Claeys & Engels

Arbeidsovereenkomst: clausules die het verschil makenWard Bouciqué – Daan De Backer – Isabelle Quintyn – Matthieu Simon –Nicholas Thoelen

8 mei 2014

2

Overzicht

Inleiding

• Arbeidsovereenkomst

• Clausules– Principes

Veel voorkomende bedingen ontleed

3

Inleiding - Arbeidsovereenkomst

Begrip

• Loon• Arbeid• Gezag – ondergeschikt verband

Kan mondeling, meestal schriftelijk

Verschillende soorten

4

Inleiding – Verplichtingen werknemers < arbeidsovereenkomst

Art. 16 tot 24 AO-wet

• Werk zorgvuldig, eerlijk en nauwkeurig verrichten• Op tijdstip, plaats en wijze zoals overeengekomen• Fabrieksgeheimen, zakengeheimen, vertrouwelijke

aangelegenheden, en oneerlijke concurrentie• Vermijden van schade• Correct omgaan met arbeidsgereedschap - ongebruikte

grondstoffen• Welvoeglijkheid en goede zeden

5

Inleiding - Clausules

Principe (art. 6 AO-wet)

‘Alle met de bepalingen van de AO-wet en haar uitvoeringsbesluiten strijdige bepalingen zijn nietig voor zover zij ertoe strekken: - De rechten van de werknemer in te korten- Of de verplichtingen van de werknemer te verzwaren’

Verboden bedingen (art. 36 AO-wet)

• Huwelijksbeding • Moederschapsbeding• Pensioenbeding ( in buitenland: wel vaak aanvaard)

6

Aantal bedingen ontleed

Vooraf: Proefbeding – afgeschaft!

1 Ontbindend beding 2 Wijzigingsbeding 3 Aansprakelijkheidsbeding 4 Exclusiviteitsbeding 5 Geheimhoudingsbeding 6 Concurrentiebeding 7 Scholingsbeding 8 Beding vastheid van betrekking 9 Beding i.v.m. sociale media

7

1 Ontbindend beding

‘De werknemer erkent uitdrukkelijk dat de uitvoering van de arbeidsovereenkomst kadert in de overeenkomst van [datum] inzake [omschrijving] die tussen de werkgever en [naam klant] werd gesloten. De beëindiging van de overeenkomst met [naam klant] op het initiatief van deze klant, leidt daarom automatisch en van rechtswege tot de onmiddellijke beëindiging van de arbeidsovereenkomst tussen de werknemer en de werkgever, zonder dat één der partijen de ander een opzeggingstermijn, opzeggingsvergoeding of enige andere schadevergoeding verschuldigd is’.

Geldig of niet?

8

Ontbindend beding

Geldigheidsvoorwaarden ontbindende voorwaarde

• Niet strijdig met openbare orde en goede zeden • Duidelijk, precies en bepaald • Toekomstige en onzekere gebeurtenis

bv. zakken voor een test of examen bv.verbreking contract door klant

• Voorwaarde mag niet potestatief zijn (i.e. niet afhankelijk van wil werkgever)

9

Toetsing ontbindend beding

Geldig of niet?

Antwoord: ja, indien de AO onlosmakelijk verbonden is met het project en indien de beëindiging van de overeenkomst niet berust op het initiatief van de werkgever

10

2 Wijzigingsbeding

‘De werknemer erkent en aanvaardt dat de werkgever de voorwaarden van deze overeenkomst eenzijdig mag wijzigen’

Geldig of niet?

11

Wijzigingsbeding

Principes

• Art. 25 AO-wet: ‘Het beding waarbij de werkgever zich het recht voorbehoudt om de voorwaarden van de overeenkomst eenzijdig te wijzigen is nietig.’

• Cass. 14/10/1991: enkel betrekking op essentiële elementen, niet op bijkomstige voorwaarden

12

WijzigingsbedingGevolgen

• Nietige voorbeelden

‘Werkgever behoudt zich het recht voor om – toekenningsvoorwaarden variabel loon te wijzigen– aantal lesuren van de werknemer te wijzigen– functie te wijzigen– …’

• Bijkomstige voorwaarden kunnen eenzijdig worden gewijzigd (bv. onkostenvergoeding, activiteitensector handelsvertegenwoordiger)

• Overeenkomen van een mogelijkheid tot eenzijdige wijziging kan erop wijzen dat partijen iets als niet-essentieel beschouwen

13

Toetsing wijzigingsbeding

Geldig of niet?

Antwoord: nee nietig

14

3 Aansprakelijkheidsbeding

‘De werknemer verbindt er zich toe de schade die aan de bedrijfswagen wordt veroorzaakt door hemzelf en door derden ten belope van de franchise ten laste te nemen. Dit aldus verschuldigde bedrag wordt van het maandloon ingehouden.’

Geldig of niet?

15

Aansprakelijkheidsbeding

Situering

• Aansprakelijkheidsbeperking werknemer(art. 18 AO-wet)

• Bijzondere aansprakelijkheidsimmuniteit inzake arbeidsongevallen(art.46 Arbeidsongevallenwet)

• Beperkte mogelijkheid tot inhoudingen op het loon(art.23 Loonbeschermingswet)

16

Toetsing aansprakelijkheidsbeding

Geldig of niet?

Antwoord

• Te ruim en te eng– Gevolg: in vele gevallen niet afdwingbaar, in andere niet efficiënt

• Verfijningen– Opsplitsing privé en professioneel gebruik– Oplijsting gekwalificeerde fouten– Inhouding op loon en/of vakantiegeld

17

4 Exclusiviteitsbeding

‘Het is de werknemer verboden rechtstreeks of onrechtstreeks, voor eigen rekening of voor rekening van derden, een winstgevende activiteit uit te oefenen die niet de activiteit is waarvoor hij door de vennootschap wordt betaald.’

Geldig of niet?

18

Exclusiviteitsbeding

Situering

• Decreet d'Allarde: vrijheid van arbeid en concurrentie

• Verbod op ongeoorloofde concurrentie

• Discussie in rechtspraak

– Absoluut en algemeen verbod op uitoefening andere activiteiten = strijdig met vrijheid van arbeid nietig (Arbh. Luik 19 juni 1985)

– Beperkt verbod op uitoefening activiteiten indien daarmee de legitieme belangen van de werkgever worden beschermd geldig (Arbrb. Antwerpen 22 december 2005)

19

Exclusiviteitsbeding

Conclusie

• Belang goede formulering

• Proportionaliteitsbeginsel

– Absoluut verbod op om het even welke activiteit = ongeldig– Bescherming rechtmatige belangen werkgever = geldig

Tijdsbesteding Aard nevenactiviteiten Selectief gebruik exclusiviteitsbedingen

20

Toetsing exclusiviteitsbeding

Geldig of niet?

Antwoord: nee, te ruim geformuleerd

21

5 Geheimhoudingsbeding

‘De werknemer zal alle informatie waarvan hij kennis zou krijgen tijdens zijn tewerkstelling, als strikt vertrouwelijk beschouwen en bijgevolg, in zoverre nog niet publiekelijk gekend, er zich van onthouden deze informatie rechtstreeks of onrechtstreeks te gebruiken in zijn eigen voordeel of te onthullen of openbaar te maken aan enige persoon buiten de vennootschap. Deze confidentialiteitsverplichting geldt zowel tijdens de tewerkstelling van de werknemer bij de werkgever, als na de beëindiging ervan.’

Geldig of niet?

22

Geheimhoudingsbeding

Situering: wettelijke plicht tot geheimhouding

• Art. 17,3° AO-wet– Vertrouwelijke informatie: fabrieksgeheimen, zakengeheimen,

geheimen in verband met vertrouwelijke of persoonlijke aangelegenheden

– Waarvan kennis gekregen tijdens AO – Tijdens en na AO

• Art. 309 Strafwetboek – Fabrieksgeheimen (niet: commerciële info) – Tijdens en na AO – Opzet vereist

23

Geheimhoudingsbeding

Geldigheid?

• Mogelijke strijdigheid met art. 6 AO-wet indien verplichtingen werknemer worden uitgebreid tot

– Geheimhouding niet-confidentiële informatie (bvb. functie die werknemer bekleedde (Arbh. Bergen 1 december 1997)

– Geheimhouding informatie die men op andere manier heeft verkregen

• Belang goede formulering

24

Toetsing geheimhoudingsbeding

Geldig of niet?

Antwoord:

• In principe wel • Maar ‘alle informatie’ kan te ruim worden opgevat• Hangt ervan af wat voor soort informatie werkgever inroept• Grote morele waarde

25

6 (Niet-)Concurrentiebeding

‘Vanaf de beëindiging van deze overeenkomst, verbindt de werknemer zich ertoe om gedurende een periode van 6 maanden geen gelijkaardige activiteiten uit te oefenen op het grondgebied van Vilvoorde en omgeving (binnen een straal van 25 kilometer rond Vilvoorde).’

Geldig of niet?

26

Niet-concurrentiebeding

Begrip

• Verbintenis werknemer • Bij vertrek • Geen soortgelijke activiteiten • door zelf een onderneming uit te baten /in dienst te treden bij

een concurrent • Waardoor hij nadeel kan berokkenen aan werkgever • Door kennis die hij heeft verworven voor zichzelf of ten voordele

van concurrerende onderneming aan te wenden

27

Niet-concurrentiebeding

Bestaansvoorwaarde

• Jaarloon <32.886 EUR beding onbestaande

• Jaarloon 32.886 - 65.771 EUR geldig voor functies bepaald bij CAO > enkel in hotelsector

• Jaarloon >65.771 EUR beding geldig

28

Niet-concurrentiebeding3 soorten

• Gewoon niet-concurrentiebeding

• Afwijkend niet-concurrentiebeding

Ondernemingen met internationaal activiteitsveld /belangrijke economische, technische of financiële belangen op internationale markten

Ondernemingen met een eigen dienst van onderzoek beschikken

Bedienden die kennis kunnen verkrijgen van praktijken die eigen zijn aan de onderneming

• Niet-concurrentiebeding voor handelsvertegenwoordigers

29

Niet-concurrentiebedingGeldigheidsvoorwaarden

• Schriftelijk• Dubbele gelijksoortigheid • Geografisch beperkt

– Plaatsen waar potentieel concurrentie– Max. België Uitzondering in geval van afwijkend beding mogelijk

• Max. 12 maanden Uitzondering in geval van afwijkend beding mogelijk

• Niet-concurrentievergoeding – Minstens ½ brutoloon toepassingsduur– Uitzondering beding voor handelsvertegenwoordigers: gratis

• Mogelijkheid voor werkgever om binnen 15 dagen af te zien van werkelijke toepassing– Bij afwijkend beding: intentie meedelen bij betekening opzegging 

Sanctie: nietigheid, enkel in te roepen door werknemer

30

Niet-concurrentiebedingUitwerkingsvoorwaarden• Geen uitwerking indien ontslag

– Tijdens eerste 6 maanden tewerkstelling– Door werkgever

Uitzondering bij afwijkend beding mogelijk– Door werknemer om dringende reden

Gevolgen overtreding • Schadevergoeding voor werknemer

– Niet-concurrentievergoeding terugbetalen – Plus een gelijkwaardig bedrag er bovenop – Uitzondering: beding voor handelsvertegenwoordigers: max. 3

maanden loon– Rechter kan verminderen/vermeerderen

• Gedwongen tenuitvoerlegging

Alternatief: niet-afwervingsbeding?

31

Toetsing niet-concurrentiebeding

Geldig of niet?

Antwoord

- Eerst nagaan:- Wie heeft ontslag gegeven? - Loon werknemer boven grens?

- Nietig: - Geen dubbele gelijksoortigheid - Geen niet-concurrentievergoeding voorzien

- Enkel werknemer kan nietigheid inroepen

32

7 Scholingsbeding

‘De werknemer zal in de mogelijkheid zijn om vanaf 1 maart 2012 een gespecialiseerde MBA-opleiding te genieten. De opleidingskosten zullen door de werkgever worden betaald. De werknemer verbindt er zich toe om, in geval hij de onderneming zou verlaten binnen de 5 jaar nadat de opleiding een aanvang heeft genomen, 50% van de opleidingskost aan de werkgever terug te betalen.’

Geldig of niet?

33

Scholingsbeding

Begrip

• beding waarbij werknemer, die gedurende uitvoering AO, een vorming volgt op kosten van de werkgever, zich ertoe verbindt om aan deze laatste een gedeelte van de vormingskosten terug te betalen ingeval hij de onderneming verlaat vóór het einde van de overeengekomen periode

Sinds 7 januari 2007: geregeld in art. 22bis AO-wet

34

Scholingsbeding

Bestaansvoorwaarden

• Jaarloon werknemer min. 32.886 EUR

• Specifieke vorming – Verwerving nieuwe professionele competenties– Mogelijk om ook buiten onderneming te gebruiken – Niet: wettelijk/reglementair verplichte vorming

• Min. 80 uren

• Kostprijs min. 2x gewaarborgd minimum maandinkomen (+ 3.100 EUR)

35

Scholingsbeding

Geldigheidsvoorwaarden

• Schriftelijke overeenkomst • Uiterlijk voor begin vorming • Inhoud geschrift:

– Omschrijving vorming, duur, plaats– Kost / kostelementen – Begindatum en geldingsduur

Indien attest: begindatum = aflevering attest max. 3j

– Gedeelte dat werknemer moet terugbetalen 80% bij vertrek voor 1/3 overeengekomen periode 50% bij vertrek tussen 1/3 en 2/3 overeengekomen periode 20% bij vertrek na 2/3 overeengekomen periode Max. 30% jaarloon werknemer

 

36

Scholingsbeding: uitwerking

Het geldig gesloten scholingsbeding zal toch geen uitwerking hebben in volgende situaties:• Beëindiging van de arbeidsovereenkomst tijdens de

proefperiode/tijdens de eerste 6 maanden van de overeenkomst

• Beëindiging van de arbeidsovereenkomst na de proefperiode/na de eerste 6 maanden van de overeenkomst– door de werkgever zonder dringende reden– door de werknemer wegens dringende reden

• Beëindiging van de arbeidsovereenkomst in het kader van een herstructurering conform de wet betreffende het generatiepact

37

Toetsing scholingsbeding

Geldig of niet?

Antwoord: nee, nietig

38

8 Beding vastheid van betrekking

‘De werkgever waarborgt een tewerkstelling van 3 jaar vanaf de inwerkingtreding van deze overeenkomst. Dit doet geen afbreuk aan het recht van de werkgever om de arbeidsovereenkomst om dringende reden eerder te beëindigen’

Geldig of niet?

39

Beding vastheid van betrekking

Voorwaarden 

• Verbod van levenslange binding (art. 1780 B.W.) • Tijdelijke beperking ontslagrecht is geldig

Schending ontslagbeperking

• Ontslag niet nietig • Schadevergoeding

– Voorzien in beding? – Indien niet: schadevergoeding wegens 'verlies kans tot tewerkstelling'

40

Toetsing beding vastheid van betrekking

Geldig of niet?

Antwoord

- Discussie mogelijk: te ruim? - Geen sanctie voorzien

Niet uitdrukkelijk verboden

voor zover niet minder gunstig voor de WN

Gunstig beëïndigingsbeding nog steeds mogelijk in arbeidsovereenkomsten

vanaf 1 januari 2014

41

Beëindigingsbeding in contract vanaf 1/1/2014

42

9 Beding inzake sociale media

43

Mogelijke problemen op de werkvloer

‘Virtueel absenteïsme’

Openbaarmaking van vertrouwelijke / gevoelige informatie

Imagoschade voor de onderneming

44

Beding inzake sociale media

Juridische benadering – gebruik van social media:

PrivacyVrijheid

van meningsuiting

WerkgeversgezagLoyauteit

en vertrouwelijkheid

45

Een duidelijke policy/clausule voor het gebruik van internet / sociale media (e-mail,…)

Juridische basis• Eigendomsrecht• Werkgeversgezag• CAO nr. 81 betreffende de controle op de elektronische online

communicatiegegevens: ‘Deze CAO heeft geen betrekking op de regels voor de toegang tot en/of het gebruik van de elektronische online communicatiemiddelen van de onderneming, welke regels het prerogatief van de werkgever zijn.’

Beding inzake sociale media(a) Gebruik van sociale media tijdens de werkuren

46

Beding inzake sociale media(b) Gebruik van sociale media tijdens de privétijd

Grenzen aan de vrijheid van meningsuiting• Art. 19 Grondwet• Art. 443 Strafwetboek (laster, eerroof, ...)• Art. 17 Wet betreffende de arbeidsovereenkomsten: verplichting tot

loyaliteit en vertrouwelijkheid

‘Klassieke’ rechtspraak• Gerechtvaardigde kritiek is toegestaan. Kritiek mag niet

beledigend of lasterlijk zijn (Arbh. Luik 16 december 2008)• Het recht op kritiek kan misbruikt worden door haar formulering of

publiciteit (Arbrb. Brussel 9 juli 1985)

47

Ons advies: Een duidelijk(e) beding/policy over het gebruik van internet/sociale media en de controle ervan

Beding inzake sociale media

48

Conclusie

Veel mogelijkheden

Belang goede formulering voor geldigheid

Nietigheidssanctie

Belang morele waarde

Bijzondere aandachtspunten: • Veel clausules vereisen ondertekening voor indiensttreding• Afstand gewoon/afwijkend niet-concurrentiebeding binnen 15

dagen

49

ContactOffices:

Brussels office - Boulevard du Souverain/ Vorstlaan 280, B-1160 BrusselsTel. +32 2 761 46 00 Fax +32 2 761 47 00

Antwerp office - Generaal Lemanstraat 74, B-2600 AntwerpenTel. +32 3 285 97 80 Fax +32 3 285 97 90

Ghent office - Ferdinand Lousbergkaai 103/4-5, B-9000 Gent

Tel. +32 9 261 50 00 Fax +32 9 261 55 00

Hasselt office - Luikersteenweg 227, B-3500 HasseltTel. +32 11 24 79 10 Fax +32 11 24 79 11

Kortrijk office - Ring Bedrijvenpark, Brugsesteenweg 255, B-8500 KortrijkTel. +32 56 26 08 60 Fax +32 56 26 08 70

Liège office - Boulevard Frère Orban 25, B-4000 Liège Tel. +32 4 229 80 11 Fax +32 4 229 80 22

www.claeysengels.be www.opzegging.be www.iuslaboris.com

50

51