แนวทางการฟนฟดนและนาใตดนจากการปนเปอนสารปโตรเลยม

ไฮโดรคารบอนของสถานบรการนามนเชอเพลงในประเทศไทย

สรอร ศรทธาสมบรณ

วชาการคนควาอสระนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร

วทยาศาสตรมหาบณฑต (การจดการสงแวดลอม)

คณะพฒนาสงคมและสงแวดลอม

สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร

พ.ศ. 2554

บทคดยอ

ชอวชาการคนควาอสระ แนวทางการฟนฟดนและนาใตดนจากการปนเปอนสารปโตรเลยม

ไฮโดรคารบอนของสถานบรการนามนเชอเพลงในประเทศไทย

ชอผเขยน นางสาวสรอร ศรทธาสมบรณ

ชอปรญญา วทยาศาสตรมหาบณฑต (การจดการสงแวดลอม)

ปการศกษา 2554

การศกษานมวตถประสงคเพอศกษาความเสยงจากการรวไหลของสารปโตรเลยม

ไฮโดรคารบอนในสถานบรการน ามนเชอเพลงและการดาเนนงานในปจจบนเพอจดการพนท

ปนเปอน ทบทวนหลกเกณฑและแนวทางในการดาเนนการตรวจสอบและประเมนพนทปนเปอน

และหาแนวทางการจดการพนทปนเปอนและเทคนควธทเหมาะสมทใชในการฟนฟดนและน าใต

ดนทปนเปอนสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนของสถานบรการน ามนเชอเพลงในประเทศไทย ซง

ดาเนนการศกษาโดยการสมภาษณเชงลกตวแทนของบรษทผคาน ามน การรวบรวมขอมลจากการ

สมมนาทางวชาการ และการทบทวนเอกสารทเกยวของกบหลกเกณฑ และแนวทางการดาเนนการ

ตรวจสอบและการประเมนพนทปนเปอน

ผลการศกษา พบวา สาเหตสาคญททาให เ กดการปนเปอนของสารปโตรเลยม

ไฮโดรคารบอนลงสดนและน าใตดนในสถานบรการน ามนเชอเพลงคอ การรวไหลของน ามน

เชอเพลงจากถงกกเกบน ามนใตดน (Underground Storage Tank) ซงอาจสงผลกระทบตอสขภาพ

ระบบนเวศ และสงแวดลอม โดยโอกาสในการเกดความเสยงจากการปนเปอนสารอนตราย ม

องคประกอบทสาคญ 3 ประการ ไดแก สารปนเปอน (Source) เสนทางรบหรอการแพรกระจาย

(Pathway) และประชากรเสยงหรอผรบผลกระทบ (Receptor) ซงความเปนพษของสารปนเปอนจะ

ไมเกดขนถาสามารถกาจดองคประกอบใดองคประกอบหนงไป ในปจจบน บรษทผคาน ามนบาง

แหงไดมการดาเนนการตรวจสอบและประเมนพนทการปนเปอน และมการจดการพนทปนเปอน

สารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนในสถานบรการน ามนเชอเพลงแลว ซงเปนไปตามหลกการผกอ

มลพษเปนผจาย (Polluter Pays Principle) ทงน การคดเลอกเทคนคทจะใชในการบาบด ฟนฟดน

และนาใตดนปนเปอนสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนในสถานบรการนามนเชอเพลงทเหมาะสมนน

(4)

มปจจยหลายอยางทตองนามาพจารณา ไมควรจากดเพยงแควธใดวธหนง โดยอาจจะเปนการนา

เทคโนโลยการบาบดฟนฟเทคนคเดยวหรอเปนการผสมผสานกนระหวางเทคโนโลยการบาบด

ตงแต 2 เทคนคขนไปกเปนไปได ขนอยกบสภาพพนทนน ๆ

อยางไรกตาม การจดการพนทปนเปอนยงถกกาหนดเปนเพยงแนวทางการจดการ ไมไดม

ขอบงคบทางกฎหมายและบทลงโทษใหตองปฏบตตามอยางเครงครด บรษทผคาน ามนบางแหงจง

ยงไมมการดาเนนการจดการพนทปนเปอน ดงนน หนวยงานภาครฐจงควรมการบรหารจดการใหม

ประสทธภาพขน โดยเฉพาะการใหความสาคญกบการกระจายอานาจดานการจดการสงแวดลอม

ใหกบทองถน การบงคบใชกฎหมายอยางเขมงวด การเปดโอกาสใหกบภาคประชาชนในการเขามา

มสวนรวมในการจดการสงแวดลอม

ABSTRACT

Title of Research Paper Remediation of Petroleum Hydrocarbons Contaminated in Soil and

Groundwater at Gas Service Station in Thailand

Author Miss Sirion Satthasomboon

Degree Master of Science (Environmental Management)

Year 2011

The objectives of this study are to study risk of leakage of petroleum hydrocarbons and

current operation for site contamination management of gas service stations, to review relevant

regulations and guidelines for site contamination assessment and management and to study

appropriate remediation techniques and remediation approach in order to eliminate petroleum

hydrocarbons contaminated in soil and groundwater at gas service stations in Thailand. The

methods of this study includes in-depth interviewing representative of oil companies, gathering

information from documentary review and related seminars about regulations and guidelines for

assessing and managing site contamination.

The study found that the major reason of petroleum hydrocarbons contaminated in soil

and groundwater at various gas service stations is oil leak from underground storage tank which

might cause serious health, ecosystem and environmental problems. There are three essential

elements created a potential health and environmental risk which are Source (contaminant),

Pathway and Receptor. They create a potential risk where the three are linked. Without Source-

Pathway-Receptor linkage, there is no risk. Currently, some oil companies in Thailand have

implemented site contamination assessment and management at their gas service stations in

compliance with Pollutor Pays Principle. Regarding the selection of approriate remediation

techniques for petroluem hydrocarbons contaminated in soil and/or groundwater at gas service

stations, several factors should be considered. We should not only fix on any remediation

technique. We might consider a single remediation technique or combination of more than two

(6)

remediation techniques depending on the condition of area.

However, some oil companies have not yet implemented site contamination assessment

and management at their gas service stations. This is because there is no regulation and law

enforcement for site contamination assessment and management in Thailand. In addition, there is

no strictly penalty currently. Therefore, government sector should develop their management

system and decentralize of environmental management to local administration. Public should be

allowed to participate and involve in environmental management.

กตตกรรมประกาศ

วชาการคนควาอสระ เรอง แนวทางการฟนฟดนและน าใตดนจากการปนเปอนสาร

ปโตรเลยมไฮโดรคารบอนของสถานบรการนามนเชอเพลงในประเทศไทย สามารถสาเรจลงไดดวย

ความอนเคราะหจากบคคลหลายทาน ดงนน ผศกษาจงขอกราบขอบพระคณอยางสงมา ณ โอกาสน

คอ

รองศาสตราจารย ดร. วสาขา ภจนดา อาจารยทปรกษา ทกรณาสละเวลาใหความชวยเหลอ

ในการวางแผน ตลอดจนการใหคาปรกษา ชแนะ และตรวจทานวชาการคนควาอสระฉบบน

คณาจารยทกทานประจาภาควชาการจดการสงแวดลอม คณะพฒนาสงคมและสงแวดลอม

สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร ทไดถายทอดความรในวชาตาง ๆ ซงผศกษาไดนามาใชในการ

จดทาวชาการคนควาอสระในครงน

ตวแทนของบรษทผคาน ามนทง 3 บรษท ทสละเวลาในการใหเขาสมภาษณเชงลกและ

อนเคราะหขอมลในการดาเนนการจดการพนทปนเปอนสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนของสถาน

บรการนามนเชอเพลงในประเทศไทย

ทายสดน ขอกราบขอบพระคณคณพอ คณแม และพนองของผศกษา รวมถงเพอน ๆ ทกคน

ทใหการสนบสนนและรวมเปนกาลงใจในการจดทาวชาการคนควาอสระฉบบนโดยตลอดจน

สาเรจลลวงดวยด

สรอร ศรทธาสมบรณ

กรกฎาคม 2555

สารบญ

หนา

บทคดยอ (3)

ABSTRACT (5)

กตตกรรมประกาศ (7)

สารบญ (8)

สารบญตาราง (10)

สารบญภาพ (11)

บทท 1 บทนา 1

1.1 ความเปนมาและความสาคญของปญหา 1

1.2 วตถประสงคของการศกษา 3

1.3 ขอบเขตการศกษา 3

1.4 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 4

1.5 นยามศพท 4

บทท 2 การทบทวนวรรณกรรมทเกยวของ 5

2.1 ความรเบองตนเกยวกบสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนและความเสยง 5

จากการปนเปอนของสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนในสงแวดลอม

2.2 กระบวนการสารวจและตรวจสอบการปนเปอนดนและน าใตดน 22

2.3 การจดการพนทปนเปอนสารสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอน 27

2.4 กฎหมาย และมาตรฐานทเกยวของ 44

2.5 งานวจยทเกยวของ 47

บทท 3 กรอบแนวคดและวธการศกษา 50

3.1 กรอบแนวคดในการศกษา 50

3.2 วธการศกษา 52

(9)

3.3 ผใหขอมลสาคญ 53 3.4 ขนตอนการศกษา 54 3.5 การวเคราะหขอมล 55

บทท 4 ผลการศกษา 56 4.1 ผลการสมภาษณเชงลกกบผทเกยวของของบรษทผคาน ามน 56 4.2 ความเสยงจากการรวไหลของสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนในสถาน 62 บรการนามนเชอเพลง 4.3 การดาเนนการตรวจสอบและการประเมนพนทการปนเปอนสาหรบ 70 สถานบรการนามนเชอเพลงในประเทศไทย 4.4 แนวทางการฟนฟดนและนาใตดนทปนเปอนสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอน 77 ของสถานบรการนามนเชอเพลงในประเทศไทย

บทท 5 สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ 88 5.1 สรป 88 5.2 อภปรายผล 92 5.3 ขอเสนอแนะ 94

บรรณานกรม 96 ภาคผนวก 101

ภาคผนวก ก มาตรฐานคณภาพดนและนาใตดนของไทย 102 ภาคผนวก ข แบบสมภาษณเชงลก 122

ประวตผเขยน 139

สารบญตาราง

ตารางท หนา

2.1 ลกษณะของผลผลตของสารปโตรเลยม 7

2.2 คามาตรฐานของสาร TPH ในดนทใชประโยชนเพอการอยอาศย 46

ของประเทศนวซแลนด

2.3 คามาตรฐานของสาร TPH ในดนทใชประโยชนเพอการอยอาศย 47

การพาณชยหรออตสาหกรรม และสถานบรการนามนของกลม

อตสาหกรรมนามนประเทศออสเตรเลย

4.1 วเคราะหระดบความรนแรงของผลกระทบตอกลมผไดรบผลกระทบ 66

4.2 เกณฑการวเคราะหระดบความรนแรงของผลกระทบตอกลมผไดรบ 67

ผลกระทบ (Receptor Consequence Rating)

4.3 เกณฑการวเคราะหโอกาสเสยงทจะเกดตอผรบผลกระทบ 68

4.4 การจดลาดบความเสยงตอผรบผลกระทบ (Receptor Risk Matrix) 69

4.5 ขอด - ขอจากด และการประเมนคาใชจายของเทคโนโลยในการบาบด 79

และฟนฟดนปนเปอน

4.6 ขอด - ขอจากด และการประเมนคาใชจายของเทคโนโลยในการบาบด 84

และฟนฟนาใตดนปนเปอน

สารบญภาพ

ภาพท หนา

1.1 สดสวนการใชพลงงานของประเทศไทย เดอนพฤศจกายน 2554 2

2.1 การวางถงกกเกบนามนใตดนในพนทจรง 11

2.2 การปนเปอนของนามนเชอเพลง ก) สาเหตทเกดการปนเปอน 11

ข) ของเหลวทอยภายในถงกกเกบนามนใตดน

2.3 ลกษณะการปนเปอนของผลตภณฑปโตรเลยมในชนดนและนาใตดน 12

2.4 การแบงชนดนตามลกษณะของนาใตผวดน 13

2.5 ลกษณะการปนเปอนในชนดนไมอมตวดวยนา 14

2.6 ลกษณะการรวไหลของสาร DNAPL และ LNAPL 15

2.7 แสดงการเคลอนทของ NAPL จากแหลงทมปรมาณและเกดการไหล 16

อยางรวดเรว และการเคลอนทออกจากแหลงอยางชา ๆ และมปรมาณ

ของสารปนเปอนนอย

2.8 แสดงเสนทางการรบสมผสสารปนเปอนในสงแวดลอม 20

2.9 แสดงความสมพนธของปจจยในการประเมนความเสยงตอสขภาพ 23

และระบบนเวศ

2.10 ขนตอนการประเมนพนทและการจดการพนทปนเปอนสารอนตราย 26

2.11 การขด/ตกดนปนเปอนออกจากพนทปนเปอนเพอทาการฟนฟ 32

2.12 การคลมดนปนเปอนดวยพลาสตกกนนา 33

2.13 การฟนฟดนทมการปนเปอนดวยระบบการลางดน 34

2.14 การขดและฉด (inject) สารออกซแดนซลงไปในพนทปนเปอน 35

2.15 การฟนฟดวยวธ Soil Vapor Extraction (SVE) 36

2.16 กระบวนการ ex-situ biopile ในการฟนฟดนทปนเปอน 37

2.17 กระบวนการ bioventing ในการฟนฟชนดนไมอมตวดวยนาทปนเปอน 38

(12)

2.18 แบบจาลองกระบวนการอดอากาศ (Air Sparging) ในการฟนฟ 41

นาใตดนทปนเปอน

2.19 แบบจาลองการฟนฟนาใตดนทปนเปอนโดยวธการขดเจาะบอแนวราบ 42

(Directional or Horizontal Well)

2.10 แบบจาลองการฟนฟนาใตดนทปนเปอนโดยวธการสรางกาแพง 43

หรอ Permeable Reactive Barrier

3.1 กรอบแนวความคดในการศกษา 52

4.1 ขนตอนการดาเนนการจดการพนทปนเปอนสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอน 58

ในสถานบรการนามนเชอเพลงของบรษทผคานามนท 1 และบรษทผคา

นามนท 2

4.2 การวางตาแหนงบอตดตามตรวจสอบสาหรบการเฝาระวงและตดตาม 71

การปนเปอน

4.3 ตวอยางชดสวานเจาะดนมอหมน (Hand Auger) 73

4.4 ตวอยางของ Thin Wall Tube Sampler 73

4.5 ตวอยางองคประกอบของบอตดตามตรวจสอบคณภาพนาและชนนาใตดน 74

4.6 การเกบตวอยางนาใตดนจากบอตดตามตรวจสอบคณภาพนาใตดน 76

บทท 1

บทนา

1.1 ความเปนมาและความสาคญของปญหา

การพฒนาประเทศ ปจจยหลกทสาคญอยางหนงทขาดไมได คอ แหลงเชอเพลงจาก

ผลตภณฑปโตรเลยม ผลจากการมแหลงเชอเพลงน ามนจะกอใหเกดกระบวนการผลตและกจกรรม

ตาง ๆ เกดขนตามมามากมาย นาไปสการพฒนาประเทศโดยรวม น ามนเชอเพลงเปนตวจกรสาคญ

ในการผลกดนระบบเศรษฐกจและสงคม และไดกลายเปนสงจาเปนพนฐานในชวตของมนษยใน

ปจจบน เนองจากมนษยเรานาน ามนเชอเพลงมาใชในหลากหลายรปแบบ เชน เพอผลตพลงงาน

ไฟฟาและพลงงานความรอน เพอการคมนาคมขนสง นอกจากนนยงเปนวตถดบและสารตงตนท

สาคญสาหรบผลตภณฑในอตสาหกรรมตาง ๆ เปนตน

ปจจบนประเทศกาลงพฒนาอยางประเทศไทยมอตราการนาเขาผลตภณฑปโตรเลยมมาใช

เปนน ามนเชอเพลงมากขน และจากสถานการณพลงงานของประเทศไทย เดอนพฤศจกายน พ.ศ.

2554 พบวามการใชน ามนสาเรจรปถงอตรารอยละ 45.5 ของการใชพลงงานทงหมด (กรมพฒนา

พลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน, 2554) ซงเปนปรมาณการใชในสดสวนทสงกวาพลงงาน

ชนดอน ดงแสดงในภาพท 1.1 ซงการใชประโยชนจากผลตภณฑปโตรเลยมและน ามนเชอเพลงนน

หากมการจดการ ทงในขนตอนการผลต การแปรรป การขนสง การขนถายผลตภณฑ มาตรการการ

ปองกนและการควบคมการรวไหลทไมเหมาะสมแลว อาจทาใหเกดมลภาวะตอสงแวดลอม

เนองจากเกดการปนเปอนของนามนสสงแวดลอม เชน ดน นาผวดน นาใตดน และอาจกอใหเกด

ผลกระทบตอสขภาพและทรพยสนของมนษยได

สารปโตรเลยมไฮโดรคารบอน เปนสารประกอบหลกในน ามนเชอเพลงและผลตภณฑ

ปโตรเลยม การปนเปอนของสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนในสงแวดลอมกอใหเกดพษตอ

สงมชวตทงแบบเฉยบพลนและเรอรง องคประกอบบางชนดในปโตรเลยมไฮโดรคารบอนสามารถ

สะสมในรางกายของสงมชวตและถายทอดผานหวงโซอาหารได การปนเปอนสารกลมนใน

สงแวดลอมจงเปนปญหาสาคญทอาจสงผลกระทบโดยตรงตอสขภาพของมนษย โดยการสมผสกบ

2

สารปนเปอนผานการหายใจ ทางผวหนง หรอทางอาหาร ซงสารปนเปอนเหลานควรถกกาจดออก

จากสงแวดลอมโดยเรว (Perelo, 2010) โดยวธการบาบดฟนฟทถกตองและเหมาะสม

ภาพท 1.1 สดสวนการใชพลงงานของประเทศไทย เดอนพฤศจกายน 2554

แหลงทมา: กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน, 2554

แหลงทอาจกอใหเกดการปนเปอนของสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนสสงแวดลอมทใกล

ตวเรา กคอ สถานบรการนามนเชอเพลง ซงจากขอมล ณ วนท 30 มถนายน พ.ศ. 2554 ประเทศไทย

มสถานบรการน ามนขนทะเบยนทงสน 18,416 แหง (กรมธรกจพลงงาน, 2554) และตงกระจายอย

โดยรอบบรเวณสถานประกอบการและแหลงทอยอาศยตาง ๆ การจดการระบบของสถานบรการ

น ามนนนสวนใหญขนอยกบตวผประกอบการเอง ทาใหความรบผดชอบตอมลพษทจะสงผล

กระทบสสงแวดลอมตางกน ทงทในปจจบนมการกาหนดมาตรฐานคณภาพน าทงสาหรบสถาน

บรการน ามนขนมา แตยงมการละเลยทงการตรวจสอบและการใหความรวมมอจากเจาของกจการ

เปนผลใหคราบน ามนเปนมลพษหลกทเกดการปนเปอนมาจากสถานบรการน ามนเปนสวนใหญ

เนองมาจากไมมการบาบดและขจดคราบน ามนทปนเปอนกบน าทง หรอเปนเพราะระบบบาบด

ขนตนภายในสถานบรการนามนไมมประสทธภาพเทาทควร สาเหตสาคญอกประการหนงของการ

ปนเปอนของสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนลงสดนและน าใตดน คอ ปญหาการรวไหลของน ามน

เชอเพลงจากถงกกเกบใตดน (Underground Storage Tank) ในสถานบรการน ามน เนองจากน ามน

เปนสารประกอบไฮโดรคารบอนทสามารถกดกรอนได เมอระยะเวลาผานไปเปนเวลานานถงเกบ

นามนใตดนอาจเสอมสภาพและเกดการรวไหลของน ามนกอใหเกดการปนเปอนสดนและมโอกาส

ปนเปอนลงสน าใตดนได ปญหาเหลานถาไมมการปองกนและเตรยมการแกไขจะทาใหเกดปญหา

ตอสภาพแวดลอมและในทสดจะสงผลกระทบโดยตรงตอมนษย

ดงน น ผ ศกษาจงมความสนใจทจะศกษาถงหลกเกณฑ แนวทางในการดาเนนการ

ตรวจสอบและการประเมนการปนเปอนทเกดขนในสถานบรการน ามนเชอเพลงในประเทศไทย

3

และแนวทางการจดการพนทปนเปอน รวมทงเทคนควธทเหมาะสมทใชในการบาบดฟนฟดนและ

น าใตดนทปนเปอนสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอน เพอชวยปองกนไมใหเกดการแพรกระจายออก

ไปสพนทอน ๆ และเปนอนตรายตอสงมชวตและสงแวดลอมอน ๆ ได ซงเปนการแสดงความ

รบผดชอบตอสงแวดลอม

1.2 วตถประสงคของการศกษา

1.2.1 เพอศกษาความเสยงจากการรวไหลของสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนในสถาน

บรการน ามนเชอเพลงในประเทศไทย และการดาเนนงานในปจจบนเพอจดการพนทปนเปอนสาร

ปโตรเลยมไฮโดรคารบอน

1.2.2 เพอทบทวนหลกเกณฑและแนวทางในการดาเนนการตรวจสอบและการประเมน

พนทการปนเปอนของสถานบรการนามนเชอเพลงในประเทศไทย

1.2.3 เพอศกษาหาแนวทางการจดการพนทปนเปอนและเทคนควธทเหมาะสมทใชในการ

ฟนฟดนและนาใตดนทปนเปอนสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนของสถานบรการน ามนเชอเพลงใน

ประเทศไทย

1.3 ขอบเขตการศกษา

การศกษาในครงนเปนการศกษาถงความเสยงจากการรวไหลของสารปโตรเลยม

ไฮโดรคารบอนในสถานบรการน ามนเชอเพลง การทบทวนหลกเกณฑ แนวทางในการดาเนนการ

ตรวจสอบและการประเมนพนทปนเปอนทออกโดยกรมควบคมมลพษ และกรมโรงงาน

อตสาหกรรม รวมถงการศกษาถงการดาเนนงานในปจจบนของสถานบรการน ามนเชอเพลงใน

ประเทศไทยเกยวกบการจดการพนทปนเปอนสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอน เพอใหทราบถง

แนวทางทดในการจดการพนทปนเปอนและเทคนควธทเหมาะสมทใชในการฟนฟดนและน าใตดน

ทปนเปอนสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนของสถานบรการนามนเชอเพลงในประเทศไทย

โดยการศกษาในครงนทาการสมภาษณเชงลกกบผทเกยวของของบรษทผคาน ามน จานวน

3 บรษท

สาหรบระยะเวลาในการศกษา จะใชระยะเวลาในการศกษาทงหมด 6 เดอน (มกราคม –

มถนายน พ.ศ. 2555)

4

1.4 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

1.4.1 ทราบถงการดาเนนงานในปจจบนของสถานบรการน ามนเชอเพลงในประเทศไทย

เกยวกบการจดการพนทปนเปอนสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอน

1.4.2 ทราบถงความเสยงจากการรวไหลของสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนในสถาน

บรการนามนเชอเพลงในประเทศไทย

1.4.3 ทราบถงหลกเกณฑและแนวทางในการดาเนนการตรวจสอบและการประเมนพนท

การปนเปอน

1.4.4 ทราบถงแนวทางการจดการพนทปนเปอนและเทคนควธทเหมาะสมทใชในการ

ฟนฟดนและนาใตดนทปนเปอนสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนของสถานบรการน ามนเชอเพลงใน

ประเทศไทย เพอเปนประโยชนตอภาครฐหรอเอกชนในการแกปญหาสงแวดลอม

1.5 นยามศพท

การฟนฟดน (Soil Remediation) หมายถง การกาจดสงอนเปนมลพษหรอสงปนเปอนใน

มวลดนในบรเวณสถานบรการน ามนเชอเพลง และ/หรอพนทรอบขาง เพอปองกนไมใหเปน

อนตรายตอสขภาพอนามยของมนษยและสงแวดลอม

การฟนฟนาใตดน (Groundwater Remediation) หมายถง การลดหรอกาจดสงอนเปน

มลพษทปนเปอนในน าใตดนในบรเวณสถานบรการน ามนเชอเพลง และ/หรอพนทรอบขาง เพอ

ปองกนไมใหการปนเปอนนนกออนตรายตอสขภาพอนามยของมนษยและสงแวดลอม

ความเสยง (Risk) หมายถง โอกาสตอการเกดผลกระทบตอสขภาพของมนษยและ

สงแวดลอม อนเกดจากการรวไหลของสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนในสถานบรการน ามน

เชอเพลง

บรษทผ คานามน หมายถง ผคาน ามนตามมาตรา 7 แหงพระราชบญญตการคาน ามน

เชอเพลง พ.ศ. 2543 ทมปรมาณการคาน ามนเชอเพลงแตละชนดหรอรวมกนทกชนดปละตงแต

100,000 เมตรกตน หรอประมาณ 120 ลานลตรขนไป

สารปโตรเลยมไฮโดรคารบอน (Petroleum Hydrocarbon) หมายถง สารประกอบอนทรย

ทมองคประกอบของคารบอนและไฮโดรเจน ซงพบไดในน ามนปโตรเลยมหรอผลตภณฑ

ปโตรเลยมทมจาหนายในสถานบรการนามนเชอเพลงในประเทศไทย

บทท 2

การทบทวนวรรณกรรมทเกยวของ

การศกษาเรอง แนวทางการฟนฟดนและน าใตดนจากการปนเปอนสารปโตรเลยม

ไฮโดรคารบอนของสถานบรการน ามนเชอเพลงในประเทศไทยในครงน ไดทาการทบทวนและ

รวบรวมขอมลทเกยวของกบความเสยงจากการรวไหลของสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนในสถาน

บรการน ามนเชอเพลงทงในประเทศและตางประเทศ หลกเกณฑ แนวทางในการดาเนนการ

ตรวจสอบ การประเมนพนทการปนเปอน และการจดการพนทปนเปอนสารอนตราย โดยมหวขอ

ของการทบทวนวรรณกรรม ดงตอไปน

2.1 ความรเบองตนเกยวกบสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนและความเสยงจากการ

ปนเปอนของสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนในสงแวดลอม

2.2 กระบวนการสารวจและตรวจสอบการปนเปอนดนและนาใตดน

2.3 การจดการพนทปนเปอนสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอน

2.4 กฎหมาย และมาตรฐานทเกยวของ

2.5 งานวจยทเกยวของ

2.1 ความรเบองตนเกยวกบสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนและความเสยงจากการ

ปนเปอนของสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนในสงแวดลอม

2.1.1 ปโตรเลยม

ปโตรเลยม (Petroleum) เปนสารประกอบอนทรยทไดมาจากธรรมชาต โดยเกดจาก

ปฏกรยาเคม และชวเคมของสารอนทรย ไดแก ซากสงมชวตทงพชและสตว ในชนใตดนลกเปน

ระยะเวลานานพน ๆ ป องคประกอบสวนใหญของปโตรเลยมไดแกสารประกอบไฮโดรคารบอน

ประเภทตาง ๆ ตงแตโมเลกลเลกทสดจนถงพวกโมเลกลใหญ นอกจากนกยงมสารอนทรยทม

กามะถน ออกซเจน และไนโตรเจน เปนองคประกอบอกหลายชนด ทงนปโตรเลยมเปนไดทง 3

สถานะ คอ ของแขง ของเหลว และแกส โดยจะขนอยกบองคประกอบของปโตรเลยม รวมถงความ

6

รอนและความดนของสภาพแวดลอมในการเกดและการกกเกบปโตรเลยม (ปราโมทย ไชยเวช,

2552: 43)

ไฮโดรคารบอน คอ สารประกอบซงมคารบอน (C) และไฮโดรเจน (H) เปนองคประกอบ

หลก โดยทว ๆ ไปนน สารประกอบไฮโดรคารบอนมมากมายหลายประเภทตามลกษณะของสตร

ทางเคมและโครงสรางโมเลกล แตม 3 ประเภท ทมความสาคญเกยวของกบปโตรเลยม คอ

(สารานกรมไทยฉบบเยาวชนฯ เลมท 24 เรอง ปโตรเลยมและการผลต, 2542: 1-3)

(1) ประเภทพาราฟน (Parafin) เปนอนกรมของไฮโดรคารบอนทอมตว และมโครงสราง

โมเลกลเชอมตอกนเปนเสน มสตรทางเคมโดยทวไปคอ CnH2n+2 เชน มเทน (Methane, CH4)

(2) ประเภทแนฟทน (Napthene) เปนอนกรมของไฮโดรคารบอนทอมตวและมโครงสราง

โมเลกลเชอมตอกนเปนวง มสตรทางเคมทวไป คอ CnH2n เชน ไซโคลเพนเทนส (Cyclopentanes,

C5H10)

(3) ประเภทอโรมาตก (Aromatic) มโครงสรางโมเลกลเชอมตอเปนวง ไมอมตวหรอไมม

เสถยรภาพ มสตรทางเคมทวไป คอ CnH2n-6 เชน เบนซน (Benzene, C6H6)

สารประกอบไฮโดรคารบอนทสาคญอกประเภทหนง คอ โอเลฟน (Olefins or Alkenes)

ซงไมเคยมอยในน ามนดบเลย แตจะเกดขนในกระบวนการแตกตว (Cracking) ตาง ๆ ทใชใน

กระบวนการกลน (ปราโมทย ไชยเวช, 2552: 44)

สารประกอบในน ามนดบจะมโครงสรางคลายคลงกน แตมกจะพบวา สมบตทางกายภาพ

ของน ามนดบแตละแหลงไมเหมอนกน ทงนเพราะสมบตทางกายภาพ เชน ความถวงจาเพาะ จด

เดอด และจดหลอมเหลว ขนอยกบความยาวหรอขนาดของโมเลกลของสาร โดยทวไปแลวโมเลกล

ทมขนาดใหญจะมความหนาแนนมาก จดเดอด และจดหลอมเหลวสง ดงนนน ามนทหนกและหนด

จะมสารประกอบทมโมเลกลใหญกวาอยมากเมอเทยบกบน ามนทเบาและมความหนดนอยกวา

(ชรตน รงเรองศลป, 2533: 22) โดยปกตน ามนดบจะตองถกกลนหรอถกเปลยนสภาพไปเปน

ผลผลตปโตรเลยมหลากหลาย เพอวตถประสงคของการใชงาน โดยผลผลตปโตรเลยมสามารถถก

แบงออกได 2 ประเภทหลก ไดแก

1. นามนเชอเพลง ไดแก พวกนามนเบนซน นามนดเซล กาซ เปนตน

2. สารปโตรเคม ไดแก ตวทาละลาย ตวทาพลาสตก ทนเนอร เปนตน

นามนดบทสบขนมาเมอผานกระบวนการกลนแลวจะไดเปนผลผลตปโตรเลยม (petroleum

product) ทหลากหลาย ซงผลผลตปโตรเลยมทไดจากการกลนทอณหภมตาง ๆ จะไดน ามน

เชอเพลงแตละชนด เชน นามนเบนซน นามนดเซล เปนตน ดงแสดงในตารางท 2.1 ซงแตละชนด

7

สามารถนาไปใชประโยชนในเชงพาณชยหลายดานไมวาจะดานอตสาหกรรม คมนาคมหรอ

แมกระทงใชประโยชนในชวตประจาวน เชน ใหแสงสวาง ความรอน เปนตน

ตารางท 2.1 ลกษณะของผลผลตของสารปโตรเลยม

ผลผลต ขนาดของ

ไฮโดรคารบอน

ชวงอณหภมกลนตว

(°C)

องคประกอบ

นามนเบนซน C5 – C10 40 – 205 Alkanes, isoalkanes,

cycloalkenes, romatics, BTEX1

นามนดเซล C15 – C25 200 – 400 Alkanes, isoalkanes,

cycloalkenes, PAHs2

นามนเชอเพลง C10 – C25 140 – 400 Alkanes, isoalkanes,

cycloalkenes, BTEX, PAHs

นามนหลอลน C20 – C70 สวนทเหลอจากการเผา

ไหม

Alkanes, PAHs

แหลงทมา: เกรยงศกด อดมสนโรจน, 2546

หมายเหต: 1 BTEX = benzene, toluene, ethylbenzene และ xylene

2 PAHs = polycyclic aromatic hydrocarbons

2.1.2 ผลตภณฑจากปโตรเลยม

ผลตภณฑจากปโตรเลยมมหลากหลายมาก สถาบนปโตรเลยมของสหรฐอเมรกาไดทาการ

สารวจและพบวามกวา 2,000 ชนดทผลตขนโดยมขอกาหนดคณสมบตตาง ๆ กน ซงสามารถแบง

ผลตภณฑเหลานออกเปนประเภทใหญ ๆ ได 4 ประเภท ไดแก (ปราโมทย ไชยเวช, 2552: 169)

(1) ผลตภณฑเชอเพลง

(2) นามนหลอลนและจาระบ

(3) ยางมะตอยและขผง

(4) ผลตภณฑอน ๆ เชน ตวทาละลาย และสารเคมตาง ๆ

8

ผลตภณฑเชอเพลงจดเปนผลตภณฑทมปรมาณมากทสด กลาวคอประมาณรอยละ 85 ของ

น ามนทผลตได ถกนามาทาผลตภณฑเชอเพลงชนดตาง ๆ เพอใหความรอนสาหรบโรงงาน

อตสาหกรรมและบานเรอน และนามาเผาไหมใหเกดพลงงานขบเคลอนเครองยนต

กรมธรกจพลงงาน ไดออกประกาศกาหนดลกษณะและคณภาพน ามนเชอเพลงเพอใช

บงคบทวราชอาณาจกร รวม 12 ฉบบ คอ 1) กาชปโตรเลยมเหลว 2) เอทานอลแปลงสภาพ 3) นามน

เบนซนพนฐาน 4) นามนแกสโซฮอล 5) นามนเบนซน 6) นามนดเซล 7) ไบโอดเซลประเภทเมทล

เอสเตอรของกรดไขมน 8) ไบโอดเซลชมชน 9) นามนกาด 10) นามนเตา 11) นามนหลอลน และ

12) กาชธรรมชาตสาหรบยานยนต

ซงเชอเพลงสาหรบเครองยนตทมจาหนายในสถานบรการน ามนเชอเพลง ไดแก น ามน

เบนซนหรอแกสโซลน นามนแกสโซฮอล และนามนดเซล

2.1.2.1 นามนเบนซนหรอแกสโซลน

นามนเบนซนหรอแกสโซลน เปนน ามนเชอเพลงทระเหยไดงาย ไดมาจากการกลน

น ามนดบในโรงกลน โดยเอาสวนกลนทเบาซงมชวงจดเดอดประมาณ 30 - 200 องศาเซลเซยส เอา

มาผสมกนและปรงแตงดวยสารเพมคณภาพตาง ๆ ไมวาจะเปน แนฟธา (Naphtha), Isomerate,

Reformate และสารเตมแตง (Additives) เชน MTBE (Methyl Tertiary Butyl Ether) เอทานอล เปน

ตน เพอใหเหมาะสมแกการใชเปนเชอเพลงของเครองยนตเบนซนชนดสนดาปภายในโดยมหว

เทยนเปนเครองจดระเบด (Spark Ignition Internal Combustion Engine) ความสามารถในการระเหย

น ามนตองพอเหมาะกบการเผาไหมในกระบอกสบและตองเปนไปอยางสมาเสมอ ตอเนอง

เครองยนตแตละชนดมความตองการออกเทนสงไมเทากน (ปราโมทย ไชยเวช, 2552: 175)

ตามประกาศกรมธรกจพลงงาน เรองกาหนดลกษณะและคณภาพน ามนเบนซน พ.ศ.

2553 ไดกาหนดชนดของนามนเบนซนออกเปน 2 ชนด คอ

1) นามนเบนซนออกเทน 91 ใชกบน ามนเครองยนตเบนซนทมอตราสวนกาลงอด

ตากวา 8 : 1 ซงไดแก รถยนตนงขนาดเลก รถมอเตอรไซค เครองยนตขนาดเลก เชน เครองปนไฟ

รถตดหญา หรอ ปมนาขนาดเลก

2) นามนเบนซนออกเทน 95 เหมาะสมกบเครองยนตเบนซนทมอตราสวนกาลงอด

สงกวา 8 : 1 ขนไป ซงไดแก รถยนตนงทวไป รถบรรทกเลก (เครองยนตเบนซน)

สารประกอบไฮโดรคารบอนทมอยในน ามนเบนซน เมอไดรบความรอนจะสามารถ

ลกตดไฟได ถาทาใหน ามนระเหยเปนไอแลวผสมกบอากาศทถกอดในกระบอกสบและจดดวย

ประกายไฟ จะทาใหเกดการระเบดได เนองจากไอโซเมอรตาง ๆ ทอยในน ามนมคณสมบตตางกน

9

จงทาใหไอโซเมอรเหลานนตดไฟไมพรอมกน สารประกอบไฮโดรคารบอนทเปนโซตรงจะตดไฟ

ไดงายกวาสารประกอบไฮโดรคารบอนโซกงเลกนอย (ฐตพรรณ ฉมสข, ม.ป.ป.: 45)

2.1.2.2 นามนแกสโซฮอล

น ามนแกสโซฮอล เปนน ามนเชอเพลงสาหรบรถยนตสาหรบใชทดแทนน ามน

เบนซน มสวนผสมระหวางน ามนเบนซนพนฐาน ผสมกบ เอทานอลหรอเอทลแอลกฮอล ทมความ

บรสทธรอยละ 99.5 ในอตราสวนตาง ๆ คอ น ามนแกสโฮอล อ 10 ออกเทน 91 หรอน ามนแกส

โซฮอล อ 10 ออกเทน 95 จะประกอบดวยน ามนเบนซนพนฐาน 90 สวน กบเอทานอล 10 สวน ถา

เปนน ามนแกสโฮอล อ 20 จะประกอบดวยน ามนเบนซนพนฐาน 15 สวน กบเอทานอล 85 สวน

(สานกงานพลงงานจงหวดปตตาน, 2553)

2.1.2.3 นามนดเซล

น ามนดเซล เปนผลตภณฑทไดจากน ามนดบเชนเดยวกบน ามนเบนซน ซงเปน

น ามนทเรยกวา น ามนใส หรอ มชวงจดเดอดประมาณ 180 - 370 องศาเซลเซยส น ามนเชอเพลง

สาหรบเครองยนตดเซล ซงเปนเครองแรงอดสงและจดระเบดเอง ซงการจดระเบดของเชอเพลง

เกดขนจากความรอนจากแรงอดสงของอากาศในกระบอกสบโดยไมตองใชหวเทยน (สานกงาน

พลงงานจงหวดปตตาน, 2553)

ตามประกาศกรมธรกจพลงงาน เรองกาหนดลกษณะและคณภาพน ามนดเซล พ.ศ.

2553 ไดกาหนดชนดของนามนดเซลเปน 2 ประเภท คอ

1) นามนดเซลหมนเรว สาหรบใชกบยานยนต เชน รถยนต รถบรรทก เรอประมง

เรอโดยสาร รถแทรกเตอร และเครองจกรกลหนกทกชนดทมรอบหมนเรวเกน 1,000 รอบตอนาท

เครองยนตประเภทนจาเปนตองใชนามนทมคาซเทนสง มฉะนนเครองยนตจะเดนไมสะดวก น ามน

เชอเพลงประเภทน เรยกวา นามนดเซลหมนเรว แตในตลาดเปนทรจกกนในชอของ น ามนโซลา ใน

ปจจบนมการจาหนายน ามนดเซลหมนเรว 2 ชนด คอ นามนดเซลหมนเรวธรรมดา บ 2 (มไบโอ

ดเซล B100 ผสมอยรอยละ 2 โดยปรมาตร) และ นามนดเซลหมนเรว บ 5 (มไบโอดเซล B100 ผสม

อยรอยละ 5 โดยปรมาตร)

2) นามนดเซลหมนชา ใชสาหรบเครองยนต เชน เครองยนตดเซลขบสงกาลงทตด

ตงอยกบทตามโรงงานตาง ๆ ซงมรอบการทางานตาประมาณ 500 - 1,000 รอบตอนาท เครองยนต

ประเภทนไมตองการน ามนดเซลทมคาซเทนสงมากนก และการระเหยอาจชากวาได ซงในตลาด

เปนทรจกกนวา นามนขโล

10

2.1.3 การปนเปอนของผลตภณฑปโตรเลยมในสถานบรการนามนเชอเพลง

ปญหาสงแวดลอมอนเนองมาจากการปนเปอนของผลตภณฑปโตรเลยมนนสวนใหญเกด

จากอบตเหตระหวางการขนสง ไมวาจะเปนทางรถบรรทกน ามน รถไฟ หรอทางเรอ นอกจากนยง

เกดจากการรวไหลจากภาชนะบรรจในแหลงอตสาหกรรมตาง ๆ เชน โรงกลนน ามน คลงน ามน

สถานบรการน ามนเชอเพลง ศนยบรการเปลยนถายน ามนเครอง หรอโรงงานอตสาหกรรมทใช

นามนหรอผลตภณฑปโตรเลยมในการผลต รวมทงการกาจดน ามนทผานการใชแลวอยางไมถกวธ

ปจจยเหลานทาใหการปนเปอนของสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนเกดขนอยางกวางขวาง

สถานบรการน ามนเชอเพลง เปนแหลงทอาจกอใหเกดการปนเปอนของสารปโตรเลยม

ไฮโดรคารบอนสสงแวดลอมทใกลตวเรา เนองจากสถานบรการน ามนเชอเพลงนนตงกระจายอย

โดยรอบบรเวณสถานประกอบการและแหลงทอยอาศยตาง ๆ การจดการระบบของสถานบรการ

น ามนเชอเพลงนนสวนใหญขนอยกบตวผประกอบการเอง ทาใหความรบผดชอบตอมลพษทจะ

สงผลกระทบสสงแวดลอมตางกน ทงทในปจจบนมการกาหนดมาตรฐานคณภาพน าทงสาหรบ

สถานบรการนามนเชอเพลงขนมา แตยงมการละเลยทงการตรวจสอบและการใหความรวมมอจาก

เจาของกจการ เปนผลใหคราบน ามนเปนมลพษหลกทเกดการปนเปอนมาจากสถานบรการน ามน

เชอเพลงเปนสวนใหญ เนองมาจากไมมการบาบดและขจดคราบน ามนทปนเปอนกบน าทง หรอ

เปนเพราะระบบบาบดขนตนภายในสถานบรการน ามนเชอเพลงไมมประสทธภาพเทาทควร

สาเหตทสาคญอกประการหนงของการปนเปอนของสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนลงสดนและน า

ใตดน คอ ปญหาการรวไหลของน ามนเชอเพลงจากถงกกเกบน ามนใตดน (Underground Storage

Tank) ในสถานบรการน ามนเชอเพลง แมวาถงกกเกบน ามนใตดนจะมหลายประเภทไดแก ถงเกบ

น ามนเชอเพลงตามแนวนอน แนวตง ถงทรงกลมทฝงอยใตพนดน แตสวนมากตามสถานบรการ

น ามนเชอเพลงมกวางถงเกบน ามนไวใตดนเพอประหยดพนท ดงแสดงในภาพท 2.1 โดยถงทใช

ทวไปมขนาดไมเกน 15,000 30,000 45,000 และ 60,000 ลตร ขนอยกบขนาดของสถานปรการ

น ามนเชอเพลง จากการทน ามนเปนสารประกอบไฮโดรคารบอนทสามารถกดกรอนได เมอ

ระยะเวลาผานไปเปนเวลานาน ถงกกเกบน ามนใตดนอาจเสอมสภาพและเกดการรวไหลของน ามน

กอใหเกดการปนเปอนสดนและมโอกาสปนเปอนลงสนาใตดนได

ในการศกษานเนนศกษาการเกดการปนเปอนจากการรวของถงกกเกบน ามนใตดนโดย

สาเหตททาใหถงเกดการรวมมากมาย ดงแสดงในภาพท 2.2ก ซงพบวาหนงในสาเหตเหลานน เกด

จากการทถงเกดการผกรอนรอยละ 13 และจากโครงสรางถงลมเหลวรอยละ 7 ทาใหถงเกดการ

รวไหล จากภาพท 2.2ข จะเหนวามของเหลวทบรรจอยภายในถงมากมายไดแก น ามนเชอเพลง

11

ของเสยอนตรายและสารพษตาง ๆ โดยพบวามปรมาณน ามนเชอเพลงมากทสด (Lehr, Hyman,

Gass and Seevers, 2001: 18)

ภาพท 2.1 การวางถงกกเกบนามนใตดนในพนทจรง แหลงทมา: Malkin, Braskir and Greiner, 1997

ก) ข)

ภาพท 2.2 การปนเปอนของนามนเชอเพลง ก) สาเหตทเกดการปนเปอน ข) ของเหลวทอยภายใน

ถงกกเกบนามนใตดน

แหลงทมา: Lehr et al., 2001: 18.

12

Dowd (1984) กลาววา มจานวนรวมของถงเกบน ามนใตดนในสหรฐอเมรกามากกวา 3

ลานถง ซงคาดวานาจะมรอยละ 10 หรอมากกวาของถงเหลานทเกดการรว ดงนนจะมถงทรวเปน

จานวนมากถง 3 แสนถง สวน Feliciano (1984) ไดระบวามถงเกบใตดนประมาณ 1.4 ลานถง เปน

นามนเชอเพลง ซงรอยละ 85 ทาจากเหลกและไมมการปองกนการผกรอน โดยสวนมากจะถกฝงใต

ดนมากวา 20 ปแลว สวน Lehr et al. (2001) ไดประมาณวามากกวา 75,000 ของถงเกบน ามนใตดน

มการปลอยน ามนเชอเพลงลงสชนใตดน 11 ลานแกลลอนภายในหนงป นอกจากนยงมผเชยวชาญ

ดานปโตรเลยมบางคนไดคาดประมาณวามถงจานวน 75,000 - 100,000 ถง ซงอาจจะเกดการรวเขา

สนาใตดน จากขอมลเหลานทาใหทราบวามถงเกบนามนใตดนเกดการรวมากมายทกแหง ถงทยงคง

อยอาจจะไมเกดการรวในทนท แตคาดวานาเกดการรวตามกาลเวลา สวน Snow (1985) ไดทาการ

บนทกวาจากแหลงกาเนดททาใหเกดการปนเปอนในน าใตดนทงหมด การรวจากถงเกบน ามนใต

ดนจะสงผลตอสขภาพมนษยมากทสด ดงนนควรมการศกษาถงเรองนอยางจรงจงเพอใชเปนขอมล

ในการปกปองนาใตดนจากแหลงกาเนดมลพษน

ภาพท 2.3 ลกษณะการปนเปอนของผลตภณฑปโตรเลยมในชนดนและนาใตดน

แหลงทมา: State of California, n.d.

2.1.4 ลกษณะการปนเปอนของนามนเชอเพลง

เมอผลตภณฑปโตรเลยมหรอน ามนหกรวไหลลงบนพนดน น ามนจะซมลงไปในชนดน

ดนแตละชนดมความสามารถในการดดซบน ามนไวไดในระดบทแตกตางกน ตามปรมาณชองวาง

ในเนอดน ในกรณทมน ามนในปรมาณมากพอ ดนจะดดซบน ามนจนอมตวและไมสามารถดดซบ

13

ไวไดอก ดงนนน ามนสวนเกนทไมถกดดซบไวจะซมผานชนดนลงไปตามแรงดงดดของโลก

จนกระทงถงชนนาใตดน และสามารถเคลอนทไปตามทศทางการไหลของชนนาใตดนได

เมอพจารณาองคประกอบของชนใตดน ดงแสดงในภาพท 2.4 สามารถแบงชนใตดน

ออกเปน 2 เขต คอ ชนบนซงเปนเขตทไมอมตวดวยน า (unsaturated zone) เพราะมอากาศแทรกอย

ระหวางเมดดน หรอเรยกวา vadose zone และชนลางซงเปนเขตทอมตวดวยน า (saturated zone)

ชองวางระหวางเมดทรายจะเตมไปดวยน า โดยเสนทแบงเขตทงสองนคอระดบน าใตดน (water

table) ซงมความดนเทากบความดนบรรยากาศ

ภาพท 2.4 การแบงชนดนตามลกษณะของนาใตผวดน

แหลงทมา: Domenico and Schwartz, 1990

ซงภายในบรเวณชนดนไมอมตวน ยงสามารถแบงออกเปน 3 ชนยอย คอ

- ชนผวดน (soil water zone) ชนผวดนจะเปนชนทน าซมผานลงสใตดน โดยในชนนจะม

อากาศแทรกอยระหวางเมดดน

- ชนดนชวงกลาง (intermediate vadose zone) อาจจะไมเกดขนในบรเวณทมฝนตกชก

Ground surface

Uns

atur

ated

zon

e Sa

tura

ted

zone

14

- ชนดนชมน า (capillary zone) หรอเรยกอกอยางวา capillary fringe เกดจากการทน าใตดน

ซมขนมาในชองวางระหวางเมดดนดวยแรงตงผว (surface tension) ของน าใตดน ซงความหนาของ

ชน capillary fringe นจะขนอยกบขนาดของเมดดนและการเรยงตวของเมดดนตลอดจนความ

หนาแนนของนาใตดน

เนองจากถงกกเกบน ามนใตดนถกวางในบรเวณชนดนไมอมตวดวยน า ดงนนเมอเกดการ

รวไหลของน ามนในชนดนน จะประกอบดวยอนภาคดน (สถานะของแขง) และความชนในทราย

ซงอยในชองวางระหวางดน (สถานะของเหลว) และกาซในดนซงอยในชองวางระหวางดน

(สถานะกาซ) ดงแสดงในภาพท 2.5 หลงจากเกดการรวไหลของน ามน หรอ non-aqueous phase

liquid (NAPL) จะทาใหเกดการกระจายตวโดยทวทง 3 สถานะ โดยการกระจายตวจะขนอยกบ

คณสมบตของ NAPL และคณสมบตของทรายและดน

ภาพท 2.5 ลกษณะการปนเปอนในชนดนไมอมตวดวยนา

แหลงทมา: Pankow and Cherry, 1996

เนองจากองคประกอบสวนใหญของปโตรเลยมไดแกสารประกอบไฮโดรคารบอนซง

แยกตวจากนา เรยกตามลกษณะของสารประกอบนวา non-aqueous phase liquid (NAPL) โดยมการ

แบงชนดของ NAPL ตามความหนาแนนเปน 2 ชนด ดงแสดงในภาพท 2.6 ไดแก Light non-

aqueous phase liquid (LNAPL) และ Dense non-aqueous phase liquid (DNAPL)

15

ภาพท 2.6 ลกษณะการรวไหลของสาร DNAPL และ LNAPL

แหลงทมา: Molson, Frind, Van Stempvoort and Lesage, 2002: 278.

2.1.4.1 Light non-aqueous phase liquid (LNAPL)

เปนของเหลวชนดทมนาหนกเบา คอมความหนาแนนนอยกวาน า โดยทวไปจะลอย

อยบนผวน า เชน แกสโซลน ดเซล น ามนเชอเพลงเครองบน เปนตน เมอการหกหรอรวซมของ

LNAPL ลงสชนใตดน สารปนเปอนจะซมผานชนไมอมตวดวยน า (unsaturated zone) ซงเคลอนท

ในแนวดงดวยอทธพลของแรงโนมถวงของโลก (Fetter, 1999) ความสามารถของสารปนเปอนท

เคลอนทไดอยางรวดเรวขนอยกบความซบซอนและความไมเปนระเบยบของเมดดนหรอหน

ตะกอนตาง ๆ (Lehr et al., 2001) ซงปกตในชนใตดนจะมลกษณะไมเปนระเบยบ เนองมากจากชน

ดนเกดจากดนหลายชนดอยรวมกน

Hardisty and Ozdemiroglu (2005) อธบายวา ตวกลางทไมเปนระเบยบ

(heterogonous media) จะเกดการเคลอนทในแนวดง และเกดการแผกระจายไปทางดานขางในชน

ไมอมตวดวยนา

Domenico and Schwartz (1990) อธบายวา รปแบบการแพรกระจายของสาร

ปนเปอนขนอยกบบรเวณทเกดการปนเปอนเชนเดยวกน การปลอยสารปนเปอนในปรมาณมาก ๆ

และในระยะเวลาอนส น สารปนเปอนจะสามารถเคลอนทลงอยางรวดเรวและมการแพรกระจาย

ออกทางดานขาง เปนรปกรวยดงภาพท 2.7 (บน) แตเมอเปรยบเทยบกบการปลดปลอยสารปนเปอน

อยางชา ๆ ระยะเวลานาน การเคลอนทของสารปนเปอนจะเคลอนทไปตามชองทสามารถซมผาน

ไปไดโดยสะดวกมากดงภาพท 2.7 (ลาง) ซงชองดงกลาวนอาจเปนชองเดยวหรอแขนงกเปนได เมอ

16

LNAPL เคลอนทไป สารปนเปอนนสามารถเกาะทผวของอนภาคเมดดนอยางหลวม ๆ เรยกวา

sorbed contaminated

ภาพท 2.7 แสดงการเคลอนทของ NAPL โดยภาพบนแสดงการเคลอนทของ NAPL จากแหลงทม

ปรมาณและเกดการไหลอยางรวดเรว ทางดานรปลางแสดงการเคลอนทออกจากแหลง

อยางชา ๆ และมปรมาณของสารปนเปอนนอย

แหลงทมา: Domenico and Schwartz, 1990

Fitts (2002) ไดอธบายในเรองของพฤตกรรมของของไหลทไมผสมกบน า (NAPL)

ในโพรงหรอรในเมดดนวา ของไหลมแรงดงดดระหวางโมเลกลสง ๆ สามารถจบบนผวของ

ของแขงทเปนแผนฟลมบาง ๆ ในขณะทของไหลชนดอน ๆ ทมแรงดงดดระหวางโมเลกลนอยกวา

ไมสามารถเคลอบอยบนผวของของแขงได แตจะอาศยอยบรเวณศนยกลางของโพรงหรอรนนแทน

โดยของไหลทสามารถเคลอบผวของของแขง เรยกวา wetting fluid และของไหลอน ๆ นน เรยกวา

non-wetting fluid โดยทงในชนไมอมตวดวยน าและชนทอมตวดวยน า นาจะเปน wetting fluid

ขณะทอากาศและ/หรอ NAPL เปน non-wetting fluid ถาในชนไมอมตวดวยน าทมลกษณะทแหง

มาก (ปราศจากน า) NAPL กลายเปน wetting fluid แทน ปรมาณของ NAPL ทถกกกไวในโพรงนน

ขนอยกบสองปจจยหลก คอ ความพรนของดน (porosity) และคณสมบตพนฐานของสารปนเปอน

นน (Freeze and Cherry, 1979)

17

ขณะท LNAPL เคลอนทหรอถกกกไวในโพรงหรอรระหวางเมดดนในชนไมอมตว

ดวยน า LNAPL บางสวนจะเกดการละลายสน าในโพรงเหลานอยางชา ๆ เนองจากสารปนเปอนท

เปน NAPL ทงหมดสามารถละลายน าได แตมความสามารถในการละลายตา (Fitts, 2002) เมอ

LNAPL ทมปรมาณมากพอสามารถเคลอนทมาถงระดบน าใตดน บรเวณผวสมผสระหวาง LNAPL

กบระดบน าใตดนกอใหเกดการละลายของ LNAPL ลงสน าใตดน ทาใหเกดรปรางของสาร

ปนเปอนในชนอมตวดวยน า เรยกวา plume โดย plume จะเคลอนทไปตามระดบความชน (slope)

ของน าใตดน โดยอาศยกระบวนการแพร (diffusion) และการพา (advection) โดยบางกรณ plume

อาจเคลอนทไปไดไกลจนถงชน aquifer (Pinder and Celia, 2006)

กระบวนการเคลอนทของ LNAPL มไดมเพยงการเคลอนทลงในแนวดงเทานน สาร

ปนเปอนบางชนดทคงคางอยในชนไมอมตวดวยน า อาจสามารถเกดการระเหย (vapor phase) ไดด

เทากบการละลายใน capillary water ซงสารปนเปอนสามารถระเหยไดดหรอไมนนขนอยกบ

คณสมบตของการระเหยและความสามารถในการละลายของสารปนเปอน โดยคาทมความสาคญ

ในการบงชความสามารถในการระเหย คอ Henry’s law constant หรอ water-air partition

coefficients สารประกอบใด ๆ ทมคาคงทนตา เชน อลเคน (Alkanes) จะมความสามารถในการ

ระเหยไดด แตถามคาคงทมาก สารประกอบเหลานจะสามารถละลายน าไดด เชน เบนซน (benzene)

โทลอน (toluene) เอทธลเบนซน (ethylbenzene) และไซลน (xylene) สารประกอบเหลานม

ความสามารถในการละลายใน capillary phase ไดด เมอสารปนเปอนสามารถเคลอนมาถงชนคาปล

ลารไดโดยเกดการระเหยนอยมาก

อกปจจยสาคญทกอใหเกดการปนเปอนในน าใตดนเพมขน คอ การลดและการเพม

ของระดบนาใตดน อทธพลของการเปลยนแปลงระดบนาใตดน คอ ของไหลทมน าหนกนอยกวาน า

ทลอยอยดานบนของระดบน าใตดนทมการปนเปอนแบบถกกกเกบในโพรงหรอรของเมดดน

(residual saturation) และชนของไหลทเคลอนทไดตามความชนของระดบน าใตดน (free product)

การเปลยนแปลงของระดบนาใตดนทาใหเกดการลดปรมาณของ free product แตเพมการกกเกบใน

โพรงหรอรระหวางเมดดนแทน (Domenico and Schwartz, 1990) ถาระดบน าใตดนมการ

เปลยนแปลงมากกอใหเกดการปนเปอนมากขน โดยพนททเกดการปนเปอนทเพมขนเนองมาจาก

การเปลยนแปลงของระดบน าใตดน เรยกวา smear zone (Pinder and Celia, 2006) สาเหตสาคญท

ทาใหระดบน าใตดนเปลยนแปลง คอ ฤดกาล เมอระดบน าใตดนเคลอนทลดลง ชนของไหลท

เคลอนทไดตามความชนของระดบน าใตดน หรอ free product จะลดลงตามระดบน าใตดนดวย

ในขณะท free product เคลอนทไปตามระดบน าใตดน จะเกดการกกเกบไวในโพรงหรอรระหวาง

เมดดนตามระยะทางท free product เคลอนทลง มผลใหระดบของ oil table เคลอนลงตามไปดวย

18

เมอระดบนาใตดนสงขน oil table จะเคลอนทตามระดบน าใตดน แตอยางไรกตาม residual oil ทถก

เกบกก เมอระดบน าใตดนลดลง ยงคงหลงเหลออยในชนไมอมตวดวยน า (unsaturated zone) ถา

ระดบน าใตดนเพมขนอยางรวดเรวมากกวาการเพมของระดบ oil table ทกาลงจะเพมขนตาม

ปรากฏการณนจะทาใหสารปนเปอนทเปน free product คงคางอยภายใตนาใตดน

2.1.4.2 Dense non-aqueous phase liquid (DNAPL)

เปนของเหลวชนดทมความหนาแนนมากกวาน า โดยทวไปจะจมอยใตน า ไดแก

Halogenated Hydrocarbons เชน Trichloroethylene (TCE), 1,1,1 Trichloromethane (TCA),

Tetrachloroethylene (PCE), Dichloromethane (DCM), Chloroform, Vinyl Chloride ฯลฯ โดย

พฤตกรรมการปนเปอนของ DNAPL เมอเกดการปนเปอนลงสดนและน าใตดนจะกอใหเกด

กระบวนการ 4 กระบวนการ คอ 1) การละลาย (Dissolution) ลงสน าใตดนหรอน าในดน 2) การ

ระเหยของสารเคมทละลายในน าสอากาศ (Volatilization) 3) การระเหยของ DNAPL สอากาศ

(Vaporization) 4) การดดซบ หรอ ดดซมลงสดน (Sorption) (Pankow and Cherry, 1996)

เมอ DNAPL ปนเปอนลงสดนจะเกดการเคลอนทลงตามแรงโนมถวงของโลก โดย

ปรมาณของ DNAPL ทเคลอนไดจะมบางสวนตกคางอยในโพรงหรอรระหวางเมดดน ณ ชนดนไม

อมตวดวยน า DNAPL มความสามารถทจะซมผานไดดกวาน า เนองจาก DNAPL เปน non-wetting

fluid จงสามารถเคลอนทผานรหรอโพรงไดดกวานาทเปน wetting fluid (Fitter, 1993)

อกปจจยท DNAPL เคลอนทในชนใตดนไดด เพราะมความหนาแนนสง ความหนด

และความสามารถในการละลายน าไดต า (Hasan, 1996) ดวยคณสมบตการละลายน าไดนอยน

กอใหเกดการแยกชนของสารปนเปอนกบน า สวนคณสมบตทมความหนาแนนสงและความหนดท

ตา ทาให DNAPL เคลอนทไดดจนถงชนทอมตวดวยน า โดยขณะเคลอนท DNAPL จะไปแทรกตว

แทนทน าทมความหนาแนนนอยกวา โดยลกษณะการเคลอนทของ DNAPL ขนอยกบปรมาณของ

สารปนเปอนทออกมาปนเปอนสสงแวดลอม ถาสารปนเปอนมการหกหรอรวซมในปรมาณนอย

สารปนเปอนจะเคลอนทไปชนอมตวดวยน าตามแรงโนมถวงของโลก ขณะเคลอนท DNAPL จะ

เขาไปแทนทน าใตดนซง DNAPL มความหนดนอยกวาน า ทาใหเกดของเหลวไมเสถยร (unstable

liquid) (Mirsal, 2004) และจะหยดเมอ DNAPL ถกกกเกบไวในโพรงระหวางเมดดนจนหมด หรอ

ลกษณะการปนเปอนในปรมาณนอยกอใหเกดรปรางการไหลเปนทางยาวตามแนวดงเลก ๆ เปน

สาย โดยขณะทสารปนเปอนเคลอนทลงนนจะเกดการระเหยเปนไปตามบางสวน สวน DNAPL ท

เหลออยจะเคลอนสชนคาปลลาร อาจเขาสชนระดบน าใตดน ทาใหเกดการเคลอนไปตามดานขาง

(spreading) เนองจากแรงคาปลลาร ทาให DNAPL สมผสกบน าใตดนเกดการละลายสารเคมลงส

ชนอมตวดวยนา

19

ถาสารปนเปอนมการรวซมสสงแวดลอมเปนปรมาณมาก พฤตกรรมการเคลอนท

ของ DNAPL จะตางออกไป โดยเคลอนผานชนคาปลลารและระดบน าใตดน โดยขณะเคลอนผาน

ชนเหลาน จะเกดแรงตานทานจาก capillary force ถามวลของ DNAPL มากกวาแรงตาน จะเกดการ

เคลอนทลงจนถงชนอมตวดวยน า ถามปรมาณมากเพยงพอจะสามารถเคลอนจนถงชนหนแขง

(aquitard) กอใหเกดการสะสมของ DNAPL เปน free product ทสามารถเคลอนทอยางอสระ

เรยกวา pool โดยการไหลผานระดบนาใตดนจนถงชนหนทซมผานไดยากแลว DNAPL บางสวนจะ

ละลายกบน าใตดน เรยกวา plume โดยชนหนทซมผานไดยากอาจมบางสวนเปนรอยแตก ภายใน

ชนหน ดงนน free product ของ DNAPL สามารถทจะเคลอนทแทรกตวเขาไปตามรอยแยกเหลานน

ได ซงการเคลอนทของ free product ในชนหนแขงถกควบคมดวยการเชอมตอระหวางรอยแยกนน

และลกษณะของรอยแยก (Pankow and Cherry, 1996) โดยรอยแยกในแนวดงอาจเชอมตอกบรอย

แตกในแนวขวาง จงมผลให DNAPL เคลอนทลงผานรอยแยกนนไปเชอมตอกน ซงเปนการ

เคลอนทอยางตอเนอง ในบางครงโพรงตาง ๆ อาจโยงใยเปนรางแห และในบางตาแหนงอาจเปน

โพรงขนาดใหญมากกอใหเกดการสะสมในโพรงเหลานน ซงทาการบาบดฟนฟไดยาก

2.1.5 รปแบบการรบสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนทปนเปอนเขาสรางกาย

เอกสารการสอนชดวชา พษวทยาและเวชศาสตรอตสาหกรรม (Toxicology and Industrial

Medicine) มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช (2548 อางถงใน สรตนดา โคตรวงษ, 2551: 17-18)

อธบายถงการดดซมสารพษเขาสรางกายวา โดยทวไปแลว สารพษเขาสรางกายได 3 ทางใหญ ๆ คอ

ผานระบบทางเดนอาหาร ผานระบบทางเดนหายใจ และการดดซมผานทางผวหนง ซงจะตองผาน

เยอหมเซลลตาง ๆ เพอเขาสกระแสโลหต จากกระแสโลหต สารพษจะผานเยอหมเซลลในอวยวะ

ตางๆ และจะออกฤทธกบเซลลทจาเพาะ ซงจะตอบสนองตอการเกดพษจากสารพษนน ๆ

US Department of Health and Human Services (1985) ระบเสนทางรบสารปนเปอนเขาส

รางกาย ไดแก

1) การหายใจ : สารเคมทใหไอระเหย (Vapor) ฟม (Fumes) และฝ นละออง (Dusts) จะ

เขาสรางกายไดโดยการหายใจ และอาจกอใหเกดการระคายเคองในปอด รวมทงอาจแพรเขาส

กระแสเลอดและกระจายไปสบรเวณทไวตอสารพษนน

2) ดดซมผานผวหนง : ในการจดการกบสารเคมหรอดนทถกปนเปอนนน อาจทาให

ผวหนงสมผสถกน าผวดนหรอน าใตดน ซงปนเปอนสารเคมทสามารถทาอนตรายตอผวหนงได

โดยตรง และอาจถกดดซมเขาสกระแสเลอดแลวกระจายไปสอวยวะทไวตอสารพษได

20

3) การกนเขาไป : รางกายอาจรบสารเคมเขาสรางกายไดจากการดมน าจากแหลงน าผว

ดนหรอน าใตดนทมการปนเปอนสารเคม หรออาจรบสารเคมไดจากการกนโดยใชมอซงสมผสถก

สารปนเปอน

4) การฉดเขาไปหรอแผลฉกขาด : สารเคมอาจเขาสรางกายไดทางบาดแผลทมรอยฉก

ขาด เชน แผลทเกดจากการเหยยบหรอสะดดลมลงถกของมคมทมการปนเปอน เปนตน

สารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนทปนเปอนในดน และ/หรอน าใตดน สามารถเคลอนยาย

ไปสพช สตว และมนษยได โดยหากพชเจรญเตบโตในดนหรอน าใตดนทปนเปอนสารปโตรเลยม

ไฮโดรคารบอน สารมลพษนกจะถกดดซมผานทางรากของพช และสงผลกระทบตอพช สตว และ

มนษย ผานทางหวงโซอาหารและการสมผสโดยการดดซม ดดซบ และสมผสดน รวมถงการ

บรโภคพชและสตวทไดรบผลกระทบจากการปนเปอน ทงน สตวจะไดรบและสมผสกบสาร

ปนเปอนจากการทสตวขดหรอคยเขยดน สาหรบมนษยสามารถไดรบสารปนเปอนจากการทา

กจกรรมตาง ๆ บนดนทปนเปอน เชน การเลน การขดดนหรอทางานบนพนทนน ๆ เปนตน โดย

การสมผสกบสารปนเปอนทางการหายใจ ทางผวหนง และทางอาหาร ซงสารปนเปอนมกจะจบตว

กบอนภาคดนเลก ๆ บนผวดนและพดพาไปในอากาศในรปของฝ นทปนเปอนสารมลพษและเขาส

รางกายตอไป รวมทงการดมกนน าใตดนทมสารปนเปอนเขาสรางกาย ดงแสดงในภาพท 2.8 (สวน

มลพษดน สานกเทคโนโลยนาและสงแวดลอมโรงงาน กรมโรงงานอตสาหกรรม, 2554ก)

ภาพท 2.8 แสดงเสนทางการรบสมผสสารปนเปอนในสงแวดลอม

แหลงทมา: สวนมลพษดน สานกเทคโนโลยน าและสงแวดลอมโรงงาน กรมโรงงานอตสาหกรรม,

2554ก

21

2.1.6 ผลกระทบจากการปนเปอนสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนในสงแวดลอม

สารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนพวกน ามนเชอเพลงชนดตาง ๆ นนมองคประกอบของ

สารเคมหลายชนดซงสารเคมเหลานน ไดแก สารประเภทอะโรมาตกส และสารอะลฟาตก

ไฮโดรคารบอน ซงเมอพจารณาขอมลของสารประเภทอะลฟาตก และอะโรมาตกส ไฮโดรคารบอน

พบวามองคประกอบหลกทสาคญของสารหลายชนดดวยกน ไดแก สารเฮกเซน สารเบนซน สาร

โทลอน และสารไซลน เปนตน ผสมกนอยในนามนเชอเพลงชนดตาง ๆ ซงสารดงกลาวนมอนตราย

แตกตางกนไป ดงน (สานกความปลอดภยแรงงาน, ม.ป.ป.)

สารเบนซน (Benzene) สารชนดนมชอเคมทวไปวา Phenyl hydride มชอพองอน ๆ ไดแก

Coal naphtha, Benzol, Benzine, Benzolene, Carbon oil, Mineral naphtha, Motor benzol และ

Benzene เปนตน สารนมความเปนอนตรายตอสขภาพอนามยในดานตาง ๆ เชน หายใจเขาไปจะทา

ใหเกดอาการวงเวยนศรษะ งวงซม ปวดศรษะ คลนไส มนงง ทาใหหมดสตได สารนสามารถดดซม

ผานเขาสรางกายไดอยางรวดเรว โดยเฉพาะในเนอเยอไขมน ทาใหผวหนงแหง ไอระเหยทาให

ระคายเคองตา ในกรณทสมผสสารนเปนระยะเวลานาน ๆ จะทาใหเกดผนแดง ผวหนงแหง อกเสบ

และทาลายชนไขมนของผวหนง นอกจากนกอใหเกดการลดลงของจานวนเมดเลอดแดง และเกลด

เลอด ทาใหเกดภาวะโลหตจาง และเกดความผดปกตตอเมดเลอดขาว (leukemia) เนองจากเบนซน

จะไปทาลายไขกระดกซงมหนาทผลตเมดเลอดจงทาใหเกดภาวะเลอดจาง และทสาคญสารนจดเปน

สารกอมะเรงตอระบบนาเหลอง ปอด กระเพาะปสสาวะ และจดเปนสารกอมะเรง

สารเฮกเซน (n-Hexane) สารชนดนมชอเคมทวไปวา Hexyl hydride มชอพองอน ๆ ไดแก

Normal hexane, N-Hexane เปนตน สารนเปนสวนผสมของน ามนเบนซน มอนตรายตอสขภาพ

อนามยโดยเมอหายใจรบสารนเขาไปจะทาใหเกดการระคายเคองระบบทางเดนหายใจสวนบน

คลนไส อาเจยน ปวดศรษะ งวงนอน หมดสต หากสมผสถกผวหนงจะทาใหเกดการระคายเคอง

ผวหนงอกเสบ ถาสมผสถกตาจะทาใหเกดการระคายเคองตา หากไดรบเปนเวลานานจะมผลเรอรง

จะกดประสาทสวนกลาง

สารเบนซน สารผสมกบโทลอน (Benzene, Mixed with Toluene) สารประเภทนจดอยใน

กลมของสารประเภทอะโรมาตกส ไฮโดรคารบอน มอนตรายตอสขภาพอนามย หากสมผสโดยการ

หายใจเอาสารนเขาไปจะทาใหเกดโรคปอดอกเสบ ระคายเคองระบบหายใจ เปนอนตรายตอระบบ

ประสาทสวนกลาง ตบและไต ทาใหปวดศรษะ มนงง มองเหนไมชด เหนอย สน ชก หมดสต หวใจ

หยดเตนและเสยชวต หากสมผสทางผวหนงเปนเวลานานจะทาใหไขมนหลดออกไป เปนผนแดง

คน แสบไหมผวหนง ผวแตก เกดการตดเชอ การสมผสไอหรอควนทางตาจะทาใหเกดการระคาย

เคอง นาตาไหล กลวแสง กระจกตาอกเสบ กระจกตาขน ทาใหประสาทตาอกเสบ และมองไมเหน

22

และนอกจากนสารนทาใหเบออาหาร เปนโรคประสาท ตวซด เปนโรคโลหตจาง เลอดคงในปอด

นาทวมปอด และเสนเลอดแตก สญเสยการไดยน และทสาคญสารนเปนสารกอมะเรง

2.2 กระบวนการสารวจและตรวจสอบการปนเปอนดนและนาใตดน

2.2.1 การประเมนความเสยงตอสขภาพของผไดรบผลกระทบ และระบบนเวศ

พนทจะเกดการปนเปอนตอเมอมการหกรดรวไหลของสารเคมลงสดน น าผวดน หรอน าใต

ดนในพนทดงกลาว โดยอาจเกดขนอยางฉบพลน (เชน การเกดอบตเหต) หรอเกดขนอยางตอเนอง

เปนเวลานาน (เชน การรวไหลของสารเคมจากภาชนะบรรจ) ทงน ผลกระทบตอสขภาพเนองจาก

การสมผสสารเคมทเปนพษ ม 2 ประเภท คอ ผลกระทบในระยะสน กอใหเกดผลกระทบคอนขาง

เรวหลงการสมผสกบสารทมความเขมขนคอนขางสง (การสมผสสารแบบเฉยบพลน) และ

ผลกระทบในระยะยาว มกเกดจากการสมผสสารทมความเขมขนตา ซ า ๆ เปนเวลายาวนาน (การ

สมผสแบบเรอรง) โดยทวไปผลกระทบระยะยาวอาจแสดงใหเหนการบาดเจบ/เจบปวย หลงจากรบ

สารแลวประมาณ 10 - 30 ป (สานกจดการกากของเสยและสารอนตราย กรมควบคมมลพษ, 2553:

57)

สานกจดการกากของเสยและสารอนตราย กรมควบคมมลพษ (2553: 57-62) อธบายถง

ปจจยหลก 3 ประการในการประเมนความเสยงตอสขภาพของประชาชนและระบบนเวศจากการ

ปนเปอนสารเคม ไดแก

1) สารปนเปอน (Source) : สบคนวาพนทดงกลาวมการใชสารเคมประเภทใดบาง เพอระบ

คณสมบตเฉพาะของสารชนดนน ๆ ได เชน ความเปนพษ ความสามารถในการละลายน า และ

ผลกระทบตอสขภาพ เปนตน สารประกอบหรอสารละลายแตละชนดจะมคณสมบตทางกายภาพ

และองคประกอบทางเคมทแตกตางกน ซงคณสมบตดงกลาวนจะบงชถงความสามารถของสาร

ปนเปอนในการแพรผานเขาสสงแวดลอม (ความสามารถในการละลาย) รวมทงผลกระทบตอ

สขภาพเมอมการรบสารเขาสรางกาย (ความเปนพษ)

2) เสนทางรบ (Pathway) : สารปนเปอนจะแพรผานสสงแวดลอมกอนทจะรบเขาสรางกาย

โดยการหายใจ การซมผานผวหนง การกน การฉด หรอแผลฉกขาด เสนทางรบของสารปนเปอน

ในการแพรผานสสงแวดลอมจะขนอยกบสถานะของสารนน ๆ ซงโดยทวไปแลวสารเคมมกถก

ผลต ขนสง ใช และเกบอยในรปของของแขง ของเหลวและกาซ ดงนนเมอเกดการหกรดรวไหล

ของสารเคม สารดงกลาวอาจแพรกระจายไปในอากาศหรอไหลลงสดน น าผวดน และน าใตดนได

ทงนรปแบบของการแพรผานตวกลางแตละชนดนจะขนอยกบสถานะของสารชนดนนเปนสาคญ

23

3) ประชากรเสยง (Receptor) : ไดแก ประชาชนทวไป พช หรอสตว ทมโอกาสรบสารเคม

เขาสรางกายได ทงน ประเภทของการใชประโยชนในแตละพนทจะเปนเกณฑในการกาหนดระดบ

ของการปนเปอนทสามารถยอมรบได

เมอมปจจยหลกทง 3 ประการนครบถวน กจะมโอกาสในการเกดความเสยงตอสขภาพและ

ระบบนเวศ ดงแสดงในภาพท 2.9 การใชประโยชนในทดนแตละประเภท อาจกอใหเกดอนตราย

หรอผลกระทบจากการปนเปอนทระดบความรนแรงแตกตางกน เนองจากมกลมประชากรเสยง

และเสนทางรบสารทตางกน (US Department of Health and Human Services, 1985)

ภาพท 2.9 แสดงความสมพนธของปจจยในการประเมนความเสยงตอสขภาพและระบบนเวศ

แหลงทมา: วรพงศ ตงอทธพลากร, 2554

2.2.2 ขนตอนการประเมนพนท

เมอมการปนเปอนสารอนตรายเกดขนในพนท สงทควรดาเนนการเพอควบคมผลกระทบท

อาจเกดขนตอสขภาพและระบบนเวศ คอระบพนทปนเปอน ประเมนและจดการพนทปนเปอนสาร

อนตราย โดยแบงการดาเนนงานทจาเปนในการปองกนสขภาพของประชาชนและสงแวดลอม

ออกเปนขนตอน ทงน ในการประเมนและการจดการพนทปนเปอนสารอนตราย แบงออกเปน 4

ขนตอนหลก ดงน (NEPC, 1999 อางถงใน สานกจดการกากของเสยและสารอนตราย กรมควบคม

มลพษ, 2553: 73-74)

1) การประเมนพนทปนเปอนเบองตน

2) การประเมนพนทปนเปอนโดยละเอยด

24

3) การวางแผนจดการพนทปนเปอน

4) การตรวจสอบประสทธภาพของการบาบดฟนฟ การจดทาแผนปฏบตงานดานความ

ปลอดภยสาหรบผปฏบตงานในพนทปนเปอน และการตดตามตรวจสอบอยางตอเนอง

เมอมการเปลยนแปลงการใชประโยชนในพนทซงมโอกาสทาใหกลมประชากรเสยงไดรบ

อนตรายจากสารปนเปอนทมอยในพนทดงกลาว จาเปนตองตรวจสอบใหชดเจนกอนวาระดบการ

ปนเปอนไมเกนกวาระดบทยอมรบได

ขนตอนท 1 คอ การประเมนพนทปนเปอนเบองตน เปนการสบคนประวตการใชพนท

โดยเรวและมประสทธภาพ สารวจพนทและสอบถามประชาชนในพนท เกบตวอยางดน น าผวดน

และนาใตดนหากประเมนทราบวาพนทมความเปนไปไดของการปนเปอน หากไมพบวามกจกรรม

ใด ๆ ทอาจกอใหเกดการปนเปอนในพนท กไมจาเปนตองดาเนนการใด ๆ ตอไป แตในกรณท

รายงานการประเมนพนทปนเปอนระบวามกจกรรมทอาจสงผลกระทบตอสขภาพเกดขนควร

กาหนดใหดาเนนการในขนตอนท 2 ตอไป

ขนตอนท 2 คอ การประเมนพนทปนเปอนโดยละเอยด ซงเปนการตรวจสอบในบรเวณท

เกดการปนเปอนของสาร ระบขอมลเกยวกบลกษณะ ขอบเขตและระดบของการปนเปอน ระบและ

ยนยนแหลงทมาของการปนเปอน ประเมนการแพรกระจายของสารปนเปอนลงสน าผวดน น าใต

ดน ตะกอนและดน ระบผลกระทบภายนอกพนทปนเปอนทมผลตอดน ตะกอน น าใตดน น าผวดน

ระบผลกระทบทอาจเกดขนจากการปนเปอนทมตอสขภาพอนามยของประชาชนและสงแวดลอม

ประเมนความเสยงทสงแวดลอมมโอกาสไดรบอนตรายจากสารปนเปอน หากพบวาปรมาณของ

สารปนเปอนตากวาระดบทยอมรบไดกไมจาเปนตองดาเนนการใด ๆ ตอไป แตถารายงานการ

ประเมนพนทปนเปอนโดยละเอยดระบวาปรมาณการปนเปอนของสารสงกวาระดบทยอมรบได

ควรดาเนนการในขนตอนท 3 ตอไป

ขนตอนท 3 คอ การวางแผนการจดการพนทปนเปอน โดยระบทางเลอกในการจดการพนท

ทแตกตางกน และเลอกวธทเหมาะสมทสด จากนนจงทาการกาหนดรายละเอยดของงานและ

ขอจากดตาง ๆ ททาใหพนทเกดความปลอดภยสาหรบผปฏบตงาน ภายหลงจากดาเนนการตาม

แผนการจดการพนทปนเปอนแลว ใหดาเนนการตามขนตอนท 4 ตอไป

ขนตอนท 4 คอ การตรวจสอบประสทธภาพของการบาบดฟนฟโดยเกบตวอยางอกครงจาก

พนทภายหลงทไดดาเนนการบาบด/กาจดสารปนเปอนแลว เพอตรวจสอบใหแนใจวาระดบการ

ปนเปอนตากวาคามาตรฐานคณภาพสงแวดลอม และใหจดทาแผนปฏบตงานดานความปลอดภย

สาหรบผปฏบตงานในพนทปนเปอนซงอธบายเกยวกบขนตอนทสาคญในการควบคมความเสยงท

อาจเกดขนตอสขภาพของประชาชนและสงแวดลอมในอนาคต สาหรบการตดตามตรวจสอบอยาง

25

ตอเนอง ใหดาเนนการโดยการเกบตวอยางโดยตอเนอง ยกตวอยางเชน การเกบตวอยางน าผวดน

และนาใตดน

ทงน ในแตละขนตอนควรจดทารายงานซงแสดงรายละเอยดเกยวกบงานทไดดาเนนการ

แลวเสรจ รวมทงเหตผลในการตดสนใจดาเนนการในแตละขนตอน นอกจากน ควรจดทาทาเนยบ

งานทไดดาเนนการแลวเสรจพรอมทงลกษณะของพนทในปจจบน ขนตอนการประเมนพนทและ

การจดการพนทปนเปอนสารอนตราย แสดงดงภาพท 2.10

26

ความเสยงอยในระดบ ความเสยงไมสามารถ

ทยอมรบได ยอมรบได

ภาพท 2.10 ขนตอนการประเมนพนทและการจดการพนทปนเปอนสารอนตราย

แหลงทมา: สานกจดการกากของเสยและสารอนตราย กรมควบคมมลพษ, 2553: 75.

ระบพนทปนเปอน

อบตภยสารเคม, ลกลอบทงกากสารเคม, เปลยนแปลงการใชประโยชนในพนท

(จากโรงงานอตสาหกรรม, สถานทกาจดมลฝอย หรอเหมองแร)

ประเมนความเสยงตอสขภาพและระบบนเวศ

ขนตอนท 1 การประเมนพนทปนเปอนเบองตน

- สบคนประวตการใชพนท และตรวจสอบพนทเบองตน

ขนตอนท 2 การประเมนพนทปนเปอนโดยละเอยด

- ตรวจสอบหาสารปนเปอน เสนทางรบสาร และประชากรเสยง

- เปรยบเทยบกบคามาตรฐานคณภาพสงแวดลอม

ไมตองดาเนนการ

ดาเนนการจดการความเสยงตอสขภาพ/ระบบนเวศ

ขนตอนท 3 การวางแผนการจดการพนทปนเปอน

การบาบด หรอการกกกนสารปนเปอน หรอการ

จากด

ขนตอนท 4

- ตรวจสอบประสทธภาพของการบาบดฟนฟ

- จดทาแผนปฏบตงานดานความปลอดภย

สาหรบผปฏบตงานในพนทปนเปอน

- ตดตามตรวจสอบอยางตอเนอง

27

2.3 การจดการพนทปนเปอนสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอน

เปาหมายของการจดการพนทปนเปอนสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอน เพอการปองกน

สขภาพอนามยของประชาชนและคณภาพสงแวดลอม โดยการจดการความเสยงของการเกดผล

กระทบตอสขภาพอนามยของมนษยและคณภาพสงแวดลอมใหอยในระดบทยอมรบไดเพอ

วตถประสงคการใชประโยชนในพนทหนง ๆ

2.3.1 ทางเลอกและขนตอนการเลอกแนวทางการจดการพนทปนเปอน

สานกจดการกากของเสยและสารอนตราย กรมควบคมมลพษ (2553: 157-158) ไดกลาวถง

วตถประสงคของการวางแผนจดการพนทปนเปอน เพอจดการความเสยงอนตรายตอสขภาพอนามย

ของประชาชนและระบบนเวศใหอยในระดบทยอมใหมไดในการใชประโยชนในทดนหนง ๆ ดวย

คาใชจายทนอยทสด หรอเพมคณคาของทดนโดยการจดการบาบดพนทปนเปอน เพอใหสามารถใช

ประโยชนทดนไดมากขน

ขนตอนการเลอกแนวทางการจดการ มดงน

1) ระบเทคโนโลยทมอย

2) ประเมนวาเทคโนโลยใดสามารถฟนฟพนทปนเปอนใหอยในเกณฑทจะถกนาไปใช

ประโยชน ตามทกาหนดตอไปได

3) เลอกเทคโนโลยทงายและมความเปนไปไดมากทสด

4) คานวณคาใชจายของเทคโนโลยตามราคาทถกเสนอโดยผคาในทองถนนน ๆ

5) เลอกเทคโนโลยทถกทสดซงบรรลวตถประสงคของแผนจดการพนทปนเปอน (Site

Management Plan)

สวนมลพษดน สานกเทคโนโลยน าและสงแวดลอมโรงงาน กรมโรงงานอตสาหกรรม

(2554ข: 7-9) ไดอธบายวา การฟนฟดนและน าใตดนปนเปอนมความจาเปนตองสารวจพนทและ

เกบรวบรวมขอมลของสารปนเปอนเพอนามาประกอบการพจารณาในการคดเลอกแนวทางและ

เทคโนโลยในการฟนฟทเหมาะสมกบพนทนน ๆ ซงปจจยทสาคญมดงน คอ

1) ชนดของสารปนเปอน ชนดของสารปนเปอนเปนปจจยอยางแรกทตองคานงถงเพราะ

วธการฟนฟแตละวธถกออกแบบมาใหมความเหมาะสมและเฉพาะเจาะจงกบสารปนเปอน เชน

วธการฟนฟแบบ Soil Vapor Extraction (SVE) ถกออกแบบมาใหใชกบสารปนเปอนทมคณสมบต

ในการระเหยงายเทานน สารปนเปอนใดทมความสามารถในการระเหยตา หรอ โลหะหนกเกอบทก

ชนด ไมสามารถใชวธการนได เปนตน

28

2) ปรมาณและความเขมขนของสารปนเปอน ความเขมขนของสารปนเปอนจะสมพนธกบ

ปรมาณของสารปนเปอนและปรมาณดนหรอน าใตดนทมการปนเปอนนน ๆ ตวอยางเชน กรณท

สารปนเปอนมปรมาณมากและความเขมขนสงกไมสามารถใชเทคโนโลยฟนฟสงแวดลอมทาง

ชวภาพเนองจากจะทาใหพชหรอจลนทรยตายลง ทาใหประสทธภาพการฟนฟลดลง

3) ตวกลางทปนเปอน เชน การฟนฟสารชนดหนงทปนเปอนในดนจะใชวธการทแตกตาง

กนกบการฟนฟสารชนดนนทปนเปอนในน าใตดน นอกจากนดนแตละประเภทจะมคณสมบตทาง

กายภาพและทางเคมทแตกตางกน และม interaction ระหวางดนและสารปนเปอนทแตกตางกนดวย

เชน ดนทเปนดนเหนยว เนอดนละเอยดจะดดซบสารปนเปอนไดดกวาเนอดนรวนซย ดงนน

ประสทธภาพในการฟนฟโดยวธการฟนฟแบบ SVE หรอ Soil Flushing อาจมประสทธภาพตา

4) ลกษณะของพนททปนเปอน ประกอบดวย ความลาดชน ความลกถงระดบน าใตดน

สภาพภมประเทศ และภมอากาศ เปนตน อาทเชนถาพนทมความลาดชนสง การใชวธทางเคม เชน

Permeable barrier อาจทาไมได เนองจากขอจากดในเรองการออกแบบ

5) วถและการเคลอนตวของสารปนเปอน เปนตวกาหนดการแพรกระจายตวของสาร

ปนเปอนในดนและน าใตดน ซงการเลอกวธการฟนฟตองเลอกวธทสามารถจะฟนฟใหมความ

ครอบคลมมากทสด

2.3.2 เทคโนโลยทางดานการฟนฟดนและนาใตดนทปนเปอน

การจดการพนททปนเปอนมเทคโนโลยทหลากหลาย เทคโนโลยการบาบดและฟนฟพนท

ปนเปอนนนเปนการประยกตกระบวนการทางกายภาพ เคม และชวภาพ เพอใชในการควบคมการ

แพรกระจายของสารมลพษจากแหลงกาเนดและเพอกาจดหรอบาบดสารปนเปอนในพนทเปาหมาย

ในปจจบนมเทคโนโลยทหลากหลาย ทงการบาบดฟนฟในพนท (In-situ) และการบาบดฟนฟนอก

พนท (Ex-situ) โดยการฟนฟในพนท (In-situ remediation) หมายถง สารปนเปอนของของเสย

อนตรายทไมสามารถถกกาจดจากการเกบ หรอการฝงกลบทวไป การฟนฟประเภทนจะมการผสม

สารเคมลงสพนททปนเปอนโดยตรง หรออาศยอปกรณบางชนดในการทางาน เชน สวาน เปนตน

สวนการฟนฟนอกพนท (Ex-situ remediation) หมายถง สารปนเปอน หรอสารอนตรายทสามารถ

กาจดไดโดยการกกเกบ หรอนาไปฝงกลบได เชน การขดดนทปนเปอนไปบาบดตอจนมคาตากวา

มาตรฐานและคอยนาไปฝงกลบ เปนตน (Wang and Lawrence, 2007)

สวนมลพษดน สานกเทคโนโลยน าและสงแวดลอมโรงงาน กรมโรงงานอตสาหกรรม,

(2554ข: 7-9) อธบายวา เทคโนโลยการฟนฟดนและนาใตดนโดยทวไปแบงเปน 4 กลม คอ

29

1) การฟนฟสงแวดลอมทางกายภาพ เปนการใชแรงเชงกล ไมวาจะเปนแรงงานคนหรอ

เครองจกรมาใชในการฟนฟสงแวดลอม เชน การทาคลม (capping) หรอการขด/ตกออก

(excavation) ทงสองวธนใชเมอดนเกดการปนเปอนในปรมาณทตาและสารปนเปอนมการ

แพรกระจายตวตา

2) การฟนฟสงแวดลอมทางกายภาพและทางเคม (Physical and chemical remediation)

เปนวธการทใชคณสมบตทางกายภาพเคมของสารปนเปอนมาใชในการออกแบบวธการฟนฟ เชน

คณสมบตการละลาย (solubility) หรอ ความดนไอ (vapor pressure) เชน วธ soil flushing, soil

vapor extraction (SVE) หรอ air sparging เปนตน

3) การฟนฟสงแวดลอมทางเคม (Chemical remediation) เชน permeable reactive barrier

หรอ chemical oxidation เปนตน เปนการฟนฟโดยใชสารเคมใสลงไปในดนหรอน าเพอทาปฏกรยา

กบสารปนเปอนใหสารปนเปอนเปลยนรปเปนสารทมความเปนพษตาลงหรอไดผลผลตสดทายเปน

คารบอนไดออกไซดและนา

4) การฟนฟสงแวดลอมทางชวภาพ (Bioremediation) เปนการฟนฟโดยใชพชหรอ

จลนทรยทาการดดซบหรอยอยสลายสารปนเปอนในดนและน า เชน landfarming, bioventing หรอ

phytoremediation เปนตน

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, คณะวทยาศาสตร (ม.ป.ป. อางถงใน สานกจดการคณภาพน า

กรมควบคมมลพษ, 2554) อธบายถงแนวทางการบาบดและฟนฟดนปนเปอน ไวดงน

1) การลางดน (Soil Flushing) เปนเทคโนโลยทใชสาหรบแยกสารปนเปอนจากดน ใช

บาบดฟนฟดนทมการปนเปอนดวยสารอนทรย และอนนทรยทสาคญ โดยใชหลกการการชะลาง

ดวยสารละลายทเหมาะสม เชน นา หรอสารลดแรงตงผว (Surfactants) ทชวยเพมความสามารถใน

การละลายสารปนเปอนทสะสมอยในดน โดยอาศยคณสมบตในการละลาย (solubility) ของมลสาร

ทตองการกาจด โดยสารปนเปอนทถกชะลางออกมานจะถกเกบรวบรวมเพอนาไปบาบดอกครง

คณลกษณะของตวชะลาง ไดแก

- สารละลายกรด ใชสาหรบการฟนฟสภาพดนทมการปนเปอนของโลหะ และ

สารอนทรยบางชนด แตไมนยมใชเนองจากจะทาใหเกดการเปลยนแปลง pH ของดน

- สารละลายเบส ใชสาหรบการฟนฟสภาพดนทมการปนเปอนของโลหะ เชน สงกะส

ตะกว ดบก ไมนยมใชเนองจากจะทาใหคา pH ของดนเปลยนแปลง และการใชโซเดยมไฮดรอก

ไซด (NaOH) ยงมผลตอการแลกเปลยนประจของดน

30

- นา ใชสาหรบการฟนฟสภาพดนทมการปนเปอนของสารทละลายน าได (water-

soluble) และเคลอนทไปกบน าได (water-mobile costituents) โดยพจารณาจากคาการละลายของ

สารปนเปอนนน

- สารลดแรงตงผว (Surfactants) ใชสาหรบการฟนฟสภาพดนทมการปนเปอนของ

สารอนทรย เชน ยาฆาแมลงโดยพจารณาจากคาการซมผานของดนทมการปนเปอน

2) การปรบเสถยร (Solidification/Stabilization) เปนขบวนการกาจดสารปนเปอนจาพวก

Sludge หรอพนททมการปนเปอนของพวกโลหะหนก เชน ตะกว สารหน โครเมยม เซเรเนยม

ปรอท และสารอนนทรยตาง ๆ โดยการผสมสารเคมทเหมาะสมเขากบสงปนเปอนเพอใหเกด

โครงสรางทจบสารปนเปอนไว ทาใหสารปนเปอนถกชะลางละลายออกมาไดนอยลง การปรบ

เสถยรนเปนการเตรยมของเสยเพอนาไปฝงกลบอยางปลอดภย เพราะของเสยทผานการปรบเสถยร

แลวตองนามาทดสอบความเปนพษดานสมบตการถกชะลาง (Toxicity Characteristic Leaching

Procedure, TCLP) ภายใตสภาวะมาตรฐานกอนนาไปฝงกลบ ทงนสารละลายทออกมาจากการชะ

ลางกากของเสยทปรบเสถยรแลวนน จะตองมความเขมขนของสารปนเปอนตาง ๆ เหลานนตากวา

ปรมาณทกาหนดไว ตวอยางการปรบเสถยร ไดแก การผสมปนซเมนตกบตะกอนโลหะหนกแลว

นามาหลอเปนกอน สวนใหญวธนมกใชกบสารปนเปอนทมสารกมมนตรงสในระดบตารวมทง

พวกโลหะหนกบางชนด ซงการทาใหแขงหรอทาใหเสถยรนนสามารถนาไปประยกตใชในการ

บาบดพนทดนทถกปนเปอนได โดยการผสมสารททาใหแขงหรอทาใหเสถยรเขาไปในดนหรอใน

ตะกอนทถกปนเปอนอยชนลาง ดวยวธการฉดสารททาใหเสถยรในรปของเหลวไปในบรเวณทม

ของเสยอย หรอการใชทพนผวเหมาะกบสารปนเปอนทมอนตรายนอยในพนทจากด และมความ

พรนของดนพอสมควรโดยใสสารททาใหเสถยรในรปของแขงหรอของเหลวลงไปบนผวและ

สามารถซมลงไปได วธการนไมคอยไดรบความแพรหลายนก เนองจากคาใชจายสงและการนา

ของแขงออกจากดนทาไดยาก รวมทงมผลตอลกษณะทางกายภาพของดน

3) การยอยสลายทางชวภาพ (Biological Degradation) เปนกระบวนการททาใหปรมาณ

สารอนทรยวตถในดนหรอนาลดลง สามารถเกดขนเองไดในสภาพธรรมชาต (Natural Attenuation)

โดยการเปลยนของเสยทมสารอนทรยเปนองคประกอบใหกลบมาเปนสารชวมวลในรปของ CO2,

CH4 และกรดอนนทรย ปจจยทมผลตออตราการยอยสลายทางชวภาพ ไดแก

สมบตและความเขมขนของมลสารอนทรย

ชนดของจลชพในดน

ลกษณะและสมบตของของเสย (Waste characteristic) ไดแก คาครงชวตและ

อตราการคงตวของมลสาร

31

คณสมบตของดน เชน เนอดน โครงสรางของดน

สมบตของดนในกจกรรมของสงมชวตในดน ไดแก pH อณหภม ความชน

ของดน ออกซเจนทมอยในดน อนทรยวตถ และปรมาณธาตอาหารในดน

ความสามารถในการอมน า ระดบโครงสรางของดน และความเปนไปไดใน

การชะลางพงทลายดน

4) การยอยสลายตวดวยแสง (Photolysis or Photodegradation) เปนการยอยสลายตวดวย

พลงงานแสงเปนหนงในกระบวนการ Natural Attenuation โดยรงสจากแสงอาทตยจะทาใหเกด

กระบวนการ Photoreaction จากความยาวคลนตาง ๆ ของรงสอลตราไวโอเลตทมพลงงานเพยงพอ

จะทาใหพนธะเคมแตกออก รงสอลตราไวโอเลตสามารถลดสงปนเปอนในสงแวดลอมได เชน การ

กาจดคลอรนใน Polychlorinated Biphenyls (PCBs) เปนตน

5) การลดความเขมขนของสารปนเปอนในดนโดยหลกการการระเหย (Soil Vapor

Extraction: SVE) เปนกระบวนการกาจดสารประกอบอนทรยระเหยงาย (Volatile Organic

Compounds: VOCs) ออกจากดนทมการปนเปอนในชน Unsaturated zone หรอ Vadose zone ทอย

เหนอระดบน าใตดนโดยการปลอยอากาศใหไหลผานดนทมการปนเปอน ทาใหเกดการถายเทมวล

ของสารปนเปอนจากดนสบรรยากาศ มหลายวธการ เชน

ระบบสญญากาศ และการไลดวยอากาศ (Vacuum extraction and air

stripping) วธการนเปนทยอมรบวามประสทธภาพ และเปนวธการทวไปทใชในการควบคมการ

แพรกระจายของสารระเหยทปนเปอนจากแหลง โดยเตมอากาศลงไปในดนทมการปนเปอน และใช

เครองสญญากาศสกดอากาศทมการปนเปอนนนออก การไหลของอากาศจะขนอยกบเครองมอทใช

และคณสมบตของดน โดยเฉพาะความพรนของอากาศ วธการนนยมใชในการกาจดสารประกอบ

อนทรยระเหยงาย (Volatile Organic Compounds: VOCs) ทมความเขมขนนอยกวา 200 มลลกรม

ตอลตร (mg/L)

การไลดวยไอน า (Steam stripping) ใชหลกการเดยวกบ Vacuum extraction

and air stripping โดยการฉดไอน าลงไปในดนใตบรเวณทมการปนเปอน และใชเครองสญญากาศ

ชวยบรเวณผวดน แตตางกนตรงท Steam stripping ใชไอน าในการไลสารปนเปอนออกจากน า

แทนทจะไลดวยอากาศ อณหภมในการเดนระบบของ Steam stripping สงกวา Air stripping ไอน า

ทใชมความสามารถในการละลายนาสงและชวยไลสารอนทรยในน าใหระเหยไดงายและเรวกวาใช

อากาศ วธนนยมใชกาจดสาร Chlorinated Hydrocarbon, aromatic, ketone และสารปนเปอนใน

กลม alkanes และalkane-based alcohols เชน ethanol และ butanol

32

6) การกาจดสารปนเปอนดวยความรอนจากคลนความถวทย (Radio Frequency Heating)

เปนวธการกาจดสารปนเปอนของมลสารพวกนามนและสารอนทรยทมสมบตระเหยไดทอณหภม 8

- 300 องศาเซลเซยส โดยการเพมอณหภมของดน และเรงความถเพอเพมอตราการระเหย

สวนมลพษดน สานกเทคโนโลยน าและสงแวดลอมโรงงาน กรมโรงงานอตสาหกรรม

(2554ข: 7-30) ไดอธบายถงรายละเอยดของแตละเทคโนโลยการฟนฟ ไวดงน

1) การขด/ตกดนไปฟนฟ และการคลมดน (Excavation and Capping)

Excavation เปนการฟนฟดนปนเปอนทสามารถทาไดทงในดนทมความเขมขนของสาร

ปนเปอนสงหรอตาโดยการตกดนทปนเปอนออกไปนอกพนท (Ex-situ) นาไปเขาเตาเผาหรอผาน

ขนตอนการทาใหเสถยรกอนนาไปหลมฝงกลบสาหรบของเสยอนตราย ดงแสดงในภาพท 2.11

สาหรบการ Capping สวนใหญเปนการทาเพอปองกนและควบคมการแพรกระจายของสาร

ปนเปอนลงสสงแวดลอม และอาจปลอยใหกระบวนการทางธรรมชาต (natural attenuation) ทาการ

ฟนฟดนดวยตวเอง สวนมากจะทาการคลมดวยพลาสตกกนนา ดงแสดงในภาพท 2.12

ภาพท 2.11 การขด/ตกดนปนเปอนออกจากพนทปนเปอนเพอทาการฟนฟ

แหลงทมา: United States Environmental Protection Agency, n.d.

33

ภาพท 2.12 การคลมดนปนเปอนดวยพลาสตกกนนา

แหลงทมา: Fabric Architecture, 2008

2) การลางดน (Soil Washing)

การลางดน หรอเรยกอกชอหนงวาการขดดน (soil washing) เปนการนาดนทมการ

ปนเปอนดวยสารปนเปอนมาทาการลางดวยน าหรอสารละลาย อาทเชน สารลดแรงตงผว

(surfactants) หรอ สารละลายกรดออน สารละลายดางออน เพอใหสารปนเปอนนนหลดออกมาจาก

อนภาคของดน ซงเปนหนงในการฟนฟแบบ Ex-situ ระบบการลางดนจะประกอบดวย 2 สวนใหญ

คอ Scrubbing Unit และ Treatment Unit ดงแสดงในภาพท 2.13 ดนทมการปนเปอนจะเขาสระบบ

Scrubbing unit ซงจะมการเตมน าหรอสารละลาย โดยดจากคาความสามารถในการละลายของสาร

ปนเปอนนน โดยสารปนเปอนทหลดออกมาจากอนภาคดนจะละลายอยในสวนของของเหลว

จากนนของเหลวทผานระบบ Scrubbing Unit จะเขาสระบบ Treatment Unit และทาการบาบดสาร

ปนเปอนตามวธการทเหมาะสมตอไป สวนดนทผานการบาบดแลวนนจะนาไปฝงกลบไวทเดม

34

ภาพท 2.13 การฟนฟดนทมการปนเปอนดวยระบบการลางดน

แหลงทมา: United States Environmental Protection Agency, 2001

3) การฟนฟดนทางเคมโดยใชวธการ Oxidation-Reduction

กระบวนการออกซเดชนทางเคม (chemical oxidation) เปนกระบวนการลดพษ (detoxify)

ของสารปนเปอนโดยการเปลยนแปลงองคประกอบทางเคมของสารปนเปอนใหอยในรปของสารท

มพษนอยลง เชน การใชสาร oxidizing agent ไฮโดรเจนเปอรออกไซด (H2O2) โอโซน (O3) เปอร

แมงกาเนต (MnO4-) เปอรซลเฟต (S2O8

2-) และคลอรน เปนตน เนองจากสารเคมกลมนเปนสารเคมท

หางาย ความเปนพษตาเมอเทยบกบสารออกซแดนซประเภทอน และงายตอการใชงานเพอมาทา

ลายโครงสรางของสารปนเปอนอนทรยจนไดคารบอนไดออกไซดและน าเปนผลตภณฑสดทาย

อยางไรกตามการเลอกใชสารออกซแดนซในการฟนฟดนตองคานงถงชนดของสารปนเปอน ความ

สะดวก และความชานาญของผปฏบตงานเปนสาคญ

แนวทางการฟนฟดนโดยวธ Chemical oxidation นนสามารถทาการฟนฟไดสองระดบคอ

การปนเปอนดนระดบตน (top soil) จากผวดนจนถงความลกประมาณไมเกน 20 เซนตเมตร

สามารถทาไดโดยการนาสารออกซแดนซ และตวเรงปฏกรยาใสและคลกคลากบดนปนเปอนได

โดยตรง สาหรบการปนเปอนในระดบลกทอาจเกดจากการรวไหลของถงบรรจสารเคมใตดน

(underground storage tank) ตองทาการศกษาการแพรกระจายของสารปนเปอนในพนทกอน

จากนน สามารถทาการขดและฉด (inject) สารออกซแดนซลงไปในพนทปนเปอนได ดงแสดงใน

ภาพท 2.14

35

ภาพท 2.14 การขดและฉด (inject) สารออกซแดนซลงไปในพนทปนเปอน

แหลงทมา: Enviro Engineering Solutions, 2011

4) กระบวนการสกดไอ (Soil Vapor Extraction; SVE)

Soil Vapor Extraction (SVE) เปนวธการทนยมใชในการฟนฟดนทปนเปอนสารมลพษทม

คณสมบตในการระเหย โดยเฉพาะสารระเหยอนทรย (volatile organic compounds, VOCs) และ

สารอนทรยระเหยบางสวน (semi-volatile organic compounds, semi VOCs) และสาร

ไฮโดรคารบอนพวกน ามนเชอเพลง หรอน ามนดบ โดยใช vacuum pump ทาการปมอากาศผานบอ

สกดไอ (extraction well) แลวดดไอของสารปนเปอนขนมาผานระบบบาบดอากาศเสยทตงอย

ดานบน หรอบางสวนจะถกปลดปลอยออกสบรรยากาศ ดงแสดงในภาพท 2.15 โดยดนทปนเปอน

จะตองมคาการซมผาน (k) มากกวา 10-8 cm2 ซงเนอดนควรเปนดนรวน หรอดนรวนปนทราย ม

ชองวางระหวางอนภาคดนสงจะทาใหอากาศไหลผานไดเปนอยางด และดนควรมคาความชน

(moisture content) ตา เนองจากน าจะไปอยในชองวางระหวางอนภาคดนทาใหการไหลของอากาศ

ลดลง

36

ภาพท 2.15 การฟนฟดวยวธ Soil Vapor Extraction (SVE)

แหลงทมา: Mel Environmental Solution, 2006

5) Landfarmimg

Landfarming เปนเทคโนโลยการฟนฟทางชวภาพทใชกระบวนการยอยสลายทางธรรมชาต

ของจลนทรยเพอลดความเปนพษของสารปนเปอน เปนวธทไดรบความนยมและสามารถฟนฟดน

ปนเปอนไฮโดรคารบอนไดอยางมประสทธภาพ โดยจดเปนการบาบดดวยผนดน (land treatment)

ดนทปนเปอนทถกขดขนมาจะถกนามาแผลงบนพนททเตรยมไว (Ex-situ) แลวกระตนกจกรรมของ

จลนทรยดนโดยการใหอากาศ บางครงมการเตมแรธาต ธาตอาหารและความชนรวมดวย สงผลให

เกดการยอยสลายสารปนเปอนทปนเปอนในดน ถาการปนเปอนในดนไมลกมากมความเปนไปไดท

จะทาการฟนฟโดยไมตองขดดนออกมา (In-situ) เทคโนโลย Landfarming มความเหมาะสมทจะใช

ในสภาวะทมพนทกวางเพยงพอ นาใตดนอยลกหรอสามารถสรางโครงสรางปองกนน าใตดนไดงาย

ความเขมขน Total Petroleum Hydrocarbon (TPH) เรมตนตากวารอยละ 5 และไมมความจาเปน

เรงดวนในการฟนฟ เนองจากกระบวนการฟนฟนใชระยะเวลานานหลายสปดาหหรอหลายเดอน

6) Composting

เปนอกหนงเทคโนโลยการฟนฟทางชวภาพ โดยเปนการนาดนปนเปอนทถกขดออกมา

ผสมกบ bulking agents และอนทรยวตถ เชน ขเลอย มลสตว ซากพช เปนตน อนทรยวตถทเตมลง

ไปจะชวยกระตนการเจรญเตบโตของประชากรจลนทรย โดยทวไปการนาดนปนเปอนสารอนทรย

37

อนตรายมาหมกเปนปยตองรกษาสภาวะอณหภมสงไว (thermophilic conditions, 54 - 65 องศา

เซลเซยส) โดยอณหภมทเพมสงขนเปนผลจากความรอนทเกดจากการยอยสลายอนทรยวตถโดย

จลนทรย สวนใหญกระบวนการนสามารถทาไดโดยใชจลนทรยทมอยในธรรมชาต ซงให

ประสทธภาพการยอยสลายสงสดในสภาวะการใหอากาศ เทคโนโลย composting มความเหมาะสม

ทจะใชในสภาวะดงน

มพนทจากด

สภาพอากาศไมเหมาะสม (ฤดฝน อณหภมตาเกนกวาทจลนทรยจะทางานได)

ดนไมเหมาะสม (เปนกรวดทราย ดนเปนกอน)

มความจาเปนตองฟนฟดนปรมาณมากในระยะเวลาจากด

ความเขมขน Total Petroleum Hydrocarbon (TPH) สงมาก

ตองการควบคมสารระเหยงาย

7) Biopile

เปนเทคโนโลยการฟนฟทางชวภาพ โดยการนาดนปนเปอนมากองเปนชน ๆ ในโครงสราง

ทมระบบปองกนการแพรกระจายสารปนเปอนออกสสงแวดลอม กองดนมกมระบบกระจายอากาศ

อยขางใตเพอใหอากาศแกกองดนอาจจะเปนแบบสญญากาศหรอแบบใหอากาศ กองดนควรมความ

สงไมเกน 2 - 3 เมตร ดงแสดงในภาพท 2.16 ควรควบคมความชน ความรอน ธาตอาหาร ออกซเจน

และความเปนกรดดาง

ภาพท 2.16 กระบวนการ ex-situ biopile ในการฟนฟดนทปนเปอน

แหลงทมา: Mel Environmental Solution, 2006

38

8) Bioventing

เปนเทคโนโลยการฟนฟทางชวภาพทดาเนนการในพนท (In-situ) โดยการเตมอากาศและ

สารอาหารลงไปในระบบ ซงการเตมอากาศของ bioventing จะเปนการเตมในอตราทชาไมมการ

เพมแรงดน เพอใหมปรมาณเพยงพอตอการดาเนนกจกรรมของจลนทรยเทานน การใหอากาศจะ

ชวยใหสารปนเปอนระเหยออกมาดวย ซงกจะถกยอยสลายตอไป เมอไอระเหยเคลอนทไปในดนท

มกจกรรมการยอยสลายของจลนทรย กระบวนการ bioventing ดงแสดงในภาพท 2.17

ภาพท 2.17 กระบวนการ bioventing ในการฟนฟชนดนไมอมตวดวยนาทปนเปอน

แหลงทมา: Air Force Center for Engineering and the Environment, n.d.

9) การฟนฟพนทปนเปอนโดยใชพช (Phytoremediation)

เปนการใชพชในการบาบดสารปนเปอนในบรเวณพนทปนเปอน เพอลดอนตรายของสาร

ปนเปอนตอมนษยและสงแวดลอม เทคโนโลยนสามารถประยกตใชในการบาบดสารปนเปอน ทง

ทอยในรปสารอนทรยทมความเขมขนตา และสารอนนทรยทอยในตวกลาง ดน นา หรออากาศ ซง

การบาบดนอาศยประโยชนจากกระบวนการดดนาและแรธาตผานทางรากของพช และกระบวนการ

คายนาออกทางใบของพชในการเปลยนสารปนเปอนเหลานนใหอยในรปทไมมความเปนพษ หรอม

ความเปนพษลดลง คณสมบตของพชทเหมาะตอการทา Phytoremediation

มความทนทานตอสารพษทปนเปอนในพนท

เปนพชทงายตอการปลกและดแลรกษา

มการเจรญเตบโตเรว

มวงจรชวตสน

ขยายพนธหรอสบพนธไดในอตราสง

39

มปรมาณของมวลชวภาพมาก

มการสะสมสารพษหรอโลหะหนกทระดบสง

สงทสาคญของการฟนฟสารปนเปอนโดยใชพชบาบด คอ ขนตอนการเลอกใชพชเพอฟนฟ

สารปนเปอนในบรเวณพนททมการปนเปอน นอกจากนยงตองมความเขาใจพฤตกรรมของสาร

ปนเปอนทจะทาการฟนฟในตวกลางนน ๆ และปจจยรวมอน ๆ ทเกดขนในธรรมชาตเพอชวยให

การฟนฟมประสทธภาพมากขน ไดแก กระบวนการทางกายภาพ เคม และชววทยา ดงนน

กระบวนการนจงเปนทางเลอกหนงสาหรบใชฟนฟสารปนเปอนโดยอาศยหลกเกณฑการพงพาสงท

มอยแลวในระบบธรรมชาตเพอฟนฟสารปนเปอน ซงเปนวธทประหยดตนทนในการฟนฟสาร

ปนเปอน

ระยะเวลาทใชในการฟนฟโดยใชพชนนขนอยกบหลายปจจย ไดแก ชนดและปรมาณของ

พชทเลอกใช ชนดและปรมาณของสารปนเปอนทปนเปอน ความกวางและความลกของพนททม

การปนเปอน และชนดของดน นอกจากนขอควรระวงในการใชพช คอ หากพชทปลกไวไดรบ

ความเสยหายหรอถกสตวทาลายตองมการปลกพชซ าซงจะทาใหระยะเวลาใหการดาเนนการนาน

มากขน โดยปกตแลวการใชกระบวนการฟนฟดวยพชจะใชเวลานานเปนป

การใชพชฟนฟพนทปนเปอนในพนท (In-situ) เปนการพงพาสงทมอยเดมในธรรมชาต จง

ทาใหมตนทนตา มประสทธภาพด สามารถบาบดไดในพนทกวาง ไมทาลายคณสมบตทางกายภาพ

รวมไปถงกจกรรมของจลนทรยดน ชวยลดการกระจายของสารปนเปอน สามารถนาโลหะทมคา

กลบมาใชใหม เปนการวางแผนการฟนฟพนทปนเปอนอยางย งยน ประเภทของการกระบวนการ

Phytoremediation สามารถจาแนกไดเปน

Phytoextraction หรอ Phytoaccumulation เปนการใชพชทมคณสมบตในการ

ดดซบโลหะหนกจากดนเพอเขามาสะสมในสวนตาง ๆ ของพช โดยโลหะหนกจะเคลอนยายผาน

ทางระบบรากและไปสะสมในสวนเหนอดนของพช พชทมคณสมบตสะสมโลหะหนกมากกวาพช

ชนดอนจะเรยกวา phytoaccumulator การเกบเกยวสวนของพชออกจากพนทเปนแนวทางหนงใน

การกาจดโลหะหนกออกจากดนได

Rhizofiltration เปนการใชพชทมความสามารถในการดดซบ หรอกรองสาร

ปนเปอนทอยในรปสารละลายรอบ ๆ บรเวณรากพช เขาไปในรากพช สวนมากมกใชกบการกาจด

สารปนเปอนทปนเปอนในน า เชน น าใตดน และน าเสยทมความเขมขนของสารปนเปอนตา

เนองจากเฉพาะสวนของรากพชเทานนทมการสะสมมลพษ ซงสวนนจาเปนตองอาศยขนตอนอน

มาบาบดตอไป สวนของใบ และลาตนทไมมการปนเปอน หลงจากการเกบเกยว กจะทงไปหรอ

40

นาไปทาประโยชนอยางอนได ขนกบชนดของพชทนามาใชในการบาบด เชน พชบางชนดมดอกท

สวยงาม จงสามารถเกบดอกไปขายในชวงเวลาระหวางการบาบดไดอกดวย

Phytostabilization เปนการใชพชทมความสามารถในการจากดการเคลอนท

ของสารปนเปอนทมอยในดนหรอในน าใตดน โดยผานกระบวนการดดซบ (sorption) การ

ตกตะกอน (precipitation) การเกดสารเชงซอน (complexation) และการรดวซเวเลนซโลหะ (metal

valence reduction) สารปนเปอนจะถกเกบสะสมอยทบรเวณเนอเยอพชและสะสมทบรเวณดน

รอบๆ รากทาใหไมสามารถละลายน าหรอเคลอนทได ชวยลดการเคลอนทของสารปนเปอน ไมให

ไปสน าใตดนและระเหยสบรรยากาศ ชวยลดโอกาสทสารปนเปอนจะเขาไปปนเปอนในหวงโซ

อาหาร

Phytodegradation หรอ Phytotransformation กระบวนการนเปนการสลาย

พนธะของสารปนเปอนโดยอาศยกระบวนการเปลยนแปลงทางชวเคมของพช หรออาศย

สารประกอบทปลอยออกมาจากรากพช เชน เอนไซม เพอยอยสลายพนธะของสารปนเปอนท

ปนเปอนในดน โดยสารประกอบอนทรยทมโครงสรางซบซอนจะถกยอยสลายใหเปนสารทม

โมเลกลเลกลง และสารทมโมเลกลขนาดเลกจะถกรวมเขาไปในเนอเยอพชเพอใชเสรมสรางเซลล

พชและใชในการเจรญเตบโต พชมเอนไซมทชวยเรงปฏกรยาเคมได โดยเอนไซมแตละชนด

สามารถสลายพนธะของสารประกอบไดอยางหลากหลาย ไดแก สารละลายสารประกอบทม

องคประกอบของคลอรน เชน TCE และ สารกาจดศตรพช รวมทงของเสยจากวตถระเบด เปนตน

Phytovolatilization กระบวนการนเปนการใชพชเคลอนยายสารปนเปอนท

สามารถละลายน าได และเคลอนยายสารเหลานนออกสบรรยากาศ เปนการกาจดสารทปนเปอน

ออกจากน า โดยพชจะดดซบสารปนเปอน แลวดวยกลไกลทเกดขนในตนพชเองไดทาการเปลยน

รปสารปนเปอน (transformation) ใหอยในรปทระเหยไดและมความเปนพษลดลงจากเดม หลงจาก

นน สารปนเปอนทอยในรปทระเหยได จะถกกาจดออกโดยผานทางใบพช โดยพชแตละชนดจะม

ความสามารถในการกอใหเกดการระเหยของสารปนเปอนแตกตางกน เชน ตน poplar tree ม

ประสทธภาพในการบาบดสาร TCE ทปนเปอนในน าผานกระบวนการระเหยไดสงถงรอยละ 90

ของปรมาณ TCE ทงหมดทสะสมในพช

ขนษฐา สมตระกล (2554: 136) กลาววา พชมประสทธภาพในการฟนฟดนทปนเปอน

ปโตรเลยมไฮโดรคารบอนไดหลายวธ ทงการยอยสลายโดยเอนไซมจากพชโดยตรง การสะสม

องคประกอบของปโตรเลยมไฮโดรคารบอนไวภายในชวมวลของรากหรอยอด และการสนบสนน

การยอยสลายโดยการหลงสารจากรากพชมากระตนกจกรรมของจลนทรยทอาศยบรเวณรอบราก

พช แตเนองจากการปนเปอนของสารประกอบปโตรเลยมไฮโดรคารบอนในสงแวดลอมจรงมก

41

ปนเปอนรวมกบสารมลพษอนอกหลายชนด ดงนน การบาบดสารมลพษจงทาใหสมบรณใน

ขนตอนเดยงไดยากและไมอาจระบใหแนชดลงไปไดวาวธการบาบดใดมความเหมาะสมมากวากน

การบาบดสารมลพษในหลายกรณจาเปนตองใชหลายวธรวมกน การนาพชมาใชในการฟนฟ

สภาพแวดลอมทปนเปอนดวยสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนตองศกษาผลสมฤทธและปจจยท

สงผลตอการบาบดอยางรอบคอบกอน เพราะการเจรญของพชขนอยกบสภาพภมอากาศ และ

สภาพแวดลอมจรงทควบคมไดยาก

Federal Remediation Technologies Roundtable (n.d.) ไดอธบายถงเทคโนโลยการบาบด

และฟนฟนาใตดนปนเปอนไว ดงน

1) การอดอากาศ (Air Sparging)

เปนกระบวนการอดอากาศจนอมตว อากาศทถกอดจะเคลอนททงแนวราบและแนวดงผาน

เขาสชองในดนลงสนาใตดน และกอใหเกดกระบวนการเพมการถายเทมวลสาร (Stripper) ระหวาง

ชนน าใตดนและสารปนเปอน โดยสารปนเปอนสวนใหญจะอยในกลมสารอนทรยระเหยงาย และ

นามนเชอเพลง โดยจะถกกาจดผานกระบวนการระเหยเปนไอ (Volatilization) และอากาศจะพาไอ

ระเหยเหลานขนสชนน าไมอมตว ซงโดยทวไปจะมระบบ Vapor Extraction ตดตงควบคกบระบบ

Air Sparging ดงแสดงในภาพท 2.18 เพอการกาจดไอระเหยของสารปนเปอนทเกดขน โดยปกตการ

บาบดและฟนฟน าใตดนทปนเปอนโดยวธ Air Sparging อาจตองใชระยะเวลานานมากกวา 2 - 3 ป

ทงนขนอยกบปรมาณการปนเปอน

ภาพท 2.18 แบบจาลองกระบวนการอดอากาศ (Air Sparging) ในการฟนฟนาใตดนทปนเปอน

แหลงทมา: Federal Remediation Technologies Roundtable, n.d.

42

2) การขดเจาะบอแนวราบ (Directional or Horizontal Well)

อาศยเทคโนโลยในการขดเจาะบอเพอตดตงบอในแนวนอน แทนทจะเปนแนวดงตามปกต

และอดอากาศจนอมตวลงไปในบอเพอใหอากาศพาไอระเหยเหลานขนสชนน าไมอมตว เปนอก

วธการหนงทประยกตจากวธ Soil Vapor Extraction โดยทวไปจะมระบบ Vapor Extraction ตดตง

ควบคดวย ดงแสดงในภาพท 2.19 ประโยชนของบอแนวราบน คอ สามารถทาการบาบดพนทได

กวางมากขน โดยตดตงบอเพยงไมกบอ ชวยลดคาใชจายได นอกจากนยงสามารถบาบดและฟนฟ

นาใตดนทปนเปอนใตอาคารหรอสงปลกสรางไดดวย

ภาพท 2.19 แบบจาลองการฟนฟนาใตดนทปนเปอนโดยวธการขดเจาะบอแนวราบ (Directional or

Horizontal Well)

แหลงทมา: Federal Remediation Technologies Roundtable, n.d.

3) Treatment Walls

เปนการใชวสดหรอสารเคม เชน zero valent iron ในการสรางกาแพงใตดนขวางการไหล

ของนาใตดน ซงเมอนาใตดนไหลผานกาแพงนจะทาปฏกรยากบสารปนเปอนคลายกบการกรองน า

ในการสรางกาแพง หรอ Permeable Reactive Barrier ดงแสดงในภาพท 2.20 ซงจะตองทาให

กาแพงมคา hydraulic conductivity ใกลเคยงหรอมากกวาดนโดยรอบ เพอปองกนไมใหน าใตดน

ไหลออมไป วธการนไมแพรหลายมากนก เนองจากคาใชจายคอนขางสงเนองจากตองใชเครองมอ

พเศษในการตดตง และกาจดสารปนเปอนบรเวณทตองการคอนขางยาก

43

ภาพท 2.20 แบบจาลองการฟนฟนาใตดนทปนเปอนโดยวธการสรางกาแพง หรอ Permeable

Reactive Barrier

แหลงทมา: Federal Remediation Technologies Roundtable, n.d.

4) Pump and Treat

วธการนเปนการสบน าใตดนทปนเปอนจากบอน าซงสรางขนในจดทเหมาะสม เพอนาน า

ใตดนทปนเปอนไปบาบดหรอกาจดตอไป สามารถบาบดสารปนเปอนทละลายนาไดด หากเปนสาร

ปนเปอนทละลายนาไดนอย จาเปนตองใชสารเคมชวยเพมความสามารถในการละลาย

5) Enhanced Bioremediation

เปนการเพมการยอยสลายสารปนเปอนของจลนทรยในน าใตดน ทาไดโดยการเพม

ตวรบอเลคตรอน (Electron Acceptor) และแรธาตอาหาร

6) Monitored Natral Attenuation (MNA)

เปนเทคนคการปลอยใหเกดการยอยสลายเองตามธรรมชาต โดยการสรางบอเฝาระวงเพอ

การตดตามตรวจวดเปนระยะและทราบสภาพปญหา ลกษณะการเคลอนทของสารปนเปอน ความ

เขมขน และเพอการประเมนความเสยง

44

2.4 กฎหมาย และมาตรฐานทเกยวของ

จากการทบทวนเอกสาร กฎหมายและมาตรฐานทเกยวของกบการจดการพนทปนเปอน

สารเคมของประเทศไทย รวมทงมลพษดนและน าใตดน จะประกอบไปดวย พระราชบญญต

สงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535 พระราชบญญตวตถอนตราย พ.ศ. 2535

พระราชบญญตการสาธารณสข พ.ศ. 2550 และพระราชบญญตพฒนาทดน พ.ศ. 2551

2.4.1 พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535

กาหนดมาตรฐานคณภาพน าใตดน โดยไดมประกาศคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต

ฉบบท 20 (พ.ศ. 2543) ออกตามความในพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม

แหงชาต พ.ศ. 2535 เรอง กาหนดมาตรฐานคณภาพน าใตดน เพอไมกออนตรายตอสขภาพอนามย

เมอนามาบรโภค และประกาศคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต ฉบบท 25 (พ.ศ. 2547) เรอง

กาหนดมาตรฐานคณภาพดน สาหรบการอยอาศยและเกษตรกรรม และสาหรบการใชประโยชน

เพอการอน โดยเปนการกาหนดคามาตรฐานของสารอนทรยระเหยงาย โลหะหนก สารปองกน

กาจดศตรพชและสตว และสารพษอน ๆ ดงแสดงในภาคผนวก ก ประกาศทง 2 ฉบบนเปนการ

ประกาศทวไป ไมมสภาพบงคบ

การเยยวยาและการฟนฟความเสยหายจะกระทาภายใต 2 มาตรา ไดแก มาตรา 96 โดย

แหลงกาเนดมลพษใดกอใหเกดหรอเปนแหลงกาเนดของการรวไหลหรอแพรกระจายของมลพษอน

เปนเหตใหผอนไดรบอนตรายแกชวตรางกายหรอสขภาพอนามย หรอเปนเหตใหทรพยสนของ

ผอนหรอของรฐเสยหายดวยประการใด ๆ เจาของหรอผครอบครองแหลงกาเนดมลพษนนมหนาท

ตองรบผดชอบ ชดใชคาสนไหมทดแทน หรอคาเสยหายเพอการนน สวนมาตรา 97 กลาวถงกรณทา

ใหเกดความเสยหายแกทรพยากรธรรมชาตหรอสาธารณสมบตของแผนดน ใหคดคาเสยหายเทากบ

มลคาของทรพยากรธรรมชาตทสญหาย ถกทาลายหรอเสยหาย ทงนทางหนวยงานราชการท

เกยวของสามารถเรยกคาชดใชจากแหลงกาเนดมลพษได แตไมมอานาจสงใหแหลงกาเนดมลพษ

แกไขการปนเปอนน นกอน และใชกบกรณมลพษแพรออกไปทาความเสยหายแกพนทนอก

แหลงกาเนด ไมสามารถใชกบการปนเปอนทยงอยภายในแหลงกาเนด เวนแตมลพษนนจะซมลก

ไปในดนมาก แตไมมการระบอยางชดเจนวาตองซมลกลงใตดนไปไกลเพยงใดเพราะยงอยในแดน

กรรมสทธของเจาของทดนอย

45

2.4.2 พระราชบญญตวตถอนตราย พ.ศ. 2535

กฎหมายครอบคลมความเสยหายเฉพาะความเสยหายจากวตถอนตรายเทานนทกอใหเกด

แกบคคล สตว พช สงแวดลอม และทรพยทไมมเจาของหรอทรพยากรธรรมชาต มบทบญญตความ

รบผดชอบทางแพงใหผผลต ผนาเขา ผขนสง ผครอบครอง หรอผขายตองรบผดตอความเสยหายซง

เกดจากวตถอนตรายนน

2.4.3 พระราชบญญตการสาธารณสข พ.ศ. 2550

ใหอานาจเจาพนกงานทองถนในการออกขอกาหนดเพอปองกนมลพษดนและน าใตดนอน

เกดจากการประกอบกจการทเปนอนตรายตอสขภาพได และอาจกาหนดเงอนไขในใบอนญาต

สาหรบการประกอบกจการทเปนอนตรายตอสขภาพได

เจาพนกงานทองถนมอานาจจดการเหตราคาญในทองถนของตน การประกอบกจการท

กอใหเกดมลพษดนหรอน าใตดนทอาจกอใหเกดความเสอมหรอเปนอนตรายตอสขภาพ ซงถอเปน

เหตราคาญ อยางไรกตามยงไมมบทบญญตวาดวยความรบผดชอบทางแพง แตใหเจาพนกงาน

ทองถนมอานาจออกคาสงใหผทฝาฝนแกไขปรบปรงใหถกตองได

2.4.4 พระราชบญญตการพฒนาทดน พ.ศ. 2551

ใหรฐมนตรมอานาจประกาศควบคมการใชทดนบรเวณททาใหเกดการปนเปอนของ

สารเคมหรอวตถอนใดทจะทาใหเกดความเสอมโทรมตอการใชประโยชนในทดน ซงจะเนนการ

คมครองทดนเพอการเกษตรเทานน ในกรณทมการปนเปอน ใหผกระทาดงกลาวปรบปรงทดนใหส

สภาพเดม หรอชดเชยคาเสยหายแกรฐหรอผทไดรบความเสยหาย

จากการทบทวนมาตรฐานคณภาพดนและน าใตดนของไทย ยงไมมคามาตรฐานทชดเจน

สาหรบสารบางชนดทเกยวของในสถานบรการน ามนเชอเพลง เชน สารปโตรเลยมไฮโดรคารบอน

(Total Petroleum Hydrocarbon; TPH) แตอยางไรกตาม ยงมมาตรฐานของตางประเทศทเกยวของ

กบการจดการพนทปนเปอนสารเคมซงมการกาหนดคามาตรฐานสาหรบสาร TPH โดยเฉพาะเอาไว

หลายแหลง โดยแบงออกตามลกษณะการใชประโยชนในพนท เชน คามาตรฐานของสาร TPH ใน

ทดนทใชประโยชนเพอการอยอาศยของประเทศนวซแลนด ดงตารางท 2.2 หรอคามาตรฐานของ

สาร TPH ในดน โดยแบงตามชนดของดนและรปแบบการใชประโยชนของกลมอตสาหกรรม

น ามนประเทศออสเตรเลย (Australian Oil Industry Environmental Guidelines, AOIEG) ดงตาราง

ท 2.3 เปนตน

46

ตารางท 2.2 คามาตรฐานของสาร TPH ในดนทใชประโยชนเพอการอยอาศยของประเทศ

นวซแลนด

แหลงทมา: Ministry for the Environment, New Zealand, 1999: Module 4-56.

หมายเหต: หนวยเปนมลลกรมตอกโลกรม

47

ตารางท 2.3 คามาตรฐานของสาร TPH ในดนทใชประโยชนเพอการอยอาศย การพาณชยหรอ

อตสาหกรรม และสถานบรการน ามนของกลมอตสาหกรรมน ามนประเทศ

ออสเตรเลย

Parameter Residential Commercial/

Industrial

On-going Petrol

Facility

TPH

C6-C9

C10-C14

C15-C28

C29-C36

20

10,000

NL

NL

20

NL

NL

NL

20

NL

NL

NL

แหลงทมา: ปรบปรงจาก Australian Oil Industry Environmental Guidelines Working Group, 1999

หมายเหต: NL คอ Not Limiting

หนวยเปนมลลกรมตอกโลกรม

มาตรฐานสาหรบดนทรายทลกไมเกน 1 เมตร

2.5 งานวจยทเกยวของ

Steen and Elton (1996) ศกษาการปนเปอนของสารประกอบอนทรยพวกน ามนวาอาจ

กอใหเกดมลภาวะหลกซงอาจจะกอใหเกดผลกระทบตอสขภาพอนามยของมนษย และผลกระทบ

ตอสงแวดลอมได กลมสารประกอบทสาคญในน ามน ไดแก BTEX (เบนซน: Benzene, เอทธลเบน

ซน: Ethyl benzene, โทลอน: Toluene และไอโซเมอรทงสามของไซลน: three isomer of Xylene)

ซงกอใหเกดผลกระทบมากเพราะเกดการปนเปอนลงสดนและน าใตดนมาก สาเหตสาคญท

กอใหเกดการปนเปอนของน ามนกคอ การรวไหลของผลตภณฑปโตรเลยมจากถงเกบทรว เชน

แกสโซลน เชอเพลงดเซล น ามนหลอลน และน ามนเตา ดวยคณสมบตของมนคอมความเปนขว

และมความสามารถในการละลายน าได อนทรยเคมของผลตภณฑปโตรเลยมเหลานนจงสามารถ

ปนเปอนลงสดนและนาใตดนได ซงกอใหเกดเปนปญหาทสาคญ คอผลตอสขภาพอนามยตอมนษย

ซงอาจเปนพษเฉยบพลนและพษเรอรงได

48

Environment Canada (1999) กลาววา การปนเปอนของมลพษทเกดขนกบแหลงน าใตดน

นนมกจะมการปนเปอนไกลออกไปจากแหลงกาเนด เมอเกดการปนเปอนในน าใตดนขนแลวเปน

การยากมากทจะบาบดหรออาจไมสามารถทาใหคณภาพน ากลบคนสสภาพเดมได การปนเปอนนน

แบงไดเปน 2 ประเภทตามแหลงกาเนด คอ แหลงกาเนดมลพษแบบจด (point source) เชน พนทฝง

กลบขยะ ถงน ามนรว บอเกบกกสงปฏกล และแหลงกาเนดมลพษแบบไมเปนจด (non-point

source) เชน การปนเปอนของสารเคมจากการเกษตร การปนเปอนของมลพษในน าใตดนสวนใหญ

เกดจากการปนเปอนจากถงเกบกกใตดน (UST) เชน จากบอเกบกกสงปฏกล ถงเกบสารเคม และถง

เกบกกน ามน เปนตน แมวาการปนเปอนทเกดขนจากแหลงกาเนดเหลานจะไมคอยมนยสาคญมาก

นก แตเปนกรณทเกดขนบอยครง ในประเทศแคนาดาพบวาบอน าใตดนในหลาย ๆ พนทถก

ปนเปอนดวยมลพษจากหลาย ๆ แหลงกาเนดดงกลาว แตปญหาของการปนเปอนไมไดเกด ณ

แหลงกาเนดมลพษเทานน เพราะมนสามารถเคลอนทตามทศทางการไหลของนาซงเปนขบวนการท

ซบซอน เพราะการปนเปอนในน าใตดนอาจปนเปอนไปสแหลงน าผวดนอนทวฏจกรของน าใตดน

ไหลผานกเปนได

ธญลกษณ ราษฎรภกด (2545: บทคดยอ) ศกษาหาประสทธภาพในการดดซบน ามนของ

วสดดดซบทเปนวสดธรรมชาตจากพช 14 ชนด ซงมราคาถกและยอยสลายไดงายกวาวสด

สงเคราะหสาหรบดดน ามนในน าทระบายจากสถานบรการน ามน การทดลองสามารถแบงยอยได

เปน 2 ขนตอน ไดแก ขนตอนการดดซบน ามน และขนตอนการชะน ามนออกจากวสดทดดซบแลว

ผลการทดลองในขนตอนการดดซบน ามนพบวา จอกหน (Salvinia sp.) และเสนใยโพลเอสเตอรม

ความสามารถในการดดซบนามนไดดกวาวสดดดซบชนดอน โดยมคาความเขมขนของน ามนในน า

ทงตาทสด สาหรบในขนตอนการชะน ามนพบวา เสนใยโพลเอสเตอรเปนวสดทน ามนถกชะออก

มากทสด ผลการทดลองในครงนใหขอมลทเปนประโยชนในการเลอกใชวสดจากพชในการดดซบ

นามนทปนเปอนในนา

Bardos, Nathanail and Pope (2002: 158) ศกษาปจจยหลกทมผลตอการตดสนใจดาเนนการ

จดการพนทปนเปอน ซงโดยสรปแลวจะประกอบไปดวย 1) การประเมนความเสยงอยางม

ประสทธภาพ 2) เทคนควธการฟนฟทเหมาะสมและมความเปนไปได 3) มมมองขอคดเหนของ

กลมผมสวนไดเสย 4) คาใชจายเปรยบเทยบกบผลประโยชนทจะไดรบ และ 5) การดาเนนการตอง

เปนการพฒนาอยางย งยน ทงดานสงแวดลอม สงคม และเศรษฐกจ ทง 5 ปจจยนเปนหลกการ

พนฐานทนามาใชประกอบการตดสนใจในการดาเนนการจดการพนทปนเปอน

Brown, Barton and Thomson (2003: 737-740) ศกษาการบาบด Polycyclic aromatic

hydrocarbons (PAHs) ไดแก anthracene, benzo(a)pyrene, chrysene, fluoranthrene, phenanthrene

49

และ pyrene ทปนเปอนในดนดวยสารละลายโพแทสเซยมเปอรแมงกาเนตความเขมขน 130 mM

เปนเวลา 30 นาท พบวา benzo(a)pyrene, pyrene, phenanthrene และ anthracene มความเขมขน

ลดลงไดด คอ ลดลงรอยละ 72.1, 64.2, 56.2 และ 53.8 ตามลาดบ สวน fluoranthrene และ chrysene

ลดลงเพยงรอยละ 13.4 และ7.8 ตามลาดบ จดเรยงความสมพนธ chemical reactivity order

สาหรบเปอรแมงกาเนตไดดงนbenzo(a)pyrene > pyrene > phenanthrene > anthracene >

fluoranthrene > chrysene

Nathanail and Bardos (2004) กลาวถงวธการจดการกบพนทปนเปอนวา โดยทวไปแลว

การบาบดฟนฟพนทปนเปอนนน อาจทาไดโดยใชวธการอยางหนงอยางใด หรอใชหลายวธการ

รวมกนกได เชน การขดเจาะและเคลอนยายเอาวสดทปนเปอนออกจากพนทปนเปอน (อาจเพอ

นาไปฝงกลบหรอนาไปบาบดภายนอกพนทปนเปอน) การบาบดโดยมงปดกนวสดปนเปอน

(Containment-based approaches) เปนการปดกน หรอจากดพนทไมใหสงปนเปอนเคลอนทออก

ไปสสงแวดลอมภายนอก การบาบดโดยมงกาจดสงปนเปอน (Treatment-based approaches) ทาได

โดยการทาลาย เคลอนยาย กาจดสงปนเปอนทปนเปอนอยในวสดตาง ๆ เชน ดน นาใตดน เปนตน

สรตนดา โคตรวงษ (2551: 64-65) ไดศกษาการเลอกใชเทคนคในการบาบดดนปนเปอน

สารโททอลปโตรเลยมไฮโดรคารบอนทเหมาะสม จากการศกษาพบวา การบาบดดนปนเปอนโดย

ใชเทคนคใดเทคนคหนงนน มกจะพบวามขอจากดอยคอนขางมาก เชน ในกลม A เทคนคทม

คะแนนมากทสดคอ Soil Vapor Extraction ซงเหมาะกบการบาบดดนทปนเปอนสารโททอล

ปโตรเลยมไฮโดรคารบอนกลมระเหยงายเทานน แตหากในดนปนเปอนน นมสารโททอล

ปโตรเลยมไฮโดรคารบอนหลายชนด รวมทงแบบระเหยชาดวยแลว เทคนคนกไมสามารถใชได

อยางมประสทธภาพหรอหากตองบาบดดนทอยใตระดบน าใตดน ซงเปนขอจากดของเทคนค Soil

Vapor Extraction จงตองมการนาเทคนคอนทชวยลดขอจากดนมาใชรวมกน เชน เทคนค Multi-

Phase Extraction ซงสามารถบาบดในบรเวณใตระดบน าใตดนได เปนตน การบาบดดนปนเปอน

สารโททอลปโตรเลยมไฮโดรคารบอน จงไมควรจากดเพยงแควธใดวธหนง หากแตควรพจารณา

ปจจยทงหมดแลวกาหนดเทคนคทมเหมาะกบสภาพการปนเปอนนน ๆ ซงอาจเปนเทคนคเดยวหรอ

เปนการผสมผสานกนระหวางเทคนคการบาบดตงแต 2 เทคนคขนไปกเปนไปได

บทสรปจากการทบทวนวรรณกรรมทเกยวของกบการศกษาเรอง แนวทางการฟนฟดนและ

น าใตดนจากการปนเปอนสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนของสถานบรการน ามนเชอเพลงใน

ประเทศไทยในครงน พบวา ปจจยเสยงหลกของการรวไหลของสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนใน

สถานบรการน ามนเชอเพลง คอ ถงกกเกบน ามนใตดน เมอเกดการรวไหลของสารปโตรเลยม

50

ไฮโดรคารบอน กจะทาใหเกดการปนเปอนลงสดนและน าใตดน สงผลกระทบตอสงแวดลอมและ

สขภาพอนามยของมนษย ดงนน การศกษาในครงน จงเปนการศกษาถงการดาเนนงานในปจจบน

ของสถานบรการน ามนเชอเพลงในประเทศไทยเกยวกบการจดการพนทปนเปอนสารปโตรเลยม

ไฮโดรคารบอน และเทคนควธทเหมาะสมทใชในการฟนฟดนและน าใตดนทปนเปอนสาร

ปโตรเลยมไฮโดรคารบอนของสถานบรการนามนเชอเพลงในประเทศไทย โดยมกรอบแนวคดและ

วธการศกษา แสดงไวในบทท 3 ของการคนควาอสระฉบบน

บทท 3

กรอบแนวคดและวธการศกษา

3.1 กรอบแนวคดในการศกษา

การศกษาเรอง แนวทางการฟนฟดนและน าใตดนจากการปนเปอนสารปโตรเลยม

ไฮโดรคารบอนของสถานบรการน ามนเชอเพลงในประเทศไทย เปนการศกษาถงความเสยงจาก

การรวไหลของสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนในสถานบรการน ามนเชอเพลงทงในประเทศและ

ตางประเทศ การทบทวนหลกเกณฑ แนวทางในการดาเนนการตรวจสอบและการประเมนพนท

ปนเปอนทออกโดยกรมควบคมมลพษ และกรมโรงงานอตสาหกรรม รวมถงการศกษาถงการ

ดาเนนงานในปจจบนของสถานบรการน ามนเชอเพลงในประเทศไทยเกยวกบการจดการพนท

ปนเปอนสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอน เพอใหทราบถงแนวทางทดในการจดการพนทปนเปอน

และเทคนคว ธ ท เหมาะสมทใชในการฟนฟ ดนและน าใตดนทปนเปอนสารปโตรเลยม

ไฮโดรคารบอนของสถานบรการน ามนเชอเพลงในประเทศไทย โดยมกรอบแนวคดในการศกษา

แสดงดงภาพท 3.1

52

ภาพท 3.1 กรอบแนวความคดในการศกษา

3.2 วธการศกษา

การศกษา เรอง แนวทางการฟนฟดนและน าใตดนจากการปนเปอนสารปโตรเลยม

ไฮโดรคารบอนของสถานบรการน ามนเชอเพลงในประเทศไทยในครงน ไดกาหนดวธการศกษา

ออกเปน 2 วธ คอ

3.2.1 การศกษาจากขอมลปฐมภม

การศกษาจากขอมลปฐมภม เปนการศกษาโดยการสมภาษณเชงลกกบผทเกยวของของ

บรษทผคาน ามนจานวน 3 บรษท โดยการใชแบบสมภาษณเชงลกเพอทราบถงการดาเนนงานใน

ปจจบนเกยวกบการจดการพนทปนเปอนสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนในสถานบรการน ามน

ศกษาความเสยงจากการรวไหลของสารปโตรเลยม

ไฮโดรคารบอนในสถานบรการนามนเชอเพลง

รวบรวมและทบทวนหลกเกณฑ แนวทาง

ในการดาเนนการตรวจสอบและการ

ประเมนพนทปนเปอนสารอนตราย

สมภาษณขอมลเชงลกจากตวแทนบรษทผคาน ามน

ในการดาเนนงานในปจจบนเกยวกบการจดการพนท

ปนเปอนสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนในสถาน

บรการน ามนเชอเพลงในประเทศไทย

จดทาสรปการดาเนนงานเกยวกบการจดการพนทปนเปอน

สารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนในสถานบรการน ามน

เชอเพลงในประเทศไทย และประเดนทเกยวของ

แนวทางทดในการจดการพนทปนเปอนและเทคนควธทเหมาะสมทใช

ในการฟนฟดนและน าใตดนทปนเปอนสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอน

ของสถานบรการน ามนเชอเพลงในประเทศไทย

53

เชอเพลงในประเทศไทย และเพอหาแนวทางทดในการจดการพนทปนเปอนและเทคนควธท

เหมาะสมทใชในการฟนฟดนและน าใตดนทปนเปอนสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนของสถาน

บรการน ามนเชอเพลงในประเทศไทย โดยรายละเอยดของแบบสมภาษณเชงลก แสดงไวใน

ภาคผนวก ข

นอกจากน ยงดาเนนการศกษาโดยการรวบรวมขอมลจากการสมมนาทางวชาการท

เกยวของ ซงประกอบดวย

1) สมมนาวชาการเรอง แนวทางการดาเนนการตามประกาศกระทรวงวาดวยการกาหนด

หลกเกณฑการปนเปอนในดนและนาใตดนภายในบรเวณโรงงาน จดโดยกรมโรงงานอตสาหกรรม

ในวนท 16 ธนวาคม พ.ศ. 2554 ณ โรงแรมคามโอเฮาส จงหวดระยอง

2) การสมมนาเรอง รบฟงความคดเหนรางกฎหมายในการควบคมการปนเปอนในดนและ

นาใตดนภายในบรเวณโรงงาน จดโดยกรมโรงงานอตสาหกรรม ในวนท 28 มถนายน พ.ศ. 2554

3.2.2 การศกษาจากขอมลทตยภม

การศกษาจากขอมลทตยภม เปนการศกษาขอมลทไดจากการรวบรวมและทบทวนเอกสาร

ทเกยวของกบหลกเกณฑ แนวทางในการดาเนนการตรวจสอบและการประเมนพนทปนเปอนสาร

อนตราย โดยการรวบรวมและทบทวนเอกสารจากประกาศ คมอ และขอมลตาง ๆ ทเกยวของกบ

การดาเนนการตรวจสอบ การประเมนพนทปนเปอน และการจดการพนทปนเปอนทออกโดยกรม

ควบคมมลพษ และกรมโรงงานอตสาหกรรม และการจดการพนทปนเปอนของตางประเทศ

3.3 ผใหขอมลสาคญ

ผใหขอมลสาคญในการศกษาครงน ไดแก บรษทผค าน ามนตามมาตรา 7 แหง

พระราชบญญตการคาน ามนเชอเพลง พ.ศ. 2543 ซงดาเนนกจการสถานบรการน ามนเชอเพลงใน

ประเทศไทย จานวน 3 บรษท โดย

1) บรษทผค าน ามนท 1 ผทใหขอมลในการตอบแบบสมภาษณมหนาทและความ

รบผดชอบโดยตรงในดานการฟนฟสภาพแวดลอมของทดนของบรษท

2) บรษทผค าน ามนท 2 ผทใหขอมลในการตอบแบบสมภาษณมหนาทและความ

รบผดชอบดานการจดการสงแวดลอม ภายใตหนวยงานความปลอดภย อาชวอนามยและ

สงแวดลอม

54

3) บรษทผคานามนท 3 ผทใหขอมลมหนาทและความรบผดชอบดานการจดการวศวกรรม

สงแวดลอมของสถานบรการนามนเชอเพลงของบรษท

3.4 ขนตอนการศกษา

การศกษา เรอง แนวทางการฟนฟดนและน าใตดนจากการปนเปอนสารปโตรเลยม

ไฮโดรคารบอนของสถานบรการน ามนเชอเพลงในประเทศไทยในครงน ไดกาหนดขนตอน

การศกษาออกเปน 7 ขนตอน ประกอบดวย

3.4.1 รวบรวมและศกษาขอมลเกยวกบความเสยงจากการรวไหลของสารปโตรเลยม

ไฮโดรคารบอนในสถานบรการนามนเชอเพลง

3.4.2 รวบรวมและทบทวนเอกสารทเกยวของกบหลกเกณฑ แนวทางในการดาเนนการ

ตรวจสอบและการประเมนพนทปนเปอนสารอนตราย โดยการรวบรวมและทบทวนเอกสารจาก

ประกาศ คมอ และขอมลตาง ๆ ทเกยวของกบการดาเนนการตรวจสอบและการประเมนพนท

ปนเปอน ทออกโดยกรมควบคมมลพษ และกรมโรงงานอตสาหกรรม

3.4.3 คดเลอกตวแทนบรษทผคาน ามน โดยการคดเลอกแบบเจาะจงจากบรษทผคาน ามน

ตามมาตรา 7 แหงพระราชบญญตการคานามนเชอเพลง พ.ศ. 2543

3.4.4 ออกแบบสมภาษณเชงลกในการดาเนนงานปจจบนเกยวกบการจดการพนท

ปนเปอนสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนในสถานบรการน ามนเชอเพลงในประเทศไทยสาหรบ

ตวแทนบรษทผคานามน

3.4.5 ดาเนนการสมภาษณเชงลกโดยใชแบบสมภาษณเชงลกในการดาเนนงานปจจบน

เกยวกบการจดการพนทปนเปอนสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนในสถานบรการน ามนเชอเพลงใน

ประเทศไทยกบผทเกยวของบรษทผคานามนจานวน 3 บรษท

3.4.6 วเคราะหขอมลจากการทบทวนเอกสารทเกยวของ ขอมลทไดจากการสมมนาทาง

วชาการ และจากการสมภาษณเชงลกกบตวแทนบรษทผคาน ามน เพอนาผลมาสรปการดาเนนงาน

เกยวกบการจดการพนทปนเปอนสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนในสถานบรการน ามนเชอเพลงใน

ประเทศไทย และประเดนทเกยวของอน ๆ

3.4.7 สรปแนวทางทดในการจดการพนทปนเปอนและเทคนควธทเหมาะสมทใชในการ

ฟนฟดนและนาใตดนทปนเปอนสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนของสถานบรการน ามนเชอเพลงใน

ประเทศไทย

55

3.5 การวเคราะหขอมล

การวเคราะหขอมลในการศกษา เรอง แนวทางการฟนฟดนและน าใตดนจากการปนเปอน

สารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนของสถานบรการน ามนเชอเพลงในประเทศไทยในครงน ได

ดาเนนการวเคราะหขอมลดวยวธการพรรณนาความ โดยใชขอมลทไดจากการรวบรวมและทบทวน

เอกสารทเกยวของ และขอมลจากการสมภาษณเชงลกในการดาเนนงานในปจจบนเกยวกบการ

จดการพนทปนเปอนสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนในสถานบรการนามนเชอเพลงในประเทศไทย

บทท 4

ผลการศกษา

4.1 ผลการสมภาษณเชงลกกบผทเกยวของของบรษทผคานามน

ขอมลจากการสมภาษณเชงลกกบตวแทนผทเกยวของของบรษทผค าน ามนเรอง แนว

ทางการฟนฟดนและน าใตดนจากการปนเปอนสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนของสถานบรการ

นามนเชอเพลงในประเทศไทย ไดขอมลดงตอไปน

4.1.1 รายละเอยดการดาเนนการจดการพนทปนเปอนสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนใน

สถานบรการนามนเชอเพลง

จากขอมลการสมภาษณเชงลกกบตวแทนของบรษทผคาน ามนท 1 และตวแทนของบรษท

ผค าน ามนท 2 พบวา บรษททงสองแหงมการดาเนนการจดการพนทปนเปอนสารปโตรเลยม

ไฮโดรคารบอนในสถานบรการน ามนเชอเพลง ซงประกอบไปดวยการประเมนความเสยงตอ

สขภาพของผไดรบผลกระทบ และระบบนเวศ โดยจะพจารณาปจจยทมความสาคญตอความเสยง 3

ประการคอ 1. สารปนเปอนภายในสถานบรการน ามน (Chemical of Concern) คอ สารประกอบ

ไฮโดรคารบอน 2. การแพรกระจายของสารปนเปอนและเสนทางรบ (Exposure Route &

Migration Pathway) เชน การสมผสดนหรอน าปนเปอน (ซมผานทางผวหนง) การสดดมไอระเหย

ของน ามน การบรโภคน าทมการปนเปอนโดยอบตเหต เปนตน และ 3. ผรบผลกระทบ (Sensitive

Receptor) เชน คน สตว พช ซงเปนขนตอนแรกทดาเนนการกบทกสถานบรการน ามนเชอเพลงเพอ

จดลาดบความเสยงของแตละสถานบรการนามนเชอเพลง (ความเสยงสง ความเสยงปานกลาง หรอ

ความเสยงตา) ขนตอนถดมาคอ การประเมนพนทโดยการคนหาประวตการรวไหลของน ามนใน

พนท จานวนและประเภทของถงน ามนใตดน และประเภทของแนวทอน ามน และทาการคนหา

แหลงปนเปอน โดยทาการเจาะหลมสารวจดนและตดตงบอสงเกตการณน าใตดน เพอเกบตวอยาง

ดนและตวอยางนาใตดน ตามลาดบ สงไปวเคราะหยงหองปฏบตการทางสงแวดลอม และนาผลการ

วเคราะหดงกลาวเปรยบเทยบกบคามาตรฐานคณภาพดนและน าใตดนของไทย ในกรณทไมมคา

57

มาตรฐานสาหรบสารบางชนดทเกยวของในสถานบรการน ามนเชอเพลง บรษทผคาน ามนท 1 จะ

นาคามาตรฐานของประเทศออสเตรเลยมาทาการเปรยบเทยบแทน ในขณะทบรษทผคาน ามนท 2

จะใชคามาตรฐานของประเทศนวซแลนดมาเปรยบเทยบแทน ซงมาตรฐานคณภาพดนและน าใตดน

ของทงประเทศออสเตรเลยและประเทศนวซแลนดนนมลกษณะทเหมอนกน ไดแก การกาหนดคา

มาตรฐานตามรปแบบลกษณะการใชประโยชนในพนท ชนด/ประเภทของดน ความลกของระดบ

นาใตดนจากระดบผวดน และความลกของดนทถกสารปนเปอน ซงทาใหสามารถระบคามาตรฐาน

ไดแมนยาและตรงคณลกษณะของพนทนน ๆ มากขน

มาตรฐานคณภาพดนและน าใตดนของประเทศออสเตรเลย ไดถกกาหนดโดย Australian

Oil Industry Environmental Guideline Working Group (AOIEGWG) ซงเปนกลมทางานทกอตง

ขนในป ค.ศ. 1993 จากการรวมตวของสมาชกมากกวา 400 คน จากหลากหลายหนวยงาน ไมวาจะ

เปนหนวยงานภาครฐ เชน หนวยพทกษสงแวดลอมสหรฐ (United State Environmental Protection

Agency; U.S. EPA) เปนตน สถาบนอเมรกนปโตรเลยม (American Petroleum Institute)

นกวชาการจากสถาบนการศกษา บรษททปรกษาตาง ๆ รวมทงบรษทน ามนตาง ๆ เชน บรษทเชลล

บรษทเชฟรอน บรษทเอกซอน บรษทบรตชปโตรเลยม เปนตน เพอทางานรวมกนโดยมงทจะหา

แนวทางในการบาบดสารปนเปอน แตจากการทมบรษทน ามนหลายแหงเขาไปเปนสมาชกในกลม

น อาจทาใหถกมองไดวาการกาหนดคามาตรฐานคณภาพดนและนาใตดนดงกลาวนนเออประโยชน

ใหกบบรษทนามนเหลานได สวนมาตรฐานคณภาพดนและน าใตดนของประเทศนวซแลนดนนถก

กาหนดโดยกระทรวงสงแวดลอมของประเทศนวซแลนด (New Zealand Ministry for the

Environment; NZ MfE) ซงกไดประยกตมาจากมาตรฐานคณภาพดนและน าใตดนของประเทศ

ออสเตรเลย

ในกรณทผลการวเคราะหของตวอยางดนและน าใตดนมคา เกนมาตรฐานทนามา

เปรยบเทยบ ทงสองบรษทผคาน ามนกจะดาเนนการประเมนพนทปนเปอนโดยละเอยดตอไป เพอ

คนหาขอบเขตของการปนเปอนในครงน และใชเปนขอมลในการวางแผนจดการบาบดฟนฟพนท

ปนเปอนตอไป

58

ภาพท 4.1 ขนตอนการดาเนนการจดการพนทปนเปอนสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนในสถาน

บรการนามนเชอเพลงของบรษทผคานามนท 1 และบรษทผคานามนท 2

จากขอมลการสมภาษณบรษทผคาน ามนท 3 นนพบวา ยงไมมการดาเนนการจดการพนท

ปนเปอนสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนในสถานบรการนามนเชอเพลง เนองจาก ณ ปจจบนยงไมม

กฎหมาย หรอขอบงคบใด ๆ ทจะตองดา เ นนการจดการพ น ทปนเ ปอนสารปโตรเลยม

ไฮโดรคารบอนในสถานบรการน ามนเชอเพลง และนโยบายของบรษทกยงไมไดกาหนดใหมการ

ดาเนนการดานน แตอยางไรกตาม ทางบรษทผคาน ามนท 3 ไดเรมดาเนนการตรวจประเมนพนท

เบองตนภายในคลงน ามนและโรงกลนน ามนไปบางแลว เพอดาเนนการวางแผนการจดการพนท

3. จดลาดบความเสยงของแตละสถานบรการน ามนเชอเพลง

(ความเสยงสง ความเสยงปานกลาง หรอความเสยงตา)

ปจจยทมความสาคญตอ

ความเสยง

1. สารปนเปอน

2. การแพรกระจายของสาร

ปนเปอนและเสนทางรบ

3. ผรบผลกระทบ

4. การประเมนพนทโดยการคนหาประวตการรวไหล คนหา

แหลงปนเปอน โดยเกบตวอยางดนและตวอยางน าใตดน

เพอทาการวเคราะหยงหองปฎบตการ

ไมดาเนนการใด ๆ ตอ

ดาเนนการประเมนพนทปนเปอน

โดยละเอยดและวางแผนจดการ

บาบดฟนฟพนทปนเปอน

1. การจดการพนทปนเปอนสารปโตรเลยม

ไฮโดรคารบอนในสถานบรการนามนเชอเพลง

2. การประเมนความเสยงตอสขภาพของผไดรบ

ผลกระทบ และระบบนเวศ

ไมเกนคามาตรฐาน

เกนคามาตรฐาน

ผลการวเคราะหเปรยบเทยบ

กบมาตรฐานคณภาพดนและ/หรอน าใตดน

59

ปนเปอนตอไป ทงน เพอใหสอดคลองกบแนวทางของรางกฎกระทรวงและประกาศกระทรวงวา

ดวยการกาหนดหลกเกณฑการปนเปอนในดนและนาใตดนจากการประกอบการอตสาหกรรม

4.1.2 เทคนคว ธการท ใ ช ในการฟนฟดนและนา ใตดนทปนเปอนสารปโตรเลยม

ไฮโดรคารบอนของสถานบรการนามนเชอเพลง

จากขอมลทไดจากตวแทนของบรษทผคาน ามนท 1 ในเรองของเทคนควธการทใชในการ

ฟนฟดนและน าใตดนทปนเปอนสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนของสถานบรการน ามนเชอเพลง

พบวา หนวยงานทรบผดชอบดานการฟนฟสภาพแวดลอมจะใชวธการการขด/ตกดนทปนเปอน

(Excavation) ออกจากพนทปนเปอนไปนอกสถานท (Ex-situ) เพอทาการกาจดโดยวธการเผาใน

เตาเผาปนซเมนต (Cement Kiln) ตอไป ซงวธการดงกลาวนเปนวธการทสามารถดาเนนการไดอยาง

ถกตองตามขอกาหนดในพระราชบญญตโรงงาน พ.ศ. 2535 วาดวยการจดการของเสย เปนแนวคด

ในปจจบนของการจดการของเสยกคอ การเหลอทงใหนอยทสด ซงวธการนาของเสยมาเผากาจดใน

เตาเผาปนซเมนตเปนอกวธการหนงทดทสด เพราะสามารถนาของเสยหลายชนดมาเผากาจดใน

เตาเผาปนเมด ทอณหภมสงถง 1,450 องศาเซลเซยส โดยเถาทเหลอจะถกเผาไหมผสมกบวตถดบ

รวมเปนเนอเดยวกบปนซเมนต จงไมมการทงของเสยออกสภายนอก เปนวธการทดาเนนการได

อยางรวดเรว ใชระยะเวลาคอนขางนอย และมคาใชจายในการดาเนนการคอนขางนอย เมอ

เปรยบเทยบกบระบบการบาบดในพนท (On-site/In-situ Remediation) เชน Biostimulation,

Bioaugmentation, Land Farming, หรอ Chemical Oxidation เปนตน ซงมคาใชจายคอนขางสง ทง

คาใชจายในการซอและตดตงอปกรณการบาบด (Investment Cost) คาใชจายในการดาเนนการ

(Operation Cost) และใชระยะเวลาในการดาเนนการนาน สวนวธการกาจดน าใตดนปนเปอนกจะ

ใชวธการคลายกบวธการกาจดดนปนเปอน โดยหากพบวาในหลมขด และ/หรอ บอสงเกตการณน า

ใตดน มน าปนเปอนสารประกอบไฮโดรคารบอน เชน น ามกลนไอระเหยของน ามนและมคราบ

น ามนลอยอยบนผวน า กจะทาการสบน าปนเปอนออกจากหลมขดและเกบไวในถงขนาดใหญ

จากนน จะทาการสงน าทปนเปอน ไปกาจดโดยวธการเผาในเตาเผาปนซเมนต (Cement Kiln)

ตอไป

สวนขอมลทไดจากตวแทนของบรษทผคาน ามนท 2 พบวาวธการขด/ตกดนทปนเปอน

ออกไปกาจดยงนอกสถานทกเปนวธการหลกทดาเนนการอยในปจจบน อยางไรกตาม พนท

ปนเปอนบางพนทไมสามารถทาการขดได เนองจากสถานบรการน ามนยงดาเนนการอย และแหลง

การปนเปอนสวนใหญกจะอยบรเวณถงน ามนใตดน และ/หรอทอน ามนใตดน ทาใหไมสามารถใช

วธการจดการพนทปนเปอนดวยวธการขดได ดงนน จงไดนาเทคนควธการอน ๆ มาใชในการ

60

จดการพนทปนเปอนทไมสามารถทาการขดได เชน กระบวนการสกดไอ (Soil Vapor Extraction;

SVE) และ Pump and Treat เปนตน

4.1.3 ปจจยทมอท ธพลตอการดา เ นนการจดการพนทปนเ ปอนสารปโตรเลยม

ไฮโดรคารบอน และความคดเหนเกยวกบหลกเกณฑและแนวทางการจดการพนท

ปนเปอนท

ขอมลทไดจากตวแทนของบรษทผคาน ามนท 1 บรษทผคาน ามนท 2 และบรษทผคาน ามน

ท 3 นนสามารถนามาสรปไดวา การบรหารจดการและนโยบายหลกของบรษทเปนสงทสาคญใน

การดาเนนการจดการพนทปนเปอนสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนของสถานบรการน ามน

เนองจากการจดการพนทปนเปอนยงถกกาหนดเปนเพยงแนวทางการจดการ ไมไดมขอบงคบทาง

กฎหมายและบทลงโทษใหตองปฏบตตามอยางเครงครด ดงนน จงทาใหบรษทหลายแหงไมไดให

ความสาคญกบแนวทางการจดการดงกลาวและไมมนโยบายหรอการดาเนนการในการจดการกบ

พนททปนเปอนสารอนตราย ซงเกดจากการดาเนนกจการของตนเอง

ในปจจบน มพนทปนเปอนสารอนตรายเปนจานวนมาก ซงพนทดงกลาวอาจกอใหเกด

ผลกระทบตอสขภาพอนามยของมนษย ระบบนเวศ และสงแวดลอม รวมทงยงสรางความเสยหาย

ใหกบเศรษฐกจและสงคม จากเหตผลดงกลาว ทางสานกจดการของเสยและสารอนตราย กรม

ควบคมมลพษ จงไดจดทาและเผยแพรคมอแนวทางการจดการพนทสารปนเปอนอนตรายใหแกผม

สวนเกยวของ เพอเปนแนวทางใหบคคล/หนวยงานทเกยวของเกดความรความเขาใจในการประเมน

และจดการกบพนทดงกลาวไดอยางถกตองและปลอดภย อยางไรกตาม คมอฉบบน เปนเพยงแนว

ทางการจดการฯ โดยไมไดมการประกาศเปนกฎหมายหรอขอบงคบใหปฏบตตามอยางเครงครด

ดงนน จงไมไดมขอกาหนดใหผทกอใหเกดการปนเปอนสารอนตรายตองรบผดชอบหรอจดการกบ

พนทปนเปอนสารอนตราย อกทง ยงไมไดมการกาหนดบทลงโทษใด ๆ หากไมมการจดการกบ

พนทปนเปอนเชนกน จากเหตผลดงกลาว ผกอใหเกดการปนเปอนอาจไมดาเนนการจดการ/บาบด

พนทปนเปอนได เวนแตไดรบการรองเรยนของชมชนโดยรอบ จงจะดาเนนการจดการ/บาบดพนท

ดงกลาว (เนองจากมบทลงโทษทางกฎหมาย)

การใหความสาคญและรบผดชอบตอสงคม ชมชน และสงแวดลอม เปนสงทบรษทผคา

น ามนเพกเฉยไมได หากพสจนแลววาแหลงดงกลาวไดรบผลกระทบจากการดาเนนการสถาน

บรการน ามนเชอเพลงของบรษทผคาน ามนนน กจาเปนทจะตองดาเนนการจดการพนทปนเปอน

ดงกลาวโดยเรวทสด เพอไมใหเกดผลกระทบหรอลดผลกระทบตอมนษย สงมชวต และ

สงแวดลอมทอยโดยรอบบรเวณนน ดงเชนกรณตวอยางในอดตทผาน พบวามการรวไหลของน ามน

61

จากถงเกบน ามนใตดนภายในสถานบรการแหงหนง ลงสดนชนลางและน าใตดน โดยน ามนได

แพรกระจายออกสพนททอยตดกบสถานบรการ และสงผลใหตนไมและพชทปลกในบรเวณ

ดงกลาวลมตายลง เนองจากไดดดซมน าปนเปอนน ามนเขาสลาตน หลงจากทางบรษทไดทราบ

รายละเอยดดงกลาว จงไดรบเขาไปตรวจสอบและทาการกาจดดนและน าใตดนปนเปอนออกจาก

สถานบรการโดยทนท นอกจากน ยงไดทาการกาจดดนและน าใตดน รวมถงพชทลมตายเนองจาก

ไดรบสารไฮโดรคารบอน ออกจากพนททอยตดกบสถานบรการโดยทนท และปรบสภาพพนทให

กลบสสภาพปกตใหมากทสด

คาใชจายในการดาเนนการจดการพนทปนเปอนสารอนตราย นบวาเปนอกหนงปจจยทม

ความสาคญตอการดาเนนธรกจของบรษท ซงหากคาใชจายในการดาเนนการสงเกนไปกอาจสงผล

กระทบตอคาใชจายดานอน ๆ ของหนวยงานได ดงนน จงมความจาเปนทจะตองพจารณาถงวธการ

จดการทเหมาะสมและมคาใชจายทไมสงจนเกนไป

ดงน น สามารถสรปปจจยทมอทธพลตอการดาเนนการจดการพนทปนเปอนสาร

ปโตรเลยมไฮโดรคารบอนของสถานบรการนามนเชอเพลงในประเทศไทยได ดงตอไปน

1) กฎหมาย ขอบงคบ และบทลงโทษทางกฎหมายทชดเจน

2) การบรหารจดการ และนโยบายของบรษทแม

3) ความรบผดชอบตอสงคม ชมชน และสงแวดลอม

4) คาใชจายในการดาเนนการจดการพนทปนเปอนสารอนตราย

4.1.4 ความคดเหนเกยวกบแนวทางการจดการพนทปนเปอนและเทคนควธทเหมาะสมใน

อนาคต

แนวทางการจดการพนทปนเปอนและเทคนควธทเหมาะสมในอนาคต ตวแทนของบรษท

ผคาน ามนท 1 และตวแทนของบรษทผคาน ามนท 2 ไดแสดงความคดเหนวา ในอนาคตทางบรษท

อาจพจารณานาวธการบาบดดน/น าปนเปอนในพนทปนเปอนมาประยกตใชกได หากเปรยบเทยบ

แลววาวธดงกลาวมประสทธภาพทด ใชระยะเวลาในการบาบดนอยลง และมคาใชจายใกลเคยงหรอ

นอยกวาการสงดนและน าปนเปอนไปกาจดยงนอกพนท ทงน เพอใหเกดความเหมาะสมกบแตละ

พนททจะทาการบาบดฟนฟ

การถายทอด แบงปนความรและประสบการณในการนาระบบการบาบดตาง ๆ เชน Soil

Vapor Extraction System, Air Sparking เปนตน ใหแกหนวยงานและผทเกยวของอน ๆ จะสามารถ

ทาใหเกดความแพรหลายและความเหมาะสมในการจดการพนทการปนเปอน

62

นอกเหนอจากน ควรมการสงเสรมและสรางแรงจงใจจากภาครฐในเรองเกยวกบการ

ดาเนนการจดการพนทปนเปอน โดยอาจใหประโยชนแกผประกอบการทดาเนนการจดการพนท

ปนเปอนใหไดรบสทธประโยชนอน ๆ ตามทพงไดรบ การรวมกลมของผประกอบการตาง ๆ เพอ

สรางความรความเขาใจ และแบงปนเทคนควธการทเหมาะสม รวมทงการใหมการหยบยม หรอเชา

ใชระบบการบาบดตาง ๆ ทมการลงทนมากอน เพอลดภาระคาใชจายในการจดการพนทปนเปอนลง

ได

4.1.5 สรปและอภปรายแนวทางการจดการพนทปนเปอนสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอน

ของสถานบรการนามนเชอเพลงในปจจบน

ขอมลทรวบรวมไดจากการสมภาษณบรษทผคาน ามนทง 3 แหง สรปไดวามบรษทผคา

น ามนจานวน 2 แหงทดาเนนการจดการพนทปนเปอนสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนในสถาน

บรการนามนเชอเพลงอยแลว ซงเปนผลมาจากนโยบายของบรษทแมทสงเสรมใหมการจดการพนท

ปนเปอนตามหลกการผกอมลพษเปนผจาย (Polluter Pays Principle) และถอเปนความรบผดชอบ

ตอสงคมและสงแวดลอม ซงเปนแนวทางทมความเหมาะสม

ในขณะทบรษทผคาน ามนอกหนงแหงยงไมมการดาเนนการจดการพนทในสถานบรการ

น ามนเชอเพลงใด ๆ เนองจากยงไมมกฎหมาย หรอขอบงคบใด ๆ ทจะตองดาเนนการจดการพนท

ปนเปอนสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนในสถานบรการนามนเชอเพลง และนโยบายของบรษทกยง

ไมไดกาหนดใหมการดาเนนการดานน ดงนน ภาครฐควรสรางความชดเจนของบทบาทและหนาท

ในการควบคม ตดตามตรวจสอบสงแวดลอมในทก ๆ สถานททมปจจยเสยงตอสขภาพอนามย

ระบบนเวศ และสงแวดลอม รวมทงภาครฐควรพฒนาและปรบปรงกฎหมายใหมความเหมาะสมกบ

สถานการณของการดาเนนการจดการพนทปนเปอน เพอใหเกดการบงคบใชหรอปฏบตไดอยาง

ถกตองเหมาะสม

4.2 ความเสยงจากการรวไหลของสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนในสถานบรการนามน

เชอเพลง

จากการทบทวนวรรณกรรมจะเหนไดวา สาเหตทสาคญของการปนเปอนของสาร

ปโตรเลยมไฮโดรคารบอนลงสดนและน าใตดนในสถานบรการน ามนเชอเพลงนนคอ ปญหาการ

รวไหลของน ามนเชอเพลงจากถงกกเกบน ามนใตดน (Underground Storage Tank) กอใหเกดการ

ปนเปอนสดนและมโอกาสปนเปอนลงสน าใตดนได สงผลกระทบตอสขภาพมนษย ระบบนเวศ

63

และสงแวดลอม ซงสามารถทาการสรปองคประกอบของความเสยง และแนวทางการประเมนความ

เสยงเชงคณภาพ (Qualitative Risk Assessment) โดยวธ Risk Matrix สาหรบผรบผลกระทบได

ดงน

4.2.1 องคประกอบของความเสยง

เมอมสารอนตรายปนเปอนแพรกระจายไปในสงแวดลอม ถงแมจะไมมการปนเปอนของ

สารอนตรายสงกวาเกณฑหรอมาตรฐานทกาหนด การอาศยหรอทางานในพนททมการปนเปอนทม

โอกาสรบและสมผสกบสารอนตรายหลายชนดพรอมกนเปนระยะเวลานาน อาจจะเปนปจจยใหเกด

อาการตอบสนองในทางลบตอสขภาพอยางใดอยางหนงได ขนกบปจจยหลายประการ เชน ปรมาณ

ความถของการสมผส ระยะเวลาทสมผส เปนตน

เนองจากความไมแนนอนจากการมปจจยทเกยวของหลายประการ การประเมนความเสยง

จากการสมผสสารพษจงเปนเครองมอหนงในการจดการพนทปนเปอนทจะใชเพอกาหนดระดบ

ความเขมขนของสารพษและสารอนตรายทอาจจะสมผสได ซงโอกาสในการเกดความเสยงตอ

สขภาพและระบบนเวศจากการปนเปอนสารเคม มองคประกอบทสาคญ 3 ประการ ไดแก สาร

ปนเปอน (Source) เสนทางรบหรอการแพรกระจาย (Pathway) และประชากรเสยงหรอผรบ

ผลกระทบ (Receptor)

ขอมลจากการสมมนาทางวชาการทเกยวของ และจากการสมภาษณ ทาใหระบความสาคญ

ของแตละองคประกอบได ดงตอไปน

1) สารปนเปอน (Source) : ไดแก สารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนทเกดจากการรวไหล

ภายในสถานบรการน ามน มสถานะเปนของเหลว (Liquid phase) มปรมาตรคงท แตรปรางไมคงท

สามารถไหลผานตวกลางทมรพรนได แตองคประกอบบางชนดในสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนม

ความสามารถระเหยเปนไอไดด และแพรกระจายขนเหนอพนดนได ซงสารปนปอนนเปนสง

คกคาม (Hazard) ทกอใหเกดความเสยงดานสขภาพ ทงนขนอยกบปรมาณและความเขมขนของสาร

ปนเปอน

2) เสนทางรบหรอการแพรกระจาย (Pathway) : เมอเกดการรวไหลของสารปโตรเลยม

ไฮโดรคารบอน สารปนเปอนจะแพรกระจายไปไดทงการระเหยไปในอากาศบางสวน แตโดยสวน

ใหญจะไหลลงสดนและน าใตดน กอนทจะรบเขาสรางกายโดยการหายใจ การซมผานผวหนง การ

กน การฉด หรอแผลฉกขาด เสนทางรบของสารปนเปอนในการแพรผานสสงแวดลอมจะขนอยกบ

สถานะของสารนน ๆ

64

ทงนโอกาสในการเกดความเสยงจะมากหรอนอยนนขนอยกบลกษณะทางอทกธรณ ไดแก

ชนดและความพรนของดน ระดบน าใตดน ความลาดเอยงของน าใตดน และความเรวในการไหล

ของนาใตดน โดยสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนสามารถรวไหลลงสดนทรายไดงายกวาดนเหนยว

เนองจากดนทรายมความพรนมากกวาดนเหนยว ดงนนถาพนทมลกษณะเปนดนทราย กมแนวโนม

วาสารปนเปอนเหลานมโอกาสลงสน าใตดนไดมากกวา เมอสารปนเปอนรวไหลลงสน าใตดน น า

ใตดนจะเปนตวเคลอนยายสารปนเปอนเหลานกระจายออกไป ขนอยกบความลาดเอยงและ

ความเรวในการไหลของนาใตดน

3) ประชากรเสยงหรอผรบผลกระทบ (Receptor) : ไดแก ประชาชนทวไป พช หรอสตว ท

มโอกาสรบสารเคมเขาสรางกายไดโดยผานการหายใจ การซมผานผวหนง การกน การฉด โดย

ความรนแรงของความเปนพษขนกบปรมาณของสารทไดรบ ระยะเวลาและความถทไดรบสาร

ลกษณะและจานวนประชากรทไดรบสมผส

ความเปนพษของสารเคม สารปนเปอนจะไมเกดขนถาประชากรไมไดรบสารนน หรอไมม

เสนทางการรบสมผสหรอแพรกระจายสารปนเปอนสผรบผลกระทบ อยางไรกตาม การควบคม

เสนทางการรบสมผส และกลมประชากรเสยงนนทาไดยาก ดงนนการกาจดสารปนเปอนออกจาก

พนทปนเปอนจงนบวาเปนการจดการความเสยงทดทสด

4.2.2 แนวทางการประเมนความเสยงเชงคณภาพ (Qualitative Risk Assessment) โดยวธ

Risk Matrix สาหรบผรบผลกระทบ

สถานบรการน ามนเชอเพลงในประเทศไทยมการตงกระจายอยโดยรอบบรเวณสถาน

ประกอบการและแหลงทอยอาศยตาง ๆ รปแบบกจกรรมและการใชประโยชนโดยรอบสถาน

บรการน ามนเชอเพลงในแตละพนทกมความแตกตางกน เพราะฉะนนระดบความเสยงของแตละ

พนทกจะมความแตกตางกนออกไป

จากการวเคราะหองคประกอบความเสยงทง 3 ประการ เมอกาหนดใหสารปนเปอนท

เกดขนในแตละสถานบรการน ามนเชอเพลงเปนสารชนดเดยวกนและมระดบปรมาณการปนเปอน

เทากนแลวนน สามารถจดทาแนวทางการประเมนความเสยงเชงคณภาพ (Qualitative Risk

Assessment) โดยวธ Risk Matrix สาหรบผรบผลกระทบ เพอใชประเมนระดบความเสยงเบองตน

ของแตละสถานบรการนามนเชอเพลงได โดยพจารณาจากปจจยเสยงตาง ๆ ได ดงน

65

4.2.2.1 ปจจยเสยงทใชในการจดเรยงระดบความเสยงในมตของระดบความรนแรง

ของผลกระทบ (Consequences Rating)

ปจจยเสยงทใชในการจดเรยงระดบความเสยงในมตของระดบความรนแรงของ

ผลกระทบ (Consequences Rating) พจารณาได 2 ปจจย

(1) พจารณาแยกตามเสนทางการสมผส 3 เสนทาง คอ การดมกน การหายใจ และ

การสมผสทางผวหนง โดยลาดบผลกระทบทรนแรงมากไปหานอย ไดแก การดมกน การสมผสทาง

ผวหนง และการหายใจ

(2) พจารณาตามจานวนและขนาดผทมโอกาสจะไดรบผลกระทบจากการปนเปอน

โดยพจารณาจากกจกรรมหรอการใชประโยชนของพนทนน ๆ และพจารณาบนสมมตฐานทเกดผล

กระทบรายแรงทสด สามารถแบงกลมผไดรบผลกระทบ ดงน

- มผทใชน าบาดาล/นาใตดนการบรโภค (ดม กน) จากบอน าบาดาล/บอน าใตดน

ชมชน (Public Groundwater Well)

- มผทใชน าบาดาล/นาใตดนเพอการบรโภค (ดม กน) จากบอน าบาดาล/บอน าใต

ดนสวนตว (Private Groundwater Well)

- มผทใชน าบาดาล/น าใตดนเพอการอปโภค (ไมใชสาหรบดม กน) จากบอน า

บาดาล/บอนาใตดน (Non-Drinking Groundwater Well)

- มสถานทออนไหว (Sensitive Public Use) ตงอย ไดแก สถานศกษา

โรงพยาบาล วด โบสถ

- มแหลงนาผวดนสาหรบการอปโภค (ดม กน) (Drinking Surface Water)

- มอโมงคหรอทางลอดใตดน (Subway/Tunnel)

- มอาคารและสถานททมชนใตดน (Buildings with Sub Grade Structures or

Basements)

- มอาคารทอยอาศยทวไปทไมมชนใตดน (Residential Buildings without

Basements)

- มแหลงนาผวดนทวไป (Surface Water)

เมอนาปจจยเสยงทงสองกลมปจจยมารวมกน สามารถวเคราะหระดบความรนแรง

ของผลกระทบได ดงแสดงในตารางท 4.1

66

ตารางท 4.1 วเคราะหระดบความรนแรงของผลกระทบตอกลมผไดรบผลกระทบ

ความรนแรงของผลกระทบจากการ

รบสมผส

กลมผไดรบผลกระทบ

มาก การดมกน - มผทใชน าบาดาล/น าใตดนการบรโภค (ดม กน) จากบอ

นาบาดาล/บอนาใตดนชมชน (Public Groundwater Well)

- มผทใชน าบาดาล/นาใตดนเพอการบรโภค (ดม กน) จาก

บอน าบาดาล/บอน าใตดนสวนตว (Private Groundwater

Well)

- มแหลงน าผวดนสาหรบการอปโภค (ดม กน) (Drinking

Surface Water)

ปานกลาง ก า ร ส ม ผ ส ท า ง

ผวหนง

- มผทใชน าบาดาล/นาใตดนเพอการอปโภค (ไมใชสาหรบ

ดม กน) จากบอน าบาดาล/บอน าใตดน (Non-Drinking

Groundwater Well)

- มแหลงนาผวดนทวไป (Surface Water)

นอย การหายใจ - มสถานทออนไหว (Sensitive Public Use) ตงอย ไดแก

สถานศกษา โรงพยาบาล วด โบสถ

- มอโมงคหรอทางลอดใตดน (Subway/Tunnel)

- มอาคารและสถานททมชนใตดน (Buildings with Sub

Grade Structures or Basements)

- มอาคารทอยอาศยทวไปทไมมชนใตดน (Residential

Buildings without Basements)

จากตารางท 4.1 สามารถนามาจดทาเกณฑการวเคราะหความรนแรงของผลกระทบตอกลม

ผไดรบผลกระทบ (Receptor Consequence Rating) เปน 5 ระดบ ดงแสดงในตารางท 4.2

67

ตารางท 4.2 เกณฑการวเคราะหระดบความรนแรงของผลกระทบตอกลมผไดรบผลกระทบ

(Receptor Consequence Rating)

ระดบผลกระทบ

(Consequence Rating)

กลมผไดรบผลกระทบ

(Receptor)

4 - มผทใชน าบาดาล/นาใตดนการบรโภค (ดม กน) จากบอน าบาดาล/บอ

นาใตดนชมชน (Public Groundwater Well)

- มผ ทใชน าบาดาล/น าใตดนเพอการบรโภค (ดม กน) จากบอน า

บาดาล/บอนาใตดนสวนตว (Private Groundwater Well)

- มแหลงน าผวดนสาหรบการอปโภค (ดม กน) (Drinking Surface

Water)

3 - มผทใชน าบาดาล/นาใตดนเพอการอปโภค (ไมใชสาหรบดม กน) จาก

บอนาบาดาล/บอนาใตดน (Non-Drinking Groundwater Well)

- มแหลงนาผวดนทวไป (Surface Water)

2 - มสถานทออนไหว (Sensitive Public Use) ตงอย ไดแก สถานศกษา

โรงพยาบาล วด โบสถ

- มอโมงคหรอทางลอดใตดน (Subway/Tunnel)

- มอาคารและสถานททมชนใตดน (Buildings with Sub Grade

Structures or Basements)

1 - มอาคารทอยอาศยทวไปทไมมชนใตดน (Residential Buildings

without Basements)

0 - ไมมกลมผรบผลกระทบใด ๆ (No Receptors)

4.2.2.2 โอกาสเสยงทจะเกดตอผรบผลกระทบ (Probability of Receptors being

Exposed)

ปจจยทใชวเคราะหโอกาสเสยงทจะเกดตอผรบผลกระทบ คอ ระยะทาง (Distance)

จากแหลงกาเนดสารปนเปอนถงผรบผลกระทบ เนองจากสารปนเปอนจะมความเจอจางลงเรอย ๆ

ตามระยะทางทเคลอนยายไป โดยสามารถจดทาเกณฑการวเคราะหโอกาสเสยงทจะเกดตอผรบ

ผลกระทบ ดงตารางท 4.3

68

ตารางท 4.3 เกณฑการวเคราะหโอกาสเสยงทจะเกดตอผรบผลกระทบ

โอกาสเสยงทจะเกดตอผรบผลกระทบ

(Probability)

ระยะทางจากแหลงกาเนดสารปนเปอนถงผรบผลกระทบ

(Distance)

สงมาก (5) 0 - 50 เมตร

สง (4) 51 - 100 เมตร

ปานกลาง (3) 101 - 300 เมตร

นอย (2) 301 - 600 เมตร

นอยมาก (1) 601 - 1,500 เมตร

การจดลาดบความเสยงตอผรบผลกระทบ โดย Risk Matrix จะแสดงใหเหนถงความ

เชอมโยงทพจารณาถงโอกาสเสยงทจะเกดตอผรบผลกระทบกบระดบความรนแรงตอกลมผรบ

ผลกระทบ ซงจะเปนเครองมอทชวยในการจดลาดบความเสยงเบองตนของแตละสถานบรการ

นามนเชอเพลงได Risk Matrix ประกอบดวย

1) ระดบผลกระทบ (แนวตง) แบงระดบความรนแรงตอกลมผรบผลกระทบจากระดบ 0

ถงระดบ 5

2) ระดบโอกาสทจะเกดตอผรบผลกระทบ (แนวนอน) โดยแบงจากระดบ 1 ถงระดบ 5

ระดบความเสยง = ระดบผลกระทบ x ระดบโอกาสทจะเกดตอผรบผลกระทบ

ทาการกาหนดคาคะแนนเพอจดลาดบความเสยงตอผรบผลกระทบเปน 4 ระดบ ดงน

ระดบความเสยงตามาก = คาคะแนนระหวาง 0 - 2

ระดบความเสยงตา = คาคะแนนระหวาง 3 - 7

ระดบความเสยงปานกลาง = คาคะแนนระหวาง 8 - 13

ระดบความเสยงสง = คาคะแนนระหวาง 14 - 20

ดงนน การจดลาดบความเสยงตอผรบผลกระทบ (Receptor Risk Matrix) แสดงดงตารางท

4.4

69

ตารางท 4.4 การจดลาดบความเสยงตอผรบผลกระทบ (Receptor Risk Matrix)

ความรนแรงตอกลมผรบผลกระทบ โอกาสทจะเกดตอผรบผลกระทบ

ระดบ

ผลกระทบ

(Consequence

Rating)

กลมผรบผลกระทบ

(Receptors)

ระยะทางจากแหลงกาเนดสารปนเปอนถง

ผรบผลกระทบ, เมตร

(Distance, meter)

0-50

(5)

51-100

(4)

101-300

(3)

301-600

(2)

601-1,500

(1)

4

Public Groundwater Well 20 16 12 8 4

Private Groundwater Well 20 16 12 8 4

Drinking Surface Water 20 16 12 8 4

3 Non-Drinking Groundwater Well 15 12 9 6 3

Surface Water 15 12 9 6 3

2

Sensitive Public Use 10 8 6 4 2

Subway/Tunnel 10 8 6 4 2

Buildings with Sub Grade Structures 10 8 6 4 2

1 Residential Buildings without

Basements 5 4 3 2 1

0 No Receptors 0 0 0 0 0

การจดทา Risk Matrix สาหรบประเมนความเสยงเชงคณภาพตอผรบผลกระทบ เพอใชเปน

เครองมอในการจดลาดบความเสยงของสถานบรการน ามนเชอเพลงแตละแหง โดยสามารถคนหา

ขอมลของกลมผรบผลกระทบไดจากการลงพนทจรงเพอสารวจพนทรอบ ๆ รศมของสถานบรการ

น ามนเชอเพลงและจากการสอบถามการใชประโยชนของแตละพนท เมอไดขอมลครบถวน จงนา

ขอมลเหลานมาใสใน Risk Matrix เพอทาการประเมนผลความเสยง

จากการจดลาดบความเสยง หากพบวาเปนพนททมความเสยงอยในระดบสง หรอระดบ

ปานกลาง จาเปนอยางยงทจะตองมมาตรการหรอกจกรรมในการปองกน หรอลดระดบความเสยงท

อาจสงผลกระทบตอประชาชนในพนทเพอใหความเสยงอยในระดบตาทสด

70

4.3 การดาเนนการตรวจสอบและการประเมนพนทการปนเปอนสาหรบสถานบรการ

นามนเชอเพลงในประเทศไทย

จากการทบทวนหลกเกณฑของรางกฎกระทรวงวาดวยการปนเปอนในดนและน าใตดน

ของโรงงานอตสาหกรรมทออกโดยกรมโรงงานอตสาหกรรม และแนวทางการจดการพนท

ปนเปอนสารอนตรายออกโดยกรมควบคมมลพษ สามารถนาหลกเกณฑและแนวทางดงกลาวมา

ประยกตใชในการดาเนนการตรวจสอบและการประเมนพนทการปนเปอนสาหรบสถานบรการ

นามนเชอเพลงในประเทศไทยได

โดยวตถประสงคหลกของการตรวจสอบการปนเปอนดนและน าใตดนในสถานบรการ

น ามนเชอเพลง คอ การรวบรวมขอมลทถกตองใหไดมากพอทจะทาการประเมนสถานการณ

หลกการสาคญทวไปทยดถอในการเกบตวอยาง คอ ตองเกบตวอยางทเปนตวแทนของสภาพจรง

(Representative Samples) ใหมากทสด ซงการเกบตวอยางทเปนตวแทนของสภาพจรงจะตองคานง

ประเดนหลก 3 ประเดน ไดแก การกาหนดตาแหนงในการเกบตวอยางในพนทศกษา ลกษณะของ

องคประกอบทมในดนและน าใตดน และเทคนคหรออปกรณทใชในการเขาถงตาแหนงทตองการ

เกบตวอยาง (Access) และเทคนคหรออปกรณทใชเกบตวอยาง (Sampling)

4.3.1 การกาหนดตาแหนงในการเกบตวอยาง

การกาหนดตาแหนงในการเกบตวอยางเปนขนตอนทสาคญ เนองจากตาแหนงทเกบ

ตวอยางนนจะเปนตวแทนของสภาพจรงของพนทนนไดมากทสด

สาหรบการกาหนดตาแหนงในการเกบตวอยางดนและน าใตดนในสถานบรการน ามน

เชอเพลงนน จะตองใชขอมลทรวบรวมมาจากการสบคนประวตของพนท ประกอบกบการประเมน

สวนของพนททมโอกาสเกดการปนเปอนของสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนสง ซงไดแก บรเวณท

วางถงกกเกบน ามนใตดน บรเวณแนวทอน ามนใตดน และบรเวณสวนเปลยนถายน ามนเครอง

ดงนน การกาหนดตาแหนงในการเกบตวอยางจะเนนในบรเวณนเปนหลก นอกเหนอจากน สภาพ

ทางธรณวทยา และชลศาสตรจะเปนปจจยสาคญตอการกาหนดตาแหนงดวยเชนกน ในกรณท

สามารถกาหนดทศทางการไหลหลกของน าใตดนได อยางนอยทสดควรมบอตดตามตรวจสอบ

คณภาพนาใตดน (Monitoring Well) ทตนนา (Upstream) กอนถงพนททมโอกาสเกดการปนเปอน 1

บอ เพอเปนบออางอง และททายน า (Downstream) อยางนอย 4 บอ ในแนวเดยวกบทศทางการไหล

และในแนวขวางเพอตรวจสอบความเรวของการเคลอนทของสารปนเปอนและดการแพรกระจาย

ดงแสดงในภาพท 4.2

71

ภาพท 4.2 การวางตาแหนงบอตดตามตรวจสอบสาหรบการเฝาระวงและตดตามการปนเปอน

แหลงทมา: สวนมลพษดน สานกเทคโนโลยน าและสงแวดลอมโรงงาน กรมโรงงานอตสาหกรรม,

2553ก: 13.

4.3.2 เครองมอและอปกรณการเจาะเกบตวอยางดน

เนองจากสถานบรการน ามนเชอเพลงสวนใหญในประเทศไทยมกวางถงเกบน ามนและ

แนวทอนามนไวใตดนเพอประหยดพนท รวมทงยงมโครงสราง และระบบสาธารณปโภคตาง ๆ ใน

สถานบรการน ามน ดงนน ขนตอนแรกกอนเรมการขดเจาะ จะตองมการใชอปกรณในการสารวจ

พนททางกายภาพ ไดแก Ground Penetrating Radar (GPR), Seismic Refraction และ Electrical

Resistivity (ER) ซงโดยภาพรวมของอปกรณเหลานใชสาหรบตรวจสอบลกษณะทางธรณวทยาของ

ดน ทาใหทราบขอมลโครงสราง สาธารณปโภค หรออปกรณตาง ๆ ทอยใตดน เชน แนวทอรอย

สายไฟฟาหรอโทรศพท แนวทอประปา ฐานรากของโครงสราง ตาแหนงแนวทอและถงน ามนใต

ดน เปนตน เพอปองกนความผดพลาดหรออบตเหตทอาจจะเกดจากการใชเครองมอหรออปกรณ

เจาะลงไปถกโครงสราง สาธารณปโภค หรออปกรณตาง ๆ ทอยใตดนในพนทสถานบรการน ามน

เชอเพลง

หากจดเกบตวอยางอยใตพนคอนกรต จาเปนตองขดเจาะทะลแผนคอนกรตนนกอนทจะทา

การเกบตวอยาง อปกรณทใชในการเจาะทะลแผนคอนกรต เชน การขดเจาะดวยหวเพชร เลอยหรอ

ฆอนทใชใบมดทงสเตน

การเกบตวอยางดน จะใชอปกรณจาพวกสวานเจาะดนมอหมน (Hand Auger) ทมสวนตอ

ความยาวของดามจบ ดงแสดงในภาพท 4.3 หรอเครองขดเจาะ (Drilling Rig) ทม Auger ตอจาก

72

กานลกสบ ในกรณทพบดนแขง โดยเรมจากเจาะลงไปจนไดระดบทตองการจากนนถอน Auger

ออก และเกบตวอยางดนจาก Auger โดยตรง ถาตองการเกบตวอยางดนเปนแทง (Core Sample) ตว

Auger จะถกเปลยนเปน Thin Wall Tube Sampler ซงจะถกหยอนลงไปในหลมเพอทาการเกบ

ตวอยางดน ตวอยางเปนแทงจะถกเกบขนมาพรอมกบ Thin Wall Tube Sampler เพอรกษาสภาพ

เดมของดนใหมากทสด

ขนตอนการเกบตวอยางโดยสวานเจาะดนมอหมน มดงน

1) ประกอบดามตอความยาวและดามจบเขากบตว Auger จากนน ทาความสะอาดพนทท

จะเจาะ เชน เศษกงไม หน เศษขยะ เปนตน ควรจะขดหนาดนออกลกอยางนอย 5 - 15 เซนตเมตร

และรอบจดเกบตวอยางในรศม 10 - 15 เซนตเมตรโดยรอบจดเกบตวอยาง

2) เรมเจาะดนและเกบดนทถกขดขนมาออกเปนระยะ ๆ ไวบนผาพลาสตกทปอยบรเวณ

ปากหลม การทาเชนนจะชวยปองกนไมใหดนเหลานหลนกลบลงไปในหลมภายหลงทถอน Auger

และลดการปนเปอนในพนทโดยรอบ

3) เมอไดระดบทตองการ ถอน Auger ขนมาอยางชา ๆ ถาตองการเกบตวอยางจาก Auger

โดยตรงใหทาหลงจากดง Auger ขนจากหลมแลว จากนนใชอปกรณททาจากพลาสตกหรอ

เหลกกลาไรสนมเกบตวอยางโดยพยายามเลอกสวนของดนทอยดานในและไมไดสมผสกบ Auger

โดยตรง

4) แยกตว Auger ออกจากดามตอและแทนทดวย Thin Wall Tube Sampler ทสะอาด ดง

แสดงในภาพท 4.4 แลวหยอนลงไปในหลมอยางชา ๆ โดยไมใหขดกบผนงของหลม และไมให

ตอกหรอทาใหเกดการสนสะเทอนเพราะหลมทขดไวอาจจะถลมลงไปได

5) เมอเกบตวอยางไดแลว ใหถอนขนมาอยางชา ๆ จากนนถอดตว Thin Wall Tube

Sampler ออกมาจากตวดามและถอดสวนหว และนาแทงดนตวอยางออก

6) ตดสวนบนของแทงดนตวอยางทงไป อยางนอย 3 - 5 เซนตเมตร เพราะอาจจะเปนดน

สวนทไดมาจากสวนอนกอนทจะถงระดบทตองการ บรรจแทงดนลงในภาชนะทเตรยมไว

7) ทาการเกบตวอยางทกชวงความลก 50 เซนตเมตร จนถงบรเวณชนดนทอยลกจากแหลง

ทมโอกาสเกดการปนเปอน (เชน ลกลงไปถง 3 เมตรจากผวดน ในบรเวณถงกกเกบน ามนใตดน)

หรอจนกระทงถงชนนาใตดน

ประเดนทสาคญสาหรบการใชอปกรณทมการแทรกซอน (Intrusive) ในพนททมการ

ปนเปอน คอ จะตองเครงครดในการทาความสะอาดอปกรณปนเปอน (Decontamination) เพอ

ปองกนการเกดการปนเปอนระหวางจดเกบ

73

ภาพท 4.3 ตวอยางชดสวานเจาะดนมอหมน (Hand Auger)

แหลงทมา: สวนมลพษดน สานกเทคโนโลยน าและสงแวดลอมโรงงาน กรมโรงงานอตสาหกรรม,

2553ก: 41.

ภาพท 4.4 ตวอยางของ Thin Wall Tube Sampler

แหลงทมา: สวนมลพษดน สานกเทคโนโลยน าและสงแวดลอมโรงงาน กรมโรงงานอตสาหกรรม,

2553ก: 43.

4.3.3 การตดตงบอตดตามตรวจสอบคณภาพนาใตดน

บอตดตามตรวจสอบคณภาพน า (Monitoring Well) จะมขนาดเสนผานศนยกลางเลกกวา

บอสบน าโดยทวไป โดยมหนาทหลกคอ ทาหนาทเปนมาตรความดนน า (Piezometer) สาหรบ

ตดตามตรวจสอบระดบน า (Hydraulic Head) และใชสาหรบเกบตวอยางน าใตดนเพอนามา

74

วเคราะหองคประกอบทางเคม นอกจากนอาจใชเพอทดสอบคณสมบตของชนดนอมน า (Aquifer

Test) เชน สภาพความนาน าของดน หรอสมประสทธการยอมใหน าซมผานดน (Hydraulic

Conductivity) ปรมาณนาสงสดของชนดนอมนา (Aquifer Yield) เปนตน

การไหลของน าใตดนจะเปนไปในทศทมพลงงานศกยรวมจากสงไปตาซงในทางเทคนค

เรยกวา เฮด (Head) ซงกคอ ความสงของระดบนาในบอตดตามตรวจสอบเทยบกบระดบอางอง เชน

ระดบทะเลกลาง เปนตน ระดบเฮดสามารถคานวณไดจากความลกของระดบน าในบอตดตาม

ตรวจสอบ องคประกอบหลกของบอตดตามตรวจสอบ ดงแสดงในภาพท 4.5 ประกอบดวย ตวบอ

(Well Casing หรอ Riser) ซงเปนทอกลวงทมการประกอบเขากบชองกรอง (Well Screen) หรอม

การบากใหเปนชองกรองในชวงความลกทตองการ เพอใหน าไหลเขาและผานบอได และฝาปดทาย

เพอปองกนตะกอนและน าไหลเขาจากดานลาง ชองวางระหวางชองกรองและหลมจะถกบรรจดวย

วสดกรอง เชน ทรายสะอาด เปนตน เพอปองกนตะกอนแขวนลอยขนาดเลกผานเขามาในบอ

ชองวางระหวางตวบอและหลมถดจากวสดกรองขนไปจะถกยาดวยวสดทน าซมผานไดยาก เชน

เคลย (เบนโทไนท) เพอปองกนการไหลขนลงในแนวดงของน าจากผวดนหรอจากชนดนอมน า

ระดบทอยสงกวารวมทงสารปนเปอนดวย ถดขนมาชองวางจะถกอดดวยวสดอดแขงตว (Grout)

เพอกนนาและเปนโครงสรางใหบอมเสถยรภาพไมโยกคลอนไดงาย

ภาพท 4.5 ตวอยางองคประกอบของบอตดตามตรวจสอบคณภาพนาและชนนาใตดน

แหลงทมา: สวนมลพษดน สานกเทคโนโลยน าและสงแวดลอมโรงงาน กรมโรงงานอตสาหกรรม,

2553ก: 12.

75

4.3.4 การเกบตวอยางนาใตดน

สงแรกทจะทาการตรวจวดกอนทจะมการเกบตวอยางน าใตดน คอ การวดระดบน าใตดน

ในบอ การวดระดบนาในบอทขดใหมหรอผานการสบมาจะตองรอใหระดบน ากลบเขาสระดบปกต

กอน อปกรณทใชในการวดระดบนาใตดนมหลายชนด ไดแก อปกรณอยางงาย ๆ ทใชสายวดทถวง

ปลายดวยลกดงกบชอลก หรอชนดทเปนอปกรณวดระดบทใชไฟฟา เปนตน

ทาการพฒนาบอตดตามตรวจสอบ โดยสบน าออกจากบอประมาณ 3 เทาของปรมาตรน า

ในบอ โดยใชกระบอกเกบตวอยางหรอเครองสบ (Submersible Pump) ขนตอนนทาเพอใหแนใจวา

ตวอยางนาทเกบขนมาเปนชนนาทอยในชนดนอมนาและไมใชนาทขงในบอ

ในการเกบตวอยางน าใตดน สามารถดาเนนการโดยใชเบลเลอร (Bailer) องคประกอบ

ทวไปของเบลเลอรคอทอแขงกลวงขนาดยาวไมเกน 1 - 2 เมตร และวาลวกนยอน นาตวอยางจะ

ไหลเขาเบลเลอรจากดานลางในขณะทเบลเลอรถกหยอนลงไปในบอ การหยอนและการดงเบล

เลอรขนมาจะตองทาอยางชา ๆ เพอลดการรบกวนนาในบอ สงทสาคญคอหามปลอยเบลเลอรลงไป

ในบออยางอสระ การหยอนและดงเบลเลอรขนจากบอตองทาอยางระมดระวง ดงแสดงในภาพท

4.6 ในกรณทบอลก อาจใชสามขากบรอกเพอชวยในการหยอนและดงเบลเลอร นาตวอยางน าใตดน

จากเบลเลอรบรรจลงขวดแกวปากกวางใหลนออกมาเลกนอยใหมระดบผวน านนปรมทปากขวด

กอนปดฝาจากนนคว าเพอใหมนใจวาไมมฟองอากาศอยแลวนาไปเกบไวทอณหภม 4 องศา

เซลเซยสทนท เพอลดการสญเสยการระเหยและการยอยสลายของจลนทรยกอนนาไปวเคราะหใน

หองปฏบตการ ดงนน จงจาเปนทผเกบตวอยางตองมความรความเขาใจอยางถองแทเพอใหไดผล

การวเคราะหของตวอยางทถกตองและแมนยา

เบลเลอรทาจากวสดหลายประเภทและสามารถทาขนใชเองได อาจใชชนดทใชซ าไดหรอ

แบบใชแลวทงเพอจะไดไมตองกงวลเรองการทาความสะอาดอปกรณและปญหาการปนเปอนขาม

จดเกบ (Cross Contamination) ในกรณทใชงานมานาน ถาผนงของเบลเลอรมรอยขดขวนมากอาจ

ทาใหการทาความสะอาดเปนไปไดไมสมบรณ

76

ภาพท 4.6 การเกบตวอยางนาใตดนจากบอตดตามตรวจสอบคณภาพนาใตดน

4.3.5 การวเคราะหตวอยางดนและนาใตดนในหองปฏบตการ

การสงตวอยางไปวเคราะหในหองปฏบตการ จะตองทาความเขาใจกบเจาหนาทวเคราะห

ใหทราบถงลกษณะเบองตนของตวอยางและปจจยประกอบอน ๆ เพอใหผเชยวชาญประจา

หองปฏบตการกาหนดวธการทเหมาะสมในการเตรยมภาชนะบรรจตวอยางและรกษาสภาพตวอยาง

ใหผปฏบตงานในภาคสนามปฏบตตาม

การกาหนดพารามเตอรทจะตองวเคราะหจะขนอยกบประเภทของกจกรรมการใช

ประโยชนในพนทน น ๆ สาหรบสถานบรการน ามนเชอเพลง มพารามเตอรทควรจะตองถก

วเคราะหในหองปฏบตการ ดงตอไปน

- กลมสารอนทรยระเหย (Volatile Organic Compounds : VOCs) ไดแก เบนซน

(Benzene) โทลอน (Toluene) เอทธลเบนซน (Ethylbenzene) และไซลนทงหมด (Total Xylenes)

- กลมโลหะหนก (Heavy Metals) ไดแก ตะกว (Lead) สารหน (Arsenic) แคดเมยม

(Cadmium) โครเมยมชนดเฮกซาวาเลนท (Hexavalent Chromium) แมงกานส (Manganese) ปรอท

(Mercury) นกเกล (Nickel) ซลเนยม (Selenium) สงกะส (Zinc) และทองแดง (Copper)

- กลมสารอนตรายอน ๆ ไดแก เบนโซ (เอ) ไพรน (Benzo (a) pyrene)

นาคาทตรวจวดไดจากพนทมาเปรยบเทยบกบมาตรฐานคณภาพสงแวดลอมของดนและน า

ใตดน หากคาทตรวจวดไดสงกวาคามาตรฐานทกาหนด จาเปนทจะตองมการดาเนนการประเมน

พนทปนเปอนโดยละเอยดภายในสถานบรการน ามนเชอเพลง เพอใหสามารถระบขอบเขตพนท

ของการปนเปอนสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนได และสามารถวางแผนจดการบาบดฟนฟพนท

ปนเปอนตอไป

77

4.4 แนวทางการฟนฟดนและนาใตดนทปนเปอนสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนของ

สถานบรการนามนเชอเพลงในประเทศไทย

การวางแนวทางการฟนฟดนและน าใตดนทปนเปอนสารอนตราย จาเปนทจะตองมการ

กาหนดนโยบาย มาตรการ และการจดการทดจากหนวยงานภาครฐ รวมทงมแนวทางในการบาบด

ฟนฟดนและนาใตดนทปนเปอน เพอใชประกอบการปฏบตหนาทของผประกอบการและเจาหนาท

รฐ และใหเกดการดาเนนงานไดอยางมประสทธภาพและเปนระบบ ซงสามารถนามาใชเปน

ตนแบบในการขยายผลเพอพฒนาแนวทางการฟนฟดนและน าใตดนทปนเปอนสารปโตรเลยม

ไฮโดรคารบอนของสถานบรการนามนเชอเพลงในประเทศไทยได ดงน

4.4.1 นโยบาย มาตรการ และการจดการ

ประเทศไทยไดมการกาหนดแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต เพอใชเปนแนวทาง

ในการพฒนาประเทศมาตงแตป พ.ศ. 2504 โดยทประเดนปญหาการจดการของเสย สารปนเปอน

ถกกลาวถงเปนครงแรกในแผนพฒนาฯ ฉบบท 5 (พ.ศ. 2525 - 2529) โดยมมาตรการในการ

ดาเนนการหลก ๆ คอ สนบสนนใหเอกชนมสวนรวมมากขนในการพฒนาสงแวดลอม และสงเสรม

ใหประชาชนมความร ความเขาใจ และมสวนรวมอยางเตมทในการพฒนาสงแวดลอม

ตามทแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 10 (พ.ศ. 2550 - 2554) ไดมเปาหมาย

ทเนนยทธศาสตรการพฒนาบนฐานความหลากหลายทางชวภาพและการสรางความมนคงของฐาน

ทรพยากรและสงแวดลอมทตองการใหมการอนรกษ ฟนฟสงแวดลอม เพอสรางความมนคงและ

ความย งยนในการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม โดยมแนวทางการ

ดาเนนการทยดหลกปฏบตและนโยบายตามพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม

แหงชาต พ.ศ. 2535 ซงไดกลาวถงนโยบายโดยรวมถงการจดการของเสยอนตราย การเยยวยาและ

การฟนฟความเสยหายจากการปนเปอนมลพษไวในมาตรา 96 และมาตรา 97 โดยมาตรา 96 ไดระบ

ถงแหลงกาเนดมลพษใดกอใหเกดหรอเปนแหลงกาเนดของการรวไหลหรอแพรกระจายของมลพษ

อนเปนเหตใหผอนไดรบอนตรายแกชวตรางกายหรอสขภาพอนามย หรอเปนเหตใหทรพยสนของ

ผอนหรอของรฐเสยหายดวยประการใด ๆ เจาของหรอผครอบครองแหลงกาเนดมลพษนนมหนาท

ตองรบผดชอบ ชดใชคาสนไหมทดแทน หรอคาเสยหายเพอการนน สวนมาตรา 97 กลาวถงกรณทา

ใหเกดความเสยหายแกทรพยากรธรรมชาตหรอสาธารณสมบตของแผนดน ใหคดคาเสยหายเทากบ

มลคาของทรพยากรธรรมชาตทสญหาย ถกทาลายหรอเสยหาย

78

รวมทงทศทางของแผนจดการมลพษ พ.ศ. 2555 - 2559 (กรมควบคมมลพษ, 2555) ไดเนน

แนวคดในการลดและควบคมการระบายมลพษ โดยใหมการจดการมลพษตงแตตนทาง ระหวางทาง

จนถงปลายทาง และใหทกภาคสวนมสวนรวมในการดาเนนการในขนตอนตาง ๆ ตงแตการกากบ

ตดตาม สงเสรม และสนบสนนใหแหลงกาเนดมลพษและหนวยงานทเกยวของสามารถดาเนนการ

ในการจดการสงแวดลอมใหเปนไปตามมาตรฐานหรอเกณฑทกาหนด รวมทงเปดเผยและเขาถง

ขอมลแหลงกาเนดมลพษและผลกระทบทเกดขน พรอมทงจดใหมระบบปองกนและเตรยมพรอม

รองรบกรณเหตฉกเฉนหรออบตภยจากการรวไหลของสารเคมหรอสารอนตรายตาง ๆ และ

ประยกตใชหลกการผกอมลพษเปนผรบผดชอบคาใชจาย (Polluter Pays Principle; PPP)

สถานบรการน ามนเชอเพลง เปนอกหนงแหลงทมโอกาสในการสรางมลพษจากการ

รวไหลของน ามน ดงน น แนวทางการปฏบตทดดานสงแวดลอมสาหรบสถานบรการน ามน

เชอเพลงสามารถประยกตใชแนวทางในการปฏบตทดได 2 แนวทาง คอ การปฏบตทดเพอการ

ปองกนมลพษ (Pollution Prevention; PP) ซงเปนกระบวนการทลดหรอกาจดการเกดมลพษทจด

กาเนด (Source Reduction) เชน การยกเลกการใชสาร MTBE ซงเปนสารทใชเพมคาออกเทนใน

นามนแกสโซลนหรอเบนซนเพอตานการนอค โดยเปลยนมาใชสารออกซจเนตอน ๆ ทสรางปญหา

ใหกบสงแวดลอมนอยกวา เชน เอทานอล การสรางภาชนะรองรบ (Containment) การรวไหลของ

ถงกกเกบน ามนใตดนและทอน ามนใตดน การตรวจสอบคณภาพของระบบถงกกเกบน ามนใตดน

และทอนามนใตดน และการบารงรกษาอยางสมาเสมอ อกหนงแนวทางคอ แนวทางในการเลอกใช

เทคนควธทเหมาะสมในการฟนฟสงแวดลอม

4.4.2 เทคนควธทเหมาะสมทใชในการฟนฟดนและนาใตดนทปนเปอนสารปโตรเลยม

ไฮโดรคารบอนของสถานบรการนามนเชอเพลงในประเทศไทย

การพจารณาการคดเลอกเทคโนโลยทจะนามาใชในการบาบด และฟนฟพนทปนเปอน

เฉพาะดนหรอมการปนเปอนไปถงชนน าใตดน มปจจยหลายอยางทตองนามาพจารณา โดยเฉพาะ

อยางยงประเภท ชนด ความเขมขนของสารปนเปอน รศมการแพรกระจายในชนดน (Plume) และ

คณลกษณะของชนดน เปนตน ในกรณทมการปนเปอนจงมความจาเปนตองมการตรวจสอบหา

รายละเอยด และคณลกษณะของปจจยเหลานเพอการคดเลอกเทคโนโลยทเหมาะสม จงทาการเสนอ

ภาพรวมในลกษณะขอด - ขอจากดของเทคโนโลยแตละระบบ และรวบรวมขอมลการประเมน

คาใชจายโดยอางองจากการศกษาของหนวยพทกษสงแวดลอมสหรฐ (U.S. EPA) ซงเปนหนวยงาน

ทมหนาทในการดแลรบผดชอบสงแวดลอมในประเทศสหรฐอเมรกา สามารถสรปเปนตาราง

สาหรบดนปนเปอนและนาใตดนปนเปอน ดงแสดงในตารางท 4.5 และตารางท 4.6

79

ตารางท 4.5 ขอด - ขอจากด และการประเมนคาใชจายของเทคโนโลยในการบาบดและฟนฟดน

ปนเปอน

ขอด ขอจากด ประมาณคาใชจาย

เทคโนโลย: Chemical Oxidation

สามารถกาจดและลดการ

ปนเปอนไดอยางรวดเรว

ใชระยะเวลาสน

ตองมการดแลสารเคมทใช

เนองจากเปนสารอนตราย

มลพษบางตวไมถกออกซไดซ

จงกาจดโดยวธนไมได

ไมสามารถประมาณการ

คาใชจายไดเนองจากปรมาณ

และสารทเลอกใชนนขนอย

กบชนดและความเขมขนของ

สารปนเปอน

เทคโนโลย: Solidification/Stabilization

สามารถใชกบสารปนเปอน

ทกประเภท

ลดการเคลอนตวของสาร

ปนเปอนจากดนลงสนาใต

ดนไดมากกวารอยละ 95

ไมสามารถใชได ถาดน

ปนเปอนอยในระดบทลก

มาก (ลกเกน 6 เมตร)

การผสมสารปรบเสถยรใน

พนท (In-situ) จะไมสะดวก

เทากบการทานอกพนท (Ex

situ)

ดนในสภาพเสถยรและ

แขงตวอาจใชทาประโยชน

ในอนาคตไมได

อาจขดขวางการเตมนา

(Dewatering) ในชนนา

ดานลาง

คาใชจายประมาณ 50 - 80

เหรยญสหรฐตอดน 1

ลกบาศกเมตร (กรณเปน

ดนชน)

คาใชจายประมาณ 190 -

330 เหรยญสหรฐตอดน 1

ลกบาศกเมตร (กรณดน

ปนเปอนอยลก)

เทคโนโลย: Soil Vapor Extraction (SVE)

เหมาะกบสารปนเปอน

ประเภทสารระเหย เชน

สาร VOCs

ใชระยะเวลาในการบาบด

สน ปกตอยระหวาง 6

กรณดนเนอละเอยดและ

อมตวจะตองใชแรงอด

สญญากาศสงทาใหเพม

คาใชจายมากขน

ไมเหมาะกบดนทม

คาใชจายสาหรบพนท

ปนเปอนขนาดเลกอย

ในชวงระหวาง 1,275 -

1,485 เหรยญสหรฐตอดน 1

ลกบาศกเมตร

80

ตารางท 4.5 (ตอ)

ขอด ขอจากด ประมาณคาใชจาย

เทคโนโลย: Soil Vapor Extraction (SVE) (ตอ)

เดอน ถง 2 ป ขนอยกบ

สภาพพนท

สามารถนาสารมาแยกและ

นากลบมาใชใหมได

อนทรยวตถสงและแหง

เพราะจะทาให VOCs ถกดด

ซบไดงายและประสทธภาพ

ลดลง

จาเปนตองมการดาเนนการ

ในขนตอนตอไปเพอบาบด

ไอระเหยทอาจมอนตราย

คาใชจายสาหรบพนท

ปนเปอนขนาดใหญอย

ในชวงระหวาง 405 - 975

เหรยญสหรฐตอดน 1

ลกบาศกเมตร

เทคโนโลย: Soil Flushing

ใชไดกบสารปนเปอนใน

หลายกลม

สามารถนาสารปนเปอน

ประเภทนามนหรอของเสย

ปโตรเลยมเขากระบวนการ

นากลบมาใชใหมได

สารลดแรงตงผวทเตมเพอ

เพมการละลาย โดยสวน

ใหญจะเปนสารประเภท

Nontoxic จงมผลกระทบตา

หากหลงเหลอในดน

คาใชจายคอนขางตา

ไมเหมาะกบดนทมการซมตา

เชนดนเหนยว

สารลดแรงตงผวในบางครง

จะดดซบบนผวดนและลด

Effective Soil Porosity

อาจมปฎกรยาระหวาง

สารเตมในนาชะกากและลด

การเคลอนทของมลพษ

ตองมระบบบาบดในขนตอน

ตอไปสาหรบนาชะกากทสบ

ออกมาจากดนปนเปอน

คาใชจายจะขนอยกบสอง

องคประกอบหลก คอ การ

ซมของดน และความลก

ของชนนาใตดน

คาใชจายสาหรบพนท

ปนเปอนขนาดเลกอยในชวง

ระหวาง 42 - 64 เหรยญสหรฐ

ตอดน 1 ลกบาศกเมตร

คาใชจายสาหรบพนท

ปนเปอนขนาดใหญอย

ในชวงระหวาง 24 - 35

เหรยญสหรฐตอดน 1

ลกบาศกเมตร

81

ตารางท 4.5 (ตอ)

ขอด ขอจากด ประมาณคาใชจาย

เทคโนโลย: Bioventing

ใชไดดกบดนปนเปอน

นามน

สามารถใชรวมกบเทคนควธ

อนได เชน Air Sparging,

Groundwater Extraction

มขอจากดในการใชกบดนทม

ความชนตา

ไมเหมาะกบดนทมการซมตา

และมระดบนาใตดนตามาก

ตองมขนตอนในการ

ตรวจสอบไอระเหยและบาบด

มลพษทหลดออกมา

ประสทธภาพของระบบบาบด

จะลดลงทอณหภมตา

คาใชจายจะขนอยกบสอง

องคประกอบหลก คอ

ลกษณะของดน และพนทผว

ของดนทปนเปอน

คาใชจายสาหรบพนท

ปนเปอนขนาดเลกอยในชวง

ระหวาง 928 - 970 เหรยญ

สหรฐตอดน 1 ลกบาศกเมตร

คาใชจายสาหรบพนท

ปนเปอนขนาดใหญอย

ในชวงระหวาง 79 - 109

เหรยญสหรฐตอดน 1

ลกบาศกเมตร

เทคโนโลย: Enhanced Bioremediation

เปนระบบบาบดททาได

สมบรณในพนท โดยไมตอง

มการนามลพษไปบาบด

เพมเตมอก

องคประกอบรวมในดนอาจ

ยบย งการทางานของจลนทรย

ประสทธภาพของระบบจะ

ลดลงทอณหภมตา

โลหะหนกและสารปนเปอน

บางประเภทอาจเปนพษตอ

จลนทรย

ใชระยะเวลานานในการบาบด

และฟนฟพนท

คาใชจายจะขนอยกบ

ลกษณะของดน ประเภทของ

สารปนเปอน และระดบความ

เขมขน โดยคาใชจาย

ประมาณการอยในชวง

ระหวาง 30 - 100 เหรยญ

สหรฐตอดน 1 ลกบาศกเมตร

82

ตารางท 4.5 (ตอ)

ขอด ขอจากด ประมาณคาใชจาย

เทคโนโลย: Phytoremediation

ใชไดกบสารปนเปอนใน

หลายกลมรวมถงโลหะหนก

และนามน

กาจดสารมลพษทปนเปอนใน

ดนไดไมลกจากผวดน (อยใน

ระยะรากพช)

ไมเหมาะกบพนทปนเปอนทม

ความเขมขนสงเพราะมลพษ

อาจเปนพษตอพช

ความเปนพษ และ Pathway

การยอยสลายสาหรบ

สารอนทรยบางตวยงไมม

รายงานการศกษาอยางชดเจน

ผลผลตทไดอาจเคลอนท และ

ปนเปอนสชนนาใตดน

คาใชจายสาหรบพนท

ปนเปอนขนาดเลกอยในชวง

ระหวาง 626 - 2,322 เหรยญ

สหรฐตอดน 1 ลกบาศกเมตร

คาใชจายสาหรบพนท

ปนเปอนขนาดใหญอย

ในชวงระหวาง 147 - 483

เหรยญสหรฐตอดน 1

ลกบาศกเมตร

เทคโนโลย: Photolysis/Photodegradation

ขอจากดทางลกษณะพนดน

นอย

เปนวธทางธรรมชาตทเปนท

ยอมรบโดยทวไป เปนมตร

กบสงแวดลอม

ใชเวลานานกวาการบาบดดวย

วธอนๆ

ประเมนความสาเรจไดยาก

อตราการสลายตวขนอยกบ

ลกษณะโครงสรางของสาร

ปนเปอน ทาใหควบคมอตรา

การสลายตวไดยาก

ไมสามารถประมาณการ

คาใชจายไดเนองจากขนอย

กบชนดและความเขมขนของ

สารปนเปอน

เทคโนโลย: Excavation

มความแนนอนเทยงตรง

คอนขางสงเมอเทยบกบวธ

อน ๆ เมอพจารณาในแงของ

ผลลพธ คาใชจาย และ

ระยะเวลาทใช

มผลกระทบตอการดาเนนงาน

ตามปกตของพนทมาก เชน

การระเหยของสารปนเปอน

ระเหยงายผานทางพนททไมม

การปดคลมพนผว หรออาจ

คาใชจายขนอยกบขอบเขต

ของการปนเปอน และ

ลกษณะดนทปนเปอน

รวมทงวธการในการบาบด

หรอกาจดดนปนเปอนใน

83

ตารางท 4.5 (ตอ)

ขอด ขอจากด ประมาณคาใชจาย

เทคโนโลย: Excavation (ตอ)

สามารถนามาใชกบวธการ

อน ๆ ไดอยางหลากหลาย

เชน งานขดเพอฝงกลบ ขด

เพอนาไปกาจดโดยการเผา

หรอขดแลวทาการคดแยก

วสดทปนเปอนและไม

ปนเปอน (Segregation) ซง

ชวยใหสามารถนาวสดทไม

ปนเปอนกลบมาใชใหมได

เปนตน

ขอจากดทางลกษณะของดน

นอย

กอใหเกดความราคาญดาน

กลน ฝ นละออง เสยงดง หรอ

แรงสนสะเทอนแกพนท

ขางเคยงได

มขอจากดในการปฏบตงาน

มาก ซงขนอยกบความลกและ

ขนาดของหลมขด เชน

ดานขางของหลมขดตองมการ

กนไมใหดนถลมโดยการตอก

เสากนดนถลม (Pilling) หรอ

การออกแบบความลาดเอยง

ของหลมใหมความมนคง หรอ

ในบรเวณทมนาใตดนเขามา

เกยวของตองมการสบนาออก

จากพนท (Dewatering) ดวย

ดนปนเปอนทถกขดขนมานน

ยงตองมขนตอนนาไปทาการ

บาบดหรอกาจดตอไป

ขนตอนตอไป

84

ตารางท 4.6 ขอด - ขอจากด และการประเมนคาใชจายของเทคโนโลยในการบาบดและฟนฟน าใต

ดนปนเปอน

ขอด ขอจากด ประมาณคาใชจาย

เทคโนโลย: Air Sparging

เหมาะกบสารปนเปอน

ประเภทระเหยงาย ไดแก

VOCs

การอดอากาศในชนนาอมตวม

ขอจากดและการไหลของ

อากาศจะไมคอยสมาเสมอ

อาจตองมขนตอนในการ

ตรวจสอบไอระเหยและการ

บาบดมลพษทหลดออกมา

คาใชจายจะขนอยกบระดบ

ความลกของชนนาใตดนทม

การปนเปอน

คาใชจายสาหรบพนท

ปนเปอนขนาดเลกอยในชวง

ระหวาง 84 - 87 เหรยญ

สหรฐตอพนทปนปอน 1

ลกบาศกเมตร

คาใชจายสาหรบพนท

ปนเปอนขนาดใหญอย

ในชวงระหวาง 24 - 27

เหรยญสหรฐตอพนทปน

ปอน 1 ลกบาศกเมตร

เทคโนโลย: Chemical Oxidation

เปนวธการทกาจดหรอลด

สารปนเปอนไดอยางรวดเรว

ใชระยะเวลาสน

ใชพนทนอยในการบาบด

ตองมการดแลสารเคมทใช

เนองจากสวนใหญเปนสาร

อนตราย

สารปนเปอนบางชนดไมถก

ออกซไดซ จงทาการกาจด

ไมไดโดยวธน

ไมสามารถประมาณการ

คาใชจายได เนองจาก

ปรมาณและสารทเลอกใช

ขนอยกบชนดของสาร

ปนเปอน

เทคโนโลย: Horizontal Wells

ใชไดกบสารปนเปอนหลาย

กลม

เหมาะสมในการกอสรางบอ

ในแนวดงทมปญหากบ

ตองใชเครองมอพเศษในการ

ตดตง

ควบคมการกาจดสารปนเปอน

ในบรเวณทตองการได

คาใชจายขนอยกบความยาว

ของบอ วธการทใชในการ

ขดเจาะและวสดทใช

กรณใชเครองเจาะไฮโดรลค

85

ตารางท 4.6 (ตอ)

ขอด ขอจากด ประมาณคาใชจาย

เทคโนโลย: Horizontal Wells (ตอ)

โครงสรางดนในพนท คอนขางยาก

คาใชจายสง

คาใชจายอยในชวงระหวาง

60 - 250 เหรยญสหรฐตอ

เมตร

กรณใชเครองเจาะแบบโซ

นค คาใชจายอยในชวง

ระหวาง 300 - 330 เหรยญ

สหรฐตอเมตร

ทอ PVC หรอ HDPE

ประมาณ 164 เหรยญสหรฐ

ตอเมตร

เทคโนโลย: Treatment Walls

เปนวธการบาบดทเหมาะสม

กบสารปนเปอนประเภท

ระเหยงาย ไดแก VOCs และ

สารกงระเหย ไดแก SVOCs

Treatment Walls มอายการ

ทางาน และอาจตองมการ

เปลยนวสดตวกลาง (Media)

เมอมประสทธภาพลดลง

อาจเกดการตกตะกอนหรออด

ตนจากกจกรรมของจลนทรย

หรอปฏกรยาทางเคมทตวกน

และทาใหประสทธภาพการ

ทางานลดลง

คาใชจายคอนขางสงเนองจาก

ตองใชเครองมอพเศษในการ

ตดตง และกาจดสารปนเปอน

บรเวณทตองการคอนขางยาก

คาใชจายจะขนอยกบขนาด

ของตวกนหรอกาแพง วสด

ตวกลางและความยากงายใน

การตดตง

คาใชจายสาหรบพนท

ปนเปอนขนาดเลกอยในชวง

ระหวาง 1,267 - 1,681

เหรยญสหรฐตอพนทกาแพง

กน 1 ลกบาศกเมตร

คาใชจายสาหรบพนท

ปนเปอนขนาดใหญอย

ในชวงระหวาง 1,142 -

1,961 เหรยญสหรฐตอพนท

กาแพงกน 1 ลกบาศกเมตร

86

ตารางท 4.6 (ตอ)

ขอด ขอจากด ประมาณคาใชจาย

เทคโนโลย: Enhanced Bioremediation

เปนระบบบาบดททาได

สมบรณในพนท โดยไมตอง

มการนามลพษไปบาบด

เพมเตมอก

องคประกอบรวมหลายอยางใน

ดนอาจยบย งการทางานของ

จลนทรยในนาใตดน

ประสทธภาพของระบบจะ

ลดลงทอณหภมตา

โลหะหนกและสารปนเปอน

บางประเภทอาจเปนพษตอ

จลนทรย

ใชระยะเวลานานในการบาบด

และฟนฟพนท

คาใชจายจะขนอยกบ

ลกษณะของดน ประเภทของ

สารปนเปอน และระดบ

ความเขมขน โดยคาใชจาย

ประมาณการอยในชวง

ระหวาง 30 - 100 เหรยญ

สหรฐตอพนท 1 ลกบาศก

เมตร

เทคโนโลย: Monitored Natural Attenuation (MNA)

มการเคลอนยายหรอเกดของ

เสยจากการฟนฟตากวา

วธการอน ๆ

บอเฝาระวงจะรบกวนพนท

นอยมากเมอเปรยบเทยบกบ

ระบบบาบดอน ๆ

คาใชจายคอนขางตา

ไมเหมาะกบพนททพบวามการ

ปนเปอนในระดบทมความ

เสยงเกนมาตรฐานทยอมรบได

สารอนนทรย เชน โลหะหนก

บางชนดอาจถกตรงไวแตจะไม

ถกยอยสลาย

หนวยงานตองดแลอยาง

เครงครด

ตองใชระยะเวลานานในการ

ฟนฟ

คาใชจายจะขนอยกบการ

จดทาโมเดลการกระจายของ

สารปนเปอน และคาใชจาย

ในการตดตามตรวจสอบสาร

ปนเปอน

87

ตารางท 4.6 (ตอ)

ขอด ขอจากด ประมาณคาใชจาย

เทคโนโลย: Phytoremediation

ใชไดกบสารปนเปอนใน

หลายกลมรวมถงโลหะหนก

และนามน

รากพชไมสามารถกาจดสาร

ปนเปอนในระดบนาใตดนท

ลก ๆ ได (อยในระยะรากพช)

ไมเหมาะกบพนทปนเปอนทม

ความเขมขนสงเพราะมลพษ

อาจเปนพษตอพช

ความเปนพษ และ Pathway

การยอยสลายสาหรบ

สารอนทรยบางตวยงไมม

รายงานการศกษาอยางชดเจน

ไมเหมาะกบสารปนเปอนทถก

ดดซบโดยผวดนไดงาย

คาใชจายสาหรบพนท

ปนเปอนขนาดเลกอยในชวง

ระหวาง 16 - 18 เหรยญ

สหรฐตอพนทปนเปอน 1

ลกบาศกเมตร

คาใชจายสาหรบพนท

ปนเปอนขนาดใหญอย

ในชวงระหวาง 5 - 7 เหรยญ

สหรฐตอพนทปนเปอน 1

ลกบาศกเมตร

จากตารางท 4.5 และตารางท 4.6 แสดงใหเหนไดวาแตละวธการบาบดฟนฟการปนเปอน

นนลวนมทงขอดและขอจากดทแตกตางกน ขนอยกบประเภทและชนดของสารปนเปอน สภาพการ

ปนเปอนในพนท ลกษณะของดนและน าใตดนในบรเวณทมการปนเปอน คาใชจาย งบประมาณท

ใชในการบาบดฟนฟ และระยะเวลาในการดาเนนการ ซงตองนามาพจารณาในการคดเลอกเทคนค

ทจะใชในการบาบด ฟนฟดนและนาใตดนปนเปอนสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนในสถานบรการ

นามนเชอเพลง

บทท 5

สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ

5.1 สรป

การศกษาเรอง แนวทางการฟนฟดนและน าใตดนจากการปนเปอนสารปโตรเลยม

ไฮโดรคารบอนของสถานบรการน ามนเชอเพลงในประเทศไทยในวชาการคนควาอสระฉบบนม

วตถประสงคเพอศกษาความเสยงจากการรวไหลของสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนในสถาน

บรการน ามนเชอเพลงในประเทศไทย และการดาเนนงานในปจจบนเพอจดการพนทปนเปอนสาร

ปโตรเลยมไฮโดรคารบอน ทบทวนหลกเกณฑและแนวทางในการดาเนนการตรวจสอบและการ

ประเมนพนทการปนเปอน เพอศกษาหาแนวทางการจดการพนทปนเปอนและเทคนควธท

เหมาะสมทใชในการฟนฟดนและน าใตดนทปนเปอนสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนของสถาน

บรการน ามนเชอเพลงในประเทศไทย ซงดาเนนการศกษาโดยการสมภาษณเชงลกตวแทนบรษท

ผ คาน ามนในการดาเนนงานในปจจบนเกยวกบการจดการพนทปนเปอนสารปโตรเลยม

ไฮโดรคารบอนในสถานบรการนามนเชอเพลงในประเทศไทย การรวบรวมและทบทวนหลกเกณฑ

แนวทางในการดาเนนการตรวจสอบและการประเมนพนทปนเปอนสารอนตรายทออกโดยกรม

ควบคมมลพษ และกรมโรงงานอตสาหกรรม

สาหรบผลการศกษาในครงน สามารถสรปประเดนในเรองของความเสยงจากการรวไหล

ของสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนและการจดการพนทปนเปอนในสถานบรการน ามนเชอเพลงใน

ปจจบน และแนวทางการจดการพนทปนเปอนและเทคนควธทเหมาะสม ไดดงน

5.1.1 ความเสยงจากการรวไหลของสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนและการจดการพนท

ปนเปอนในสถานบรการนามนเชอเพลงในปจจบน

การรวไหลของน ามนเชอเพลงจากถงกกเกบน ามนใตดน (Underground Storage Tank)

เปนสาเหตทสาคญของการปนเปอนของสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนลงสดนและน าใตดนใน

สถานบรการนามนเชอเพลง กอใหเกดการปนเปอนสดนและมโอกาสปนเปอนลงสน าใตดนได สง

89

ผลกระทบตอสขภาพมนษย ระบบนเวศ และสงแวดลอม

โอกาสในการเกดความเสยงตอสขภาพและระบบนเวศจากการปนเปอนสารปโตรเลยม

ไฮโดรคารบอนในสถานบรการนามนเชอเพลงนนขนอยกบองคประกอบทสาคญ 3 ประการ ไดแก

1) สารปนเปอน (Source) ไดแก สารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนทเกดจากการรวไหล

ภายในสถานบรการน ามน ซงมสถานะเปนของเหลว (Liquid phase) มปรมาตรคงท แตรปรางไม

คงท สามารถไหลผานตวกลางทมรพรนได

2) เสนทางรบหรอการแพรกระจาย (Pathway) โดยสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนท

รวไหลจะเกดการแพรกระจายไปในอากาศหรอไหลลงสดน และนาใตดน สามารถผานเขาสรางกาย

โดยการหายใจ การซมผานผวหนง การกน การฉด หรอแผลฉกขาด

3) ประชากรเสยงหรอผรบผลกระทบ (Receptor) จากความเปนพษของสารปนเปอน ความ

รนแรงของความเปนพษทจะไดรบผลกระทบขนอยกบปรมาณของสารทไดรบ ระยะเวลาและ

ความถทไดรบสาร ลกษณะและจานวนประชากรทไดรบสมผส

เมอมองคประกอบทง 3 ประการนครบถวน จะทาใหมโอกาสในการเกดความเสยงตอ

สขภาพและระบบนเวศ ซงความเปนพษหรออนตรายจากสารปนเปอนจะไมเกดขนถาขาด

องคประกอบใดองคประกอบหนงไป เชน ไมมประชากรในพนทปนเปอนนน หรอไมมเสนทาง

การรบสมผสหรอแพรกระจายสารปนเปอนสผรบผลกระทบ

Risk Matrix สาหรบประเมนความเสยงเชงคณภาพตอผรบผลกระทบ สามารถใชเปน

เครองมอในการจดลาดบความเสยงของสถานบรการน ามนเชอเพลงแตละแหงได โดยสามารถ

คนหาขอมลของกลมผรบผลกระทบไดจากการลงพนทจรงเพอสารวจพนทรอบ ๆ รศมของสถาน

บรการนามนเชอเพลงและจากการสอบถามการใชประโยชนของแตละพนท เมอไดขอมลครบถวน

จงนาขอมลเหลานมาใสใน Risk Matrix เพอทาการประเมนผลความเสยง จากการจดลาดบความ

เสยงน หากพบวาเปนพนททมความเสยงอยในระดบสง หรอระดบปานกลาง จาเปนอยางยงท

จะตองมมาตรการหรอกจกรรมในการปองกน หรอลดระดบความเสยงทอาจสงผลกระทบตอ

ประชาชนในพนทเพอใหความเสยงอยในระดบตาทสด

มวธการตาง ๆ ในการควบคมไมใหเกดความเสยงจากการปนเปอน เชน การควบคม

เสนทางการรบสมผสหรอการแพรกระจาย การจากดการใชประโยชนในพนทปนเปอนเพอควบคม

กลมประชากรเสยงนน หรอการกาจดสารปนเปอนออกจากพนทปนเปอน ซงการควบคมเสนทาง

การรบสมผสหรอการแพรกระจาย และกลมประชากรเสยงนนทาไดคอนขางยาก ดงนนการกาจด

สารปนเปอนออกจากพนทปนเปอนจงนบวาเปนการจดการความเสยงทดทสด

90

ซงในปจจบน บรษทผคาน ามนบางแหงไดเรมดาเนนการตรวจสอบและประเมนพนทการ

ปนเปอน และมการจดการพนทปนเปอนสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนในสถานบรการน ามน

เชอเพลงแลว ซงเปนผลมาจากนโยบายของบรษทแมทสงเสรมใหมการจดการพนทปนเปอนตาม

หลกการผกอมลพษเปนผจาย (Polluter Pays Principle) และถอเปนความรบผดชอบตอสงคมและ

สงแวดลอม ในขณะทบรษทผคาน ามนบางแหงยงไมมการดาเนนการจดการพนทปนเปอนสาร

ปโตรเลยมไฮโดรคารบอนในสถานบรการน ามนเชอเพลง เนองจาก ณ ปจจบนการจดการพนท

ปนเปอนยงถกกาหนดเปนเพยงแนวทางการจดการ ไมไดมขอบงคบทางกฎหมายและบทลงโทษให

ตองปฏบตตามอยาง เครงครดทจะตองดา เ นนการจดการพ น ทปนเ ปอนสารปโตรเลยม

ไฮโดรคารบอนในสถานบรการน ามนเชอเพลง และนโยบายของบรษทกยงไมไดกาหนดใหมการ

ดาเนนการดานน

ทาใหสามารถสรปไดวา ปจจยทสาคญสองอนดบแรกทมอทธพลตอการดาเนนการจดการ

พนทปนเปอนสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนของสถานบรการนามนเชอเพลงในประเทศไทย คอ

1) กฎหมาย ขอบงคบ และบทลงโทษทางกฎหมายทชดเจน

2) การบรหารจดการ และนโยบายของบรษทแม

ปจจยอน ๆ ทเกยวของทมอทธพลตอการดาเนนการจดการพนทปนเปอนสารปโตรเลยม

ไฮโดรคารบอนของสถานบรการน ามนเชอเพลงในประเทศไทย ไดแก ความรบผดชอบตอสงคม

ชมชน และสงแวดลอม และคาใชจายในการดาเนนการจดการพนทปนเปอนสารอนตราย

5.1.2 แนวทางการจดการพนทปนเปอนและเทคนควธทเหมาะสม

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 10 (พ.ศ. 2550 - 2554) มเปาหมายทเนน

ยทธศาสตรการพฒนาบนฐานความหลากหลายทางชวภาพและการสรางความมนคงของฐาน

ทรพยากรและสงแวดลอมทตองการใหมการอนรกษ ฟนฟสงแวดลอม เพอสรางความมนคงและ

ความย งยนในการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม รวมทงทศทางของแผน

จดการมลพษ พ.ศ. 2555 - 2559 ไดเนนแนวคดในการลดและควบคมการระบายมลพษ โดยใหมการ

จดการมลพษตงแตตนทาง ระหวางทาง จนถงปลายทาง และใหทกภาคสวนมสวนรวมในการ

ดาเนนการในขนตอนตาง ๆ ตงแตการกากบ ตดตาม สงเสรม และสนบสนนใหแหลงกาเนดมลพษ

และหนวยงานทเกยวของสามารถดาเนนการในการจดการสงแวดลอมใหเปนไปตามมาตรฐานหรอ

เกณฑทกาหนด รวมทงเปดเผยและเขาถงขอมลแหลงกาเนดมลพษและผลกระทบทเกดขน พรอม

ทงจดใหมระบบปองกนและเตรยมพรอมรองรบกรณเหตฉกเฉนหรออบตภยจากการรวไหลของ

91

สารเคมหรอสารอนตรายตาง ๆ และประยกตใชหลกการผกอมลพษเปนผรบผดชอบคาใชจาย

(Polluter Pays Principle)

ปจจบน กรมควบคมมลพษ โดยสานกจดการกากของเสยและสารอนตราย ไดจดทาคมอ

แนวทางการจดการพนทปนเปอนสารอนตราย โดยมวตถประสงคเพอเสรมสรางใหเจาหนาท

ทองถนและหนวยงานทเกยวของเกดความร ความเขาใจในการประเมนและจดการพนทปนเปอน

จากสารอนตราย อนมสาเหตมาจากการดาเนนกจการหรอการสะสมสารเคมของโรงงาน

อตสาหกรรมตาง ๆ พนทเกษตรกรรม สถานทฝงกลบขยะมลฝอย หรอพนทเกดการรวไหลของสาร

อนตราย เชน สถานบรการน ามนเชอเพลง รวมทงขณะน กรมโรงงานอตสาหกรรมไดทาการ

ทบทวนรางกฎกระทรวงวาดวยการกาหนดหลกเกณฑการปนเปอนในดนและน าใตดนภายใน

บรเวณโรงงาน และมการจดสมมนาวชาการเรอง “แนวทางการดาเนนการตามประกาศกระทรวงวา

ดวยการกาหนดหลกเกณฑการปนเปอนในดนและน าใตดนภายในบรเวณโรงงาน” โดยม

วตถประสงคทจะนาแนวทางตามรางกฎหมายมาสแนวทางการปฏบต ซงจะชวยใหผประกอบ

กจการโรงงานมความเขาใจในแนวทางการปฏบตตามกฎหมายมากยงขน ซงสามารถนามาเปน

แนวทางปฏบตทดดานสงแวดลอมสาหรบสถานบรการนามนเชอเพลงได

แนวทางการปฏบตทดดานสงแวดลอมสาหรบสถานบรการน ามนเชอเพลงสามารถ

ประยกตใชได 2 แนวทาง คอ การปฏบตทดเพอการปองกนมลพษ (Pollution Prevention; PP) ซง

เปนกระบวนการหรอการกระทาทลดหรอกาจดการเกดมลพษทจดกาเนด (Source Reduction) โดย

การสรางภาชนะรองรบ (Containment) การรวไหลของถงกกเกบน ามนใตดนและทอน ามนใตดน

การตรวจสอบคณภาพของระบบถงกกเกบน ามนใตดนและทอน ามนใตดน และการบารงรกษา

อปกรณอยางสมาเสมอ อกหนงแนวทางคอ แนวทางในการเลอกใชเทคนควธทเหมาะสมในการ

ฟนฟสงแวดลอม

การพจารณาคดเลอกเทคโนโลยทจะนามาใชในการบาบดฟนฟพนทปนเปอนเฉพาะดน

หรอมการปนเปอนไปถงชนน าใตดนทเหมาะสมนนมความสาคญมาก เนองจากเทคโนโลยการ

บาบดฟนฟทเหมาะสมจะสามารถชวยใหปญหาสงแวดลอมไดรบการแกไขอยางมประสทธภาพ

ซงมปจจยหลายอยางทตองนามาพจารณา โดยเฉพาะอยางยงประเภท ชนด ความเขมขนของสาร

ปนเปอน รศมการแพรกระจายในชนดน (Plume) และคณลกษณะของชนดน เปนตน ในกรณทม

การปนเปอนจงมความจาเปนตองมการตรวจสอบหารายละเอยด และคณลกษณะของปจจยเหลาน

เพอการคดเลอกเทคโนโลยทเหมาะสม ซงแตละวธการบาบดฟนฟการปนเปอนนนลวนมทงขอด

และขอจากดทแตกตางกน ขนอยกบประเภทและชนดของสารปนเปอน สภาพการปนเปอนในพนท

ลกษณะของดนและน าใตดนในบรเวณทมการปนเปอน คาใชจาย งบประมาณทใชในการบาบด

92

ฟนฟ และระยะเวลาในการดาเนนการ ซงตองนามาพจารณาในการคดเลอกเทคนคทจะใชในการ

บาบด ฟนฟดนและน าใตดนปนเปอนสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนในสถานบรการน ามน

เชอเพลง โดยอาจจะเปนการนาเทคโนโลยการบาบดฟนฟเทคนคเดยวหรอเปนการผสมผสานกน

ระหวางเทคโนโลยการบาบดตงแต 2 เทคนคขนไปกเปนไปได

5.2 อภปรายผล

ในการจดการสงแวดลอมโดยทวไป จะมเครองมออย 3 ประเภท คอ 1) เครองมอในการ

กากบและสงการ เชน การออกมาตรฐานและการตรวจจบ 2) เครองมอทางสงคม เชน การสราง

จตสานกและการใชกตกาสงคม และ 3) เครองมอทางเศรษฐศาสตร เชน ภาษสงแวดลอม และ

หลกการผกอมลพษเปนผจาย (Polluter Pays Principle) เครองมอทงสามประเภทนไดถกนามา

ประยกตใชในการบรหารจดการพนทปนเปอนสารอนตรายโดยหนวยงานภาครฐทเกยวของตาง ๆ

นโยบายการจดการของเสยและพนทปนเปอนสารอนตรายในวนนไดมการปรบเปลยนไปตามทศ

ทางการพฒนาประเทศ และสภาพทางเศรษฐกจและสงคมทเปลยนแปลงไป ดวยเทคโนโลยการ

จดการททนสมยและเทคโนโลยสอสารททาใหมการแลกเปลยนวทยาการกนไดงายมากขน ความร

ในดานการจดการทถกตองจงไมใชขอจากดอกตอไป รวมท งกระแสของการมสวนรวมของ

ประชาชนในการจดการดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ไดเปดโอกาสใหชมชนและ

ทองถนเขามามสวนรวมในการจดการในเรองนมากขน

ดงจะเหนไดจากหนวยงานภาครฐตาง ๆ ไดแก กรมควบคมมลพษ มการจดทาคมอแนว

ทางการจดการพนทปนเปอนสารอนตราย โดยมวตถประสงคเพอเสรมสรางใหเจาหนาททองถน

และหนวยงานทเกยวของเกดความร ความเขาใจในการประเมนและจดการพนทปนเปอนจากสาร

อนตราย อนมสาเหตมาจากการดาเนนกจการหรอการสะสมสารเคมของโรงงานอตสาหกรรมตาง ๆ

พนทเกษตรกรรม สถานทฝงกลบขยะมลฝอย หรอพนทเกดการรวไหลของสารอนตราย และกรม

โรงงานอตสาหกรรมไดดาเนนการรางกฎกระทรวงวาดวยการกาหนดหลกเกณฑการปนเปอนใน

ดนและน าใตดนภายในบรเวณโรงงานเพอนามาสแนวทางการปฏบตตามกฎหมายของผประกอบ

กจการโรงงาน อยางไรกตาม ดเหมอนวาแนวทางและหลกเกณฑดงกลาวจะเนนไปทกจกรรมตาง ๆ

ทเกดขนในโรงงานอตสาหกรรม ซงยงไมไดระบชดเจนวาครอบคลมถงสถานบรการน ามน

เชอเพลงหรอไม ทาใหบรษทผคาน ามนบางแหงยงไมไดมการดาเนนการตรวจสอบ ประเมนและ

จดการพนทปนเปอนสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนในสถานบรการนามนของตนเอง

93

เมอพจารณารปแบบการจดการของเสยและพนทปนเปอนสารอนตรายในประเทศอน ๆ

พบวา ในหลกการนนไมไดมความแตกตางกน เพราะทกประเทศมเปาหมายดานการจดการ

สงแวดลอมเพอการพฒนาอยางย งยน แตทแตกตางอยางเหนไดชด คอ ประสทธภาพในระบบการ

จดการ ซงผศกษามความคดเหนวาประสทธภาพดงกลาว ขนอยกบกลไกในการบรหารจดการของ

ประเทศนน โดยประเทศทประสบผลสาเรจมการดาเนนงานอยางมประสทธภาพจะมรปแบบการ

กระจายอานาจ มการปกครองทองถนทเขมแขง ซงสาหรบประเทศไทยแลว การกระจายอานาจ

และความพรอมของรฐบาลทองถนในการจดการกบปญหาสงแวดลอมในพนทยงมปญหา

พอสมควร ดงนน หากจะทาการประเมนนโยบายการจดการของเสยและพนทปนเปอนสารอนตราย

ของไทย สามารถแยกประเมนนโยบายการจดการของเสยในมมมองตาง ๆ ไดดงน

ในระดบโครงสราง - ขาดระบบบรหารจดการทเชอมโยงกนระหวางสวนกลางและทองถน

ยงมการทบซอนของหนวยงานกากบดแลและอานาจหนาทตามกฎหมาย ขาดการฝกอบรมทม

ประสทธภาพสาหรบผทเกยวของ ไมมงานวจยดานการจดการและเทคโนโลยการบาบด ฟนฟท

เพยงพอ

ในระดบกฎหมาย - ขาดการบงคบใชกฎหมายอยางเขมงวด ไมมการใชกลไกการกากบดแล

ทด บทลงโทษของกฎหมายออนไปทาใหไมเกดความเกรงกลว

ในเชงเศรษฐศาสตร - ภาคเอกชนไมไดรบการสงเสรมหรอสรางแรงจงใจจากหนวยงาน

ภาครฐอยางเหมาะสม เมอมการดาเนนการจดการพนทปนเปอน หรอใชเทคโนโลยในการบาบด

ฟนฟพนทปนเปอนสารอนตรายตาง ๆ

ในเชงสงคมและวฒนธรรม - การสอดแทรกเรองสงแวดลอมลงในหลกสตรการเรยนการ

สอน การสรางจตสานกของคนในสงคมตอปญหาสวนรวม และการใหภาคประชาชนเขามามสวน

รวมในการกากบดแลการจดการสงแวดลอม

ดงนน จะเหนไดวา การจดทาแนวทางการจดการพนทปนเปอนสารอนตรายและการ

ดาเนนการรางกฎกระทรวงวาดวยการกาหนดหลกเกณฑการปนเปอนในดนและน าใตดนภายใน

บรเวณโรงงานของประเทศไทย เปนวธการเรมตนทมความเหมาะสม แตจะตองมการปรบรปแบบ

การบรหารจดการใหมประสทธภาพขน โดยเฉพาะการใหความสาคญกบการกระจายอานาจดาน

การจดการสงแวดลอมใหกบทองถน การบงคบใชกฎหมายอยางเขมงวด การเปดโอกาสใหกบภาค

ประชาชนในการเขามามสวนรวมในการจดการสงแวดลอม การเปดโอกาสใหมการเขาถงขอมลได

งายขน และทสาคญทเปนปจจยสาคญ คอการบรณาการการทางานของภาครฐทเกยวของในระดบ

นโยบาย การนาหลกการของผกอมลพษเปนผจาย (Polluter Pays Principle) เพอแกไขปญหา

94

ดงกลาว และเปนการสรางแรงจงใจ ตลอดจนสงเสรมภาพลกษณใหผกอมลพษเปลยนแปลง

พฤตกรรมเพอลดการกอมลพษและตระหนกถงปญหาสงแวดลอมทอาจเกดขนได

ในสวนของบรษทผคาน ามนทมการดาเนนการตรวจสอบและประเมนพนทเพอทาการ

บาบดฟนฟดนและน าใตดนทมการปนเปอนของสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนในสถานบรการ

น ามนเชอเพลงน น ผ ศกษามความเหนวาเปนการบรหารจดการทมความเหมาะสมและเปน

ประโยชนตอสวนรวมเปนอยางมาก ควรมการประชาสมพนธและเผยแพรเทคนควธการตาง ๆ แกผ

ทเกยวของเพอใชเปนแนวทางปฏบตทดตอไป

5.3 ขอเสนอแนะ

เพอใหเกดการนาวชาการคนควาอสระเรอง แนวทางการฟนฟดนและน าใตดนจากการ

ปนเปอนสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนของสถานบรการน ามนเชอเพลงในประเทศไทยฉบบน ไป

ใชใหเกดประโยชน และนาไปสการศกษาวจยเพมเตมในอนาคต ผศกษาจงขอเสนอแนะการนา

วชาการคนควาอสระไปใชประโยชนและการศกษาวจยในอนาคต ดงน

5.3.1 ขอเสนอแนะการนาวชาการคนควาอสระไปใชประโยชน

5.3.1.1 บรษทผคาน ามนหรอผทเกยวของทยงไมไดเรมดาเนนการตรวจสอบและ

จดการพนทปนเปอน สามารถนาแนวทางการฟนฟดนและนาใตดนจากการปนเปอนสารปโตรเลยม

ไฮโดรคารบอนของสถานบรการน ามนเชอเพลงฉบบนไปใชเปนแนวทางในการดาเนนการ

ตรวจสอบและจดการพนทปนเปอนของสถานบรการนามนเชอเพลงของบรษทตนเองได

5.3.1.2 หนวยงานภาครฐสามารถนาแนวทางการฟนฟดนและน าใตดนจากการ

ปนเปอนสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนของสถานบรการน ามนเชอเพลงฉบบนมาประยกตใชเปน

แนวทางปฏบตทดดานสงแวดลอมของโครงการหรอกจกรรมอน ๆ

5.3.1.3 สรางความร ความเขาใจใหกบประชาชนทเกยวของหรอผทสนใจ เพอให

ทราบถงโอกาสในการเกดความเสยงตอสขภาพและระบบนเวศจากการปนเปอนสารปโตรเลยม

ไฮโดรคารบอนในสถานบรการนามนเชอเพลง

5.3.2 ขอเสนอแนะการศกษาวจยในอนาคต

ปจจบน มการศกษาวจยเกยวกบการฟนฟดนหรอน าใตดนทมการปนเปอนของสาร

อนตรายตาง ๆ มากมาย แตการศกษาวจยเกยวกบแนวทางการดาเนนการตรวจสอบและจดการพนท

95

ปนเปอนหรอการฟนฟดนและน าใตดนจากการปนเปอนสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนของสถาน

บรการน ามนเชอเพลง ยงมไมมากนก ดงนน การศกษาวจยทเกยวของกบแนวทางการดาเนนการ

ตรวจสอบและจดการพนทปนเปอนหรอการฟนฟดนและน าใตดนจากการปนเปอนสารปโตรเลยม

ไฮโดรคารบอนของสถานบรการน ามนเชอเพลงจงมความจาเปนอยางยงเพอเปนประโยชนตอ

หนวยงานภาครฐและบรษทผคาน ามน รวมถงประชาชนทเกยวของ เพอใหทราบถงโอกาสในการ

เกดความเสยงตอสขภาพและระบบนเวศจากการปนเปอนสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนในสถาน

บรการนามนเชอเพลง และหนวยงานภาครฐหรอบรษทผคาน ามนยงสามารถใชเปนแนวทางปฏบต

ทดดานสงแวดลอม และแสดงถงความรบผดชอบตอสงคมและสงแวดลอม ดงนน ผศกษาขอ

เสนอแนะหวขอในการศกษาวจยเพมเตมในอนาคต ดงน

5.3.2.1 การศกษาวจยเรอง แนวทางการฟนฟดนและน าใตดนจากการปนเปอนสาร

อนตรายของโรงงานอตสาหกรรมประเภทตาง ๆ

5.3.2.2 การศกษาวจยเรอง ปญหาและอปสรรคในการดาเนนการตามประกาศ

กระทรวงวาดวยการกาหนดหลกเกณฑการปนเปอนในดนและนาใตดนภายในบรเวณโรงงาน

บรรณานกรม

กรมควบคมมลพษ. 2555. กรอบแนวคดและทศทางของแผนจดการมลพษ พ.ศ. 2555 - 2559. คน

วนท 24 มถนายน 2555 จาก http://infofile.pcd.go.th/mgt/2FramePCD55-

59.pdf?CFID=8992380&CFTOKEN=16522037

กรมธรกจพลงงาน. 2554. จานวนสถานบรการจาหนายนามนเชอเพลง ไตรมาส 2/2554. คนวนท

9 มกราคม 2554 จาก http://www.doeb.go.th/info/data/dataoil/amount3-54.xls

กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน. 2554. สถานการณพลงงานของประเทศไทย

เดอนพฤศจกายน 2554. คนวนท 31 มกราคม 2554 จาก http://www.dede.go.th/

dede/images/stories/stat_dede/sit_nov_54/sit_11Nov54_Compatibility_Mode.pdf

กรมโรงงานอตสาหกรรม. 2549. การจดการกากอตสาหกรรม. กรงเทพมหานคร: สยามรฐ.

เกรยงศกด อดมสนโรจน. 2546. ของเสยอนตราย. พมพครงท 1. กรงเทพมหานคร: มหาวทยาลย

รงสต.

ขนษฐา สมตระกล. 2554. การฟนฟสภาพแวดลอมทปนเปอนปโตรเลยมไฮโดรคารบอนดวยพช.

วารสารวชาการและวจย มทร.พระนคร. 5 (1 มนาคม 2554): 127-139.

ชรตน รงเรองศลป. 2533. นามน. กรงเทพมหานคร: กองวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม

สานกงานคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต.

ฐตพรรณ ฉมสข. ม.ป.ป. ปโตรเคม. คนวนท 1 กมภาพนธ 2555 จาก

http://www.science.mju.ac.th/chemistry/download/Teacher_training%202011/%E0%

B8%9B%E0%B8%B4%E0%B9%82%E0%B8%95%E0%B8%A3%E0%B9%80%E

0%B8%84%E0%B8%A1%E0%B8%B5%202011-1p-update.pdf

ธญลกษณ ราษฎรภกด. 2545. การกาจดนามนในนาเสยสงเคราะหของสถานบรการนามนโดยใช

วสดจากพชในทองถนเปนตวดดซบ. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต

จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ธารงค โชตะมงสะ และ สจตต สนองคณ. ม.ป.ป. เชอเพลงและวสดหลอลน. กรงเทพมหานคร:

เมดทรายพรนตง.

ประกาศกรมธรกจพลงงาน เรองกาหนดลกษณะและคณภาพนามนดเซล (ฉบบท 5) พ.ศ. 2554.

ราชกจจานเบกษา. ฉบบกฤษฎกา 128, 48ง (26 เมษายน): 39-41.

97

ประกาศกรมธรกจพลงงาน เรองกาหนดลกษณะและคณภาพนามนเบนซน พ.ศ. 2553. ราชกจจา

นเบกษา. ฉบบกฤษฎกา 127, 7ง (15 มกราคม): 24-25.

ปราโมทย ไชยเวช. 2552. ปโตรเลยมเทคโนโลย. กรงเทพมหานคร: โรงพมพแหงจฬาลงกรณ

มหาวทยาลย.

วรณฐ ศรพงษพจตร. 2549. การศกษาพฤตกรรมการปนเปอนของนามนเชอเพลงในชนดนไม

อมตวดวยนาดวยวธการวเคราะหจากภาพดจทล. วทยานพนธวศวกรรมศาสตร

มหาบณฑต มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

วรพงศ ตงอทธพลากร. 2554. การจดการความเสยงและการฟนฟการปนเปอนมลพษในดนและนา

ใตดน. คนวนท 12 มกราคม 2555 จาก http://infofile.pcd.go.th/ptech/Risk_

management.pdf?CFID=8209841&CFTOKEN=43050317

สวนมลพษดน สานกเทคโนโลยนาและสงแวดลอมโรงงาน กรมโรงงานอตสาหกรรม. 2553ก.

คมอการสารวจและตรวจสอบการปนเปอนดนและนาใตดนจากการประกอบ

อตสาหกรรม. คนวนท 31 มกราคม 2555 จาก http://watertech.diw.go.th/spic/

DocDetail.aspx?id=116

สวนมลพษดน สานกเทคโนโลยนาและสงแวดลอมโรงงาน กรมโรงงานอตสาหกรรม. 2553ข.

คมอแนวทางปฏบตทดดานสงแวดลอมเพอปองกนการปนเปอนดนและนาใตดน

สาหรบสถานประกอบการหลมฝงกลบของเสยอนตราย. กรงเทพมหานคร: เอสทซ

มเดย & มาเกตตง.

สวนมลพษดน สานกเทคโนโลยนาและสงแวดลอมโรงงาน กรมโรงงานอตสาหกรรม. 2554ก.

การปนเปอนสารมลพษในดน. คนวนท 1 กมภาพนธ 2555 จาก

http://watertech.diw.go.th/spic/DocDetail.aspx?id=114

สวนมลพษดน สานกเทคโนโลยนาและสงแวดลอมโรงงาน กรมโรงงานอตสาหกรรม. 2554ข.

แนวทางการฟนฟดนปนเปอนจากการประกอบการอตสาหกรรม. คนวนท 1

กมภาพนธ 2555 จาก http://watertech.diw.go.th/spic/DocDetail.aspx?id=133

สารานกรมไทยฉบบเยาวชน. 2542. ปโตรเลยมและการผลต. กรงเทพมหานคร: โครงการ

สารานกรมไทยฯ.

สานกความปลอดภยแรงงาน. ม.ป.ป. การขนถายนามนอนตรายอยางไร. คนวนท 22 กมภาพนธ

2555 จาก http://www.oshthai.org/phocadownload/oil_transport.pdf

สานกงานพลงงานจงหวดปตตาน. 2553. ความรเกยวกบคณภาพนามนเชอเพลง. คนวนท 1

กมภาพนธ 2555 จาก http://pattani.energy.go.th/index.php?option=com_content&

98

view=article&id=21:19-05-53&catid=12:2009-06-16-14-45-22&Itemid=26

สานกจดการกากของเสยและสารอนตราย กรมควบคมมลพษ. 2553. คมอแนวทางการจดการพนท

ปนเปอนสารอนตราย. พมพครงท 1. กรงเทพมหานคร: สหมตรพรนตงแอนดพบลส

ชง.

สานกจดการคณภาพนา กรมควบคมมลพษ. 2554. เทคโนโลยการบาบดและฟนฟดนปนเปอน.

คนวนท 3 มนาคม 2555 จาก http://wqm.pcd.go.th/water/images/stories/marine/

journal/2554/soil_remed150153.pdf

สรตนดา โคตรวงษ. 2551. แนวทางการบาบดดนปนเปอนสารโททอลปโตรเลยมไฮโดรคารบอน.

สารนพนธคณะพฒนาสงคมและสงแวดลอม สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.

อรมณ นมมาลยแกว. 2549. การบาบดการปนเปอนสารประกอบไฮโดรคารบอนจากนามน

เชอเพลงในชนอมตวดวยนาโดยการเกดออกซเดชนเคม. วทยานพนธวศวกรรม

ศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

Bardos, Paul; Nathanail, Judith and Pope, Brian. 2002. General principles for remedial

approach selection. Land Contamination & Reclamation. Volume 10.

Retrieved January 15, 2012 from http://epppublications.com/Documents/10-3-1.pdf

Brown, G.S.; L.L. Barton and B.M. Thomson. 2003. Permanganate oxidation of sorbed

polycyclic aromatic hydrocarbons. Waste Management.

Cheremisinoff, P.N., J.G. Casana and R.P. Ouellette. 1983. Underground Storage Tank

Control. Pollution Engineering (February), 18, 22.

Domenico, P.A and F.W. Schwartz. 1990. Physical and Chemical Hydrogeology. New York:

John Wiley & Sons Inc.

Dowd, R.M. 1984. Leaking Underground Storage Tanks. Environ. Sci. Technol. Volume 18.

Enviro Engineering Solutions. 2011. Chemical Oxidation. Retrieved February 23, 2012 from

http://www.envirosolutionsengineering.com/

Environmental Canada. 1999. Fresh water : Groundwater contamination. Retrieved

January 15, 2012 from http://www.ec.gc.ca/water/en/nature/grdwtr/e_howweg.htm

Fabric Architecture. 2008. Soil cap eliminates exposure and improves water quality.

Retrieved March 30, 2012 from http://fabricarchitecturemag.com/articles/0708_

iaa9_cap.html

99

Federal Remediation Technologies Roundtable. n.d. Technology Screening Matrix. Retrieved

February 24, 2012 from http://www.frtr.gov/matrix2/top_page.html

Feliciano, D. 1984. Leaking Underground Storage Tanks : A Potential Environmental

Problem. Congressional Research Service Report. Washington, D.C: U.S. Library

of Congress.

Fetter, C.W. 1999. Contaminant Hydrogeology. 2nd ed. New York: Macmillan Publishing

Company.

Fitts, Charles R. 2002. Groundwater Science. Great Britain, Bath: Elsevier Science Hd.

Freeze, R.A. and J.A. Cherry. 1979. Groundwater. New Jersey: Prentice-Hall, Inc. Englewood

Cliffs.

Hardisty, paul E. and Ece Ozdemiroglu. 2005. The Economic of Groundwater Remediation

and Protection. Florida: CRC Press Inc.

Hasan, Syed E. 1996. Geology and Hazardous Waste Management. New Jersey: Prentice-

Hall, Inc.

Lehr, J., M.; Hyman. T.E. Gass. and W. Seevers. 2001. Handbook of Complex Environmental

Remediation Problems Company. New York: McGraw-Hill Book.

Malkin, M., J. Braskir, and T.J. Greiner. 1997. Developing and Using Production-Adjusted

Measurements of Pollution Prevention. EPA/600/SR-97/048. Cinicinnati, Ohio:

U.S. Environmental Protection Agency.

Mel Environmental Solutions. 2006. Remediation Method. Retrieved February 23, 2012 from

http://www.melltd.com/nhvsoil.htm

Ministry for the Environment, New Zealand. 1999. Guidelines for Assessing and Managing

Petroleum Hydrocarbon Contaminated Sites in New Zealand: Tier 1 Soil

Acceptance Criteria. Wellington, New Zealand. Available at

http://www.mfe.govt.nz/ publications/ hazardous/oil-guidejun99/

Mirsal, Ibrahim A. 2004. Soil Pollution: Origin, Monitoring & remediation. Berlin:

Springer-verlag.

Molson, J.W., E.O. Frind, D.R. Van Stempvoort and S. Lesage. 2002. Humic Acid Enhanced

Remediation of an Emplaced Diesel Source in Groundwater. Journal of

Contaminant Hydrology, 54, 277-301.

100

Nathanail, Judith and Bardos, Paul. 2004. Reclamation of Contaminated Land. West Sussex:

John Wiley & Sons Ltd.

Pankow, J.F. and J.A. Cherry. 1996. Dense Chlorinated Solvents and Other DNAPLs in

Groundwater: History, Behavior, and Remediation. Portland, Oregon: Waterloo

Press.

Perelo, L.W. 2010. Review: Insitu and bioremediation of organic pollutants in aquatic

sediments. Journal of hazardous material, 177, 81-89.

Pinder, Grorge F. and Celia, Miceael A. 2006. Subsurface Hydrology. New Jersey: John

Wiley&Sons Inc, Hoboken.

Snow, A.M. 1985. Groundwater Protection Starts below the Surface. American City and

County, 62, 100.

State of California. United States of America. n.d. Underground Storage Tank (UST)

Program. Retrieved March 8, 2012 from http://www.swrcb.ca.gov/rwqcb2/

undergrd.shtml

Steen, Jesper and Elton, Jason. 1996. Soil and Groundwater pollution from BTEX. Civil

Engineering Department. Virgenia Technology. Avialable at

http://www.ce.vt.edu/enviro2/gwprimer/btex.html

United States Environment Protection Agency. 2001. A Citizen’s Guide to Soil Washing.

EPA. 542-F-01-008 document.

United States Environmental Protection Agency. n.d. Imperial Refining Superfund Site -

Ardmore, Oklahoma. Retrieved March 30, 2012 from

http://www.epa.gov/region6/6sf/oklahoma/imperial_refining/ok_imperial_refining_d

uring_after_photos.pdf

US Department of Health and Human Services. 1985. Occupational Safety and Health

Guidance Manual for Hazardous Waste Site Activities. Retrieved January 15,

2012 from http://www.osha.gov/Publications/complinks/OSHG-HazWaste/all-in-

one.pdf

Wang, Lawrence K. 2007. Hazardous Industrial Waste Treatment. LLC, Boca Raton:

Tayloy and Francis Group.

ภาคผนวก

ภาคผนวก ก

มาตรฐานคณภาพดนและนาใตดนของไทย

ภาคผนวก ข

แบบสมภาษณเชงลก

แบบสมภาษณเชงลก

แนวทางการฟนฟดนและนาใตดนจากการปนเปอนสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอน

ของสถานบรการนามนเชอเพลงในประเทศไทย

คาชแจง

แบบสมภาษณเชงลกฉบบน จดทาขนเพอสมภาษณบรษทผคาน ามนเพอสอบถามถงการ

ดาเนนงานปจจบนเกยวกบการจดการพนทปนเปอนสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอน แนวทาง และ

เทคนควธทเหมาะสมทใชในการฟนฟดนและน าใตดนทปนเปอนสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอน

ของสถานบรการน ามนเชอเพลง โดยผลทไดจะนามาจดทาเปนแนวทางทดในการจดการพนท

ปนเปอนและเทคนควธทเหมาะสมทใชในการฟนฟดนและน าใตดนทปนเปอนสารปโตรเลยม

ไฮโดรคารบอนของสถานบรการน ามนเชอเพลงในประเทศไทย ซงเปนสวนหนงของการจดทา

วชาการคนควาอสระ เรอง แนวทางการฟนฟดนและน าใตดนจากการปนเปอนสารปโตรเลยม

ไฮโดรคารบอน ของสถานบรการนามนเชอเพลงในประเทศไทย หลกสตรวทยาศาสตรมหาบณฑต

สาขาการจดการสงแวดลอม สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร

สาหรบหวขอในแบบสมภาษณเชงลกแนวทางการฟนฟดนและน าใตดนจากการปนเปอน

สารปโตรเลยมไฮโดรคารบอน ของสถานบรการนามนเชอเพลงในประเทศไทยฉบบน จะประกอบ

ไปดวย 7 หวขอ ไดแก

1. ขอมลทวไปของบรษทและผใหสมภาษณ

2. รายละเอยดการดาเนนการจดการพนทปนเปอนสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนใน

สถานบรการนามนเชอเพลง

3. เทคนคว ธการทใชในการฟนฟ ดนและน า ใตดน ทปนเ ปอนสารปโตรเ ลยม

ไฮโดรคารบอนของสถานบรการนามนเชอเพลง

4. ป จจย ท ม อท ธ พ ล ต อก า รดา เ น นก า ร จดก า ร พ น ท ป น เ ป อนส า ร ป โต ร เ ล ย ม

ไฮโดรคารบอน

5. ความคดเหนเกยวกบหลกเกณฑและแนวทางการจดการพนทปนเปอนทออกโดยกรม

ควบคมมลพษและกรมโรงงานอตสาหกรรม

6. ความคดเหนเกยวกบแนวทางการจดการพนทปนเปอนและเทคนควธทเหมาะสมใน

อนาคต

7. ขอเสนอแนะและขอคดเหนอน ๆ

1. ขอมลทวไปของบรษทและผใหสมภาษณ

ชอบรษท ..................................................................................................................................

ทอย ..................................................................................................................................

..................................................................................................................................

ผใหสมภาษณ ..................................................................................................................................

ตาแหนง ..................................................................................................................................

โทรศพท ......................................................... โทรสาร .......................................................

2. รายละเอยดการดาเนนการจดการพนทปนเปอนสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนในสถาน

บรการนามนเชอเพลง

ไมมการดาเนนการจดการพนทปนเปอนสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนในสถานบรการ

นามนเชอเพลง เนองจาก ......................................................................................................

…………………………………………………………………………………...................

…………………………………………………………………………………...................

…………………………………………………………………………………...................

…………………………………………………………………………………...................

มการดาเนนการจดการพนทปนเปอนสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอนในสถานบรการน ามน

เชอเพลง ประกอบดวยการดาเนนการ ดงตอไปน

1) การประเมนความเสยงตอสขภาพของผไดรบผลกระทบ และระบบนเวศ ………………………………………………………………………………………......

………………………………………………………………………………………......

………………………………………………………………………………………......

………………………………………………………………………………………......

………………………………………………………………………………………......

………………………………………………………………………………………......

………………………………………………………………………………………......

2) การประเมนพนทเบองตน ………………………………………………………………………………………......

………………………………………………………………………………………......

………………………………………………………………………………………......

………………………………………………………………………………………......

………………………………………………………………………………………......

………………………………………………………………………………………......

………………………………………………………………………………………......

………………………………………………………………………………………......

………………………………………………………………………………………......

3) การประเมนพนทปนเปอนโดยละเอยด

………………………………………………………………………………………......

………………………………………………………………………………………......

………………………………………………………………………………………......

………………………………………………………………………………………......

………………………………………………………………………………………......

………………………………………………………………………………………......

………………………………………………………………………………………......

………………………………………………………………………………………......

………………………………………………………………………………………......

4) การบาบดฟนฟพนทปนเปอน

………………………………………………………………………………………......

………………………………………………………………………………………......

………………………………………………………………………………………......

………………………………………………………………………………………......

………………………………………………………………………………………......

………………………………………………………………………………………......

………………………………………………………………………………………......

………………………………………………………………………………………......

………………………………………………………………………………………......

5) การตรวจสอบประสทธภาพของการบาบดฟนฟ ………………………………………………………………………………………......

………………………………………………………………………………………......

………………………………………………………………………………………......

………………………………………………………………………………………......

………………………………………………………………………………………......

………………………………………………………………………………………......

………………………………………………………………………………………......

………………………………………………………………………………………......

………………………………………………………………………………………......

6) การตดตามตรวจสอบอยางตอเนอง ………………………………………………………………………………………......

………………………………………………………………………………………......

………………………………………………………………………………………......

………………………………………………………………………………………......

………………………………………………………………………………………......

………………………………………………………………………………………......

………………………………………………………………………………………......

………………………………………………………………………………………......

………………………………………………………………………………………......

7) อน ๆ ระบ ………………………………………………………………………………………......

………………………………………………………………………………………......

………………………………………………………………………………………......

………………………………………………………………………………………......

………………………………………………………………………………………......

………………………………………………………………………………………......

………………………………………………………………………………………......

………………………………………………………………………………………......

3. เทคนควธการทใชในการฟนฟดนและนาใตดนทปนเปอนสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอน

ของสถานบรการนามนเชอเพลง

เทคนควธการทใชในการฟนฟดน

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

เทคนควธการทใชในการฟนฟนาใตดน

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

4. ปจจยทมอทธพลตอการดาเนนการจดการพนทปนเปอนสารปโตรเลยมไฮโดรคารบอน

• กฎหมาย

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

• การบรหารจดการ / นโยบายของบรษท

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

• ความรบผดชอบตอสงคม

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

• ความรบผดชอบตอสงแวดลอม

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

• คาใชจายในการดาเนนการ

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

• อน ๆ ระบ

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

5. ความคดเหนเกยวกบหลกเกณฑและแนวทางการจดการพนทปนเปอนทออกโดยกรม

ควบคมมลพษและกรมโรงงานอตสาหกรรม

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

6. ความคดเหนเกยวกบแนวทางการจดการพนทปนเปอนและเทคนควธทเหมาะสมในอนาคต

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

7. ขอเสนอแนะและขอคดเหนอน ๆ

ขอเสนอแนะ

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

ขอคดเหนอน ๆ

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

……………………………………………………………………………………………...……......

ประวตผเขยน

ชอ นามสกล นางสาวสรอร ศรทธาสมบรณ

ประวตการศกษา วศวกรรมศาสตรบณฑต

(วศวกรรมสงแวดลอม)

มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร

ปทสาเรจการศกษา พ.ศ. 2545

ประสบการณการทางาน พ.ศ. 2550 - 2555

ผจดการโครงการ ดานการจดการสงแวดลอม