aadama haa jooni

8/19/2019 Aadama Haa Jooni

1/36

Aadama HaaAadama HaaAadama HaaAadama Haa

Jooni Jooni Jooni Jooni ––––

duubi haa 1400duubi haa 1400duubi haa 1400duubi haa 1400

Taariik YimTaariik YimTaariik YimTaariik Yimɓe Adunaɓe Adunaɓe Adunaɓe Aduna

Gila AdanGila AdanGila AdanGila Adan


2/36

2

De Adam à nos Jours:De Adam à nos Jours:De Adam à nos Jours:De Adam à nos Jours:

de célèbres personnages de l'histoire du mondede célèbres personnages de l'histoire du mondede célèbres personnages de l'histoire du mondede célèbres personnages de l'histoire du monde


3/36

3

Ndee deftere “Aadama haa Jooni” ko siftindeNdee deftere “Aadama haa Jooni” ko siftindeNdee deftere “Aadama haa Jooni” ko siftindeNdee deftere “Aadama haa Jooni” ko siftinde

anndunooanndunooanndunooanndunooɓe e humpitde yonta hannde, taaɓe e humpitde yonta hannde, taaɓe e humpitde yonta hannde, taaɓe e humpitde yonta hannde, taariikriikriikriik ɓeenɓeenɓeenɓeen

yimyimyimyimɓe ɓe Alla halfinnoo semmbe walla gollunooɓe golleɓe ɓe Alla halfinnoo semmbe walla gollunooɓe golleɓe ɓe Alla halfinnoo semmbe walla gollunooɓe golleɓe ɓe Alla halfinnoo semmbe walla gollunooɓe golleteeteeteeteeŋtuŋtuŋtuŋtuɗe e nder nguurndam mum’en. Won e maɓɓeɗe e nder nguurndam mum’en. Won e maɓɓeɗe e nder nguurndam mum’en. Won e maɓɓeɗe e nder nguurndam mum’en. Won e maɓɓe

taariik mum’en ina tawee e nder deftere seniinde ndee;taariik mum’en ina tawee e nder deftere seniinde ndee;taariik mum’en ina tawee e nder deftere seniinde ndee;taariik mum’en ina tawee e nder deftere seniinde ndee;

heddiiheddiiheddiiheddiiɓe ɓee taariik mum’en heɓaa ko e wittiyaŋkooɓeɓe ɓee taariik mum’en heɓaa ko e wittiyaŋkooɓeɓe ɓee taariik mum’en heɓaa ko e wittiyaŋkooɓeɓe ɓee taariik mum’en heɓaa ko e wittiyaŋkooɓe

gila e binndi haa e konngol.gila e binndi haa e konngol.gila e binndi haa e konngol.gila e binndi haa e konngol.

Konngol binnditiiKonngol binnditiiKonngol binnditiiKonngol binnditiiɗoɗoɗoɗo

Ko ardii fof koKo ardii fof koKo ardii fof koKo ardii fof ko Ȃaagaade yaafuya fayde e annduɓe men Ȃaagaade yaafuya fayde e annduɓe men Ȃaagaade yaafuya fayde e annduɓe men Ȃaagaade yaafuya fayde e annduɓe men

gila e wittiyagila e wittiyagila e wittiyagila e wittiyaŋkooŋkooŋkooŋkooɓe, winndiyaŋkooɓe, haaliyaŋkooɓe,ɓe, winndiyaŋkooɓe, haaliyaŋkooɓe,ɓe, winndiyaŋkooɓe, haaliyaŋkooɓe,ɓe, winndiyaŋkooɓe, haaliyaŋkooɓe,

heheheheɗiyaŋkooɓe, jannginooɓe haa e janngooɓe. Caggalɗiyaŋkooɓe, jannginooɓe haa e janngooɓe. Caggalɗiyaŋkooɓe, jannginooɓe haa e janngooɓe. Caggalɗiyaŋkooɓe, jannginooɓe haa e janngooɓe. Caggal

ɗuum miɗo Ȃaagii ballal so tawii won ko ŋakki e gollalɗuum miɗo Ȃaagii ballal so tawii won ko ŋakki e gollalɗuum miɗo Ȃaagii ballal so tawii won ko ŋakki e gollalɗuum miɗo Ȃaagii ballal so tawii won ko ŋakki e gollal

ngal.ngal.ngal.ngal.

Winnditii oo taarWinnditii oo taarWinnditii oo taarWinnditii oo taariik ko musiiik ko musiiik ko musiiik ko musiɗɗo mon, almuudo monɗɗo mon, almuudo monɗɗo mon, almuudo monɗɗo mon, almuudo mon

Mammadu Siley Aan.Mammadu Siley Aan.Mammadu Siley Aan.Mammadu Siley Aan.


4/36

4

AadamaAadamaAadamaAadama ----????????

HenokHenokHenokHenok ---- ????????

NuuhuNuuhuNuuhuNuuhu ---- ????????

Aadama haa NuuhuAadama haa NuuhuAadama haa NuuhuAadama haa Nuuhu –––– Min mbaawaaMin mbaawaaMin mbaawaaMin mbaawaa

anndude maandeanndude maandeanndude maandeanndude maande ɓe nguuriɓe nguuriɓe nguuriɓe nguuri

IbraahiimaIbraahiimaIbraahiimaIbraahiima –––– 2000 BCE?2000 BCE?2000 BCE?2000 BCE?Isma’iilaIsma’iilaIsma’iilaIsma’iila –––– 1940 BCE??1940 BCE??1940 BCE??1940 BCE??

IsaagaIsaagaIsaagaIsaaga –––– 1900 BCE1900 BCE1900 BCE1900 BCE????????

YaaguubaYaaguubaYaaguubaYaaguuba –––– 1850 BCE??1850 BCE??1850 BCE??1850 BCE??

YuusufaYuusufaYuusufaYuusufa –––– 1800 BCE?1800 BCE?1800 BCE?1800 BCE?

MuusaMuusaMuusaMuusa –––– 1450 BCE?1450 BCE?1450 BCE?1450 BCE?

SamuwelSamuwelSamuwelSamuwel ---- 1075 BCE?1075 BCE?1075 BCE?1075 BCE?

DawuudaDawuudaDawuudaDawuuda –––– 1025 BCE?1025 BCE?1025 BCE?1025 BCE?

SileymaaniSileymaaniSileymaaniSileymaani –––– 960 BCE?960 BCE?960 BCE?960 BCE?

YuunusYuunusYuunusYuunus –––– 750 BCE?750 BCE?750 BCE?750 BCE?

DanyelDanyelDanyelDanyel –––– 500 BCE?500 BCE?500 BCE?500 BCE?

Ibraahiima haa DanyelIbraahiima haa DanyelIbraahiima haa DanyelIbraahiima haa Danyel –––– MiijoojiMiijoojiMiijoojiMiijooji

jom’en hakkille t jom’en hakkille t jom’en hakkille t jom’en hakkille tanananan

Duubi ina usta haa jibineede IisaaDuubi ina usta haa jibineede IisaaDuubi ina usta haa jibineede IisaaDuubi ina usta haa jibineede Iisaa

IisaaIisaaIisaaIisaa –––– 0000

waktuuji fuwaktuuji fuwaktuuji fuwaktuuji fuɗɗ ɗɗ ɗɗ ɗɗii limde yeeso eii limde yeeso eii limde yeeso eii limde yeeso e

jibineede Iisaa jibineede Iisaa jibineede Iisaa jibineede Iisaa

KoostatiinKoostatiinKoostatiinKoostatiin –––– 272 CE272 CE272 CE272 CE

MohammaduMohammaduMohammaduMohammadu –––– 570 CE570 CE570 CE570 CE

SaladinSaladinSaladinSaladin –

––– 1137 CE

1137 CE1137 CE1137 CE

SunjaataSunjaataSunjaataSunjaata –––– 1235 CE1235 CE1235 CE1235 CE

Osmaan1Osmaan1Osmaan1Osmaan1 –––– 1258 CE1258 CE1258 CE1258 CE

Mansa MuusaMansa MuusaMansa MuusaMansa Muusa –––– 1312 CE1312 CE1312 CE1312 CE

Jaan Daark Jaan Daark Jaan Daark Jaan Daark –––– 1412 CE1412 CE1412 CE1412 CE

Kiristof KolomKiristof KolomKiristof KolomKiristof Kolom –––– 1451 CE1451 CE1451 CE1451 CE

Askiya MohammadAskiya MohammadAskiya MohammadAskiya Mohammad –––– 1493 CE1493 CE1493 CE1493 CE

Umaar TallUmaar TallUmaar TallUmaar Tall –––– 1797 CE1797 CE1797 CE1797 CE

Samori TuureSamori TuureSamori TuureSamori Tuure –––– 1840 CE1840 CE1840 CE1840 CEModibo KeytaModibo KeytaModibo KeytaModibo Keyta –––– 1915 CE1915 CE1915 CE1915 CE

waktuuji fof ina beyda gila Iisaawaktuuji fof ina beyda gila Iisaawaktuuji fof ina beyda gila Iisaawaktuuji fof ina beyda gila Iisaa

haa joonihaa joonihaa joonihaa jooni

Ibraahiima B. KeytaIbraahiima B. KeytaIbraahiima B. KeytaIbraahiima B. Keyta –––– 1945 CE1945 CE1945 CE1945 CE IBK jibini ko e 1945IBK jibini ko e 1945IBK jibini ko e 1945IBK jibini ko e 1945

Enen fofEnen fofEnen fofEnen fof –––– 2015 CE2015 CE2015 CE2015 CE


5/36

5

AadamAadamAadamAadama e Haawaaa e Haawaaa e Haawaaa e Haawaa(Min nganndaa nokku(Min nganndaa nokku(Min nganndaa nokku(Min nganndaa nokku ɗo Aadama e Hawaa koɗnoo e aduna.)ɗo Aadama e Hawaa koɗnoo e aduna.)ɗo Aadama e Hawaa koɗnoo e aduna.)ɗo Aadama e Hawaa koɗnoo e aduna.)

Aadama baaba aadee. Caggal nde Alla tagi leydi eAadama baaba aadee. Caggal nde Alla tagi leydi eAadama baaba aadee. Caggal nde Alla tagi leydi eAadama baaba aadee. Caggal nde Alla tagi leydi e

asamaan e ko woni e mum, Alla tagi neasamaan e ko woni e mum, Alla tagi neasamaan e ko woni e mum, Alla tagi neasamaan e ko woni e mum, Alla tagi neɗɗo nanndiniɗɗo nanndiniɗɗo nanndiniɗɗo nanndiniɗum e mum. Ko oon neɗɗo woni Aadama. Waktu ariɗum e mum. Ko oon neɗɗo woni Aadama. Waktu ariɗum e mum. Ko oon neɗɗo woni Aadama. Waktu ariɗum e mum. Ko oon neɗɗo woni Aadama. Waktu ari

AllaAllaAllaAlla ƴeewi Aadama tan ina famɗiri doole marde ko oƴeewi Aadama tan ina famɗiri doole marde ko oƴeewi Aadama tan ina famɗiri doole marde ko oƴeewi Aadama tan ina famɗiri doole marde ko o

halfinihalfinihalfinihalfini ɗum koo, ko ndeen Alla liɓi Aadama e ɗoyngolɗum koo, ko ndeen Alla liɓi Aadama e ɗoyngolɗum koo, ko ndeen Alla liɓi Aadama e ɗoyngolɗum koo, ko ndeen Alla liɓi Aadama e ɗoyngol

luggol haa o itti gootal e birluggol haa o itti gootal e birluggol haa o itti gootal e birluggol haa o itti gootal e birɗe mum, o tagi heen debboɗe mum, o tagi heen debboɗe mum, o tagi heen debboɗe mum, o tagi heen debbo

mbele ina wona ballidiimbele ina wona ballidiimbele ina wona ballidiimbele ina wona ballidiiɗo Aadama. Ko oon debbo woniɗo Aadama. Ko oon debbo woniɗo Aadama. Ko oon debbo woniɗo Aadama. Ko oon debbo woni

Hawaa yumma aadee‘en.Hawaa yumma aadee‘en.Hawaa yumma aadee‘en.Hawaa yumma aadee‘en.


6/36

6

Kayin e AbelKayin e AbelKayin e AbelKayin e Abel

Kayiin, ko oo woniKayiin, ko oo woniKayiin, ko oo woniKayiin, ko oo woni ɓiɗɗo gadano hono afo Aadama eɓiɗɗo gadano hono afo Aadama eɓiɗɗo gadano hono afo Aadama eɓiɗɗo gadano hono afo Aadama eHHHHawaa.awaa.awaa.awaa. Alla waAlla waAlla waAlla waɗnoo Kayiin ko demoowo. Abel, ko ooɗnoo Kayiin ko demoowo. Abel, ko ooɗnoo Kayiin ko demoowo. Abel, ko ooɗnoo Kayiin ko demoowo. Abel, ko oo

woni Sammbaajo Aadama e Hawaa, hono dewiro Kayiin.woni Sammbaajo Aadama e Hawaa, hono dewiro Kayiin.woni Sammbaajo Aadama e Hawaa, hono dewiro Kayiin.woni Sammbaajo Aadama e Hawaa, hono dewiro Kayiin.

Abel, Alla feccunooAbel, Alla feccunooAbel, Alla feccunooAbel, Alla feccunoo ɗum ko yoo won gaynaako. Ko ooɗum ko yoo won gaynaako. Ko ooɗum ko yoo won gaynaako. Ko ooɗum ko yoo won gaynaako. Ko oo

Kayiin dey warnoo miKayiin dey warnoo miKayiin dey warnoo miKayiin dey warnoo miȂum hono Abel. O wardi miȂiiko Ȃum hono Abel. O wardi miȂiiko Ȃum hono Abel. O wardi miȂiiko Ȃum hono Abel. O wardi miȂiiko

batte Allabatte Allabatte Allabatte Alla Ȃaawoowo ko woni e ɓerɗe, ganndo ko su Ȃaawoowo ko woni e ɓerɗe, ganndo ko su Ȃaawoowo ko woni e ɓerɗe, ganndo ko su Ȃaawoowo ko woni e ɓerɗe, ganndo ko suuuuuɗiiɗiiɗiiɗii

e ko feee ko feee ko feee ko feeȂi, jaɓii sadak Abel miȂiraaɗo oo, jaɓaani ko Ȃi, jaɓii sadak Abel miȂiraaɗo oo, jaɓaani ko Ȃi, jaɓii sadak Abel miȂiraaɗo oo, jaɓaani ko Ȃi, jaɓii sadak Abel miȂiraaɗo oo, jaɓaani ko

makko.makko.makko.makko.

HenokHenokHenokHenok

Henok koHenok koHenok koHenok ko ɓii Yered. Yered ummii ko e aawdi Set ɓiiɓii Yered. Yered ummii ko e aawdi Set ɓiiɓii Yered. Yered ummii ko e aawdi Set ɓiiɓii Yered. Yered ummii ko e aawdi Set ɓii

Aadama e Hawaa mo ndaAadama e Hawaa mo ndaAadama e Hawaa mo ndaAadama e Hawaa mo ndaȂnoo caggal Abel mo mawnum Ȃnoo caggal Abel mo mawnum Ȃnoo caggal Abel mo mawnum Ȃnoo caggal Abel mo mawnum

hono Kayiin warnoo oo. Henok ko dewatnoohono Kayiin warnoo oo. Henok ko dewatnoohono Kayiin warnoo oo. Henok ko dewatnoohono Kayiin warnoo oo. Henok ko dewatnooɗo Alla noɗo Alla noɗo Alla noɗo Alla no

feewi. Henok dafeewi. Henok dafeewi. Henok dafeewi. Henok daȂiino ɓiɗɗo g Ȃiino ɓiɗɗo g Ȃiino ɓiɗɗo g Ȃiino ɓiɗɗo gorko ina wiyeeorko ina wiyeeorko ina wiyeeorko ina wiyee

Matusalem. CaggalMatusalem. CaggalMatusalem. CaggalMatusalem. Caggal ɗuum o daȂii sukaaɓe rewɓe eɗuum o daȂii sukaaɓe rewɓe eɗuum o daȂii sukaaɓe rewɓe eɗuum o daȂii sukaaɓe rewɓe e

worworworworɓe fof. Henok wuurii duuɓi 365.ɓe fof. Henok wuurii duuɓi 365.ɓe fof. Henok wuurii duuɓi 365.ɓe fof. Henok wuurii duuɓi 365. Henok wuurnooHenok wuurnooHenok wuurnooHenok wuurnoo

ko e dewal Alla. Alla, weltaare mum e Henok, safiiko e dewal Alla. Alla, weltaare mum e Henok, safiiko e dewal Alla. Alla, weltaare mum e Henok, safiiko e dewal Alla. Alla, weltaare mum e Henok, safii

Henok.Henok.Henok.Henok.


7/36

7

NuuhuNuuhuNuuhuNuuhu

Nuuhu koNuuhu koNuuhu koNuuhu ko ɓii Lemek taanum Matusalem ɓii Henok moɓii Lemek taanum Matusalem ɓii Henok moɓii Lemek taanum Matusalem ɓii Henok moɓii Lemek taanum Matusalem ɓii Henok mo

Alla weltinoo e dewalAlla weltinoo e dewalAlla weltinoo e dewalAlla weltinoo e dewal mum haa safimum haa safimum haa safimum haa safi ɗum nawi ɗum toɗum nawi ɗum toɗum nawi ɗum toɗum nawi ɗum tomum. Nuuhu wonii iwdi momum. Nuuhu wonii iwdi momum. Nuuhu wonii iwdi momum. Nuuhu wonii iwdi moƴƴiri. Ko e jamaanu Nuuhuƴƴiri. Ko e jamaanu Nuuhuƴƴiri. Ko e jamaanu Nuuhuƴƴiri. Ko e jamaanu Nuuhu

Alla seettii bonannde innamaaAlla seettii bonannde innamaaAlla seettii bonannde innamaaAlla seettii bonannde innamaa----aadee sabu yimaadee sabu yimaadee sabu yimaadee sabu yimɓeɓeɓeɓe

njeenjeenjeenjeeȂii haa mbattii waɗde golle kaantoriɗɗe. Alla hokki Ȃii haa mbattii waɗde golle kaantoriɗɗe. Alla hokki Ȃii haa mbattii waɗde golle kaantoriɗɗe. Alla hokki Ȃii haa mbattii waɗde golle kaantoriɗɗe. Alla hokki

Nuuhu yamiroore yoo feewnu laana mbele daNuuhu yamiroore yoo feewnu laana mbele daNuuhu yamiroore yoo feewnu laana mbele daNuuhu yamiroore yoo feewnu laana mbele daɗa kaȂumɗa kaȂumɗa kaȂumɗa kaȂum

e kala ko jogori dae kala ko jogori dae kala ko jogori dae kala ko jogori daɗ ɗɗ ɗde e yide e yide e yide e yiɗde mum. Ko oon jamaanuɗde mum. Ko oon jamaanuɗde mum. Ko oon jamaanuɗde mum. Ko oon jamaanu

Alla boomiri tagoore mum ilamAlla boomiri tagoore mum ilamAlla boomiri tagoore mum ilamAlla boomiri tagoore mum ilam ɗufam.ɗufam.ɗufam.ɗufam.


8/36

8

IbraahiimaIbraahiimaIbraahiimaIbraahiima ---- (2000 BCE)(2000 BCE)(2000 BCE)(2000 BCE)

(Min ke(Min ke(Min ke(Min keɓaani anndude nokku ɗo yimɓe adiiɓaani anndude nokku ɗo yimɓe adiiɓaani anndude nokku ɗo yimɓe adiiɓaani anndude nokku ɗo yimɓe adiiɓe annabi Ibraahiima ɓee njooɗinoo.ɓe annabi Ibraahiima ɓee njooɗinoo.ɓe annabi Ibraahiima ɓee njooɗinoo.ɓe annabi Ibraahiima ɓee njooɗinoo.

Kono e wittooji annduKono e wittooji annduKono e wittooji annduKono e wittooji annduɓe woni heen miijiiɓe wonde Ibraahiima e ko adii ɗum koɗnooɓe woni heen miijiiɓe wonde Ibraahiima e ko adii ɗum koɗnooɓe woni heen miijiiɓe wonde Ibraahiima e ko adii ɗum koɗnooɓe woni heen miijiiɓe wonde Ibraahiima e ko adii ɗum koɗnoo

ko bannge fuko bannge fuko bannge fuko bannge fuɗnaange waɗii sahaa ɗo wiyetee Irak, hannde Israaɗnaange waɗii sahaa ɗo wiyetee Irak, hannde Israaɗnaange waɗii sahaa ɗo wiyetee Irak, hannde Israaɗnaange waɗii sahaa ɗo wiyetee Irak, hannde Israa----iila. Heewiila. Heewiila. Heewiila. Heewɓe kadi eɓe kadi eɓe kadi eɓe kadi e

miijooji mum en kollirii Ibraahiima yii aduna duumiijooji mum en kollirii Ibraahiima yii aduna duumiijooji mum en kollirii Ibraahiima yii aduna duumiijooji mum en kollirii Ibraahiima yii aduna duuɓi 200ɓi 200ɓi 200ɓi 2000 ko adii jibineede Iisaa.)0 ko adii jibineede Iisaa.)0 ko adii jibineede Iisaa.)0 ko adii jibineede Iisaa.)

Ibraahiima, koIbraahiima, koIbraahiima, koIbraahiima, ko ɓii Teraɓii Teraɓii Teraɓii Tera iwdi Saamiwdi Saamiwdi Saamiwdi Saama gooto ea gooto ea gooto ea gooto e ɓiɓɓe Nuuhuɓiɓɓe Nuuhuɓiɓɓe Nuuhuɓiɓɓe Nuuhutatotatotatotato ɓee. Ibraahiima resi ko Saaraay. Ko Ibraahiima Allaɓee. Ibraahiima resi ko Saaraay. Ko Ibraahiima Allaɓee. Ibraahiima resi ko Saaraay. Ko Ibraahiima Allaɓee. Ibraahiima resi ko Saaraay. Ko Ibraahiima Alla

yamirnoo yoo ummo galle baaba mum faya leydiyamirnoo yoo ummo galle baaba mum faya leydiyamirnoo yoo ummo galle baaba mum faya leydiyamirnoo yoo ummo galle baaba mum faya leydi

Kanaan.Kanaan.Kanaan.Kanaan. Alla hollii Ibraahiima gilli nde fodaniAlla hollii Ibraahiima gilli nde fodaniAlla hollii Ibraahiima gilli nde fodaniAlla hollii Ibraahiima gilli nde fodani ɗumɗumɗumɗum

njeenaari, wnjeenaari, wnjeenaari, wnjeenaari, wii: ‘Ko miin woni njogitaari maa, maaii: ‘Ko miin woni njogitaari maa, maaii: ‘Ko miin woni njogitaari maa, maaii: ‘Ko miin woni njogitaari maa, maa

njeenaari maa heew no feewi.’ Ibraahiima danjeenaari maa heew no feewi.’ Ibraahiima danjeenaari maa heew no feewi.’ Ibraahiima danjeenaari maa heew no feewi.’ Ibraahiima daȂii Ȃii Ȃii Ȃii

Isma’iila mo o daIsma’iila mo o daIsma’iila mo o daIsma’iila mo o daȂdi e korɗo joom suudu makko Ȃdi e korɗo joom suudu makko Ȃdi e korɗo joom suudu makko Ȃdi e korɗo joom suudu makkoHaajaratu. O daHaajaratu. O daHaajaratu. O daHaajaratu. O daȂii kadi caggal ɗuum Isaaga mo o daȂdi Ȃii kadi caggal ɗuum Isaaga mo o daȂdi Ȃii kadi caggal ɗuum Isaaga mo o daȂdi Ȃii kadi caggal ɗuum Isaaga mo o daȂdi

e joom suudu makko jaakoranooe joom suudu makko jaakoranooe joom suudu makko jaakoranooe joom suudu makko jaakoranooɗo ko dimaro honoɗo ko dimaro honoɗo ko dimaro honoɗo ko dimaro hono

Saaray.Saaray.Saaray.Saaray.


9/36

9

Isma’iilIsma’iilIsma’iilIsma’iilaaaa

Isma’iilaIsma’iilaIsma’iilaIsma’iila ɓii Ibraahiima mo daȂdi e korɗo joom suuduɓii Ibraahiima mo daȂdi e korɗo joom suuduɓii Ibraahiima mo daȂdi e korɗo joom suuduɓii Ibraahiima mo daȂdi e korɗo joom suudu

mum. Saaratu wonnoo sabaabu yoo joom galle mummum. Saaratu wonnoo sabaabu yoo joom galle mummum. Saaratu wonnoo sabaabu yoo joom galle mummum. Saaratu wonnoo sabaabu yoo joom galle mum

hono Ibraahiima yoo renndu e korhono Ibraahiima yoo renndu e korhono Ibraahiima yoo renndu e korhono Ibraahiima yoo renndu e korɗo mum mbaldiɗo mum mbaldiɗo mum mbaldiɗo mum mbaldi

mbele ina hembele ina hembele ina hembele ina heɓa biɗɗo tawde kaȂum Alla rokkaani ɗumɓa biɗɗo tawde kaȂum Alla rokkaani ɗumɓa biɗɗo tawde kaȂum Alla rokkaani ɗumɓa biɗɗo tawde kaȂum Alla rokkaani ɗum

ɓesniɗde e Ibraahiima. Alla waɗii hoddiro mum eɓesniɗde e Ibraahiima. Alla waɗii hoddiro mum eɓesniɗde e Ibraahiima. Alla waɗii hoddiro mum eɓesniɗde e Ibraahiima. Alla waɗii hoddiro mum e

HaajaraHaajaraHaajaraHaajara mbele rokka Ibraahiima afombele rokka Ibraahiima afombele rokka Ibraahiima afombele rokka Ibraahiima afo ɓesngu caggal ndeɓesngu caggal ndeɓesngu caggal ndeɓesngu caggal nde

IbraahiimaIbraahiimaIbraahiimaIbraahiima ɗamtindii dono. Alla reenii Ismaaɗamtindii dono. Alla reenii Ismaaɗamtindii dono. Alla reenii Ismaaɗamtindii dono. Alla reenii Ismaa----iila gila neiila gila neiila gila neiila gila ne

famfamfamfamɗi haa mawni e nder jeereende.ɗi haa mawni e nder jeereende.ɗi haa mawni e nder jeereende.ɗi haa mawni e nder jeereende.

IsaagaIsaagaIsaagaIsaaga

Isaaga koIsaaga koIsaaga koIsaaga ko ɓiɗɗo mo Ibraahiima daȂdi e Saaratu e nderɓiɗɗo mo Ibraahiima daȂdi e Saaratu e nderɓiɗɗo mo Ibraahiima daȂdi e Saaratu e nderɓiɗɗo mo Ibraahiima daȂdi e Saaratu e nder

nayeewu mum en. Ko e Isaaga kadi Allanayeewu mum en. Ko e Isaaga kadi Allanayeewu mum en. Ko e Isaaga kadi Allanayeewu mum en. Ko e Isaaga kadi Alla ƴeewtindinooƴeewtindinooƴeewtindinooƴeewtindinoo

IbrIbrIbrIbraahiima e nder hoolaare mum. Sabu Ibraahiimaaahiima e nder hoolaare mum. Sabu Ibraahiimaaahiima e nder hoolaare mum. Sabu Ibraahiimaaahiima e nder hoolaare mum. Sabu Ibraahiima

timminii anniya e jatimminii anniya e jatimminii anniya e jatimminii anniya e jaɓde yamiroore Alla ndee, Alla eɓde yamiroore Alla ndee, Alla eɓde yamiroore Alla ndee, Alla eɓde yamiroore Alla ndee, Alla e

timmeende mum timminii aadi mum mo aadannootimmeende mum timminii aadi mum mo aadannootimmeende mum timminii aadi mum mo aadannootimmeende mum timminii aadi mum mo aadannoo

Ibrahiima e iwdi mum. Isaaga resi ko RebekaaIbrahiima e iwdi mum. Isaaga resi ko RebekaaIbrahiima e iwdi mum. Isaaga resi ko RebekaaIbrahiima e iwdi mum. Isaaga resi ko Rebekaa ɓiiɓiiɓiiɓii

Betuwel. Nde Rebekaa sowii, jibini ko funeeBetuwel. Nde Rebekaa sowii, jibini ko funeeBetuwel. Nde Rebekaa sowii, jibini ko funeeBetuwel. Nde Rebekaa sowii, jibini ko funeeɓe. Isaagaɓe. Isaagaɓe. Isaagaɓe. Isaaga

woni baawoni baawoni baawoni baaba mum funeeba mum funeeba mum funeeba mum funeeɓe hono Esawu e Yaaquuba.ɓe hono Esawu e Yaaquuba.ɓe hono Esawu e Yaaquuba.ɓe hono Esawu e Yaaquuba.


10/36

10

EsaawuEsaawuEsaawuEsaawu

Esaawu, ko gooto e funeeEsaawu, ko gooto e funeeEsaawu, ko gooto e funeeEsaawu, ko gooto e funeeɓe ɓe joom suudu Isaagaɓe ɓe joom suudu Isaagaɓe ɓe joom suudu Isaagaɓe ɓe joom suudu Isaaga

heheheheɓnoo. Ko Esaawu idii yiide aduna e funeere mum.ɓnoo. Ko Esaawu idii yiide aduna e funeere mum.ɓnoo. Ko Esaawu idii yiide aduna e funeere mum.ɓnoo. Ko Esaawu idii yiide aduna e funeere mum.Noon no Isaaga yiNoon no Isaaga yiNoon no Isaaga yiNoon no Isaaga yiɗiri Esaawu ko noon Rebekaa ne yiɗiriɗiri Esaawu ko noon Rebekaa ne yiɗiriɗiri Esaawu ko noon Rebekaa ne yiɗiriɗiri Esaawu ko noon Rebekaa ne yiɗiri

Yaaquuba. Debbo e gorko peccii sukaaYaaquuba. Debbo e gorko peccii sukaaYaaquuba. Debbo e gorko peccii sukaaYaaquuba. Debbo e gorko peccii sukaaɓe mum’en.ɓe mum’en.ɓe mum’en.ɓe mum’en.

YYYYahaa artaa fof ko maa Esaawu itti afaagu tottiahaa artaa fof ko maa Esaawu itti afaagu tottiahaa artaa fof ko maa Esaawu itti afaagu tottiahaa artaa fof ko maa Esaawu itti afaagu totti

mimimimiȂiraaɗo oo. Ko Esaawu kadi wonnoo mo heɓaani Ȃiraaɗo oo. Ko Esaawu kadi wonnoo mo heɓaani Ȃiraaɗo oo. Ko Esaawu kadi wonnoo mo heɓaani Ȃiraaɗo oo. Ko Esaawu kadi wonnoo mo heɓaani

duwaaw Isaaga.duwaaw Isaaga.duwaaw Isaaga.duwaaw Isaaga.

YaaquubaYaaquubaYaaquubaYaaquuba

Yaaquuba, funeere Esaawu,Yaaquuba, funeere Esaawu,Yaaquuba, funeere Esaawu,Yaaquuba, funeere Esaawu, ɓii Isaaga e Rebekaa.ɓii Isaaga e Rebekaa.ɓii Isaaga e Rebekaa.ɓii Isaaga e Rebekaa.

Yaaquuba ko kam sakkitii Esaawu yiide aduna,Yaaquuba ko kam sakkitii Esaawu yiide aduna,Yaaquuba ko kam sakkitii Esaawu yiide aduna,Yaaquuba ko kam sakkitii Esaawu yiide aduna, ɗumɗumɗumɗum

woni ko o miwoni ko o miwoni ko o miwoni ko o miȂiraaɗo. Ȃiraaɗo. Ȃiraaɗo. Ȃiraaɗo.

Ko oo duwaawKo oo duwaawKo oo duwaawKo oo duwaaw mo Esaawu fotnoo hemo Esaawu fotnoo hemo Esaawu fotnoo hemo Esaawu fotnoo heɓde ko oonɓde ko oonɓde ko oonɓde ko oon

Yaaquuba heYaaquuba heYaaquuba heYaaquuba heɓi. Addani Esaawu tikkude wii maa yooɓooɓi. Addani Esaawu tikkude wii maa yooɓooɓi. Addani Esaawu tikkude wii maa yooɓooɓi. Addani Esaawu tikkude wii maa yooɓoo

fittaandu Yaaquuba. Ko efittaandu Yaaquuba. Ko efittaandu Yaaquuba. Ko efittaandu Yaaquuba. Ko e ɗuum Rebekkaa fewjaniɗuum Rebekkaa fewjaniɗuum Rebekkaa fewjaniɗuum Rebekkaa fewjani

Yaaquuba yoo dog yaha to kaaw mum Labaan haa fitinaYaaquuba yoo dog yaha to kaaw mum Labaan haa fitinaYaaquuba yoo dog yaha to kaaw mum Labaan haa fitinaYaaquuba yoo dog yaha to kaaw mum Labaan haa fitina

suya e Esaawu.suya e Esaawu.suya e Esaawu.suya e Esaawu. Ɓiɓɓe Yaaquuba ngonnoo ko sappo eƁiɓɓe Yaaquuba ngonnoo ko sappo eƁiɓɓe Yaaquuba ngonnoo ko sappo eƁiɓɓe Yaaquuba ngonnoo ko sappo e

ɗiɗo.ɗiɗo.ɗiɗo.ɗiɗo.


11/36

11

Yuusufa (1,800 BCE ??)Yuusufa (1,800 BCE ??)Yuusufa (1,800 BCE ??)Yuusufa (1,800 BCE ??)

Yuusufa koYuusufa koYuusufa koYuusufa ko ɓii Yaaquba. Yaaquuba ne horsini Yuusufaɓii Yaaquba. Yaaquuba ne horsini Yuusufaɓii Yaaquba. Yaaquuba ne horsini Yuusufaɓii Yaaquba. Yaaquuba ne horsini Yuusufa

haahaahaahaa ɓuri ko o horsini mawniraaɓe Yuusufa. Mawniraaɓeɓuri ko o horsini mawniraaɓe Yuusufa. Mawniraaɓeɓuri ko o horsini mawniraaɓe Yuusufa. Mawniraaɓeɓuri ko o horsini mawniraaɓe Yuusufa. Mawniraaɓe

makko njogii e makko kirmakko njogii e makko kirmakko njogii e makko kirmakko njogii e makko kiram. Mawniraaam. Mawniraaam. Mawniraaam. Mawniraaɓe makkoɓe makkoɓe makkoɓe makko

nanngi mbo njeeyi mbo julananngi mbo njeeyi mbo julananngi mbo njeeyi mbo julananngi mbo njeeyi mbo julaŋkooŋkooŋkooŋkooɓe. Ɓeen nawi mboɓe. Ɓeen nawi mboɓe. Ɓeen nawi mboɓe. Ɓeen nawi mbo

MisiraMisiraMisiraMisira ɓe njeeyi mbo toon gooto e ardiiɓe ndeenka,ɓe njeeyi mbo toon gooto e ardiiɓe ndeenka,ɓe njeeyi mbo toon gooto e ardiiɓe ndeenka,ɓe njeeyi mbo toon gooto e ardiiɓe ndeenka,

galle Fira’uuna.galle Fira’uuna.galle Fira’uuna.galle Fira’uuna. Alla waAlla waAlla waAlla waɗi Yuusufa woni gardiiɗo Misiraɗi Yuusufa woni gardiiɗo Misiraɗi Yuusufa woni gardiiɗo Misiraɗi Yuusufa woni gardiiɗo Misira

e yamiroore Fira’uuna. Yuusufa wonii sabaabue yamiroore Fira’uuna. Yuusufa wonii sabaabue yamiroore Fira’uuna. Yuusufa wonii sabaabue yamiroore Fira’uuna. Yuusufa wonii sabaabu

dadadadaɗndude yimɓe mum e bone heegeɗndude yimɓe mum e bone heegeɗndude yimɓe mum e bone heegeɗndude yimɓe mum e bone heege, o egginii yim, o egginii yim, o egginii yim, o egginii yimɓeɓeɓeɓe

makko fof haa Misira nde tawnoo komakko fof haa Misira nde tawnoo komakko fof haa Misira nde tawnoo komakko fof haa Misira nde tawnoo ko ɗoon tan nguuraɗoon tan nguuraɗoon tan nguuraɗoon tan nguura

heheheheɓetee oon sahaa; kadi ko kaŋko Yuusufa woniɓetee oon sahaa; kadi ko kaŋko Yuusufa woniɓetee oon sahaa; kadi ko kaŋko Yuusufa woniɓetee oon sahaa; kadi ko kaŋko Yuusufa woni

kalfinaakalfinaakalfinaakalfinaaɗo fof.ɗo fof.ɗo fof.ɗo fof.


12/36

12

MuusaaMuusaaMuusaaMuusaa

Annabi Muusaa koAnnabi Muusaa koAnnabi Muusaa koAnnabi Muusaa ko ɓii Amran e Yokabed.ɓii Amran e Yokabed.ɓii Amran e Yokabed.ɓii Amran e Yokabed. MawniraaMawniraaMawniraaMawniraaɓeɓeɓeɓe

ɓee ina mbiyee: Haaruuna e Mariam. Muusaa wontiiɓee ina mbiyee: Haaruuna e Mariam. Muusaa wontiiɓee ina mbiyee: Haaruuna e Mariam. Muusaa wontiiɓee ina mbiyee: Haaruuna e Mariam. Muusaa wontii

horeejo leñol Yaaquuba, Israa’iila’en. O yaltiniihoreejo leñol Yaaquuba, Israa’iila’en. O yaltiniihoreejo leñol Yaaquuba, Israa’iila’en. O yaltiniihoreejo leñol Yaaquuba, Israa’iila’en. O yaltinii ɓeɓeɓeɓe

Misira ……….Misira ……….Misira ……….Misira ……….


13/36


14/36

14

Samuel (1075 BCE?)Samuel (1075 BCE?)Samuel (1075 BCE?)Samuel (1075 BCE?)

Samuel woSamuel woSamuel woSamuel wonii carwoowo Joomiraanii carwoowo Joomiraanii carwoowo Joomiraanii carwoowo Joomiraaɗo. O weliiɗo. O weliiɗo. O weliiɗo. O welii

Joomiraa Joomiraa Joomiraa Joomiraaɗo, o welii yimɓe. Samuel ardiima Israaɗo, o welii yimɓe. Samuel ardiima Israaɗo, o welii yimɓe. Samuel ardiima Israaɗo, o welii yimɓe. Samuel ardiima Israa----iila eiila eiila eiila e

peewal joomiraapeewal joomiraapeewal joomiraapeewal joomiraaɗo. Samuel e yamiroore Joomiraaɗoɗo. Samuel e yamiroore Joomiraaɗoɗo. Samuel e yamiroore Joomiraaɗoɗo. Samuel e yamiroore Joomiraaɗo

kakakakaȂum fiili Suul lefol laamu caggal nde Israa Ȃum fiili Suul lefol laamu caggal nde Israa Ȃum fiili Suul lefol laamu caggal nde Israa Ȃum fiili Suul lefol laamu caggal nde Israa----iila ‘eniila ‘eniila ‘eniila ‘en

ngullitii yoo ndaartane laamngullitii yoo ndaartane laamngullitii yoo ndaartane laamngullitii yoo ndaartane laamɗo.ɗo.ɗo.ɗo.


15/36

15

Daawuuda (1025 BCE?)Daawuuda (1025 BCE?)Daawuuda (1025 BCE?)Daawuuda (1025 BCE?)

DDDDaawuuda koaawuuda koaawuuda koaawuuda ko ɓii Jeesee mo Bethlehem. Joomiraaɗoɓii Jeesee mo Bethlehem. Joomiraaɗoɓii Jeesee mo Bethlehem. Joomiraaɗoɓii Jeesee mo Bethlehem. Joomiraaɗosusususuɓii Daawuuda mbele ardoo Israaɓii Daawuuda mbele ardoo Israaɓii Daawuuda mbele ardoo Israaɓii Daawuuda mbele ardoo Israa----iila, o rewniiila, o rewniiila, o rewniiila, o rewni ɗum eɗum eɗum eɗum e

Samuel ko caggal nde Suul woofi yamiroore JoomiraaSamuel ko caggal nde Suul woofi yamiroore JoomiraaSamuel ko caggal nde Suul woofi yamiroore JoomiraaSamuel ko caggal nde Suul woofi yamiroore Joomiraaɗoɗoɗoɗo

ndee.ndee.ndee.ndee.

Ko Daawuuda haKo Daawuuda haKo Daawuuda haKo Daawuuda haɓtinoo Goliat. Goliat ko dadiiɗo e nderɓtinoo Goliat. Goliat ko dadiiɗo e nderɓtinoo Goliat. Goliat ko dadiiɗo e nderɓtinoo Goliat. Goliat ko dadiiɗo e nder

konu Filistiin jeyaa.konu Filistiin jeyaa.konu Filistiin jeyaa.konu Filistiin jeyaa.

(Oon sahaa ko Da(Oon sahaa ko Da(Oon sahaa ko Da(Oon sahaa ko Daawuuda e Sileymaaniawuuda e Sileymaaniawuuda e Sileymaaniawuuda e Sileymaani ɓurnoo doolnudeɓurnoo doolnudeɓurnoo doolnudeɓurnoo doolnude

e leydi Israae leydi Israae leydi Israae leydi Israa----iila.)iila.)iila.)iila.)

Sileymaani (wontii laamSileymaani (wontii laamSileymaani (wontii laamSileymaani (wontii laamɗo Isra’iila 960 BCE?)ɗo Isra’iila 960 BCE?)ɗo Isra’iila 960 BCE?)ɗo Isra’iila 960 BCE?)

Caggal Daawuuda ko Sileymaani, o joCaggal Daawuuda ko Sileymaani, o joCaggal Daawuuda ko Sileymaani, o joCaggal Daawuuda ko Sileymaani, o joɗɗini e jappeereɗɗini e jappeereɗɗini e jappeereɗɗini e jappeere

laamu Israalaamu Israalaamu Israalaamu Israa----iila. Joomiraaiila. Joomiraaiila. Joomiraaiila. Joomiraaɗo rokkii Sileymaani ganndalɗo rokkii Sileymaani ganndalɗo rokkii Sileymaani ganndalɗo rokkii Sileymaani ganndal

e hakkilantaagal mawngal. Sileymaani mahiie hakkilantaagal mawngal. Sileymaani mahiie hakkilantaagal mawngal. Sileymaani mahiie hakkilantaagal mawngal. Sileymaani mahii suudusuudusuudusuudu

Joomiraa Joomiraa Joomiraa Joomiraaɗo ɗo Yerusalem ɗoo hono no Joomiraaɗoɗo ɗo Yerusalem ɗoo hono no Joomiraaɗoɗo ɗo Yerusalem ɗoo hono no Joomiraaɗoɗo ɗo Yerusalem ɗoo hono no Joomiraaɗo

fodirannoo Daawuuda nii. Kofodirannoo Daawuuda nii. Kofodirannoo Daawuuda nii. Kofodirannoo Daawuuda nii. Ko ɗo banngal rewɓe ɗooɗo banngal rewɓe ɗooɗo banngal rewɓe ɗooɗo banngal rewɓe ɗoo

Sileymaani woofi yamiroore JoomiraaSileymaani woofi yamiroore JoomiraaSileymaani woofi yamiroore JoomiraaSileymaani woofi yamiroore Joomiraaɗo. Ɓeen rewɓeɗo. Ɓeen rewɓeɗo. Ɓeen rewɓeɗo. Ɓeen rewɓe

nde tawnoo ko rewannoonde tawnoo ko rewannoonde tawnoo ko rewannoonde tawnoo ko rewannooɓe allaaji goɗɗi ko jiidaa eɓe allaaji goɗɗi ko jiidaa eɓe allaaji goɗɗi ko jiidaa eɓe allaaji goɗɗi ko jiidaa e

Joomiraa Joomiraa Joomiraa Joomiraaɗo oo, poolii Sileymaani sabu Sileymaani wɗo oo, poolii Sileymaani sabu Sileymaani wɗo oo, poolii Sileymaani sabu Sileymaani wɗo oo, poolii Sileymaani sabu Sileymaani waaaaɗtiiɗtiiɗtiiɗtii

abbitaade e yiabbitaade e yiabbitaade e yiabbitaade e yiɗde rewɓe ɓee.ɗde rewɓe ɓee.ɗde rewɓe ɓee.ɗde rewɓe ɓee.


16/36

16

Eliyas (860 BCE?)Eliyas (860 BCE?)Eliyas (860 BCE?)Eliyas (860 BCE?)

Eli e Eliyaas ko e annabaaEli e Eliyaas ko e annabaaEli e Eliyaas ko e annabaaEli e Eliyaas ko e annabaaɓe faayodinɓe njeyaa. Kamɓeɓe faayodinɓe njeyaa. Kamɓeɓe faayodinɓe njeyaa. Kamɓeɓe faayodinɓe njeyaa. Kamɓe

annabaaannabaaannabaaannabaaɓe ɓee gollal maɓɓe ko yettinde yamirooreɓe ɓee gollal maɓɓe ko yettinde yamirooreɓe ɓee gollal maɓɓe ko yettinde yamirooreɓe ɓee gollal maɓɓe ko yettinde yamirooreummoraade e Joomiraaummoraade e Joomiraaummoraade e Joomiraaummoraade e Joomiraaɗo, siftinde e waajaade, holludeɗo, siftinde e waajaade, holludeɗo, siftinde e waajaade, holludeɗo, siftinde e waajaade, hollude

laamlaamlaamlaamɓe ɓee ko lamminaaɓe. Hollirde wondeɓe ɓee ko lamminaaɓe. Hollirde wondeɓe ɓee ko lamminaaɓe. Hollirde wondeɓe ɓee ko lamminaaɓe. Hollirde wonde so laamso laamso laamso laamɗoɗoɗoɗo

murtii ina metta Joomiraamurtii ina metta Joomiraamurtii ina metta Joomiraamurtii ina metta Joomiraaɗo. Ko kamɓe ngoniɗo. Ko kamɓe ngoniɗo. Ko kamɓe ngoniɗo. Ko kamɓe ngoni

yettinooyettinooyettinooyettinooɓe konngol Joomiraaɗo oo. Kala ko baniiɓe konngol Joomiraaɗo oo. Kala ko baniiɓe konngol Joomiraaɗo oo. Kala ko baniiɓe konngol Joomiraaɗo oo. Kala ko banii----

aadama waaadama waaadama waaadama waɗi ko yahdaani e sariya Joomiraaɗo oo, koɗi ko yahdaani e sariya Joomiraaɗo oo, koɗi ko yahdaani e sariya Joomiraaɗo oo, koɗi ko yahdaani e sariya Joomiraaɗo oo, ko

kamkamkamkamɓe Joomiraaɗo nelata yoo ɓe lonngin ko fayi arde.ɓe Joomiraaɗo nelata yoo ɓe lonngin ko fayi arde.ɓe Joomiraaɗo nelata yoo ɓe lonngin ko fayi arde.ɓe Joomiraaɗo nelata yoo ɓe lonngin ko fayi arde.

Golle maGolle maGolle maGolle maɓɓe ko teeŋtinde e hollirde baawɗe e yɓɓe ko teeŋtinde e hollirde baawɗe e yɓɓe ko teeŋtinde e hollirde baawɗe e yɓɓe ko teeŋtinde e hollirde baawɗe e yiiiiɗdeɗdeɗdeɗde

Joomiraa Joomiraa Joomiraa Joomiraaɗo fayde e baniiɗo fayde e baniiɗo fayde e baniiɗo fayde e banii----aadama.aadama.aadama.aadama.

Yunus (750 BCE?)Yunus (750 BCE?)Yunus (750 BCE?)Yunus (750 BCE?)

Nineveh


17/36

17

Yunus ko gooto e annabaaYunus ko gooto e annabaaYunus ko gooto e annabaaYunus ko gooto e annabaaɓe mo Joomiraaɗo rokkunooɓe mo Joomiraaɗo rokkunooɓe mo Joomiraaɗo rokkunooɓe mo Joomiraaɗo rokkunoo

yamiroore yoo yah waajtoo Niniwenaayamiroore yoo yah waajtoo Niniwenaayamiroore yoo yah waajtoo Niniwenaayamiroore yoo yah waajtoo Niniwenaaɓɓɓɓe e golleeji mume e golleeji mume e golleeji mume e golleeji mum

en bonen bonen bonen bonɗi ɗii. Yunus jaggi laawol fayde Tarsis. Yunusɗi ɗii. Yunus jaggi laawol fayde Tarsis. Yunusɗi ɗii. Yunus jaggi laawol fayde Tarsis. Yunusɗi ɗii. Yunus jaggi laawol fayde Tarsis. Yunus

joli e laana fayde Tarsis mbele ina wo joli e laana fayde Tarsis mbele ina wo joli e laana fayde Tarsis mbele ina wo joli e laana fayde Tarsis mbele ina woɗɗoo Joomiraaɗo.ɗɗoo Joomiraaɗo.ɗɗoo Joomiraaɗo.ɗɗoo Joomiraaɗo. Joomiraa Joomiraa Joomiraa Joomiraaɗo neli henndu mawndu e Yunus e ɓe joldunooɗo neli henndu mawndu e Yunus e ɓe joldunooɗo neli henndu mawndu e Yunus e ɓe joldunooɗo neli henndu mawndu e Yunus e ɓe joldunoo

e laana. Yunus weddaa e maayo, liingu moe laana. Yunus weddaa e maayo, liingu moe laana. Yunus weddaa e maayo, liingu moe laana. Yunus weddaa e maayo, liingu moɗi Yunus.ɗi Yunus.ɗi Yunus.ɗi Yunus.

Yunus waYunus waYunus waYunus waɗii e nder reeduɗii e nder reeduɗii e nder reeduɗii e nder reedu liingu nguuliingu nguuliingu nguuliingu nguu Ȃalawmaaji tati e Ȃalawmaaji tati e Ȃalawmaaji tati e Ȃalawmaaji tati e

jammaaji tati. Caggal mum Yunus yehi nelal ngal jammaaji tati. Caggal mum Yunus yehi nelal ngal jammaaji tati. Caggal mum Yunus yehi nelal ngal jammaaji tati. Caggal mum Yunus yehi nelal ngal

salinoo ngal, so yahde Niniwe.salinoo ngal, so yahde Niniwe.salinoo ngal, so yahde Niniwe.salinoo ngal, so yahde Niniwe.

Annabi Yeremi (650 BCEAnnabi Yeremi (650 BCEAnnabi Yeremi (650 BCEAnnabi Yeremi (650 BCE ?)?)?)?)

Yeremi ko gooto e annabaaYeremi ko gooto e annabaaYeremi ko gooto e annabaaYeremi ko gooto e annabaaɓe ɓe Joomiraaɗo oo suɓii eɓe ɓe Joomiraaɗo oo suɓii eɓe ɓe Joomiraaɗo oo suɓii eɓe ɓe Joomiraaɗo oo suɓii e

waktu laamu Yosias, laamwaktu laamu Yosias, laamwaktu laamu Yosias, laamwaktu laamu Yosias, laamɗo Yuuda. Yeremi ko ɓiiɗo Yuuda. Yeremi ko ɓiiɗo Yuuda. Yeremi ko ɓiiɗo Yuuda. Yeremi ko ɓii

Hilkia. Ko e iHilkia. Ko e iHilkia. Ko e iHilkia. Ko e iwdi yettinoowdi yettinoowdi yettinoowdi yettinooɓe sadak e sahre Anatot,ɓe sadak e sahre Anatot,ɓe sadak e sahre Anatot,ɓe sadak e sahre Anatot,

annabi Yeremi jeyaa. Anatot ko sahre e nder njiimaandiannabi Yeremi jeyaa. Anatot ko sahre e nder njiimaandiannabi Yeremi jeyaa. Anatot ko sahre e nder njiimaandiannabi Yeremi jeyaa. Anatot ko sahre e nder njiimaandi

leleleleȂol Benyamin. Yeremi wonnoo annabi hono Ȃol Benyamin. Yeremi wonnoo annabi hono Ȃol Benyamin. Yeremi wonnoo annabi hono Ȃol Benyamin. Yeremi wonnoo annabi hono

jettinoowo kabaaru Joomiraa jettinoowo kabaaru Joomiraa jettinoowo kabaaru Joomiraa jettinoowo kabaaru Joomiraaɗo e Yerusalem ko saangaɗo e Yerusalem ko saangaɗo e Yerusalem ko saangaɗo e Yerusalem ko saanga

duuduuduuduuɓi 626 ko adii jibineede Iisaa, oon sahaa ko e laamuɓi 626 ko adii jibineede Iisaa, oon sahaa ko e laamuɓi 626 ko adii jibineede Iisaa, oon sahaa ko e laamuɓi 626 ko adii jibineede Iisaa, oon sahaa ko e laamu

Yosias laamYosias laamYosias laamYosias laamɗ ɗɗ ɗo Yuda. Yeremi saaktii kabaaru walla nelalo Yuda. Yeremi saaktii kabaaru walla nelalo Yuda. Yeremi saaktii kabaaru walla nelalo Yuda. Yeremi saaktii kabaaru walla nelal

Joomiraa Joomiraa Joomiraa Joomiraaɗo fodde ko ina ɓura duuɓi 40.ɗo fodde ko ina ɓura duuɓi 40.ɗo fodde ko ina ɓura duuɓi 40.ɗo fodde ko ina ɓura duuɓi 40.


18/36

18

Annabi Esaay (600 BCE?)Annabi Esaay (600 BCE?)Annabi Esaay (600 BCE?)Annabi Esaay (600 BCE?)

Esaay ko annabi hono jettinoowo konngol JoomiraaEsaay ko annabi hono jettinoowo konngol JoomiraaEsaay ko annabi hono jettinoowo konngol JoomiraaEsaay ko annabi hono jettinoowo konngol Joomiraaɗoɗoɗoɗofayde e yimfayde e yimfayde e yimfayde e yimɓe mum. Firo Esaay e Barahutaŋkoore:ɓe mum. Firo Esaay e Barahutaŋkoore:ɓe mum. Firo Esaay e Barahutaŋkoore:ɓe mum. Firo Esaay e Barahutaŋkoore:

Joomiraa Joomiraa Joomiraa Joomiraaɗo woni daɗndoowo. Fulɓe mbii: “ɗo woni daɗndoowo. Fulɓe mbii: “ɗo woni daɗndoowo. Fulɓe mbii: “ɗo woni daɗndoowo. Fulɓe mbii: “So aSo aSo aSo aɗaɗaɗaɗa

ɓaaroo, ɓaaro ɗo tiiɗi.” Esaay ko kam wonnooɓaaroo, ɓaaro ɗo tiiɗi.” Esaay ko kam wonnooɓaaroo, ɓaaro ɗo tiiɗi.” Esaay ko kam wonnooɓaaroo, ɓaaro ɗo tiiɗi.” Esaay ko kam wonnoo

jettinoowo kabaaru Joomiraa jettinoowo kabaaru Joomiraa jettinoowo kabaaru Joomiraa jettinoowo kabaaru Joomiraaɗo ɗo Yerusalem ɗoo.ɗo ɗo Yerusalem ɗoo.ɗo ɗo Yerusalem ɗoo.ɗo ɗo Yerusalem ɗoo.

Waktu fof Esaay ina siftintunoo leWaktu fof Esaay ina siftintunoo leWaktu fof Esaay ina siftintunoo leWaktu fof Esaay ina siftintunoo leȂol Israa Ȃol Israa Ȃol Israa Ȃol Israa----iila golleiila golleiila golleiila golle

teeteeteeteeŋtuŋtuŋtuŋtuɗe ɗe waddunoo walla ɗe o waɗannooɗe ɗe waddunoo walla ɗe o waɗannooɗe ɗe waddunoo walla ɗe o waɗannooɗe ɗe waddunoo walla ɗe o waɗannoo

maamiraamaamiraamaamiraamaamiraaɓe mum e sahaa nde leȂol Israaɓe mum e sahaa nde leȂol Israaɓe mum e sahaa nde leȂol Israaɓe mum e sahaa nde leȂol Israa----iila tuugnii eiila tuugnii eiila tuugnii eiila tuugnii e

bonabonabonabonannde walla ruttii e bonannde fof.nnde walla ruttii e bonannde fof.nnde walla ruttii e bonannde fof.nnde walla ruttii e bonannde fof.

Annabi DaniyelAnnabi DaniyelAnnabi DaniyelAnnabi Daniyel

Daniyel ko annabi e nder annabaaDaniyel ko annabi e nder annabaaDaniyel ko annabi e nder annabaaDaniyel ko annabi e nder annabaaɓe yettinooɓe kabaaruɓe yettinooɓe kabaaruɓe yettinooɓe kabaaruɓe yettinooɓe kabaaru

ummoraade e Joomiraaummoraade e Joomiraaummoraade e Joomiraaummoraade e Joomiraaɗo gooto goodɗo goodnuɗo,ɗo gooto goodɗo goodnuɗo,ɗo gooto goodɗo goodnuɗo,ɗo gooto goodɗo goodnuɗo,

Joom asamaanuuji e leydi. Ko Daniyel, Joomiraa Joom asamaanuuji e leydi. Ko Daniyel, Joomiraa Joom asamaanuuji e leydi. Ko Daniyel, Joomiraa Joom asamaanuuji e leydi. Ko Daniyel, Joomiraaɗoɗoɗoɗo

lonngini yoo ar holla laamlonngini yoo ar holla laamlonngini yoo ar holla laamlonngini yoo ar holla laamɗo Babilon honoɗo Babilon honoɗo Babilon honoɗo Babilon hono

NabikonodosoNabikonodosoNabikonodosoNabikonodosor ngoodaagu mum.r ngoodaagu mum.r ngoodaagu mum.r ngoodaagu mum.


19/36

19

YaayaaYaayaaYaayaaYaayaa

Yaayaa ko gooto e annabaaYaayaa ko gooto e annabaaYaayaa ko gooto e annabaaYaayaa ko gooto e annabaaɓe mo Joomiraaɗo suɓii. Koɓe mo Joomiraaɗo suɓii. Koɓe mo Joomiraaɗo suɓii. Koɓe mo Joomiraaɗo suɓii. Ko

Yaayaa, JoomiraaYaayaa, JoomiraaYaayaa, JoomiraaYaayaa, Joomiraaɗo oo lonngini yoo ar yettina kabaaruɗo oo lonngini yoo ar yettina kabaaruɗo oo lonngini yoo ar yettina kabaaruɗo oo lonngini yoo ar yettina kabaaru

momomomoƴƴo mo Joomiraaɗo fewji fayde e baniiƴƴo mo Joomiraaɗo fewji fayde e baniiƴƴo mo Joomiraaɗo fewji fayde e baniiƴƴo mo Joomiraaɗo fewji fayde e banii---- aadama. Koaadama. Koaadama. Koaadama. Ko

kakakakaŋko Yaayaa habri ko fayti e kabaaru daŋko Yaayaa habri ko fayti e kabaaru daŋko Yaayaa habri ko fayti e kabaaru daŋko Yaayaa habri ko fayti e kabaaru daɗndoowo moɗndoowo moɗndoowo moɗndoowo mo

Joomiraa Joomiraa Joomiraa Joomiraaɗo jogori nelde e baniiɗo jogori nelde e baniiɗo jogori nelde e baniiɗo jogori nelde e banii---- aadama en.aadama en.aadama en.aadama en.


20/36

20

IisaaIisaaIisaaIisaa

Iisaa ko kaIisaa ko kaIisaa ko kaIisaa ko kaȂum woni mo Joomiraaɗo lonnginnoo Ȃum woni mo Joomiraaɗo lonnginnoo Ȃum woni mo Joomiraaɗo lonnginnoo Ȃum woni mo Joomiraaɗo lonnginnoogaraangal mum gooto e annabaagaraangal mum gooto e annabaagaraangal mum gooto e annabaagaraangal mum gooto e annabaaɓe mum hono Yaayaa.ɓe mum hono Yaayaa.ɓe mum hono Yaayaa.ɓe mum hono Yaayaa.

Yaayaa hollirii e kabaaru mum fayde e baniiYaayaa hollirii e kabaaru mum fayde e baniiYaayaa hollirii e kabaaru mum fayde e baniiYaayaa hollirii e kabaaru mum fayde e banii––––aadama’enaadama’enaadama’enaadama’en

wonde Iisaa ko kawonde Iisaa ko kawonde Iisaa ko kawonde Iisaa ko kaȂum woni konngol Joomiraaɗo gila e Ȃum woni konngol Joomiraaɗo gila e Ȃum woni konngol Joomiraaɗo gila e Ȃum woni konngol Joomiraaɗo gila e

awwal. Tee kala ko Alla tagi tagiri ko konngol mum. Koawwal. Tee kala ko Alla tagi tagiri ko konngol mum. Koawwal. Tee kala ko Alla tagi tagiri ko konngol mum. Koawwal. Tee kala ko Alla tagi tagiri ko konngol mum. Ko

Iisaa kadi woni mo JoomiraaIisaa kadi woni mo JoomiraaIisaa kadi woni mo JoomiraaIisaa kadi woni mo Joomiraaɗo neli yoo ar wuurda eɗo neli yoo ar wuurda eɗo neli yoo ar wuurda eɗo neli yoo ar wuurda e

banii aadama’en. E nguurndam makkbanii aadama’en. E nguurndam makkbanii aadama’en. E nguurndam makkbanii aadama’en. E nguurndam makko hakkunde baniio hakkunde baniio hakkunde baniio hakkunde banii----

aadama en, Joomiraaaadama en, Joomiraaaadama en, Joomiraaaadama en, Joomiraaɗo rokkii mo baawɗe keewɗe. Koɗo rokkii mo baawɗe keewɗe. Koɗo rokkii mo baawɗe keewɗe. Koɗo rokkii mo baawɗe keewɗe. Ko

Iisaa tan woni jokkondirIisaa tan woni jokkondirIisaa tan woni jokkondirIisaa tan woni jokkondirɗo e Joomiraaɗo e peewalɗo e Joomiraaɗo e peewalɗo e Joomiraaɗo e peewalɗo e Joomiraaɗo e peewal

wonndude e senaare.wonndude e senaare.wonndude e senaare.wonndude e senaare.

Piyeer, Yuhanna, Luka, e Pool (0 haa 90 CE)Piyeer, Yuhanna, Luka, e Pool (0 haa 90 CE)Piyeer, Yuhanna, Luka, e Pool (0 haa 90 CE)Piyeer, Yuhanna, Luka, e Pool (0 haa 90 CE)

AlmuAlmuAlmuAlmuɓɓe Iisaa. Golle maɓɓe no almuɓɓe Iisaa heddiiɓe,ɓɓe Iisaa. Golle maɓɓe no almuɓɓe Iisaa heddiiɓe,ɓɓe Iisaa. Golle maɓɓe no almuɓɓe Iisaa heddiiɓe,ɓɓe Iisaa. Golle maɓɓe no almuɓɓe Iisaa heddiiɓe,

ko saaktude kabaarko saaktude kabaarko saaktude kabaarko saaktude kabaaru mou mou mou moƴƴo o; jannginde sariya Allaƴƴo o; jannginde sariya Allaƴƴo o; jannginde sariya Allaƴƴo o; jannginde sariya Alla

Joomiraa Joomiraa Joomiraa Joomiraaɗo o gila e Yahuuda’en haa e ɓe ngonaa, gilaɗo o gila e Yahuuda’en haa e ɓe ngonaa, gilaɗo o gila e Yahuuda’en haa e ɓe ngonaa, gilaɗo o gila e Yahuuda’en haa e ɓe ngonaa, gila

ɗoon e Yerusalem haa ɗo leydi haaɗi. Gollal maɓɓe koɗoon e Yerusalem haa ɗo leydi haaɗi. Gollal maɓɓe koɗoon e Yerusalem haa ɗo leydi haaɗi. Gollal maɓɓe koɗoon e Yerusalem haa ɗo leydi haaɗi. Gollal maɓɓe ko

saaktude konngol Joomiraasaaktude konngol Joomiraasaaktude konngol Joomiraasaaktude konngol Joomiraaɗo ngol e siftinde baawɗeɗo ngol e siftinde baawɗeɗo ngol e siftinde baawɗeɗo ngol e siftinde baawɗe

mum gila awwal haa e timmoode.mum gila awwal haa e timmoode.mum gila awwal haa e timmoode.mum gila awwal haa e timmoode.


21/36

21

Koostaatiin (272 CE)Koostaatiin (272 CE)Koostaatiin (272 CE)Koostaatiin (272 CE) (l'empereur Constantin)(l'empereur Constantin)(l'empereur Constantin)(l'empereur Constantin)

O jibinaa ko hitaande 272 caggal jibineede Iisaa e nderO jibinaa ko hitaande 272 caggal jibineede Iisaa e nderO jibinaa ko hitaande 272 caggal jibineede Iisaa e nderO jibinaa ko hitaande 272 caggal jibineede Iisaa e nder

sahre e Room. Koostaantiin gollii e nder konu Roomsahre e Room. Koostaantiin gollii e nder konu Roomsahre e Room. Koostaantiin gollii e nder konu Roomsahre e Room. Koostaantiin gollii e nder konu Room

duuduuduuduuɓi keewɗi. Oɓi keewɗi. Oɓi keewɗi. Oɓi keewɗi. O heheheheɓii seedaade leepte Iisayaŋkooɓeɓii seedaade leepte Iisayaŋkooɓeɓii seedaade leepte Iisayaŋkooɓeɓii seedaade leepte Iisayaŋkooɓe

leeptetenoo e oon sahaa.leeptetenoo e oon sahaa.leeptetenoo e oon sahaa.leeptetenoo e oon sahaa. Ɗeen leepte e warngooji fuɗiiƊeen leepte e warngooji fuɗiiƊeen leepte e warngooji fuɗiiƊeen leepte e warngooji fuɗii

e hoore makko haa diwti. Ko adii nde Koostantiin inae hoore makko haa diwti. Ko adii nde Koostantiin inae hoore makko haa diwti. Ko adii nde Koostantiin inae hoore makko haa diwti. Ko adii nde Koostantiin ina

maaya, o hemaaya, o hemaaya, o hemaaya, o heɓii waɗde golle maantiniiɗe e nder Rome,ɓii waɗde golle maantiniiɗe e nder Rome,ɓii waɗde golle maantiniiɗe e nder Rome,ɓii waɗde golle maantiniiɗe e nder Rome,

hono hahono hahono hahono haɓaade leepte ɗe Iisayaŋkooɓe leeptetenoo eɓaade leepte ɗe Iisayaŋkooɓe leeptetenoo eɓaade leepte ɗe Iisayaŋkooɓe leeptetenoo eɓaade leepte ɗe Iisayaŋkooɓe leeptetenoo e

warngoojiwarngoojiwarngoojiwarngooji babababaɗetenooɗi e mum’en. Waɗii sahaaɗetenooɗi e mum’en. Waɗii sahaaɗetenooɗi e mum’en. Waɗii sahaaɗetenooɗi e mum’en. Waɗii sahaa

Koostantiin hoyKoostantiin hoyKoostantiin hoyKoostantiin hoyɗii ina e wolde, omo jogitii leggalɗii ina e wolde, omo jogitii leggalɗii ina e wolde, omo jogitii leggalɗii ina e wolde, omo jogitii leggal

bardugal hono febardugal hono febardugal hono febardugal hono feŋirde nde;ŋirde nde;ŋirde nde;ŋirde nde; ɗuum ina jeyaa e maandeɗuum ina jeyaa e maandeɗuum ina jeyaa e maandeɗuum ina jeyaa e maande

baawbaawbaawbaawɗe Joomiraaɗo, hollude maa o heɓ Poolgu e dowɗe Joomiraaɗo, hollude maa o heɓ Poolgu e dowɗe Joomiraaɗo, hollude maa o heɓ Poolgu e dowɗe Joomiraaɗo, hollude maa o heɓ Poolgu e dow


22/36

22

gagagagaȂo, noon no Iisaa fooliri maayde. Koostaantiin laamii Ȃo, noon no Iisaa fooliri maayde. Koostaantiin laamii Ȃo, noon no Iisaa fooliri maayde. Koostaantiin laamii Ȃo, noon no Iisaa fooliri maayde. Koostaantiin laamii

AlmaaAlmaaAlmaaAlmaaȂ, Gool Ȃ, Gool Ȃ, Gool Ȃ, Gool, Espaa, Espaa, Espaa, EspaaȂ. Koostaatiin laamiima Room haa Ȃ. Koostaatiin laamiima Room haa Ȃ. Koostaatiin laamiima Room haa Ȃ. Koostaatiin laamiima Room haa

yettii 337, maayi.yettii 337, maayi.yettii 337, maayi.yettii 337, maayi.

Mohammadu (570 haa 632 CE)Mohammadu (570 haa 632 CE)Mohammadu (570 haa 632 CE)Mohammadu (570 haa 632 CE)

Mohammadu jibinaa ko hitaande 570Mohammadu jibinaa ko hitaande 570Mohammadu jibinaa ko hitaande 570Mohammadu jibinaa ko hitaande 570 ɗo Makka ɗoo koɗo Makka ɗoo koɗo Makka ɗoo koɗo Makka ɗoo ko

kakakakaŋŋŋŋko Islaamiyako Islaamiyako Islaamiyako Islaamiyaŋkooŋkooŋkooŋkooɓe mbii kodda annabaaɓe.ɓe mbii kodda annabaaɓe.ɓe mbii kodda annabaaɓe.ɓe mbii kodda annabaaɓe. BaabaBaabaBaabaBaaba

makko ina wiyee Abdullaay, neene makko ina wiyeemakko ina wiyee Abdullaay, neene makko ina wiyeemakko ina wiyee Abdullaay, neene makko ina wiyeemakko ina wiyee Abdullaay, neene makko ina wiyee

Aaminata. Mohammadu ko gooto e annabaaAaminata. Mohammadu ko gooto e annabaaAaminata. Mohammadu ko gooto e annabaaAaminata. Mohammadu ko gooto e annabaaɓe moɓe moɓe moɓe moIslaamiyaIslaamiyaIslaamiyaIslaamiyaŋkooŋkooŋkooŋkooɓe teddini sabu ko Mohammadu woniɓe teddini sabu ko Mohammadu woniɓe teddini sabu ko Mohammadu woniɓe teddini sabu ko Mohammadu woni

perperperperɗo laawol l‘Islaam e golle fawaade e dallillaajiɗo laawol l‘Islaam e golle fawaade e dallillaajiɗo laawol l‘Islaam e golle fawaade e dallillaajiɗo laawol l‘Islaam e golle fawaade e dallillaaji

habrude wonde ohabrude wonde ohabrude wonde ohabrude wonde o heheheheɓii lonnginooje ummiiɗe e Alla. Koɓii lonnginooje ummiiɗe e Alla. Koɓii lonnginooje ummiiɗe e Alla. Koɓii lonnginooje ummiiɗe e Alla. Ko

ɗeen lonnginooje kadi ngoni ɗe deftere quraana ndeeɗeen lonnginooje kadi ngoni ɗe deftere quraana ndeeɗeen lonnginooje kadi ngoni ɗe deftere quraana ndeeɗeen lonnginooje kadi ngoni ɗe deftere quraana ndee


23/36

23

jaytata kabaaru mum, oon mo Islaamiya jaytata kabaaru mum, oon mo Islaamiya jaytata kabaaru mum, oon mo Islaamiya jaytata kabaaru mum, oon mo Islaamiyaŋkooŋkooŋkooŋkooɓe tuugnii.ɓe tuugnii.ɓe tuugnii.ɓe tuugnii.

E waktu Mohammadu, MakkanaaE waktu Mohammadu, MakkanaaE waktu Mohammadu, MakkanaaE waktu Mohammadu, Makkanaaɓe ko sanamuujiɓe ko sanamuujiɓe ko sanamuujiɓe ko sanamuuji

ndewatnoo; ko kandewatnoo; ko kandewatnoo; ko kandewatnoo; ko kaŋko Mohammadu haŋko Mohammadu haŋko Mohammadu haŋko Mohammadu haɓaa haa o artiriɓaa haa o artiriɓaa haa o artiriɓaa haa o artiri

MakkayaMakkayaMakkayaMakkayaŋkooŋkooŋkooŋkooɓe e Alɓe e Alɓe e Alɓe e Alla. Kola. Kola. Kola. Ko ɗuum ɓuri faayodinde eɗuum ɓuri faayodinde eɗuum ɓuri faayodinde eɗuum ɓuri faayodinde e

Quraan wonde: “Alaa deweteeQuraan wonde: “Alaa deweteeQuraan wonde: “Alaa deweteeQuraan wonde: “Alaa deweteeɗo so wonaa Alla gootoɗo so wonaa Alla gootoɗo so wonaa Alla gootoɗo so wonaa Alla gootooo.”oo.”oo.”oo.”

Mohammadu maayi ko hitaande 632, o wirnaa koMohammadu maayi ko hitaande 632, o wirnaa koMohammadu maayi ko hitaande 632, o wirnaa koMohammadu maayi ko hitaande 632, o wirnaa ko

Madiina.Madiina.Madiina.Madiina.

Saladin (1137Saladin (1137Saladin (1137Saladin (1137 –––– 1190 CE)1190 CE)1190 CE)1190 CE)

Salahuddin jibinaa ko 1137 e leydi IrakSalahuddin jibinaa ko 1137 e leydi IrakSalahuddin jibinaa ko 1137 e leydi IrakSalahuddin jibinaa ko 1137 e leydi Irak ɗo wiyeteeɗo wiyeteeɗo wiyeteeɗo wiyetee

Tikrit. Salahuddin Ayubbi ganndiraaTikrit. Salahuddin Ayubbi ganndiraaTikrit. Salahuddin Ayubbi ganndiraaTikrit. Salahuddin Ayubbi ganndiraaɗo Saladiin banngeɗo Saladiin banngeɗo Saladiin banngeɗo Saladiin bannge

hirnaange Afrik, ko laamhirnaange Afrik, ko laamhirnaange Afrik, ko laamhirnaange Afrik, ko laamɗo Islaamiyaŋke cuusɗo,ɗo Islaamiyaŋke cuusɗo,ɗo Islaamiyaŋke cuusɗo,ɗo Islaamiyaŋke cuusɗo,

kekekekeɓtinaaɗo wonnoo e jamaanu mum....ɓtinaaɗo wonnoo e jamaanu mum....ɓtinaaɗo wonnoo e jamaanu mum....ɓtinaaɗo wonnoo e jamaanu mum....


24/36

24

Saladiin gollii golle maantiniiSaladiin gollii golle maantiniiSaladiin gollii golle maantiniiSaladiin gollii golle maantiniiɗe eɗe eɗe eɗe e sahaa mum. Saladiinsahaa mum. Saladiinsahaa mum. Saladiinsahaa mum. Saladiin

laamiima Misira. O mahii janngirlaamiima Misira. O mahii janngirlaamiima Misira. O mahii janngirlaamiima Misira. O mahii janngirɗe, cuuɗi cafrirɗi, oɗe, cuuɗi cafrirɗi, oɗe, cuuɗi cafrirɗi, oɗe, cuuɗi cafrirɗi, o

jo jo jo joɗɗinii saryaaji mbele deeƴre ina wona e njiimaandiɗɗinii saryaaji mbele deeƴre ina wona e njiimaandiɗɗinii saryaaji mbele deeƴre ina wona e njiimaandiɗɗinii saryaaji mbele deeƴre ina wona e njiimaandi

makko fof. O hemakko fof. O hemakko fof. O hemakko fof. O heɓii laamaade Yerusalem. Kaŋko fof eɓii laamaade Yerusalem. Kaŋko fof eɓii laamaade Yerusalem. Kaŋko fof eɓii laamaade Yerusalem. Kaŋko fof e

wonde Islaamiyawonde Islaamiyawonde Islaamiyawonde Islaamiyaŋke keŋke keŋke keŋke keɓtinaaɗo, o waawii danndudeɓtinaaɗo, o waawii danndudeɓtinaaɗo, o waawii danndudeɓtinaaɗo, o waawii danndudeIisayaIisayaIisayaIisayaŋkooŋkooŋkooŋkooɓe kadi o teddɓe kadi o teddɓe kadi o teddɓe kadi o teddiniiniiniini ɗum en. Saladiin wonnooɗum en. Saladiin wonnooɗum en. Saladiin wonnooɗum en. Saladiin wonnoo

ko neko neko neko neɗɗo keɓtinaaɗo e laaɓal ɓernde sabu golle makkoɗɗo keɓtinaaɗo e laaɓal ɓernde sabu golle makkoɗɗo keɓtinaaɗo e laaɓal ɓernde sabu golle makkoɗɗo keɓtinaaɗo e laaɓal ɓernde sabu golle makko

teeteeteeteeŋtuŋtuŋtuŋtuɗe ɗe o golli, ko wayno wellitde diineeji goɗɗi eɗe ɗe o golli, ko wayno wellitde diineeji goɗɗi eɗe ɗe o golli, ko wayno wellitde diineeji goɗɗi eɗe ɗe o golli, ko wayno wellitde diineeji goɗɗi e

wattude hakkille mum ewattude hakkille mum ewattude hakkille mum ewattude hakkille mum e ɓeen ɓe ngonaaɓeen ɓe ngonaaɓeen ɓe ngonaaɓeen ɓe ngonaa

IslaamiyaIslaamiyaIslaamiyaIslaamiyaŋkooŋkooŋkooŋkooɓe tan.ɓe tan.ɓe tan.ɓe tan.

Sunnjata Keyta (1235 CE)Sunnjata Keyta (1235 CE)Sunnjata Keyta (1235 CE)Sunnjata Keyta (1235 CE)

Sunnjata keyta koSunnjata keyta koSunnjata keyta koSunnjata keyta ko ɓii Naare Famakaŋ. Ko Sunnjataɓii Naare Famakaŋ. Ko Sunnjataɓii Naare Famakaŋ. Ko Sunnjataɓii Naare Famakaŋ. Ko Sunnjata

Keyta foolnoo Sumaaworo Kante, laamKeyta foolnoo Sumaaworo Kante, laamKeyta foolnoo Sumaaworo Kante, laamKeyta foolnoo Sumaaworo Kante, laamɗo Sooso eɗo Sooso eɗo Sooso eɗo Sooso e

hitaande 1235 e wolde Kirina. Ko caggal nde Sunnjatahitaande 1235 e wolde Kirina. Ko caggal nde Sunnjatahitaande 1235 e wolde Kirina. Ko caggal nde Sunnjatahitaande 1235 e wolde Kirina. Ko caggal nde Sunnjata

fooli Sumaaworo, Sunnjata wafooli Sumaaworo, Sunnjata wafooli Sumaaworo, Sunnjata wafooli Sumaaworo, Sunnjata waɗaa laamɗo, o Ȃiɓiɗaa laamɗo, o Ȃiɓiɗaa laamɗo, o Ȃiɓiɗaa laamɗo, o Ȃiɓi

laamorgo Mali. E hitaande 1240, o fayi Kanngaabalaamorgo Mali. E hitaande 1240, o fayi Kanngaabalaamorgo Mali. E hitaande 1240, o fayi Kanngaabalaamorgo Mali. E hitaande 1240, o fayi Kanngaaba


25/36

25

Ȃiiɓirde laamu makko, ngu o Ȃiiɓirde laamu makko, ngu o Ȃiiɓirde laamu makko, ngu o Ȃiiɓirde laamu makko, ngu o eggini o nawtieggini o nawtieggini o nawtieggini o nawti ɗum aani.ɗum aani.ɗum aani.ɗum aani.

Sunnjata maayi ko 1255. Caggal makko jappeere laamuSunnjata maayi ko 1255. Caggal makko jappeere laamuSunnjata maayi ko 1255. Caggal makko jappeere laamuSunnjata maayi ko 1255. Caggal makko jappeere laamu

waddaa jawaddaa jawaddaa jawaddaa jaɓɓɓɓ----ja ja ja jaɓti. Laamii ko ɓee: Mansa Ule, Waali,ɓti. Laamii ko ɓee: Mansa Ule, Waali,ɓti. Laamii ko ɓee: Mansa Ule, Waali,ɓti. Laamii ko ɓee: Mansa Ule, Waali,

Kalifa, Abubakari 1, Sakura; Sakura ko maccuKalifa, Abubakari 1, Sakura; Sakura ko maccuKalifa, Abubakari 1, Sakura; Sakura ko maccuKalifa, Abubakari 1, Sakura; Sakura ko maccuɗoɗoɗoɗo

coottiicoottiicoottiicoottiiɗo, o heɓtiri jappeere ko doole, caggal mum koɗo, o heɓtiri jappeere ko doole, caggal mum koɗo, o heɓtiri jappeere ko doole, caggal mum koɗo, o heɓtiri jappeere ko doole, caggal mum koAbubakari 2. Ko oo AbAbubakari 2. Ko oo AbAbubakari 2. Ko oo AbAbubakari 2. Ko oo Abubakari 2 jibini Kaubakari 2 jibini Kaubakari 2 jibini Kaubakari 2 jibini Kaŋka Muusaa.ŋka Muusaa.ŋka Muusaa.ŋka Muusaa.

Caggal nde Abubakari 2 maayi, lomtiiCaggal nde Abubakari 2 maayi, lomtiiCaggal nde Abubakari 2 maayi, lomtiiCaggal nde Abubakari 2 maayi, lomtii ɗum ko ɓiyum inaɗum ko ɓiyum inaɗum ko ɓiyum inaɗum ko ɓiyum ina

wiyee Kawiyee Kawiyee Kawiyee Kaŋka Muusaa.ŋka Muusaa.ŋka Muusaa.ŋka Muusaa.

Osmaan 1 (1300 CE)Osmaan 1 (1300 CE)Osmaan 1 (1300 CE)Osmaan 1 (1300 CE)

Osmaan jibinaa ko hitaande 1258, omo jogii inndeOsmaan jibinaa ko hitaande 1258, omo jogii inndeOsmaan jibinaa ko hitaande 1258, omo jogii inndeOsmaan jibinaa ko hitaande 1258, omo jogii innde

waccoore hono «karaa» (waccoore hono «karaa» (waccoore hono «karaa» (waccoore hono «karaa» (ɓaleejo), ɗoon ɗo Turki. Koɓaleejo), ɗoon ɗo Turki. Koɓaleejo), ɗoon ɗo Turki. Koɓaleejo), ɗoon ɗo Turki. Ko


26/36

26

kakakakaŋko Osŋko Osŋko Osŋko Osmaan wonnoo laammaan wonnoo laammaan wonnoo laammaan wonnoo laamɗo leȂol Otomaan en.ɗo leȂol Otomaan en.ɗo leȂol Otomaan en.ɗo leȂol Otomaan en.

Laamu Osmaan waLaamu Osmaan waLaamu Osmaan waLaamu Osmaan waɗii duuɓi e banndum sabu ko laamuɗii duuɓi e banndum sabu ko laamuɗii duuɓi e banndum sabu ko laamuɗii duuɓi e banndum sabu ko laamu

makko tan dowlunoo haa e hitaande 1922. Osmaanmakko tan dowlunoo haa e hitaande 1922. Osmaanmakko tan dowlunoo haa e hitaande 1922. Osmaanmakko tan dowlunoo haa e hitaande 1922. Osmaan

maayi ko e hitaande 1326.maayi ko e hitaande 1326.maayi ko e hitaande 1326.maayi ko e hitaande 1326.

Mansa Muusaa (laamii Maali 1312Mansa Muusaa (laamii Maali 1312Mansa Muusaa (laamii Maali 1312Mansa Muusaa (laamii Maali 1312----1337 CE)1337 CE)1337 CE)1337 CE)

KaKaKaKaŋku Muusaaŋku Muusaaŋku Muusaaŋku Muusaa ɓii Abubakari 2, baaba makko e Kaŋku,ɓii Abubakari 2, baaba makko e Kaŋku,ɓii Abubakari 2, baaba makko e Kaŋku,ɓii Abubakari 2, baaba makko e Kaŋku,

nnnneene makko. Kaeene makko. Kaeene makko. Kaeene makko. Kaŋku Muusaa, laamii gila 1312 haaŋku Muusaa, laamii gila 1312 haaŋku Muusaa, laamii gila 1312 haaŋku Muusaa, laamii gila 1312 haa

1337. Ka1337. Ka1337. Ka1337. Kaŋku Muusaa ko Islaamiyaŋke hayso tawii eŋku Muusaa ko Islaamiyaŋke hayso tawii eŋku Muusaa ko Islaamiyaŋke hayso tawii eŋku Muusaa ko Islaamiyaŋke hayso tawii e

sahaa makko ina wasahaa makko ina wasahaa makko ina wasahaa makko ina waɗi joom sanamuuji en. Kaŋkuɗi joom sanamuuji en. Kaŋkuɗi joom sanamuuji en. Kaŋkuɗi joom sanamuuji en. Kaŋku

Muusaa heMuusaa heMuusaa heMuusaa heɓii hajjoyde Makka e hitaande 1324. Kaŋkuɓii hajjoyde Makka e hitaande 1324. Kaŋkuɓii hajjoyde Makka e hitaande 1324. Kaŋkuɓii hajjoyde Makka e hitaande 1324. Kaŋku

rewi ko Misira, o warewi ko Misira, o warewi ko Misira, o warewi ko Misira, o waɗi ɗoon dokkal manngal fayde eɗi ɗoon dokkal manngal fayde eɗi ɗoon dokkal manngal fayde eɗi ɗoon dokkal manngal fayde e

laamlaamlaamlaamɗo Mɗo Mɗo Mɗo Misira e wonndiiisira e wonndiiisira e wonndiiisira e wonndiiɓe mum. Nde kaŋku ummitiiɓe mum. Nde kaŋku ummitiiɓe mum. Nde kaŋku ummitiiɓe mum. Nde kaŋku ummitii

hajju refti Gaao, fayi Tumbuttu.hajju refti Gaao, fayi Tumbuttu.hajju refti Gaao, fayi Tumbuttu.hajju refti Gaao, fayi Tumbuttu. Ɗoon ɗo TumbuttuƊoon ɗo TumbuttuƊoon ɗo TumbuttuƊoon ɗo Tumbuttu

KaKaKaKaŋku Muusaa darnii jumaa.ŋku Muusaa darnii jumaa.ŋku Muusaa darnii jumaa.ŋku Muusaa darnii jumaa.

KaKaKaKaŋku Muusaaŋku Muusaaŋku Muusaaŋku Muusaa ɗaccii innde “laamɗo galo” sabu oɗaccii innde “laamɗo galo” sabu oɗaccii innde “laamɗo galo” sabu oɗaccii innde “laamɗo galo” sabu o

rokkirii ngaluuji keewrokkirii ngaluuji keewrokkirii ngaluuji keewrokkirii ngaluuji keewɗi fayde e miskineeɓe, o soodiiɗi fayde e miskineeɓe, o soodiiɗi fayde e miskineeɓe, o soodiiɗi fayde e miskineeɓe, o soodii

hay galleeji to Makka too mbele wonhay galleeji to Makka too mbele wonhay galleeji to Makka too mbele wonhay galleeji to Makka too mbele wona jippora jippora jippora jipporɗeɗeɗeɗe

hajjuyahajjuyahajjuyahajjuyaŋkooŋkooŋkooŋkooɓe Malinaaɓe e ko fayi arde. Alhajji Kaŋkuɓe Malinaaɓe e ko fayi arde. Alhajji Kaŋkuɓe Malinaaɓe e ko fayi arde. Alhajji Kaŋkuɓe Malinaaɓe e ko fayi arde. Alhajji Kaŋku

Muusaa maayi ko e hitaande 1337.Muusaa maayi ko e hitaande 1337.Muusaa maayi ko e hitaande 1337.Muusaa maayi ko e hitaande 1337.


27/36

27

Jaan Daark (Jeanne d'Arc) Jaan Daark (Jeanne d'Arc) Jaan Daark (Jeanne d'Arc) Jaan Daark (Jeanne d'Arc)

Jaan Daa Jaan Daa Jaan Daa Jaan Daark (1412rk (1412rk (1412rk (1412----1431) ko o gooto e rew1431) ko o gooto e rew1431) ko o gooto e rew1431) ko o gooto e rewɓe, teskaaɗoɓe, teskaaɗoɓe, teskaaɗoɓe, teskaaɗo

e nder jaambareee nder jaambareee nder jaambareee nder jaambareeɓe Farayse. Jiknaaɓe Jaan koɓe Farayse. Jiknaaɓe Jaan koɓe Farayse. Jiknaaɓe Jaan koɓe Farayse. Jiknaaɓe Jaan ko

remooremooremooremooɓe. Jaan nde yehi to Faraas Doofeŋ (Franceɓe. Jaan nde yehi to Faraas Doofeŋ (Franceɓe. Jaan nde yehi to Faraas Doofeŋ (Franceɓe. Jaan nde yehi to Faraas Doofeŋ (FranceDauphin), oon wasiyii mo yoo heDauphin), oon wasiyii mo yoo heDauphin), oon wasiyii mo yoo heDauphin), oon wasiyii mo yoo heɓtu jappeere kadi oɓtu jappeere kadi oɓtu jappeere kadi oɓtu jappeere kadi o

hahahahaɓtoo Engele‘en.ɓtoo Engele‘en.ɓtoo Engele‘en.ɓtoo Engele‘en. Caggal mum hawraama yoo JaanCaggal mum hawraama yoo JaanCaggal mum hawraama yoo JaanCaggal mum hawraama yoo Jaan

Daark nawe to konuDaark nawe to konuDaark nawe to konuDaark nawe to konu Farayse. CaggalFarayse. CaggalFarayse. CaggalFarayse. Caggal ɗuum Jaan Daarkɗuum Jaan Daarkɗuum Jaan Daarkɗuum Jaan Daark

jagga. Duu jagga. Duu jagga. Duu jagga. Duuɓi jeeɗiɗi caggal ko Jaan Daark maayi, Saarlɓi jeeɗiɗi caggal ko Jaan Daark maayi, Saarlɓi jeeɗiɗi caggal ko Jaan Daark maayi, Saarlɓi jeeɗiɗi caggal ko Jaan Daark maayi, Saarl

wonti laamwonti laamwonti laamwonti laamɗo caggal nde Farayse heɓi poolgu e yeesoɗo caggal nde Farayse heɓi poolgu e yeesoɗo caggal nde Farayse heɓi poolgu e yeesoɗo caggal nde Farayse heɓi poolgu e yeeso

Engele’en.Engele’en.Engele’en.Engele’en.


28/36

28

Kiristof KolomKiristof KolomKiristof KolomKiristof Kolom (Christophe Colomb 1451 CE)(Christophe Colomb 1451 CE)(Christophe Colomb 1451 CE)(Christophe Colomb 1451 CE)

Kiristof kolom jibinaa ko Jeen (Gênes) e nder leydi ItaliKiristof kolom jibinaa ko Jeen (Gênes) e nder leydi ItaliKiristof kolom jibinaa ko Jeen (Gênes) e nder leydi ItaliKiristof kolom jibinaa ko Jeen (Gênes) e nder leydi Italie hitaande 1451. Baaba makko wonnoo ko cae hitaande 1451. Baaba makko wonnoo ko cae hitaande 1451. Baaba makko wonnoo ko cae hitaande 1451. Baaba makko wonnoo ko caȂoowo Ȃoowo Ȃoowo Ȃoowo

kadi julakadi julakadi julakadi julaŋke. Kono kaŋko Kiristof Kolom ko o neŋke. Kono kaŋko Kiristof Kolom ko o neŋke. Kono kaŋko Kiristof Kolom ko o neŋke. Kono kaŋko Kiristof Kolom ko o neɗɗoɗɗoɗɗoɗɗo

maaje (marin). Kiristof hemaaje (marin). Kiristof hemaaje (marin). Kiristof hemaaje (marin). Kiristof heɓii yamirɓii yamirɓii yamirɓii yamiroore ummoraade eoore ummoraade eoore ummoraade eoore ummoraade e

laamlaamlaamlaamɗo Ferdinaa kam e laamɗo debbo hono Ilisabetɗo Ferdinaa kam e laamɗo debbo hono Ilisabetɗo Ferdinaa kam e laamɗo debbo hono Ilisabetɗo Ferdinaa kam e laamɗo debbo hono Ilisabet

yoo o yirlo gila Espaayoo o yirlo gila Espaayoo o yirlo gila Espaayoo o yirlo gila EspaaȂ haa e maayo Atalaatik haa Asii. Ȃ haa e maayo Atalaatik haa Asii. Ȃ haa e maayo Atalaatik haa Asii. Ȃ haa e maayo Atalaatik haa Asii.

Ndeen Kiristof yirliima fodde jonte sappo, o sooyniiNdeen Kiristof yirliima fodde jonte sappo, o sooyniiNdeen Kiristof yirliima fodde jonte sappo, o sooyniiNdeen Kiristof yirliima fodde jonte sappo, o sooynii

boowal, o sikki o yettii ma Asii; tawi tigi ko Amerik eboowal, o sikki o yettii ma Asii; tawi tigi ko Amerik eboowal, o sikki o yettii ma Asii; tawi tigi ko Amerik eboowal, o sikki o yettii ma Asii; tawi tigi ko Amerik e

hoore mum O yii (1492 CEhoore mum O yii (1492 CEhoore mum O yii (1492 CEhoore mum O yii (1492 CE). Ngoon humpito ngo o). Ngoon humpito ngo o). Ngoon humpito ngo o). Ngoon humpito ngo o

joo joo joo jooɗtoranooki daȂii ko wayli e taarik aduna oo.ɗtoranooki daȂii ko wayli e taarik aduna oo.ɗtoranooki daȂii ko wayli e taarik aduna oo.ɗtoranooki daȂii ko wayli e taarik aduna oo.


29/36

29

Asikiya MohammadAsikiya MohammadAsikiya MohammadAsikiya Mohammad

Caggal nde Soni AliCaggal nde Soni AliCaggal nde Soni AliCaggal nde Soni Ali----Beer maayi koBeer maayi koBeer maayi koBeer maayi ko ɓiyum hono Soniɓiyum hono Soniɓiyum hono Soniɓiyum hono Soni

Bakari Daa lomtii e jappeere laamu e hitaande 1493.Bakari Daa lomtii e jappeere laamu e hitaande 1493.Bakari Daa lomtii e jappeere laamu e hitaande 1493.Bakari Daa lomtii e jappeere laamu e hitaande 1493.

Soni Bakari Daa jooSoni Bakari Daa jooSoni Bakari Daa jooSoni Bakari Daa jooɗaaki ko juuti, Ȃande 2 Abril 1493ɗaaki ko juuti, Ȃande 2 Abril 1493ɗaaki ko juuti, Ȃande 2 Abril 1493ɗaaki ko juuti, Ȃande 2 Abril 1493

mawmawmawmawɗo konu Soni Aliɗo konu Soni Aliɗo konu Soni Aliɗo konu Soni Ali----Beer, oon Jaambaaro honoBeer, oon Jaambaaro honoBeer, oon Jaambaaro honoBeer, oon Jaambaaro honoMohammed Tuure walla Askiya Mohammed heMohammed Tuure walla Askiya Mohammed heMohammed Tuure walla Askiya Mohammed heMohammed Tuure walla Askiya Mohammed heɓti lefolɓti lefolɓti lefolɓti lefol

laamulaamulaamulaamu jo jo jo joɗɗini laamorgo leȂol Askiya.ɗɗini laamorgo leȂol Askiya.ɗɗini laamorgo leȂol Askiya.ɗɗini laamorgo leȂol Askiya.

Nde Askiya heNde Askiya heNde Askiya heNde Askiya heɓi lefol laamu ko ina yahra e duuɓi 50.ɓi lefol laamu ko ina yahra e duuɓi 50.ɓi lefol laamu ko ina yahra e duuɓi 50.ɓi lefol laamu ko ina yahra e duuɓi 50.

Askiya Mohammed ko neAskiya Mohammed ko neAskiya Mohammed ko neAskiya Mohammed ko neɗɗo ceeɓɗo hakkille wonnoo,ɗɗo ceeɓɗo hakkille wonnoo,ɗɗo ceeɓɗo hakkille wonnoo,ɗɗo ceeɓɗo hakkille wonnoo,

diineyadiineyadiineyadiineyaŋke. Ko Askiya mohammed kadi rewi e feloŋke. Ko Askiya mohammed kadi rewi e feloŋke. Ko Askiya mohammed kadi rewi e feloŋke. Ko Askiya mohammed kadi rewi e felo

KaKaKaKaŋku Muusaa sabu o gollii e lislaam. Askiya hajjoyiiŋku Muusaa sabu o gollii e lislaam. Askiya hajjoyiiŋku Muusaa sabu o gollii e lislaam. Askiya hajjoyiiŋku Muusaa sabu o gollii e lislaam. Askiya hajjoyiiMakka. Askiya MoMakka. Askiya MoMakka. Askiya MoMakka. Askiya Mohammed nde arti hajju hehammed nde arti hajju hehammed nde arti hajju hehammed nde arti hajju heɓii fiileedeɓii fiileedeɓii fiileedeɓii fiileede

lefol “Kalif”. Askiya wumi ko e hitaande 1528,lefol “Kalif”. Askiya wumi ko e hitaande 1528,lefol “Kalif”. Askiya wumi ko e hitaande 1528,lefol “Kalif”. Askiya wumi ko e hitaande 1528, ɓiyiikoɓiyiikoɓiyiikoɓiyiiko

ina wiyee Muusaa ko oon lomtii mo. O maayi ko 1539.ina wiyee Muusaa ko oon lomtii mo. O maayi ko 1539.ina wiyee Muusaa ko oon lomtii mo. O maayi ko 1539.ina wiyee Muusaa ko oon lomtii mo. O maayi ko 1539.


30/36

30

Alhajji Umaar Tall (jibinaa 1797 CE)Alhajji Umaar Tall (jibinaa 1797 CE)Alhajji Umaar Tall (jibinaa 1797 CE)Alhajji Umaar Tall (jibinaa 1797 CE)

Alhajji Umaar Taal jibinaa ko e 1797 e nder diwaanAlhajji Umaar Taal jibinaa ko e 1797 e nder diwaanAlhajji Umaar Taal jibinaa ko e 1797 e nder diwaanAlhajji Umaar Taal jibinaa ko e 1797 e nder diwaan

Fuuta Tooro nokku ina wiyee Halwaar. Umaar koFuuta Tooro nokku ina wiyee Halwaar. Umaar koFuuta Tooro nokku ina wiyee Halwaar. Umaar koFuuta Tooro nokku ina wiyee Halwaar. Umaar ko ɓiiɓiiɓiiɓiiSaydu ASaydu ASaydu ASaydu AȂcumaan e Sokna Aadama Ayse. Umaar saydu Ȃcumaan e Sokna Aadama Ayse. Umaar saydu Ȃcumaan e Sokna Aadama Ayse. Umaar saydu Ȃcumaan e Sokna Aadama Ayse. Umaar saydu

janngii quraan, hajjii ina yahre d janngii quraan, hajjii ina yahre d janngii quraan, hajjii ina yahre d janngii quraan, hajjii ina yahre duuuuuuuuɓi noogaas e tati. Eɓi noogaas e tati. Eɓi noogaas e tati. Eɓi noogaas e tati. E

hitaande 1848, Alhajji Umaar joohitaande 1848, Alhajji Umaar joohitaande 1848, Alhajji Umaar joohitaande 1848, Alhajji Umaar jooɗiima Fuuta Jaloo,ɗiima Fuuta Jaloo,ɗiima Fuuta Jaloo,ɗiima Fuuta Jaloo,

DiDiDiDiŋiraay. Ko e ndeen hitaande 1848 Alhajji Umaar fiilaŋiraay. Ko e ndeen hitaande 1848 Alhajji Umaar fiilaŋiraay. Ko e ndeen hitaande 1848 Alhajji Umaar fiilaŋiraay. Ko e ndeen hitaande 1848 Alhajji Umaar fiila

lefol Kalif laawol Tijjaaniya e Afrik bannge hirnaange.lefol Kalif laawol Tijjaaniya e Afrik bannge hirnaange.lefol Kalif laawol Tijjaaniya e Afrik bannge hirnaange.lefol Kalif laawol Tijjaaniya e Afrik bannge hirnaange.

Alhajji Umaar anniyii yaaccinde njiimaandi mum fulAlhajji Umaar anniyii yaaccinde njiimaandi mum fulAlhajji Umaar anniyii yaaccinde njiimaandi mum fulAlhajji Umaar anniyii yaaccinde njiimaandi mum fulɓe eɓe eɓe eɓe ediine Lislaamdiine Lislaamdiine Lislaamdiine Lislaam. Alhajji tafi konu mum, ardii, laawol. Alhajji tafi konu mum, ardii, laawol. Alhajji tafi konu mum, ardii, laawol. Alhajji tafi konu mum, ardii, laawol

jihaad dawii. jihaad dawii. jihaad dawii. jihaad dawii.

Nde Alhajji Umaar ummii Dinngiraay fayi ko Bammbuk eNde Alhajji Umaar ummii Dinngiraay fayi ko Bammbuk eNde Alhajji Umaar ummii Dinngiraay fayi ko Bammbuk eNde Alhajji Umaar ummii Dinngiraay fayi ko Bammbuk e

hitaande 1854; o fayi Kaarta 1857. Alhajji foolahitaande 1854; o fayi Kaarta 1857. Alhajji foolahitaande 1854; o fayi Kaarta 1857. Alhajji foolahitaande 1854; o fayi Kaarta 1857. Alhajji foola ɗoɗoɗoɗo


31/36

31

MediinMediinMediinMediin ɗoo e ballal konu Farayse e hitaande 1860. Koɗoo e ballal konu Farayse e hitaande 1860. Koɗoo e ballal konu Farayse e hitaande 1860. Koɗoo e ballal konu Farayse e hitaande 1860. Ko

ɗoon Alhajji waklitii fayi fuɗnaange heɓɗoon Alhajji waklitii fayi fuɗnaange heɓɗoon Alhajji waklitii fayi fuɗnaange heɓɗoon Alhajji waklitii fayi fuɗnaange heɓti Segu eti Segu eti Segu eti Segu e

hitaande 186, laamorgo Maasina 1862 e Tummbuttu.hitaande 186, laamorgo Maasina 1862 e Tummbuttu.hitaande 186, laamorgo Maasina 1862 e Tummbuttu.hitaande 186, laamorgo Maasina 1862 e Tummbuttu.

Laamorgo Alhajji Umaar wertii ko gila Dinngiraay haaLaamorgo Alhajji Umaar wertii ko gila Dinngiraay haaLaamorgo Alhajji Umaar wertii ko gila Dinngiraay haaLaamorgo Alhajji Umaar wertii ko gila Dinngiraay haa

Tummbuttu kadi gila Bammbuk haa yettii Maasina.Tummbuttu kadi gila Bammbuk haa yettii Maasina.Tummbuttu kadi gila Bammbuk haa yettii Maasina.Tummbuttu kadi gila Bammbuk haa yettii Maasina.Alhajji Umaar maayi ko e hitaande 1864.Alhajji Umaar maayi ko e hitaande 1864.Alhajji Umaar maayi ko e hitaande 1864.Alhajji Umaar maayi ko e hitaande 1864.

Samori Tuure (1840Samori Tuure (1840Samori Tuure (1840Samori Tuure (1840 –––– 1900 CE)1900 CE)1900 CE)1900 CE)


32/36

32

Saamori Tuure jibinaa ko e nokku ina wiyeeSaamori Tuure jibinaa ko e nokku ina wiyeeSaamori Tuure jibinaa ko e nokku ina wiyeeSaamori Tuure jibinaa ko e nokku ina wiyee

Miniambalandugu sara Kankan, hedde hitaande 1840.Miniambalandugu sara Kankan, hedde hitaande 1840.Miniambalandugu sara Kankan, hedde hitaande 1840.Miniambalandugu sara Kankan, hedde hitaande 1840.

Saamori heSaamori heSaamori heSaamori heɓii janngude jannde faayodinnde e juuɗeɓii janngude jannde faayodinnde e juuɗeɓii janngude jannde faayodinnde e juuɗeɓii janngude jannde faayodinnde e juuɗe

ceerno Sori Biraama laamceerno Sori Biraama laamceerno Sori Biraama laamceerno Sori Biraama laamɗo diiwaɗo diiwaɗo diiwaɗo diiwaan. Saamori koan. Saamori koan. Saamori koan. Saamori ko

diiniyadiiniyadiiniyadiiniyaŋke, Islaamiyaŋke keŋke, Islaamiyaŋke keŋke, Islaamiyaŋke keŋke, Islaamiyaŋke keɓtinaaɗo, ko ɗuum saabiiɓtinaaɗo, ko ɗuum saabiiɓtinaaɗo, ko ɗuum saabiiɓtinaaɗo, ko ɗuum saabiiinnde Almaami ndee. Saamori, e dumunna tawi: (Tuggiinnde Almaami ndee. Saamori, e dumunna tawi: (Tuggiinnde Almaami ndee. Saamori, e dumunna tawi: (Tuggiinnde Almaami ndee. Saamori, e dumunna tawi: (Tuggi

njiimaadi Aamadu Sayku haa yettii ladde, tuggi Fuutanjiimaadi Aamadu Sayku haa yettii ladde, tuggi Fuutanjiimaadi Aamadu Sayku haa yettii ladde, tuggi Fuutanjiimaadi Aamadu Sayku haa yettii ladde, tuggi Fuuta

Jalo Jalo Jalo Jaloŋ haa Sikaaso) fof artii e njiimaandi Saamori Tuure.ŋ haa Sikaaso) fof artii e njiimaandi Saamori Tuure.ŋ haa Sikaaso) fof artii e njiimaandi Saamori Tuure.ŋ haa Sikaaso) fof artii e njiimaandi Saamori Tuure.

Laamorgo Saamori wonnoo kLaamorgo Saamori wonnoo kLaamorgo Saamori wonnoo kLaamorgo Saamori wonnoo ko Bisanndugu. Saamorio Bisanndugu. Saamorio Bisanndugu. Saamorio Bisanndugu. Saamori

hahahahaɓii e konu Farayse fodde duuɓi sappo e jeeɗiɗiɓii e konu Farayse fodde duuɓi sappo e jeeɗiɗiɓii e konu Farayse fodde duuɓi sappo e jeeɗiɗiɓii e konu Farayse fodde duuɓi sappo e jeeɗiɗi

(1883(1883(1883(1883----1900). Saamori idii felmondirde e konu Farayse1900). Saamori idii felmondirde e konu Farayse1900). Saamori idii felmondirde e konu Farayse1900). Saamori idii felmondirde e konu Farayse

kokokoko ɗo Kiita ɗoo e hitaande 1881, caggal ɗuum Bamakoɗo Kiita ɗoo e hitaande 1881, caggal ɗuum Bamakoɗo Kiita ɗoo e hitaande 1881, caggal ɗuum Bamakoɗo Kiita ɗoo e hitaande 1881, caggal ɗuum Bamako

1883. Caggal nde Saamori ro1883. Caggal nde Saamori ro1883. Caggal nde Saamori ro1883. Caggal nde Saamori roŋkiti doole, Konu Farayseŋkiti doole, Konu Farayseŋkiti doole, Konu Farayseŋkiti doole, Konu Farayse

jaggi Saamori e hitaande jaggi Saamori e hitaande jaggi Saamori e hitaande jaggi Saamori e hitaande 1889188918891889 ɗoon e Ȃiiɓirde konuɗoon e Ȃiiɓirde konuɗoon e Ȃiiɓirde konuɗoon e Ȃiiɓirde konu

makko ina wiyee Gelemu. Duumakko ina wiyee Gelemu. Duumakko ina wiyee Gelemu. Duumakko ina wiyee Gelemu. Duuɓi ɗiɗi caggal koɓi ɗiɗi caggal koɓi ɗiɗi caggal koɓi ɗiɗi caggal ko

Saamori jaggaa, Saamori maayi. Saamori maayi koSaamori jaggaa, Saamori maayi. Saamori maayi koSaamori jaggaa, Saamori maayi. Saamori maayi koSaamori jaggaa, Saamori maayi. Saamori maayi ko

hitaande 1900.hitaande 1900.hitaande 1900.hitaande 1900.

Modibo Keyta (1915Modibo Keyta (1915Modibo Keyta (1915Modibo Keyta (1915 –––– 1970 CE)1970 CE)1970 CE)1970 CE)

Modibo Keyta jibinaa ko hitaande 1915. Modibo KeytaModibo Keyta jibinaa ko hitaande 1915. Modibo KeytaModibo Keyta jibinaa ko hitaande 1915. Modibo KeytaModibo Keyta jibinaa ko hitaande 1915. Modibo Keyta

ko kako kako kako kaȂum woni laamɗo gadano Ȃum woni laamɗo gadano Ȃum woni laamɗo gadano Ȃum woni laamɗo gadano caggal nde Mali hecaggal nde Mali hecaggal nde Mali hecaggal nde Mali heɓiɓiɓiɓi

hoore mum. Modibo janngii to leydi Farayse kadihoore mum. Modibo janngii to leydi Farayse kadihoore mum. Modibo janngii to leydi Farayse kadihoore mum. Modibo janngii to leydi Farayse kadi

janngini e nder Afrik hono janngini e nder Afrik hono janngini e nder Afrik hono janngini e nder Afrik hono ɗo Sudaa Farayse ɗo wiyeteeɗo Sudaa Farayse ɗo wiyeteeɗo Sudaa Farayse ɗo wiyeteeɗo Sudaa Farayse ɗo wiyetee

hannde Laamorgo Mali,hannde Laamorgo Mali,hannde Laamorgo Mali,hannde Laamorgo Mali, ɗuum ko hade makko dillude eɗuum ko hade makko dillude eɗuum ko hade makko dillude eɗuum ko hade makko dillude e

politik e hitaande 1946. Modibo Keyta joopolitik e hitaande 1946. Modibo Keyta joopolitik e hitaande 1946. Modibo Keyta joopolitik e hitaande 1946. Modibo Keyta jooɗaniimaɗaniimaɗaniimaɗaniima

Sudaa Farayse toon to yiilirdSudaa Farayse toon to yiilirdSudaa Farayse toon to yiilirdSudaa Farayse toon to yiilirde kaaldigal leydi Faraysee kaaldigal leydi Faraysee kaaldigal leydi Faraysee kaaldigal leydi Farayse


33/36

33

fodde duufodde duufodde duufodde duuɓi ɗiɗi (1956ɓi ɗiɗi (1956ɓi ɗiɗi (1956ɓi ɗiɗi (1956----1958). Modibo nde tawnoo oon1958). Modibo nde tawnoo oon1958). Modibo nde tawnoo oon1958). Modibo nde tawnoo oon

sahaa ko kesahaa ko kesahaa ko kesahaa ko keɓtinaaɗo e bannge rentinde ɓiɓɓe Afrik,ɓtinaaɗo e bannge rentinde ɓiɓɓe Afrik,ɓtinaaɗo e bannge rentinde ɓiɓɓe Afrik,ɓtinaaɗo e bannge rentinde ɓiɓɓe Afrik,

Modibo fewji fedde rentinde leyModibo fewji fedde rentinde leyModibo fewji fedde rentinde leyModibo fewji fedde rentinde leyɗeele ɓaleeɓe e hitaandeɗeele ɓaleeɓe e hitaandeɗeele ɓaleeɓe e hitaandeɗeele ɓaleeɓe e hitaande

1959. Caggal1959. Caggal1959. Caggal1959. Caggal ɗuum ndeen fedde fusi ko hitaandeɗuum ndeen fedde fusi ko hitaandeɗuum ndeen fedde fusi ko hitaandeɗuum ndeen fedde fusi ko hitaande

1960, ko e ndeen hitaa1960, ko e ndeen hitaa1960, ko e ndeen hitaa1960, ko e ndeen hitaande Modibo sunde Modibo sunde Modibo sunde Modibo suɓa laamɗo gadanoɓa laamɗo gadanoɓa laamɗo gadanoɓa laamɗo gadanoe laamorgo Mali. Modibo laamii haa hitaande 1968e laamorgo Mali. Modibo laamii haa hitaande 1968e laamorgo Mali. Modibo laamii haa hitaande 1968e laamorgo Mali. Modibo laamii haa hitaande 1968

dillere daadiidillere daadiidillere daadiidillere daadiiɓe leydi Mali ndarii itti mo e dow jappeereɓe leydi Mali ndarii itti mo e dow jappeereɓe leydi Mali ndarii itti mo e dow jappeereɓe leydi Mali ndarii itti mo e dow jappeere

laamorgo Mali. Muusa Tarawore joolaamorgo Mali. Muusa Tarawore joolaamorgo Mali. Muusa Tarawore joolaamorgo Mali. Muusa Tarawore jooɗii. Modibo Keytaɗii. Modibo Keytaɗii. Modibo Keytaɗii. Modibo Keyta

maayi ko e hitaande 1977.maayi ko e hitaande 1977.maayi ko e hitaande 1977.maayi ko e hitaande 1977.

Ibraahiima Buubakaar Keyta (1945 CIbraahiima Buubakaar Keyta (1945 CIbraahiima Buubakaar Keyta (1945 CIbraahiima Buubakaar Keyta (1945 CE)E)E)E)

Ibraahiima Buubakaar Keyta jibinaa ko hoore hitaande,Ibraahiima Buubakaar Keyta jibinaa ko hoore hitaande,Ibraahiima Buubakaar Keyta jibinaa ko hoore hitaande,Ibraahiima Buubakaar Keyta jibinaa ko hoore hitaande,

1945.1945.1945.1945. Ibrahiima laamii Mali ko e hitaande 2013. KoIbrahiima laamii Mali ko e hitaande 2013. KoIbrahiima laamii Mali ko e hitaande 2013. KoIbrahiima laamii Mali ko e hitaande 2013. Ko

adii Ibraahiima Buubakaar ina jooadii Ibraahiima Buubakaar ina jooadii Ibraahiima Buubakaar ina jooadii Ibraahiima Buubakaar ina jooɗo e jappeere,ɗo e jappeere,ɗo e jappeere,ɗo e jappeere,

Ibraahiima dillatnoo ko e politik. Ibrahiima woniinoIbraahiima dillatnoo ko e politik. Ibrahiima woniinoIbraahiima dillatnoo ko e politik. Ibrahiima woniinoIbraahiima dillatnoo ko e politik. Ibrahiima woniino

gardiigardiigardiigardiiɗo sarwooɓe laamɗo hono fewjidiiɓe eɗo sarwooɓe laamɗo hono fewjidiiɓe eɗo sarwooɓe laamɗo hono fewjidiiɓe eɗo sarwooɓe laamɗo hono fewjidiiɓe e hitaandehitaandehitaandehitaande

1994 haa 2000, o wonii kadi gardii1994 haa 2000, o wonii kadi gardii1994 haa 2000, o wonii kadi gardii1994 haa 2000, o wonii kadi gardiiɗo dental huufirdeɗo dental huufirdeɗo dental huufirdeɗo dental huufirde

kaadigal leydi Mali e hitaande 2001 haa 2007. O sosiikaadigal leydi Mali e hitaande 2001 haa 2007. O sosiikaadigal leydi Mali e hitaande 2001 haa 2007. O sosiikaadigal leydi Mali e hitaande 2001 haa 2007. O sosii

fedde moofedde moofedde moofedde mooɓondiral ɓesngu Mali (RPM) e hitaande 2001.ɓondiral ɓesngu Mali (RPM) e hitaande 2001.ɓondiral ɓesngu Mali (RPM) e hitaande 2001.ɓondiral ɓesngu Mali (RPM) e hitaande 2001.

Ibraahiima Buubakaar suIbraahiima Buubakaar suIbraahiima Buubakaar suIbraahiima Buubakaar suɓtaama e nder pooɗondiralɓtaama e nder pooɗondiralɓtaama e nder pooɗondiralɓtaama e nder pooɗondiral

lefol laamu e hitaande 2013. Ibraahlefol laamu e hitaande 2013. Ibraahlefol laamu e hitaande 2013. Ibraahlefol laamu e hitaande 2013. Ibraahiima Buubakaariima Buubakaariima Buubakaariima Buubakaar

Keyta wonii jeKeyta wonii jeKeyta wonii jeKeyta wonii jeɗaaɗo lefol laamu, o fiilaama eɗaaɗo lefol laamu, o fiilaama eɗaaɗo lefol laamu, o fiilaama eɗaaɗo lefol laamu, o fiilaama e

seedamfaagu jogagol leydi e lewru Septammburu 4seedamfaagu jogagol leydi e lewru Septammburu 4seedamfaagu jogagol leydi e lewru Septammburu 4seedamfaagu jogagol leydi e lewru Septammburu 4

hitaande 2013.hitaande 2013.hitaande 2013.hitaande 2013.


34/36

34


35/36

35

Depuis Adam Jusqu'à MaintenantDepuis Adam Jusqu'à MaintenantDepuis Adam Jusqu'à MaintenantDepuis Adam Jusqu'à Maintenant---- personnages célèbrespersonnages célèbrespersonnages célèbrespersonnages célèbres

de l'histoire du mondede l'histoire du mondede l'histoire du mondede l'histoire du monde –––– Février, 2015, Kayes, MaliFévrier, 2015, Kayes, MaliFévrier, 2015, Kayes, MaliFévrier, 2015, Kayes, Mali


36/36

Ndee deftere “Aadama haa Jooni” ko siftindeNdee deftere “Aadama haa Jooni” ko siftindeNdee deftere “Aadama haa Jooni” ko siftindeNdee deftere “Aadama haa Jooni” ko siftindeanndunooanndunooanndunooanndunooɓe e humpitde yonta hannde, taariik ɓeenɓe e humpitde yonta hannde, taariik ɓeenɓe e humpitde yonta hannde, taariik ɓeenɓe e humpitde yonta hannde, taariik ɓeen

yimyimyimyimɓe ɓe Alla halfinnoo semmbe walla gollunooɓe golleɓe ɓe Alla halfinnoo semmbe walla gollunooɓe golleɓe ɓe Alla halfinnoo semmbe walla gollunooɓe golleɓe ɓe Alla halfinnoo semmbe walla gollunooɓe golle

teeteeteeteeŋtuŋtuŋtuŋtuɗe e nder nguurndam mum’en. Won e maɓɓeɗe e nder nguurndam mum’en. Won e maɓɓeɗe e nder nguurndam mum’en. Won e maɓɓeɗe e nder nguurndam mum’en. Won e maɓɓe

taariik mum’en ina tawee e nder deftere sentaariik mum’en ina tawee e nder deftere sentaariik mum’en ina tawee e nder deftere sentaariik mum’en ina tawee e nder deftere seniinde ndee;iinde ndee;iinde ndee;iinde ndee;

heddiiheddiiheddiiheddiiɓe ɓee taariik mum’en heɓaa ko e wittiyaŋkooɓeɓe ɓee taariik mum’en heɓaa ko e wittiyaŋkooɓeɓe ɓee taariik mum’en heɓaa ko e wittiyaŋkooɓeɓe ɓee taariik mum’en heɓaa ko e wittiyaŋkooɓe

gila e binndi haa e konngol.gila e binndi haa e konngol.gila e binndi haa e konngol.gila e binndi haa e konngol.

Ce livre “De Adama à nos jours” est l’objet d’unCe livre “De Adama à nos jours” est l’objet d’unCe livre “De Adama à nos jours” est l’objet d’unCe livre “De Adama à nos jours” est l’objet d’un

souvenir pour ceux qui ont connu l’histoire et unesouvenir pour ceux qui ont connu l’histoire et unesouvenir pour ceux qui ont connu l’histoire et unesouvenir pour ceux qui ont connu l’histoire et une

nouvelle découverte pour la nouvelle génération,nouvelle découverte pour la nouvelle génération,nouvelle découverte pour la nouvelle génération,nouvelle découverte pour la nouvelle génération,

l’histoil’histoil’histoil’histoire de grands personnages que Dieu avait confiére de grands personnages que Dieu avait confiére de grands personnages que Dieu avait confiére de grands personnages que Dieu avait confié

un pouvoir ou qui avaient exercé un travail remarquableun pouvoir ou qui avaient exercé un travail remarquableun pouvoir ou qui avaient exercé un travail remarquableun pouvoir ou qui avaient exercé un travail remarquable

dans leur vie. Pour certains d’entre eux l’histoire estdans leur vie. Pour certains d’entre eux l’histoire estdans leur vie. Pour certains d’entre eux l’histoire estdans leur vie. Pour certains d’entre eux l’histoire est

dans le livre saint tandisque d’autres, l’histoire estdans le livre saint tandisque d’autres, l’histoire estdans le livre saint tandisque d’autres, l’histoire estdans le livre saint tandisque d’autres, l’histoire est

fournie par nos chercheurs, écrivains etfournie par nos chercheurs, écrivains etfournie par nos chercheurs, écrivains etfournie par nos chercheurs, écrivains et orateurs.orateurs.orateurs.orateurs.

aadama haa jooni

Documents