbi
og alkohol) • Raskandi þættir, milliverkanir (endurtekinn
keisari), (brjóstakrabbi og alkohol) • Upplýsingaskekkja (Information bias controlled by
design) (blóðtappi, nýgengi krabbameina)• Valskekkja (Selection bias controlled by design)
(brjóstakrabbi og alkohol) • Er aðferðafræðin viðeigandi ? (leghálssaumur) • Er aðferðum fulllýst ?
Dæmi – brjóstakrabbi og alkohol• Hvaða áhrif getur “þjóðfélagsstaða” haft?
– Hvernig er tekið á því?
• Hverjir eru sjúklingarnir?– Staðbundin og ífarandi krabbamein– Hvaða máli skiptir það?
• Er þátttaka sambærileg milli hópanna– 86% kvenna með brjóstakrabba– 71.2 % samanburðarkvenna – Getur vilji til þátttöku tengst alkoholneyslu?– Hvaða áhrif gæti þetta haft á niðurstöðurnar?
Dæmi – Endurtekinn keisari• Er öruggt að láta konur fæða eftir að hafa farið í keisara ?• Efni:
– 4929 konur með sögu um keisara
– 1776 reyndu fæðingu um leggöng
– 74 % (1314) fæddu um leggöng
– Engin dauðsföll meðal mæðra/barna vegna legrifu í keisaraöri
• Niðurstaða: konur með sögu um keisara geta fætt um leggöng án aukinnar áhættu
• Vandi: – ekki random ákvörðun um að reyna fæðingu
– Aðrar útkomur ???
Dæmi – Blóðtappi eftir langflug
• Vandlega valdir einstaklingar í rannsókn– Áhrif á innra og ytra réttmæti
• Random meðferðarval– Áhrif á innra réttmæti
• Ekki blindun (rannsakenda, þátttakenda)– Áhrif á innra/ytra réttmæti– upplýsingaskekkja
Dæmi – nýgengi krabbameina
• Nýgengi krabbameins í brjósti
• Nýgengi krabbameins í blöðruhálskirtli
• Hve sambærilegir eru hópar yfir tíma?– Hvað hefur áhrif á það?
Dæmi - leghálssaumur
• Rannsökuð gagnsemi leghálssaums við að hindra/seinka fyrirburafæðingu
• Útkoma: meðgöngulengd (dagar/vikur), ástand nýbura (neonatal morbidity)
• Aðferð: logistic regression ???
• Niðurstöður: – Aðhvarfstuðlar? (áhrif leghálssaums á
meðgöngulengd)– Breytileiki í meðgöngulengd er tengist leghálssaumi
(R2) ?
Niðurstöður
• Ófullkomin gögn (missing data)
• Meginniðurstöður (major results) (áhrif leitar að brjóstakrabba á tíðni aðgerða) (leghálssaumur)
• Leiðrétting fyrir raskandi þætti (brjóstamyndataka)
• Viðeigandi notkun tafla og texta (tvær meta-analysur)
• Viðeigandi notkun tölulegra niðurstaðna
Dæmi - áhrif leitar að brjóstakrabba á tíðni aðgerða
• Skimun – aukinn fjöldi tilfella greinist í fyrstu, síðan “jafnvægi”
• Heildartíðni aðgerða svipuð en breytt samsetning
Dæmi – RCT á gagnsemi brjóstamyndatöku
• Random allocation of treatment
• Útiloka konur eldri en 74 ára vegna lítillar þátttöku – Hver eru áhrif þess
• Intention to treat analysis– Til hvers?– Getum við útilokað konur sem fylgdu ekki tilmælum
rannsóknaraðila?
• Hvernig eru áhrifin mæld? (graf)
RCT – frh.
• Val á úrtaki - hver er spurningin og hvernig/hvar á að nota svarið?
• Afleiðingar vals á úrtaki– “of vel valið” (statin, HPHS – statin, aspirin)
• Tilgangur slembunar
Dæmi – framsetning gagna
• Meta analysur • Skilgreining (systematic review vs meta-analysis)• Val greina
– Skilmerki
– Publication bias
• Aðferðafræði– Aðgengi að upprunalegum gögnum
– Heildaráhrif (summary estimate)• Risk estimator, t.d. Hlutfallsleg áhætta, nýgengi, algengi
• P gildi
– Tafla eða mynd
Umræða og niðurstöður
• Innra sannleiksgildi
• Ytra sannleiksgildi
• Samræmi við aðrar rannsóknir
• Er viðeigandi tillit tekið til annarra rannsókna/þekkingar ?
• Ert þú sammála, sannfærð/ur?
• Er tekin afstaða til neikvæðra niðurstaðna?
• Að hve miklu leyti er um getgátur að ræða?
Validity - Sannleiksgildi• Innra vs ytra sannleiksgildi• Mæling á því sem átti að mæla?• Tegundir validity
– Face– Content– Criterion– Predictive– Attributional– ......
Reliability - Áreiðanleiki
• Reproducibility
• Samræmi milli endurtekinna mælinga– Interrater reliability– Intrarater reliability– Reliability over time– ......
• Ekki sama og sannleiksgildi
Umræða og niðurstöður frh.
• Fræðilegt gildi
• ´´Praktískt´´ gildi
• Frekari rannsóknir
• “referensar”