ภาพพจน์ในเพลงของ จรัล...

การน าเสนอโครงการประชมวชาการและน าเสนอผลงานระดบชาตของนกศกษา

ดานมนษยศาสตรและสงคมศาสตร ครงท 1/2561 วนท 15 กนยายน 2561

ณ คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา

~ 266 ~

ภาพพจนในเพลงของ จรล มโนเพชร ธนกฤต กจธนาก าจร

นกศกษาสาขาวชาภาษาไทย ภาควชามนษยศาสตร คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยลยราชภฏสวนสนนทา

บทคดยอ งานวจยนมวตถประสงคเพอศกษาภาพพจนโวหารในบทเพลงของ จรล มโนเพชร โดยเกบ

รวบรวมขอมลจากผลงานเพลงของ จรล มโนเพชร ในอลบมโฟลคซองค าเมองชดอมตะ จ านวน 19 เพลง ผลการศกษา พบวา การใชภาพพจนโวหาร จ าแนกเปน 8 ลกษณะ ไดแก อปมา อปลกษณ สญลกษณ อตพจน อปนเสธ นามนย การเลยนเสยงธรรมชาต และปฏพจน

ปรากฏภาพพจนโวหาร จ านวนทงสน 27 ค า พบวา มการใชภาพพจนโวหารประเภทสญลกษณมากทสด คดเปนรอยละ 40.74 ล าดบทสอง คอ การใชอปมา คดเปนรอยละ 25.93 ล าดบท 3 คอ การใชอปลกษณ อตพจน และนามนย ปรากฏสดสวนเทากน คดเปนรอยละ 7.41 และลกษณะทปรากฏนอยทสดม 3 ลกษณะ คอ การใชอปนเสธ การเลยนเสยงธรรมชาต และปฏพจน ซงมสดสวนเทากน คดเปนรอยละ 3.70 การใชสญลกษณเปนสงทผฟงสามารถรบรและเขาใจความหมายไดจากการตความตามบรบททปรากฏในบทเพลงจงปรากฏในปรมาณมากทสด การใชภาพพจนประเภทนยงแสดงใหเหนมโนทศนของผเรยบเรยงทมงสะทอนวถชวตของชาวลานนาไดอยางมศลปะ ทงนภาพพจนโวหารจงเปนสงทแสดงวถชวตของชาวลานนาจากการถายทอดผานบทเพลงของจรล มโนเพชร และชวยใหคนนอกพนทสามารถไดเรยนรวถชวตของชาวลานนาในแงมมตางๆ มากยงขน ค าส าคญ : ภาพพจนโวหาร, ภาษาถนเหนอ, ภาษาในเพลง




~ 267 ~

The Stylistic Expressions Appearing in the Lyrics of Jarun Manopet

Tanakrit Kijtanakamjorn A student of the Thai Language Branch in the Department of Humanities

The Faculty of Humanities and Social Sciences of Suan Sunandha Rajabhat University

ABSTRACT This article aimed at studying the stylistic expressions in the lyrics of Jarun

Manopet by collecting the data from the 19 songs in the folk song album “Folk Song Kam Muang Shoot Amata” which was a work by Jarun Manopet. From the study finding, it found that the use of the stylistic expressions was categorized into 8 characteristics which were simile, metaphor, symbol, hyperbolic, negation, metonymy, imitation of natural sounds and imitation.

From the study of the totally 27 appearing expressions, it was found that there were the most usage of symbols which was considered 40.74%. The second most was the usage of simile which was considered 25.93%. The third most was the usage of metaphor, hyperbolic and metonymy in equal proportion which was considered 7-41%.The least three appearing characteristics were the negation, the imitation of natural sounds and the imitation which were in equal proportion of 3.70%.The use of symbols was what the listener could perceive and understand the meaning by guessing from the context that appeared in the lyrics. As a result, symbols could be found the most in number. This use of this kind of stylistic expression, moreover, could also convey the concepts of the composer who aimed to reflect the life style of Lanna people artistically. Keywords : stylistic expression, northern local language or northern dialect, language in the lyric




~ 268 ~

บทน า จรล มโนเพชร เปนศลปนทไดรบความนยม

และเปนผสรางต านาน “โฟลคซองค าเมอง” ซงแสดงใหเหนวถชวตของคนลานนาดวยค ารองและเสยงดนตรทองถนผสมกบแนวดนตรตะวนตก จรล มโนเพชร เปนศลปนทรองเพลงค าเมองและไดน าเสนอแนวเพลงโฟลคซอง (Folk Song) มเนอรองเปนภาษาถนลานนาทปรบใหเขาใจและสามารถจดจ าไดงาย สอความหมายผานบทเพลงเพอท าใหผฟงไดรบรถงวถชวตและวฒนธรรมของชาวลานนา

นอกจากน จรล มโนเพชร ยงใชเพลงเปนเครองมอทสะทอนความรสกทตนมตอธรรมชาต สงคม และสงแวดลอม ทตนไดพบเจอ แลวน ามาเลาผานเนอรอง จงกลาวไดวา เรองราวท จรล มโนเพชร ไดใสลงไปในเนอหาของบทเพลงเปนสงทตองการท าใหผฟงไดสมผสถงความงามของภาษาไดลกซงยงขน

ภาพพจนโวหาร (figure of speech) เปนส านวนภาษารปแบบหนงทเกดจากการเรยบเรยงถอยค าดวยวธการตางๆ ใหผดแผกไปจากการเรยบเรยงล าดบค าหรอความหมายของค าตามปกต เพอใหเกดภาพหรอใหมความหมายพเศษ (ราชบณฑตยสถาน : 2539) สามารถท าใหผฟงไดรบรและเขาใจงายขน เชน

การใชอปมา “หนาขาวเหมอนดงไขไก” หมายถง การทมใบหนาทขาวเหมอนกบไขไกเปร ยบ เทยบให เหนว า ใบหน ามส ผ วท ข าวเหมอนกบสผวของไขไกทมสขาวนวล เรยบเนยน

จากตวอยางดงกลาวจะเหนวาบทเพลงของ จรล มโนเพชร มลกษณะเฉพาะทสามารถสอความหมายใหผฟงไดเขาใจและรบรถงความเปนอยของชาวลานนาทม เสนหชวนใหผฟ ง

หลงใหลไปกบวถชวตของชาวลานนา ดวยเหตนผวจยจงเลอกศกษาการใชภาพพจนโวหารในบทเพลงของ จรล มโนเพชร

วตถประสงคของการวจย เพอศกษาภาพพจนโวหารในบทเพลงของ

จรล มโนเพชร

ขอบเขตของการวจย รวบรวมบทเพลงของ จรล มโนเพชร ใน

อลบม โฟลคซองค าเมองชดอมตะ 1 และ 2 จ านวน 19 เพลง เนองจากเปนบทเพลงทไดรบความนยมทท าใหสงคมภายนอกไดรจกวถชวตของชาวลานนา อกทงท าให จรล มโนเพชร ไดเปนทรจกของคนทวประเทศ ดงน

โฟลคซองค าเมองชดอมตะ 1 1. นอยใจยา 2. เสเลเมา 3. ลมอายแลวกา 4. คนสงตง 5. ผกกาดจอ 6. สาวมอเตอรไซค 7. อยค า 8. ของกนคนเมอง 9. พสาวครบ

โฟลคซองค าเมองชดอมตะ 2 1. กายงาว 2. แอวสาว 3. คนแหลวแตว 4. ลานนา 5. ลกเตยว 6. จกโกสะหมงเคม 7. เปนฮกตว




~ 269 ~

8. หยบมอก า 9. บานปาเมองดอย 10. แกงเนย

แนวคดและทฤษฎทใชในการศกษา

ผวจยไดศกษาทฤษฎและเอกสารงานวจยทเกยวของในเรองของการใชภาพพจนโวหารเพอเปนแนวทางการศกษา ดงน

1. ทฤษฎการใชภาพพจนโวหาร พจนานกรมศพทวรรณกรรม : ภาพพจน

โวหาร และกลการประพนธ ฉบบราชบณฑตยสถาน (2539) ไดใหความหมายการใชภาพพจนโวหาร ดงน

ภาพพจน (figure of speech) เปนส านวนภาษารปแบบหนงเกดจากการเรยบเรยงถอยค าดวยวธการตาง ๆ ใหผดแผกไปจากการเรยบเรยงล าดบค าหรอความหมายของค าตามปกต เพอใหเกดภาพหรอใหมความหมายพเศษ

2. เอกสารและงานวจยทเกยวของกบจรล มโนเพชร

อรชรา เรอนค า (2537) ไดศกษา ภาพสะทอนสงคมลานนาและคณคาเชงวรรณศลปจากบทเพลงของ จรล มโนเพชร ในดานการสะทอนภาพส งคมล านนาและประ เมนคณค า เ ช งวรรณศลป ซงผวจยจ าแนก บทเพลงทงหมดออกเปน 3 ประเภทคอ

บทเพลงพรรณนา บทเพลงเลาเรอง บทเพลงสะทอนสงคม

ผลการศกษา พบวา จรล มโนเพชร มความสามารถโดดเดนดานการแตงบทเพลง

พรรณนา และบทเพลงเลาเรองมากกวาบทเพลงสะทอนสงคม คณคาเชงวรรณศลปในบทเพลงของ จรล มโนเพชร คอการใชค าเรยบงาย เสยงของค าไพเราะ มความหมายสะเทอนอารมณและเนอหาทชวนใหขบคด เสนหของบทเพลงของ จรล มโนเพชร อกอยางหนงคอ การใชภาษาถนเหนอในบทเพลง แมวาจะเปนเพยงผลงานสวนหนงแตกท าใหบทเพลงของ จรล มโนเพชร มคณคาและไดรบความนยมยกยอง

เปรมวด กรวาท (2552) ไดศกษาวเคราะหเรอง ความตายของ จรล มโนเพชร: ความทรงจ าและกจกรรมร าลกในสงคมลานนาไดน าเสนอปรากฏการณทางสงคมตางๆ ทเกดขนภายหลงการเสยชวตของจรล มโนเพชร ผานกจกรรมร าลกตางๆ ทมสวนส าคญตอการท าใหเรองราวของจรล มโนเพชร ยงคงด ารงอยอยางตอเนอง กระบวนการจดจ าดงกลาวไดปฏบตการโดยผลตซ าและสราง “เรองเลา” ตางๆ เกยวกบชวตและงานของจรล แสดงใหเหนวา กจกรรมร าลกไดกลายเปนสงส าคญทสรางและจดจ าเรองราวของจรล มโนเพชร ใหอยในความทรงจ าของผคน และเปดพนททางสงคมใหมๆ ใหกบขบวนการเคลอนไหวทางวฒนธรรมในทองถนลานนายคปจจบนทตองเผชญกบสถานการณทวฒนธรรมทอ งถ นถ กท า ให กล าย เปนส นค าและการเปลยนแปลงอยางรวดเรว

การศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของกบ จรล มโนเพชร ทกลาวมาขางตน อาจกลาวไดวาบทเพลงของจรล มโนเพชร มการใชภาษาและวรรณศลปทโดดเดน จงท าใหบทเพลง จรล มโนเพชร ไดรบความนยม




~ 270 ~

3. เอกสารและงานวจยทเกยวของกบการใชภาพพจนโวหาร

กญญา คงสน (2557) ไดศกษาวเคราะหโวหารภาพพจนในเพลงไทยลกทงของ ชาย เมองสงห ทเปนผประพนธและขบรอง ผลการศกษา พบวา เพลงไทยลกทงของ ชาย เมองสงห มการใ ชม โ วหารภาพพจนท ปรากฏ จ านวน 10 ประเภท ไดแก โวหารภาพพจนแบบอปมา อปลกษณ นามนย ปฏวาทะ ปฏภาคพจน อาวตพากย อตพจน อธพจน อางถง และบคลาธษฐาน

สนทร ดวงทพย (2558) ไดศกษาความเปนมาของเพลงลกทง วรรณกรรมเพลงลกทงและวเคราะหวรรณศลปในวรรณกรรมเพลงลกทงของหน มเตอร ผลการศกษา พบวา วรรณกรรมเพลงลกทงมเนอหาสาระสะทอนวถชวตและเรองราวทเกดขนในสงคม โดยเฉพาะความโดดเดนดานวรรณศลป อนไดแกการใชภาพพจนในเพลงลกทง ประกอบดวย ภาพพจนเปรยบเทยบ ภาพพจนสงแทน ภาพพจนสมมต ภาพพจนขดแยง ภาพพจนเกนจรง และดานการใชภาษาในเพลงลกทง ประกอบดวย การเลนค า การซ าค า และการซ าเสยง

การศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของกบการใชภาพพจนโวหารดงกลาว แสดงใหเหนวาภาพพจนโวหารเปนกลวธการประพนธรปแบบหนงทสามารถท าใหผฟงไดรบรถงความงามและความไพเราะของภาษา อกทงยงท าใหเขาใจความหมายและความคดไดลกซงยงขน

วธการวจย

บทความนมงศกษาการใชภาพพจนโวหารทปรากฏในบทเพลงของ จรล มโนเพชร โดยมขนตอนการด าเนนงานวจย ดงน

1. การรวบรวมขอมล ผวจยรวบรวมขอมลจากผลงานเพลงของ

จรล มโนเพชร ในอลบมโฟลคซองค าเมองชดอมตะ 1 และ 2 จ านวน 19 เพลง

2. วธการเกบขอมล ผวจยจะศกษาภาพพจนโวหารทปรากฏใน

บทเพลงของ จรล มโนเพชร โดยศกษาเฉพาะเนอเพลงเทานน

3. วธวเคราะหขอมล 3.1 ผวจยตรวจสอบความหมายของ

ค าศพทจากพจนานกรมลานนา-ไทย ฉบบแมฟาหลวง (2533)

3.2 ผวจยวเคราะหขอมลตามเกณฑภาพพจนโวหารจากพจนานกรมศพทวรรณกรรม : ภาพพจน โวหาร และกลการประพนธ ฉบบราชบณฑตยสถาน (2539)

3.3 ผวจยไดสรปสดสวนรอยละของการปรากฏภาพพจนโวหาร โดยใชสตรการหารอยละ ดงน

สตร การหารอยละ =

หมายถง จ านวนของภาพพจนทปรากฏ

หมายถง จ านวนของภาพพจนทปรากฏทงหมด

3.4 เรยบเรยง น าเสนอผลการศกษา โดยจ าแนกการใชภาพพจนโวหาร น าเสนอผลการวเคราะหในเชงพรรณนา และใชสถตรอยละเสนอขอมลในเชงปรมาณประกอบ

3.5 สรป อภปรายผลการวจย และใหขอเสนอแนะ




~ 271 ~

ผลการวจย จากการวเคราะหขอมลทงหมด 19 เพลง

พบวาปรากฏภาพพจนโวหาร จ านวนทงสน 27 ค า ซงในบทเพลงของ จรล มโนเพชร และมการใชภาพพจน 8 ลกษณะ ดงน

1. อปมา (simile) เปนการน าเอาสงตางกน 2 สง มาเปรยบเทยบกนโดยใชค าเชอม จากการศกษาพบวามการใชอปมาจ านวน 7 ค า ไดแก

(1) “…หากแมอนายบเออเอนด อายกนลาบหมขอฮอมนดนตาย

รปหลออยางอายนมนเขยม เหมอนโองกระเทยมบดาย

ฮกเตอะอนายอายคนสงตง” (เพลงคนสงตง)

จากขอความ“รปหลออยางอายนมนเขยม

เหมอนโองกระเทยมบดาย” หมายถง รปหลอแบบพนนหายากเหมอนกบโองทดองกระเทยมไว ค าวา เขยม หมายถง ว. หายาก (พจนานกรมลานนา-ไทย ฉบบแมฟาหลวง ตอนท 1 อกษร ก ถง ฝ โดยอดม รงเรองศร 2533) เปรยบเทยบวาการดองกระเทยมไวในโองทจะตองใชระยะเวลานานในการเกบรกษาและมประโยชนมากมายในการน ามาใชงาน

(2) “…อนองบวลอยตขายแกงหอยแกงป สลดจดดเสยทเขยวยกองงอง

อนองบญน างามเหมอนเอาค ามาตอง แตเสยดายแขงวองเหมอนหมแมดองเอา

ลกกนนม...” (เพลงแอวสาว)

จากขอความ “แตเสยดายแขงวองเหมอนหมแมดองเอาลกกนนม”หมายถง แตเสยดายขาโกงเหมอนหมทใหลกกนนม ค าวา วอง หมายถง ว. ลกษณะทโกง ค าวา ดอง หมายถง ว. ผอม, โซ ยาก (พจนานกรมลานนา-ไทย ฉบบแมฟาหลวง ตอนท 1 อกษร ก ถง ฝ โดยอดม รงเรองศร 2533) เปรยบเทยบวาลกษณะขาของแมหมทพงคลอดลกมาทเวลาใหนมลกจะยนขาโกงเพอใหลกกนนมไดอยางสะดวก

(3) “…อนองบวค าตขายหนงย าควหม

หนเปนจาดดเหมอนสะลมดตง นองมวยกมเฮยง มกากระดกขขาง

กางเหงยงกางงางเหมอนกะหล าตกรถแนะ…” (เพลงแอวสาว)

จากขอความ “นองบวค าตขายหนงย าควหม

หนเปนจดดเหมอนสะลมดตง” หมายถง นองบวค าทขายหนงย าควหม เธอมหนทดเหมอนกบทนอนทมดตงขน ค าวา สะล หมายถง น .ฟก, ทนอนยดดวยนน (พจนานกรมลานนา-ไทย ฉบบแมฟาหลวง ตอนท 2 อกษร พ ถง ฮ โดยอดม รงเรองศร 2533) เปรยบเทยบวานองบวค ามหนทดเหมอนกบทนอนมดตงขน ซงลกษณะของทนอนทเวลามวนแลวจะมทรงยาวตรง

(4) “นองจนดกนขาวแลวกา อายมาแอวหากดเตงหาเจา

อยสบายดกานองสาว หนาขาวเหมอนดงไขไก...”

(เพลงแกงเนย)




~ 272 ~

จากขอความ “หนาขาวเหมอนดงไขไก” หมายถง นองจนดมใบหนาทขาวเหมอนกบไขไกเปรยบเทยบใหเหนวาใบหนาของนองจนดมสผวทขาวเหมอนกบสผวของไขไกทมสขาวนวล เรยบเนยน

(5) “…กานฮกกนหองขาตงเจา เผยบเหมอนเหลากบปาง

ปากก าไดปกตงอาง บไจจางจาก นอง เหนอ…”

(เพลงนอยใจยา) จากขอความ “กานฮกกนหองขาตงเจา

เผยบเหมอนเหลากบปาง” หมายถง การทเราสองคนรกกนเปรยบเหมอนกบเหลาทอยในขวด เปรยบเทยบใหเหนวาความรกของทงสองคนทไมมวนแยกจากกน ซงเหลาในเพลงนเปรยบเหมอนผชาย ค าวา ปาง หมายถง น.ขวด เปรยบเหมอนผหญง ซงทงคแสดงใหเหนถงความรกทไมมวนเปลยนใจไปจากกน

(6) “…อนองบวลอยตขายแกงหอยแกงป สลดจาดดเสยทเขยวยกองงอง

อนองบญน างามเหมอนเอาค ามาตอง แตเสยดายแขงวองเหมอนหมแมดองเอา

ลกกนนม…” (เพลงแอวสาว)

จากขอความ “อนองบญน างามเหมอนเอา

ค ามา” หมายถงนองบญน าสวยเหมอนกบมทองมาคลมตวเปรยบเทยบวานองบญน ามความงดงามเหมอนกบทองทมความงามหรอคณคาอยในตว

(7) “…อนองบวค าตขายหนงย าควหม หนเปนจาดดเหมอนสะลมดตง

นองมวยกมเฮยง มกากระดกขขาง กางเหงยงกางงางเหมอนกะหล าตกรถแนะ…”

(เพลงแอวสาว)

จากขอความ “นองมวยกมเฮยง มกากระดกขขาง กางเหงยงกางงางเหมอนกะหล าตกรถแนะ” หมายถง นองมวยกมเฮยงจะมหนทผอมและมคางทเบยวเหมอนกบกะหล าทตกจากรถ เปรยบเทยบวานองมวยกมเฮยงจะมหนทผอมและมคางทเบยวเหมอนกบกะหล าทตกจากรถ ซงกะหล าเวลาหลนจากรถกจะมลกษณะทโดนกระแทกอยางแรงจนดไมได

1. อปลกษณ (metaphor) เปนการน าเอาสงทตางกน 2 สงหรอมากกวา แตคณสมบตบางประกา ร ร ว มก นม า เป ร ยบ เท ยบก น โ ดยเปรยบเทยบวาสงหนงเปนอกสงหนงโดยตรง จากการศกษาพบวามการใชอปลกษณจ านวน 2 ค า ไดแก

(1)“...ฮแนซดเขาสอดสองห วาสจมป ถกปอมเกาเนง เกามนตาย ปายมนเซง

ล ากงเนง ตายโกนตวยแนว ดอกพกลกคอดอกแกว

ไปเปนหองเปน แลว เหนอ…” (เพลงนอยใจยา)

จากขอความ “เกามนตาย ปายมนเซงล ากง

เนง ตายโกนตวยแนว” หมายถง ล าตนทถกโคนลงมา กงของมนกจะตองเอนโนมลงมาดวยเชนกน เปรยบเทยบใหเหนวามคนทไดมาทาบทามคนรก




~ 273 ~

ของนอยไจยาผานพอแมของฝายหญง แลวพอแมตกลง ฝายหญงกยอมทจะเอนเอยงไปดวยเชนกน

(2)“…แปม เกาเนง กงมนบถอน บไหวคลอนเฟอนเตยงมนแตเลา

ตามก าลม เปนปดออกเขา มแตเกา ไหวหวนคลอนเฟอน

กงมนแต บแซสะเหลอน…” (เพลงนอยใจยา)

จากขอความ “มแตเกา ไหวหวนคลอนเฟอน

กงมนแต บแซสะเหลอน” หมายถง แมวาล าตนจะเอนไหวเพยงใด แตกงของมนกยงมนคงอย โดยไมโยกคลอนไปตามตน เปรยบเทยบวาแมจะมค าพดหวาดลอมมากขนาดไหน แตใจของฝายหญงยงมนคงไมเคยเปลยนใจ

2. สญลกษณและสญลกษณนยม (symbol

and symbolism) เปนสงมชวตหรอไมมชวตซงเปนตวแทนหรอส งแทนของอกส งหน ง จากการศกษาพบวามการใชสญลกษณและสญลกษณนยม จ านวน 11 ค า ไดแก

(1) “ปวงดอกไมเบงบานสลอน ฝงภมรภผงสอดไซร ดอกพกลของเปนตนใต ลมปดไมมาสบานต…”

(เพลงนอยใจยา)

ค าวา “ดอกไม” เปนสญลกษณหมายถงผ หญ งหรอคนรกของนอยไจยาท ถกพอแมทาบทามใหแตงงานกบผอน

(2) “บานอายเปนตบตดดน สวนบานยพนเปนบงกาโล…”

(เพลงผกกาดจอ)

ค าวา “ตบ” หมายถง น. กระตอบ, กระทอม (พจนานกรมลานนา-ไทย ฉบบแมฟาหลวง ตอนท 1 อกษร ก ถง ฝ โดยอดม รงเรองศร 2533) เปรยบเปนสญลกษณหมายถงฐานะของฝายชายทมฐานะยากจน

(3) “ปวงดอกไมเบงบานสลอน ฝงภมรภผงสอดไซรดอกพกลของเปนตนใต ลมปดไมมาสบานต…”


ค าวา “ดอกพกล” เปนสญลกษณหมายถงผหญงทมความเจรญรงเรอง มฐานะร ารวยและมใบหนาทสวยงาม จรล มโนเพชร ตองการเปรยบเทยบใหเหนวาคนรกของนอยใจยามความอดมสมบรณเปนอยางมาก

(4) “อายคนจนจ าตองทนปนรถ

ถบ จะไปจบอนองคนงาม พอไปถงอายกฟงเอนถาม พอไปถงอายกฟงเอนถาม อนองคนงามกนขาวแลงแลวกา…”

(เพลงสาวมอเตอรไซค)

ค าวา “รถถบ” หมายถง น.รถจกรยาน (พจนานกรมลานนา-ไทย ฉบบแมฟาหลวง ตอนท 1 อกษร ก ถง ฝ อดม รงเรองศร 2533) เปรยบเปนสญลกษณหมายถงฐานะทยากจนของฝายชายทจะไปจบสาวคนงาม




~ 274 ~

(5) “ปวงดอกไมเบงบานสลอน ฝงภมรภผงสอดไซร ดอกพกลของเปนตนใต ลมปดไมมาสบานต…”

(เพลงนอยใจยา) ค าวา “ภมรภผง” หมายถง แมลงผง เปน

สญลกษณหมายถงผชายหรอนอยใจยาทมความรกใหกบคนรกของเขา

(6) “…ฮแนซดเขาสอดสองห วาสจมป

ถกปอมเกาเนงเกามนตายปายมนเซง ล ากงเนงตายโกนตวยแนว…”

(เพลงนอยใจยา) ค าวา “สจมป” ภาษาไทยมาตรฐานเรยกวา

สชมพ เปนสญลกษณหมายถงความรกของนอยใจยาและหญงคนรก

(7) “…ฮแนซดเขาสอดสองห วาสจมปถกปอมเกาเนงเกามนตายปายมนเซง ล ากงเนงตายโกนตวยแนว…”


ค าวา “เกา” หมายถง น. ล าตน เปนสญลกษณ หมายถง พอแมของฝายหญง

(8) “…บเอาเปนเมย หรอจกทงเสยแลว... หรอเอาเปนเมยนางจางแกว อยเปนกขางเตยมคงขอบอกนายหอแนใจจรง บอ าพรางนาถนองเหนอ…”


ค าวา “จางแกว” ภาษาไทยมาตรฐานเรยกวา ชางแกว เปนสญลกษณหมายถงคบารม ทเสรมดวงครกใหยนยาว หรอคขวญ

(9) “บานอายเปนตบตดดน สวนบานยพนเปนบงกะโล…”

(เพลงผกกาดจอ)

ค าวา “บงกะโล” หมายถง บานไมทยกพนชนเดยว พนท โ ดยรอบมกต อท าระเบย ง เปนสญลกษณหมายถงฐานะของฝายหญงทมฐานะร ารวย

(10) “…ก าเดยวกมรถยามาฮา

รอยซาวหากายหนาอายไป นองไดยนกฟงลกตามไฟ นองไดยนกฟงลกตามไฟ แลวเอนออกไป (อายมอเตอรไซคไปไหนมาเจา)…”


ค าวา “รถยามาฮา”หมายถง น. รถจกรยานยนตรนยามาฮา เปนสญลกษณหมายถงฐานะทร ารวยของฝายชายทท าใหฝายหญงหนมาสนใจ

(11) “…เฒาสาละวกเฒาดกดก

เฒาหวง คนเปนตงฮวาเจาชไกแจ แปงตาหวานใสสาวใสแส แกแลวกยงบเจยมสงขาร…”

(เพลงจกโกสมงเคม)

ค าวา “หวง” เปนสญลกษณหมายถงคนทเจาช ไมรกเดยวใจเดยว เพราะงเปนสญลกษณแหงความบาปและกามารมณ




~ 275 ~

3. อตพจน (hyperbole) ซงเปนขอความทกลาวใหเกนจรงส าหรบเนนความ จากการศกษาพบวามการใชอตพจน จ านวน 2 ค า ไดแก

(1)“…เสเลเมาบาเดวปอกซอก

ไปเลนพายปอกกอเสตงลกกอตงหลาน เลนไปแหมนอยกอเสตงปนกอเตงลาน เหนาะเจาปเหนาะจกขเฮอเหาะขนบน

อากาศ…” (เพลงเสเลเมา)

จากขอความ “เหนาะเจาปเหนาะจกขเฮอ

เหาะขนบนอากาศ” หมายถง นอเจาพนอจะลองเรอเหาะขนไปบนอากาศ ค าวา เฮอ หมายถง น. เรอ(พจนานกรมลานนา-ไทย ฉบบแมฟาหลวง ตอนท 2 อกษร พ ถง ฮ โดยอดม รงเรองศร 2533) เปรยบเทยบวาสงทก าลงกระท าอยนน เปนสงทท าไดยากจนอยากจะลองเรอขนไปบนอากาศเพอเยาะเยย

(2) “…บานอายอยฮมดอย มหนองนอยๆ อยหลงบาน

เมยอายนนขคราน อายหอเยยะกานนองตงบเอา

ตงเจาจนผดแลง ยอผอหมอแกง มกาย าเตา

กนตงวนจนหนาเศรา ตวเขยวเกาเวาเหมอนเตาน าคอ…”

(เพลงกายงาว)

จากขอความ “ตงเจาจนผดแลง ยอผอหมอแกงมกาย าเตา กนตงวนจนหนาเศรา ตวเขยวเกาเวาเหมอนเตาน าคอ” หมายถง ตงแตเชาจนเยน

ไปดหมอแกงมแตย าสาหราย กนทกวนจนรางกายจะมสเขยวเหมอนกบย าสาหรายเปรยบเทยบวาการทกนสาหรายเขาไปทกวนๆอาจจะท าใหรางกายมสเขยวได

อปนเสธ (litotes) เปนภาพพจนทมขอความกลาวใหนอยกวาความเปนจรงเพอการเนนความหมายตรงกนขามกบอตพจน และมกใชในภาษาพดประจ าวน ในรปปฏเสธเชงบอกเลา และตามปกตจะมเจตนาประชดประชนแฝงอย จากการศกษาพบวามการใชอปนเสธ จ านวน 1 ค า ไดแก

(1) “…บจหรอกนองหอหมนหมองหมาง

บลอลวงพรางแมนางฮางแคว ปหมายเอาเปนเมยนางจางแกว

บหอคลาดแคลวเรองก าสเนห…” (เพลงนอยใจยา)

ค าวา “บจ” มความหมายวา ก.ไมโกหก

ไมหลอกลวง (พจนานกรมลานนา-ไทย ฉบบ แมฟ าหลวง ตอนท 1 อกษร ก ถ ง ฝ โดย อดม รงเรองศร 2533) สามารถใชแทนค าวา พดความจรง เพอเปนการเนนความหมายให นอยกวาความเปนจรง

4. นามนย (metonymy) เปนการใชค าหรอวลซงบงบอกถงลกษณะหรอคณสมบตของสงใดสงหนงมาแสดงความหมายแทนสงนนทงหมด จากการศกษาพบวามการใชนามนย จ านวน 2 ค า ไดแก

(1) “โอ ลานนา เลอล ากวาขานค าชม บานเฮอนเฮาแสนเยนฮม บาไดจมซกก า…”

(เพลงลานนา)




~ 276 ~

ค าวา “บานเฮอน” ภาษาไทยมาตรฐานเรยกวา บานเรอน เปนการแทนถงถนดนแดนลานนาทม ความสงบรม เยน มความสขอยตลอดเวลา

(2 ) “ฮา…ฮมใบไมบ งสขด งฝ น

ตะวนลบลงเหลยมเขา งามโตงนาบานปาเมองเฮา เมฆสเทาลอยเปนกระบวน เฮาสขใจเหลอเมอขาวออกรวงทอง ยามเบงตามองแลวมวน…”

(เพลงบานปาเมองดอย)

ค าวา “ขาวออกรวงทอง” เปนการแทนความอดมสมบรณของหมบานกลาวคอ การทขาวออกรวงจนมสทองอรามกท าใหทราบทนทวา พนทแหงนมความอดมสมบรณเปนอยางมาก

5. การเลยนเสยงธรรมชาต (onomatopoeia) เปนการใชรปแบบและค าเพอเลยนเสยงตางๆ ซงการเลยนเสยงเกดจากการใชค า ความหมาย และจงหวะ โดยม งให เกดผลตามตองการ จากการศกษาพบวามการใชการเลยนเสยงธรรมชาต จ านวน 1 ค า ไดแก

(1)“อายคนจนจ าตองทนปนรถถบ จะไปจบอ นองคนงาม

พอไปถงอายกฟงเอนถาม พอไปถงอายกฟงเอนถาม

อนองคนงามกนขาวแลงแลวกา นองไดยนกปดประตดงปง…”


ค าวา “ปง” เปนเสยงทเกดจากกระทบของประตอยางรนแรงเพอท าใหเกดการเคลอนไหวและท าใหเกดจนตภาพ

6. ปฏพจน (oxymoron) เปนการน าเอาค าและความหมายทไมสอดคลองกนและดเหมอนจะขดแยงกนมารวมไวดวยกนเพอใหเกดผลเปนพเศษ จากการศกษาพบวามการใชปฏพจน จ านวน 1 ค า ไดแก

(1) “…เฒาขครานกานงานหลอดแหลด

จมออดจมแอดวาแดดฮอนลมเยน ปวดเอวปวดเสนปวดเอน จะเปนจะตายก าแลว…”

(เพลงจกโกสมงเคม)

จากบทเพลงขางตน ค าวา แดด และ ลม ซงในบทเพลงไดใสค าวา ฮอน กบค าวา เยน เมอน ามารวมกนจงกลายเปน ค าวา แดดฮอน และ ลมเยน ทงสองค ามความหมายทขดแยงกนอยางสนเชง

จากการวเคราะหการใชภาพพจนโวหารพบวาม 8 ลกษณะ ไดแก อปมา อปลกษณ สญลกษณ อตพจน อปนเสธ นามนย การเลยนเสยงธรรมชาต และปฏพจน สามารถแสดงจ านวนและรอยละดงตารางตอไปน




~ 277 ~

ตารางท 1 แสดงคารอยละของการใชภาพพจนโวหารทปรากฏในบทเพลงของ จรล มโนเพชร ภาพพจนโวหาร จ านวนค าทพบ รอยละ (%)

1. อปมา 7 ค า 25.93 2. อปลกษณ 2 ค า 7.41 3. สญลกษณและสญลกษณนยม 11 ค า 40.74 4. อตพจน 2 ค า 7.41 5. อปนเสธ 1 ค า 3.70 6. นามนย 2 ค า 7.41 7. การเลยนเสยงธรรมชาต 1 ค า 3.70 8. ปฏพจน 1 ค า 3.70

รวม 27 ค า 100

สรปและอภปรายผล งานวจยนเปนการศกษาการใชภาพพจน

โวหาร ในอลบมโฟลคซองค าเมองชดอมตะ 1 และ 2 รวมจ านวนทงหมด 27 ค า ผลการวจยสรปไดวา การใชภาพพจนโวหาร พบวา มการใชภาพพจนโวหารประเภทสญลกษณมากทสด จ านวน 11 ค า คดเปนรอยละ 40.74

ล าดบทสอง คอ การใชอปมา จ านวน 7 ค า คดเปนรอยละ 25.93

ล าดบทสาม มทงหมด 3 ประเภท คอ การใชอปลกษณ การใชอตพจน และการใชนามนย จ านวน 2 ค า คดเปนรอยละ 7.41

ลกษณะทปรากฏนอยทสด ม 3 ประเภท คอ การใชอปนเสธ การใชการเลยนเสยงธรรมชาต และการใชปฏพจน จ านวน 1 ค า คดเปนรอยละ 3.70

ผลการศกษา แสดงให เหนว า การ ใ ชภาพพจนโวหารเปนสงทท าใหผฟงสามารถรบรถงเรองราว วถชวตความเปนอยของชาวลานนาท จรล มโนเพชร ตองการจะสอออกมาผานบทเพลง ซงสอดคลองกบงานวจยของ กญญา คงสน (2557)

ในดานของการใชภาพพจนโวหารทตองการสอความหมายของบทเพลงทท าใหผฟงเกดจนตภาพ และมความรสกทคลอยตามอารมณเพลง

นอกจากนการใชภาพพจนโวหารประเภทสญลกษณเปนทสงทปรากฏในบทเพลของ จรล มโนเพชร มากทสด เนองจากในบทเพลงไดกลาวถงลกษณะตางๆ ทใชสงหนงแทนอกสงหนง เชน ใชดอกไมเปนสญลกษณหมายถงนางผเปนทรก ผแตงจงน าค าทผฟงสามารถรบร เขาใจ และรจกกนโดยทวไปทสอดคลองกบชาวลานนา โดยมการตความอยางลกซง

สวนประ เภทโวหารท ใ ชนอยท สด ม 3 ประเภท ไดแก ประเภทปฏพจน ประเภทอปนเสธ และประเภทการเลยนเสยงธรรมชาต มจ านวนประเภทละ 1 เพลง ส าหรบประเภทบคลาธษฐานและสมพจนย ไมปรากฏในบทเพลงของ จรล มโนเพชร ทงนอาจเนองมาจากเนอหาในบทเพลงของ จรล มโนเพชร เปนการน าเสนอเกยวกบ ความรก ความเปนอย ประเพณ ต านาน เรองเลา ส งเหลาน ผประพนธอาจตองการเผยแพรหรอสะทอนความเปนลานนา เนนเพอสอ




~ 278 ~

ความหมายใหผฟงไดรบรเกยวกบวถชวตของ ชาวลานนาผานกลวธการใชภาพพจนโวหารเพอสอจนตภาพเปนส าคญ

ทงนภาพพจนโวหารเปนสงทแสดงวถชวตของชาวลานนาจากการถายทอดผานบทเพลงของ จรล มโนเพชร ทชวยใหคนนอกพนทไดเรยนรวถชวตของชาวลานนาในแงมมตาง ๆ มากยงขน ซงสงเกตไดจากลกษณะการใชภาพพจน โวหาร ลกษณะนเปนสงทท าใหผฟงไดเหนภาพวถชวตของชาวลานนา เชน “ตวเขยวเกาเวาเหมอนเตาน าคอ” หมายถง ลกษณะของรางกายทมสเขยวเหมอนกบย าเตา ซงย าเตาในทน เปนอาหารพนบานของชาวลานนาทมสวนผสมของสาหรายน าจด และมเครองปรงหลากหลายประเภทผสมอยดวยกน อาจกลาวไดวา จรล มโนเพชร เปนผทมความสามารถในการเลาเรองราวและถายทอดความเปนลานนาออกมาไดอยางสมบรณ

ขอเสนอแนะ

1. ควรมการศกษาการใชภาพพจนโวหารในบทเพลงประเภทอนๆ เชน ไทยลกทง เพลงใต

2. ควรมการศกษาวถชวตจากกลวธการใชภาษาประเภทอนๆ ในเพลงพนบานหรอเพลงประจ าถน

เอกสารอางอง เกศราพร พรหมนมตกล. (2553). ความงามของ

ภาษาในเพลงลกทง: กรณศกษาเพลงฮตตดชารตลกทงมหานคร. วารสารมนษยศาสตรมหาวทยาลยนเรศวร. 9 (2), 83-100.

เปรมวด กรวาท. (2552). ความตายของ จรล มโนเพชร:ความทรงจ าและกจกรรมร าลกในสงคมลานนา. วารสารสงคมศาสตร 21 (2), 245-275.

ราชบณฑตยสถาน. (2539). พจนานกรมศพทวรรณกรรม : ภาพพจน โวหาร และกลการประพนธ. กรงเทพฯ: บรษท คอมฟอรมจ ากด.

สนทด จนทรขน. (2549). การใชค า ภาษต และโวหารในวรรณกรรมเพลงบอกของเพลงบอกสรอย เสยงเสนาะ. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาภาษาไทย มหาวทยาลยทกษณ.

สกญญา คงสน. (2550). การศกษาเชงวเคราะหส านวนและโวหารภาพพจนในเพลงไทยลกท งของชาย เมองสงห . วทยานพนธปรญญามหาบณฑ ต ส าขาว ช าภา ไทย มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

สนทร ดวงทพย. (2558). การศกษาวเคราะหวรรณศลปในวรรณกรรมเพลงลกทงของหนม เตอร . วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร. 21 (2), 67-81.

สมเกยรต รกษมณ. (2538). โวหารภาพพจนในบทเพลงของ ธงไชย แมคอนไตย . วารสารมนษยศาสตรวชาการ. (3), 55-63.

อดม รงเรองศร. (2533). พจนานกรมลานนา-ไทย ฉบบแมฟาหลวง . กรงเทพฯ : บรษทอมรนทร พรนตง กรพ จ ากด.

อดมลกษณ ระพแสง. (2550). ศกษาเชงวเคราะหการใชภาษาในเพลงสนทราภรณ ระหวางป พ.ศ. 2482-2524. วารสารภาษาไทยและวฒนธรรมไทย. 1 (1), 135-152.




~ 279 ~

อรชรา เรอนค า. (2536). การศกษาภาพสะทอนสงคมลานนาและคณคาเชงวรรณศลป จากบทเพลงของ จรล มโนเพชร . ปรญญามหาบณฑต สาขาภาษาไทย มหาวทยาลยนเรศวร.

blogGang. (2551). เพลงกายงาว. สบคนเมอ 25 พฤษภาคม 2561, จาก https://www. bloggang.com/viewdiary.php?id=kawaka&month=052006&date=31&group=3&gblog=16

________. (2551). เพลงเปนฮกตว. สบคนเมอ 25 พฤษภาคม 2561, จาก https://www. bloggang.com/viewdiary.php?id=kawaka&month=052006&date=31&group=3&gblog=16

________. (2551). เพลงลานนา. สบคนเมอ 25 พฤษภาคม 2561 , จาก https://www. bloggang.com/viewdiary.php?id=kawaka&month=052006&date=31&group=3&gblog=16

________. (2551). เพลงแอวสาว. สบคนเมอ25 พฤษภาคม2561, จาก https://www.bloggang. com/viewdiary.php?id=kawaka&month=052006&date=31&group=3&gblog=16

________. (2551). เพลงลกเตยว. สบคนเมอ 25 พฤษภาคม 2561, จาก https://www. bloggang.com/viewdiary.php?id=kawaka&month=052006&date=31&group=3&gblog=16

________. (2551). เพลงจกโกสะหมงเคม. สบคนเมอ 25 พฤษภาคม 2561, จาก https://www.bloggang.com/viewdiary.php?id=kawaka&month=052006&date=31&group=3&gblog=16

________. (2551). เพลงคนแหลวแตว. สบคนเม อ 25 พฤษภาคม 2561, จาก https://www.bloggang.com/viewdiary.php?id=kawaka&month=052006&date=31&group=3&gblog=16

Meemodel. (2559). เพลงหยบมอก า. สบคนเมอ25 พฤษภาคม 2561 , จาก https://เพลง.meemodel.com/เนอเพลง/หยบมอก า_เพลงค าเมอง

________. (2559). เพลงนอยใจยา. สบคนเมอ25 พฤษภา 2561, จาก https://เพลง.mee model.com/เนอเพลง/นอยใจยา_เพลงค%20จรล-สนทรย

________. (2559). เพลงเสเลเมา. สบคนเมอ25 พฤษภา 2561, จาก https://เพลง.meem odel.com/เนอเพลง/เสเลเมา_จรล%20มโนเพชร

________. (2559). เพลงลมอายแลวกา. สบคนเมอ25 พฤษภา 2561, จาก https://เพลง.meemodel.com/เนอเพลง/ลมอายแลวกา_จรล%20มโนเพชร

________. (2559). เพลงคนสงตง. สบคนเมอ25 พฤษภา 2561, จาก https://เพลง.mee model.com/เนอเพลง/คนสงตง_จรล%20มโนเพชร

https://เพลง.meemodel.com/











~ 280 ~

________. (2559). เพลงผกกาดจอ. สบคนเมอ25พฤษภาคม 2561, จาก https://เพลง.meemodel.com/เนอ เพลง/ผกกาดจอ_จรล%20มโนเพชร

________. (2559). เพลงของกนคนเมอง. สบคนเมอ25 พฤษภาคม2561, จาก https://เพลง.meemodel.com/เนอเพลง/ของกนคนเมอง_จรล%20มโนเพชร

________. (2559). เพลงพสาวครบ. สบคนเมอ 25 พฤษภาคม2561, จาก https://เพลง.meemodel.com/เนอ เพลง/พ สาวครบ_จรล%20มโนเพชร

Meemodel. (2559). เพลงสาวมอเตอรไซค. สบคนเมอ 25 พฤษภาคม 2561, จาก https://เพลง.meemodel.com/เนอเพลง/สาวมอเตอรไซด_จรล%20มโนเพชร

________. (2559). เพลงอยค า. สบคนเมอ25 พฤษภาคม 2561, จาก https://เพลง.meemodel.com/เนอเพลง/อยค า_จรล%20มโนเพชร

Siammelodies. (2559). เพลงแกงเนอ. สบคนเมอ 25 พฤษภาคม 2561, จาก https://www.youtube.com/watch?v=Zc8ndeUbLgY

Soundha. (2560). เพลงบานปาเมองดอย. สบคนเมอ 25 พฤษภาคม 2561, จาก

http://www.soundha.com/song-detail.php?id=402










https://www.youtube.com/

http://www.soundha.com/

ภาพพจน์ในเพลงของ จรัล...

Documents