(1)

ชวตและอตลกษณของนางฟาชดเขยว

Life and Identity of A Green Gown Angel

ลนดา งามขม Linda Ngamkuem

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญา ศลปศาสตรมหาบณฑตสาขาวชาพฒนามนษยและสงคม

มหาวทยาลยสงขลานครนทร A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree ofMaster

of Arts in Human and Social Development Prince of Songkla University

2558 ลขสทธของมหาวทยาลยสงขลานครนทร

(1)

ชอวทยานพนธ ชวตและอตลกษณของนางฟาชดเขยว ผเขยน นางสาวลนดา งามขม สาขาวชา พฒนามนษยและสงคม

อาจารยทปรกษาวทยานพนธหลก คณะกรรมการสอบ .......................................................................... .........................………................ประธานกรรมการ (ผชวยศาสตราจารยดร.เกตถวา บญปราการ) (ผชวยศาสตราจารย ดร. มณฑนา พพฒนเพญ) .................................………......................กรรมการ (รองศาสตราจารย ดร.วนชยธรรมสจการ) .................................………......................กรรมการ (ผชวยศาสตราจารยดร.เกษตรชย และหม) .................................………......................กรรมการ (ดร. รดใจ เวชประสทธ) .................................………......................กรรมการ (ผชวยศาสตราจารยดร.เกตถวา บญปราการ) บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยสงขลานครนทร อนมตให นบวทยา นพนธฉบบน เปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาพฒนามนษยและสงคม

................................................................. (รองศาสตราจารย ดร.ธระพล ศรชนะ)

คณบดบณฑตวทยาลย

(1)

ขอรบรองวา ผลงานวจยนมาจากการศกษาวจยของนกศกษาเอง และไดแสดงความขอบคณบคคลทมสวนชวยเหลอแลว

ลงชอ …………………………………….……………………… (ผชวยศาสตราจารย ดร .เกตถวา บญปราการ) อาจารยทปรกษาวทยานพนธ ลงชอ …………………………………….……………………… (ลนดา งามขม) นกศกษา

(1)

ขาพเจาขอรบรองวา ผลงานวจยนไมเคยเปนสวนหนงในการอนมตปรญญาในระดบใดมากอน และไมไดถกใชในการยนขออนมตปรญญาในขณะน

ลงชอ ………………………………………………………………… (ลนดา งามขม) นกศกษา

(5)

ชอวทยานพนธ ชวตและอตลกษณของนางฟาชดเขยว ผเขยน นางสาวลนดา งามขม สาขาวชา พฒนามนษยและสงคม ปการศกษา 2557

บทคดยอ การวจยครงนมวตถประสงค เพอศกษา ชวตและการแสดงอตลกษณของพยาบา ลวชาชพหองผาตด การวจยในครงนใชวธการคณภาพเปนหลก โดยไดเลอกพนทหองผาตด ในโรงพยาบาลระดบตตยภมแหงหนงในภาคใต เปนพนทในการศกษา กลมผใหขอมลมทงหมด 12 คนเกบขอมลในชวงเดอนเมษายน พ .ศ 2556 ถง เดอนเมษายน 2557 โดยใชการสงเกตแบบมสวนรวมและการสมภาษณตลอดจนการเปดโอกาสใหผใหขอมลเลาเรองในสงทตนคด รสก มความเชอและพรอมทจะแสดงตวตนออกมาผานวธคดในการตความหมายผานวฒนธรรมของเขาเอง ผลการวจยพบวา การใหความหมายตอการเปนพยาบาลวชาชพหองผาตด เนนเรองการท างานทมความเชยวชาญเฉพาะทาง ทตองอาศยการเรยนรและการฝกปฏบตอยตลอดเวลา เปนลกษณะงานทมความทาทาย ตองอาศยการท างานเปนทม แตกตางจากพยาบาลตามหอผปวยทวไป ผลการ วจยในครงนพบวา พยาบาลวชาชพหองผาตดมการ แสดงอตลกษณทหลากหลาย ซงเกยวของสมพนธกบความสมพนธเชงอ านาจ และการปฏสมพนธทางสงคมกบคนตางๆ ภายใตบรบทของพนทของหองผาตด อตลกษณท แสดงออกมา มอยหลายชดและมการปรบเปลยนเลอนไหลอยตลอดเวลา อตลกษณท แสดงออกมามเงอนไขเพอใหไดมาซงอ านาจในการตอรองเพอความเปนอสระทงในดานความคด การตดสนใจและการปฏบตงานในบทบาทของตนอตลกษณของพยาบาลวชาชพหองผาตดจงมลกษณะเคลอนไหวไปมา ไมคงรปอยเพยงรปแบบใดรปแบบหนง ทงนเพอใหไดมาซงการยอมรบในการด ารงอยรวมกนในพนทหองผาตด

(5)

Thesis title Life and Identity of A Green Gown Angel Author Miss Linda Ngamkuem Major Program Human and social Development Academic Year 2014

ABSTRACT The aimed of qualitative study was to explore and describe the lives and the identities of perioperative nurses. The participants totally 12 were recruited at the operating room from the tertiary care hospital in Southern, Thailand. The data were collected from April, 2013 to April, 2014 by interview and observation and narrative as well. Data were interpreted by narrative analysis method. The results showed that the content of the data was interpreted into two themes overall, life and identity of perioperative nurses. Life of operative nurse always emphasizes and focuses on the proficient of specific areas, thatnurses are required to develop both competency and knowledge. Challenges in operating room are distinct from other wards. Therefore, teamwork is necessary to achieve successful in operation. The other theme was identity of operative nurses. Nurses demonstrate a variety of identities, which involved with the power of the hierarchy and the social interaction. Nurse identities were changed and shifted in order to gain authority and negotiate on the role and duty. The typical of characteristic of perioperative nurse was able to shift and could be flexible to create a sense of unity.

สารบญ

หนา

บทคดยอ…………………………………………………………………………………………………………………….(5) Abstract…………………………………………………………………………………………………………………..(6) กตตกรรมประกาศ……………………………………………………………………………………………….………(7) สารบญ……………………………………………………………………………………………………………………...(8) รายการตาราง…………………………………………………………………………………………………………….(10) รายการภาพประกอบ…………………………………………………………………………….…………………..(11) บทท 1 บทน า………………………………………………………………………………………………………………..1 ความเปนมาและความส าคญของปญหา …………………………………………………………..1 วตถประสงค…………………………………………………………………………………………………5 ค าถามวจย ……………………………………………………………………………………………………5 ประโยชนของการวจย ……………………………………………………………………………………5 นยามศพทเฉพาะ …………………………………………………………………………………………..6 บทท 2 แนวคด ทฤษฏและงานวจยทเกยวของ ……………………………………………………………….7 แนวคด ทฤษฏเรองอตลกษณ …………………………………………………………………………7 แนวคดเรองความสมพนธเชงอ านาจ …………………………………………………………….17 แนวคดวถชวต ……………………………………………………………………………………………22 กรอบแนวคดทใชในการวจย ………………………………………………………………………..32 บทท 3 วธการด าเนนการวจย……………………………………………………………………………………….36 พนททใชในการวจย …………………………………………………………………………………….37 ผใหขอมล …………………………………………………………………………………………………..39 การเขาสพนทศกษา …………………………………………………………………………………….41 การเกบรวบรวมขอมล …………………………………………………………………………………43 การวเคราะหขอมล ……………………………………………………………………………………..44 บทท 4 เปดประตสหองผาตด………………………………………………………………………………………46 นางฟาชดเขยว : การแสดงอตลกษณในพนทตางๆ………………………………………….46 เสนทางการเขาสวชาชพของนางฟาชดเขยว ………………………………………………….68 การกอรปนางฟาชดเขยว ……………………………………………………………………………..75

การแสดงอตลกษณของนางฟาชดเขยว …………………………………………………………83

สารบญ (ตอ) หนา

บทท 5 ชวต อตลกษณของนางฟาชดเขยวในหองผาตด………………………………………………….98 ชวตนางฟาชดเขยว กบบทบาทในหองผาตด……………………………………………………98 การแสดงตวตนของนางฟาชดเขยว ……………………………………………………………..106 ขอคนพบทส าคญ ………………………………………………………………………………………110 ขอเสนอแนะเพอการพฒนามนษยและสงคม ………………………………………………..111 ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป ………………………………………………………………..112 บรรณานกรม ……………………………………………………………………………………………113 ภาคผนวก ………………………………………………………………………………………………..116 ประวตผเขยน ……………………………………………………………………………………………117

รายการตาราง

หนา

ตารางท 1 พนทของผใหขอมลหลก………………………………………………………………………………………..39 ตารางท 2 การแบงกลมขอมลและวธการศกษา……………………………………………………………………….41 ตารางท 3 เหตผลในการเลอกท างานในหองผาตด……………………………………………………………………70

รายการภาพประกอบ

หนา

ภาพท 1 กรอบแนวคดในการศกษา………………………………………………………………………………………..36 ภาพท 2 เสนแบงเขตพนทบรเวณหองรบและสงผปวย……………………………………………………………..51 ภาพท 3 ประตทางเขาของเจาหนาทหองผาตด………………………………………………………………………..52 ภาพท 4 หองเปลยนเสอผาส าหรบเจาหนาทหองผาตด…………………………………………………………….53 ภาพท 5 เสนทางภายในหองผาตด…………………………………………………………………………………………56 ภาพท 6 พนทรอยตอกอนเขาหองผาตด…………………………………………………………………………………57 ภาพท 7 ภายในหองผาตด…………………………………………………………………………………………………….60 ภาพท 8 หนาปกหนงสอคมอปฐมนเทศพยาบาลหองผาตดใหม…………………………………………………77 ภาพท 9 การนงฟงบรรยายของพยาบาลใหมหองผาตด…………………………………………………………….78 ภาพท 10 การเตรยมความพรอมของพยาบาลสงเครองมอผาตด……………………………………………….88 ภาพท 11 พยาบาลสงเครองมอผาตด…………………………………………………………………………………….90 ภาพท 12 พยาบาลชวยรอบนอก……………………………………………………………………………………………91

1

บทท 1 บทน า

ความเปนมาและความส าคญของปญหา

วชาชพพยาบาล เปน วชาชพของบคคลกลมหนง ทท าหนาทในการใหบรการดานตางๆ ทเกยวของกบสขภาพของบคคล ครอบครวและชมชน ทงในภาวะปกตและภาวะเจบปวยการเปน “พยาบาล” ถอเปนวชาชพหนงทผหญงในสงคมใหความสนใจดวยภาพลกษณและความหมายทถกสรางขนอยางสอดคลองกบความเปนกลสตรไทยและคณคาของความเปนหญงทกาวออกมาสพนทนอกบาน โดยงานศกษาของ พนพลาศ โรจนสพจน (2541) ทศกษาภาพลกษณพยาบาลของสาธารณชน พบวา เปนภาพลกษณทมความอดทน ซอสตย เสยสละ รบผดชอบ เอาใจใส มเมตตากรณา ซงสอดคลองกบ Black&Germaine-Wrner(1995)ทกลาวไววา ภาพลกษณของพยาบาลเปนภาพนางฟาผมเมตตา เปนผมเกยรตนาเลอมใสศรทธา มศลธรรมจรรยา เสยสละตนเอง จะเหนไดวาภาพลกษณของพยาบาล เปนภาพของความคาดหวงของสงคม ทไดตกรอบ ตตราในสงทพยาบาลควรเปนควรปฏบตไวใหแลว ภายใตบรบทงานพยาบาล พยาบาลแตละคนมบทบาททผกโยงกบขอบเขตของการบรการพยาบาล ซงจากมาตรฐานการพยาบาลในโรงพยาบาล สามารถแบงพยาบาลตามลกษณะงานและรปแบบงานทตองใชความรความสามารถเฉพาะดานนนๆ ออกเปน 7ประเภท คอ การบรหารการพยาบาล การบรการพยาบาลผปวยนอก การบรการพยาบาลผปวยใน การบรการพยาบาลผปวยอบตเหตและฉกเฉน การบรการพยาบาลผปวยหนก การบรการพยาบาลทางสตกรรมและการบรการผปวยผาตด (กองการพยาบาล ส านกงานปลดกระทรวง กระทรวงสาธารณสข, 2544,น.22) ส าหรบพยาบาล “หองผาตด” เปนพยาบาลอกกลมหนง ทใหบรการผปวยผาตด ซงนบวาเปนงาน ทมความทาทายในการปฏบตงาน เพราะเปนวถชวตทเกยวของกบความเปนความตายฉบพลน ทนททนใด และมการใหบรการทแตกตางจากหอผปวยทวไป พยาบาลหองผาตดมหนาทรบผดชอบในการใหการพยาบาลผปวยผาตด โดยจดเตรยมผปวยใหมความพรอมทงทางรางกายและจตใจกอนเขารบการผาตด การจดเตรยมทมงานผาตดทมความร ความช านาญในแตละประเภทของการผาตดและมจ านวนเพยงพอ การจดเตรยมอปกรณ เครองมอ เครองใชในการผาตดทครบถวน มประสทธภาพ การสงเครองมอและชวยแพทยในระหวางผาตดผปวยแตละราย ตลอดจนการเฝาระวงอาการเปลยนแปลงทจะกอใหเกดอนตรายตอผปวยในระหวางผาตด และการพยาบาลผปวยอยางใกลชดภายหลงไดรบการผาตดทนท รวมทงการสงตอผปวยเพอการรกษาพยาบาลอยางตอเนองดวยความปลอดภย จะเหนไดวา พยาบาลหองผาตดปฏบตงานทเนนความร ความสามารถและความช านาญ ทงทางดานการปฏบตการพยาบาลและดานเทคนคตางๆ ทเกยวของกบการผาตด การดแลตามปญหาและความตองการของผปวย ซงเปนลกษณะทแตกตางจากพยาบาลประจ าการหอผปว ย พยาบาลหองผาตดจะตองใช

1

องคความร ทเปนทงศาสตรและศลปรวมทงทกษะและประสบการณในการตดสนใจใหการพยาบาลผปวยทมารบบรการผาตดตามมาตรฐานการพยาบาลผาตดซงจนตนา ยนพนธ(2542) กลาววาการพยาบาลผปวยใหมประสทธภาพ และเหมาะสมกบการเปนพยาบาลระดบวชาชพนน (Professional Nurse) พยาบาลหองผาตดตองแสดงความเปนเอกลกษณของวชาชพและเรยนรบทบาทของตนเอง ลกษณะของบทบาททตองปฏบต ความรทตองแสวงหา ใหสามารถปฏบตบทบาทวชาชพใหสอดคลองกบความคาดหวงของผใชบรการ ทปจจบนมความรและระดบการศกษาทสงขน และมแนวโนมทจะเรยกรองการบรการทไดมาตรฐานมากขนดวย คนทวไปมกจะมการเปรยบเทยบวาอาชพพยาบาลเปรยบเหมอน “นางฟาชดขาว ” จากภาพลกษณภายนอกทพยาบาลจะใสชดสขาว รองเทาสขาวและสวมหมวกพยาบาลสขาวนนเอง เมอเปนเชนนนการเปนพยาบาลหองผาตดก นาจะ เปรยบเหมอน “นางฟาชดเขยว ” ซงการใสชด สเขยวของพยาบาลหองผาตดนน นาจะดวยเหตผลในมมหนงวา การใชผาสเขยวมาตดเปนชดผาตดนน มสวนชวยในการถนอมสายตาในเวลาทมองบรเวณผาตดเปนเวลานานๆ และท าใหไมเกดภาพตดตา ( Afterimage) รบกวนแพทยในขณะผาตด ท าใหมองชดเจนขนและการใชผาสเขยวมาใชในหองผาตดเมอตองปนเปอนเลอดกจะกลายเปนคล าๆ ดไมนากลว ซงเราจะสงเกตไดวาโรงพยาบาลตางๆ กใสชดสเขยวเหมอนกน “หองผาตด” เปนองคกรยอยองคกรหนงของโรงพยาบาล ทมความส าคญในการใหบรการผาตดรกษาโรคตางๆ ผาตดแกไขความพการหรอแมกระทงโรคจากอบตเหต และอนๆ นอกจากรกษาดวยการผาตดแลวยงเปนสถานทใหบรการตรวจรกษาโรคดวยเครองมอพเศษตางๆทใชเทคโนโลยสง ลกษณะงาน มกเปนงานทตองท าอยางรบดวนและไมสามารถรอคอยได เพราะเปนชวงเวลาวกฤตส าหรบชวตของผรบบรการผาตดและผรบการผาตด จงจ าเปนตองไดรบการดแลเปนพเศษทแตกตางจากผปวยทวไป ดงนนการใหบรการจงตองมคณภาพและความปลอดภย ตองมการจดเตรยมอปกรณเครองมอเครองใชตางๆใหครบถวนและพรอมทจะใหบรการแกผปวยทมารบบรการผาตดทงในกรณปกตและในกรณฉกเฉน และตองรกษากฎระเบยบ มการควบคมปองกนการแพรกระจายของเชอโรค อยางเครงครด เพอใหผลการการรกษาดวยวธการผาตดตางๆ เปนไปไดดวยดและมประสทธภาพ ไมมการตดเชอของบาดแผลผาตด ผปวยสามารถหายจากโรคอยางปลอดภยทสด (เรณ อาจสาล,2540,น.12) พนท ภายในหองผาตด ถอเปนพนททมความส าคญในการรกษาผปวยใน ทางศลยกรรม การผาตดรกษาโรคตางๆ การแกไขความพการหรอจากอบตเหตและอนๆ ทประกอบไปดวยทมศลยแพทย วสญญแพทย พยาบาลวสญญและพยาบาลหองผาตด เปนทมหลกในการ ดแลผปวย เพอใหพนจากภาวะเสยงท อาจเกดขนจากกระบวนการผาตด โดยMarcus and Popovic1985) ไดกลาวไววา การท างานในหองผาตดตองอาศยความรวดเรว ความถกตอง ความประณต รวมทงตองมความรบผดชอบสงตองานทไดรบมอบหมาย ซงในบางกรณผปฏบตงานกไมไดหยดพก ซงแงมมดงกลาวสะทอนใหเหนวาพนทหองผาตด เปนพนททมกฎ ระเบยบและโครงสรางทเครงครด เปนสงทพยาบาลหองผาตดตองเผชญเพอใหการบรการเปนไปอยางมมาตรฐานและมคณภาพ

1

พนทหองผาตดมลกษณะเปน “วอรดปด” หรอ “หอผปวยปด” คอเปนพนททไดถกออกแบบเพอปองกนการตดเชอ ไปยง ผปวยทเขามารบการผาตด และปองการแพรกระจายเชอจากหองผาตดสสงแวดลอมนอกหองผาตด ซงเรณ อาจสาล (2553) กลาววา หองผาตดตองเปนพนทสะอาดปราศจากเชอโรคโดยเจาหนาททปฏบตงานทกคนตองปฏบตตามกฎอยางเครงครด ใชเทคนคปลอดเชอตางๆและเทคนคเฉพาะทางของหองผาตด เครองมอทกอยางทน ามาใชกบผปวยผาตด ตองผานการท าใหปราศจากเชอทกชน และมการควบคมปองกนการแพรกระจายของเชอโรค มการปดประตหองผาตดตลอดเวลาทท าการผาตด และจ ากดการเขาออกของบคคล ไมอนญาตใหบคคลทไมเกยวของเขาไป กระนนพนทหองผาตด กไมไดเปนพนทท ไรซงการมสมพนธภาพกบบคคลอน แตเปนพนททตองอาศยการสรางสมพนธภาพกบเพอนรวมงานหรอการด าเนนความสมพนธตอกนกบกลมคนตางๆ ทเขามาปฏบตงานในพนทหองผาตด ซงมหลากหลายกลม มการตอรองของกนและกนเพอทจะอยในพนทนได ซงเปนเรองของอ านาจของความสมพนธ แมวาพนทหองผาตดจะไมไดมการใชอ านาจอยางเขมขนอยางในพนทควบคมผตองขง แตพนทหองผาตดกมกฎระเบยบเพอควบคม มความเครงครดเครงเครยด เนองจากเกยวของกบความเจบปวย ความเปนและความตายของชวตมนษย รวมถงเปนพนททตองด าเนนความสมพนธภายใตระบบความสมพนธภายในหองผาตดอกดวย อยางไรกตาม การปรบตวตามขอก าหนดหรอกตกาเหลานกไมไดเปนเรองของการปฏบตตามเทานน แตยงเปนสงทบคลากรทปฏบตงานในหองผาตด ตองตความหรอตอรองกบเรองราวตาง ๆ เพอด ารงอยได โดย มการแสดง อตลกษณของตนเองขนมาเพอตอส ตอรอง กบกฎเกณฑ กฎระเบยบภายใตระบบโครงสรางทางสงคมและวฒนธรรม ส าหรบงานการศกษาเกยวกบอตลกษณในประเทศไทย โดยเฉพาะการศกษาทางสงคมวทยาและมานษยวทยานน มการน าเอาแนวคดอตลกษณมาวเคราะหประเดนการศกษาทหลากหลาย จากการทบทวนงานวจยทเกยวของพบวามการศกษาอตลกษณใน 3 กลมใหญๆ คอ 1) การศกษาอตลกษณของกลมชาตพนธ 2) การศกษาอตลกษณของกลมผดอยโอกาสในสงคม 3) และการศกษา อตลกษณของกลมอนๆทเกยวของกบประเดนการนยามความหมายและการสรางความเปนตวตนของคนกลมตางๆ ในสงคม สวนงานศกษาทางการพยาบาลทเกยวของกบการใหความหมาย หรอการสรางอตลกษณนน จากการทบทวนงานวจยทเกยวของ พบวางานสวนใหญจะเนนศกษาเกยวภาพลกษณของพยาบาลตามบทบาทหนาทและพฤตกรรมทพงปรารถนาของสงคมเปนหลก ซงผลทได จากการศกษา น ามาใชในการปรบปรงการบรการใหมคณภาพและตอบสนองความคาดหวงทสงคมตองการ มากกวาทจะศกษาถงตวตน การใหความหมายและการสรางอตลกษณในมมมองทพยายามท าความเขาใจกบสงทพยาบาลคดและสรางอตลกษณออกมา การศกษาเกยวกบเรองอตลกษณใน การศกษา ครงน จงถอเปนความพยายามกาวส าคญในการเรยนรคนกลมตางๆ เพมมากขน ทงทถกจดไวในวฒนธรรมกลมยอย หรอทถกมองวาเปนกลมคนท “ถกกดทบไว” กตาม ซงอานนทกาญจนพนธ ( 2553, น.7) กลาววา การหนมาใหความสนใจกบผคนในฐานะทมบทบาทในการสรางความหมาย หรอผคนทมความรสกนกคด กเพราะการขยายตวของประชาสงคมออกไปอยางกวางขวาง ท าใหเกดการรวมกลมชนใหมๆ ขนมาในสงคม ทไมยอมรบความหมายเดมๆ อนเปน

1

ความหมายทมกจะถกนยาม หรอสรางขนมาจากประสบการณของชนชนน าแตฝายเดยว การพลกกลบมาใหความสนใจเกยวกบ “อตลกษณ” ในมมใหมในฐานะทเจาของเรองเปนผกระท าการน มอทธพลอยางมากในการรอถอนเรองความเปนแกนแท แบบหยดนงตายตว โดยRichard Jenins(1996) นกคดในกลมหลงทนสมยนยม ( Postmodern) ซงเปน อกคนทมองเรองอตลกษณวา มใชสงทมอยแลวในตวของมนเอง หรอก าเนดขนมาพรอมกบคนหรอสงของ แตเปนสงทถกสรางขนและมลกษณะของความเปนพลวตอยตลอดเวลา กลาวไดวามมมองเรองอตลกษณ เปนความพยายามในการตอบค าถามถงความเปนตวเราทสมพนธอยกบบรบท ทงในเชงพนทและชวงเวลา อตลกษณนเปนสงทถกสรางขนภายใตความสมพนธกบคนอน ๆ ไมใชเปนสงทเกดขนตามธรรมชาต ซงในแงมมดงกลาว Chris Weedon(1987 อางถงในอภญญา เฟองฟสกล,2543,น.38) กลาววา ปจเจกภาพเปนผลผลตของประวตศาสตร วฒนธรรมทเปลยนแปลงไปไดตามยคสมย และเปนผลของกระบวนการตอรองเชงอ านาจในความสมพนธทางสงคมหลายระดบ และปจเจกสภาพยงเปนเรองของ กระบวนการสรางความหมายทางสงคมใหแกอตลกษณอยางหนง อาจจะเปนอตลกษณของปจเจกหรอของกลมกได ความเปนปจเจกจงถกเนนในฐานะทเปนกระบวนการทางสงคมของการสรางอตลกษณ มากกวาแกนแกนของคณสมบตบางอยางทมลกษณะตายตว ซงจะเหนไดวาความหมายของอตลกษณ ไมสามารถทจะนยามโดยไมเกยวของกบบรบทไดเลย การทสมาชกของกลมหนงๆ จะบอกวาตวเองเปนใครนน ตองขนอยกบบรบทของความสมพนธเชงอ านาจทพวกเขามกบกลมอนๆในสงคมนนดวย จากปรากฏการณดงกลาวขางตน ผวจยจงเกดค าถามวา ชวตของนางฟาชดเขยว เปนอยางไร และมการแสดงอตลกษณอยางไร ซงในการวจยครงนจะเผยใหเหนถงความสมพนธเชงอ านาจในการ แสดงอตลกษณของพยาบาลวชาชพในหองผาตด ผานทางความสมพนธทางสงคมทเกดจากความสมพนธทพยาบาลหองผาตดมตอกนเอง พยาบาลหองผาตดกบทมสหสาขาวชาชพและบคคลใตการบงคบบญชา และพยาบาลหองผาตดกบพนทหองผาตด อนน าไปสความเขาใจถงความซบซอนทเกดขนจากการเลอกรบ ปฏเสธ การตอรองทมตอโครงสรางทางสงคมโดยผานการปฏบตการทอยในเรองราวขณะปฏบตบทบาทของพยาบาลวชาชพในหองผาตด ในแตละวน แลวน าเรองราวตางๆ ทเกดขนนน มาวเคราะหความสมพนธทางสงคมทเกดขน น ามาซงการสรางอตลกษณเพอการนยามตวตนภายใตบรบททางสงคมและโครงสรางดงกลาว

ค าถามวจย

1. ชวตของนางฟาชดเขยวในพนทหองผาตดเปนอยางไร 2. การแสดงอตลกษณของนางฟาชดเขยวในพนทหองผาตดเปนอยางไร

วตถประสงค

1. เพอศกษาชวตของนางฟาชดเขยวในพนทหองผาตด

1

2. เพอศกษาการแสดงอตลกษณของนางฟาชดเขยวในพนทหองผาตด

ประโยชนของการวจย

1. เปนการเผยใหสงคมไดรบรถงการ แสดงอตลกษณของนางฟาชดเขยวซงเปนพยาบาลวชาชพ ภายใตการท างานในหองผาตด 2. เขาใจความซบซอนของความสมพนธเชงอ านาจทซอนอยภายใตความสมพนธทเกดขนของพยาบาลวชาชพภายใตโครงสรางของหองผาตด 3. เปนแนวทางใหผทสนใจและนกเรยนพยาบาล ทราบถงอตลกษณของพยาบาลหองผาตดรวมถงลกษณะการท างานในหองผาตด เพอเปนแนวทางในการตดสนใจกอนเขามาท างานในวชาชพพยาบาลหองผาตด 4. เพอเปนประโยชนตอองคกร ใชเปนแนวทางในการพฒนาระบบการรบบคลากรเพอเขามาท างานทางดานพยาบาลหองผาตดใหมความสอดคลองเหมาะสม และมเจตนคตทดกบวชาชพพยาบาลในหองผาตด

1

ขอบเขตการวจย

1. กลมผใหขอมล ไดแก ผใหขอมลหลกเปนพยาบาลวชาชพ ทปฏบตงานในหองผาตด ของโรงพยาบาลระดบตตยภมแหงหนงในภาคใต ซงประกอบดวยแผนกผาตด 1 แผนกผาตด 2 และแผนกผาตด 3 และกลมผใหขอมลรอง ไดแกกลมคนตางๆ ทเขามามปฏสมพนธทางสงคมกบพยาบาลวชาชพหองผาตดในพนทหองผาตด 2. พนททใชในการเกบรวบรวมขอมลเปนพนทหองผาตดของโรงพยาบาลระดบตตยภมแหงหนง ในภาคใต พนทดงกลาวไดรวมเอาทกพนททเกยวของ ทงพนทรอยตอ พนทงานและพนทสาธารณะ ซงรวมอยในหองผาตดแหงน 3. เกบขอมลในชวงเดอนเมษายน พ.ศ.2556 ถง เดอนเมษายน พ.ศ.2557

นยามศพทเฉพาะ

นางฟาชดเขยว หมายถง พยาบาลวชาชพทปฏบตงานอย ทหองผาตด ของโรงพยาบาลระดบตตยภมแหงหนงในภาคใต ทงในระยะกอนผาตด ขณะผาตด และหลงผาตด พนทหองผาตด หมายถง พนทในหองผาตด ทพยาบาลหองผาตดตองด าเนนชวตไปขณะอยในบทบาทของพยาบาลหองผาตด ไมเฉพาะแคพนทท างาน แตรวมไปถงพนทอนๆ ของหองผาตด ทพยาบาลหองผาตดมการแสดงอตลกษณของตนออกมาในพนทนนๆ ชวต หมายถงความเปนอยในบทบาทของพยาบาลหองผาตดทตองอยรวมกนกบกลมคนตางๆ ในพนทหองผาตด การแสดงอตลกษณ หมายถง การใหความหมาย บางอยางเกยวกบตวตนของ พยาบาลหองผาตด เกยวกบการยอมรบในความเปนตวตนประกอบเขากบการแสดงตวตน ( Making oneself) ใหเหนวามความเหมอนหรอตางอยางไรกบกลมอนหรอบคคลอน อตลกษณเกดขนจากการปฏสมพนธทงระหวางบคคลภายในสงคมและภายในตวพยาบาลหองผาตด เอง แตจะเลอกเอาเพยงอตลกษณใดอตลกษณหนงทตนยอมรบจากทมอยอยางหลากหลาย เพอน ามาใชภายในเงอนไขของบรบทในชวงของเวลาและพนท และอตลกษณนอาจถกก าหนดไดทงจาก พยาบาลหองผาตด เปนผก าหนดตนเองหรอถกก าหนดต าแหนงแหงท โดยบคคลในสงคม

7

บทท 2 แนวคด ทฤษฏและงานวจยทเกยวของ

การทบทวนแนวคด ทฤษฎและงานวจยทเกยวของในบทน มประเดนการศกษาเพอใหเกดความเขาใจและเผยใหเหนถงการ แสดงอตลกษณของพยาบาลวชาชพในหองผาตด ซงในการศกษาครงนไดใหความส าคญกบการเปนผกระท าการของบคคล ทแสดงใหเหนถงศกยภาพในการสรางความหมาย การตอรองกบโครงสรางทางสงคมและการกอรปของอตลกษณจากอ านาจของความสมพนธระหวางพยาบาล ระบบทางสงคม และคนกลมตางๆ ผวจยจงตงหวขอการส ารวจเอกสารและงานวจยทเกยวของตามแนวคดทฤษฎทประกอบดวยประเดน ดงน 1. แนวคดทฤษฎอตลกษณ 2. แนวคดความสมพนธเชงอ านาจ 3.แนวคดวถชวต 4. งานวจยทเกยวของ 5. งานวจยเชงคณภาพ 6. กรอบแนวคดในการวจย

แนวคดทฤษฎเรองอตลกษณ

อตลกษณ ( Identity) มรากศพทมาจากภาษาลาตน คอ Identitasเดมใชค าวา Idem ซงมความหมายวาเหมอนกน ( The Same) อยางไรกตามโดยพนฐานทางภาษาองกฤษแลว อตลกษณมความหมายสองนยยะดวยกน คอ ความเหมอนและความเปนลกษณะเฉพาะทแตกตางออกไป นนคอ การตความหมายเหมอนกนบนพนฐานของความสมพนธ และการเปรยบเทยบกนระหวางคนหรอสงของในสองแงมมมอง คอความคลายคลงและความตาง (ศนยมานษยวทยาสรนธร, 2547,น.32-33) นอกจากนการใชค าวา “อตลกษณ” ในปจจบนยงเปนทถกเถยงกนอยางมากวามความหมายอยางเดยวกบค าวา “เอกลกษณ” หรอไม แตเดมมกจะแปลค าวา Identity วา เอกลกษณ ค าแปลนถอเปนค าแปลทางการของส านกงานคณะกรรมการเอกลกษณแหงชาตดวย แตมาระยะหลง แวดวง นกวชาการ เชน นธ เอยวศรวงศ ม .ร.ว.อคนรพพฒนสธวงศ พงไพบลยและ ศรศกรวลลโภดม ไดหนมาสนใจการแปลความหมายของค าวา “อตลกษณ” วาไมควรไปยดเยยดความเปนหนงเดยวไปครอบความหลากหลายทางวฒนธรรม โดยสธวงศเสนอวา ค าวา “อตลกษณ” นาจะถกตองและเหมาะสมมากกวาเพราะค านเปดทางใหทกคน หรอทกสวนในสงคมสามารถมอตลกษณของตนได (สรชย หวนแกว,2545,น.42)

7

อยางไรกตาม ในการพจารณาเรองการสรางอตลกษณ สงทตองค านงถงอยตลอดเวลา คอ เรองของความสมพนธระหวางปจเจกกบสงคม เพราะอตลกษณทบคคล กลมบคคล หรอสงคมสรางขนมานน อาจจะมรปลกษณทไมเหมอนกน ตองแยกแยะพจารณาในแตละประเภท ดงน 1. อตลกษณสวนบคคล ( Personal Identity) หมายถง ความเปนตวตนของบคคลใดบคคลหนงในสายตาของสาธารณชน เปนภาพแหงการรบรของสงคมเกยวกบปจเจกนนๆ 2. อตลกษณสวนตว (Ego Identity) หมายถง ความเปนตวตนปจเจกทปจเจกเองมความรสก มความคด ความเขาใจ เกยวกบตนเองซงเกยวของกบการนยามของบคคลภายนอก 3. อตลกษณรวม (Collective Identity) หมายถง อตลกษณหรอความเปนตวตนทถกสรางขนบนพนฐานของความเหมอนกนของสมาชกภายในกลม แตบนพนฐานของความเหมอนนน ยอมมความแตกตางของกลมอนมาเปนตวก าหนดอตลกษณเฉพาะกลมของตนดวย 4. อตลกษณทางสงคม ( Social Identity) หมายถง อตลกษณทเปนภาพรวมของกลมคนในสงคมใดสงคมหนง ซงกนความหมายทงอตลกษณทคนภายนอกมอบให และอตลกษณทเปนตวตนทแทจรงของสงคมตามสายตาของคนใน จะเหนไดวาความหมายของอตลกษณไมสามารถทจะนยามโดยไมเกยวของกบบรบทไดเลย การทสมาชกของกลมชาตพนธหนงๆ จะบอกวาตวเองเปนใครนนตองขนอยกบบรบทของความสมพนธเชงอ านาจทพวกเขามกบกลมอนๆ 1.อตลกษณในแนวคดของยคสมยใหม (Modernism) การแสดงออกดานพฤตกรรมของมนษยคอจตวทยา โดยผทใหความสนใจในการศกษาเรองดงกลาวอยางจรงจงกคอ ลกศษยคนส าคญคนหนงของ ซกมนดฟรอย นกจตวเคราะห นนกคอ Erik H. Erikson ซงเปนนกจตวเคราะหเชนเดยวกบอาจารยเขา แตสงทเขาเหนแยงกบฟรอย กคอเรองของพฒนาการทางจต หรอกระบวนการสรางบคลกภาพหรออตลกษณนนเปนเรองทเกดไดตลอดชวต ไมใชเปนเรองทเกดเฉพาะในวยเดก แบบทฟรอยอธบายกระบวนการเกดอตลกษณนน และอกประการหนงทท าใหแนวคดของคนทงสองไมสจะลงรอยกนอยางมากในเรองของอตลกษณกคอ เรองของความเชอในคณคาของระดบจต โดยทฟรอยนนใหคณคากบจตใตส านกมากกวาสวนอน ๆ แตในทศนะของอรคสน เขากลบมองวาสวนทส าคญคอ Ego หรอสงทเราเรยกวาจตส านกนนเอง 2.แนวคดปจเจกสภาพในสงคมวทยา (Individualism in Sociology) แนวคดตางๆทแพรหลายและไดรบอทธพลปจเจกนยม ( Individualism) อยในปลายศตวรรษท 19 ไมวาจะเปนเสรนยมทางเศรษฐกจ หรอปรชญาการเมอง เสรนยมมกจะวเคราะหพฤตกรรมของปจเจกบคคล ท าใหดเหมอนวาปจเจกบคคลมมากอนและสามารถแยกออกไดจากสงคม ขณะทผบกเบกสาขาวทยาอยาง August Comte และ Emile Durkheim ซงอยภายใตรมเงาของปรชญาป ฏฐานนยม (Positivism) ทเนนความส าคญตอสงคม และตางปฏเสธแนวคดทเหนวาปจเจกบคคลเปนอสระ ดงนนพฤตกรรมของมนษยจงถกศกษาในฐานะเปนปรากฏการณของสงคม (Social Phenomenal)

7

ทางดาน Karl Marx ตนตอของแนวคดททรงอทธพลอกสายหนงในสงคมวทยา คอ ทฤษฎความขดแยง (Conflict Theory) และแนวทางการศกษาตามกระแสวพากษ ( Critical Stream) เปนอกผหนงทใหความส าคญกบการก าหนดโครงสราง ( Structure) มากกวาปจเจกหรอผกระท าการ ( Agency) เขาเชอวาแนวคดเรองชนชน (Class) จะเปนตวเชอมโยงปจเจกเขากบโครงสรางและเปนสงก าหนดอตลกษณ ( Identity) ของปจเจก รวมถงความคดทวามนษยจะกลายเปนผกระท าการทมความหมายเพยงพอเมอเขาตระหนกถงอตลกษณทางชนชนของตนเอง (Class Consciousness) ขณะทคตรงขามของ Marx อยาง Max Weber กลบใหความส าคญตอปจเจกบคคล โดยเขาเชอวาสงคมวทยาเปนศาสตรทศกษาพฤตกรรมมนษยจากมมมองและความเขาใจของผกระท า อยางไรกตาม หนวยการวเคราะหในผลงานตางๆ ของ Weber กลบเปนระดบกลม (Collective) เสมอ หาไดใชปจเจกบคคลเปนหลกแตอยางใด จะเหนไดวาเหลานกคดขางตนไมวาจะเปน Comte ทไดรบการยกยองวาเปนบดาของสงคมวทยา Emile Durkheim, Karl Marx และ Max Weber สามเสาหลกของสงคมวทยา ตางใหความส าคญของปจเจกสภาพในระดบทต า แตกลบเนนไปทโครงสรางหรอกลมทางสงคม แตกใชวาจะไมมนกสงคมวทยาทสนใจตอปจเจกสภาพเลย ขอยกเวนแรก คอ Georg Simmel ทเหนวาสงคมไมไดเปนอสระจากปจเจกบคคล เขาเหนวาการรวมกลมเกดขนในปฏสมพนธระหวางบคคล ( Personal Interaction) แตการรวมกลมนนมกเปนผลใหคนน าออกมาซงคณสมบตทมคณภาพต า สวนสงทดจะถกสงวนรกษาไวเพอใหเปนคณสมบตเฉพาะตน นอกจากนในขอยกเวนประการตอมาไดแกนกคดในสายตระกลปฏสมพนธเชงสญลกษณ ( Symbolic Interaction Theory) และแนวคดหลงสมยใหม (Postmodern) เมอเราหนมามองในทางสงคมวทยาเรากจะเหนไดวากระบวนการทางจตทนกจตวทยาจตวเคราะหไดใหค าอธบายนน ไมเพยงพอกบการอธบายการเปลยนแปลงในระดบสงคมอยางทนกสงคมวทยาตองการได ดงนนนกสงคมวทยาในยคตน ๆ จงปฏเสธความเปนศาสตรของจตวทยาอยางสนเชง โดยเฉพาะเดอรไคม ถงแมวาอทธพลของนกสงคมวทยารนแรก ๆ ในยคแสงสวางทางปญญา ( Enlightenment) นนจะไดรบอทธพลอยางมากจากแนวความคดปจเจกชนนยมทไดรบจากสายปรชญาอยไมนอย แตดวยความมงมนในการหาค าอธบายถงการเปลยนแปลงของสงคม ท าใหนกสงคมวทยารนแรก ๆ ใหความสนใจนอยมากกบเรองเฉพาะบคคล แตกยอมรบในความเปนปจเจกบคคล แตปจเจกบคคลเหลานนถกหลอหลอมอยางมเงอนไขเชนในสวนของกองตมองวา มนษยมความเปนปจเจกบคคลอยแตสงทมนษยเปนเกดจากกระบวนการตางๆ ทางสงคมท าใหมนษยเปนอยางทสงคมอยากใหเปนและเพอรกษาดลยแหงสงคมเอาไว สวนในทศนะของมารกซเองแลว การเปนบคคลนนเกยวเนองกบกระบวนการผลตซงเปนโครงสรางรากฐานของสงคม ซงกระบวนการผลตนเองท าใหมนษยแยกตวตนของตนเองออกมาจากความสวนอนของการผลต สนคากบแรงงานไมไดเปนสงเดยวกน ความรสกขดแยงในตนเองเปนสวนหนงของอตลกษณในแงของมารกซ สวนเวเบอรเองการสรางตวตนนนเปนสงทเกดขนเฉพาะบคคลเทานน ดงนนสงคมวทยาในมมมองของเวเบอร ความเปนศาสตรทศกษาจากมมมองของการสงเกตพฤตกรรมยอมรบความเปนจตวทยาอยางเตมทผดกบรนแรกๆ อยางกองต และเดอรไคม

7

ดงนนจดเปลยนของแนวคดในการสรางตวตนของบคคลในทศนะแบบสงคมวทยานนอาจถอไดวาเวเบอรไดวางรากฐานไวพอสมควรโดยการเขาไปสงเกตบคลกของแตละศาสนาแตละพนทแลวน ามาเปรยบเทยบในเชงโครงสราง และแบบแผนตอไป ซงตอมาจอรจ ซมเมล ไดกลาวย าในจดยนของสงคมวทยาทวาสงคมวทยาเปนสวนหนงของปจเจกซงไมสามารถแยกออกจากกนได และจ าเปนทจะตองไดรบการศกษาควบคกน ดงนนบคคลและสงคมจงถกจ าแนกไดหลายสวนในฐานะตางๆ กนไป ตอมาฐานคดดงกลาวน าไปสการสรางทฤษฎเชงสญลกษณสมพนธ โดยอตลกษณไดปรากฏโฉมชดเจนยงขนและยงเปนฐานคดใหกบนกคดยคหลงสมยใหมอกดวย “อตลกษณ คอ สงทเกดขนในกระบวนการปฏสมพนธทางสงคม” จงเปนสวนทบรรจบกนระหวางจตวทยากบสงคมวทยา โดยทสงคมวทยากยงยนยนในแงของสงคมทเกดจากปฏสมพนธนนเอง Cooley (บญธวช บญเจอ,2544) เปนนกสงคมวทยาชาวอเมรกน มความสนใจพนฐานในการเกดและเจรญเตบโตของชวตทางสงคมของปจเจกชน โดยเขาคดวา “ชวตของปจเจกชน ไมสามารถแยกออกจากสงคม หรอกลาวอกนยหนงวา ชวตของปจเจกบคคลเปนอนหนงอนเดยวกบสงคม” ดงนนการก าเนดตวตนของบคคลจงตองผานกระบวนการกระท ารวมกนระหวางกนของปจเจกบคคลนนๆ กบสงคม ความคดนเรยกวา The Looking Glass Self นนคอ ความส านกของตวตนเปนผลสะทอนจาก การมปฏสมพนธกบผอนและจากการทคนอนมองเรา ซงมผลตอการตดสนใจ หรอพดงายๆกคอ การมองตนเองโดยใชสายตาของผอน เหมอนมองตนเองจากกระจกเงา และคนสามารถจะตดสนใจไดวาตวเองควรเปนอะไร แคไหน โดยใชความคดของคนอนทมองตน หรอตดสนวาตนเปนอยางไร เปนเกณฑส าคญ Cooley อธบายทฤษฎกระบวนการ The Looking Glass Self ของเขาวา ประกอบดวยสองสวนคอ การส านกของการมอยของตนเอง (Self Consciousness) หมายถง ความส านกไดวาตนนนด ารงอย มความตองการตางๆ ของชวตทแยกไดจากผอน และการรสกในการมอยของผอน ( Social Consciousness) หมายถง ความส านกไดวาบคคลอนทแวดลอมตนนน มความตองการ มการกระท าตางๆตามหนาทและบทบาทของตน ซงมความตองการหรอเกดความพงพอใจ เกดการยอมรบถาเขาปฏบตตาม (พวงเพชร สรตนกวกล, 2542) ความรสกเชนนจะมความละเอยดลกซงและเทยงตรงเพยงใดนน ขนอยกบความสมพนธแบบปฐมภม (Primary Consciousness) ทบคคลไดรบ คลย เสนอวา การเกดตวตนนน เปนกระบวนการเกดจากการกระท าระหวางกนของบคคลอนๆ ในสงคม ซงคนอนๆ ในสงคมนนมสภาพเหมอนกระจกเงา สะทอนความเปนบคคลนนออกมา และบคคลนนจะรบเอาสงทถกสะทอนจากผอนมาเปนความเปนเรา ไมวาจะเปนดานบวกหรอดานลบกตาม เหมอนกบเราเหนหนา รปรางและการแตงกายของเราในกระจก ในจนตนาการ เรารบรถงจตใจผอนทเปนความคดเกยวกบลกษณะทาทาง มารยาท จดมงหมาย การกระท า และไดผกระทบอยางหลากหลายจากการรบรน ในขณะเดยวกน ตวเรากเปรยบเสมอนกระกระเงาสะทอนใหผอนเชนกน คลยไดกลาวไววา ในกระบวนการทกอใหเกดตวตนนนมอย 3 องคประกอบทส าคญ คอ จนตนาการทเกยวกบลกษณะทาทางของบคคลอนทมตอบคคลนน จนตนาการเกยวกบการตดสนของบคคลอนทมตอลกษณะทาทางนน และความรสกบางอยางทเกยวกบตนเอง เชนความภมใจ ในแนวคดของคลย ความเปนตวตนเกดขนภายในบคคล คอการจนตนาการ

7

ภายในสมองของปจเจกบคคลถงความคดเหนของผอนและตดสนความคดเหนของผอน ซงน าความรสกพอใจหรอไมพอใจตอตนเอง กระบวนการทงหมดนเกดขนภายในความคดค านงทงสน ประเดนส าคญประการหนงของแนวคดของคลย คอ ตวตนจะเกดขนไมไดถาไมมสงคม ตวตนเกดขนผานการกระท าระหวางกนกบบคคลอนๆในสงคม ถาปราศจากซงการสะทอนจากบคคลอนๆ ตวตนกไมม การทบคคลรสกวาเปนคนด คนเลว คนสวย คนขเหร ลวนเปนสงทบคคลอนในสงคมก าหนดหรอแสดงใหเราคดวาเราเปนทงสน นกคดคนส าคญอกคนของทฤษฎปฏสมพนธเชงสญลกษณ คอ George Herbert Mead ไดท าการศกษาพฒนาการของความรสกเกยวกบตวตน ทคอยๆกอรางสรางตนจากกระบวนการปฏสมพนธ โดยเขาชใหเหนวากลไกส าคญตอการสรางตนเองคอ การเรยนรทจะสวมบทบาท ( Role Taking) ของผอน และหวใจส าคญของการเรยนรน คอ ภาษา ซงเปนชองทางการถายทอดระบบสญลกษณและกฎเกณฑรวมของสงคม ซงเมอมองถงจดนอาจดราวกบวาสงคมไดแสดงบทบาทครอบง าและสรางตวตนของปจเจกบคคล ดงนน Mead ไดพยายามรกษาอสรภาพของปจเจก ดวยการเ สนอแนวคดวาตวตนนมสองดานทปะทะสงสรรคกนอยตลอดเวลา ดานหนงคอ “Me” ซงเปนตวตนทเกดจากความเหนและปฏสมพนธกบผอน และ “I” ซงเปนตวตนตามลกษณะเฉพาะของเราเอง โดยทง Me และ I ตางกสมพนธกบสงแวดลอมภายนอกตวเราทงค เพยงแต Me เปนผลจากการประเมนและซมซบจากทรรศนะของผอน สวน I เปนค าตอบและความพยายามทจะประสาน Me ทหลากหลายเขาดวยกนและถอเปนศกยภาพของความคดสรางสรรค ในขณะท Goffman(1963) ไดจ าแนกความแตกตางระหวางอตลกษณสวนบคคลกบอตลกษณทางสงคม โดยเขาใหนยามความคดหรอความรสกทปจเจกมตอตนเองวา Ego Identity สวนภาพของปจเจกในสายตาของคนอนในฐานะทเปนบคคลทมเอกลกษณเฉพาะตวเขาเรยกวา Personal Identity จะเหนไดวา ปจเจกสภาพในทฤษฎปฏสมพนธเชงสญลกษณมไดเปนภาพทมความตอเนองเปนอนหนงอนเดยว บางสวนแยกจากกนเดดขาด แตกมไมนอยทมการซอนทบกนของบทบาท ทงนเนองจากตวตนของคนเรานน ประกอบดวยภาพลกษณของเราทเรามตอตนเอง (นนคอ “I” หรอ Ego Identity) และจนตนาการเกยวกบความคดของผอนตอภาพลกษณนน (นนคอ “Me” หรอ Personal Identity) กลาวโดยสรปไดวา ตวตนในทฤษฎปฏสมพนธเชงสญลกษณ เปนเงาสะทอนปจเจกทมขนาดเลก หรออยเบองหลงสภาพของปจเจกบคคลทปรากฏอยเบองหนาในฐานะอตลกษณทปรากฏตว และแสดงตนตอสาธารณะของปจเจกบคคล ความเปนเราหรอตวตนของเรา ถกสรางจากความคาดหวงของคนอน และผสมผสานกบการตความใหเกดความพงพอใจ อยางทกอฟแมนเรยกทฤษฎของเขาวา การแสดงออกเชงการแสดง หรอท คลเรยกวา “กระจกสองตน” โดยทตวตนทแทจรงอาจเปนสวนหลกฉาก ในขณะท หนาฉากตองแสดงตามบทบาททสงคมอยากใหแสดงออกไป เชนนน ดงทมดไดกลาวไวในสวน ของ I และ Meนนเอง แตในสวนของกอฟแมนนนยงถกเพมเตมดวยกระบวนการทางจตกบกระบวนการทางสงคม บคคลกบสงคม ภาวะมลทน ทงหลายเหลานหลอหลอมบคคลขนใหมอตลกษณอยางหนง

7

จะเหนไดวาการนยามความหมายของอตลกษณในวธคดของยคสมยใหม มกจะเนนใหภาพลกษณของปจเจกมแกนแกน เนนมตทเปนนามธรรม มความเปนเอกภาพมความตอเนอง เปนศนยรวมของบคลกภาพหรออตลกษณอยางหนงทแนนอนแจมชด ปจเจกภาพมความสมบรณในตวเอง และในสวนทเกยวของกบโลกขางนอก แนวคดทวนยมของเดรคารต ไดตดความสมพนธของมนษยกบโลกภายนอก และประเดนทส าคญวธคดเหลานลวนมไดค านงถงบรบททางสงคมของปจเจก แตจะตดปจเจกมาพจารณาภายนอกเงอนไขรอบตว ซงวธคดดงกลาวท าใหพฤตกรรมมนษยมลกษณะเปนกลไก ส าหรบทฤษฏความสมพนธเชงสญลกษณ เราจะเหนถงภาพทไมตอเนองเปนอนหนงอนเดยวกนของอตลกษณปจเจกบคคล และเชอวาตวตน (Self) ทมทงแบบทเกดจากความเหนและปฏสมพนธกบผอน และแบบทเปนตวตนจรงแทของเรา ถอเปนเงาสะทอนปจเจกสภาพทมขนาดเลก ทอยเบองหลงสภาพของปจเจกบคคลทปรากฏอยเบองหนาในฐานะอตลกษณทปรากฏตวและแสดงตนตอสาธารณะของปจเจกบคคล ทฤษฏชใหเหนถงมมทหลากหลายของความเปนตวตน ดงทกลาวมาแลวขางตนลกษณะของการใหนยามความหมายของอตลกษณในยคสมยใหมน แนวคดสวนใหญจะเสนอภาพปจเจกในแบบจารตสารตถะนยมและบางแนวคดกมงทจะตอบโตและไมเหนดวยกบจารตดงกลาว 3.อตลกษณในแนวคดของยคหลงสมยใหม (Postmodernism) การมองภาพของสงคมดวยกรอบแนวคดทฤษฎสมพนธเชงสญลกษณ ถกทาทายดวยกลมความคดใหม คอแนวคดหลงสมยใหม ( Postmodern) ซงมลกษณะเดนของแนวคดคอ การตงขอสงสยกบเหตผลในฐานะทเปนเครองมอทชวยใหเขาถงความจรง การเปลยนแปลงฐานะและความสมพนธระหวางผศกษาและผถกศกษาดวยการเขาถงความจรง และการเปลยนแปลงฐานะของทฤษฎทถกมองวาเปนสงครอบง าปญญาของ มนษยและควรทจะปฏเสธ ลกษณะดงกลาวน สรางผลกระทบตอการมองปจเจกสภาพ ในฐานะอตลกษณ (Identity) เปนอยางมาก เนองจากการวจารณแนวคดสารตถะนยม ( Essentialism) ทแสวงหาค าตอบสดทายใหแกค าถามตางๆ โดยเสนอคณสมบตบางอยางทเปนพนฐานของธรรมชาตและพฤตกรรมมนษยและยนอยบนหลกของเหตผล ท าใหเกดการไรซงสารตถะอนเปนสากลของปจเจกสภาพ แทนทปจเจกสภาพจะเปนทมาของความหมายและประสบการณทมความสมบรณในตนเอง แนวคดนกลบเหนวาแนวคดปจเจกสภาพดงกลาว เปนเพยงผลกระทบ (Effect) ของชดวาทกรรมตางๆ บทบาทของตวตนแบบตางๆทวาทกรรมหยบยนใหเปลยนแปลงไปตามสถานการณ นกคดสายหลงสมยนยม ( Postmodernism) โดยเฉพาะฌาค เดอรรดา ( Jacques Derrida) และ มเชล ฟโก ( Micheal Foucault) นนไดวพากษการศกษาสงคมรนกอนวา ยงเชอมนความเปนแกนแกนของปจเจกบคคล แตแนวคดหลงสมยใหมนนไดตงค าถามกบวธการของโลก การเขาถงความจรงขอ งสงตางๆ รวมทงสงทเชอกนวาเปนความจรงของสงตางๆ รวมทงสงทเชอกนวาเปนความจรงทเปนแกนแกนของปจเจกบคคล และไดรอถอนความเชอเกยวกบคณสมบตแกนแกนของปจเจกภาพ ความเปนปจเจกภาพกลายเปนเรองของการนยามความหมายซงสามารถเลอนไหล แปรเปลยนไปตามบรบท มนมไดหมายถงคณสมบตเฉพาะตวอกตอไป

7

แนวคดของ Derridaมอทธพลอยางมากในการรอถอนภาพเกาๆ ของปจเจกภาพหรอการดงความเปนศนยกลางออกจากปจเจก คอ การไมใหอภสทธแกปจเจกในฐานะเปนผกระท าการ หรอในความหมายทวาคนเรานนไมสามารถจะเปนเจาของหรอควบคมพฤตกรรมของตนได และการเนนถงการไรซงสารตถะอนเปนสากลของปจเจกภาพ แตจะเนนถงลกษณะปจเจกภาพทเปนผลผลตของประวตศาสตรและวฒนธรรม เปนผลของกระบวนการตอรองเชงอ านาจในความสมพนธทางสงคมหลายระดบ ทสามารถเปลยนแปลงไปไดตามยคสมย และปจเจกภาพเปนเรองของกระบวนการสรางความหมายทางสงคมใหแกอตลกษณอยางหนง อาจจะเปนอตลกษณของปจเจกหรออตลกษณของกลม ดงนน ความเปนปจเจกจงถกเนนในฐานะทเปน กระบวนก ารทางสงคมของการสรางอตลกษณ มากกวาแกนแกนของคณสมบตบางอยา งทมลกษณะตายตว จดเดนของแนวคดของ Derrida อกหนงประการคอ ในงานเขยนหรอการเขยนนนตองใหอสระของความหมายอยางไมมทสนสด ไมมการเปรยบเทยบใหเหนถงคตรงขาม เพราะความหมายทอยบนฐานของคตรงขามจะหยดนงตายตว และมลกษณะทปดกนความหมาย จดเดนของแนวคดน ท าใหเกดการปฏวตความหมายของภาษาและสงผลตอความเขาใจเรองอตลกษณ และยงเปลยนแปลงวธการมองโลกใหมดวย (อภญญา เฟองฟสกล,2546, น.46-51) มโนทศนเรองอ านาจและความรของมเชล ฟโกนน ไดชวยทะลายมายาคตเรองปจเจกภาพ คอ ท าใหมองเหนวาปจเจกภาพเปนผลของวาทกรรม ( Discourse) และปฏบตการทางวาทกรรม ( Discursive Practice) ซงค าวาวาทกรรมนน หมายถงการผลตความหมายเกยวกบความจรงในเรองตางๆ ดงนน ปจเจกจงถกจดวางต าแหนงแหงทของเขาภายในอาณาจกรแหงความจรงนนๆ วาทกรรมจงเปนมากกวาเรองของภาษาหรอค าพด แตมภาคปฏบตการจรงของวาทกรรม ซงมจารตปฏบต ความคด ความเชอ คณคาและสถาบนตางๆในสงคมทเกยวของกบเรองนนๆดวย เมอวเคราะหวาทกรรมในการท าความเขาใจอตลกษณจะพบวา เปนเรองของการใชอ านาจและความรนแรงเขาไปบงคบยดเยยดใหเปนของวาทกรรมชดหนง ขณะเดยวกนวาทกรรมชดดงกลาวกจะเกบกด บดบง ปดกน ขจด หรอท าลายมใหสงทแตกตางไปจากอตลกษณและความหมายของสงทวาทกรรมนนสรางขนมาปรากฏตวขน มากกวาเปนเรองของการผกตดกนอยางเหนยวแนนของคณสมบตเฉพาะบางอยางในตวของสงเหลานนเอง ดงนนอตลกษณและความหมายจงมลกษณะทลนไหล เปลยนแปลงไปตามวาทกรรมทสรางสงเหลานนขนมา ไมมความแนนอน ตายตว หรอหยดนง (ไชรตน เจรญสนโอฬาร, 2543, น.7-11) การศกษาเกยวกบมโนทศนอตลกษณ นอกจากจะตองกลาวถงมโนทศนอ านาจควบคกนไปแลว ยงตองกลาวถงการนยามความหมายหรอการสรางภาพแทนความจรง ซงลวนแลวแตมความสมพนธเชอมโยงกน ทท าใหอตลกษณมความหมายแตกตางไปจากความหมายทเปนทเขาใจโดยสามญส านกทวไป คอ อ านาจมกแฝงอยในกลไกของการสรางภาพแทนความจรงของอตลกษณแบบตางๆ Hall (1997)ไดนยามเทคนคการสรางภาพลกษณตนแบบวาหมายถง การเลอกดงเอาคณสมบตบางอยางของบคคลทเดนชด มชวตชวา มองเหนแลวสามารถเขาใจไดงาย เปนทรบรทวไป และลดทอนอตลกษณทหลากหลายของบคคลลงไปใหเหลอไวแคคณสมบตเพยงไมกอยาง โดยวธการการชคณสมบตนนใหเกนจรง เพอความเขาใจงายและการสรางอตลกษณคตรงขามขนมากดทบ ประเดนส าคญคอ ค

7

ตรงขามทสรางขนมานนมการใหคาทไมเทากนดวย หรออาจกลาวไดวา คตรงขามนน คอการสรางอดมการณอ านาจเพอปดกน กดกน และใหคาเชงลบแกสญลกษณทอยตรงขามมนทส าคญยงท าใหอตลกษณของคน “หยดนง” กลายเปนคณสมบตแกนแกน และการสรางภาพตวแทนมกจะสอดคลองกบรสนยมทางชนชนของกลมเปาหมายหรอการสนองพลงอ านาจของกลมทมอ านาจเหนอกวาความส าคญอกประการหนงของการสรางภาพตวแทน คอ การสรางจนตภาพ ( Imagination) ทไมสนใจความเปนจรงทางประวตศาสตรหรอวฒนธรรม หรอกระทงไมจ าเปนตองสอดคลองกบความเปนจรงเลย Barthes (1972) ไดชใหเหนถงกระบวนการของการสรางภาพแทนความจรงวา หมายถงการดงเอาสงใดสงหนงออกจากบรบททเปนอย ( De-Contextualization) จากนนใสบรบทใหมและความหมายใหมเขาไป (Re-Contextualization) เชนในเรองราวของชาวเขาทรฐและอ านาจทนไดเคลอนยายบรบทและไดสรางภาพตวแทนของชาวเขาไดหลากหลายลกษณะจาก “ผบอนท าลายความมนคง ” มาเปน “สนคาทางวฒนธรรม ” และกระบวนการสรางภาพตวแทนนแฝงเรนไปดวยอ านาจและการยดครองพนทในการสรางความหมาย ซงในบางครงเราสามารถมองเหนถงความขดแยงกนเองในเชงตรรกะของความหมาย กลาวคอ ชาวเขาถกท าใหเปนผคกคามความมนคง ในขณะทอกดานกลบท าใหชาวเขาเปนผทบรสทธ มวถชวตทเรยบงาย มความงดงามเหมาะสมในการเขาไปสมผสหรอทองเทยว ความเปนตวตนจงมลกษณะคลายเหรยญทมสองดานซอนทบกนอย วาทกรรมจะสรางภาพตวแทน (Representative) ของตวเรา อตลกษณเหลานจะหลอหลอมและยดเยยดต าแหนงแหงททางสงคมและการนตประสบการณความเปนตวเราในแงมมตางๆให ทงนคณสมบตทส าคญทสดของความเปนตวเราในกระบวนการน คอ การโยกยายต าแหนงแหงท ( Dislocation) นนคอการไมอาจถกตรงตดกบคณสมบตบางอยางทตายตวหยดนง ซงหมายถงกระบวนการทปจเจกตอรอง ตงค าถาม หรอปฏเสธต าแหนงทางสงคมทถกยดเยยดมาให และแนนอนวาอตลกษณกบปจเจกภาพในแนวคดหลงสมยใหมนไมสามารถทจะซอนทบกนไดสนท ดงนน สงทเปนตวตนจงมอยในเฉพาะสถานการณนน กลาวไดวาแนวคดหลงทนสมย เชอวา ความเปนปจเจกถกเนนในฐานะทเปนกระบวนการทางสงคมของการสรางอตลกษณ มากกวาทจะเปนแกนของคณลกษณะบางอยางทมลกษณะตายตว จะเหนไดวาทฤษฎปฏสมพนธเชงสญลกษณเชอวาตวตน ( Self)มทงแบบทเกดจากความเหนและปฏสมพนธกบผอน และแบบทเปนตวจรงแทของเรา ถอเปนเงาสะทอนปจเจกภาพทมขนาดเลก ทอยเบองหลงสภาพของปจเจกบคคลทปรากฏอยเบองหนาในฐานะอตลกษณทปรากฏตวและแสดงตนตอสาธารณะของปจเจกบคคล สวนแนวคดหลงสมยใหมเชอวาเชอวาอตลกษณ มความไหลเลอนมมากกวาทจะเปนผลผลตส าเรจรป จากวาทกรรม และไมสามารถซอนทบกบปจเจกสภาพไดอยางสนทแนน ปจเจกสภาพทงสองแนว คอ ทฤษฎปฏสมพนธเชงสญลกษณ ( Symbolic Interaction Theory) และแนวคดหลงสมยใหม ( Postmodern) มความแตกตางกน โดยเฉพาะประเดนความตองการองคประธาน ( Subject) ของทฤษฎปฏสมพนธเชงสญลกษณ ขณะทแนวคดหลงสมยใหมไมใหความส าคญกบองคประธาน และความเชอทวาปจเจกสภาพเปนทมาของความหมายและประสบการณ และมความสมบรณในตวเองลวนเปนเพยงภาพลวงตาทเกดจากผลกระทบของชดวาทกรรมตางๆ

7

จะเหนไดวาปจเจกสภาพในแนวคดทงสองแนว คอ ทฤษฎปฏสมพนธเชงสญลกษณ (Symbolic Interaction Theory) และแนวคดหลงสมยใหม ( Postmodern) มความแตกตางกนในประเดนของแนวคดทแตกตางกนอยพอควร โดยเฉพาะประเดนความตองการองคประธาน ( Subject) ของทฤษฎปฏสมพนธเชงสญลกษณ ขณะทแนวคดหลงสมยใหมกลบหนหลงใหองคประธาน และความเชอทวาปจเจกสภาพจะเปนทมาของความหมายและประสบการณและมความสมบรณในตวเอง ลวนเปนเพยงภาพลวงตาทเกดจากผลกระทบของชดวาทกรรมตางๆ เทานนเอง นอกจากนในทฤษฎปฏสมพนธเชงสญลกษณ เชอวาตวตน ( Self) ทมทงแบบทเกดจากความเหนและปฏสมพนธกบผอน และแบบทเปนตวตนจรงแทของเรา ถอเปนเงาสะทอนปจเจกสภาพทมขนาดเลก ทอยเบองหลงสภาพของปจเจกบคคลทปรากฏอยเบองหนาในฐานะอตลกษณทปรากฏตวและแสดงตนตอสาธารณะของปจเจกบคคล สวนแนวคดหลงสมยใหม เชอวาอตลกษณมความเลอนไหลมากกวาทจะเปนผลผลตส าเรจรปจากวาทกรรม และไมสามารถซอนทบกบปจเจกภาพไดอยางสนทแนน อตลกษณหรอความเปนตวตน จงเปนเพยงสงทปรากฏในวาทกรรม เพราะวาทกรรมเปนเรองของอ านาจและเทคนคในการใชอ านาจในการจดวางต าแหนงแหงทของปจเจก ผทมอ านาจมากกวาสามารถทจะใชเทคนคสรางกรอบหรอก าหนดแนวทางใหปจเจกแสดงบทบาทได โดยทผแสดงอาจจะไมรตววาตนเองก าลงตกอยภายใตวาทกรรมนน ดงนนผวจยจงไดทบทวนแนวคด ความหมายเกยวกบเรองอตลกษณ โดยเนนศกษาแนวคดจากนกคดสายหลงสมยใหม เพราะท าใหเกดการตงค าถามอยางมากกบวธการเขาใจและการมองปรากฏการณตางๆทางสงคม การเขาถงความจรงของสงตางๆ รวมทงสงทเชอกนวาเปนความจรงทเปนแกนแกนของปจเจกบคคล แนวคดหลงสมยใหมไดรอถอนแนวความคดเกา ความเชอเกยวกบคณสมบตแกนแกนของปจเจกสภาพ ผวจยจงมงศกษาถงการนยามความหมายของอตลกษณทนกคดสกลหลงสมยใหม ( Postmodern) ไดนยามไวดงน Jenkins (1996) ไดกลาวถงอตลกษณไววา อตลกษณมใชสงทมอยแลวในตวของมนเอง หรอก าเนดขนมาพรอมกบคนหรอสงของ แตเปนสงทถกสรางขนและมลกษณะของความเปนพลวตอยตลอดเวลา ซงสอดคลองกบการใหความหมายของเบอรเจอรและลคแมนทวา อตลกษณถกสรางขนโดยกระบวนการทางสงคม ครนเมอตกผลกแลวอาจมความมนคง ปรบเปลยน หรอแมกระทงเกยวกบเปลยนแปลงรปแบบใหม ทงนขนอยกบความสมพนธทางสงคมเปนหลก หรอกลาวอกนยหนงวา อตลกษณเปนเรองของความเขาใจและการรบรวาเราเปนใครและคนอนเปนใคร นนเปนการประกอบขนและด ารงอยวาเรารบรเกยวกบตวเองอยางไร และคนอนรบรเราอยางไร โดยมกระบวนการทางสงคมในการสรางและสบทอดอตลกษณ ทงนยอมขนอยกบบรบทของความสมพนธทางสงคมทมตอคนหรอกลมอนๆดวย Hall (1997) มองวาอตลกษณหรอความเปนตวตน คอชนสวนหลายๆสวนทถกประกอบรวมกนขนมาในบรบทของสถานการณอยางหนง ซงอาจมการเชอมตอชนสวนตางๆ และการแสดงออกของปจเจกอกรปแบบหนงกได ทงนเพราะมนษยคนหนงๆ เปนผลรวมของวาทกรรมหลากหลายชดทอาจขดแยง

7

หรอสงเสรมกน ลกษณะเฉพาะตวของแตละคนจงเกดการผสมผสานองคประกอบของวาทกรรมเหลานนในทศทางทแตกตางกน คนเราจงสามารถสรางอตลกษณทหลากหลายไดในสถานการณทตางกน อภญญา เฟองฟสกล ( 2546) ไดนยามอตลกษณวา หมายถง กระบวนการทปจเจกตอรองตงค าถาม หรอปฏเสธต าแหนงแหงททางสงคมทถกยดเยยดมาให การปฏเสธอาจไมจ าเปนตองหมายถงการตอตานตรงๆ หรอสรางอตลกษณตรงขามขนมา โดยพลกสรางนยยะของความหมายใหมขนมาแทน และอตลกษณยงหมายถง การใหความหมายของคนหรออะไรบางอยางวาไมมลกษณะเฉพาะ คงอย ไมเปลยนแปลง ไมสามารถทจะสรปคนคนนนหรอสงนนๆ แบบขาว ด า หรอถก ผดได แตเปนการใหความหมายตวตนของคนหรอสงนนๆ ในลกษณะทมองวา มการผลตซ า มการรอสราง เปลยนแปลงอยตลอดเวลา ซงจะตางจากความหมายของค าวาเอกลกษณทดเหมอนมคณสมบตเฉพาะ โดดเดนแตกตางจากคนอนหรอสงอน ในขณะทความหมายของอตลกษณคอ การมความหลากหลาย เชน ในคนๆหนงนนกจะมอตลกษณทหลากหลายในตวเอง มความหลากหลายดานของบคลกภาพ หลากหลายตวตน จากการทบทวนแนวคดทเกยวของกบอตลกษณ ของนกคดหลงทนสมยนยมพอสรปไดวา อตลกษณมใชสงทมอยแลว แตถกสรางขนจากกระบวนการทางสงคมและมลกษณะเปนพลวตอยตลอดเวลา เปนความส านก ความคดเหน ความรสกทงทเรามตอตวเราและผอนมตอตวเรา โดยมกระบวนการทางสงคมในการสรางและสบทอดอตลกษณ

แนวคดเรองความสมพนธเชงอ านาจ

อ านาจ หมายถง กระบวนการทางประวตศาสตรของสงคมทสถาปนา “อาณาจกรแหงความจรง” (Regime of Truth) ชดใดชดหนงขนมาโดยกลมคนทมอ านาจ และความจรงเหลานจะน าไปสปฏบตการทางสงคมมากมายทงในระดบมหภาคและจลภาค หรออ านาจเปนกระบวนการสรางผลต รปแบบของความร ความจรง ความเปนธรรมชาต หรอความเปนปกตธรรมดาขนมาชดหนงทมประโยชนตอผมอ านาจหรอผสรางวาทกรรม และการพยายามเกบกดปดกนความร ความจรงชดอนๆ โดยใชเทคนคอ านาจทซมลก โดยผทตกเปนเปาของอ านาจนนไมรสกวาถกกระท า มหน าซ ายงกระตอรอรนทจะสวมบทบาทนนดวยตนเอง การทปจเจกบคคลมความรสกวาเขาเปนอะไรนน เปนผลของการจดวางต าแหนงแหงทของเขาในอาณาจกรแหงความจรงนน ซงเปนเรองของเทคนคการใชอ านาจในการจดวางต าแหนงของปจเจกในวาทกรรม โดยภาพรวมแลว คนสวนใหญมกมองวา “อ านาจ” กบ “ความร” เปนเรองทแทบจะไมเกยวของกนเลย เนองจากความรควรเปนเรองของขอเทจจรงทปลอดจากคณคา อคตและความล าเอยงใดๆ ในขณะทอ านาจเปนเรองของอคต และความล าเอยงแตอ านาจของฟโกต ไมใชอ านาจแบบดบ ทใชก าลงบงคบ แตเปนอ านาจทไดรบการฟอกขาวจนสะอาดในรปของความร และเปนความรแบบเชยวชาญเฉพาะดาน เชน วทยาศาสตร หรอเศรษฐศาสตร ความส าเรจของอ านาจจงอยทความสามารถในการปกปด อ าพรางกลไกในการท างาน ซงไมใชกฎหมายอยางทผคนมกเขาใจกน แตเปนกฎเกณฑ จารตปฏบตตางๆ ในสงคม โดยเฉพาะ

7

อยางยงกฎเกณฑและจารตปฏบตของบรรดาผเชยวชาญทงหลายในรปของวาทกรรมวชาการในเรองนนๆ ดวยเหตนจงสามารถกลาวไดวา “ความร”คอโฉมหนาทแยบยลของอ านาจ เพราะสดยอดของอ านาจกคอการท าใหมองไมเหนวาสงนนๆ เปนเรองของอ านาจ แตเปนเรองของความรหรอความจรง ซงเปนสงทปลอดจากอคตและคณคานนเอง มเชล ฟโกต ( Foucault, 1984) เปนนกคดชาวฝรงเศส ซงไดรบอทธพลทางความคดจากปราชญชาวเยอรมน คอ ฟรดรคนทเช และมารทน ไฮเดกเกอร แนวคดของฟโกเปนเรองเกยวกบการเปลยนแปลงรปแบบของอ านาจในสงคม และวถซงอ านาจสมพนธกบตวตน ( Self) ฟโกตส ารวจกฎเกณฑทเปนตวก าหนดความจรงในแตละชวงเวลาของประวตศาสตร และยงไดศกษาเกยวกบการกระท าของคนเราในทกๆวน ท าใหคนเรานยามตนเองและจดระเบยบความรได เหตการณตางๆสามารถเขาใจไดในฐานะทเปนผลผลตของธรรมชาต มนษยและพระเจา ฟโกตเหนวาวธการแตละวธในการท าความเขาใจสรรพสงมทงขอดและอนตราย กรอบคดเรอง “อ านาจ”ตามแนวทางของมเชล ฟโกต มไดมอง “อ านาจ” ตามนยของวาทกรรมกระแสหลกทมกใหความหมาย “อ านาจ”ไปในแงของขดความสามารถทบคคลหนงมเหนอบคคลอกฝายหนง ในลกษณะของการท าใหบคคลหนงยนยอมกระท าในสงทผมอ านาจเหนอกวาตองการใหกระท าซงถาหากเปนกรณปกตแลวเขาผนนจะไมยนยอมกระท าในสงทถกก าหนด หรอกลาวอกนยหนง “อ านาจ” กคอการทบคคลหนงสามารถท าใหอกบคคลหนงยนยอมตอตนไดนนเอง แนวคดทใหความหมายหรออธบาย “อ านาจ” ในลกษณะทกลาวมาขางตน เปนแนวคดทมรากฐานมาจากการมองสงคมวาเปนสนามการตอสทเตมไปดวยการแขงขนจากกลมทแตกตางหลากหลายในการแสวงหาอ านาจ เพอทจะไดเขาไปมสวนรวมในการก าหนด และตดสนใจ (Decision-Making) ในประเดนส าคญ (Key Issues) ใหเกดการสนองตอบตอผลประโยชนของกลมตนใหไดมากทสดซงการมอง “อ านาจ”ตามนยนมกเปนการมงเนนและใหความสนใจเฉพาะกบอ านาจทมลกษณะเปนทางการ และมองอ านาจประหนงเปนสงของทบคคลหรอกลมบคคลสามารถเขายดครองและใชสอยไดอยางอสระ เพอท าการกดข ปราบปราม และหรอบงคบผทปราศจากอ านาจใหกระท าในสงทกอประโยชนแกผมอ านาจ ดงนนความสมพนธทเกดขนจงเปนไปในลกษณะของคตรงขามทมผไดประโยชนและผเสยประโยชนเสมอ (Zero-Sum) ฟโกตคดวา ในแตละสงคมมความสมพนธเชงอ านาจหลายชดประกอบกนอยอยางซบซอน แผกระจายไหลเวยนอยทวไป ความสมพนธเหลานนถกสรางขน สงผาน และผลตซ าดวยการอาศยอ านาจ ฟโกตมองวา อ านาจผลตความร ความจรงใหเกดขน และความรความจรงททถกผลตขนนนกรองรบอ านาจ โดยมสทธเปนตวก าหนดของเขตอ านาจ ความรเกยวกบเปาหมายของอ านาจจะมความสมพนธกบการควบคม ดงนนความรและอ านาจจงมความสมพนธกนอยางใกลชดและเปนสวนหนงของกนและกน ฟโกตไดน าเสนอกรอบคดเรอง “อ านาจ” ทแตกตาง โดยชใหเหนวา “อ านาจ” ไมไดมาจากหรอมรากฐานอยในเศรษฐกจและการเมองแต “อ านาจ ” มลกษณะเปนความสมพนธทเชอมโยงกนเปนโครงขายสลบซบซอน มความแตกตางหลากหลายและแทรกตวอยในทกสวนของสงคม จากความแตกตางหลากหลายและสลบซบซอนของ “อ านาจ” ท าใหเปนการยากทเราจะเขาไปจดการลดทอนให “อ านาจ”

7

เหลอเพยงความสมพนธระหวางรฐกบประชาชนเหมอนดงทไดเคยกระท ากนมาในอดต ฟโกตมไดมองวาการมอยของ “อ านาจ”เปนการด ารงอยอยางเปนระบบระเบยบแตอยางใด แตตรงกนขามการมอยของ “อ านาจ” กลบเปนไปในลกษณะของการกระจดกระจายแฝงอยกบทกความสมพนธในรปแบบของ “โครงขายแหงอ านาจ” และแผขยายครอบคลมอยตลอดทกพนทของชวตทางสงคม แมกระทงรางกายของมนษยทดเหมอนมความเปนสวนตวและเปนสวนยอยทสดของสงคมกหาไดหลดรอดหรอพนไปจากการถกอ านาจเขากระท าแตอยางใด การท “อ านาจ” สามารถแทรกซมและเขาไปด ารงอยไดในทกแหงหนของสงคมนน ไมใชเปนเพราะ “อ านาจ” ไดกวาดรวมทกอยางเขามาไวดวยกนภายในปรมณฑลของอ านาจ แตเปนเพราะ “อ านาจ” มาจากทกหนทกแหงในสงคม “อ านาจ” จงมไดถกรวมศนยและจดวางไวใหอย แตเฉพาะกบรฐหรอเปนสงทบคคลกลมใดกลมหนงในสงคมจะเขายดครองและปดลอมไวเปนเอกสทธของตนเองแตเพยงผเดยวได ตรงกนขาม “อ านาจ” กลบมการไหลเลอนถายเทไปมาอยตลอดเวลา เปนผลใหปจเจกชนซงเปนผลสะทอนแหงอ านาจตองตกอยภายใตการครอบง าของอ านาจไปดวยในขณะเดยวกน (Foucualt, 1980: p.98) อ านาจตามความหมายของฟโกต คอ การครอบง าท าใหเปนรองในรปแบบตางๆ ซงอาจมองไมเหนในทนท และสามารถพฒนาตนเองใหเจรญเตบโตตอไปได ฟโกตใหความสนใจเกยวกบการปฏบตการของอ านาจโดยกลไกเชงอ านาจซงเขาไปครอบครองหรอเชอมโยงกลไกอ านาจเดมเขาดวยกน เพอครอบง าทเบดเสรจยงขน กลไกเชงอ านาจนเรมปฏบตการในภาคการผลตและการบรการ โดยมงความสนใจไปทการกระท าตอรางกาย พฤตกรรม ทศนคตและวถชวต เพอลดความหมายเชงสญญะใหเหลอนอยทสดหรอลบใหหายไป และรอสรางประกอบขนใหม ทงนโดยตองจดการกบมตของเวลาและสถานทไปพรอมๆกน สงเหลานถกน าไปจ าแนกชขาดความปกตหรอไมปกตของบคคล บคคลจงกลายเปนวตถของการศกษาเพอการจดประเภท และถกควบคมดแลบรหารจดการโดยสถาบนทถกสรางขนและไดรบอ านาจเดดขาดในการควบคม ยกตวอยางเชน การจดแบงคนออกเปน 2 ประเภท คอ คนแขงแรง และคนไขหรอคนปวย โดยมโรงพยาบาลเปนสถาบนทควบคมกลมคนทถกจดวาเจบปวยนน เมอโรงพยาบาลรอสรางรางกายใหแขงแรงขนใหมแลว กสงผนนคนกลบสสงคมการผลต ในมมมองทางการเมอง ผเจบปวยจดวาเปนกลไกส าคญในการด ารงอยเพอกรยนยนนความชอบธรรมของวทยาศาสตรและการแพทย ซงเปนสถาบนทเปนเครองมอในการใชอ านาจรฐ หากมองในดานการปฏบตการเชงอ านาจ หรอการกระท าเพอเปลยนแปลงการกระท าของผอน ซงตองประกอบดวยสวนส าคญ 2 สวน คอ 1) บคคลและฝายอน และ 2) การตอบโต การใชอ านาจบงคบใหฝายอนกระท าการ หรอการกระท าใหฝายอนเลอกกระท านน ฝายอนกมอ านาจและเสรภาพเชนกน ดงนนในการปะทะกนระหวางสองฝาย ความเคลอนไหวของแตละฝายจงถกก าหนดโดยการเคลอนไหวของอกฝายหนง ฟโกตเหนวาไมมใครอยนอกโครงสรางขายอ านาจนและสงคมจะเปลยนแปลงไดกตอเมอเปลยนแปลงกลไกอ านาจทครอบง าวถชวตประจ าวนกอน ฟโกตไมไดใหความสนใจศนยกลางของอ านาจมากไปกวาความสมพนธของอ านาจ ณ จดปลาย อ านาจตามแนวคดของฟโกตตงอยบนสมมตฐานใน 5 ประเดน ( Foucault, 1990, pp.93-96) คอ

7

1. อ านาจไมไดมลกษณะเหมอนกบสงของ ซงใครคนใดคนหนงหรอกลมใดกลมหนงจะสามารถแสวงหาเพอใหไดมา หรอแบงปนใหบคคลอนได อ านาจจงไมใชสงทใครจะยดครองหรอท าหลดหายไปได แตอ านาจมปฏบตการจากจดตางๆ ในสงคมนบไมถวน และมการเคลอนยายเปลยนแปลงอยตลอดเวลา 2. ความสมพนธเชงอ านาจไมใชความสมพนธซงแยกอยางเดดขาดจากความสมพนธในสงคมชดอนๆ เชน ความสมพนธในการผลต ความสมพนธในดานความร หรอความสมพนธทางเพศ แตอ านาจจะปรากฏอยในทกความสมพนธทางสงคม และจะปรากฏตวขนในทนท หากความสมพนธทางสงคมเหลานเกดการไมเทาเทยม แตในขณะเดยวกนความสมพนธเชงอ านาจเองกเปนเหตกอใหเกดความไมเทาเทยมในความสมพนธทางสงคมชดอนได ฉะนนความสมพนธเชงอ านาจจงไมไดเปนโครงสรางสวนบนของสงคมทขดขวางหรอสงเสรมปจเจกชนใหกระท าหรอไมกระท าการอยางใดอยางหนง แตยงมบทบาทในการสรางสงอนขนมาดวย โครงสรางทางอ านาจจงไมมต าแหนงแหงททแนนอนตายตว 3. อ านาจเกดจากรากฐานของความสมพนธ มใชลกษณะอ านาจจากบนลงลาง แตเปนความสมพนธแหงพลงทสรางและหยงลกลงในตวตนของสงคม อ านาจจงด ารงอยทกหนแหง และความสมพนธเชงอ านาจจงมหลายระดบซบซอนอยในความสมพนธชดตางๆ ในลกษณะเปนโครงขาย ซงความสมพนธเชงอ านาจเหลานเปนรากฐานกอใหเกดการเคลอนยายอ านาจจากจดหนงไปยงจดหนง การครอบง าเชงอ านาจจงเปนผลมาจากปฏบตการของโครงขายอ านาจ 4. ความสมพนธเชงอ านาจมทงทเกดขนโดยเจตนาและไมใชอตวสย (Intentional and NonSubjective) นนคอความสมพนธเชงอ านาจจะตองมเปาหมาย (Target) และจดมงหมาย แตไมไดหมายความวาความสมพนธเชงอ านาจจะตองเกดทางเลอกและการตดสนใจของปจเจกบคคลเสมอไป 5. ทใดทมอ านาจทนนตองมการตอสขดขน (Where there is power, There is resistance) และการตอตานขดขนไมเคยอยนอกเหนอความสมพนธทางอ านาจ อาจกลาวไดวา เราอยภายใตอ านาจเสมอและไมสามารถหลบหลกจากอ านาจได การมอยของอ านาจขนอยกบการสรางประเดนการตอตานตางๆ ซงการตอตานขดขนอาจแสดงบทบาทเปนปรปกษ เปนเปาหมาย หรอแมกระทงเปนตวจดการควบคมความสมพนธทางอ านาจ การตอตานขดขน จงมอยทกหนทกแหงในเครอขายของอ านาจ เพราะฉะนนการด ารงอยของอ านาจกขนอยกบการตอสขดขนดวยเชนกน โดยการตอตานขดขนจะมลกษณะทแตกตางหลากหลายและมลกษณะเฉพาะของตนเอง ฟโกตศกษากระบวนการในการสราง สถาปนาตวตนของคนในสงคมและตระหนกชดวา สดยอดของอ านาจและการครอบง าอยทการสรางตวตน การท าใหมนษยกลายเปนตวตนใหมทมเอกลกษณเฉพาะ ฉะนนเทคนควทยาการในการสรางตวตนกคอเทคนควทยาการของอ านาจทแยบยลอกแบบหนง นอกเหนอไปจากเทคนคทเรยกวา ความร (ไชยรตน เจรญสนโอฬาร,2542:น.15) ตามแนวคดของฟโกนน กลไกอ านาจทางวทยาศาสตรและการแพทยเปนกลไกทละเอยด ซบซอนและท างานอยางตอเนอง เปนระบบทครอบง า ควบคม และจดการกบรางกาย จตใจและความคดของมนษยทกสวนอยางแยบยล มการจดแจงพฤตกรรมวาเปนพฤตกรรมทรบไดรบไมได ประชาชนถกจดใหเปน

7

วตถส าหรบการศกษา ทจะตองใหขอมลโดยละเอยดเกยวกบวถชวตและพฤตกรรม กลไกเชงอ านาจนแผขยายอ านาจเขาไปครอบง าทกสวนของพนท เชน หองนอน หองครว หองน า หรอแมแตรางกายของคน เมอมความสมพนธของอ านาจเชงโครงสรางเกดขน สงหนงทเราตองยอนด คอ ในโครงสรางเหลานนประกอบไปดวยเงอนไขอะไรบาง และทเราพบคอ ปจเจกบคคลทอยในโครงสรางของทกๆสงคม เพราะปจเจกเปนสวนในการขบเคลอนใหสงคมมพลงและกาวตอไปได หากสงคมนนไมมปจเจก โครงสรางจะถกออกแบบมาเพอวตถประสงคอะไร ทกวนนการควบคมจากรฐและโครงสรางเพอใหสงคมเกดความเปนระเบยบเรยบรอย และสามารถพฒนาใหกาวทนยคสมยทมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา แตการควบคมดงกลาวไมไดถกสรางมาเพอใหสงคมปกตสขเพยงอยางเดยว อ านาจยงมความซบซอนและทบซอนกนอยหลายชน จนบางครงดเหมอนวาอ านาจเขามาแทรกแซงในวถการด าเนนชวตของผคนอยางหลกเลยงไมได ผถกกระท ามกตงค าถามวาอ านาจเหลานนเกดขนมาเพอผลประโยชนของตนเองหรอสงคมกนแน การศกษาความสมพนธเชงอ านาจในรปของอตลกษณวฒนธรรม ปรากฏใหเหนในงานระยะหลงมากขน แตไมไดเปนเพยงความสมพนธระดบปจเจกเพยงอยางเดยว เพราะโครงสรางตองเขามาเกยวของดวยเสมอ เนองจากมนษยเราเกดมาภายใตระบบโครงสรางทางสงคมอยางนอยทสดกคอ โครงสรางของครอบครว พฒนาจนกลายมาเปนโครงสรางทมอ านาจมากขนอยางรฐ อ านาจเปนสงทไมมความแนนอนตายตว เปนสงทสามารถขามผานไปมาได ระหวางผกระท าและผถกกระท า ใชวาอ านาจจะตกอยในมอของคนใดคนหนงเสมอไป บางสถานภาพและบทบาทอ านาจทมการปรบเปลยนขนอยกบบรบทแวดลอมและตวเองวาจะตกอยในความสมพนธแบบไหน หรอท Foucault (1991, p.31) มองวาอ านาจไมไดเปนคณสมบตของชนชนใดชนหนง หรอเปนเครองมอทใครคนใดคนหนงจะสามารถใชไดตามใจปรารถนา แตหมายถงรปแบบของการครอบง าและการกดบงคบแบบตางๆ และในสงคมใดกตาม เราจะพบความไมสมดลของอ านาจเสมอ และอ านาจไมตางกบความสมพนธทงหลายในสงคมในแงทเราไมสามารถมองเหนไดอยางทนททนใด

แนวคดวถชวต

ความหมายของวถชวต วถชวต หมายถง การปฏบตกจวตรประจ าวน หรอการด าเนนชวตประจ าวน รวมทงการแสดงพฤตกรรมตางๆ ของบคคล เนองจากการประพฤตปฏบตบอยครงจนเกดเปนนสยและเปนสวนหนงของการด าเนนชวตทมความคงทภายใน เปนการกระท าทเปนเอกลกษณ (พรสข หนนรนดร , 2545, น.114-117) วถชวตจงเปนพฤตกรรมเฉพาะของแตละคนทกระท าจนเปนกจวตรประจ าวนซงสะทอนเจตคตและคานยมของบคคล ทงในเรองลกษณะของครอบครวทอยอาศย คานยมทางสงคมขนบธรรมเนยมประเพณ วฒนธรรมและองคทาสงคม (ชลลดา ไชยกลวฒนา, 2542, น.21) วถชวตของบคคลในบางเรอง บคคลเปนผก าหนดและเลอกเอง แตกมบางครงทวถชวตอาจถกก าหนดจากบคคลอน ประกอบกบวถชวตมการเรยนรไดและถกน ามาเปนตวแบบ (วรตมา สขวฒนานนท, 2540, น.33-35)

7

วถชวตของบคคลเปนมมมองมตกวาง ซงเกยวของกบประสบการณการเรยนรทางสงคม(Socialization) ในชวตของมนษยทเรยงล าดบตงแตสงทจ าเปนส าหรบชวตตงแตเกดจนกระทงตาย และมความสมพนธกบบรบททางกายภาพ สงคม วฒนธรรมและปรชญาในการด าเนนชวต (ขนษฐา นาคะ ,2542,น.7) วถชวตเกดจากการทสงคมมกรอบแนวความคดท าใหบคคลในสงคมมพฤตกรรมทสงเกตเหนไดอยางเดนชดและแตกตางกนไป ปจจยส าคญทพบวา มความสมพนธกบวถชวตของบคคล ( Green &Kreuter, 1999, pp.35-41) ประการแรกคอปจจยน า เปนปจจยทเกยวของกบความร ( Knowledge) เจตคต ( Attitudes) ความเชอ (Beliefs) คานยม ( Values) การรบร ( Perceptions) สวนปจจยตอมา คอ ปจจยสนบสนน ( Reinforcing Factors) ปจจยดานน จะเปนปจจยทเกยวของกบสมาชกในครอบครว บคคลรอบขางในสงคม เพอนบาน กลมเพอนรวมงาน กลาวไดวาปจจยดานนเปนปจจยดานการสนบสนนเชงสงคม ( Social Support) สวนปจจยประการสดทาย คอ ปจจยเออ ( Enabling Factors) ปจจยดานนจะเปนปจจยทเกยวของกบกฎระเบยบ ขอบงคบของสงคม ประเพณ วฒนธรรม ทกษะ ความช านาญ รวมถงความพงพอใจในชวต เพราะฉะนนมนษยทกคนลวนมศกยภาพในตนเองและมเปาหมายในการด าเนนชวตทแตกตางกนไป ขนอยกบองคประกอบตางๆของแตละบคคล แตเปาหมายทแทจรงของมนษยอาจไมแตกตางกนนนกคอ ชวตทมความเจรญงอกงามและมความสข จะแตกตางกเพยงแตวธการหรอวธการด าเนนชวต ซงแตละบคคลเลอกทจะเดนทางไปสเปาหมายของตนเอง

งานวจยทเกยวของ

ส าหรบงานการศกษาเกยวกบอตลกษณในประเทศไทย โดยเฉพาะการศกษาทางดานสงคมวทยาและมานษยวทยานน มการน าเอาแนวคดเรองอตลกษณมาวเคราะหประเดนการศกษาทหลากหลาย และยงไมพบวามงานทศกษาเรองอตลกษณในกลมวชพพยาบาลโดยตรง เนองมาจากเปนวชาชพทเนนความมเอกลกษณของบคคลตามบทบาทหนาท และพฤตกรรมทพงปรารถนาของสงคมเปนหลก (นนทนา น าฝน , 2538) ซงจากการทบทวนงานวจยทเกยวกบอตลกษณ พบวาเราสามารถแบงงานทศกษาเรองอตลกษณ ออกไดเปน 3 กลม กลมแรก การศกษาอตลกษณของกลมชาตพนธ เชน งานวจยของ อรญญาศรผล ( 2545) ทศกษาเรอง “ฝนกบคนมง : พลวตความหลากหลายและความซบซอนแหงอตลกษณ ” งานวจยชนนไดอธบายภาพลกษณของชาวเขาเผามงทถกกกขงไวกบอตลกษณดานลบ นนคอ ชาวมงมกถกน าไปผกตดกบฝน ท าใหอตลกษณของชาวมงจงเปนอตลกษณประดษฐทผานกระบวนการสรางจากรฐ ซงไมใชเปนอตลกษณทชาวมงเปนผนยามแตเปนภาพตวแทนทถกเหมารวมจากรฐ ความซบซอนของอตลกษณชาวมงจงเปนเรองของการจดวางตวตนของคนมงใหสอดคลองกบสงคมภายนอกในขณะเดยวกนกเลอกทจะมตวตนตามแบบวถของชาวมง

7

กลมทสอง การศกษาอตลกษณของกลมผดอยโอกาสในสงคม อยางงานเรอง ขยะเกบชวต : ชวตขายขยะ “ประสบการณเมองคนเกบและรบซอของเกาซาเลง” ของ สรพร สมบรณบรณะ ( 2545) ทเสนอทศนะของคนเกบขยะและรบซอของเกาทมตอวตถทหลายคนมองวาเปนเพยงขยะไมมคาและภาพชวตทพวกเขาโตตอบคนอนทมองวาเปนคนจน ดอยการศกษา ไมมทางหากนอยางอน ดวยการใหคณคาสงทพวกตนท า วาเปนประโยชนตอคนเมองอยางยง กลมสดทาย ไดแก กลมอนๆ ทเกยวของกบประเดนการชวงชงการนยามความหมาย และการสรางความเปนตวตนของคนกลมตางๆ ในสงคม การขยายภาพทจะตอบค าถามถงความสมพนธทถกสรางขน ระหวางความเปนคนอนหรอสงอน (โครงสราง) กบตวเราอยางงานของพเชฐ สายพนธ ( 2545) เรองเกย : ในฉากชวตแหงสลมสถาน ทไดส ารวจภมหลงเรองการจ าแนกเพศสภาพในสงคมตางๆ ซงมกจะถกนยามความหมายไปในทางลบ รวมถงกลมเกย ทถกมองวาเปนพวกทลมเหลวในการพสจนความเปนชายของตนเอง งานชนนไดแสดงใหเหนถงส านกแหงตวตนหรอ อตลกษณ ทมกกอตวขนในสถานทบางแหง ซงเปนพนททท าใหรจกตนเองมากขน รจกคนอนทมความตองการ ความปรารถนาท านองเดยวกน สลมสถานจงเปนเวทเฉพาะ ส าหรบการสรางส านกรวมกนและตอบสนองความใฝฝนของแตละบคคล ทมใชเปนเพยงสถานททด ารงอยทางกายภาพเทานนแตหากมความหมายตอชวตของคนกลมนดวย (ปรตรตา เฉลมเผา กออนนตกล, บรรณาธการ, 2545: 36-92) งานวจยทางการพยาบาลทผานมา ทพยายามศกษาเกยวกบตวตนของพยาบาลนน จดเรมตนของงานทศกษานนจะเนนไปทภาพลกษณพยาบาล ( Nurse Image) ซงเปนภาพของพยาบาลทเกดขนในใจของบคคล ประกอบดวยคณลกษณะตางๆ ของพยาบาล การปฏบตงานและผลงานทพยาบาลไดกระท า ภาพลกษณพยาบาลนเกดการทบคคลในสงคมไดรบรประสบการณทงทางตรงและทางออม อาจเปนประสบการณดวยตวเองเมอเจบปวย หรอการทบคคลในครอบครว ญาตมตรเจบปวยหรอการไดยนค าบอกเลาจากคนอน (พนพลาส โรจนสพจน, 2541: น. 1-2) ซงมทงดานบวกและดานลบ โดยงานแรกๆ มงศกษาเกยวกบภาพลกษณของวชาชพพยาบาลตามการรบรของบคคลในวชาชพ ทนกศกษาพยาบาลและอาจารยพยาบาลมองพยาบาล เชนในงานการศกษาของวจตรและวภาดา (Wichit and Wipada, 1997) ทมองภาพพยาบาลเปนไปในทางบวก ซงสอดคลองกบงานของ Kalisch&Kalisch(1987) ทพบวาภาพลกษณของพยาบาลเปนไปในทางบวก คอเปนภาพของนกวชาชพ ทประกอบดวยความเปนผมความร สตปญญา ฉลาด เปนตวของตวเอง มเหตผล มความหนกแนน กลาแสดงออก เปนนกวชาชพทนาเคารพนยถอ เปนคนรกความกาวหนา ตอมาเปนงานทภาพลกษณของพยาบาลถกมองโดยบคคลภายนอก อยางงานการศกษาของพนพลาส โรจนสพจน ( 2541) ทศกษาภาพลกษณของพยาบาลตามการรบรของสาธารณชน เปนภาพลกษณของพยาบาลทงทเกดขนจรงและภาพในอดมคต พบภาพลกษณของพยาบาลในทางลบมากกวาในทางบวก และงานศกษาภาพลกษณตามการรบรของนกศกษาพยาบาลและคณาจารย คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม พบวา นกศกษาพยาบาลมองพยาบาลเปนนางฟาในชดสขาว สวนอาจารยพยาบาลมองพยาบาลเปนนกวชาชพ

7

ปจจบนมงานทศกษาภาพลกษณตวตนของพยาบาล ทพยายามศกษาความคดของพยาบาลเกยวกบภาพลกษณตวตนของพยาบาล โดยศกษาปจจยและตวแปรทสมพนธกบการสรางภาพลกษณตวตนของพยาบาล และอธบายคณลกษณะของภาพลกษณตวตนของพยาบาล โดยวเคราะหตงแตกระบวนการอบรมในครอบครว กระบวนการอบรมขดเกลาในวชาชพและชวตการท างานพยาบาล การมองตวเองแตละขนตอน ซงมการเปลยนแปลงตลอดเวลา อยางงานของ อารยาอนทรวรานนท ( 2546) ทศกษา “ภาพลกษณตวตนของพยาบาลในโรงพยาบาลของรฐ ” โดยศกษาในโรงพยาบาลตากสน พบวา การด ารงตวตนของพยาบาลนน พยาบาลมแกนของตวตนเดมซงมคณลกษณทสอดคลองกนในวชาชพพยาบาล การมองตวตนในทางบวก เชน ความสามารถในการดแลผปวยใหหายได การเปนทปรกษาทางดานสขภาพ การเปนทพงหลกของครอบครว ความสามารถในการหาเงน การท างานมรายไดเปนของตนเอง เปนตน ท าใหเกดความพอใจในตวตน ส าหรบทางเลอกของตวตนในวชาชพพยาบาลมอยหลายทางนน พยาบาลสวนใหญเลอกด ารงบทบาทตามเพศสภาพ อยางไรกตามตวตนของผหญงตองยอมรบบทบาทตามเพศสภาพพรอมกบงานในวชาชพ ท าใหภาพลกษณตวตนเปนไปตามบรรทดฐานของสงคมก าหนดวาพยาบาลคอใคร ชใหเหนวาตวตนจรงๆนนถกสรางและพฒนาตามทสงคมก าหนดและลนไหลไปตามการเปลยนแปลงของบรบททางสงคมวฒนธรรมทแวดลอมบคคลอย จะเหนไดวางานวจยทเกยวของกบอตลกษณในวชาชพพยาบาลทผานมา มการศกษาทมงศกษาภาพลกษณภายนอกของพยาบาลเปนหลก ซงผลการศกษาทไดจะน าไปปรบปรงแกไขการปฏบตงานของพยาบาลใหมคณภาพตามทสาธารชนตองการ แตยงไมพบงานงานทศกษาเกยวกบการสรางอตลกษณ ตวตนของพยาบาลวชาชพ ในมมมองทพยายามท าความเขาใจกบสงทพยาบาลคด และสรางภาพลกษณออกมาในลกษณะการสรางอตลกษณของพยาบาล ในการศกษาครงนผศกษาจงใหความสนใจทจะศกษาในประเดนทเกยวของกบอตลกษณ ตวตน ของพยาบาลในหองผาตด ซงเปนกลมพยาบาลทมความนาสนใจทงในแงของรปแบบการปฏบตงานในการใหการพยาบาลกบผรบบรการ ซงเปนงานทมความช านาญเฉพาะทาง แตกตางจากรปแบบงานของพยาบาลทบคคลในสงคมไดพบเจอหรอมประสบการณรวม และความนาสนใจในเรองของพนท ทเปนพนทเฉพาะ เปนเขตปลอดเชอและมขอจ ากดหลายๆอยาง ทงในดานโครงสราง กฎเกณฑทเครงครด ทเปนขอจ ากดในการก าหนดใหผทเกยวของตองปฏบตตาม

7

งานวจยเชงคณภาพ

มโนทศนของการวจยเชงคณภาพ (Concepts of Qualitative Research) หลกการและระเบยบวธ ( Methodology) ตางๆ ของการวจยเชงคณภาพ สามารถสรปรวบยอดเปนหลกการทวไป (Concepts) ของการวจยเชงคณภาพได 5 ประการ ดงน 1. การวจยเชงคณภาพเปนการสบคนเพอสรางองคความรทเกยวกบปรากฏการณทางสงคมศาสตรและมนษยวทยาอยางเปนระบบ เพออธบายความหมายทมอยในกลมทศกษา วธการทผคนเหลานนตความหมายและมปฏสมพนธซงกนและกนอยางไร รวมทงมความหลากหลายของความหมายและรปแบบ (Pattern) อยางไร 2. การวจยเชงคณภาพ ใหความส าคญยงกบบรบททงทางดานสงคม กายภาพและจตใจ และเปนองคประกอบทส าคญในการน ามาออกแบบการวจย เนองจากสงเหลานมอทธพลส าคญตอมมมอง ประสบการณ และการกระท าของกลมคนทตองการศกษา ปฏสมพนธตางๆ และวถทางสงคม วฒนธรรมเปนตวถกทอการใหความหมายและการกระท าตางๆ ของพวกเขา 3. นกวจยเชงคณภาพ จะน าเสนอขอมลเชงคณภาพเปนโลกทศน ตรรก ความคดและค าพดของผคนทเขาไปเกบขอมล รวมถงการใหความหมายและตความจากขอมลทเปนวจนภาษา (ภาษาพด) และอวจนภาษา (ภาษากาย) 4. กระบวนการวจยเชงคณภาพมลกษณะยดหยน ปรบเปลยนได บางครงผดขนมาเองในสนามการวจย อาจมการปรบเปลยนวธการใหแตกตางไปจากการออกแบบครงแรก หากขอคนพบในสนามบงชการปรบเปลยนประเดนหรอวธการเกบขอมลทออกแบบไวแตเดม และการวเคราะหขอมลเชงคณภาพจะเรมท าซ าแลวซ าอกตงแตเรมเกบขอมล 5. นกวจยเชงคณภาพตองมความสามารถสะทอนตนเอง ( Reflexivity) เพอใหเกดสต เขาใจสภาวะความรสกตน (Critical Self Awareness) ความสามารถนเปนสงส าคญมาก (Vital Process) ในการตงค าถามกบตนเองและสงเกตความรสกของตนเองไปดวยขณะท าการฟงหรอสงเกตผคนเหลานนรวมทงระหวางการวเคราะหขอมล ทงนนกวจยจ าเปนตองมสตขณะมปฏสมพนธกบผคนเหลานนในระหวางการเกบขอมล ในลกษณะเปนหนสวนในการส ารวจประเดนเรองราวทตองการ ขณะเดยวกน ผวจยตองตงใจฟง เพอท าความเขาใจในเรองราวของเขาเพอตงค าถามหรอโตตอบอยางเหมาะสมกบพวกเขา การส ารวจตนเองและการบนทก การสงเกตตางๆ ลงไปเปนสวนหนงของการตความซ าแลวซ าอก (InteractiveProcess of Interpretation) ซงจะท าใหการเกบขอมลในสนามมความสมบรณ บรรลเปหมายทวางไว(ทวศกด นพเกษร, 2548) ขอมลเชงคณภาพ ( Qualitative Data) ขอมลเชงคณภาพ หมายถง ความคด ความเหน ความเชอ เจตนคต คณคา โลกทศน ความร พฤตกรรม วถชวต ปฏสมพนธ โครงสรางทางสงคม กระบวนการภายในกลมหรอองคกร ลกษณะกจกรรม การรบร อารมณความรสก บางครงอาจเรยกวา ขอมลเชงมนษยวทยา ( Anthropological Data) หรอขอมลเชงชาตพรรณวรรณา (Ethnographic Data) แหลงขอมลเชงคณภาพ

7

ขอมลเชงคณภาพไดจากการเกบรวบรวมขอมล 3 วธหลกคอ การสมภาษณ การสงเกต และการบนทกลายลกษณอกษร ( Written Material) หรอสงบนทกในรปแบบตางๆ ของมนษย ( Document) ทเกยวของ กลาวคอ 1) ขอมลจากการสมภาษณ(Interview) ขอมลถกเกบขนมาโดยการบนทก ยกค าพดขนมาค าตอค า ( Verbatim Quotation) โดยผบนทกไมเปลยนแปลงค าพดเหลานน และจะบนทกบรบท เหตการณ สงแวดลอมประกอบไปดวย ในขณะท าการบนทกค าพดนน เพอการตความภายหลง ขอมลเหลานไดมาโดยการใชค าถามปลายเปด เปนขอมลเกยวกบประสบการณตางๆ การรบร ความคดเหน ความรสก ความร 2) ขอมลจากการสงเกต (Observation) ขอมลถกเกบขนมาจากการเฝาสงเกตแลวบนทกโดยละเอยดเกยวกบพฤตกรรม การกระท า กจกรรม การสนทนา ปฏสมพนธ กระบวนการ รวมทงบรบท สงแวดลอม ขณะท าการสงเกต เพอประกอบการตความภายหลง 3) ขอมลจากสงบนทก (Documents) ขอมลถกเกบขนมาโดยการยกขอความทบนทกไวออกมาเปนทอน โดยไมดดแปลงจากเอกสารในรปแบบตางๆ เชน หนงสอรายการ จดหมาย บนทกชวยจ า ใบปลว บนทกสวนตว ( Diary) งานศลปะ ภาพถาย ขอความ ทเขยนตอบค าถามปลายเปดในแบบสอบถาม แผนประชาสมพนธ ( Brochure) รายงาน วรรณกรรม เปนตน(ทวศกด นพเกษร, 2548) เกณฑพจารณาคณภาพงานวจยเชงคณภาพ เกณฑพนฐานของรายงานวจยเชงคณภาพคอ คณคาของความเชอถอได (Trustworthiness) เนองจากการนกวจยเปนหนสวน ( Partner) รวมกบกลมทตองการเกบขอมล (Participant) โดยการสรางสมพนธภาพทด จนเปนทไววางใจและสามารถเปดใจใหขอมลตางๆ แกนกวจย ขณะเดยวกนนกวจยเองตองมสตและสะทอนตนเองอยเสมอ เพอใหสามารถวางตนเปนกลางจรงๆ โดยปราศจากอคตตอขอมลเหลานน ซงไดแก 1. ความนาเชอถอได ( Credibility) หมายถง ความเชอถอไดตอความจรงของสงทคนพบและตอความเขาใจของบรบททเทยงตรง โดยมประเดนทส าคญคอ สงทคนพบตางๆ นน มความสมพนธทเปนเหนเปนผลหรอไม และขอคนพบนนมความหนกแนนในการอธบาย สนบสนนขอคด ขอเสนอเพยงใด ขอมลทพรรณนาในรายงาน ( Narrative Data) มน าหนก ความเปนหลกฐาน ปรมาณเพยงพอทสนบสนนสงทพบหรอไม สงทพบนนตองการขอมลเพมเตมในการสนบสนนหรอไมและประชากรทนกวจยเขาไปศกษา พจารณารายงานการวจยนนวามความเทยงตรงหรอไม 2. ความวางใจได (Dependability) หมายถง ความวางใจไดในกระบวนการวจยทใสใจอยางระมดระวงกบการด าเนนการตามกฎ ระเบยบวธวจยเชงคณภาพ โดยค าถามการวจยชดเจนและเชอมโยง อยางสมเหตสมผลกบเปาหมายของการวจย ( Research Purpose) และการออกแบบการวจยหรอไม

7

แหลงขอมลตางๆ (Data Sources) เทยบเคยงกนไดหรอไม ผเกบขอมลในสนามมบนทกแนวทางส าหรบเกบขอมลทสามารถเปรยบเทยบกนไดหรอไม 3. ความสามารถในการยนยนวาไมเปลยนแปลง ( Conformability) ขอมลทยนยนได (Confirmable) คอขอมลทเทยงตรงในการสะทอนมมมองและประสบการณของกลมทนกวจยเขาไปศกษา นกวจยตองสามารถแยกแยะมมมองความเหนสวนตวของตนเองออกจากกลมทตนศกษา นกวจยตองสามารถสงเกต สะทอน และบนทกบทบาท ขอสนนษฐาน ( Assumption) อคต ปฏกรยาของตนเอง ซงอาจมอทธพลตอการเกบและวเคราะหขอมล 4. ความสามารถถายยายไปใชได ( Transferability) องคความรทเรยบเรยงไวอยางดจากงานวจยเชงคณภาพ อาจน าไปประยกตใชไดกบกลมประชากรอนทคลายคลงกบประชากรทนกวจยเขาไปศกษา ดงนนการเลอกตวอยางทเหมาะสมเพอเกบขอมลเชงคณภาพ ใหไดความคดเหนหรอประสบการณทสะทอนประเดนส าคญในปญหาวจย จงเปนเรองส าคญเพอใหสามารถน าองคความรทไดไปขยายผล 5. คณภาพของงานวจยเชงคณภาพ สวนใหญนนขนอยกบศกยภาพของนกวจยเอง ทงดานทกษะระเบยบวธวจย ความไวตอความรสกของตนเองและตอสงตางๆ รอบตว ( Sensitivity) และความคงเสนคงวา (Integrity) การยนยนความนาเชอถอของขอคนพบ ( Triangulation) ในทางสงคมศาสตร Triangulation หมายถง การเปรยบเทยบขอคนพบของปรากฏการณทท าการศกษา ( Phenomenon) จากแหลงและมมมองทแตกตางกน นกวจยจ านวนมากคาดหมายวา Triangulation เปนแนวทางส าหรบการยนยนความนาเชอถอของขอมลหรอสงทคนพบ โดยมรปแบบการเปรยบเทยบขอคนพบเพอยนยนความนาเชอถอ (Triangulation) ม 7 รปแบบไดแก 1. Data Triangulation หมายถง การเปรยบเทยบและตรวจสอบ ( Cross-Check) ความแนนอนของขอมล (Consistency) โดยน าขอมลจากแหลงตางๆ ( Data Sources) ซงอาจเกบภายในหวงเวลาเดยวกนหรอคนละหวงเวลา มาเปรยบเทยบ ไดแก เปรยบเทยบขอมลทไดจากการสงเกตกบการสมภาษณ เปรยบเทยบสงทพดในทสาธารณะกบขณะพดเปนสวนตว ตรวจสอบความแนนอนของค าพดในเรองเดยวกนแตคนละเวลา เปรยบเทยบมมมองของผเกยวของตางๆ ของปรากฏการณทศกษา เปรยบเทยบขอมลการสมภาษณกบเอกสารหรอบนทกตางๆ เปรยบเทยบขอมลของปรากฏการณเดยวกน ทมาจากแตละระยะของงานในสนาม เปรยบเทยบขอมลเรองเดยวกนทมาจากผใหขอมลหลายๆ คน ทอยในกลมเดยวกน 2. Multiple Investigation Triangulation หมายถง การใชนกวจยหลายคนในสนาม แทนการใชนกวจยเพยงคนเดยว เกบขอมลประเดนเดยวกนในสภาวะเดยวกน 3. Multiple Analyst Triangulation หมายถง การใชผวเคราะหขอมลทเกบมาจากสนามมากกวา 2 คนขนไป ตางคนตางวเคราะหขอมลใหไดขอคนพบ แลวน าขอคนพบตางๆ มาเปรยบเทยบกน ในการใชการวจยเชงคณภาพเพอประเมนผล เสนอใหมผวเคราะห 2 คณะ คณะแรกท าการคนหาขอมล โดยวเคราะหบนฐานของเปาหมายทก าหนดไวแลวของโครงการทท าการประเมน อกคณะหนงวเคราะหขอมล

7

โดยไมค านงถงเปาหมายท ก าหนดไวแลวของโครงการ แตจะประเมนตามความตองการของกลมเปาหมายของโครงการ และผลลพธของโครงการทเกดขนจรงทงหมด โดยไมองกบเปาหมายของโครงการทก าหนดไวแลว 4. Review Triangulation หมายถง การใหบคคลตางๆ ทไมใชคณะนกวจยท าการทบทวนขอคนพบจากการวเคราะหของคณะวจย ผวจยสามารถเรยนรไดมากยงขนทงดานความแมนย า (Accuracy) ความสมบรณ ( Completeness) ความเปนธรรม ( Fairness) และความนาเชอถอ ( Credibility) ในการวเคราะหขอมล รวมทงชวยใหเกดความคดหรอการตความใหมๆ เพมเตม 5. Methods Triangulation หมายถง การเปรยบเทยบขอมลทไดมา จากเทคนคการเกบขอมลหลายวธการ เชน น าขอมลประเดนเดยวกน ซงเกบโดยวธการสนทนากลมมาเปรยบเทยบกบขอมลจากการสมภาษณเชงลกและการสงเกต หรอการเปรยบเทยบและบรณาการขอมลทเกบจากวธการเชงปรมาณกบวธการเชงคณภาพ เพอดลกษณะและระดบของความไปดวยกน (Degree and Nature of Compatibility) 6. Theory Triangulation หมายถง การใชมมมองของทฤษฏตางๆ ( Different Theoretical Perspectives) มาพจารณาขอมลชดเดยวกน เพอเปรยบเทยบขอคนพบเหลานน จดส าคญของการใช Theory Triangulation คอ การท าใหเกดความเขาใจถงขอสนนษฐาน (Assumption) และหลกทฤษฏทใชอางองมอทธพลตอขอคนพบ (Finding) และการตความ (Interpretation) ของงานวจยนนอยางไร 7. Interdisciplinary Triangulation หมายถง การใชสหวทยาการเขามารวมวาทกรรม (Discourse) อธบายขอคนพบตางๆ ดงเชนการวจยทอยในศาสตรของจตวทยาการศกษา อาจใชหลกการของศาสตรอนรวมดวย เชน สงคมวทยา มานษยวทยาและศลปศกษา วธวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research Methodology) การแบงประเภทระเบยบวธวจยเชงคณภาพ ยงไมมขอตกลงแนนอนวาจะแบงเปนประเภทตางๆ อยางไร โดยขอเลอกน ามากลาวพอสงเขป 7 ประเภทไดแก 1. การวจยเชงชาตพนธวรรณา (Ethnography) การวจยเชงชาตพนธวรรณาเปนการวจยทมก าเนดมาจากสาขามานษยวทยา ทมงศกษาระบบทางสงคม วฒนธรรม พฤตกรรมและวถชวตของชนเผาทลาหลงหรอชนกลมนอย วธการเกบขอมลหลกคอ การสงเกตแบบมสวนรวม โดยนกวจยเขาไปใชชวตอยางใกลชดกบกลมชนทตองการศกษา เสมอนเปนสมาชกคนหนงของกลมชนนน เฝาสงเกตและจดบนทกเปนเวลานาน แลวน าขอมลเหลานนมาเรยบเรยงพรรณนา ลกษณะส าคญของงานวจยนคอ การเนนความเปนองครวมและใหความส าคญกบบรบท การวเคราะหและพรรณนาเนนปจจยทางวฒนธรรมและสงคมเปนหลก และมกใชเวลาเกบขอมลนานตงแต 6 เดอนขนไป 2. การวจยแบบกรณศกษา (Case Study) การวจยแบบกรณศกษา คอการศกษากรณทเปนแบบฉบบ ซงจะท าใหเกดความเขาใจในกลมชน ปรากฏการณ การกระท าในประเดนนนไดเปนอยางด กรณทศกษาตองมความสมบรณในตวเอง มความเฉพาะเจาะจงและมขอบเขตชดเจน กรณศกษาอาจเปนบคคล เหตการณ องคกร กลมวฒนธรรม

7

ภมภาค รฐชาต โครงการ กจกรรม แตตองมความเฉพาะเจาะจง ชดเจน สมบรณ เปนระบบในตวเองทงดานเนอหา เวลา สถานท 3. การวจยแบบสรางค าอธบายทวไปเชงทฤษฎจากขอมล (Grounded Theory Approach) การวจยแบบน เปนรปแบบหนงของวธอปนย ( Inductive Approach) คอการศกษาจากกลมตวอยางทเจาะจงเลอกขนมา วเคราะหหาขอสรปใหไดค าอธบายเชงทฤษฏ ซงสามารถน าไปอธบายเหตการณ ปรากฏการณอน ทมลกษณะบรบทคลายกน เปนค าอธบายทเฉพาะเจาะจงมขอบเขตจ ากด ไมถงกบเปนทฤษฎพนฐานทวไป การวจยแบบสรางค าอธบายทวไปเชงทฤษฎจากขอมลไมสรางสมมตฐานทองทฤษฎหรองานวรรณกรรมการวจยอนๆ ขนมากอนเพอน ามาเปรยบเทยบ ทดลองกบขอมลทรวบรวมขนมาภายหลง กระบวนการวจยจะเรมตนจากการเกบขอมล น าขอมลมาจ าแนกเปนหมวดหมตามมโนทศนหรอแนวคดทเกดขน เพอเปรยบเทยบและหาความสมพนธระหวางมโนทศนตางๆ จนไดสมมตฐานเบองตน แลวจงเกบขอมลใหม เพอวเคราะหทดสอบสมมตฐานนนเพอปรบสมมตฐานเบองตน ท าเชนนไปจนกวาจะไมปรบสมมตฐานอก จงสรปเปนค าอธบายเชงทฤษฏได

7

4. การวจยแบบปรากฏการณวทยา (Phenomenological Approach) การวจยแบบปรากฏการณวทยา เปนการท าความเขาใจความหมาย ทศนะ ความรสกเบองลกในจตใจของผประสบกบปรากฏการณหรอเหตการณหนง ซงผานพนมาแลวหรอก าลงประสบอย ปรากฏการณหรอเหตการณนนเปนอะไรกไดทผคนทงหลายประสบหรอนกวจยเหนวามแงมมนาสนใจ อาจมประโยชนในเชงนโยบายหรอการปรบปรงแกไข เนนการท าความเขาใจความหมายของประสบการณในทศนะของบคคลทไดรบประสบการณนน โดยไมไดใหความสนใจโครงสรางของการรบร แตเนนการหาความหมายโดยการ มองผานจากสงทปรากฏ ไปยงความหมายทอยเบองหลงของสงนน การเกบขอมลในการศกษาปรากฏการณวทยา ใชการสงเกตแบบมสวนรวมและการสมภาษณเชงลกตามประเดนแนวค าถามทตองการศกษา ซงมลกษณะเปนการถามเชงสนทนาใหเกดการเลาเรองและเปดเผยความในใจเกยวกบความหมาย ความรสก ทศนะของเขาในประสบการณนน กลมตวอยางทเลอกจงตองเปนผใหขอมลทมประสบการณมากพอ ไมควรเลอกกลมตวอยางเกน 10 ราย แตละรายควรมประสบการณในระดบทใกลเคยงกน แตควรมภมหลงแตกตางกน แลวจงน าขอมลของแตละรายมาวเคราะหหาแกนความหมายรวม 5. การวจยเชงการวเคราะหพรรณนา (Narrative Analysis) การวจยเชงการวเคราะหพรรณนา เปนการพรรณนาเลาเรองสวนบคคล ทมความหมายเกยวกบชวต วถชชวต ผานมมมองจากประสบการณของบคคล โดยวเคราะหการเลาเรองดวยวาจา โดยเนนการตความเพอท าความเขาใจชวต วฒนธรรมและความหมายเชงสงคม การวจยเชงวเคราะหการพรรณนา ไดรบอทธพลมาจากปรากฏการณวทยาและปรชญาอรรถปรวรรต กรวเคราะหสงพรรณนาตางๆ เปนการคนหาความเชอมโยงระหวางจตวทยา สงคมวทยา วฒนธรรม การเมองกบประสบการณของมนษยในฐานะทเปนตวละครหนงในสงพรรณนานน 6. การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (PAR: Participatory Action Research) การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม เปนการวจยประยกต ทใชขอมลเชงคณภาพมาก แตมปรชญาการวจยเฉพาะของตนเองภายใตกระบวนทศนการวพากษ โดยใช การวภาษวธ ซงหมายถง การอภปรายถกเถยง เพอแกไขหาขอยตจากความเหน 2 ฝาย ทแตกตางกน เพอน าไปสสงทดกวา 7. กระบวนการประเมนพจารณาแบบรวดเรว (RAP: Rapid Assessment Process) กระบวนการประเมนพจารณาแบบรวดเรว ( RAP) เปนระเบยบวธวจยเชงคณภาพ ทเรมพฒนาขนมาจาก วธการประเมนชมชนอยางรวดเรว ซงใชการท างานเปนทมอยางเขมขน การวจยเชงชาตพนธวรรณา ซงใชเวลาในภาคสนามเปนเวลานาน โดยมการตรวจสอบความแนนอนของขอมลในสนามซ าๆ หลายครง สลบกบการเกบขอมลเพมเตม ซงท าใหไดค าอธบายเบองตนจากมมมองภายใน เพอใหเกดความเขาใจในสถานการณหนง (ทวศกด นพเกษร, 2548)

7

กรอบแนวคดในการวจย

การศกษาเรอง ชวตและ อตลกษณของพยาบาลวชาชพในหองผาตดในครงนผวจยไดน าแนวคดทใชในการศกษา คอ แนวคดเรองอตลกษณ แนวคดความสมพนธเชงอ านาจ มาเปนแนวทางในการวเคราะห การนยามความเปนตวตน เพอใหตนเองไมถกกดทบอยกบความสมพนธเชงอ านาจทซอนอยภายใตความสมพนธทเกดขนในหองผาตด โดยผวจยใชแนวคด3แนวคดเพอเปนกรอบในการท าความเขาใจในประเดนดงกลาว 1. แนวคดอตลกษณ ผวจยไดน าแนวคดอตลกษณ มาเปนแนวทางในการวเคราะหการแสดงอตลกษณของพยาบาลหองผาตด ซงอตลกษณ (Identity) เปนคณสมบตเฉพาะของบคคลทท าใหคนนนโดดเดนหรอแตกตางจากสงอนอตลกษณของบคค ลจงเปน มตภายในของความเปนตวเราทงในดานอารมณ ความรสกนกคด อตลกษณเปนสงทท าใหรวา “เราคอใคร” และ “เราจะด าเนนความสมพนธกบคนอน ตลอดจนโลกภายนอกทแวดลอมตวเราอยางไร”โดยอตลกษณเปนมมมองทเรามตอตวเอง อตลกษณกเปนตวก าหนดมมมองและคณคาทมตอสงอนหรอคนอนไปดวยพรอมๆ กน โดยคนเราจะแสดงอตลกษณของตวเองขนมาจากความแตกตางโดยการจ าแนกแยกแยะ การเปรยบเทยบ และการประเมนคา ดงนน อตลกษณจงเปนตวก าหนดวา ใครคอพวกเรา ใครเหมอนเรา และใครหรออะไรทแตกตางจากเราจนสดทายกจะน าไปสการมอ งวา ใครไมเหมอนเรา ใครคอพวกเขา ใครคอคนอน สงเหลานเปนประสบการณเกยวกบตวเองและน าไปสการมประสบการณเกยวกบคนอนทมหลากหลายรปแบบโดยอตลกษณไมจ าเปนตองมหนงเดยว อาจมหลายอตลกษณทประกอบขนมาเปนตวเรา มกมการลนไหล ผลตซ า เปลยนแปลง หรอมกระบวนการตอบโต ตอรองได บคคลหรอกลมคนหนงๆ อาจจะนยามตวตนและเลอกทจะแสดงตนแตกตางออกไปตามสถานการณ บรบท และชวงเวลาทก าลงเผชญอย ถาพจารณาในระบบโครงสรางสงคม อตลกษณคอ ชดของนยามความหมายและการก าหนดคณคาของวฒนธรรม รปการจตส านกของระบบโครงสรางสงคมนนๆ ซงอตลกษณดงกลาวของระบบโครงสรางใดๆ กตามจะไมใชสงตายตว หากเคลอนไหวไปตามการเปลยนแปลง ไปตามระบบนนๆ นนเอง

7

2. แนวคดความสมพนธเชงอ านาจ ผวจยไดน าแนวคด “ความสมพนธเชงอ านาจ ” มาใชเปนแนวทางในการวเคราะหอตลกษณภายใตความสมพนธของของพยาบาลหองผาตดทมตอพยาบาลหองผาตดดวยกนเองและพยาบาลหองผาตดกบกลมคนอนๆ ในพนทของหองผาตดและความสมพนธเชงอ านาจในระดบทเกดจากการนยามความหมาย โดยแนวคดดงกลาวเชอวา เมอกลาวถงเรองของอ านาจ ประเดนค าถามทวา “อ านาจคออะไร”มกปรากฏขนกอนทจะน าไปสประเดนอนเสมอ แตการถามดวยค าถามดงกลาวเปนสงทยากยงในการทจะแสวงหา ค าตอบทถกตอง ครบถวน สมบรณ โดยเฉพาะหากมจดประสงคเพอใหไดค าตอบทเปนสากลใชอธบายไดในทกสถานทและทกเวลาตามหลก “ความทวไป” ของการอธบายแบบมหภาค เพราะการเพยรพยายามหาค าตอบดวยกรอบคดของทฤษฎทเปนสากลซงแมจะมความแตกตางหลากหลายไปจากกนแลวแตวาเปนการตอบทหลดไหลออกมาจากวธคดของส านกคดใด กลวนแตจะน าพาใหเรากาวไปสปญหาและความผดพลาดไดในทสด อนเปนผลมาจากลกษณะของ “อ านาจ” ทวางตวกระจดกระจายอยในทกความสมพนธและทกแหงหนของสงคม อกทงยงมความแตกตางหลากหลาย ซบซอนจนเกนกวาทจะตดทอน ลดสวนหรอละเลยรายละเอยดปลกยอยของ “อ านาจ” ในแตละปรากฏการณได ( Foucault, 1980, pp.198-199) ฉะนนการวเคราะหอ านาจดวยกรอบทฤษฎทมงอธบายปรากฏการณโดยใชกรอบแบบสากลยอมไมสามารถเกดความถกตอง ครบถวน สมบรณ ตามความจรงได ไมวาจะเปนทฤษฎสากลทมาจากส านกคดใดกตาม ฉะนนการศกษาถง “อ านาจ” จงควรใหเปนไปเพอทจะตอบค าถามวา “อ านาจนนมปฏบตการอยางไร ” (How is power excercised?) มากกวาทจะมงศกษาเพอหาค าตอบวา “อ านาจคออะไร” (What is power?) (Foucualt, 1986, pp.216-219) การเปลยนมมมองจากเดมทมงศกษาเพอหาค าตอบวา “อ านาจคออะไร ” มาส “อ านาจมปฏบตการอยางไร ”ท าใหเปาหมายของการศกษายายจากบคคลหรอสถาบนทเปนทางการ ไปสการศกษาถงปฏบตการของ “อ านาจเลกๆ” ทโลดแลนแสดงตนอยในระดบวถปฏบตของชวตประจ าวนในแตละบคคล ซงความสมพนธในวถชวตประจ าวนทงหมดลวนด ารงอยและด าเนนไปภายใตการถกครอบคลมจากโครงขายแหงอ านาจ จงเปนความสมพนธของอ านาจทเกดขน เฉพาะท ( Local Relation of Power) หรอทเรยกวา“อนภาคของอ านาจ” (Micro Physic of Power) ซงอาจเปรยบไดกบเสนเลอดฝอยทท าหนาทน าเลอดไปหลอเลยงเนอเยอของอวยวะ ภายในรางกาย ( Capillary Movement) (Hall, 1997, p.50) จากลกษณะความสมพนธของอ านาจทเกดขนเฉพาะทหรอ ทเรยกวาอนภาคของอ านาจน น เปนการเกดขนเฉพาะทในแตละสวนของสงคมซงมลกษณะเฉพาะเปนของตนเอง ฉะนนการวเคราะห “อ านาจ” ทเปนอนภาคเลกๆ โดยปฏเสธการใชกรอบคดทเปนสากลและการมงหาค าตอบวาอ านาจคออะไรจะท าใหเราสามารถมองเหนอ านาจอนทถกกดกน ถกกดทบและถกปฏเสธไดเปนอยางด การใหความส าคญกบอนภาคของอ านาจจงเปนการเปดพนทใหแก “อ านาจทเปนอน ” ไดแสดงตนอนจะท าใหเราสามารถเขาใจถงกลไกแหงอ านาจทมอยในปรากฏการณเหลานนไดอยางครบถวนและเปนจรงมากกวา 3. แนวคดวถชวต

7

ผวจยไดน าแนวคด “วถชวต ”เพอใชเปนแนวทางในการอธบายถงการด าเนนชวตของพยาบาลหองผาตดแตละคน ในการท างานในวชาชพพยาบาลหองผาตด ทมการแสดงพฤตกรรม ความคดออกมาจนเกดเปนการกระท าทเปนเอกลกษณเฉพาะของแตละบคคล ซงจะเปนการสะทอนเจตนคตและคานยมของบคคล ทงทเปนผเลอกและก าหนดเองและบางครงอาจถกเลอกอาจถกเลอกจากบคคลอน ประกอบกบวถชวตมการเรยนรไดและถกน ามาเปนตวแบบ ชวตของบคคลเปนมมมองมตกวาง ซง จะเกยวของกบประสบการณการเรยนรทางสงคม(Socialization) ในชวตของมนษยทเรยงล าดบตงแตสงทจ าเปนส าหรบชวตตงแตเกดจนกระทงตาย และมความสมพนธกบบรบททางกายภาพ สงคม วฒนธรรมและปรชญาในการด าเนนชวต วถชวตเกดจากการทสงคมมกรอบแนวความคดท าใหบคคลในสงคมมพฤตกรรมทสงเกตเหนไดอยางเดนชดและแตกตางกนไป เพราะฉะนน พยาบาลหองผาตด ทกคนลวนมศกยภาพในตนเองและมเปาหมายในการด าเนนชวตทแตกตางกนไป ขนอยกบองคประกอบตางๆของแตละบคคล แตเปาหมายทแทจรงของ พยาบาลหองผาตดอาจไมแตกตางกนนนกคอ ชวตทมความเจรญงอกงามและมความสข จะแตกตางกเพยงแตวธการหรอวธการด าเนนชวต ซงแตละบคคลเลอกทจะเดนทางไปสเปาหมายของตนเอง จากกรอบแนวคดทไดกลาวมา สรปไดดงภาพท 1 แสดงถงความสมพนธทท าใหเกดเปนชวตและอตลกษณของพยาบาลหองผาตด กลาวคอ อตลกษณของพยาบาลหองผาตดเกดจาก วถชวตของพยาบาลหองผาตด ทมปฏสมพนธกบกลมคนตางๆ ทอยรวมกนในหองผาตด ตลอดจนพยาบาลหองผาตดดวยกนเองภายใตบรบทของหองผาตด ผานความสมพนธเชงอ านาจทเกดขนในขณะอยในบทบาทพยาบาลหองผาตด ทมการตอส ตอรองเพอแสดงบทบาทของตน เกดเปน อตลกษณในรปแบบตางๆ ทเปนพลวตตลอดเวลา เพอแสดงใหเหนถงความมตวตนในบทบาทของตนเองและกลม

7

ภาพท 1กรอบแนวคดในการศกษา

พยาบาลหองผาตด

พยาบาลหองผาตด

บรบทโครงสราง หองผาตด

กลมคนอนๆ ในหองผาตด

ชวตและอตลกษณ

พยาบาลหองผาตด

ความสมพนธเชงอ านาจ ความสมพนธเชงอ านาจ

ความสมพนธเชงอ านาจ

36

บทท 3 วธการด าเนนการวจย

การศกษาเรอง ชวตและการแสดงอตลกษณของนางฟาชดเขยว ในครงนเปน งานวจยคณภาพ (Qualitative Approach) เชงการวเคราะหพรรณนา ( Narrative Analysis) โดยมการเลาเรองสวนบคคล ทมความหมายเกยวกบชวต วถชวต ผานมมมองจากประสบการณของบคคล โดยวเคราะหการเลาเรองดวยวาจา โดยเนนการตความเพอท าความเขาใจชวต วฒนธรรมและความหมายเชงสงคมมงศกษาชวตและการแสดงอตลกษณของพยาบาลวชาชพ ภายใตระบบโครงสรางของหองผาตด เนองจากวชาชพพยาบาลในหองผาตดนนมความส าคญ มความแตกตางหลายๆ อยางในลกษณะของบทบาทหนาทและการท างานในบทบาทวชาชพของพยาบาลทวๆไป โดยท างานรวมกบทมสหสาขาวชาชพหลายสาขา การท างานทตองมการเรยนรงานตลอดเวลา การท างานภายใตหองผาตดทมความเขมงวดในหลายๆดาน ทงดานกฎระเบยบททกคนตองปฏบตอยางเครงครด ลกษณะงานทตองการผมความรความเชยวชาญและมความซอสตย รบผดชอบในงานคอนขางสง ดงนนบคคลทตองเขามาสวมบทบาทพยาบาลในหองผาตดจงตองมการปรบตว การตอรองเพอนยามความหมายตอตนเองและวฒนธรรมของกลมภายใตความสมพนธเชงอ านาจและโครงสรางทางสงคมทมอย การเตรยมตวกอนเขาสนามในครงน ผวจยมทงเตรยมตวดานทฤษฎและการเตรยมดานการจดการ ในสวนของการเตรยมการดานทฤษฏนน ผวจยไดศกษาองคความรตางๆ ทเกยวกบปรากฏการณทจะศกษาใหมากทสด เพอใชส าหรบเปนสงตงตนในการท าความเขาใจปรากฏการณ ซงผวจยระลกไวเสมอวาองคความรหรอทฤษฏเหลานใชเพอน าทางเบองตนเทานนในการศกษา ตลอดจนวธการทจะท าใหเกดการยอมรบและการเชอถอไววางใจจากผใหขอมลในสนามและอปกรณชวยในการเกบรวบรวมขอมล เชน สมดส าหรบบนทก เครองบนทกเสยง กลองถายรป เปนตน ซงการศกษาเพอใหไดมาซงความเขาใจและค าตอบทครอบคลมทกประเดนทผวจยศกษาในครงน มขนตอนในการศกษาและรายละเอยดทส าคญ คอ 1. พนททใชในการวจย 2. ผใหขอมล 3. การเขาสพนททศกษา 4. การเกบรวบรวมขอมล 5. การวเคราะหขอมล

36

พนททใชในการวจย

ส าหรบพนทในการศกษาครงน ผวจยไดเลอกพนทศกษาเปนหนวยงาน แผนก ผาตด ของโรงพยาบาล ระดบตตยภมแหงหนงในภาคใต การศกษาในครงนผวจยตองการศกษาถง ชวตและการแสดงอตลกษณของพยาบาลวชาชพในหองผาตด ซงทางโรง พยาบาลดงกลาว มความเหมาะสมทงในเรองของความพรอมของพนทหองผาตด ท มความพรอมในการ รองรบการใหบรการรกษากบผปวยทครอบคลมทกแผนก อนไดแก แผนกตา แผนกสต -นรเวช แผนกศลยกรรมตกแตง แผนกศลยกรรมประสาท แผนกห คอ จมก แผนกกระดกและขอ แผนกศลยกรรมทวไป แผนกศลยกรรมทางเดนปสสาวะ แผนกศลยกรรมเดก แผนกศลยกรรมหลอดเลอด แผนกศลยกรรมอบตเหต แผนกศลยกรรมทรวงอก หลอดเลอดและหวใจ และแผนกหองผาตดฉกเฉน รวมถงศนยสลายนว ทสามารถรองรบชนดของการผาตดไดในทกแผนก มความพรอมทงในดานของทมงานผาตด และมจ านวนพยาบาลวชาชพทปฏบตงานอยมากทสด ของหอผปวยหนง เปนสถานทรวมของทมสหสาขาวชาชพเฉพาะทางและบคคลอนๆทเกยวของจ านวนมากมาย จงมความหลากหลายของผคนในหลายๆอาชพทตองมาปฏบตงานรวมกน ซงจากลกษณะของงานผาตดนนสามารถแบงพนทออกเปน 3กลมใหญๆ ทมความแตกตาง มจ าเฉพาะเปนเอกลกษณ คอ เขตพนทรอยตอ เขตพนทงานและเขตพนทสาธารณะ

36

ตารางท 1พนทของผใหขอมลหลก/ขอมลรองในหองผาตด พนท ลกษณะของพนท

พนทรอยตอ ไดแก พนทหองรบสง-สงผปวย หองเปลยนเสอผาบคลากร และทางสญจรในสวนตางๆ ภายในหองผาตด

พนทงาน ไดแก พนทในหองท าผาตดทกหอง ซงไดแก หองผาตดจกษ หองผาตดทางสต-นรเวชวทยา หองผาตดศลยกรรมตกแตง หองผาตดประสาทศลยศาสตร หองผาตดโสต ศ อ นาสก หองผาตดศลยศาสตรกระดกและขอ หองผาตด ศลยศาสตรทวไป หองผาตดกมารศลยศาสตร หองผาตดศลยศาสตรหวใจ ทรวงอกและหลอดเลอด หองผาตดศลยศาสตรระบบ ทางเดน ปสสาวะ หองผาตดศลยศาสตรอบตเหต หองผาตดฉกเฉน และศนยสลายนว ตลอดจนหองเกบเครองมอและหองจดลางเครองมอ

พนทสาธารณะ หองรบประทานอาหาร หองนอนเวร หองประชม

จากการเกบขอมลในภาคสนามในเบองตนผวจยพบวา ความเคลอนไหวทเกดขนในระบบโครงสรางของหองผาตด เปนสงทพยาบาลหองผาตดตองมการเลอกรบ การตอรอง การชวงชง การใหความหมายและนยามความเปนตวตนภายการท างานในบทบาทหนาท และภายใตระบบของโครงสรางหองผาตดทนอกจากจะเตมไปดวยกฎเกณฑ ระเบยบปฏบตทเครงครด และลกษณะงานทตองเผชญกบความเปนความตายของผรบบรการทอาจเกดขนไดตลอดเวลาแลว ในแงมมมองหนงกคอทยงครอบคลมไปดวยวฒนธรรม ความเชอ คตและคานยม ทสอดคลองทางสงคมใหสามารถด ารงอยไดอยางหลากหลาย และมความสลบซบซอนและเหนถงความสมพนธทางสงคมของกลมคนตางๆ ทเกดขนภายใตระบบโครงสรางของหองผาตดทงจากกลมคนทเปนกลมเดยวกนหรอกลมคนอนทอยในพนทของหองผาตด โดยพยาบาลหองผาตดสามารถเลอกทจะสรางความเหมอนหรอความแตกตางจากกลมอนๆใหเหมาะสมตามกาละและเทศะหรอตามบรบทตางๆ ทเกดขนในสงคมได การเลอกศกษาพนทดงกลาวเพอตองการใหเหนถงการตอรอง การปฏสมพนธ การปะทะประสานของความสมพนธทหลากหลาย เนองจากพนทของการศกษาในมมดงกลาวเปนพนททมความหลากหลายของความคด ความเชอ กฎเกณฑและความสมพนธทางสงคมทด ารงอยหลากหลายและสลบซบซอน การเลอกพนทดงกลาวเปนพนทตวแทนของการศกษานน ผวจยคาดวาจะท าใหเหนถงการแสดงอตลกษณ ความสมพนธ การใชอ านาจตอรองทซอนทบอยของพยาบาลวชาชพในการปฏบตงานตามบทบาททด าเนนอยในชวตประจ าวน

36

ผใหขอมล

การเลอกกลมผใหขอมลในการศกษาครงน ประกอบไปดวยพยาบาลวชาชพหองผาตด ซงเปนผกระท าการในครงน ทมบทบาทในการปฏบตงานทแตกตางกน แตอยภายใตบรบทเดยวกน โดยแบงกลมผใหขอมลหลกออกไดเปน 3 กลมตามพนของแผนกผาตด ซงไดแกกลมพยาบาลวชาชพผาตดทปฏบตงานในแผนกผาตด 1) กลมพยาบาลวชาชพผาตดทปฏบตงานในแผนกผา 2)และกลมพยาบาลวชาชพทปฏบตงานในแผนกผาตด 3) ซงผวจยตองการแบงใหผใหขอมลหลก ใหมความเหมาะสมและสอดคลองกบลกษณะการปฏบตงานใหมากทสด เพอจะสามารถอธบายปรากฏการณทศกษาไดอยางครอบคลมเงอนไขตางๆ ใหไดมากทสด และผวจยเลอก กลมผใหขอมลอนๆ จากกลมคนทรวมปฏบตงานประจ าอยในพนทหองผาตด อนไดแก กลมทมสหสาขาวชาชพ ซงไดแก กลมศลยแพทยในแผนกตางๆ ไดแก อาจารยแพทย แพทยใชทน แพทยประจ าบาน กลมวสญญ ไดแก วสญญแพทย วสญญพยาบาลเจาหนาทวทยาศาสตร และกลมผใตบงคบบญชาของพยาบาลหองผาตดโดยตรง ไดแก กลมผชวยพยาบาล กลมพนกงานชวยการพยาบาล เสมยน ธรการ แมบาน ซงกลมคนเหลาน เปนผทมบทบาทและมความเคลอนไหวในมตและแงมมตางๆในหองผาตด มสวนในการรบรเรองราวตางๆทเปนสวนหนงในชวตการท างานในบทบาทของพยาบาลหองผาตดเปนอยางด ซงผวจยไดแบงกลมขอมลและวธการศกษา ดงน

36

ตารางท 2ตารางการแบงกลมขอมลและวธการศกษา แหลงขอมล ผใหขอมล/ ทมา ขอมล วธการศกษา

กลมผใหขอมลหลก (Key Informant)

พยาบาลวชาชพหองผาตด

พยาบาลวชาชพหองผาตดทปฏบตงานในแผนกผาตด 1 แผนกผาตด 2 และในแผนกผาตด 3

-การสงเกตแบบมสวนรวม -สมภาษณอยางไมเปนทางการ

กลมผใหขอมลรอง

-กลมทมสหสาขาวชาชพ -กลมผอยใตบงคบบญชาพยาบาลหองผาตดโดยตรง

กลมคนอนๆ ทปฏบตงานประจ าอยในหองผาตด ตามโซนตางๆ นอกเหนอจากพยาบาลวชาชพหองผาตด

-การสงเกต แบบมสวนรวม -สมภาษณอยางไมเปนทางการ

บรบททางสงคม ลกษณะของพนทและเอกสารทเกยวของ

พฤตกรรม เรองเลา สญญะ -ทบทวนเอกสาร -การสงเกต แบบมสวนรวม

การเลอกผใหขอมลในกลมดงกลาวขางตนเพอตองการใหเหนถง การด าเนนชวตในบทบาทพยาบาลหองผาตด ทตองอยรวมกนกบกลมคนตางๆ และมการแสดง อตลกษณ ออกมา ในทกๆ ดาน ของลกษณะงานในความรบผดชอบของพยาบาลหองผาตด ประกอบกบทมสหสาขาวชาชพอนๆ ทเกยวของทตองปฏบตงานอยรวมกนกบพยาบาลวชาชพในหองผาตด ซงการสะทอนความคดจากสงคมรอบขางทอยใกลชด เปนสงทพยาบาลตองเผชญกบความรสกนกคด การกระท าทรวมกนเปนอ านาจทมากระท าโดยตรงตอตวพยาบาลเอง ภายใตพนทโครงสรางของหองผาตด ซงตวพยาบาลหองผาตดเองตองมการปรบตว การตอรอง เพอนยามตวตน สรางเปนอตลกษณขนมาเพอตอรองตอการคงอย และใหการท างานในบทบาทพยาบาลวชาชพไมถกละเลย หรอกดทบจนไมสามารถแสดงบทบาทได อยางไรกตาม ผวจยไมไดศกษาเพอตองการน าเสนอถงความแตกตาง หรอเปรยบเทยบวากลมใดดกวา ระหวางพยาบาลหองผาตดกบพยาบาลอนๆ แตเปนการเปดพนทเพอใหเหนถงความเคลอนไหว วถชวต ความสมพนธกบผคนอนๆ ของพยาบาลวชาชพในหองผาตด ทเตมไปดวยกฎ ระเบยบ แบบแผน ความคด ความเชอ วฒนธรรมขององคกรและความสมพนธทางสงคมทด ารงอยยางหลากหลาย จนท าใหเกดการปรบเปลยนตวตน อตลกษณ เพอใหสามารถด ารงอยในพนทได การเลอกกลมพยาบาลหองผาตดใหญ เปนตวแทนของการศกษานน ท าใหผ ผวจยเหนถง การตอรองความเปนตวตน ความสมพนธเชงอ านาจ ภายใตพนท ทกดทบอตลกษณของพยาบาลหองผาตด ไวใหอยในกรอบทสงคมตตราไวใหแลวซงแนวการศกษา

36

ดงกลาวเปนการชวยใหไมยดตดกบหนวยทางสงคมทตายตว มสวนอยางส าคญในการทะลออกจากกบดกของความคดแบบคตรงขามได การศกษาครงนผวจยวางสถานะของตนเองในการเกบรวบรวมขอมลไวสองสถานะ คอ การเปนบคลากรในหนวยงานและการเปดเผยถงสถานะของการเปนนกวจย โดยผวจยพยายามจะเปนผสงเกตและถายทอดขอมลทไดรบทกขอมลและทกแงทกมม ขอมลทไดรบจงเปนความจรงทปรากฏใหเหนและมอยในชวตประจ าวนของกลมทศกษา และส าหรบจ านวนผใหขอมลนน ผวจย ศกษากลมตวอยางทงหมด 12 คน เปนพยาบาลหองผาตดระดบหวหนาหองแผนกผาตดยอย จ านวน 6 คน และพยาบาลหองผาตดระดบปฏบตการในระดบตางๆ จ านวน 6 คน

การเขาสพนทศกษา

นบจากจดเบองตนของความสนใจและการเรมเกบขอมลภาคสนามในเบองตนเพอคนหาวถชวตของพยาบาลวชาชพกลมหนง ซงในทางสงคมแลวคงมนอยคนนก ทจะรบรถงเรองราววถชวตในอกบทบาทหนงของพยาบาลวชาชพในการท างานภายในหองผาตด ทไมมวนเปดประตใหบคคลภายนอกหรอผทไมเกยวของไดเขาไปสมผสเกยวกบเรองราวในแงมมทนาสนใจในพนทแหงน ทงนเพราะผวจยมความเชอวาไมวาพยาบาลวชาชพจะปฏบตงาน ณ จดใดแตจตส านกในความเปนพยาบาลวชาชพยงคงมอยเสมอ ขนอยกบวาแตละคนจะแสดงออกมาอยางไร และไดใหนยามความเปนตวตนไวอยางไร ผวจยไดเขาสพนทศกษาในสองสถานะคอ การเปนพยาบาลหองผาตด เปนบคลากรคนหนงในพนทหองผาตดแหงน และในฐานะของผวจยเพอเกบขอมล เปนการเดนเรองโดยเขาไปมสวนรวมในบรรยากาศ สถานการณ ในพนทหองผาตด ซงผวจยมแผนททงทางดานกายภาพและแผนทดานความคด อยในตวอยแลว ซงความเปนคนในพนทของผวจยจะชวย “รนระยะทาง” ในการเขาพนททไมตองศกษาขอมลหรอเรยนรกฎระเบยบตางๆ ทเครงครด ตงแตกฎขอเลกๆ จนถงกฎ ขอใหญๆ ของหองผาตดทมากมาย ถงแมวา จะมขอดในหลายขอ แตผวจยกทราบดถงขอดอยของการเปนคนใน อาจจะท าใหคนอนมองถงความไมเปนกลางในการศกษาวจย แตผวจยจะยดมนในหลกของจรรยาบรรณของนกวจยทด คอจะวางตวเองเปนกลาง ถงแมผวจยจะเปนพยาบาลหองผาตดและถอวาเปนคนในหรอคนในวฒนธรรมเดยวกน กไมไดหมายความวาผวจยตองตความไปในทางเดยวกนเสมอไป ผวจยจะมองขามวฒนธรรม เพราะผถกศกษาแตละคนตางมความรสกนกคดและมการตความหมายทางวฒนธรรมแตกตางกนออกไปในแตละบรบท ขนกบเงอนไขทเปลยนแปลงอยเสมอ ซงผวจยจะไมดวนสรปความหมายเอาเอง กอนวเคราะหเชอมโยงความหมายตางๆ ผานกระบวนการแลกเปลยนความคดกบผใหขอมลใหชดเจนกอน กอนลงมอเกบขอมลวจย ผวจยไดบอกกลาวขออนญาตหวหนาแผนกผาตดกอนเขาเปบขอมลในพนทหองผาตด และมการพทกสทธของกลมตวอยาง โดยบอกกลาวถงวตถประสงคของการเกบขอมลและไมไดเปดเผยชอจรงในงานวจย โดยขอใหตอบตรงกบความคดและความรสกของผถกวจยมากทสด โดยค า

36

สมภาษณจะไมมถกหรอผด และไมมผลกระทบใดๆ ตอหนาทการงาน หนวยงานและตวของผถกวจยเองและจะน าเสนอผลของงานวจยในภาพรวมเทานน โดยผถกวจยสามารถปฏเสธการรวมงานวจยครงนไดตลอดเวลา หรอจะปฏเสธทจะไมบอกขอมลบางสวน โดยไมมผลกระทบใดๆ ตอผถกวจย จากประสบการณการท างานในหองผาตดตลอด 10 ปทผานมา ท าใหรบรเกยวกบวถชวตของพยาบาลหองผาตดวาเปนอยางไร วาชวงเวลาใด ทเหมาะสมในการเกบขอมลโดยไมรบกวนการปฏบตงานในเวลาผาตด และเปนชวงเวลาทยาวนานพอทจะสมภาษณไดเปนประเดนๆ ไป ส าหรบการเกบขอมลในพนทหองผาตด ผวจยทราบดวาการเกบขอมลแตละครงและจากแตละบคคลนน คงไมสามารถสมภาษณเสรจสนในคราวเดยวได จากขอจ ากดในหนาทของพยาบาลหองผาตดเอง และการเกบขอมลของผวจยเองกมไดจ ากดวาตองเกบเฉพาะเวลาปฏบตงานภายในหองผาตดเทานน ผวจยสามารถเกบไดในหลายๆ บรบทตามความเหมาะสมของเวลาและสถานททเอออ านวยซงไมวาจะเกบขอมล ณ สถานทใดกตามประเดนทสมภาษณกยงอยภายใตบรบทของการสรางอตลกษณของพยาบาลวชาชพในหองผาตดเชนกน และกอนการสนสดการสมภาษณแตละครงนอกจากผวจยกลาวแสดงความขอบคณแลว ผวจยจะกรยทางไวส าหรบการพบปะครงตอไปดวย การรบขอมลจากกลมผใหขอมลในการศกษา จงมความเกยวของกบความสมพนธทเกดขนระหวางกลมผใหขอมลกบผวจย การมทาทของความสมพนธตอกนภายใตระยะเวลาทใชในการศกษา โดยผวจยใชความสมพนธในฐานะผรวมงาน พยายามเปนผรบฟงทดและเขาไปมสวนรวมในกจวตรประจ าวนทงในชวงเวลางานและเวลาสวนตว ทงนเพอใหทราบวถชวตและวธคดในชวงเวลาทผวจยเขาไปเกยวของ ไมวาจะเปนขอเทจจรงทถกเลอกขนเพอน าเสนอหรอถกสรางขนเพอจดมงหมายบางประการกตาม แตสงทเรามอาจปฏเสธไดกคอ สงเหลานนเปนรปแบบของการด าเนนชวตทมอยทกๆ วน ไมวาผวจยจะไดรบความไววางใจหรอไมกตาม กลมผใหขอมลแตละคนยอมเลอกเรองราวและคนรบฟงเพอทจะเลาเรองและกลบกลายมาเปนขอมลของการศกษาในครงน

36

การเกบรวบรวมขอมล

การศกษาปรากฏการณในภาคสนามครงน เปนการศกษาผานการสงเกตและการสมภาษณ ตลอดจนการเปดโอกาสใหผใหขอมลเลาเรองในสงทตนเองคด รสก มความเชอ และพรอมทจะแสดงตวตนออกมาผานวธคดในการตความหมายผานวฒนธรรมของเขาเองโดยผวจยท าหนาทรบฟงดวยความเคารพในศกดศรและใหเกยรตในสงทผใหขอมลไดเผยเรองราวใหไดรบร การสงเกต การสงเกตทใชในการศกษาครงนเปนการสงเกตแบบมสวนรวม ( Participant Observation) คอ ผวจยในฐานะทเปนสวนหนงของพยาบาลหองผาตดแหงน จะใชชวตรวมกบกลมผใหขอมล เสมอนกบการไปปฏบตงานในบทบาทพยาบาลหองผาตดในทกๆ วน มการกระท ากจกรรมและมสถานภาพบทบาทเชนเดยวกบผถกศกษา ซงการสงเกตแบบนจะไดรายละเอยดเกยวกบชวต การท างานประจ าวนและกจกรรมตางๆ ของพยาบาลหองผาตดแตละคน ในการสงเกตนประกอบไปดวยกระบวนการสามขนคอ การสงเกต การซกถามและการจดบนทก ซงนอกเหนอจากการเฝาดแลว ผศกษาอาจซกถามบางอยางทไมอาจเขาใจ โดยเฉพาะขอมลทเกยวกบความหมายหรอสญลกษณหลงจากนนจงท าการจดบนทก และเพอใหการสงเกตมระบบผศกษาไดศกษาตามกรอบดงตอไปน 1. การกระท า ( Acts) สงเกตเรองวถชวตทวๆไป บรบทของการใชชวตในชวงปฏบตงาน พฤตกรรมตางๆ เชน การสวมใสเสอผา การแตงกาย รปแบบของเวลาการเขามาปฏบตงานเปนตน 2. แบบแผนการกระท า ( Pattern of Activities) คอ สงเกตเกยวกบการท างานในบทบาทพยาบาลหองผาตด การสงเกตเกยวกบแบบแผนพฤตกรรมเหลาน จะชใหเหนถงสถานภาพ บทบาทและหนาทของพยาบาลในแตละคน 3. ความหมาย ( Meanings) คอการใหความหมายของตวพยาบาลหองผาตดแกการกระท าหรอพฤตกรรม ในบทบาทของพยาบาลวชาชพ 4. ความสมพนธ ( Relationship) สงเกตความสมพนธระหวางพยาบาลหองผาตดดวยกนและทมสหสาขาวชาชพและบคคลอนทเกยวของ เชน แมบาน พนกงานชวยการพยาบาล เสมยน ธรการ ผปวย เปนตน จะท าใหเขาใจโครงสรางของสงคมจากการวเคราะหความสมพนธระหวางบคคลในสงคมนน 5. การมสวนรวมในกจกรรมในพนท ( Participation) สงเกตเกยวกบการเขารวมใหความรวมมอในกจกรรมตางๆ การปฏบตตามกฎระเบยบของหนวยงาน จะชวยใหเขาใจโครงสรางของความสมพนธทดและความขดแยงไดอยางชดเจนขน 6. สภาพสงคม (Setting) สงเกตเกยวกบสภาพสนามทนกวจยใชเปนพนทศกษา ทงทางดานภมศาสตร ความสมพนธระหวางบคคล วฒนธรรม ความเชอและวถชวต การสมภาษณ การสมภาษณจะเปนการสมภาษณแบบไมมโครงสราง ( Non Structure Interview) โดยผวจยจะเปนผสมภาษณเอง โดยผวจยไดตงประเดนเพอก าหนดแนวทางการสมภาษณไวสามระดบ คอ ระดบท

36

หนง ระดบกายภาพ คอลกษณะการสรางขอบเขตทางกายภาพ ทงบรบทของผใหขอมลเองและบรบทของพนท ระดบทสอง ระดบความคด ลกษณะวธคด ความเชอ กฎระเบยบขอปฏบตตางๆ ระดบทสาม คอ ระดบความสมพนธทางสงคม ในลกษณะการด าเนนความสมพนธทงในลกษณะทางกายภาพ เชน การปฏสมพนธกบเพอนรวมงาน หนวยงานอนๆ ในลกษณะของการตอรอง การเลอกรบในการปฏสมพนธดงกลาว โดยกอนเรมท าการสมภาษณผวจยขออนญาตใชเครองบนทกเสยงในบทการสนทนา ขอมลทไดจากการบนทกเสยงจะถกถอดความออกมาค าตอค าเพอการวเคราะหตอไป โดยในกรณทผใหขอมลไมอนญาตใหบนทกเสยง ผวจยตองท าการบนทกโดยการเขยนในขณะสมภาษณ การศกษาในครงน ผวจยเลอกทจะเปดกวางในการรบฟงเรองเลา ปญหา การใชชวต ทศนคต ความเชอและความคดทสะทอนใหเหนถงรปแบบความเปนไปในการใชชวตเพอการด ารงอยในหองผาตด โดยความรความจรงทไดรบจากการศกษาในครงน เปนชดความรความจรงทเกดขนจากการใหขอมลของกลมพยาบาลหองผาตดและบคคลอนทเกยวของในพนทน และอกสวนหนงมาจากบรบททางสงคมและวฒนธรรมในพนทหองผาตด ซงการศกษาในครงนจะเผยใหเหนถง ความร ความจรงทด ารงอยในบรบทดงกลาวผานการถอดรหสขอมลและการวเคราะหขอมลของผวจย ซงการศกษาในครงนจงไมไดมงศกษาเพอคนหาแบบแผนทางวฒนธรรมหรอพฤตกรรมทมมาตรฐานอยางใดอยางหนงทางสงคม แตการศกษาในครงนมงท าความเขาใจความคดและมมมองของคนในสงคมวฒนธรรม ทงนเพอเรยนรวฒนธรรมของคนกลมหนงในกระแสการเปลยนแปลงของสงคมในยคปจจบน

การวเคราะหขอมล

การศกษาครงน เปนการศกษาถง ชวตแล ะอตลกษณของพยาบาลวชาชพในหองผาตด ทามกลางอ านาจตางๆ ทมากระท าในพนทหองผาตด การวเคราะหขอมลจากการเกบรวบรวมขอมลดวยวธการสงเกตและการสมภาษณ โดยเนนการเปดโอกาสใหผใหขอมลเลาเรองและการแสดงออกตางๆ โดยการเปดเผย ถายทอดเรองราวความจรงของประสบการณผานผกระท าการทางสงคมออกมาอยางอสระ ผวจยเชอวาการบอกเลานนเปนกระบวนการสรางความหมาย อนเกดมาจากประสบการณของการท ากจกรรมตางๆ ทเปนสวนหนงของปรากฏการณทางสงคม เปนการสรางความหมาย ความจรง ผานปจเจกบคคลในบรบทนนๆ ภายใตกระบวนการการทบทวนปรากฏการณทเกดขนอยางมอสระ และการนยามตวตนเพอการแสดงอตลกษณขนมาภายใตระบบโครงสรางทางสงคม ผานทางความสมพนธทางสงคมทเกดจากความสมพนธทพยาบาลหองผาตดมตอกนเองและพยาบาลหองผาตดกบทมสหสาขาวชาชพและบคคลใตการบงคบบญชา และพยาบาลหองผาตดกบบรบทตางๆ ในหองผาตด อนน าไปสความเขาใจถงความซบซอนทเกดขนจากการเลอกรบ ปฏเสธ การตอรองทมตอโครงสรางทางสงคมโดยผานการปฏบตการทอยในเรองราวขณะปฏบตบทบาทของพยาบาลวชาชพในหองผาตดในแตละวน แลวน าเรองราวตางๆทเกดขนนน มาวเคราะหความสมพนธทางสงคมทเกดขน น ามาซงการแสดงอตลกษณภายใตบรบททางสงคมและโครงสรางดงกลาว โดยมหนวยการวเคราะห คอ ระดบ

36

ความสมพนธเชงอ านาจ ในความสมพนธของกลมพยาบาลวชาชพในหองผาตดดวยกนเองและกลมคนอนๆและบรบททางสงคม มการตอรองทซอนเรนอยภายใตระบบความคด เพอนยามความมตวตนและ แสดงอตลกษณออกมา และระดบโครงสรางทางกายภาพ เพราะการวเคราะหรวมกนทงสองดานจะท าใหเรามองเหนชวต การตอสตอรอง การเลอกรบและปฏเสธตอความเปนตวตนภายใตการการปฏบตงานรวมกนของทมสหสาขาวชาชพ โดยมความพยายามทจะปรบตวเพอใหตนเองยงคงด ารงอยในพนทได แนวทางการวเคราะหขอมลโดยการวเคราะหการแสดงอตลกษณของพยาบาลวชาชพ ในหองผาตด ทเกดจากการสรางอ านาจในการตอรอง ผานการสงเกต การสมภาษณ การเลาเรอง การแสดงออกตางๆ เพอแสดงถงการนยามตวตน เพอแสดงอตลกษณออกมาภายใตระบบโครงสรางทางสงคม ทงทมาจากกลมผใหขอมลและบรบททางสงคม โดยการวเคราะหขอมลไดด าเนนการไปพรอมๆ กบการเกบขอมลภาคสนามเพอท าใหเหนความเชอมโยงในแตละประเดนและท าการจดระบบขอมลกาวเคราะห ตลอดจนน าเสนอขอมลดวยการตความใหเหนความเชอมโยงความคดตอบรบทของโครงสรางและตวบคคล โดยมแนวคดอตลกษณ และแนวคดความสมพนธเชงอ านาจเปนแนวทางในการวเคราะห ตความหมายขอมลภาคสนาม โดยจะเนนการวเคราะหขอมลเบองตนในภาคสนามตลอดเวลา

46

บทท 4 เปดประตสหองผาตด

การศกษาเรอง “ชวตและอตลกษณของนางฟาชดเขยว ” ในครงนเปนการศกษาถง ชวตและการแสดงอตลกษณของพยาบาลวชาชพในหองผาตด ซงการศกษาในครงน เปนการศกษาผานการเลาเรองชวต และการสงเกตพฤตกรรมของพยาบาลวชาชพในหองผาตด โดยมประเดนทส าคญ คอ การน าเสนอ ชวตในเสนทางของการเขามาสวชาชพพยาบาลหองผาตด เรมตงแตกระบวนการและรปแบบความคดของแตละคนทมตองานหองผาตด ประสบการณทผานมาเกยวกบหองผาตด จนมาถง การตดสนใจเลอกเสนทาง วชาชพพยาบาลหองผาตด เพอใหทราบถงทมาทไปของการตดสนใจทจะกาวมาสวชาชพพยาบาลหองผาตดตลอดจนการเปดพนทหองผาตด เพอใหเหน ชวต บทบาทและความสมพนธของพยาบาลหองผาตดกบกลมคนตางๆ ภายใตบรบทดงกลาว เพอจะตอบค าถามในเรองอตลกษณของพยาบาลหองผาตด ทสามารถปรบตวใหอยในหองผาตดได โดยมประเดนดงนคอ 1. นางฟาชดเขยว: การแสดงอตลกษณตามพนทตางๆ 2. เสนทางการเขาสวชาชพของนางฟาชดเขยว 3. การกอรปนางฟาชดเขยว 4. การแสดงอตลกษณของนางฟาชดเขยว

นางฟาชดเขยว: การแสดงอตลกษณในพนทตางๆ

“หองผาตด ”เปนสถานทใหบรการรกษาพยาบาลผปวยทตองรกษาดวยวธการผาตดและตรวจพเศษ ทงในเวลาและนอกเวลาราชการทกกลมอาย เปนหนวยงานทส าคญหนวยงานหนงของโรงพยาบาล ทกหองผาตดมเปาประสงคของการใหบรการเหมอนกน คอผรบบรการทกคนมความปลอดภย มความสขสบายพอสมควร ไมเกดภาวะแทรกซอนทไมพงประสงคและฟนหายในเวลาทเหมาะสม สามารถตอบสนองความคาดหวงของผใชบรการและเปนทพงพอใจ อยางไรกตาม เมอกลาวถงค าวา “หองผาตด” หลายคนมกนกถงภาพแหงความเจบปวด มดหมอ เลอด การเยบแผล ทมผาตดในชดเขยว หองผาตดทมไฟดวงใหญ ๆ หลากหลายจนตนาการจนท าใหหลายคนเกดความกลว ประกอบกบการเปนพนททไมอนญาตใหผทไมเกยวของเขาไป จงเปนหองปดลบทใครๆ ไมมโอกาสลวงรวาขางในนนเขาท างานกนอยางไร จง ท าใหพนท หองผาตดเสมอนถกตดขาดจากสงคมภายนอก เมอไดเดนเขามาถงหนาหองผาตดแหงนกจะพบบานประตบานใหญ 2 บาน ซงบานหนงทางซายมอเขยนไววา “ทางเขา” และอกหนงบานทางขวามอ เขยนวา “ทางออก” แยกออกจากกนคนละทาง ใชเปนทางเขา-ออกของหองผาตดแหงน ชองทางเขาน ตอนเชาของทกๆ วนในเวลาราชการ จะเหน “นองชด

46

มวง”ผวจยเรยกตามสหลกของยนฟอรมทใสหรอต าแหนง “พนกงานชวยการพยาบาล ” จะทยอยออกไปรบผปวยทอยตามตกตางๆ ของโรงพยาบาลทไดนดผาตดลวงหนาในวนนนๆ ตามควการรกษาทศลยแพทยไดก าหนดไว และมบานหนาตางเลกๆ ทเปนชองทางใหผปวยทมาจากบาน (ผปวยนอก) ใชยนเอกสารการนดผาตด บางกใชเปนทสอบถามขอมลของญาต บางกเปนทตดตอของหนวยงานภายนอกหองผาตด ประตหองผาตดจะปดอย เกอบตลอดเวลา โดยจะถกเปดออกเมอตองการใชเปนชองทางในการรบและสงผปวยทมาใชบรการหองผาตด และจะมบานหนาตางเลกๆ เพอใหบคคลภายนอกหองผาตดใชเปนชองทางในการสอบถามขอมลและตดตอกบทางหนวยงานหองผาตด แมวาลกษณะของงานหองผาตดจะไมไดเปดใหบคคลทวไปไดเขามาสมผสกบงานขางใน แตทางหองผาตดกไมไดตดหรอปดตวเองจากสงคมภายนอก ชองทางตรงจดนจะชวยใหกลมคนตางๆ สามารถเขาถงหองผาตดได ชองทางหนง แมวาจะมกฎ ระเบยบทเครงครดกตาม จากการ ลงพนทภาคสนามผวจยพบวาลกษณะของ พนทของหองผาตดมอย 3 ลกษณะทมความแตกตางกน มลกษณะเฉพาะตวทแทรกอยในสวนตางๆ ของหองผาตด ทคอยเปนตวก าหนดพฤตกรรมและการกระท าใหกบกลมบคคลทเขามาใชพนทในต าแหนงนนๆ ไดพงกระท าและแสดงบทบาทไดอยางเหมาะสม โดยพนทดงกลาวไดแก 1. พนทรอยตอ 2. พนทงาน 3. พนทสาธารณะ พนทรอยตอ ผวจยเรยกพนทดงกลาววาเปนพนท “รอยตอ” เพราะจากการลงพนทสงเกตในภาคสนามพบวาพนททเรยกวาพนทรอยตอ มลกษณะของพนทเปนจดเดนคอเปน “จดเปลยนผาน ” ของการเปนพนท “สวนนอก ” กบพนท “สวนใน ”พนทของ “คนนอก ” กบพนทของ “คนใน” และพนทของ “นอกหองท าผาตด” กบพนท “ในหองท าผาตด ” ลกษณะ พนทรอยตอของ หองผาตด ทง 3 แบบน เปนบรเวณทมการแลกเปลยนเรยนรของกนและกนระหวางบคคล ทอยในพนทนนๆ ทมความแตกตางกนในแตละพนทของรอยตอ ไดมการตดตอสอสาร การมปฏสมพนธกบกลมคนตางๆ การแลกเปลยนเรยนรในงานของแตละกลมบคคล ทสามารถแสดงความรสกนกคด ความตองการและพฤตกรรมของตวเอง โดยพนทรอยตอของหองผาตดนนไดแก 1. หองรบ–สงผปวย: พนทรอยตอสวนนอกกบสวนใน หองรบ-สงผปวย เปนพนทแรกทสามารถเรมตนเขามาสมผสกบงานของหองผาตดไดในฐานะทเปนคนนอก เปนพนท ทท าหนาทรบผปวยมาผาตดและสงผปวยกลบหอผปวยหลงจากผาตดเสรจและไดรบการประเมนวาสามารถกลบไปดแลตอทหอผปวยเดมได ตลอดจนเปนจดศนยกลางของหองผาตดท าหนาทในการประสานงานระหวางหนวยงานภายนอกกบภายในหองผาตดเอง บรเวณนญาตผปวยกสามารถ

46

เดนเขามาสงผปวยเพอเขารบการผาตด ตลอดจนสอบถามถงอาการของผปวยไดตลอดเวลาทผปวยก าลงผาตดอยได เมอเดนเขาไปดานในหองผาตด สวนของหองรบ-สงผปวยเราจะพบวาหองแหงน จะเปนพนทโลงๆ ในสวนหนาทงหมด และแบงสดสวนพนทออกเปนสวนๆ ทประกอบไปดวยจดหลกๆ คอ เคาทเตอรขนาดใหญ ซงอยตดกบประตทางเขา-ออก เปนจดศนยกลางของพนทในจดน จดเปลยนเสอผาผปวยใน หองเปลยนเสอผาผปวยนอก โดยมกลมคนตางๆ ทมหนาทเกยวของตรงจดนหลายต าแหนงดวยกน ซงตางกมหนาทของตนเองอยางชดเจน ท างานประสานกนอยางเปนระบบ โดยพเพชร ไดพดถงพนทตรงจดนวา “…ตรงบรเวณนเราเรยกวา หองรบสงผปวย หนาทหลกๆ กคองานไปรบผปวยมาผาตดและไปสงผปวยทท าผาตดเสรจแลว โดยตรงนกจะมพยาบาลประจ าอย 2 คนทจะคอยดแลความเรยบรอยทงหมดซงจะท างานรวมกบผชวยพยาบาล ออรเดอรล ( orderly) และแมบาน เปนศนยกลางการประสานงานในทกๆ เรองทเกยวของกบหองผาตด…”

(เพชร เมษายน 2556: สมภาษณ)

จะพบวามเจาหนาทหองผาตดในบทบาทตางๆ อยจ านวนหนง หนงในจ านวนนนคอ พนกงานชวยการพยาบาลทไดกลาวไปแลวขางตน มพนกงานผชายทชวยในการเขนเปลผาตด ท าหนาทรบ-สงผปวยภายในหองผาตด และพยาบาลวชาชพหองผาตดจ านวน 2 ทานทท าหนาทประจ าตรงจดนโดยพแกวและพไขมก ไดกลาวถงหนาทของพยาบาลวชาชพตรงจดนวา “…พยาบาลตรงจดน หนาทหลกๆ คอเชคความพรอม ทงผปวย วสด อปกรณทจ าเปนวาพรอมทจะสามารถท าผาตดไดหรอไม และเปนตวกลางสอสารขอมลใหทมทราบ กอนทจะรบผปวยมาผาตด …”

(แกว พฤษภาคม 2556: สมภาษณ)

46

“…นอกจากเรองคนไขแลว ตรงจดนกจะเปนจดใหขอมลกบญาต ทมารอหนาหองผาตด ตลอดจนเปนดานหนา ทรบการตดตอ ประสานงานจากหนวยงานภายนอกกบในหองผาตด…”

(ไขมก มยนายน2556: สมภาษณ) บรเวณหองรบ -สงผปวยนจะมเจาหนาทท างานอยหลากหลายระดบ มพยาบาลวชาชพหองผาตดทจะประจ าตรงจดนจ านวน 2 คน ทท าหนาทตรวจสอบความพรอมของผปวยอกครง กอนรบผปวยมาผาตดและเปนจดศนยกลางของหนวยงานหองผาตด ทคอยประสานงานกบทกๆฝายทงภายนอกและภายในหนวยงาน เพอใหการด าเนนงานผาตดผานลลวงไปไดดวยด และมเจาหนาหลายระดบทคอยชวยเหลอ เปนทมงาน ไดแก ผชวยพยาบาล พนกงานชวยการพยาบาลและพนกงานบรการ ทตองท าหนาทรวมกนกอนสงตอผปวยเขาไปยงหองผาตดแผนกตางๆในหองผาตดตอไป พนทของหองรบและสงผปวยนเปนดานทตดกบพนทภายนอกหองผาตด เปนหองทดเปดกวางเพอใหผทตองการมาใชบรการหองผาตดสามารถเขาถงหองผาตดไดอยางไมยากนกอยางท พเพชรและพแกว ไดกลาวถงหองนวา “…เปนจดสดทายทญาตเดนมาสงได สอบถามขอมลได เขาไปลกกวานไมไดแลว ขางในสะอาด…”

(พเพชร เมษายน 2556: สมภาษณ) “…มนมเสนแดงแบงไวคะ หามเขาเกนเสนนขางในถอวาเปนเขตหองผาตดจรงๆ แลว วนกอนมหมอเดนเขาไป กจะโดนพพยาบาลทเคาทเตอรตะโกนเรยกและบอกใหไปเปลยนชดทหองเปลยนเสอผากอน…”

(พแกว เมษายน 2556: สมภาษณ) หองรบ-สงผปวยตรงจดน เปนจดทยงไมไดเครงครดเรองกฎระเบยบมากนก สงเกตไดจาก ทางหองผาตดยงอนญาตใหญาตเดนเขามาสงผปวยและพดคยไดอกเลกนอย กอนน าสงผปวยเขาไปภายในหองผาตดตอไปโดยทพนของหองน มเสนสแดงขดไวตรงพนเปนแนวยาว เพอแบงเขตไวอยางชดเจน และหามบคคลภายนอกทยงไมไดเปลยนเสอผาและรองเทาเปนชดของตกผาตด ผานเขาไปภายในตกผาตด การสญจรในบรเวณนยงไมมการจ ากด แตตองไดรบการตรวจสอบเฝาระวงจากเจาหนาท เพอปองกนบคคลภายนอกทยงไมไดเปลยนเสอผาผานเขาไปภายใน หอง ผาตด ดงภาพท 2

46

ภาพท 1เสนแบงเขตพนทบรเวณหองรบและสงผปวย

ทมา: ถายโดยผวจย วนท 5 เดอนสงหาคม 2556 จากภาพท 2 แสดงเสนสแดงทขดไวตรงบรเวณพนทของหองรบ -สงผปวย ทเปนเสนแบงพนทรอยตอทแสดงใหเหนถงการแบงเขตพนท เสนสแดงทขดขนน เพอบงบอกถงการหาม เชนเดยวกบการใชสญลกษณสแดงของไฟจราจรทบงบอกถงใหหยดรอ หามผาไฟแดง และเสนจราจรสขาวสลบแดงบนพนทางเทาทบงบอกวาหามจอด เชนเดยวกบเสนสแดงทถกขดขนในหองผาตด ทเปนการหามบคคลทไมเกยวของกบงานหองผาตดขามผานเสนน เพราะหลงเสนดงกลาวเปนพนทเขตสะอาด สงแวดลอมภายในหองผาตดเรมมการควบคมใหเกดการปนเปอนใหนอยทสดแมวาจะมการควบคมทเครงครดของหองผาตด แตตรงจดนเปนจดทเปดโอกาสใหมการร าลา กอนทความรสกจะถกพรากออกจากกน จากกฎเกณฑทสรางขน เปนก าแพงก าบงสายตาแหงความเปนหวงเปนใยของคนทมาสง จะเหนไดวา พนทรอยตอของหองรบและสงผปวยนน เปนพนทของการเปลยนผานของผรบบรการ ไมวาผรบบรการทมาจากทบานหรอผรบบรการทนอนอยในโรงพยาบาลกอนแลว มาเปนผรบบรการของหองผาตด ทตองไดรบการดแลเฉพาะแบบหองผาตด ตงแตการแตงกาย กฎระเบยบทใสใหผปวยโดยทผปวยไมรความหมาย เชนการเปลยนเสอผาเปนชดของหองผาตด การสวมหมวกเกบผม เปลยนผาคลมเปนของหองผาตด เปนตน ตลอดจนการเปนพนทในการเปลยนผานของขอมล ความสมพนธกบบคคลภายนอกหองผาตด ทมการแลกเปลยนเรยนรขอมลซงกนและกน จะเหนไดวาแมวาหองผาตดอาจจะดเปนพนทปด แตในความเปนจรงแลวหองผาตดเปดใหใหคนนอกไดเขามามสวนเกยวของกบหองผาตดได โดยผานชองทางรอยตอของหองรบและสงผปวยนนเอง พนทรอยตอบรเวณหองรบสงผปวยน จะเปนในรปแบบของสญญะ คอขดเสนสแดงเปนแนวยาวตรงพนและมการเขยนขอความวา “เขตสะอาดหามเขา” และ “บคคลภายนอก หามเขา ” เปนการบงบอกถงปอมปราการ ใหผทไมเกยวของพงรบทราบและเขาใจ ในอ านาจของกฎ อ านาจจากโครงสรางของหองผาตดทถกจ ากดเฉพาะบคคล หากใครผาฝนอาจสงผลกระทบตอผปวย โดยมการน าเรองราวของกฎมาผกไว

46

กบความปลอดภยของผปวย เพอตอรองใหคนอนกระท าตามกฎ ในบทบาทของพยาบาลวชาชพหองผาตด ทตองรบบทบาทเจาของบาน ท าหนาทเสมอนผคมกฎ ทตองพงตรวจสอบ ดแลใหทกคนทเขามาใชบรการหองผาตด ปฏบตตามกฎ ระเบยบของหองผาตดอยางเครงครด นนหมายถงอ านาจนนมการควบคมพยาบาลหองผาตดเปนไปในสองทางคอ ผทตองกระท าตามกฎอยางเครงครดและผทตองเปนแบบอยางทดในการกระท าตามกฎ 2.หองเปลยนเสอผาเจาหนาทหองผาตด: พนทรอยตอคนนอกกบคนใน เขตพนทรอยตอหองเปลยนเสอผาเจาหนาทหองผาตดเปนเขตพนทรอยตอของ บรเวณทบคคลภายนอก หรอบคลากรของหองผาตด เตรยมทจะผานเขามาภายใน หองผาตด ผานทางประตบานเลกๆ ทอยตรงกลางก าแพงใหญ เปนจดเรมตนทผวจยจะเขาไปส ารวจหองผาตด ประตทางเขาไปท างานในหองผาตดนน ตดตงเครองสแกนลายนวมอไว เพอใหบคคลทจะเขาไปท างานในหองผาตด ตองผานการสแกนลายนวมอหรอไดรบอนญาตจากเจาหนาทหองผาตด ทจะกดปมเปดอตโนมตให จงจะสามารถเขาไปในหองผาตดได ประตทางเขาหองผาตดจะแยกประตกนระหวางเจาหนาทผหญงและเจาหนาทผชายเพอความสะดวกในการเตรยมตวเพอเขาไปในหองผาตด ดงภาพท 3

ภาพท 2 ประตทางเขาของเจาหนาทหองผาตด

ทมา: ถายโดยผวจย วนท 10 เดอนสงหาคม 2556 จากภาพท 3แสดงประตทางเขาตดตงเครองสแกนลายนวมอเอาไว ทพยาบาลหองผาตดตองผานประตบานนเพอเขาไปท างานขางในหองผาตด โดยหยกไดพดถงเครองนใหฟงวา

46

“..เครองนปองกนบคคลทไมเกยวของเขาไป ขางในได เปนเรองของการรกษาความปลอดภยใหคนทท างานในนโดยทกคนตองมการลงทะเบยนบนทกลายนวมอไวกอนแลว เครองสแกนตวนกจะมการบนทกเวลาทเขามาในหองผาตดของแตละคน ผานการสแกนลายนวมออกดวย…”

(หยก เมษายน 2556: สมภาษณ) จะเหนไดวา ค ากลาวขางตนของหยก ไดสะทอนใหเหนถงความเครงครดของหองผาตดทตองมการควบคม ตงแตดานแรกของพยาบาลหองผาตด ทตองผานเขามาท างานในพนทแหงน ซงบคคลทจะผานเขาไป ตองเปนบคคลทผานการไดรบอนญาตจากทางหองผาตดแลวเทานน เมอเปดประตเขาไปจะพบกบหองทเตมไปดวยตเกบสมภาระทมากมาย และแตละตจะมชอปดไวทหนาตทกต มราวแขวนผา มหองส าหรบเปลยนเสอผา จากชดทใสมาจากภายนอกหองผาตด มาเปนชดสเขยวททางหองผาตดจดไวใหและหองนยงเปนหองน าและหองอาบน าอกดวย ดงภาพท 4

ภาพท 3 หองเปลยนเสอผาส าหรบเจาหนาทหองผาตด

ทมา: ถายโดยผวจย เดอนพฤษภาคม 2556

จากภาพท 4 แสดงใหเหนถงตเกบสมภาระทมากมาย ประกอบกบราวแขวนเสอผาทถกจดไวเพอใหเจาหนาทใชแขวนเสอผาทสวมใสมาจากภายนอกหองผาตด มาเกบไวในหองน จะเหนไดวาตเกบสมภาระนนมมากมาย นนหมายถงจ านวนและความหลากหลายบคลากรทเขามาท างานประจ าในหองผาตดนนเอง หองเปลยนเสอผาทนจะแยกออกเปนหลายหองคอ หองเปลยนเสอผาเจาหนาทหญง หองเปลยนเสอผาเสอผาเจาหนาทชาย และหองเปลยนเสอผาแมบานชาย

46

จากการสงเกต ในหองเปลยนเสอผา ยงมการปะปนของคนทยงเปนคนนอกกบคนใน คอมทงคนทใสชดทมาจากขางนอกและคนทเปลยนเสอผาเปนชดของหองผาตดแลว ทสามารถมาใชหองนได และยงพบวา การแตงกายมาจากขางนอกกอนเขามาท างานของพยาบาลหองผาตด มทงชดยนฟอรมสเขยวออน และชดสภาพทวไป ซงไมมใครแตงชดยนฟอรมสขาว เครองแบบพยาบาลเลย โดยพมรกตและพพลอย ทสวมชดสภาพไดพดถงเรองการแตงกายวา “…คอไมมการบงคบใหแตงยนฟอรมพยาบาล สวนใหญกเลยเลอกแตงชดสภาพมากกวา เพราะวาประหยดเวลาในการแตงกาย ไมตองเกบผม ใสหมวกพยาบาลใหดเรยบรอย และมนเปนชวงระยะเวลาสนๆ ทเดนทางจากหอพกมายงหองผาตด ทายสดแลวกตองเปลยนมาเปนชดของหองผาตดอยด…”

(มรกตพฤษภาคา 2556: สมภาษณ)

“…พชอบใสชดยนฟอรมมากกวา ไมตองคดมาก วาวนนจะแตงชดยงไงดใหดสภาพเรยบรอย ประหยดเวลาในการมาท างานด…”

(พลอย พฤษภาคม 2556: สมภาษณ)

จากค าบอกเลาของพมรกตและพพลอย แสดงใหเหนวาพยาบาลหองผาตดใหความส าคญกบ“เวลา” มาก คอ การบรหารจดการเวลาในการมาท างาน จะไมเสยเวลามากกบการแตงกาย นนหมายถงวถชวตทผกอยกบการใชเวลาใหคมคามากทสดในการท างาน หองเปลยนเสอผาเจาหนาทน เปนศนยรวมของพยาบาลวชาชพหองผาตดทเขามาท างานในตอนเชา ทตองมาเปลยนเครองแตงกายเปนชดสเขยวของหองผาตด เสยงของ การสนทนาพดคย ทกทาย ระหวางรอเปลยนเสอผาดงอยไมขาดสายในชวงระยะหนงในตอนเชาของวนท างานปกต จะเหนไดวา พนทรอยตอหองเปลยนเสอผาเจาหนาทหองผาตดนน เปนหองของการเปลยนผานจากบทบาทบคคลภายนอกมาสวมบทบาทพยาบาลวชาชพหองผาตดอยางเตมตว เรมตนจากการเปลยนเครองแตงกาย ซงนบเปนจดเรมตนของการเขามาสวมบทบาทในหนาทของพยาบาลหองผาตด ผานการเปลยนเครองแตงกายตลอดจนการแสดงบทบาทในหนาททตองรบผดชอบของพยาบาลหองผาตดตอไป โดยเขตรอยตอของการเขาสบทบาทพยาบาลหองผาตดสงแรกทเปนสญญะในการเขาสบทบาทของพยาบาลหองผาตดคอการเปลยนเครองแตงกาย ทเปลยนมาใสชดสเขยวของหองผาตด นนคอการยอมรบใน สงทตองปฏบตตามกฎ กตกาของหองผาตด เปนแบบอยางทดและถกตองตามกฎเกณฑของหองผาตด รวมทงการสวมบทบาทของผคมกฎทเปนการบงคบใหพยาบาลวชาชพหองผาตดทกคน ใหตองท าหนาทในบทบาทของตนเองในการเปนสวนหนงของทมผาตดแลว ยงตองเปนผคมกฎใหทกคนมการแตงกายทถกตองตามระเบยบของหองผาตด

46

3.พนทหองผาตด: รอยตอนอกหองท าผาตดกบพนทในหองท าผาตด เขตพนทรอยตอกอนเขาหองท าผาตด คอ เสนทางสญจรสายตางๆ ภายในหองผาตด จะเปนเขตรอยตอของ บรเวณทบคลากรทปฏบตงานภายในหองผาตดผานเขาไปได โดยตองเปลยนเสอผาและรองเทาเปนชดของหองผาตด และสวมหมวกคลมผมใหมดชด การสญจรในเขตนจ ากดเฉพาะเจาหนาททปฏบตงานในตกผาตดเทานน ผปวยทเปลยนเสอผา และรองเทาเปนชดผปวยของตกผาตดและสวมหมวกคลมผมแลว ถกเคลอนยายเขามาในเขตนไดโดยบคลากรของหองผาตดเพอรอการผาตดในล าดบถดไป เปนเขตทเชอมตอเพอเขาไปสเขตควบคมพเศษนนคอ หองทท าผาตดนนเอง เสนทางเดนในหองผาตดนน มความกวางของทางเดนพอประมาณ ซงกวางพอใหเปลผาตด 2 คนสวนกนได ทางเดนในหองผาตดจะดโลงๆ เดนไปทางไหนกจะพบแตหองทมบานประตเหมอนๆ กนทงหมด จงไมคอยแปลกใจ ถาใครทเขามาในหองผาตดครงแรกอาจจะเดนหลงทางได เสนทางเดนในหองผาตดนนจะมความเงยบสงบเมอทกหองไดเรมลงมอ ท าผาตดกน จะมเพยงคนงานประจ าหองทคอยเดนอยดานหนาหองเพอสงเกตการณและคอยรบค าสงใหชวยเหลอจากภายในหองผาตดดงภาพท 5

ภาพท 4เสนทางภายในหองผาตด

ทมา: ถายโดยผวจย วนท 11 เดอนพฤษภาคม จากภาพท 5แสดงทางเดนในหองผาตดททอดยาวน น จะพบกบหองผาตดตางๆ ทมลกษณะทออกแบบมารปแบบเดยวกนทงหมด และมตวเลขเขยนไวเหนอบานประตแตละบานซงจะมตวเลขตงแต 1 ถง 21 ซงจะเปนสญลกษณใชแทนชอแผนกผาตดตางๆ ซงเปนทเขาใจกนดของบคลากรในหองผาตดวาเปนหองผาตดแผนกอะไร เพราะจากการสงเกตพบวา แตละคนกสามารถเดนไปยงหองทตวเองตองท างานอยางมจดมงหมาย ไมลงเล โดยพโกเมนใหสมภาษณวา

46

“…ตอนแรกเรากไมรหรอกคะวาหองไหนเปนหองอะไร กมพบอก กเลยจ าไดและตองวนไปท างานตามหองตางๆ ไมนานกจ าไดทงหมด อยางหองหมายเลขหนงนกหองผาตาคะ…”

(โกเมน กนยายน 2556: สมภาษณ)

ในหองผาตดมทางเดนใหสามารถเลอกเดนไดหลายทาง แตทกทางจะเชอมตอกนหมด การจดวางอปกรณตางๆ ทอยนอกหองผาตดหนาถกจดไวในรปแบบทเหมอนๆกน ทกๆสงทกๆอยางมปายเขยนบอกไวทกอยาง ซงเปนการสอสาร อกทางหนง เพอบคคลทเขามาใชหอง ผาตดสามารถเรยนรดวยตนเองและสามารถจดจ าได และสามารถหยบใชไดอยางสะดวก หองทใชท าผาตดผปวยกระจายอยตลอดเสนทางสญจรททอดไปยงสวนตางๆ เตมพนทหองผาตด เปนบรเวณทจ ากดใหเฉพาะบคลากรทเปลยนเสอผาและรองเทา เปนชดของตกผาตด สวมหมวกคลมผมมดชด และตองผกผาปดปากและจมกเรยบรอย หรอบคลากรทสวมชดกาวนผาตดเรยบรอยและพรอมจะเขาสการผาตดเทานนทจะเขามาในบรเวณนได โดยหองท าผาตดจะมประตทไดรบการควบคมใหปดอยตลอดเวลาดงภาพท 6

ภาพท 5พนทรอยตอกอนเขาหองทท าผาตด ทมา: ถายโดยผวจย วนท 10 สงหาคม 2556

จากภาพท 6แสดงใหเหนถงประตหองทท าผาตด ทเสมอนปดอยตลอดเวลา ซงจะเหนการเคลอนไหวของบคคลนอยมาก ยงเปนชวงทมการท าผาตดอยทกอยางภายนอกกจะสงบลง แตภายในหองผาตด ยงมการเคลอนไหว การท างานรวมกนของทมผาตดทถอวาเปนหองทเปนหวใจหลกของงานหองผาตด

46

“ในหองผาตดจะมคนอยหลายระดบ ทงคนทอยประจ าและบคคลภายนอกอนๆทหมนเวยนเขามาเรยนรงานในหองผาตด เชนน กเรยนแพทย นก เรยนพยาบาล บางครงเราไมมเวลาทจะบอกไดหมดทกเรอง บางอยางจงสามารถสงเกตไดจากปายทเขยนไว…”

(หยก พฤษภาคม2556: สมภาษณ)

“…พยาบาลหองผาตดเองกตองคอยดแล และตรวจสอบใหทกคนท าตามกฎของหองผาตดอยางเครงครด เราสามารถใหค าแนะน าไดทกคน เพราะบางคนกไมคนเคยกบหองผาตด เพงเขามาเปนครงแรก ซงกเปนหนาทเรา ทตองคอยสอดสองดแล…”

(เพทาย พฤษภาคม 2556: สมภาษณ) จากค าบอกกลาวของหยกและเพทายนนเปนเสยงทสะทอนใหเหนวา พยาบาลหองผาตดในฐานะเจาของพนท นอกจากจะท าหนาทในการดแลผทมารบบรการผาตดแลว ยงตองดแลสงแวดลอมในหองผาตดใหมความเรยบรอย ผทเขามาใชบรการสามารถท าความเขาใจในบรบทไดเปนอยางด ตลอดจนการเปนผดแลและเปนแบบอยางทด แกใหผทมาใชบรการหองผาตดในการปฏบตตามกฎ ระเบยบ ของหองผาตดอยางเครงครด พนทรอยตอกอนเขาหองท าผาตด เปนพนททมการควบคมในระดบทมากขนอกในระดบหนง เปนพนทรอยตอของบคคลหลายๆ กลมทเขามามบทบาทตางๆ ในงานหองผาตดซงทกคนกพงทจะปฏบตตามกฎ ระเบยบ ในทกๆ พนททไดเขามาใชใหเกดความเหมาะสมสอดคลองกบกฎ ระเบยบทไดวางไว จะเหนไดวา พนทรอยตอตางๆ ของหองผาตดนน มความเฉพาะและเจาะจงใหกลมคนทมาใชพนทในบรเวณนนๆ พงไดเรยนรและปฏบตตามกฎทไดวางไว ความเขมงวดของกฎ ระเบยบในหองผาตดนนจะเปนแบบคอยๆ เพมระดบความเขมงวดขนเรอยๆ กอนเขาถงหวใจของงานผาตดเพอใหการท างานนนมความยดหยน ไมเครงครดจนเกนไป พนทงาน พนทงานภายในหองผาตด มอยหลายสวนดวยกนทประกอบขน จนกลายเปนหนวยงานหองผาตดทพรอมทใหบรการ ดแลผปวยทเขามารบการผาตดใหมความปลอดภย ซงสวนทมความส าคญและเปนหวใจหลกของงานหองผาตดกคอ หองทใชท าผาตดนนเอง ซงหลายคนทไมเคยเขามาในหองผาตดมกจะเกดความสบสนกบค าวา หองผาตดและหองท าผาตด 1.หองท าผาตด ภายในหองผาตด จะมหองทใชท าผาตดอยหลายหอง หลายแผนก แตกตางกนออกไป หองท าผาตดจะกระจายอยตามสวนตางๆ ตามทางเดนททอดไปในหองผาตด จะมตวเลขก ากบแตละหองเรยงกนไป ตงแตเลข 1 ถง เลข 21 พเพชร ไดอธบายถงหองท าผาตดในแตละหองตอนหนงวา

46

“…ภายในหองผาตด กจะมหองทใชท างานหรอท าผาตดของแผนกตางๆ เปนจ านวน 20 หอง ซงบคลากรในหองผาตดจะเรยกชอหองตางๆตามค ายอในภาษาองกฤษวา “ OR” (อานวา โอ -อาร) ซง OR มาจากค าวา Operating Room ซงแปลวาหองผาตดนนเอง แลวตามดวยตวเลขของหองนนๆ ซงไดแก โออาร1 เปนหองทท าผาตดแผนกจกษและทกวนพธจะเปนการผาตดของแผนกศลยกรรมหลอดเลอด โออา ร2 ท าผาตดแผนกจกษ โออา ร 3และ4 เปนหองผาตดของแผนกสต -นรเวช โออา ร5 เปนหองผาตดแผนกศลยกรรมตกแตงและทกวนองคารจะเปนการผาตดของแผนกอบตเหต โออา ร6 แผนกศลยกรรมประสาท โออาร7 แผนกห คอ จมก โออา ร8 และ 9 แผนกกระดกและขอและทกวนพฤหสจะเปนการผาตดของแผนกศลยกรรมทวไป โออา ร10 แผนกศลยกรรมทวไป โออาร11 แผนกศลยกรรมทางเดนปสสาวะและทกวนพฤหสบดและวนศกรเปนการผาตดของแผนกศลยกรรมเดก โออา 12 แผนกห คอ จมก และทกวนองคารจะเปนการผาตดของแผนกศลยกรรมทางเดนปสสาวะและศลยกรรมหลอดเลอดสลบสบเปลยนกน โออา ร13 เปนหองพกระหวางรอตอเคส โออา ร14 ศนยสลายนว โออา ร15 แผนกศลยกรรมทรวงอกและหวใจ โออา ร16 แผนกกระดกและขอและทกวนพฤหสบดเปนการผาของแผนกศลยกรรมเดกและทกวนศกรเปนการผาตดของแผนกศลยกรรมทวไป โออา ร17 แผนกผาตดศลยกรรม หลอดเลอดและทกวนพธเปนการผาตดทางสต นรเวชและทกวนศกรเปนการผาตดของแผนกศลยกรรมทวไป โออาร18 แผนกผาตดจกษ โออา ร19 20และ 21 เปนหองผาตดแผนกฉกเฉนในเวลาราชการ…”

(เพชร เดอน สงหาคม 2556: สมภาษณ)

จากค าบอกเลาของพเพชร สะทอนใหเหนวา หองผาตดทนมหลายแผนกดวยกน ในเวลาราชการ บางหองกมเพยงแผนกเดยวท าผาตดตลอดทง 5 วน บางหองกมหลายแผนกปนกนอย ตามวนทก าหนดไวแนนอนและยงมหองผาตดส ารองอก 3 หองทใชเปนหองผาตดฉกเฉนในเวลาราชการอกดวยซงแสดงใหเหนในมมของพยาบาลหองผาตดวา ทกคนตองมความรความเขาใจในการผาตดทกแผนก ซงสมรรถนะของแตละคนจะมมากหรอนอยนนขนอยกบประสบการณการไดเขาไปท างานในแผนกนนๆ นนเอง การท างานของพยาบาลหองผาตด ตามทไดกลาวมาขางตน พบวามพยาบาลทอยประจ าหองรบ-สงผปวยจ านวน 2 คนสวนในหองทท าผาตดนน มพยาบาลท างานรวมดวยกน หองละ 3 คน บางคนกอยประจ าหอง บางคนกมการมาทดแทนเปนบางวนๆ ไป เพอใหงานสามารถด าเนนไปไดอยางมประสทธภาพ การท างานของพยาบาล ทมการวนไปท าหนาทในแตละหองเพอใหทกหองสามารถ ยงคงด าเนนไปไดแลว การ หมนวน ของพยาบาลยงเปนการวน ไปเพอ เรยนรงาน เพอ ใหเกดความช านาญและเชยวชาญอยเสมอๆ บางหองไมไดมแผนกผาตดเดยว พยาบาลหองผาตดหองนนๆ จงจ าเปนตองมสมรรถนะทมากขนดวย และยงชใหเหนวาความช านาญเฉพาะทางของศลยแพทย ทมการแบงแยกเปนหลายแขนง มากขนทกวน หองผาตดในอนาคตจงจ าเปนตองมการขยายเพมมากขนใหเพยงพอกบ ความเจรญทางดานการแพทยและความตองการของผรบบรการพยาบาลหองผาตดเองกตองมการพฒนาตามไปดวย ภายในหองท าผาตด จะมอปกรณประจ าหองทส าคญเพยงไมกอยาง ไดแก เตยงผาตด เครองดมยาสลบ และโคมไฟผาตด เปนตน สวนอปกรณจ าเปนอนๆ จะถกเคลอนยายเขามาเมอจะมการผาตด

46

เกดขน โดยพยาบาลหองผาตดจะจดเตรยมเครองมอและอปกรณผาตดทจ าเปนใหมความพรอมกอนเรมเคสผาตด ดงภาพท 7

ภาพท 6แสดงภายในหองผาตด

ทมา: ถายโดยผวจย วนท 11 เดอนพฤษภาคม 2556 จากภาพท 7 แสดงหองผาตดในชวงเวลาทยงไมไดใหบรการ จะมอปกรณทจ าเปนตองใชในหองผาตดนนๆ ประจ าอยไมมาก สวนทเหลอจะน าเขามาใชเพมเตม เมอมการวางแผนการใหพยาบาลผรบบรการแตละคน ซงถอเปนหองหลกของงานหองผาตดทมความส าคญ ทพยาบาลหองผาตดตองมการดแลใหมความพรอมใชงานไดตลอดเวลา “…หองท าผาตด จะเครงครดสดแลวเพราะเปนหวใจของงานผาตด ไมวาจะเปนเรองการแตงกายทมดชด ถกตอง การท างานทเปนระบบของทม….”

(ไขมก มถนายน 2556: สมภาษณ) “…เมอถงเวลาท างาน ทกทมจะมาอยรวมกนอยางพรอมหนาพรอมตา พยาบาลเองกตองมการจดเตรยมหองผาตด อปกรณทจ าเปนในการท าผาตด ใหพรอมกอนลงมอท าผาตด…”

(ทบทม มถนายน 2556: สมภาษณ) จากค าบอกเลาของพ ไขมกและทบทม แสดง ใหเหนถง ความส าคญของหองท าผาตด ซงเปนหองหลกของงานหองผาตด ทตองมการควบคม กฎ ระเบยบ อยางเครงครด เปนหองทใชท าการผาตด การด าเนนงานตางๆ จะมพยาบาลหองผาตดเปนคนคอยชวยเหลอในทกๆ สงตงแตการเตรยมหองผาตด เครองมอผาตดรวมไปถงอปกรณ เครองมออนๆ ทงทจ าเปนและอปกรณเครองมอทอาจจะจ าเปนตองใชเมอ

46

เกดภาวะฉกเฉน รวมไปถงประสบการณของพยาบาลหองผาตดเปนสงทมความส าคญมากดวยเชนกน ทจะคอยระวง และแนะน า ใหค าปรกษาชวยเหลอแกทมผาตด ใหสามารถด าเนนการผาตดผานพนลลวงไปไดดวยด จะเหนไดวา นอกจากความเชยวชาญในเรองความร ความช านาญแลว ความรอบรในเรองเครองมอ อปกรณในการชวยผาตดกมความส าคญไมนอยไปกวากน เพราะสงเหลานเปรยบเสมอนผชวยใหการผาตดไดสะดวกขน ซงพยาบาลหองผาตดเองตองมความรในการใชเครองมอและสามารถเปนทปรกษาในการใชเครองมอตางๆ ความสามารถเปนทปรกษาและใหค าแนะน าแกทมผาตดได 2.หองเกบเครองมอทางการแพทย หองเกบเครองมอและอปกรณทางการแพทย เปนหองทอยใจกลางของหองผาตด เปนอกหนงหองของหองผาตดทมความส าคญ เพราะใชเกบรกษาเครองมอ ทใชในการท าผาตด หองนจะอยภายใตการดแลของพยาบาลหองผาตด ทตองมการเชคความเรยบรอยและมพรอมใชตลอดเวลา และมการทดแทนเมอเครองมอดงกลาวมการช ารด เสยหาย เพราะถาเครองมอและอปกรณดงกลาวอยในสภาพไมพรอมใชงาน ศลยแพทยกไมสามารถผาตดไดเชนกน พยาบาลหองผาตดจงมอกหนงหนาททส าคญ นนคอการการดแลเครองมอเครองใชทางการแพทยใหมอยและพรอมใชเสมอ อยางทพบษราคม ไดเลาใหฟงถงการตรวจเชคเครองมอ ในตอนหนงวา “…ในเวลาราชการ เราจะมเสมยนทคอยชวยในการน าเครองมอทผานการฆาเชอแลวมาจดเกบตามชนวางในหองเกบเครองมอใหนอกเวลาราชการในวนเสาร อาทตย หองผาตดจะเปดบรการผาตดเฉพาะเคสฉกเฉน ในตอนเชาของวนเสารพยาบาลทอยเวรกจะชวยกนตรวจเชควนหมดอายของการฆาเชอเครองมอทงหมด และพยาบาลเวรเชาวนอาทตยจะตรวจเชคจ านวนเครองมอสถานะเครองมอทงหมดวามการสญหาย หรอสงซอมไปหรอไม ซงพยาบาลหองผาตดจะท าการตรวจเชคกนทกอาทตยเพอใหเครองมอมพรอมใชตลอดอาทตย…”

(บษราคม กรกฎาคม 2556: สมภาษณ)

เครองมอทางการแพทย ถอเปนสงทมความจ าเปนมากส าหรบศลยแพทยความถนดในการใช ความชอบของศลยแพทยตอเครองมอบางชน กมความส าคญตอศลยแพทยทานนนๆ มากในการท าผาตด ความสามารถในการจดจ าและการใสใจตอความชอบ ความถนดดงกลาวกมความจ าเปนตอพยาบาลหองผาตด ในการจดเตรยมเครองมอ นอกจากเหมาะสมตอการผาตดชนดนนๆ แลว การจดเตรยมเครองมอทถกใจกบความเคยชนในการใชเครองมอของศลยแพทยกมความส าคญมากเชนกน ทชวยใหศลยแพทยสามารถท าผาตดดวยความมนใจ ราบรน ซงในตอนเชาๆ ของวนท าการ จะเหนพยาบาลหองผาตดแตละหอง เขนรถเพอมาเตรยมเครองมอกนอยางแนนหองเกบเครองมอทางการแพทย บางคนกมาท างานแตเชาตรเพอใหไดเครองมอครบตามทตองการ อยางทไพลน ไดมาท างานแตเชาในวนน

46

“…วนนตองมารบท างานแตเชาคะ เพราะมหลายหองทท าผาตดเหมอนกน อยากไดเครองมอใหครบ ไมอยากใหหมอหงดหงด ถาไดเครองมอทไมชอบ เพราะเครองมอบางอยางมเพยงชนเดยว คะ แมจะมเครองมอบางอยางทดแทนได แตถาไดอนทชอบกจะดกวาคะ…”

(ไพลน กรกฎาคม 2556: สมภาษณ) จากค าบอกเลาของพไพลน แสดงใหเหน วาเครองมอบางอยางมไมมากนก และเปนทตองการของศลยแพทยหลายทานความชอบ ความถนดในตวเครองมอบางชนและไดใชเครองมอชนนนๆ กสงเสรมใหสภาวะทางอารมณของศลยแพทยบางทานเปนไปในทศทางทด พยาบาลหองผาตดเอง ใหความส าคญของปจจยภายนอกอนๆ ทจะเปนตวชวยใหงานผาตดผานไปอยางราบรนนอกจากทมทพรอม หองผาตดทพรอม เครองมอทพรอม อารมณของศลยแพทยกมสวนส าคญทจะท าใหบรรยากาศในการท างานเปนไปในทศทางใด การท างานดวยเนองานทมความเครยดอยแลว บรรยากาศในการท างานควรไปในทศทางทด ดวยการใสใจในปจจยบางอยาง แมจะเลกนอยแตสามารถสงเสรมใหการท างานมความราบรนมากขน กสามารถลดความเครยดในการท างานใหนอยลงได จะเหนไดวาเครองมอผาตด ถอวาตวชวยทส าคญอยางหนง ในการใหบรการรกษาดวยวธผาตด นอกจากเครองมอตองมความพรอมอยเสมอแลว ความใสใจในความถนด ความชอบของศลยแพทยในการใชเครองมอ กเปนส าคญ ทชวยสงเสรมใหการผาตดผานไปอยางราบรน จงเปนหนาทหนงทส าคญของพยาบาลหองผาตดทตองมการจดการ ดแลเครองมอผาตดใหมความพรอมใชงานอยเสมอ 3.หองจดลางเครองมอ หองจดลางเครองมอ เปนหองทมความส าคญอกหองหนง หองนนอกจากจะท าหนาทจดลางเครองมอ หอ และสงเครองมอไปท าการฆาเชอในรปแบบตางๆ แลว หองนยงมสวนชวยในการจดการใหสามารถมเครองมอทนใชไดตรงตามเวลา โดยการบรหารจดการเกยวรอบของการนงเครองมอ คอยทวงถาม การตดตามเครองมอทสงนงไปใหสามารถมพรอมใชตลอดเวลา และคอยประสานงานกบในหองท าผาตดรบร และสามารถน าไปวางแผนการการผาตดตอไป ท าหนาทรบเครองมอจากภายในหองผาตดมาผานกระบวนการลางแลวจดหอเพอสงตอไปท าการฆาเชอทเวชภณฑกลางตอไป และรบเครองมอทผานการฆาเชอและพรอมทจะใชงานกลบมาเกบไวทหองผาตดเหมอนเดมและมพรอมใชตลอดเวลา ตลอดจนการเบกและจายอปกรณทจ าเปนตองใชในหองผาตดใหมปรมาณทเพยงพอ ทกครงทน าเครองมอไปใชในการท าผาตดทกชนด พยาบาลหองผาตดในบทบาทพยาบาลสงเครองมอ (Scrub Nurse) ในเคสผาตดนนๆ มหนาทในการตรวจนบเครองมอใหครบทกชนตงแตกอนเรมผาตดจนกระทงผาตดเสรจ ตามมาตรฐานการพยาบาลในหองผาตด กอนน ามาสงใหหองจดลางเครองมอลางท าความสะอาด จดหอและสงฆาเชอตอไป ซงหองนนอกจากจะดแลเกยวกบเรองเครองมอแลว ยงท าหนาทตรวจเชคเครองใชทงหมดทเกยวของกบการผาตดทวๆไป และเบกมาจากหนวยเวชภณฑกลางของโรงพยาบาล

46

มาเกบไวทหองผาตดใหเพยงพอตอการใชงานในแตละวนทงในและนอกเวลาราชการ ซงในหองนจะมพยาบาลวชาชพผาตดประจ าอย 1 คน พพลอย เลาใหฟงวาถงภาระงานในหองนตอนหนงวา “…งานในหองนคอนขางหนก ตองท างานเพอใหมเครองมอผาตดทนใชตลอดเวลา ตองท างานประสานกบในหองผาตด เครองมอดวน ตามเครองมอใหทนเวลา เครองมอหาย เครองมอขาด มเรองตองแกไขตลอดเพอใหการผาตดสามารถด าเนนไปได….”

(พลอย กรกฎาคม 2556: สมภาษณ) จะเหนไดวา พนทงานนนแมหวใจหลกจะอยทหองท าผาตด แตงานหองผาตดกไมสามารถด าเนนไปได ถาขาดการเกอหนนของกนและกนของแผนกตางๆ ทตองท างานประสานกน คอยขบเคลอนใหงานหองผาตด สามารถด าเนนไปไดอยางมประสทธภาพ พนทสาธารณะ จากการเดนส ารวจพนทในหองผาตดดวยความสนใจในลกษณะเฉพาะของหองตางๆ ในหองผาตด พบวายงมพนทอกสวนหนงทแฝงอยในหองผาตด บางหองกมการใชงานรวมกนกบกลมคนตางๆ ภายในหองผาตด บางหองกเปนหองทใชเฉพาะกจกรรมบางอยาง บางหองเปนหองสวนตวของพยาบาลหองผาตด พนทของหองเหลานมความนาสนใจในแงทชวยในการสนบสนน ใหงานในบทบาทของพยาบาลหองผาตด มความสะดวก มอสระในการใชงาน มการแสดงความคด การแสดงพฤตกรรมบางอยางออกมา ทเปนตวตนของพยาบาลหองผาตดอกรปแบบหนง ดวยระบบงานทตองมความรบเรง และตองเผชญกบภาวะวกฤตทอาจจะเกดขนไดอยางตลอดเวลา ในหองผาตดกยงมพนทอนๆ นอกเหนอจากพนทท างาน เพอใหบคลากรไดใชเวลาความเปนสวนตว ในการพดคยในเรองงาน การไดพกผอนหรอผอนคลายความตงเครยดจากการท างานแมวาระยะเวลา ทใชในหองดงกลาวจะมไมมากกตามท 1.หองรบประทานอาหาร เมอเดนเขามาในหองผาตด หอง นจะเปนหอง แรกทจะเจอหองรบประทานอาหารของบคลากรในหองผาตด เปนหองทมขนาดกะทดรด มการจดวางโตะและเกาอไวเตมพนทใชสอยพอด ซงสามารถรบประทานอาหารไดคราวละประมาณ 60 คนเลยทเดยว มตเยนทงขนาดใหญและขนาดเลกวางอย 3 ต ในตอนเชาของทกวนราชการ หองนกจะเปนศนยรวมของบคลากรในหองผาตดทจะมานงรวมตวกนหลงจากเตรยมหองผาตด เครองมอและอปกรณส าหรบผาตดเรยบรอยแลว บางกรบประทานอาหารเชา บางกพดคยสพเพเหระ ดครนเครงแตกตางจากเวลาทอยในหองท าผาตดเปนอยางมาก นอกจากน หองนยงเปนสถานท ทรบสงอาหารจากภายนอก เพอมารบประทานในมอกลางวนหรอมอเยนของบคลากรในหองผาตดดวย โดยมเจาหนาทของทางหองผาตดเปนคนจดซอให

46

“เพทาย” เปนคนหนงทชอบมาท างานแตเชา เพราะอยากใหการเตรยมหองผาตดเสรจแตเนนๆ จะไดมเวลามารบประทานอาหาร กอนทจะเรมท าผาตดเคสแรก เธอบอกกบผวจยวา เธอตดทตองรบประทานอาหารเชา วนไหนไมไดรบประทานอาหารเชากอนท างาน จะรสกแสบทอง ท างานกไมมความสข และเรากไมสามารถเลอกไดวาจะไดพกกโมง ขนอยกบวาเคสผาตดมความยงยากมากแคไหน บางคนไดพกเทยงตอนบายสองกม เพราะฉะนนการเตรยมตวเองใหพรอมนอกจากเรองงานแลว การเตรยมความพรอมของรางกายกมความจ าเปนมากส าหรบตวพยาบาลหองผาตดเอง “…ในตอนเชา เมอมาถงทท างาน อยางแรกทท าคอการเตรยมหองผาตด เตรยมเครองมอเครองใชใหพรอม บางวนถาผาเคสใหญ ตองเตรยมของเยอะกไมมเวลามาทานขาวเชาถาเตรยมเสรจไวกจะมเวลามากน เพราะกอนมาท างานยงไมไดกนไรมาท อาศยตองมาซอกนทท างาน ดหนอยทมคนมาขายของในหองผาตด ถาไมไดกนในตอนเชากตองรอทานตอนเทยงเลย…”

(เพทาย กรกฎาคม 2556: สมภาษณ)

จะเหนไดวา อาหารเชาสวนใหญกสามารถมาหาซอไดในหองอาหารแหงนเพราะจะมเจาหนาทน าอาหารมาวางขายบาง หรอบางคนกเตรยมมาจากทบาน การพบปะกนในชวงเชาท าใหหองผาตดดมชวตชวา เสยงพดคย หวเราะดงขนเปนระยะๆ แตเปนแคชวงระยะเวลากอนเรมผาตดเพยงไมนาน “ในหองอาหาร สวนใหญเราจะไมคอยไดคยเรองงานกน หวขอสนทนาจะเปนเรองเทยว เรองกนกนมากกวา ไถถามสารทกขสกดบ พดคยเรองทวไป เพราะถาอยในเวลางานมกไมคอยไดคยเรองสวนตว ตองมสมาธกบการท างาน คอตองตงใจ เดยวจะโดนพด หองนจงไรสาระไดคะ”

(โกเมน กรกฎาคม: สมภาษณ)

จากค าบอกเลาของเพทายและโกเมน สะทอนใหเหนถงภาระงานในตอนเชาของทกๆ วนวาพยาบาลหองผาตดตองมการมาจดเตรยมหองผาตดตลอดจนเครองมอผาตดใหมความพรอมกอนท การผาตดเคสแรกจะเรมขน และเปนหนาทหลกทตองรบผดชอบ ดแลใหเกดความเรยบรอย กอนใชเวลาทเหลอไปใชท าภารกจสวนตว ไมวาจะเปนการรบประทานเชา หรอการออกมาสงอาหารกลางวน หองรบประทานอาหาร จะถกใชอกทในชวงรบประทานอาหารเทยง โดยบคลากรเกอบทงหมด จะทยอยกนออกมาพกตามชวงเวลาตางๆ ในชวงพกเทยง ตงแต 11.00 น. ถง14.00 น. ซงตวพยาบาลหองผาตดเองกตองผลดกนมารบประทานอาหาร เพราะการผาตดตองท ากนอยางตอเนอง ไมมการหยดพกจนกวาจะเสรจเคส เพราะฉะนนจงตองผลดกนหมนเวยนมาพก โดยมการบรหารจดการกนเองภายในหองท าผาตดนนๆ จากการลงสนามพบวา เจาหนาททกระดบสวนใหญกจะมาสงอาหาร กบเจาหนาทททางหองผาตด ไดมอบหมาย ไว เนองจากภาระงานทมอาจหยดพก และตองผาตดกนตลอดเวลา การออกไป

46

รบประทานอาหารขางนอกหองผาตดจะท าใหเสยเวลามาก บคลากรในหองผาตดจงใชวธสบเปลยนหมนเวยนกนพกระหวางการท างานอยางค าบอกเลาของไพลนและมรกต “…ตงแตเขามาท างานในหองผาตด ยงไมเคยลงไปพกทโรงอาหารเลย เพราะเรามเวลาไมมากทจะพกรบประทานอาหาร จงไมอยากสญเสยเวลาไปกบการเดนและการตอควซออาหาร…”

(ไพลน กรกฎคม 2556: สมภาษณ) “…การท างานทนเราผาตดกนอยางตอเนองตลอดเวลา ไมไดมชวงหยดผาตดเพอทานขาว ทกคนจงตองผลดเปลยนกนมาพก คอสวนใหญพยาบาลทมาพกเทยงคนแรก กจะพกตอน 11 โมงใชเวลาพกประมาณคนละ 1 ชวโมงไมเกน คนสดทายกจะไดพกตอนบายโมง ซงแตละหองเคาจะแมนเนจกนเอง วาใครจะพกกอนหลง หรอพกเวลาไหน ตามความเหมาะสม ไมเหมอนกน ขนกบวาในหองนนเคสยงมากมย…”

(มรกต กรกฎาคม 2556: สมภาษณ) จากค ากลาวของไพลนและมรกต พบวาการท างานของหองผาตดนน เปนการด าเนนงานอยางตอเนองตลอดเวลา ทมผาตดและบคลากรอนๆ ทเกยวของในหองผาตด ตองมการบรหารจดการทมของตนเอง ใหไดมเวลาพกรบประทานอาหาร หรอท าธระสวนตวในเวลางานได เนองจากบางการผาตดตองใชเวลาหลายชวโมง ซงมความจ าเปนมาก เพราะขณะทเรมท าผาตดไปแลวขบวนการทกอยางมควรหยดพก จนกวาจะเสรจผาตดรายนนๆ นนหมายถงวาทกคนใหความส าคญกบกระบวนการผาตดผปวยเปนส าคญ จะเหนไดวา แมวางานหองผาตดจะเปนงานทมความตงเครยด แตพยาบาลหองผาตดเองกยงมเวลาสวนตวเปนของตวเองบาง ถงแมจะเปนชวงเวลาสนๆ กอนเรมผาตดในตอนเชา หรอเวลาพกรบประทานอาหารกลางวน ทจะไดพดคยกบคนอนๆ ในเรองสวนตวบาง การระบายเรองงานทตองท าบาง เพอชวยลดภาวะความตงเครยดในการท างาน ซงเปนชวงเวลาททกคนอยากใชใหคมคามากทสด 2.หองพกระหวางรอท าผาตด หองพกระหวางรอท าผาตด จะเปนหองหมายเลข 13 จากการสงเกตพบวา หองนในชวงเวลาราชการ กลมคนทมาใชบรการหองนสวนใหญกจะเปนศลยแพทย และพยาบาลหวหนาแผนกยอยบางหอง เปนหองทใชพกระหวางรอยตอเคสในชวงสนๆ จะใหบรการน าดม และเครองดมตางๆ เชน กาแฟ โกโกและขนมแบบบรการตวเอง ซงทกคนสามารถใชบรการของหองนได แตในเวลาราชการไมคอยพบวาใครมาใชบรการมากนก เพราะในเวลาราชการ การผาตดสวนใหญจะผาตดตอเนองกนตลอดเวลา สวนนอกเวลาราชการ หองนจะมศลยแพทยและพยาบาลหองผาตดมาใชตลอด เพราะสวนใหญจะมานงพกและนงรอเคสทก าลงสงมาผาตดตามค าบอกเลาของไขมกและไพฑรย ทวา “…หองนในชวงเวลากลางวน จะมพยาบาลมาใชนอยมากคะ คองานผาตดกตองผากนตลอดเวลา ไมมเวลาวางมานงเบรก สวนใหญอาจารยหมอจะมานงกน เพราะทมเคาเยอะ ใหหมอเดกๆ เรมเคสไปกอนได…”

46

(ไขมก กนยายน 2556: สมภาษณ )

“…ตอนอยเวร หองนเราจะใชเยอะ เพราะวาจะมชวงเวลาวางบาง ไมไดผาตลอดเหมอนกลางวน ท าแตเคสฉกเฉน ถาวางกจะมานงรวมกน กนขนม ดทว ผอนคลายดคะ…”

(ไพฑรย กนยายน 2556: สมภาษณ)

46

3. หองนอนเวรพยาบาลหองผาตด การอยเวรของพยาบาลหองผาตดจะมขอแตกตางจากการอยเวรของพยาบาลหอผปวยทวๆ ไป นนคอ นอกจากจะมเวรเดยว เชน เวรเชาแลว กยงม การอยเวรควบหรออยสองเวรตดตอกน ซงหมายความวาอยเวร 16 ชวโมงตดตอกน ไดแก เวรเชาตอบาย คอเรมท างานตงแตเวลา 8.00น. – 24.00น.และเวรบายตอดก คอเรมท างานตงแต 16.00 น. - 8.00 น.ของวนรงขนการใหบรการผาตดนอกเวลากจะมความแตกตางกบในเวลาราชการตรงทจะใหบรการเฉพาะกรณผปวยฉกเฉนเทานน ซงทมศลยแพทยจะเปนผโทรมาแจง (Set Case) ตอทมวสญญและทมพยาบาลหองผาตดใหทราบ เมอมกรณผปวยตองเขารบการผาตดดวน หรอทเรยกวาเวร On Call นนเอง เนองจากเปนลกษณะเวรทยาวและคอยตงรบการใหบรการ จงมหองส าหรบใหพยาบาลหองผาตดไดพกขณะเขาเวรดงกลาว ในชวงนอกเวลาราชการ การตดตอสอสารกบพยาบาลหองผาตด กจะผานทางหวหนาเวร กลาวคอ หวหนาเวรจะท าหนาทเปนหวหนาหองผาตดนอกเวลาราชการ คอรบผดชอบ บรหารจดการงานผาตดแบบฉกเฉนตลอดทงเวร และดวยความไมสามารถคาดเดาของเคสทจะสงมาผาตด เนองจากทกเคสทตองใหบรการในชวงนอกเวลาราชการนเปนกรณผปวยฉกเฉน เพราะฉะนนพยาบาลหองผาตดจะทราบวาตองเตรยมผาตดอะไรกตอเมอแพทยโทรมาแจงเทานน การเตรยมตวเองใหพรอมทงดานรางกายและความรความเขาใจในการใหการชวยเหลอผปวยและทมจงเปนเรองทส าคญ หองนอนเวรจงเปนหองหนงทพยาบาลหองผาตดใชในการพกเปนส าคญ เพราะเปนการอยเวรทตอเนองกนตลอด 16 ชวโมง และเปนทตงรบพรอมใหบรการตลอดเวลาเมอมเคสฉกเฉน ซงทบทม หยกและไพฑรยไดกลาวถงความรสกทมตอหองนอนเวรพยาบาลวา “…เวลาไดเขาหองนอนเวรเปนเวลาทความสขมาก เพราะไมใชวาทกเวรจะไดเขามานอน เพราะบางเวรกมผปวยฉกเฉนเยอะ หรอบางการผาตดทใชเวลาผาตดทยาวมาก บางเคสกตองผายาวจนจนสวางคาตากนเลยทเดยวเพราะฉะนนเวลาอยเวร เมอถงเวลาทตองนอนพกกตองนอนคะ เผอวามเคสจะไดมแรงท าอยางเตมท…”

(ทบทม กรกฎาคม 2556: สมภาษณ)

46

“…ในหองนอนเวรกจะมโทรศพทหนงเครอง เผอเวลาหมอจะโทรมา Set Case ฉกเฉน เรากสามารถรบโทรศพทไดเลย ซงหวเวรกจะเปนคนรบโทรศพทเองคนเดยวทงเวร แลวคอยมาจายงาน วาใครตองท าอะไรบางเคสทจะ set ขนมา เรามเวลาเตรยมตวไมมากนก ดวยวาเปนเคสฉกเฉน ตองอาศยการท างานเปนทม และเลอกไมไดวาตองท าเคสอะไร ถาถงเวลาพกเรากจะมาพกกน เผอเคสยาว และจะไดมแรงท างานดวย…”

(หยก กรกฎาคม 2556: สมภาษณ)

“…บางการผาตดตองยนสงผาตดนานหลายชวโมง พอเสรจเคสหองนอนเวรกจะเปนหองทใชยดขา พกเทา และนอนเอาแรงไดดเลยทเดยว…”

(ไพฑรย กรกฎาคม 2556: สมภาษณ)

จะเหนไดวา หองนอนเวรพยาบาลกเปนอกสถานทหนงทจะชวยใหพยาบาลหองผาตดไดมเวลาพก จากลกษณะเวลาของเวรทยาว 16 ชวโมงตดตอกนจนเชาและลกษณะของเคสผาตดทเปนผปวยฉกเฉน ซงไมสามารถก าหนดเวลาแนนอนทจะผาตดได และไมไดทราบขอมลชนดของการผาตดลวงหนาทมากพอ การรอยเวรจงตองอาศยประสบการณและการท างานเปนทม ชวยกนใหการดแลผปวยมประสทธภาพมากทสด 4.หองประชม หองประชมน เปนอกหองหนงทแทรกอยในหองผาตด เปนหองทคอนขางใหญ มคอมพวเตอร อปกรณตางๆ ทสามารถใชจดประชมเลกๆ ได หองนจะถกปดใชในทกเชาของวนราชการ คอ มหวหนาแผนกผาตดมารบสงเวรจากหวหนาเวร ในเวรทผานมา มพยาบาลบางสวนทเปนหวหนาหองแผนกผาตดยอยมานงรบฟงดวย หลงจากสงเวรเสรจ หองนในบางวนกจะตอดวย การประชมยอยโดยมพยาบาลหองผาตดทกระดบตางมาเขาฟง เชน การแจงเรองตางๆ ทเกยวของกบพยาบาลหองผาตดโดยตรง บางวนกจะเปนวชาการสนๆ ประมาณครงชวโมงจากเจาหนาทบรษทบาง จากศลยแพทยบาง ทมาพดหรอสอนความรใหมๆ ใหแกพยาบาลหองผาตดอยางททบทมและพแกว ไดเลาถงหองนวา “…หองประชมน กใชประโยชน หลาย อยางนะ เปนหอง ทใชแจงเรองดวนๆ ใหทกคนทราบ หรอบางวนกมเจาหนาทบรษทมาพดเรองเครองมอทน าเขามาใชใหมในหองผาตด เพราะวาเราตองคอยแนะน าแพทย และตองเปนคนดแลตอไป เลยตองมาฟงใหเขาใจ เดยวใชไมถก….”

(ทบทม สหาคม 2556: สมภาษณ)

“…หองนบางวน กเปนการสาธตการผาตดแนวใหมจากหมอ เปนการผาตดทเพงเรมท ากนมาก และยงไมมเวลาทจะวนไปเรยนรกนในหองนนๆ และพบเจอไดบอยในเวร กจะเชญหมอมาพดใหฟง เพราะพอเวลาเจอจรงๆ จะไดสามารถชวยหมอได….”

46

(แกว สงหาคม 2556: สมภาษณ)

จะเหนไดวา หองประชมนเปนอกชองทางของการสอสารเรองราวตางๆ ระหวางกนและจากบคคลอน เพอใหพยาบาลหองผาตดสามารถรบรและเรยนรไดอกชองทางหนง แมจะเปนชวงเวลาสนๆ แตกสามารถสอสารใหคนสวนใหญทราบและรบรได ตลอดจน การสาธตการท าผาตดโดยอาจารยแพทยในหองประชมรวมพยาบาล เปนการทบทวนความรเกาและการสาธตวธการผาตดใหมๆจงเปนสงจ าเปนทตองมการทบทวนกนอยางสม าเสมอ ประกอบกบการท างานของพยาบาลหองผาตดทตองหมนวนเขาไปเรยนรงาน บางครงบางแผนกตองใชเวลาตอควเพอไปเรยนรเปนเวลานาน การทบทวนความรเกยวกบการผาตดทตองพบเจอบอยๆ จงเปนทางลดของการเรยนรอกทางหนง

เสนทางการเขาสวชาชพของนางฟาชดเขยว

การท าความเขาใจถงเหตผลของการตดสนใจเลอกเสนทางสวชาชพพยาบาลหองผาตด กอนการกอรปมาเปนพยาบาลหองผาตดอยางเตมตวนน จะชวยใหเราเขาใจและเหนถงกระบวนการและรปแบบความคดของแตละคนทมตองานหองผาตด ทงในแงของประสบการณทผานมา ทเกยวของกบงานหองผาตด รปแบบของงานหองผาตดรวมถงความรสกนกคดภายในทไดผนวกออกมาจนเปนความคดสดทายทใชในการตดสนใจเขาสวชาชพพยาบาลหองผาตด ซงอตลกษณของปจเจกทมตองานพยาบาลหองผาตดนน ไมไดมความแตกตางกนโดยสนเชงกบคนอนๆ แตบางมมกแสดงใหเหนถงการมอตลกษณรวมอยดวยเชนกน พยาบาลหองผาตดทเปนกลมผใหขอมลหลกในการวจยครงน มจ านวน 12คนจ าแนกเปนพยาบาลระดบหวหนางานจ านวน 6คนและพยาบาลหองผาตดในระดบปฏบตการอก 6คน ซงการไดรบรเรองราวทงหมดจากพยาบาลหองผาตดทเปนผใหขอมลหลกในครงน เกดจากการทผวจยกเปนพยาบาลหองผาตดในหนวยงานแหงนคนหนง ผวจยไดใชความผกพนในฐานะสมาชกคนหนงในหนวยงานแหงนในการสมภาษณ ซงจะมาพรอมความไววางใจ ความรวมมอและการรจกในกาลเทศะดวาชวงเวลาใดควรสมภาษณ ชวงเวลาใดมกจกรรมอะไร และเขาใจศพททางการแพทยเปนอยางด ท าใหงายตอการเขาไปพดคยและการท าความเขาใจในบรบทของหองผาตด รปแบบ ความคดของพยาบาลหองผาตดแตคนทใชในการตดสนใจเลอกท างานในหองผาตดนนมแนวความคดทหลากหลาย ประสบการณในหองผาตดเปนอกสวนหนงทท าใหหลายคนเลอกทจะท างานในหองผาตด ทงการไดตดตามผปวยมาในหองผาตดพรอมทงสงเกตการท างานของทมผาตดขณะเปนนกเรยนพยาบาลชนปท 3 การเลอกฝกหด ( Elective) ทหอผปวยหองผาตดใน 1 เดอนสดทายกอนจบการศกษาขณะเปนนกเรยนพยาบาลป 4 ประสบการณทางออมการไดรบการถายทอดเรองราวประสบการณตรงจากบคคลอนๆ และเลอกท างานในหองผาตดจากบคลกและความชอบสวนบคคล กลาวคอ การไมชอบรปแบบการท างานของพยาบาลตามหอผปวยทวไป การไมชอบท างานซ าๆทกๆวน ( Routine) การไมชอบ

46

พบปะพดคยกบกบญาตคนไข การไมชอบแตงยนฟอรมพยาบาล ชอบจากลกษณะงานทมการท างานเปนทม ลกษณะของงานมความทาทาย ลกษณะการท างานทไมยดเยอ โดยผวจยสรปจากการใหขอมลของพยาบาลหองผาตดไดดงตารางท 3

46

ตารางท 1เหตผลในการเลอกท างานในหองผาตดของกลมผใหขอมลหลก ผเลา (นามสมมต)

เหตผลในการเลอกท างานในหองผาตด

บรบทหองผาตด เหตผลจาก

บคลกสวนบคคล มประสบการณเกยวกบงานหอง

ผาตด

ไมมประสบการณในงานหองผาตด

พเพชร เคยอานหนงสอ พหยก รบรจากในละคร ไพลน เลอกฝกงานหองผาตด

ตอนป 4

ทบทม เคยมาดงานในหองผาตดตอนป3

เพทาย เลอกฝกงานหองผาตดตอนป 4

มรกต รบฟงจากคนใกลตว

แกว ชอบ ward ปด ไมชอบงาน routine

ไพฑรย ท างานเสรจเปนรายๆ ไป

โกเมน ไม ช อบงาน ward เพราะรอน

บษราคม งาน เปนรปแบบใหม มความทาทาย

ไขมก ชอบงานแบบฉกเฉน

พลอย ไมตองพดคยและตอบค าถามญาตผปวยเยอะแยะ

การเลอกท างานในหองผาตดนนมทงคนทประสบการณโดยตรงตองานหองผาตด เชน คนทเคยเขาไปสมผสบรรยากาศ การดงาน การทดลองท างานจรงในหองผาตด และกลมพยาบาลทไมมประสบการณโดยตรงในหองผาตดโดยรบรเกยวกบงานหองผาตดจากการอานหนงสอ การไดรบค าบอกเลาจาก

46

คนใกลตว การดจากบทในละครโทรทศน เปนตน ซงประสบการเหลานจะเปนตวประกอบอยางหนงในการตดสนใจเลอกหรอไมเลอกท างานในหองผาตด เพราะตองเอามาผนวกกบทศนคตสวนบคคล เชน การไมชอบลกษณะของงานการพยาบาลผปวยตามหอผปวยทวไป ทปฏบตเหมอนเดมในทกๆ วน หรอทเรยกวางาน routine การไมชอบพดคย พบปะกบญาตผปวย ความเครยดทมตอการพยาบาลผปวยแบบเรอรง งานหองผาตดจงเปนอกทางเลอกหนงถงแมวาประสบการณการรบรในงานหองผาตดจะไมมากกตามท เมอเปรยบเทยบกบรปแบบของงานพยาบาลแบบทวๆไป และไมไดหมายความวาพยาบาลในหองผาตดจะมเฉพาะบคคลทไมชอบงานแบบหอผปวยทวไปเพยงอยางเดยว แตเราจะพบวาพยาบาลสวนหนงเลอกท างานในหองผาตดเพราะวา ลกษณะของงานหองผาตด ทมการท างานเปนทมรวมกนกบแพทยผาตดและทมวสญญ ประกอบกบบทบาททมความทาทายในการดแลผปวยทเขามารบบรการผาตด รวมทงโครงสรางของหองผาตดทมลกษณะเปนหอผปวยปด จงไมมการพลกพลานจากญาตหรอบคคลอนๆทไมเกยวของ และไมอนญาตใหบคคลทไมเกยวของเขาไปขางใน และการไมไดรบดแลผปวยแบบพกคางคน การดแลผปวยจงเกดขนแคชวระยะเวลาผาตดเทานน แลวเมอผปวยปลอดภยดกสงตอใหหอผปวยนนๆ ดแลตอไป พยาบาลหลายคนจงตดสนใจเลอกท างานในหองผาตด จะเหนไดวาประเดนทเกยวเนองกบเหตผลทใชในการตดสนใจเลอกท างานในหองผาตดนน พยาบาลหองผาตดเองไดหยบยกประเดนทเกยวของกบประสบการณเกยวกบงาน หองผาตด มาอธบายถงเหตผลดงกลาว โดยไมไดใหความสนใจในความเปนตวตนของพยาบาลหองผาตดมากนก แตใหความสนใจในตวบรบทของหองผาตดเปนส าคญบทบาททเราไมสามารถรบรไดในบางครง บรบทจงเปนสงทใชในการตดสนใจ การคาดเดาจากความเปนตวของบรบทเอง โดยไมไดคดวา บทบาทนนๆจะเปนอยางไร ทงนผวจยประมวลภมหลงของเหตผลทตดสนใจเลอกท างานในหองผาตดของพยาบาลแตละคนทไดพดถงรายละเอยดในขนตอนการตดสนใจเลอกท างานในหองผาตดของตนเอง กลาวคอ กรณท 1: “พเพชร” พยาบาลหองผาตดในต าแหนงหวหนางาน อายงานในหองผาตด 20 ป ไดบอกเลาใหฟงถงในสมยทเปนนกเรยนพยาบาลวา หลกสตรในสมยนนไมมใหเราไดมาเรยนรงานในหองผาตดเลย ไมมโอกาสไดรบรเลยวาพยาบาลหองผาตดเขาท างานกนอยางไร หนาทเปนแบบไหน ดแลวเปนสงทหางไกลมากทจะไดท างานในหองผาตด แตเรากพอทจะไดอานในต าราบาง วาในหองผาตดกตองมพยาบาลทคอยดแลผปวยขณะผาตด แตกยงนกภาพไมออกทงหมดวาแทจรงแลวบทบาทของพยาบาลหองผาตดเปนอยางไร พอเรยนจบ กมการเปดรบพยาบาลหองผาตด ซงเปนสงทเราสนใจอยแลว กเลยสมครเขามาท างานทหองผาตดตงแตบดนน กรณท 2: “พหยก” พยาบาลหองผาตดในต าแหนงปฏบตการ อายงานในหองผาตด 17 ป บอกเลาวา ในตอนนน เราไมสามารถรไดเลยวาพยาบาลหองผาตดท าหนาทอะไรในหองผาตด เคยเหนบทบาทของพยาบาลหองผาตดในละครในทวบาง แตกไมไดชดเจนมาก รสกวาเปนบทบาททนาจะทาทายด ประกอบกบไมไดชอบงานตามหอผปวยทเคยฝก จงอยากลองอะไรทแปลกใหมด คดวานาจะเหมาะกบตวเอง ดไมคอยมเหตผล แตตอนนนคดแคอยางเดยวคอไมชอบงานวอรด

46

กรณท 3: “ไพลน”พยาบาลหองผาตดในต าแหนงปฏบตการ อายงานในหองผาตด 11 ปตอนทเรยนพยาบาลตลอดทง 4 ป เราไดขนฝกปฏบตหลายหอผปวย ในตอนนนกชอบหลายท แตไมไดดทเนองานเปนหลก คอถาวอรดไหนพใจด เรากจะรสกดไปดวยทจะท างานในหอผปวยนนๆ พอใกลจะเรยนจบ ป 4 กไดมโอกาสไดเลอกมาปฏบตงานในหองผาตด ในตอนนนเลอกหองผาตด กเพราะวาเปนทเดยวทเราไมเคยมประสบการณเลยในทแหงน จงอยากลองมาฝกด พอไดเขามาท างานจรง ไดเขามาสมผสสงแวดลอมในหองผาตด รสกถงความเกงของพพยาบาลในหองผาตด ทท างานดวยความคลองแคลว ดเปนมออาชพและเปนงานทแปลกใหม ทาทายซงตรงกบบคลกของตนเอง รสกประทบใจมาก จนกระทงเรยนจบจงตดสนใจสมครเขามาท างานทหองผาตด กรณท 4 “ทบทม” พยาบาลในต าแหนงปฏบตการเลอกฝกงานหองผาตด เพราะเคยตามผปวยเขามาในหองผาตดตอนเปนนกเรยนพยาบาลป 3 ตอนนนกไมเคยมความรเกยวกบงานหองผาตดเลย “…เคยดแตในละครแลวกจนตนาการเอา วานาจะเปนแบบไหน เพราะประการณจรงไมมเลยคะ…”

(ทบทม พฤษภาคม 2556: สมภาษณ) ซงพอเขามา ท างานจรงๆ ในหองผาตดมคนมากมาย แยกไมออกเลยวาใครเปนใคร เพราะสวนใหญไมไดมปายแขวนบอกวาใครเปนใคร กจะสงเกตหรอถามพๆ พยาบาลเอาในสงทสงสย พอขนป 4 ใกลจะจบแลว กจะมรายวชาทเรยกวา การElective คอการทเปดโอกาสใหนกศกษาป 4 ไดเลอกฝกปฏบตเ หมอนเปนพยาบาลตวจรงบนหอผปวย กจะมหอผปวยมาใหนกศกษาเลอกทหลากหลาย โดยใหนกศกษาเลอกหอผปวยตามล าดบความสนใจ 5 อนดบ ซงในแตละหอผปวยกจะรบนกศกษาขนมาปฏบตงานจ านวนแตกตางกน หอผปวยไหนทนกศกษาสนใจเปนจ านวนมากกจะใชวธจบฉลาก “…หนชอบงานหองผาตดมาก แตมคนเลอกฝกทหองผาตดเปนจ านวนมาก หนกเลยแอบไปบนกบพระบดา สดทายหนกโดนจบฉลากไดหองผาตดจรงๆ โชคดจรงๆคะ…”

(ทบทม พฤษภาคม 2556: สมภาษณ)

กรณท 5:“พเพทาย” พยาบาลในต าแหนงหวหนาทม อายงานในหองผาตด 15 ป ตอนเรยนไมเคยมประสบการณเกยวกบงานหองผาตดเลย ตอนป 4 มใหเลอก ฝกงานในวชา Elective กเลอกหอผปวยหนก ( ICU) ดวยเหตผลทวาตวเองชอบวอรดปด ซงวอรดปดทมใหเลอกตอนนนกเชน หองคลอด แตไมชอบท าคลอด วอรด NICU (หออภบาลผปวยเดกหนก) ตวเองกไมชอบดแลเดกอกและในตอนนนกไมมหองผาตดใหเลอกฝกงาน พอไปฝกงานท ไอซย จรงๆ แลวรสกวางานมนหนกเกนไป คงไมเหมาะกบตนเอง ซงในตอนนนคดวางานหองผาตดคงจะเรยนรงานไดไมยาก แมวาจะมาเรมเรยนรงานใหมทงหมดกตามท

46

“…ดวยเหตผลทชอบวอรดปด ไมชอบพบปะพดคยกบคนอนเยอะแยะ พอเรยนจบกเลยสมครเขาท างานเปนพยาบาลในหองผาตด…”

(เพทาย พฤษภาคม 2556: สมภาษณ)

กรณท 6: “มรกต”พยาบาลหองผาตดในต าแหนงปฏบตการ อายงานในหองผาตด 18 ปตอนจบการศกษาใหมๆ เลอกท างานในโรงพยาบาลเอกชน ท างานไดในระยะหนงรสกวาตนเองไมเหมาะกบระบบการท างานในโรงพยาบาลเอกชน จงอยากยายกลบมาท างานทน ในตอนนนกคดๆ วาจะเลอกท างานทหอผปวยอะไรด และอยากมวนหยดเยอะๆ เวรกไมตองอยเยอะ มเพอนทท างานในหองผาตดไดแนะน าวา งานในหองผาตดคงเหมาะกบสงทตวเองหวง และเมอไดรบฟงบทบาทการท างานในหองผาตด กรสกวาตวเองนาจะท าได จงไดเลอกมาสมครเขาท างานทหองผาตดแหงน กรณท 7: “พแกว”พยาบาลหองผาตดในต าแหนงปฏบตการ อายงานในหองผาตด 13 ปตลอดระยะเวลาทเรยนมา 4 ป รบรไดเลยวา งานในบทบาทของพยาบาลสวนใหญจะท างานแบบเดมๆ ซ าๆ กนทกวนการท างานทตองรบค าสงจากแพทย มนรสกวาชวตเรานาจะมอะไรท ทาทายมากกวาน จงลองทบทวนดวาทผานมา เราชอบ หรอถนดกบงานในหอผปวยใดมากทสด จงมาจบทงานหองผาตด ทเคยมาฝกปฏบตงาน เปนงานทท าเสรจเปนรายๆ ไป การผาตดถงแมจะเปนการผาตดเดยวกน แตตางคนผา ตางคนไข มนกมความแตกตาง ดไมจ าเจด จงเลอกมาท างานทน กรณท 8: “ไพฑรย” พยาบาลในต าแหนงปฏบตการ อายงานในหองผาตด 10 ป ชอบการดแลผปวยเดกและหอผปวยแบบปด ตอนนนเลอกฝกหดงานทหออภบาลผปวยเดกแรกเกด ( Ward NICU) เปนอนดบท1 และเลอกฝกหดงานหองผาตดเปนล าดบทสองเนองจากปนนจบฉลากไมไดอนดบ 1 ทเลอก จงตองมาดงานทหองผาตดแทน เมอไดเขามาฝกหดการท างานในหองผาตด ไดเหนถงลกษณะการท างานของพยาบาลหองผาตด รสกชอบในลกษณะการท างานทไมตองดแลผปวยแบบเรอรง ผาตดเสรจกเรมผาตดผปวยรายอนๆไปเรอยๆงานกจะเปลยนไปตามโรคทผมารบการผาตดและเสรจเปนอยางๆไป ไมตองมาคอยดแลอยางตอเนองทกๆ วน เมอผปวยปลอดภยดกสงตอใหหอผปวยเปนผดแลผปวยตอไป กรณท 9: “โกเมน” พยาบาลในต าแหนงปฏบตการอายงานในหองผาตด 18ป เลาใหฟงเมอสมยตอนเปนนกเรยนพยาบาลสมยนนวา ไมเคยไดมโอกาสเขามารบรงานในหองผาตดเลย เพราะตอนนนยงไมมรายวชาใดๆ ทตองเขามาเรยนรงานในหองผาตด ไมมใหเลอกมาดงานในหองผาตด กอนจบจงเลอกดงานหอผปวยกระดกและขอ ตวเองเปนคนทไมชอบอากาศรอน ไมชอบท างานแบบนงโตะรบค าสงจากหมอ ท างานแบบซ าๆ เดมๆ นสยตวเองเปนคนกระตอรอรน กรณท 10: “บษราคม” พยาบาลในต าแหนงปฏบตการประสบการณท างานในหองผาตด 11 ป ตอนเปนนกเรยนพยาบาล ไมเคยมประสบการการรบรงานในหองผาตดเลย ประสบการณครงแรกทไดไดรงานในหองผาตด เปนชวง1 เดอนสดทายกอนจบ ทไดเลอกมาฝกงานในหองผาตด ตอนนนมองงานหองผาตดไววาเปนงานทแปลกใหมทตองมพยาบาลประจ าในหองผาตดดวยเหรอ อยากรวาพยาบาลเขาท าหนาทอะไรกนในหองผาตด เมอไดเขามาดงานในหองผาตด ไดเหนอกภาพหนงของพยาบาลทอยในทมผาตด ทตองคอย

46

จดเตรยมเครองมอ วสดอปกรณ สงของเครองใชส าหรบการผาตด ไดมองเหนถงความเปนกนเองของทมทท างานประสานกนตามหนาทของตน ซงแตกตางจากทหอผปวยมากทพยาบาลท างานสวนใหญตามค าสงแพทย และลกษณะงานเปนงานทตองเรยนรใหมทงหมด จากตวของเงนเอง เปนคนทชอบท างานทมความทาทาย และเปนพยาบาลทมความเชยวชาญพเศษ แตกตางจากพยาบาลทวๆไป จงตดสนใจเลอกท างานในหองผาตด กรณท 11: “ไขมก” พยาบาลในต าแหนงปฏบตการ ประสบการณในหองผาตด 5ป เลอกฝกงานหองผาตด เลอกจากทตองท างานแนนอน ทจรงชอบงาน วอรดปด กอนเขามาดงานตอนป 3 ไมเคยรบรงานในหองผาตดเลย คดวานาจะเปนงานทตองเครยดๆ เพราะตองเกยวกบเลอด ไมเคยรเลยวาพยาบาลในหองผาตดเขาท าหนาทอะไร ตอนแรกคดวาพยาบาลเปนคนผาตดเอง พอไดมโอกาสเขามาในหองผาตด จงไดรบรประสบการจากสงทพๆในหองผาตด ไดอธบายใหทราบถงบทบาทหนาทหลกๆ ของพยาบาลหองผาตดประกอบกบไดสงเกตการท างานของพๆ ไปดวย จงท าใหรสกวา เปนงานทมความทาทายและเปนอกบทบาทหนงซงแปลกใหมและนาประทบใจมากส าหรบตวเอง จนในป 4 เทอมสดทายกอนจบ จงเลอกมาฝกงานทหองผาตดเพอลองมาเรยนรงานแบบเตมตวอกครง แมวาในใจตอนนนอยากท างานทหองฉกเฉนมากกวา เพราะชอบงานทมความรบเรง กระฉบกระเฉง ฉบไว ซงเมอไดมาฝกงานทหองผาตดกพบวา งานในหองผาตดกมลกษณะทคลายกบงานทหองฉกเฉนเหมอนกนในเรองของความรบเรง แตมกระบวนการท างานทเปนแบบแผนมากกวา จงเลอกสมครเขาท างานทหองผาตดเมอจบการศกษาแลว กรณท 12: “พพลอย”พยาบาลหองผาตดในต าแหนงหวหนางาน อายงานในหองผาตด 20 ปกอนทจะเลอกมาท างานในหองผาตด เคยท างานทหอผปวยทวไปมากอน รสกวา ลกษณะนสยของตวเองนน ไมคอยชอบความวนวายของบรรยากาศตามวอรด มญาตคนไขเยอะ ตองมานงอธบายรายละเอยดตางๆ กบญาตอยเปนประจ า ซงตวเองเปนคนไมคอยชอบความวนวาย ชอบท าแตงานในหนาททไดรบผดชอบเทานน จงคดอยากจะยายหอผปวย ตอนนนกไมไดคดอะไรมากมาย แคคดวาการท างานในหองผาตด คงไมตองพบปะผคนมากมาย จงเลอกยายมาท างานทหองผาตด

การกอรปนางฟาชดเขยว

จากทไดกลาวมา งานหองผาตดนนเปนงานทางการพยาบาลทมความแตกตางจากงานพยาบาลบนหอผปวยทวๆ ไป ซงเปนงานทเนนการใหการดแลผปวยทเขามารบการรกษาดวยวธการผาตดโดยเฉพาะ ลกษณะงานจงมความแปลกใหมและทาทายส าหรบพยาบาลใหมทตดสนใจเลอกท างานในหองผาตด ทตองมการเรยนรในเรองงานหองผาตดใหมทงหมด ตงแตกระบวนการใหการดแลผปวยตลอดระยะเวลาของการผาตด และการเรยนรในเรองพนทงานหองผาตด ดงนนพยาบาลใหมทจะเขามาท างานในหองผาตด จงตองมการเรยนรงานผานรปแบบททางหองผาตดไดมการจดรปแบบการสอนพยาบาลใหมใหเปนพยาบาลหองผาตดอยางเตมตว มการวางแนวทางท

46

ชดเจนในการตดตามผลการประเมนการเรยนรงานของพยาบาลใหมในบทบาทพยาบาลหองผาตดทกคนจากขอมลภาคสนามการกอรปพยาบาลหองผาตดนนมการพฒนาและปลกฝงมาตงแตเปนนกศกษาพยาบาลจนกระทงตดสนใจเลอกเขามาในวชาชพพยาบาลหองผาตดมอยใน 2 ลกษณะไดแก 1. การสรางตวตนของนางฟาชดเขยวจากสถาบนการศกษา 2. การสรางตวตนเชงวชาชพ การสรางตวตนของนางฟาชดเขยวจากสถาบนการศกษา เมอกาวเขาสกระบวนการ เปนนกศกษาพยาบาลชนปท 4 ไดผานรปแบบการขดเกลาทเปนแบบตนฉบบของพยาบาล การเนนเรองการดแล การเสยสละ ความอดทน ในรปแบบพธกรรมตางๆ การรบนอง การรบหมวก ระบบพนอง พธจบการศกษา รบแถบตดหมวก ซงเนอหาเหลาน ลวนตอกย าความเปนตวตนในวชาชพพยาบาลยงขน ท าใหภาพลกษณ ตวตน ตลอดระยะเวลาของการเปนนกเรยนพยาบาลทตองมปฏสมพนธกบผปวยและญาตผปวย ความสมพนธระหวางเพอนรวมงาน ความสมพนธระหวางวชาชพแพทยตลอดจนภาพลกษณทสาธารณชนมองพยาบาล การเผชญกบปจจยตางๆ เปลยนไป เปนตวตดสนในการเลอกท างานในสงทตวเองคาดหวง จากเหตผลของจดเรมตนทพยาบาลหองผาตดใชในการตดสนใจเลอกท างานในหองผาตดนน แสดงใหเหนวาแมวาพยาบาลแตละคนจะผานการ เรยนร และ ฝกฝนจรงบนหอผปวยทวไป ตลอดระยะเวลา 4ป ทเปนนกเรยนพยาบาลผานการอบรม เรยนร ตามรปแบบของวชาชพ แมวาหองผาตดจะเปนหอผปวยทเพงเพมเขามา เพอใหนกศกษาไดมโอกาสเขามาดการท างานของพยาบาลในหองผาตด ประกอบกบการดแลผปวยแบบตอเนองจากหอผปวย จนเขามา ยงผาตด และกระทงกลบไปดแลตอทหอผปวยจนครบกระบวนการ ท าใหนกศกษาพยาบาลไดรบรถงประสบการณใหมในอกหนงบทบาท แมจะเปนประสบการณในชวงเวลาสนๆ เพยงหนงวนในการตามผปวยในกรณศกษาของนกศกษาพยาบาลชนปท 3 หรอประสบการหนงเดอนของนกศกษาพยาบาลชนปท 4 เพยงจ านวนหนง ทเลอกมาฝกงานทหองผาตดกอนส าเรจการศกษา “…ตลอดทเรยนมา 4 ป เราไดเรยนรภาคทฤษฏและปฏบต มาเยอะ แมวางานหองผาตดจะใหม แตเรากน าความรทเรยนมา มาเปนพนฐานในการเรยนรงานหองผาตดได เหมอนวชา Physioวชา Anatomy กเอามาใชได การไดตามเคสมาโออาร ตอนป 3 ไดสงเกตการท างานของพพยาบาล กท าใหเราไดเหนชวงของการดแลผปวยผาตดเหมอนกน มนมภาพตดในหวแลวและรสกชอบ…”

(ทบทม มถนายน 2556: สมภาษณ) “…ตอนป 4 ทไดมาฝกในวชาปอ Elective ไดเขามาลองท างานจรง มนท าใหเรารวางานโออารเปนแบบไหน เราชอบงานมยกบงานแบบน และไมใชชอบอยางเดยวจะท าได มนตองมหลายอยาง เชน มบคลกทกระฉบกระเฉง ชางสงเกต ตองเรยนรตลอดเวลาอดทน อดนอน ยนนานได ทงหมดนเรากเกบเอาไปคด วาจะท างานทนไดมย…”

46

(เพทาย พฤษภาคม 2556: สมภาษณ)

จากค าบอกเลาของทบทมและเพทาย จะเหนวาการกอรปของนางฟาชดเขยวเรมตนตงแตสถานบนการศกษาแลว แมไมไดเปนรปแบบทชดเจนรปแบบในรายวชาใด แตมการเสรม เพมเตม สอดแทรกเอาไว ในรายวชาตางๆ ทสามารถน ามาปรบใชกบงานในบทบาทพยาบาลหองผาตดได

46

การสรางตวตนเชงวชาชพ งานพยาบาลหองผาตด เปนงานทมความเฉพาะและตองมการเรยนรงานเพมเตมใหมเกอบทงหมด และยงไมมหลกสตรการเรยนการสอน เพราะฉะนนการเรยนการสอนงานในหองผาตด จงเปนหนาทของพยาบาลหองผาตด ทตองมการถายทอดความร และสอนงานดานตางๆทจ าเปนตอพยาบาลนองใหมดวยกนเอง ซงทหองผาตดแหงนมการจดรปแบบการสอนงานใหพยาบาลหองผาตดนองใหม โดยทางหนวยงานเองเปนผรบผดชอบในสอนงานให ไดมการจดวางรปแบบทมความจดเจน เพอใหเออตอการเรยนรงานและสามารถปรบตวใหเขากบรปแบบงานทใหมในเชงวชาชพได ซงรปแบบการสอนงานของหองผาตดทมอยใน 2 ลกษณะดวยกนคอ การเรยนรจากพสนองและการเรยนรดวยตนเอง 1.การเรยนรจากพสนอง การเรยนรงานจากพสนองเปนการเรยนรงานททางหองผาตดมรปแบบการสอนงานทชดเจน การสอนงานใหแกพยาบาลใหมนนจะมอยใน 2 ชวง คอ ชวงแรกจะเปนการปฐมนเทศพยาบาลใหม ทจะจดขนในทกๆ ป โดยทางหองผาตดเปนผรบผดชอบในการด าเนนงานจดการอบรมปฐมนเทศขน มการบรรยายใหเหนภาพของงานหองผาตดแบบกวางๆ ใหพยาบาลใหมไดท าความรจกกบหองผาตด โดยเนอหาจะเปนทงภาคทฤษฎและภาคปฏบต ซงวทยากรทมาใหความรกจะมทงพยาบาลในหองผาตดทมความเชยวชาญในหวขอนนๆ ตลอดจนวทยากรรบเชญจากภายนอกและการสอนงานจากภายในหองผาตดเองกบสถานการณจรง จากพยาบาลหองผาตดรนพ กลาวคอ 1.1 การปฐมนเทศพยาบาลใหม เนอหาทใชในการปฐมนเทศนนมหลายเรองทจ าเปนตองไดรบการเรยนรและการปพนฐานกอนทจะเจอในสถานการณจรงซงดานในคมอจะมหวขอจ านวนมาก ทตองมเรยนกอนเขาไปปฎบตงานจรงในหองผาตด แตละหวขอทน ามาสอนนนจะเปนการปพนฐานในเรองตางๆ ใหพยาบาลนองใหมมความรในเบองตนเพอเปนแนวทางในการใหการพยาบาลในหองผาตดได ระยะเวลาในการปฐมนเทศนนจะใชเวลาไมเกน 5 วน ขนอยกบความพรอมของวทยากรและบางเนอหาสามารถไปเรยนรตอเมอเขาไปท างานในหองทท าผาตดตอได

46

ภาพท 7หนาปกหนงสอคมอการปฐมนเทศพยาบาลหองผาตดใหม ทมา: ถายโดยผวจย เดอนเมษายน 2556

จากภาพท 8 เปนหนาปกหนงสอคมอการปฐมนเทศพยาบาลใหมหองผาตด ซงทางหองผาตดไดจดท าคมอนขนเอง โดยการรวบรวมเนอหาวชาการทเกยวของกบงานหองผาตด ทพยาบาลใหมควรทราบเปนพนฐานมารวมไวในคมอเลมน เพอใหพยาบาลนองใหมสามารถเรยนรเรองตางๆ ทเกยวของกบงานหองผาตดไดเบองตน กอนเขาไปเรยนรงานจรงๆ ในหองผาตดตอไป

46

“ ทนเรามการจดอบรมนองใหมทกปคะ เนองจากงานหองผาตดจะมลกษณะรปแบบของงานทแตกตางจากหอผปวย ซงเปนสงใหมทนองๆ บางคนอาจยงไมเคยเจอ การจดอบรมในทกๆป เรามวตถประสงคเพอใหนองๆ ไดทราบถงกฎ ระเบยบของหนวยงานกอนในเบองตน และตามดวยการแนะน าหองผาตดและทมงานทเราตองท างานรวมกน ตลอดจนหนาทหลกๆทเราตองปฏบตงานในหองผาตดเพอใหนองๆ สามารถมองเหนภาพรวมของงานหองผาตดอยางคราวๆกอน และสวนในรายละเอยดทงหมดนน กจะเปนหนาทของพยาบาลประจ าหองผาตดนนๆ เปนคนคอยนเทศงานตอไป”

(เพทาย เมษายน 2556: สมภาษณ)

ภาพท 8การนงฟงบรรยายของพยาบาลใหมหองผาตด ทมา: ถายโดยผวจย วนท 10 เดอนพฤษภาคม 2556

จากภาพท 9 แสดงใหเหนถงลกษณะการสอนงานในชวงปฐมนเทศ พยาบาลหองผาตดใหมตางใหความสนใจในการเรยนร มการจดบนทก และตงใจเรยนรเปนอยางด การเรยนรในภาคทฤษฎเปนสงทมความจ าเปนมาก เพราะเนอหาเหลานไมไดมเวลามากพอทจะน าไปสอนในหองทท าผาตด เนอหาภาคทฤษฎจงถกน ามาสอนกอน ในชวงปฐมนเทศ เพอปพนฐานของงานหองผาตดรวมไปถง กฎ ระเบยบและขอปฏบตในการท างานในหองผาตด การท าความเขาใจในบทบาทของพยาบาลหองผาตด พยาบาลหองผาตดรนพ ทไดรบการคดเลอกใหมาเปนวทยากรมาสอนนองใหม เปนการสอนในภาคปฏบตจรงในระดบเบองตนใหสามารถมองเหนภาพทจดเจน จบตองสมผสไดจรงการท างานทปฏเสธไมไดเลยวาเครองมอผาตดกเปนอกหนงสงทเราตองท าความเขาใจ ท าความคนเคย แมวางานหลกทพยาบาลหองผาตดตองท าคอการดแลผรบบรการทเขามารบบรการผาตดกตามท การอบรมนองใหมในเบองตนจงสามารถท าใหนองใหมสามารถมองเหนภาพของงานหองผาตดไดอยางชดเจนขน และมเวลาทจะท าความเขาใจมากยงขนในบางเรอง ชวยลดเวลาในการเรยนรในหองท างานจรงๆ ได อยางทพไขมกและพบษราคมไดบอกเลาวา

46

“…การจดใหมการปฐมนเทศ กดนะ เพราะวาอยางนอยท าใหเหนกรอบของงาน เรมเหนวาเราตองท าอะไรกนบางและตองเรยนรเรองอะไรบางในอนาคต และมความมนใจมากขนกอนทจะเขาไปท างานในหองผาตดจรง…”

(ไขมก เมษายน 2556: สมภาษณ) “…มหลายเรองทพเขาสอน ทไปลองท ากบคนไขไมได ตองรไปกอน และกงานในหองผาตดมนจะเรว ถาไปสอนตอนนนอาจจะไมทน…”

(บษราคม เมษายน 2556: สมภาษณ) เมอเสรจสนหลกสตรการปฐมนเทศททางกลมวชาการหองผาตดไดจดขนแลว พยาบาลนองใหมกจะถกสงตวเพอเขาไปเรยนรงานจรงๆ ภายในหองทท าการผาตด ซงหองผาตดทนมทงหมด 12 แผนกผาตด และหองท าผาตดจ านวน 20 หอง ซงแตละปนนจะมพยาบาลนองใหมเขามาท างานจ านวนไมเทากน ขนอยกบปจจยหลายๆดาน อาทเชน อตราก าลงในภาพรวมของทางโรงพยาบาล อตราการสมครเขาท างานของพยาบาลในปนนๆ รวมไปถงอตราก าลงทขาดของหองผาตดเอง ซงคณะผบรหารโรงพยาบาลจะจดสรรลงมาใหตามความเหมาะสม การเรยนรงานในหองผาตดของพยาบาลนองใหมนนเมอนองใหมถกสงตวใหเขาประจ าหองผาตดแผนกตางๆ แลว กจะเปนหนาทของพๆ ทประจ าหองผาตดแผนกนนๆ จะเปนคนชวยกนนเทศงานตอไปซงในชวงทดลองงานนจะใชเวลาในการประเมนทงสน 6 เดอนกอนทนองใหมทผานการประเมนจะเรมกาวเขาสพยาบาลหองผาตดตวจรง ในหองทท าผาตดหนงหองจะประกอบไปดวยพยาบาลจ านวน 3 คน เรยกพยาบาลประจ าหองวา “พยาบาลหวหนาทม ” ไมมการหมนเวยน ซงสวนใหญจะเปนพยาบาลทปฏบตงานมานาน และมความรความสามารถในแผนกนนๆเปนอยางด ซงจะถกคดเลอกโดยหวหนาหองผาตด เรยกพยาบาลทประจ าหองนนๆ ทมการหมนเวยนทก 6 เดอนถง1 ป วา“พยาบาลรองหวหนาทม ” ซงพยาบาลในกลมนจะเปนคนทผานการเรยนรงานจนครบทกแผนกในหองผาตดแลว ซงจะมอายงานตงแต 5 ปขนไป และ “พยาบาลคนท 3” พยาบาลในกลมนจะเปนพยาบาลทหมนเวยนทก 3 เดอนเปนพยาบาลทการประเมนแลววามศกยภาพพอทสามารถท างานในหองผาตดได และเปนกลมทตองเรยนรงานในหองผาตดไปเรอยๆ จบครบทกแผนก สวนพยาบาลนองใหม จะเปนอตราก าลงคนท 4 ของหองผาตดแผนกนนๆ ซงอยภายใตการนเทศงานของพๆในหองท าผาตดแผนกนน และพยาบาลนองใหมทกคนจะไดรบการประเมนการท างานวาผานหรอไม “…หองแรกทพเขาไปคอหองโออา ร6 หองผาตดสมอง รสกโชคดมาก หมอใจด พในหองใจด ท าใหมความมงมนทตองท าใหไดด โดยสวนตวแลวเปนคนไมคอยขลม พๆ ในหองกรกมาก ท าใหรสกวาตองท างานทนตลอดไป…”

(ไพฑรย พฤษภาคม 2556: สมภาษณ)

46

การเรยนรงานในหองผาตดนนนองๆพยาบาลใหมทกคนจะถกสอนในเรองพนฐานทเรมตงแตการเตรยมหองผาตดใหพรอมโดยเฉพาะอยางยงการท าความสะอาดหองผาตด เพอปองกนการตดเชอของแผลผาตด ซง พยาบาลหองผาตด ทกคนตองมความรในหลกการปองกนการค วบคมการแพรกระจายเชออยางถกตองซงงานในหองท าผาตดนน ในเบองตนจะเนนใหพยาบาลใหมสามารถท าหนาทเปนพยาบาลชวยรอบนอกไดจนกระทงสามารถสงเครองมอผาตดได ซงเปนการเรยนรแบบตองเตรยมความรมาจากทบาน และน าความรทไดศกษาคนควาตวเองอานมา มาปรบใชกบงานในหองผาตดได โดยมพพยาบาลหองผาตดในหองนนจะเปนคนชวยด ชวยปรบ ชวยสอนเพมเตมให จะไมเนนการปอนขอมลใหเพยงอยางเดยว ฝกใหพยาบาลนองใหมมความกระตอรอรนในการเรยนรงานดวยตนเองกอน “…ตอนเปนนองใหม หนาทของเราตอนนคอการเรยนรงานใหไดเรวทสด ตองเปดรบในทกๆอยางทพเขาสอนและพยายามจดจ า แตหนาทของพยาบาลในหองผาตดนนมนมรายละเอยดมากมาย นองกจ าไดบางไมไดบาง กอาศยวาจดทกอยาง และบางครงกลมบางกจะโดนพเขาด…”

(พลอย พฤษภาคม 2556: สมภาษณ) การลงมอปฏบตงานของพยาบาลนองใหม ยงตองอยภายใตการดแลของพยาบาลรนพอยางใกลชด เพราะทกอยางทนองๆท า พๆทกคนในหองตองมสวนรบผดชอบในผลของการกระท าทเกดขนชวงการประเมนนทกอยางจงดเขมงวดอาจสรางภาวะความตงเครยดใหเกดขนได สงหนงทจะลดความตงเครยดในการท างานไดคอการเตรยมตวเองใหพรอมทงทางดานรางกาย ดานจตใจ ดานความร ทตองเตรยมมาใหพรอมท างานในทกๆ วน จะชวยใหพยาบาลใหมมความมนใจในการท างาน

46

1.2การเรยนรดวยตนเอง การเรยนรงานในหองผาตดนน เนองจากเปนรปแบบงานทใหมจากทไมเคยไดเรยนรในหลกสตรพยาบาลศาสตรบณฑต มากอน การสอนงานจากผทมประสบการณโดยตรงเปนสงทมความจ าเปน การเรยนรงานในสถานการณจรงเปนสงทพยาบาลหองผาตดตองเตรยมความรในสวนตวมาลวงหนาเพราะเวลาในการเรยนรงานนนตองจ าเปนตองมความรพนฐานเบองตน การศกษาคนควาดวยตนเองเปนสงทมความส าคญมาก การเรยนรและท าความเขาใจในสงทไมเคยพบเหนมาผนวกกบการสอนทควบคไปกบสถานการณจรง ตลอดจนการทพยาบาลใหมมการศกษาคนควา หมนทบทวนความรทไดรบมาอยางสม าเสมอจะท าใหการพฒนาตนเองเพอใหเปนพยาบาลหองผาตดอยางเตมตวนนเปนไปไดอยางรวดเรว “…ตอนเปนนองใหม ตองมาท างานแตเชากอนทพๆในหองจะมา เพอเตรยมเครองมอ อปกรณใหไดมากทสด หองผาตดตองพรอม…”

(แกว พฤษภาคม 2556: สมภาษณ) “…จดขนตอนการผาตดเองยนดเคส ตอนเยนกอนกลบบานกแวะหองเครองมอเพอมาจดชอเครองมอ ตองสนใจ ขวนขวาย และมาทบทวนขนตอนการสงเคสผาตดกบพในหองกอน กอนกลบหองแวะหองสมดทกวนเพออานเคสทจะผาตด…”

(มรกต พฤษภาคม 2556: สมภาษณ) จากค าบอกเลาของแกวและมรกต นนแสดงใหเหนวาในมมมองความคดเหนของพยาบาลหองผาตดนองใหมนน การจดสรรเวลาใหตวเองไดมโอกาสเปดรบการเรยนรอยางสม าเสมอ จะท าใหชวยเพมศกยภาพของตวเอง การใชเวลาทนอกเหนอจากเวลางานไปเรยนรกสามารถท าได และเปนการแสดงใหเหนถงการใฝร เมอน าสงทไดมาผนวกกบการสอนของพยาบาลรนพ จะท าใหเกดความเขา ใจมากยงขนตลอดจนการหมนทบทวนความรอยเสมอเปนสงทมความจ าเปน ทจะชวยใหไมลมและท าใหมความเขาใจและซมซบไปในการท างานตอไป การเรยนรเกยวกบงานในหองผาตดดวยตนเองนนไมไดมเพยงการเรยนรเกยวกบเรองงานเพยงอยางเดยว การเรยนรในลกษณะของแตละบคคลจะชวยใหการการปรบตวใหเขากบทมเปนไปดวยด ชวยสงเสรมในการชวยสรางบรรยากาศในการท างานใหมความตงเครยดนอยลงได และสามารถเรยนรงานไดดขน “…การเรยนรงานจากบคลกของพ พบางคนเกงมาก รใจหมอผาตดทกอยาง จดเตรยมอปกรณเครองมอไดถกใจ สามารถแกไขปญหาทเกดขนไดอยางทนท สงเคสผาตดไดอยางราบรน สามารถแกไขสถานการณทเกดขนได เรากจะรสกถงความมคณคา อยากท าใหไดแบบพเคาบาง…”

(ไพลน พฤษภาคม 2556: สมภาษณ)

46

“…บางหองพเนยบมากทกเรอง ใหความส าคญในทกรายละเอยด ตงแตเรองความรของการผาตดในวนนนๆ เรองการอานหนงสอ การ conference กอนเขาเคสซงเราตองเตรยมตวใหพรอม จะไดไมโดนด…”

(ไขมก พฤษภาคม 2556: สมภาษณ) จากค ากลาวของ ไพลนและไขมก เปน สงทแสดงใหเหนวา สงหนงทชวยใหการเรยนรงานเปนไปอยางรวดเรวนนคอ การท าใหบรรยากาศในการท างานรสกถงความเปนกนเอง ทงทมศลยแพทยและทมพยาบาลหองผาตดเอง บรรยากาศการท างานทดจะชวยลอดภาวะความกดดนความเครยด ทเปนตวขดขวาการเรยนรงานของพยาบาลนองใหม เพราะนนในชวงของการกอรปพยาบาลหองผาตดนน จะพบวาพยาบาลนองใหมแตละคน แมจะมลกษณะสวนบคคลทแตกตางกนออกไป บางคนอาจจะเปนคนกระฉบกระเฉง สามารถเรยนรในสงทสอนไดอยางรวดเรว บางคนอาจจะเรยนรชา แตการมเจตคตทดตองานหองผาตดตงแตอยในสถานศกษาจนกระทงตดสนใจเลอกเขามาท างานในวชาชพพยาบาลหองผาตด สามารถชวยปทางใหพยาบาลหองผาตดนองใหมสามารถเขามาท างานในหองผาตดได ซงล าดบตอมาขนอยกบการเปดรบในขนตอนการเรยนรจากพสนอง ทนองใหมแตละคนตองใสใจ ตงใจทจะเรยนรประกอบกบการเรยนรดวยตนเองทจะเปนตวชวยใหการพฒนาตนเองสามารถกาวไปเปนพยาบาลหองผาตดไดรวดเรวและมคณภาพ

การแสดงอตลกษณของนางฟาชดเขยว

เบองหลงประตทปดสนทตลอดเวลา ดเ หมอนไรซงความเคลอนไหวใดๆ แตในความเปนจรงแลว หองผาตดทนเปนหนวยงานทใหญทสดของโรงพยาบาล ภายในหองผาตดมคนท างานอยวนละหลายรอยชวตและหลากหลายกลมบคคลทมารวมกนเลยทเดยว ลกษณะของหองผาตดทนเปนหองผาตดรวม คอเปนศนยรวมของการผาตดทกแผนก มาไวทนทเดยว ภายใตการบรหารในหองผาตดนน มพยาบาลวชาชพรบผดชอบในการดแล เสนทางของพยาบาลวชาชพ 1คน กวาจะกาวเขามาเปนพยาบาลหองผาตดอยางเตมตวนน เสนทางเดนอาจะดราวกบวาไดปทางไวใหอยางเรยบรอยแลว ตงแตตอนเปนนกเรยนพยาบาล ทหลกสตรไดสอดแทรกประสบการณการใหนกศกษาไดมโอกาสเขามาสมผสงานในบทบาทพยาบาลหองผาตดไวแลว แมจะเปนเพยงแคระยะเวลาทนอยมากเมอเปรยบเทยบกบการการเรยนรงานพยาบาลดานอนๆ หรอแมแตการมประสบการณในทางออมแมไมไดสมผสงานโดยตรง แตแรงบนดาลใจเปนสงททกคนสามารถพบเจอไดไมวาจะอยในรปแบบใดกตาม ซงประสบการณดงกลาวกเปนแรงบนดาลใจเลกๆ ใหกบพยาบาลใหม ไดใชเปนเหตผลตดสนใจในการเลอกท างานในหองผาตด และรปแบบการเทรนนงของหองผาตด ทไดจดวางกรอบการเรยนร

46

งาน ทคอยถายทอดความร ทกษะ เจตคตทดสพยาบาลใหมทกคน แตการเรยนรงานเพอใหเปนพยาบาลหองผาตดไดอยางเตมตวนน สงหนงทมส าคญทท าใหพยาบาลหองผาตดเองสามารถกาวสจดนนไดนนมความแตกตางกน ขนอยกบสมรรถนะสวนบคคล ชวตประจ าของพยาบาลหองผาตด หองผาตดในตอนเชากอนเรมท างานทกอยางดเงยบสงบ ทกอยางดไรความเคลอนไหว ประตหองผาตดยงคงปดสนทเหมอนเดม เมอคอยๆแงมประตเขาไปพบวา ไฟบนเพดานเปดแคบางดวง เสมอนแคใหเหนเพยงทางทใชเดนภายในหองผาตดเทานน รอเวลาเขามาท างานของเจาหนาทหองผาตดทเขามาท างาน หองผาตดกเรมมชวตชวา ไฟเพดานในสวนตางๆถกเปดขน หองผาตดดสวางไสว ไดยนเสยงพดคยทคอยๆ ดงขนเรอยๆ จะเรมเหนเจาหนาทระดบตางๆ ทยอยมาเซนชอเขาท างานกน จากการเกบขอมลภาคสนามพบวา การท างานของพยาบาลในหองผาตดนน ไมไดประจ าอยเพยงจดใดจดหนง หรอหนาทใดหนาทหนงเพยงอยางเดยว แตมการกระจายกนท างานทคอยประสานกนเพอใหงานหองผาตด มความลนไหล มประสทธภาพ ซงพอสรปมอย 4 สวนดวยกน คอ 1. หวหนาแผนกผาตด 2. สวนของพยาบาลหองรบ-สงผปวย 3. พยาบาลในหองทท าผาตดทง 20 หอง 4. พยาบาลหองผาตดในหองจดลางเครองมอ พยาบาลหวหนาหองแผนกผาตด พยาบาลหองผาตดในต าแหนงน มหนาทการรบผดชอบตอการพยาบาลในเรองของการใหความหมาย การชแนะหรอสงการ และการประเมนผลของการปฏบตการพยาบาล ตลอดจนการประสานงานในหองผาตด โดยใชทกษะดานการท างานในคลนก การบรหารจดการ และการเปนผน า ทงนรวมถงกจกรรมทเกยวกบการดแลผรบบรการ บคลากร และการบรหารจดการภายในองคกร แบงสายบรหารงานออกเปน 3 แผนกโดยมพยาบาลหองผาตดท าหนาทเปนหวหนาหองผาตดจ านวน 3 ทาน และเรยกหวหนาแตละทานตามแผนกนนๆ วา หวหนาหองแผนกผาตด 1 หวหนาหองแผนกผาตด 2 และหวหนาหองแผนกผาตด 3 ซงมทงหมด 12 แผนกผาตดโดยแบงสายงานการบรหารจดการออกเปน 3 แผนกใหญๆ ไดแก แผนกผาตด 1 ไดแกบคคลทปฏบตงานในหองผาตดแผนกจกษ หองรบ-สงผปวย หองจดลางเครองมอและพยาบาลในกลมทดแทน แผนกผาตด 2 ไดแก บคคลทปฏบตงานในแผนกสต-นรเวช แผนกห คอ จมก แผนกกระดกและขอ และแผนกหองฉกเฉน และแผนกผาตด 3 ไดแกบคคลทปฏบตงานในแผนกศลยกรรมทวไป ศลยกรรมตกแตงและอบตเหต ศลยกรรมประสาท ศลยกรรมเดก ศลยกรรมระบบทางเดนปสสาวะ ศลยกรรมหลอดเลอด ศลยกรรมหวใจและทรวงอกและศนยสลายนว พยาบาลหองผาตด ในต าแหนงหวหนาหองผาตดตางกเคยปฏบตงานในบทบาทพยาบาลหองผาตดปฏบตการมากอน กอนทจะไดรบการคดเลอกใหมาท าหนาทเปนหวหนาหองผาตด ซงนนกหมายถงวา

46

หวหนาหองผาตดเองกจะมความรความเขาใจในบทบาทของงานหองผาตดเชนเดยวกน แมวาในตอนนจะปฏบตในหนาทดงกลาวนอยลงแลวกตาม พยาบาลหองรบ-สงผปวย ดานแรกของผปวยทเขามารบบรการผาตดนน เรยกบรเวณนวา “หองรบสงผปวย” ตรงจดนจะมพยาบาลวชาชพประจ าการอย 2 คน อยางทเคยไดกลาวไวขางตน และทมชวยเหลองานเปนผชวยพยาบาลและพนกงานชวยการพยาบาลและแมบาน ทท าหนาทคอยรบและสงผปวย การท างานของพยาบาลหองผาตดตรงจดน จากการสงเกตพบวา พยาบาลจะอยประจ าตรงเคาทเตอร เมอเขามาอยในหองนเราจะไดยนเสยงโทรศพทดงเปนระยะๆ ตลอดเวลา พยาบาลและเจาหนาทประจ าเคาทเตอร จะคอยรบโทรศพทอยตลอดเวลา เหมอนเปนศนยกลางในการเชอมตอระหวางภายนอกหองผาตด กบขางในหองผาตด กอนเรมเวลาผาตดทศลยแพทยแตละแผนกไดก าหนดไว พยาบาลหองผาตดแผนกหองรบสงผปวยเรมตรวจสอบความพรอมของผปวยควแรกของหองผาตดทกแผนก ซงจะใชวธการสอบถามผานทางโทรศพท กอนจะทยอยสงเปลจากหองผาตดซงจะมเจาหนาทเขนเปลและพนกงานชวยการพยาบาลของหองผาตดไปรบผปวยถงหอผปวยนนๆ มายงหองผาตดใหทนกอนเวลาผาตดทไดก าหนดไวในเคสแรก จนครบทกหองโดยพแกวซงวนนไดรบหนาทใหมาประจ าตรงจดน ไดพดถงการท างานตรงหองนวา “…หองรบสงผปวย ณ จดน เราจะท าหนาทเปนดานแรกในการใหการพยาบาลผปวยในชวงกอนผาตด คอเราจะตรวจสอบความพรอมของผปวยทงทางดานรางกายและจตใจประกอบกบการประสานงานกบทมในหองผาตดถงความพรอมในการใหบรการอกครง เพอปองกนการเสยเวลาในขนตอนการรบผปวยมาผาตด คอทกนาทมความส าคญ ทเราตองใชหองผาตดใหคม เพอใหผปวยสามารถเขารบการผาตดไดครบทกคนทได set ไว จะมวเสยเวลากบบางเรองไมไดเลย ถาแกไขอะไรไดกอน กจะรบท า บางคนถาถกเลอนผาตด นนอาจหมายถงวาโรคของเคากอาจจะรนแรงขนกเปนไปได…”

(แกว เมษายน 2556: สมภาษณ)

“…อยตรงนเราไมไดท างานเหมอนพยาบาลขางใน แตเปนอกงานหนงทมความส าคญ เพราะนอกจากเราจะคอยตรวจสอบความพรอมของผปวยแลว ยงเปนจดศนยกลางในการใหขอมลกบญาตและคอยประสานงานกบบคคลภายนอกหนวยงาน และเปนจดทชวยลดการรบกวนการผาตด มเรองอะไรตรงนกจะคอยรบเรองและจะคอยตอบค าถามบางอยางแทนในหองได…”

(เพชรเมษายน 2556: สมภาษณ) จากค ากลาวของพเพชร และพพลอย เปนสงทแสดงใหเหนวา พยาบาลหองผาตดทท างานประจ าอยตรงจดน จะเนนการท างานในเรองการประสานงานเปนหลก ซงถอวามความส าคญเพราะหนวยงาน

46

หองผาตด เปนหนวยงานทใหญและเปนหนวยงานปด ทไมสามารถตดตอสอสารกบหนวยงานอนๆ ไดโดยตรงจากภายในหองผาตด ตรงจดนจงเปนจดศนยกลางทคอยท างานผสานเปนอนหนงอนเดยวกบภายในหองผาตด ตลอดจนการใหการดแลผปวยทงกอนและหลงผาตด ตลอดจนการใหขอมลกบญาต พยาบาลตรงจดนจงเปนคนทมความรรอบดานเกยวกบงานหองผาตด และสามารถตอบค าถาม ใหค าแนะน าหลงผาตดแกผปวยและญาตไดเปนอยางดอยางทพแกว ไดใหขอมลเพมเตมอกวา “…เมอรบผปวยมาถงหองผาตด เรากจะใหญาตไดพดคย ใหก าลงกบผปวยอกครง เมอชวยลดความวตกกงวลของผปวย กอนจะสงผปวยเขาไปดานใน เพราะเรารดวาการผาตดลวนมความเสยงและญาตเองกคงเปนหวงไมใชนอย…”

(พแกว เมษายน 2556: สมภาษณ) ตรงจดน ยงเปนหนวยใหการดแลดานจตใจของผรบบรการและญาต ซงนอกจากพยาบาลหองผาตดจะใหความส าคญกบความพรอมทางดานรางกายแลว การดแลดานจตใจกเปนสงส าคญทพยาบาลควรจะเปดโอกาสใหผรบบรการไดใชชวงเวลาทพบปะกบญาตอยางเหมาะสม ไมท าใหรสกถงการถกพรากความรสก จะท าใหผปวยมความพรอมในการผาตดมากขนทงทางดานรางกายและจตใจ กอนจะเรมผาตด ผปวยจะถกรบมานอนรอหนาหองผาตดกอนเวลาผาตดจรงสกเลกนอย เพอลดเวลาทจะรอตอเคส เพอเปนการใชหองผาตดอยางคมคาและผปวยสามารถไดรบผาตดไดครบทกคนตามทศลยแพทยไดก าหนดไวในแตละวน ระหวางรอทหนาหองท าผาตด จะมพยาบาลหองผาตดทประจ าหองนนๆ ออกมาพดคยกบผปวยอกครง เพอลดความวตกกงวลใหผปวย และอธบายเพมเตมเกยวกบสงทผปวยตองเจอ เมอเขาไปในหองผาตดอกครง “…ผปวยทกคนอยากเขามาแลวไดเขาหองผาตดเลย เพราะไมอยากนอนรอในสงแวดลอมทตวเองไมรจกใครเลย เราเขาใจในจดนด เพราะฉะนนขณะทผปวยนอนรอหนาหองท าผาตด พยาบาลอยางเราๆ กตองออกมาแนะน าตวกบผปวยและพดคยกบผปวยดวยเพอลดความตนเตนและความกงวล…”

(ทบทม มถนายน 2556: สมภาษณ) พยาบาลในหองท าผาตด ในหองผาตด 1 หองจะมพยาบาลหองผาตดจ านวน 3 คนทจะคอยชวยในการดแลความสะดวกใหแกทมผาตด งานของพยาบาลในหองทท าผาตดเรมตงแตการเตรยมหองผาตด ท าความสะอาดของหองผาตด ตรวจสอบความพรอมใชงานของอปกรณทอยประจ าหอง การจดเตรยมเครองมอและอปกรณทจ าเปนตองใชในการผาตดตลอดจนการเตรยมความรความเขาใจในการผาตดประเภทนนๆ การเขารวมทมผาตดในการสงเครองมอผาตดไดอยางมมาตรฐานของบทบาทพยาบาลหองผาตด ทมความรความเขาใจในขนตอนการผาตดเปนอยางด ตลอดจนการใสใจในสไตลการผาตดของศลยแพทยแตละคน พยาบาลหองผาตด

46

ทอยรอบนอกอก 2 คนกจะคอยชวยในการดแลความเรยบรอยและคอยชวยเหลอรอบ นอกตลอดระยะเวลาของการผาตด จะเหนไดวา หนาทหลกๆ ของพยาบาลหองผาตดในหองท าผาตดนน จะมบทบาททส าคญอย 2 บทบาทคอบทบาทพยาบาลสงเครองมอผาตด (Scrub Nurse) และบทบาทพยาบาลหองผาตดชวยรอบนอก (Circulating Nurse)ทงสองบทบาทนจะท ารวมกน อยางมความรความเขาใจในหนาทของตนเองเปนอยางด ตางคนตางท างานในบทบาทของตนแตเปนงานทมความเกยวเนองกน อยางทไมตองมใครตองพดหรอบอกอะไรกนมากมาย นอกจากการสอนงานนองทเขามาวนเพอเรยนรงานเปนคนๆ ไป 1. พยาบาลสงเครองมอผาตด(Scrub Nurse) พยาบาลสงเครองมอผาตด เราสามารถแยกแยะพยาบาลในต าแหนงนไดอยางชดเจน จากรปแบบงานในความรบผดชอบทเดนๆ ตงแตการฟอกมอ กอนใสเสอกาวนทปราศจากเชอ การจดเตรยมโตะผาตด ทงเครองผา เครองมอผาตดและอปกรณตางๆ ทจ าเปนตอการผาตดประเภทนนๆ กอนทจะเขาประจ าทในต าแหนงทสามารถสงผาตดไดอยางสะดวก ค วามรบผดชอบของผสงเครองมออยในระยะระหวางผาตด ( Intra Operative Phase) คอการเตรยมเครองมอผาตดและอปกรณทเกยวของส าหรบการผาตดรายนนๆ การเตรยมตนเองส าหรบการเปนผสงเครองมอขณะผาตด ไดแก การลางมอ การสวมเสอคลมผาตด การสวมถงมอ การจดเตรยมเครองมอผาตดใหพรอมทจะสงผาตด การสงเครองมอใหแพทยผท าการผาตด การเฝาระวงและรกษาความปราศจากเชอตลอดการผาตด การนบผาซบ การนบเครองมอ ของมคมและอปกรณทใชในการท าผาตดใหถกตอง ไมสญหายหรอตกคางอยในรางกายผรบบรการ นอกจากนแลวนอกระยะผาตดยงสามารถชวยในการรวบรวมของเครองใช การจดเกบเครองมอและอปกรณตางๆ หรอการชวยพยาบาลผรบผดชอบโดยรอบ ( Circulating Nurse) ดงภาพท 19

46

ภาพท 9การเตรยมความพรอมของพยาบาลสงเครองมอผาตด ทมา: ถายโดยผวจย เดอนพฤษภาคม 2556

จากภาพท 10แสดงใหเหนถง การเตรยม ความพรอมของการเปนพยาบาลหองผาตดในบทบาทของพยาบาลสงเครองมอผาตด ในการจดเตรยมเครองมอใหเหมาะสมกบการผาตดประเภทนนๆจะเหนไดวาเครองมอผาตดนนมมากมาย คณสมบตของผสงเครองมอ จงควรมความรเรองตางๆ ทเกยวของกบการปฏบตงาน ไดแก เทคนคทท าใหปราศจากเชอ ( Aseptic Technique) เพอปฏบตไดถกตอง ไมท าใหเกดการปนเปอนเชอโรคระหวางการผาตด มความรเรองกายภาพและสรรวทยา เขาใจขนตอนการผาตดและต าแหนงทผาตด เพอการสงเครองมอผาตดใหถกตอง รวมทงการวางแผนเตรยมอปกรณหรอเครองมอตอไปในขณะผาตด มความรเรองเครองมอผาตดและอปกรณทชวยในการผาตด เพอสามารถใชงานเครองมอและอปกรณเหลานนไดถกตองตรงตามความตองการของศลยแพทย และเหมาะสมกบชนดของการผาตด ผปวยทจะมาท าผาตดในแตละวน ถกเซตไวลวงหนาแลวโดยทมแพทยทจะเขามาผาตดวนรงขน ซงพยาบาลและทมผาตดอนๆ สามารถทราบลวงหนา 1 วน ซงท าให ตวพยาบาลหองผาตดเอง และทมอนๆ สามารถวางแผนการใหการพยาบาลไดลวงหนา โดยเฉพาะพยาบาลทอยในชวงเรยนรงานในหองนนๆ กจะสามารถเตรยมตวทงดานความรและสไตลการผาตดของแพทยทานนน ซงมความส าคญไมยงหยอนไปกวาอยางอน เพราะถงแมวาจะเปนการผาตดชนดเดยวกนแตท าผาตดโดยแพทยคนละคนกน กจะมวธการทแตกตางกน ดงนนพยาบาลจงจ าเปนตองจ าสไตลของแพทยแตละทานดวย ซงจะสงผลใหการผาตดเปนไปอยางราบรน บรบทของหองทใชท าผาตดแตละหองของทนนน มความแตกตางกนอยางทไดกลาวมาขางตน คอ หองผาตดทนมทงหมด 20 หอง12 แผนกผาตด อนไดแก แผนกจกษ แผนกสต -นรเวช แผนกศลยกรรมตกแตงและอบตเหต แผนกห คอ จมก แผนกกระดกและขอ แผนกศลยกรรมระบบประสาท แผนกศลยกรรมทวไป แผนกศลยกรรมระบบทางเดนปสสาวะและศลยกรรมเดก แผนกศลยกรรมหวใจและทรวงอก แผนกศลยกรรมหลอดเลอด ศนยสลายนวและแผนกผาตดฉกเฉน ซงแตละแผนกนนจะมลกษณะทแตกตางกนและสามารถแยกยอยออกเปนหลายสาขา ซงตวพยาบาลหองผาตดเองกตองเวยนกนเขาไปเรยนรในทกแผนกดงกลาวดวย จะเหนไดวาบทบาทในการพยาบาลผปวยทมารบบรการผาตดนน ถงแมผปวยจะตองอยในหองผาตดเพยงระยะเวลาหนงกตาม แตเปนชวงระยะเวลาวกฤตส าหรบผปวยทมอาจหลกเลยงได ผปวยตองเผชญกบสงแปลกใหมจกสภาพแวดลอมและบคลากรในหองผาตด ความวตกกงวลตอผลการรกษาดวยการผาตด ความเจบปวดและความปลอดภยในชวต พยาบาลหองผาตดทกคนตองตระหนกถงบทบาทและความส าคญของวชาชพในการดแลผปวยเปนส าคญ มใชดแลแตเครองมอผาตด หรอชวยสงเครองมอผาตดเทานน พยาบาลหองผาตดเองกจะมบทบาททส าคญในการชวยทมใหไดรบความสะดวกสงสดในการท าผาตด ไมวาจะท าหนาทในการเปนพยาบาลสงเครองมอ หรอพยาลผชวยรอบนอกกตาม ซงจะคอยตดตามความเปนไปตลอดระยะเวลาการผาตด และสามารถใหการชวยเหลอทมไดอยางทนทวงท

46

หองผาตด เปรยบเสมอนบาน ทพยาบาลหองผาตดตองคอยดแลใหคนทมาใชพนทเคารพกฎ กตกา อยางเครงครดและสามารถท างานไดอยางราบรน ชวตของพยาบาลหองผาตดแตละวนจงตองเกยวของกบคนกลมตางๆ ใน 2 ลกษณะคอระดบทเปนทางการคอทมผาตดทประกอบไปดวยศลยแพทย วสญญและพยาบาลหองผาตดดวยกน และบคคลอนๆในระดบทไมเปนทางการ เชน ผปวยทมาเขารบผาตด บคคลใตบงคบบญชา บคคลภายนอกหองผาตด เปนตน ทมผาตดในหองผาตดนน ประกอบไปดวยทมหลกๆ ไดแก ทมศลยแพทยทมวสญญแพทยและทมพยาบาลหองผาตด ความสมพนธระหวางแพทยและพยาบาลในหองผาตดนน มลกษณะทตองพงพาอาศยกนมากทสดในการท างาน เพราะลกษณะงานในหองผาตดนนมความเกยวเนองกนและด าเนนไปดวยกนตลอดเวลาจนกวาจะเสรจเคสผาตดผปวยรายนนๆ พยาบาลหองผาตดทกคนมความจ าเปนตองมความรความเขาใจในสงทแพทยตองมาท าผาตด การพดคยสอสาร การรวมกนวางแผนในการใหการผาตดรวมทงความพรอมของเครองมอเครองใชทจ าเปนในการผาตด นอกจากสงทตองปรบในดาน ดานความถนด ความชอบ ไมชอบ สไตลการผาตด อารมณ ทพยาบาลหองผาตองใสใจและตองคอยควบคมภาวะทางอารมณของตนเองใหคงทมากทสด “…บางทเคสยาก หมอจะหงดหงดงายมาก เรากตองตงสตใหด…”

(บษราคม พฤษภาคม 2556: สมภาษณ) “…เวลาสงเคส นอกจากความรแลวสตกส าคญและตองตงใจ…”

(พลอย พฤษภาคม 2556: สมภาษณ) จะเหนไดวา ค ากลาวขางตนของบษราคมและพลอย ไดแสดงใหเหนถงสงทพยาบาลหองผาตดตองพบเจอเมอตองเขาสงเครองมอผาตด ไมวาจะเปนความยงยากของขนตอนการผาตด ทพยาบาลหองผาตดตองมการเตรยมความพรอมทงในดานรางกายและความร ตลอดจนการเตรยมทางดานจตใจทมความส าคญไมนอยไปกวากน ตองมจตใจทมนคง ไมหวนไหวตอสงอนใด โดยเฉพาะสภาวะทางอารมณของศลยแพทยทจะพบเจอไดอยางสม าเสมอ พยาบาลหองผาตดเองจ าเปนตองประคบประคองใหสามารถผานพนการผาตดไปไดดวยด การท างานในหองผาตดนน ความคาดหวงจากแพทยผาตดคงเปนสงทหลกเลยงไมได การเตรยมความพรอมของพยาบาลหองผาตดในการท างานในทกๆวน เปนสงทมความจ าเปนมาก เพราะพยาบาลหองผาตดเองเปรยบเสมอนฟนเฟองชนส าคญ ทจะคอยชวยขบเคลอนใหงานผาตดไปอยางราบรน ประกอบกบการไขวเรยนรในสงตางๆ อยางสม าเสมอ จะท าใหเพมสมรรถนะของตวเองและทมไดเปนอยางด

46

“…การไดรบการยอมรบจากทมแพทยนนกส าคญนะ พวาบางครงมนกสงผลตอความมนใจในการท าผาตดของแพทยนะ เพราะในการท าผาตด บางครงเรากไมอาจคาดเดากบเหตการณทอาจจะเกดขนไดตลอดเวลา …”

(เพทายมถนายน 2556: สมภาษณ)

ภาพท 10พยาบาลสงเครองมอผาตด

ทมา: ถายโดยผวจย วนท 20 เดอนมถนายน 2556 ความรบผดชอบของพยาบาลหองผาตดผสงเครองมอนน อยในระยะระหวางผาตด ( Intra Operative Phase) คอการเตรยมเครองมอผาตดและอปกรณทเกยวของส าหรบการผาตดรายนนๆ การเตรยมตนเองส าหรบการเปนผสงเครองมอขณะผาตด ไดแก การลางมอ การสวมเสอคลมผาตด การสวมถงมอ การจดเตรยมเครองมอผาตดใหพรอมทจะสงผาตด การสงเครองมอใหแพทยผท าการผาตด การเฝาระวงและรกษาความปราศจากเชอตลอดการผาตด การนบผาซบ การนบเครองมอ ของมคมและอปกรณทใชในการท าผาตดใหถกตอง ไมสญหายหรอตกคางอยในรางกายผรบบรการ นอกจากนแลวนอกระยะผาตดยงสามารถชวยในการรวบรวมของเครองใช การจดเกบเครองมอและอปกรณตางๆ หรอการชวยพยาบาลผรบผดชอบโดยรอบ (Circulating Nurse) จากหนาทความรบผดชอบดงกลาว ถาผสงเครองมอเปนพยาบาลวชาชพจะตองน ากระบวนการพยาบาลมาใชในการปฏบตกจกรรมตางๆ รวมทงการดแลผรบบรการดวย ถาเปนนกเทคนคหรอผชวยพยาบาลทไดรบการอบรมมาโดยเฉพาะ จะปฏบตเสมอนเปนตวแทนพยาบาลทท าหนาทดานเทคนค และอยภายใตการก ากบดแลของพยาบาลหองผาตด (AORN, 1988) 2. พยาบาลชวยรอบนอก (Circulating Nurse) พยาบาลชวยรอบนอก ซงฟงดเหมอนเปนงานงายๆ ไมตองรบผดชอบมากมาย แตในความเปนจรงความหมายของ พยาบาลรอบนอก( Circulating Nurse) จะตองเปนพยาบาลวชาชพเทานน

46

เนองจากบทบาทนจะตองน าความรเรองกระบวนการพยาบาลและศาสตรตางๆของวชาชพทงหมดมาใชในการพยาบาลผรบบรการใหบรรลเปาหมายและความตองการของแตละบคคล

ภาพท 11พยาบาลชวยรอบนอก (Circulating Nurse) ทมา: ถายโดยผวจย วนท 11 เดอนพฤษภาคม 2556

จากภาพท 12แสดงใหเหนถงการท าหนาทของพยาบาลผชวยรอบนอก ถงแมไมไดเขารวมทมเพอสงเครองมอผาตด แตพยาบาลชวยรอบกตองคอยตดตามความคบหนาของการผาตดอยางตลอดเวลาเพอสามารถใหการชวยเหลอไดทนทวงท เมอทมตองการความชวยเหลอ หรอตองการเครองมอหรออปกรณเสรมทตองเสรฟจากภายนอก พยาบาลชวยรอบนอกจะเปนคนจดการใหรวมทงการชวยจดไฟผาตดเพอใหสมาธของศลยแพทยคอยจดจออยกบการผาตดตลอดเวลา พยาบาลหองจดลางเครองมอผาตด หองจดลางเครองมอ เปนหองหวใจหลกในการดแลเครองมอตางๆ ทจ าเปนตองใชในการผาตดของทกแผนก เครองมอทกชนกอนและหลงใชงานตองผานกระบวนการท างานของหองน ส าหรบหองผาตดแลวเครองมอผาตดถอเปนอกอวยวะหนงของศลแพทย ทจะคอยชวยอ านวยใหการผาตดมความสะดวกและปลอดภยตอผรบบรการมากยงขน ความรและความเขาใจในการใชเครองมอของแตละแผนก มความจ าเปนทตองมพยาบาลหองผาตดมาชวยดแล บรหารจดการ จากประสบการณความรและความเขาใจในการใชเครองมอแตละชนดในการผาตดของแตละแผนก ท าใหหองนจงจ าเปนตองมพยาบาลวชาชพมาชวยควบคมดแลงานใหสามารถท างานเชอมโยงกบในหองผาตดไดด “…พๆหองเครองมอเขาจะชวย manage เครองมอทเราตองการใชใหมใชไดทนเวลา…”

(บษราคม กรกฎาคม 2556: สมภาษณ)

46

“…เราตองท าความเขาใจ และจดจ าเครองมอของแตละหองใหแมน จะไดจดไดถกตอง…”

(หยก กรกฎคม 255: สมภาษณ) จะเหนไดวาการท างานของพยาบาลหองผาตดนน มการแบงงานกนท าอยางเปนระบบ มความเชอมโยงกนในทกๆ บทบาท เพอใหงานทออกมาสอดคลองกบบรบทของงานหองผาตดและทมผาตดไดรบการอ านวยความสะดวกอยางเตมทและมประสทธภาพ การท างานของพยาบาลในหองผาตด มความจ าเปนตองไดรบการชวยเหลอจากทมเสรมตางๆ ทอยภายใตการควบคมและดแลจากพยาบาลหองผาตดเอง ซงไดแกผชวยพยาบาล พนกงานชวยการพยาบาล พนกงานบรการ ทจะคอยชวยอ านวยความสะดวกแกทม ทคอยเสรมชวยอยในแผนกตางๆ ตลอดจนเจาหนาทอนๆ ทชวยในเรองการเบกจายวสดอปกรณทจ าเปนทางทางการแพทยใหมพรอมใชอยเสมอ ดงนนการท างานในหองผาตดนน การท างานเปนทมจงเปนหวใจหลก เพอใหงานสามารถด าเนนไปได ขาดทมหนงทมใดไปงานกจะหยดชะงก ไมสามารถใหบรการได จากขอมลขางตนจะเหนไดวาการใหบรการของงานหองผาตดนน สามารถสรปไดเปน 3 ระยะดงน ระยะกอนผาตด (Preoperative Phase)เรมตนจากการทผรบบรการตดสนใจทจะรบการรกษาดวยการผาตด จนกระทงยายเขาหองผาตด เปนระยะทพยาบาลผรบผดชอบโดยรอบตองเกบรวบรวมขอมลเพอน ามาวางแผนการพยาบาลใหเหมาะสมกบผรบบรการแตละราย โดยจะตองศกษาจากรายการผาตด วามการผาตดจ านวนกราย อะไรบาง และไปเยยมผปวยกอนวนผาตด เพอประเมนสภาพผรบบรการและดแลดานจตใจ ดวยการใหขอมลทเปนประโยชนและเขาใจงาย นอกจากนการดแลผรบบรการทบรเวณหองรบสงผรบบรการกเปนสงทจ าเปน โดยเนนประเมนสภาพรางกาย จตใจของผรบบรการอกครง และตรวจสอบอปกรณของใชจ าเปนทน ามาพรอมผรบบรการ ทงนการประเมนผรบบรการกอนผาตดในทกขนตอน พยาบาลจะตองบนทกในเอกสารของหองผาตดใหครบถวน ระยะระหวางผาตด ( Intra-Operative Phase) เรมตนจากการทผรบบรการอยบนเตยงผาตดจนกระทงเสรจผาตดและน าผรบบรการไปยงหองพกฟน ระยะนพยาบาลตองน าแผนการพยาบาลไปปฏบต และประสานกจกรรมตางๆ ใหเรยบรอย เพอท าใหผรบบรการเกดความปลอดภยและไดรบการดแลอยางมคณภาพ พยาบาลหองผาตดทมบทบาทเปนพยาบาลผรบผดชอบโดยรอบ จะปฏบตการพยาบาลเพอปองกนปญหาตางๆ ทอาจจะเกดขนในระยะผาตดตามแผนการรกษา ตลอดจนใหการดแลดานจตใจของผรบบรการและญาต ทงนกจกรรมตางๆ ทใหการพยาบาลผรบบรการตองท าเสมอนหนงเปนตวแทนผรบบรการในการปกปองสทธตางๆ ไมวาผรบบรการรสกตวหรอไมกตาม ระยะหลงผาตด ( Post-Operative Phase) เรมตงแตการสงผรบบรการเขามาในหองพกฟน เปนการดแลในระยะแรกหลงผาตดจนสามารถยายกลบไปอยหอผปวยหลงผาตดและกลบบาน จนกระทงเมอสนสดการนดของแพทย แตบทบาทของพยาบาลหองผาตดในฐานะพยาบาลผรบผดชอบโดยรอบ คอการประเมนผลการปฏบตการพยาบาลทไดกระท าไปแลว ถาพบสงผดปกตจากการประเมนใหบนทกไว นอกจากน

46

ยงตองใหการพยาบาลอยางตอเนองโดยการใหขอมลทส าคญของผรบบรการ กบพยาบาลหนวยพกฟน ทงนขนอยกบระบบงานของหองผาตดแตละสถาบน จะเหนไดวาบทบาทของพยาบาลหองผาตดในการดแลผรบบรการตลอดทง 3 ระยะของการผาตด จะชวยใหผรบบรการสามารถปรบตวตอภาวะคกคามทเกดจากภายในตนเอง และภาวะคกคามทเกดจากสงแวดลอม อกทงยงชวยอ านวยความสะดวกใหศลยแพทยและวสญญแพทยในขณะผาตดดวย การน าความรในศาสตรทเกยวของและกระบวนการพยาบาลมาประยกตใชเพอท าใหเกดประสทธภาพสงสดส าหรบผรบบรการ ดวยความเจรญทางดานวทยาศาสตรเทคโนโลยการเปลยนแปลงทางสงคมและเศรษฐกจ ความกาวหนาทางวชาการสงผลใหเกดการเปลยนแปลงในระบบการบรการดานสขภาพ การพฒนาระบบการพฒนาบคลากรการปรบเปลยนพฒนางานใหมคณภาพและตอบสนองตอความตองการของสงคมบคลากรทางการพยาบาลหองผาตดซงใหการดแลผปวยทมารบการรกษาหรอรบการวนจฉยดวยการผาตดตองศกษาหาความรททนสมยอยางตอเนองเพอใหสามารถปฏบตงานรวมกบทมไดอยางมประสทธภาพ งานในบทบาทของพยาบาลหองผาตด ไมไดมเฉพาะงานในเวลาราชการเทานน บทบาททส าคญของงานพยาบาลหองผาตด ซงจ าท าใหเหนถงชวต ความคด ความรสก ความสามารถในการตดสนใจ การบรหารจดการงานผาตดดวยตวเอง คองานนอกเวลาราชการ หรอทเรยกวา “การขนเวร” การขนเวร อยางทไดกลาวไวขางตนแลววา ลกษณะการขนเวรของพยาบาลหองผาตด จะแตกตางจากการอยเวรของพยาบาลทวไป คอการอยเวรแบบควบ 2 เวร คอเวรเชาตอบายและเวรบายตอดก ชวตพยาบาลหองผาตดนอกเวลาราชการ การเตบโตใน ชวตบทบาทของพยาบาลหองผาตด 1 คนนนตองใชเวลาในการบมเพาะตงแตเรมปฐมนเทศ การเปนพยาบาลนองใหมฝกหด การเปนพยาบาลหองผาตดอยางเตมตวจนสามารถใหการดแลผรบบรการไดทกแผนกผาตด และการกาวเขาสการท าหนาทเปนหวหนาหองผาตดนอกเวลาราชการ หรอทเรยกกนในหนวยงานแหงนวา “หวหนาเวร” ตองใชระยะเวลา 5 ป ในการสะสมประสบการณการท างานในหองผาตด จงจะสามารถ ใหรบบทบาทใน หนาทนได เปนเสนทางทคอนขางยาวไกล แตนนกเปนสงทแสดงใหเหนถงความรความสามารถทมาพรอมกบศกยภาพ ทพรอมจะดแลผปวยฉกเฉนนอกเวลาราชการ ความรบผดชอบการบรหารงานกบทกๆ สถานการณทแตละคนตองเผชญ และตองรบมอใหไดและหาทางออกทดทสดเพอใหผรบบรการสามารถไดรบบรการผาตดทดทสด การท าหนาทหวหนาเวรนอกเวลาราชการ ม 2 รปแบบคอ การเปนหวหนาเวรในวนหยดราชการในเวรเชา คอการขนปฏบตงานตงแตเวลา 08.00 น. จนถงเวลา 16.00 น. มพยาบาลวชาชพขนปฏบตงานในเวรเชานอกเวลาราชการนจ านวน 7 คน และการเปนหวหนาเวรนอกเวลาราชในเวรบายตอดก คอการปฏบตงานตงแตเวลา 16.00 น. จนถงเวลา 08.00 น.ของวนรงขน มพยาบาลวชาชพขนปฏบตงานเวรบาย 11 คนและเวรดกจ านวน 5 คน หนาทความรบผดชอบของหวหนาเวรนอกเวลาราชการ ใหปฏบตงานเสมอนเปนตวแทนของหวหนาหองผาตด มอ านาจในการบรหารจดการทมพยาบาลอยางเตมท เพอใหสามารถรองรบการใหบรการผาตดแบบฉกเฉนไดอยางมประสทธภาพ

46

จากการเกบขอมลภาคสนามพบวา งานนอกเวลาราชการของเวรบายตอดก เปนรปแบบของงานผาตดทครบถวน ทรวมเอาทกรปแบบและทกสถานการณของงานผาตดเขาดวยกน ตงแตการรบเวรเคสทยงผาตดไมเสรจตอจากเวรเชาในเวลาราชการ ตลอดจนการใหบรการผาตดแบบฉกเฉนนอกเวลาราการ ท าใหเหนภาพการท างานในบทบาทพยาบาลหองผาตดอยางชดเจนกลาวคอ การลงภาคสนาม พบวา หวหนาเวรบายตอดก จะมาเขางานกอนเวลางานจรงประมาณ 1 ชวโมงเพอมาเดนส ารวจความกาวหนาของการผาตดทง 20 หองเพอประเมนสถานการณและการวางแผนการจดหาอตราก าลงพยาบาลโอท ทตองรบเวรหลงเวลาราชการ จากขอมลภาคสนามพบวา การผาตดทตองรบเวรตอเนองมายงเวรบายนนมอยจ านวนอยไมนอย ทหวหนาเวรตองรบผดชอบชวยหาโอท ประกอบกบการรบมอกบการใหบรการผาตดแบบฉกเฉน

46

“ทกครงทไดรบมอบหมายใหเปนหวหนาเวร กพยายามอยางเตมทเพอใหคนไขทกคนไดรบการผาตดตามทแพทยไดวางแผนการรกษาไว ในการหาคนท าโอทในแตละเวร หวหนาเวรทกคนตองใชบารมสวนตวกนไมใชนอย บางครงยงตองสละก าลงทรพยสวนตวซอขาวใหคนทมาชวยเวรกนซะอก… ”

(แกว กรกฎาคม 2556: สมภาษณ)

“หวหนาเวรพยาบาลไมมอ านาจตดสนใจเบดเสรจเดดขาด ในการงดเคสผาตดผปวยแมวาเราจะไมมอตราก าลงทเพยงพอ เรามแคอ านาจตอรอง นนคอการขอความเหนใจจากแพทยผาตดและวสญญแพทย …”

(ไพทรย กรกฎาคม 2556: สมภาษณ) จากค ากลาวของ พแกวและ ไพทรย แสดงใหเหนถงหนาทความรบผดชอบ ทหวเวรตองสามารถบรหารจดการ ทงเคสทก าลงผาตดอยกอนและยงไมเสรจผาตด เคสทยงไมไดเรมผาตดแตเวลาลวงเลยเขามาในเวรบาย ประกอบกบการการบรหารจดการใหสามารถรองรบการบรการเคสผาตดแบบฉกเฉนนอกเวลาราชการดวย จะเหนไดวาเปนอ านาจการตดสนใจททมผาตดตองมานงคยกนเพอใหไดทางออกทดทสดเพอผรบบรการ หวหนาเวรมสทธในการบรหารจดการอตราก าลงอยางเตมทตามความเหมาะสม สามารถการตดสนใจบางอยางคอนขางเปนอสระ เนองจากอตราก าลงขอเวรบายทมไมเพยงพอ การทจะไดพยาบาลมาท าโอทตอใหเพอใหเคสทยงผาไมเสรจตองไดรบการดแลตอไป บางครงตองใชความสามารถสวนบคคลในการโนมนาว หรอชกจงเพอใหไดทมมา ประกอบกบการท างานเวรเชาทออนลาท าใหพยาบาลบางคนมสทธเลอกทจะอยท าโอทหรอไมท ากได ดงนน การท างานในหองผาตด เรองทมเปนสงทมความส าคญมาก ถาทมหลกไมพรอมไมวาจะเปนทมใดๆ กตาม ทงทมศลยแพทย ทมวสญญแพทยและทมพยาบาลหองผาตดเอง ไมพรอม กไมสามารถด าเนนการใหบรการผาตดได การใหอสระในการตางบรหารจดการทมของตนเองจงเปนทมความส าคญ ททกคนควรเคารพในสทธนนๆ และรบฟงในเหตผลของกนและกน โดยยดผลประโยชนของผรบบรการเปนส าคญ ในการตดสนใจ ท าใหทกคนพรอมและเตมใจทจะท างาน งานจงจะออกมาอยางมประสทธภาพ Garvey, Chabers and Boore (2000) กลาววา บทบาทของพยาบาลวชาชพหองผาตดตองมการเปลยนแปลงตามความกาวหนาของเทคโนโลยทเจรญมากขนดวย ดงนนพยาบาลหองผาตดจงตองมการเปลยนแปลงบทบาทใหเหมาะสมเพอพฒนาการปฏบตการพยาบาลผาตดททนสมยตามเทคโนโลยและความกาวหนาทางวชากรเพอใหผปวยไดรบการรกษาพยาบาลมประสทธภาพท าใหผปวยคนสภาวะสขภาพปกตโดยเรวและไมเกดภาวะแทรกซอน นอกจากนในปจจบนผมารบบรการมความรและระดบการศกษาทสงขนและมความคาดหวงทจะไดรบบรการทไดมาตรฐานและมคณธรรมสงขนไดรบการพทกษสทธผปวยและศกดศรความเปนปจเจกบคคลมากขนความคาดหวงตอการพฒนาคณภาพโรงพยาบาลการพยาบาลหองผาตดนบเปนสวนหนงของการใหบรการพยาบาลดานสขภาพทมผลกระทบโดยตรงจากการเปลยนแปลง (เบญจมาศ ปรชาคณ, 2544) ดงนนพยาบาลหองผาตดจงมหนาทวางแผนในการดแลผปวยทมารบการผาตดใหปลอดภยตลอดระยะเวลาทผปวยมารบบรการทหองผาตดบทบาทการใหการพยาบาลผปวยทกขนตอนควรมการ

46

ปรบเปลยนและพฒนาบทบาทการใหการพยาบาลผปวยทกระยะภายในหองผาตดใหมประสทธภาพดทสดสมกบเปนพยาบาลวชาชพ Professional Nurse (เรณ อาจสาล, 2542:38) งานของพยาบาลหองผาตดเปนงานทผสมผสานระหวางการดแลผมารบบรการตลอดระยะเวลาของการผาตดโดยน ากระบวนการพยาบาลมาใชใหครอบคลมทงดานการดแลรกษา ปองกน สงเสรมและฟนฟแลวยงตองมความช านาญเฉพาะทางในเรองวธการท าผาตด (Procedure) และเทคนคตางๆตลอดจนใชทกษะการใชเครองมอและอปกรณเทคโนโลยททนสมยทใชเพอการผาตดโดยมองคความรเปนพนฐาน (Knowledge Based Professional) ใชกระบวนการแกปญหาดวยวธทางวทยาศาสตรโดยใหการพยาบาลทถอหลกวามนษยเปนองครวมทมบรณาการของรางกายจตใจ อารมณ สงคม วญญาณ และสงแวดลอมท าใหบคลากรทางการพยาบาลหองผาตดทกคนจ าเปนตองมความร ความเขาใจทางการศกษาการปฏบต การบรหาร และการวจยทงนเนองจากการพยาบาลหองผาตดเปนงานทเกยวของกบสวสดภาพและความปลอดภยของชวตมนษย (ทศนา บญทอง , 2540)จะตองมการปรบเปลยนบทบาทของตนเองเพอใหตอบสนองตอสงทเปลยนแปลงไปอยตลอดเวลารวมถงความคาดหวงของสงคมทมตอวชาชพนไดเพมมากขน ในการทจะดแลผปวยทเขารบการผาตด

98

บทท 5 ชวตอตลกษณของนางฟาชดเขยวในหองผาตด

ในงานวจยเรอง “ชวตและการแสดงอตลกษณของนางฟาชดเขยว ” เปนงานวจยเชงคณภาพ ทมวตถประสงคเพอศกษาชวตและการแสดงอตลกษณของพยาบาลวชาชพผาตด ผวจยไดใช พนทหองผาตดใหญ โรงพยาบาลสงขลานครนทร เปนพนทเกบรวบรวมขอมล วธเกบรวบรวมขอมลใชการคนควาจากเอกสารและเกบรวบรวมขอมลภาคสนาม โดยการสงเกตการณ ( Observation) และการสมภาษณ (Interview) รวมไปถงการเปดโอกาสใหผใหขอมลเลาเรองในสงทตนเองคด รสก มความเชอ และพรอมทจะแสดงตวตนออกมาผานวธคดในการตความหมายผานวฒนธรรมของเขาเอง การศกษาเนนไปท วถชวตและการแสดงอตลกษณความเปนตวตนของพยาบาลในหองผาตด การตอรองของพยาบาลหองผาตดตออตลกษณทถกสรางจากสงคมและบรบททตนเองอย อนน าไปสทศนะการมองพยาบาลหองผาตดอยางเขาใจมากขน

ชวตนางฟาชดเขยวกบบทบาทในหองผาตด

ส าหรบการวจยในครงนใหความสนใจในการศกษาถง เรองราวชวตของพยาบาลวชาชพ ในหองผาตดกบบทบาทหนาทททาทายอกดานหนง ทแตกตางจากพยาบาลหอผปวยทวไป ทน ามาสการแสดงอตลกษณของกลมและตวปจเจกเอง จากการด าเนนชวตอยภายใตโครงสรางของงานหองผาตด ทมโครงสราง กฎ ระเบยบวธทเครงครดเฉพาะมาเปนตวก าหนดกรอบใหทกคนพงกระท าตามและการท างานรวมกนในทมผาตด ทพยาบาลหองผาตดตองแสดงศกยภาพและความมตวตนของตวพยาบาลเองตอทมผาตด บทบาทกลมเปนพฤตกรรมทมรปแบบเฉพาะในต าแหนงหนงๆ ซงรปแบบพฤตกรรมนนจะบงบอกถงลกษณะงานและความรบผดชอบและอาจสะทอนใหเหนความเปนบคคล สงคมและอาชพ และต าแหนงจะบอกถงสถานะในสงคม หรอองคกร ส าหรบบทบาททางการพยาบาล คอ พฤตกรรมทคาดหวง โดยพจารณาจากต าแหนงทางสงคมของพยาบาลและบรบทของการพยาบาล(ศรพร พทธรงษ, 2552) บทบาทของพยาบาลหองผาตด ไดมการพฒนามาเปนล าดบ เนองจากความกาวหนาทางเทคโนโลย การเปลยนแปลงของระบบบรการสขภาพและการพฒนาองคความรของวชาชพพยาบาล การปฏบตการพยาบาลของพยาบาลหองผาตดตงอยบนหลกการทางวทยาศาสตร โดยพยาบาลหองผาตดท าหนาทจดเตรยมของใช เครองมอ หองผาตดและผปวย ทงนพยาบาลจะตองมความร มความกระตอรอรนในการประสานงานทด มใชท าแบบหนยนต ตอมาไดมการน าหลกการของ Aseptic Technique มาพฒนาการปฏบตการพยาบาล โดยเนนทกษะการปฏบตในเรองของการท าความสะอาดหองผาตด การเตรยมและการท าใหเครองมอปลอดเชอ ตลอดจนการลางมอ นอกจากนยงมการพฒนาดานการสอสารระหวางศลยแพทยกบพยาบาลหองผาตด เชน การก าหนดสญลกษณมอ ส าหรบการสงเครองมอ เปนตน เพอใหการผาตดมความรวดเรวขน แตอยางไรกตามสงเหลานกเปนงานดานเทคนคเพอใหศลยแพทยผาตดอยางสะดวกและม

98

ประสทธภาพ เปนการใหความส าคญกบงาน ( Task Oriented) และถอวาเปนบทบาททปฏบตสบเนองกนมา (Traditional Role) ตงแตสงครามโลกครงท 2 เปนตนมา บทบาทของพยาบาลหองผาตดเปลยนไป โดยผทท าหนาทพยาบาลสงเครองมอ ( Scrub Nurse) เปนผทไดรบการฝกอบรมดานเทคนค ( Technicians) สวนพยาบาลวชาชพไดขยายบทบาทในการดแลผรบบรการในระยะกอนและหลงผาตดดวย เรยกวา บทบาทขยาย จนกระทงปจจบนน บทบาทดงเดมทเนนการดแลความปลอดภยและความสะอาดของสงแวดลอมไดถกผนวกเขากบบทบาทขยาย ซงเนนการดแลผปวยเปนศนยกลาง ( Patient-Centered Care) ตลอดระยะการผาตด คอ ตงแตกอนผาตด ระหวางผาตด และหลงผาตด โดยใชค าวา Perioperative Nursing แทน Operating Room Nursing ซงความหมายของค านจะบอกถงขอบเขตและความลกซงของการพยาบาลผรบบรการทท าผาตดและแสดงถงบทบาทททาทายของพยาบาลหองผาตด ท าใหพยาบาลหองผาตดตองมความรในการดแลผรบบรการใหปลอดภย มความรทางดานกฎหมายเพอปองกนการกระท าทผดพลาด ตลอดจนความรในการบรหารจดการกจกรรมตางๆ ทเกยวของ และเนนการดแลทตอเนอง การเคารพในการเปนปจเจกบคคลและการค านงถงความตองการของผรบบรการ ดงนนพยาบาลหองผาตดจงมความสามารถในการจดเตรยมผรบบรการและครอบครวใหพรอมทจะท าผาตด วางแผนการพยาบาลเพอใหเกดความปลอดภย และตอบสนองความตองการของผรบบรการ ตลอดจนการตดสนใจและการแกปญหาตางๆ ทเกดขน เพอใหผรบบรการไดรบประสบการณผาตดทดทสด จะเหนไดวาการพยาบาลผรบบรการทท าผาตด เปนการพยาบาลอยางตอเนอง เปนองครวม คอครอบคลมทงทางดานรางกาย จตสงคมและจตวญญาณ และเนนคณภาพการพยาบาลโดยน ากระบวนการพยาบาลมาใชภายใตมาตรฐานการพยาบาล ชวตและการแสดงอตลกษณของพยาบาลวชาชพหองผาตดเปนการชใหเหนถงความพยายามในการบอกวาตวเองเปนใครทงในระดบปจเจกและในระดบกลม โดยทอตลกษณจะถกสรางขนบนพนฐานของการมเหมอนกนของสมาชกในกลมและความแตกตางจากกลมอนๆ ทน ามาก าหนดความเปนกลมหรอตวบคคล อตลกษณทถกสรางขนจงมความสมพนธกบพนทของอ านาจ เวลา และสงทไปมปฏสมพนธดวย อตลกษณทแสดงออกนยอมลนไหลและแตกตางกนไปตามบคคลทไปมปฏสมพนธดวย โดยมประเดนเกยวกบพยาบาลหองผาตดกบชวตในบทบาทตางๆ ดงน นางฟาชดเขยวในฐานะเจาของบาน หองผาตด เปรยบเสมอนบานหลงใหญของพยาบาลหองผาตด ทมผคนหลากหลาย เขามาใชบรการ ในฐานะเจาของบานแลวการดแลบานใหเปนบานทมความสมบรณทสดในทกๆ ดานนน ดเปนงานทตองมความรบผดชอบสงมาก เพราะไมใชแคการดแลสงแวดลอม แตหมายถงการดแลระบบการใหบรการผาตดใหเปนมาตรฐาน เปนบทบาทการบรหารจดการทตองอาศยความรความสามารถเฉพาะทางนอกเหนอจากบทบาทหนาทประจ าทตองกระท า แตเปนหนาททมาควบคกบบทบาททมความส าคญ

98

นอกจากจะดแลเรองสงแวดลอมในหองผาตด การตรวจสอบความเรยบรอยของทงคนทเขามาใชบรการ การเปนแบบอยางทดในทกๆ ดาน เพอทจะสามารถบอกกลาวหรอตกเตอนแกผทป ฏบตไมถกตองไดอยางมอ านาจอยในมอ แตนนกหมายถงวาพยาบาลหองผาตดเองกตองแบกเอาความถกตองไวกบตวตลอดเวลา ส าหรบหองผาตดแลว ค าวาไมพรอมของสงแวดลอมหรออปกรณเครองมอการผาตดเปนสงทไมควรเกดขน นนหมายถงความไมรบผดชอบ ความลมเหลวในการบรหารจดการ ทกวนาทในหองผาตดคอนาทชวตของผปวยท พยาบาลหองผาตด ตองใหความส าคญและตระหนกอยเสมอวาการกระท าใดๆ ตองค านงถงความปลอดภยของผปวยเปนหลก บางครงอาจไดรบค าต าหนจากทมผาตด เปนสงทพยาบาลหองผาตดตองยอมรบและเขาใจ จะเหนไดวาในแงของพนทหองผาตดทงหมด ในสวนของความรบผดชอบทพยาบาลหองผาตดตองดแลนนมรอบดาน ทงในดานสงแวดลอม คน และการเปนผคมกฎ ทตองเขมงวดใหทกคนประพฤตปฏบตตวใหอยในกฎ ระเบยบ “…อะไรทไมเรยบรอยในหองผาตด กโทษเราหมด คอนอกจากงานในหองท าผาตดแลว สงแวดลอมในหองผาตดกตองดแล วนกอนปลกไฟทปดตรงผาผนงหลวม หมอเดกโวยวายใหญ เพราะท าใหรถรบเดกไมอนพอตอวาตอขานเราใหญเลย…”

(บษราคม มถนายน: สมภาษณ)

“…มอะไรไมเรยบรอยตองรบแกไขอยางทนททนใด ไมวากอกน าไหล ชกโครกกดไมลง พนหองผาตดไมเรยบ ปลกไฟตรงฝาผนงมนอย ไฟไวมไมทวถงทกจดในโออาร คอตองท าเรองแกไขทกอยาง อนไหนแกไขไมทน กอาศยเขยนปายปดไววา รอด าเนนการ ใหรวารแลวนะ ด าเนนการแลวนะ แตยงท าไมเสรจหลงๆ มานพกเหนอยนะกบเรองแบบน ถาเหนอยกบเรองงานนพอทน เปนเจาของบานกตองทนใหเคาบนไปเรอยๆ จนกวาจะแกไขเสรจ…”

(มรกต มถนายน: สมภาษณ) จากค าบอกเลาของบษราคมและมรกต ชใหเหนวา นอกเหนอจากงานในบทบาทของพยาบาลหองผาตดทมความส าคญแลว งานดานสงแวดลอมในหองผาตดกเปนอกหนงความรบผดชอบทพยาบาลหองผาตดตองชวยกนดแล ตรวจสอบตรวจเชคใหทกอยางมความเปนระเบยบเรยบรอย พรอมทจะใหบรการตลอดเวลา ตองแบกรบความรบผดชอบทกงานทกพนทในหองผาตดโดยไมมเงอนไข เพราะหองผาตดประกอบขนมาดวยปจจยหลายๆ ดาน ทตองท างานรวมกน เกยวเนองกน เลอนไหลไปตามสภาพแวดลอมทพรอมทจะเปลยนแปลงอยตลอดเวลา พยาบาลหองผาตดเองตองมการปรบตวเพอใหตนเองสามารถใสใจในทกๆ เรอง ไปพรอมๆ กนได ชวยกนดแล เพอใหทกคนสามารถใชบรการหองผาตดไดอยางมประสทธภาพ

98

นางฟาชดเขยวในบทบาทสวนหนงของทมผาตด การใหการดแลผรบบรการในหองผาตดนน พยาบาลหองผาตดจะใหความส าคญสงสดในการดแลผปวยอยางมคณภาพ ตงแตระยะกอนผาตด กอนรบผปวยมายงหองผาตดผปวยตองมความพรอมทงทางดานรางกาย วสดอปกรณทจ าเปนตอการผาตด หอผปวยทจะรบผปวยไปดแลตอตองมความพรอม กอนผาตดตองมความพรอมของหองผาตด เครองมอผาตด บคลากรทางการแพทย ซงกระบวนการผาตดบางทกเปนสงทรองลงไป หองผาตด เปนสถานททท างานของ ทมผาตดทตองท างานรวมกน ซงประกอบดวยศลยแพทย ทมวสญญแพทย และทมพยาบาลหองผาตดในการดแลผปวยทจ าเปนตองไดรบการผาตด หนาทหลกๆของพยาบาลในหองผาตดคอการดแลผปวยใหมความสขสบาย และความปลอดภยจากการผาตดควบคกบการดแลใหหองผาตดมความพรอมในการใหบรการ ทงในดานของทม ผปวย ตลอดจนเครองมอและอปกรณทจ าเปนในการผาตด ในดานของทม ผาตดพยาบาลหองผาตดมหนาทใน การดแลใหหองผาตดมความเปนระเบยบเรยบรอย มความพรอมทจะท าการเปดการผาตดได ในดานเครองมอ อปกรณทจ าเปนทตองใชการท าผาตด ตองมใชอยางเพยงพอและพรอมใหบรการตลอดเวลา ในดานผรบบรการ ผปวยไดรบการดแลความพรอม ตรวจเชคความพรอมของผปวยทงในดานรางกาย จตใจ รวมทงญาตของผปวย และความพรอมอนๆ ในดานของตวพยาบาลหองผาตดเอง การเตรยมความพรอมในดานความร ความเขาใจในการกระบวนการผาตด เครองมอทจ าเปนในการผาตด รวมไปถงความเขาใจในความถนดของศลยแพทยแตละคน ตงแตเรมผาตดจนกระทงเสรจสนการผาตด การท างานรวมกนในหองผาตดนน “ทม” เปนสงทมความส าคญ ดวยลกษณะงานทตองท างานกนเปนทม ทกคนในทมเปนเหมอนฟนเฟองเลกๆ ทประกอบกนจนสามารถท าใหงานนนสามารถด าเนนไปสเปาหมายได การใหคณคา ใหเกยรตและรบฟงความคดเหนของกนและกนจะเปนเสมอนแรงใจทตางฝายตางมใหกน จะท าใหทกคนท างานอยางมความสขแมวางานทท าจะหนกแคไหนกตาม “…เวลาเราท างาน เรากจะตดเรองสวนตวออกทงหมด เพราะงานของเราเปนสงทรอไมได ทกวนาทตองท างานเพอคนไข…”

(มรกต พฤษภาคม 2556: สมภาษณ) “…เวลางานกคอตองท างานเพอคนไขเพยงอยางเดยว พไมมปญหาในการท างานกบคนทเรารสกไมชอบ เพราะพมองวา งานทท าไมใชเราท าเพยงคนเดยว แตยงมทมอนๆ ทเราตองท างานรวมดวย…”

(เพทายพฤษภาคม2556: สมภาษณ)

98

จากขอมลภาคสนามพบวา การท างานรวมกนของคนจ านวนมากในหองผาตดคงไมใชเรองแปลกทจะมความขดแยงเกดขนไดบาง จากความคดเหนทไมตรงกนบางในเรองงาน หรอแมกระทงเรองสวนตว แตดวยลกษณะงานทตองด าเนนไปดวยกนตลอดและเกยวพนกบวนาทชวตของผรบบรการทพยาบาลหองผาตดทกคนตองค านงถงความปลอดภยเปนหลก เรองสวนตวหรอเรองความคดเหนทไมตรงกน ทกประเดนตองไดขอสรปอยางรวดเรวและตองตดทกปญหาออกไปกอน กอนทจะเรมท างาน ไมน ามาปะปนกบเรองงาน ซงเปนสงทพยาบาลหองผาตดทกคนตางตระหนกดวา ตนเองเปนคนทตองชวยอ านวยความสะดวกในทกๆ สงทเกยวของกบการผาตด ถาไมเตมทกบเรองงาน งานกไมสามารถเดนตอไปได นนคอการท างานแบบมออาชพนนเอง บคคลไมไดยนดยอมรบในทกบทบาทเสมอไป แมวาจะไดรบหนาทไวอยางชดเจนกตาม บทบาทเปนเรองของความคาดหวง เชนเดยวกบบทบาทของพยาบาลหองผาตด คอการปฏบตการพยาบาลเปนหลก แตกมไดมบทบาทเดยวเทานน พยาบาลหองผาตดยงตองรบผดชอบในการบรหารจดการ ควบคมงานการพยาบาลทใหแกผรบบรการตลอดจนการบรหารบคลากรทางการพยาบาล การเปนนกวชาการทางการพยาบาล โดยท าหนาทของผสอนหรอถายทอดความร ทกษะ เจตคตทดสสมาชกใหมทเขาสวชาชพพยาบาลหองผาตด นอกจากจะท าหนาทเปนผสอนแกบคลากรทเขาสวชาชพพยาบาลหองผาตดแลว ยงตองท าหนาทในการสอนหรอใหความรแกผมาใชบรการหองผาตดดวย ซงเปนการแสดงออกถงความรบผดชอบของพยาบาลหองผาตดทมตอวชาชพและตอสงคม จากลกษณะของหองผาตดทนเปนหองผาตดรวม นนกหมายถงวาพยาบาลหองผาตดทกคนตองสามารถใหการดแลผปวยทจะเขารบบรการไดทกแผนก ในทนคอทง 12 แผนกผาตดดงทไดกลาวไวแลว ความรความสามารถดงกลาวเปนเรองของปจเจกบคคลทตองไขวรและแสวงหามา ซงแนนอนวาแตละคนจะมสมรรถนะทแตกตางกนไป สงผลใหการยอมรบในบทบาทพยาบาลหองผาตดทมตอทมจงแตกตางกนไปดวย การศกษาอตลกษณของพยาบาลวชาชพหองผาตดในครงนไดแสดงใหเหนการนยามความหมายความเปนตวตนทไมไดมเพยงดานเดยว อยางทกลมคนอนๆ นยามเกยวกบความเปนพยาบาลหองผาตด การนยามความหมายของพยาบาลวชาชพหองผาตดมทงการยอมรบและการไมยอมรบในการนยามความหมายจากกลมคนอนๆ โดยมการตอบโต ตอรองและสรางนยามความหมายใหมใหกบตนเองและกลม นนคอ การนยามวาพยาบาลหองผาตดคอ พยาบาลเฉพาะทางทใหการดแลผทมารบบรการรกษาแบบผาตด ทมบทบาทเฉพาะเปนของตนเองและเปนสวนทมหนงของทมผาตดทมความส าคญไมนอยไปกวาทมอนๆ ทจะชวยใหการผาตดผานพนไปไดดวยด ทมพยาบาลวชาชพหองผาตดจงควรไดรบการยอมรบวาเปนสวนหนงของทม ทมอ านาจในการตดสนใจ ในการวางแผนการรกษา และเปนสวนหนงของทมททกคนควรใหการยอมรบและเคารพในบทบาทดงกลาว “….บางเหตผลหรอบางค าสงของแพทยผาตด ถาเราพจารณาดแลววาไมไดสงผลดตอผปวย เรากไมอาจท าตามค าสงได และยงคงท างานอยางตรงไปตรงมาและเปนพยาบาลมออาชพ ท าสงทถกตองและดทสดกบคนไขเสมอ”

98

(ไพลน มถนายน 2556: สมภาษณ) “…เราท างานไมไดอยากยงใหญเหนอทมใดๆ ในทมผาตด ยงไงเรากเปนพยาบาลทตองรบค าสงตามบทบาทททานม แตพยาบาลยอมมอ านาจในการตดสนใจในบทบาทของตนเองเชนเดยวกนโดยไมไดอยภายใตอ านาจบงคบของใคร”

(แกว มถนายน 2556: สมภาษณ) จากค ากลาวของไพลนและแกวแสดงใหเหนวาพยาบาลหองผาตดมบทบาทเปนของตนเองทชดเจนและเปนอสระมากพอ ทจะสามารถแสดงความคดเหนในการท างานไดอยางมเหตและผล ตลอดจน มอ านาจมากพอในการตอรองเพอชวยในการพทกษสทธใหผรบบรการไดรบประโยชนสงสดซงการท างานในบทบาทของพยาบาลหองผาตดทตองอยภายใตค าสงของแพทย ซงแพทยทเขามาท างานหรอเรยนรงานในหองผาตดใหมๆ มกไมคอยเขาใจกบรปแบบการท างานในหองผาตด ทนไมไดมพนทเพอใหออกค าสงเพยงอยางเดยว แตทกทมลวนมหนาทและบทบาทเปนของตนเอง ทตองท างานประสานเปนหนงเดยวกน จงจะท าใหงานการผาตดรกษาคนไข ประสบความส าเรจ ซงจะแยกออกเปนสวนๆ ไมไดอยางท บษราคม ไดกลาวเพมเตมในประเดนนอกวา “ตลอดเวลา 4ปทไดร าเรยนมา เราถกปลกฝงจากครบาอาจารย พๆ พยาบาลหรอแมแตคนไขเอง ท าใหเราตระหนกถงบทบาทหนาท จนกระทงหลอหลอมเรามาเปนพยาบาลมออาชพ ภายใตจตส านกทวา ผลประโยชนของคนไขตองมากอนสงอนใด”

(บษราคม มถนายน 2556: สมภาษณ) การด าเนนชวตในฐานะพยาบาลหองผาตดนน ถงแมวาจะเปนอาชพทตองใชชวตสวนใหญประจ าอยในหองผาตด แตกไมไดหมายความวาจะถกตดขาดจากโลกภายนอกเลยทเดยว แตความสมพนธทเกดขนกบกลมคนตางๆ นนจะเปนทงในรปแบบทเปนทางการซงถกก าหนดมาจากรปแบบของงานทตองท ารวมกนเปนทมระหวางทมศลยแพทย ทมวสญญแพทยและทมพยาบาลหองผาตดดวยกนเอง และรปแบบความสมพนธทไมเปนทางการทงกบบคคลทอยในหองผาตดเองและกบบคคลอนนอกหนวยงานหองผาตดกตามท “…งานในหองผาตด เปนงานทหนกและตองเผชญกบความเครยดสง การใหก าลงใจซงกนและกนของคนในทมเปนสงทมความจ าเปนมาก…”

(เพชร มถนายน2556: สมภาษณ)

98

“…การทแพทยใหเกยรตวาเราเปนเพอนรวมงาน ไมใชผใตบงคบบญชา ท าใหเราไมเคยมองเลยวาการผาตดนนจะยากและนานแคไหนทกคนกเตมใจทจะชวย แมบางครงเราสามารถเลอกทจะไมท างานนนกได แตทายสดผลประโยชนของคนไขกตองมากอนสงอนใดเสมอ….”

(แกวมถนายน 2556: สมภาษณ)

ภายใตความคาดหวงของทม ท าใหพยาบาลวชาชพหองผาตดตองมการตระหนกในการเรยนร ใสใจสงตางๆ ทเกยวของกบงานผาตดอยตลอดเวลาจนมประสบการณทงในดานเทคนค ความรความสามารถ การบรหารจดการตางๆ ทมความเชยวชาญ แตทนาสงเกตคอ พยาบาลวชาชพหองผาตดคนใดทมการพฒนาตนเองอยเสมอ จะไดรบการยอมรบ การใหเกยรต การใหความสนใจ และการใหความส าคญจากทมผาตดจะมากกวาพยาบาลหองผาตดคนอนๆ นางฟาชดเขยวในฐานะพยาบาลหองผาตด หลายคนมกคดวาพยาบาลหองผาตดมหนาทหลกๆ คอการสงเครองมอผาตดเทานน ซงนนคงเปนแคสวนหนงของงานทส าคญทพยาบาลหองผาตดตองรบผดชอบรบผดชอบ ในบทบาทพยาบาลหองผาตดนน มหนาทมากมายทพยาบาล หองผาตด ตองท า ตองดแล ตองรบผดชอบ เฉกเชนเดยวกบพยาบาลทวไป แตดวยรปแบบของงานทแตกตาง สงแวดลอมแตกตาง จงท าใหพยาบาลหองผาตดตองปรบรปแบบของบทบาทไปตามงานทตองรบผดชอบ ประกอบกบการท างานทตองปรบตวใหเขากบสงแวดลอม และรปแบบของบทบาททมการเลอนไหล ทบซอน บทบาทของพยาบาลหองผาตดทไดกลาวมา เราจะพบวาบทบาทของพยาบาลหองผาตด เรมตงแตดานหนาของพยาบาลหองผาตดหองรบสงผปวย ทตองใหการดแลความเรยบรอย ความพรอมของผปวยกอนผาตด ตลอดจนการเปนผประสานทด การไกลเกลยในกรณทเกดปญหาระหวางบคคลภายนอกหองผาตดกบหนวยงานหองผาตด ในฐานะทท าหนาทอยเบองหนา ทตองคอยรบเรองราวตางๆ กอนคนอนๆ ในแผนกผาตด การท างานอยางมสต และการควบคมอารมณและจตใจใหมความมนคงอยตลอดเวลา ซงพยาบาลหองผาตดหลายคนไมชอบทจะตองท างานในดานหนาน เพราะตองมการพดคย ใหขอมลและสามารถแกไขเหตการณเฉพาะหนาได ประกอบกบตองมประสบการณเกยวกบงานในหองผาตดมากพอ กลาวคอตองมความแมนย าในขอมล มความเขาใจในระบบการท างานตางๆ ทมความสมพนธกบหนวยงานหองผาตด ตลอดจนมความรความเขาใจในเรองการผาตดของแผนกผาตดตางๆ ทสามารถใหขอมล และค าแนะน าแกผปวยหรอญาตผปวยไดอยางถกตอง บทบาทตอมา คอการเปนพยาบาลหองผาตดทใหการดแลผปวยขณะท าผาตด ในบทบาทนพยาบาลหองผาตดเองตองมการท างานเปนทม ทงทมพยาบาลหองผาตดเองและการท างานรวมกบทมผาตดอน นนคอ ทมศลยแพทยและทมวสญญแพทย ในสวนของการท างานเปนทมของพยาบาลในหองท าผาตด จากทไดกลาวมา พยาบาลในหองท าผาตด มบทบาทหนาทอย 2 อยางหลกๆ คอ การท าหนาทเปนพยาบาล

98

สงเครองมอผาตด และพยาบาลผชวยเหลอรอบนอก ทตองท างานเปนอนหนงอนเดยวกน เพอตอบสนองเปาหมายของการผาตด ซงแตละหนาท พยาบาลแตละคนตองมความรความเขาใจในหนาทของตนเอง และชวยกนในการแชรความรและประสบการณตลอดจนการสอนงานใหแกพยาบาลรนนองรนนองดวย ซงการท างานของพยาบาลในหองท าผาตด กจะท างานเกยวของเกยวเนองกบพยาบาลในจดตางๆ ดวยกลาวคอ การรบเรองราวการสงตอขอมลจากพยาบาลหองรบสงผปวย และการสงตอเรองเครองมอผาตดกบพยาบาลหองจดลางเครองมอ พยาบาลหองจดลางเครองมอ เราจะเหนไดวา เครองมอผาตดเปนตวชวยทส าคญมากอกอยางหนง ทจะท าใหงานผาตดประสบความส าเรจ ความจ าเปนทตองมพยาบาลอยประจ าหองจดลางเครองมอ เพราะพยาบาลหองผาตดเปนบคคลหนง ทมความรความเขาใจในเรองเครองมอผาตดเปนอยางด ตลอดการเปนพยาบาลหองผาตด การเรยนรงานผาตดกคอการเรยนรเครองมอผาตดไปพรอมๆ กนนนเอง การใหความส าคญในเรองเครองมอผาตด จงเปนบทบาทโดยตรงทพยาบาลหองผาตดตองมความใสใจ และดแลเครองมอผาตดทกชนใหอยในสภาพทพรอมใชงานเสมอ บทบาทพยาบาลหวหนาหองผาตด ในทกๆ หนวยงานตองมผน า หนวยงานหองผาตดเองทตองมหวหนา ทจะชวยในการบรหารจดการใหหนวยงานหองผาตดมความพรอมทจะใหบรการอยางมประสทธภาพ แมวาหวหนาหองผาตดเองไมไดมบทบาทในการดแลผปวยโดยตรง แตบทบาทของหวหนาหองผาตดจ าเปนในเรองการบรหารจดการ ใหทกคนสามารถท างานไปในทศทางทถกตอง ในรปแบบเดยวกน ตลอดจนการเปนตวแทนของพยาบาลหองผาตดทงหมดในการสอสารเรองราวตางๆ ทเปนประโยชนตอหนวยงานและคนในหนวยงาน

การแสดงตวตนของนางฟาชดเขยว

การศกษาการแสดงอตลกษณของพยาบาลวชาชพหองผาตดในครงน แสดงใหเหนถงตวตนในบทบาทของ พยาบาลวชาชพหองผาตดทหลากหลาย ซงไมไดมเพยงการท าหนาทสงเครองมอผาตดอยางทสงคมไดใหความหมายเทานนแตพยาบาลวชาชพหองผาตดใหความหมายตอบทบาทของตวเองวาเปนพยาบาลทมความเชยวชาญในการดแลผปวยทมารบบรการผาตด เนนการท างาน โดยใหการดแลแบบใหผปวยเปนศนยกลาง ดานเทคนค การบรหารจดการ การท างานทเปนสวนส าคญของทมผาตดทขาดไมได แมวาบรบทของการท างานและบทบาทหนาทเปลยนไป แตความเปนพยาบาลกยงใหคงอย พยาบาลหองผาตดยงคงใชกระบวนการพยาบาลมาใหการดแลผรบบรการผาตดอยางมคณภาพตลอดระยะเวลาตงแตกอนผาตด ขณะผาตดและหลงผาตด ในบรบทของพนทหองผาตด พยาบาลวชาชพหองผาตดมการตอส ตอรอง ในการสรางนยามความหมายใหมใหกบตนเอง นนคอการแสดงบทบาทหนาทและความรบผดชอบทเปนภาพลกษณของพยาบาลหองผาตดใหมความชดเจน ซงเปนบทบาทเฉพาะใหทกคนไดรบร และยอมรบในบทบาทดงกลาว ท าให

98

พยาบาลหองผาตดมอสระในการบรหารจดการทมของตวเองอยางเตมท โดยปราศจากท างานภายใตการบงคบบญชาจากทมสหสาขาวชาชพอนๆ ในบรบทหองผาตด ท าใหความเปนอสระในการท างานและการตดสนใจในการวางแผนการใหบรการผาตด ท าใหความรสกมคณคาในตนเองมมากขน จะพบวา พยาบาลวชาชพหองผาตดมการสรางอตลกษณทหลากหลาย ซงเกยวของสมพนธกบความสมพนธเชงอ านาจ และการปฏสมพนธทางสงคมกบคนตางๆ ภายใตบรบทของพนทของหองผาตด อตลกษณทถกสรางมอยหลายชดและมการปรบเปลยนเลอนไหลอยตลอดเวลา อตลกษณทถกสรางขนมามเงอนไขเพอใหไดมาซงอ านาจในการตอรองเพอความเปนอสระทงในดานความคด การตดสนใจและการปฏบตงานในบทบาทของตนอตลกษณของพยาบาลวชาชพหองผาตดจงมลกษณะเคลอนไหวไปมา ( Shifting Identity) ไมคงรปอยเพยงรปแบบใดรปแบบหนง ทงนเพอใหไดมาซงการยอมรบในการด ารงอยรวมกนในพนทหองผาตด ผลการวจยพบวา การนยามความหมายตอการเปนพยาบาลวชาชพหองผาตด เนนเรอง การท างานทมความเชยวชาญเฉพาะทาง ทตองอาศยการเรยนรและการฝกปฏบตอยตลอดเวลา เปนลกษณะงานทตองอาศยการท างานเปนทม มความทาทายแตกตางจากพยาบาลตามหอผปวยทวไป ผลการศกษาในครงนพบวา พยาบาลวชาชพหองผาตดมการสรางอตลกษณทหลากหลาย ซงเกยวของสมพนธกบความสมพนธเชงอ านาจ และการปฏสมพนธทางสงคมกบคนตางๆ ภายใตบรบทของพนทของหองผาตด อตลกษณทถกสรางมอยหลายชดและมการปรบเปลยนเลอนไหลอยตลอดเวลา อตลกษณทถกสรางขนมามเงอนไขเพอใหไดมาซงอ านาจในการตอรองเพอความเปนอสระทงในดานความคด การตดสนใจและการปฏบตงานในบทบาทของตนอตลกษณของพยาบาลวชาชพหองผาตดจงมลกษณะเคลอนไหวไปมา ( Shifting Identity) ไมคงรปอยเพยงรปแบบใดรปแบบหนง ทงนเพอใหไดมาซงการยอมรบในการด ารงอยรวมกนในพนทหองผาตด อตลกษณของพยาบาลวชาชพหองผาตด ( PerioperativeNurse) ซงมทงในสวนของระดบกลมและปจเจก ไมวาจะเปนการนยามความหมายตามพนททปฏบตงาน และการนยามตวตนตามบทบาทใหมอกรปแบบหนง คอ พยาบาลเฉพาะทาง ทมการท างานโดยใชกระบวนการพยาบาลเปนพนฐานมาผสมผสานกบรปแบบการใหการดแลเฉพาะทางของการพยาบาลทางหองผาตด จนเกดเปนองคความรใหมทพยาบาลหองผาตดทกคน ตองศกษาและเรยนรสงเหลานอยตลอดเวลา และการแสดงสมรรถนะของตนเองในประจกษแกทม จนเกดเปนทมทมความเขมแขงและเปนทยอมรบ จะเหนไดวาบทบาทของพยาบาลหองผาตดในการดแลผรบบรการตลอดทง 3 ระยะของการผาตด ซงตวของปจเจกเองกตองมการพฒนาตนเองใหมสมรรถนะทพงประสงคและชวยใหผรบบรการสามารถปรบตวตอภาวะคกคามทเกดจากภายในตนเอง และภาวะคกคามทเกดจากสงแวดลอม อกทงยงชวยอ านวยความสะดวกใหศลยแพทยและวสญญแพทยในขณะผาตดดวย การน าความรในศาสตรทเกยวของและกระบวนการพยาบาลมาประยกตใชเพอท าใหเกดประสทธภาพสงสดส าหรบผรบบรการ พยาบาลวชาชพหองผาตด มการใหความหมายตอตวเองแตกตางกนไปตามลกษณะของงานทไดปฏบตตอผใชบรการและทมผาตดภายใตการท างานในหองผาตด คอเนนเรองการรกษาพยาบาลเปนหลกมากกวาการใหการพยาบาลแบบหอผปวยทวๆ ไป การท างานทตองมการเรยนรงานดานผาตดใหมทงหมด ท า

98

ใหรปแบบของการสรางอตลกษณไดกอรปมาตงแตระบบการเทรนนง ทวางรากฐานตงแตการปฏบตตวขนพนฐาน จนเปนตวอยางทดการใหค าแนะน าแกผรบบรการและครอบครว บคลากรอนๆในหนวยงาน เชน แพทย นกศกษา และผชวยในหองผาตด ในเรองตางๆ เชน การปฏบตตนใหถกตองในหองผาตด กฎระเบยบตางๆ อยางไรกตามพยาบาลหองผาตดทกคนสามารถท าหนาทนได โดยเฉพาะการใหค าแนะน าแกผรบบรการและครอบครว เพอใหมการเปลยนแปลงพฤตกรรมในดานความร ความคด ทศนคตและการปฏบตทจะน ามาซงสขภาพทด สอนใหพยาบาลวชาชพหองผาตดทกคนมความซอสตย ความรบผดชอบ ความเครงครดในทกๆ เรองทตองปฏบตเพอปองกนความผดพลาดทอาจจะเกดขนจนอาจกออนตรายตอผใชบรการได ในทกๆวนาททปฏบตงานจะเกยวเนองกบความเปนความตายของผใชบรการทกคน การท างานทตองบรหารเวลาใหคมคามากทสด เพราะทกวนาทคอเวลาชวตของผปวยททกคนตองทมเทแรงกายแรงใจเพอใหการผาตดผานไปไดดวยด และการท างานทตองผกไวกบความคาดหวงของทม ทตวพยาบาลเองตองมการพฒนาความรความสามารถของตนเองใหมความเทาเทยมหรอเหนอกวางานทตองรบผดชอบอยเสมอ การท างานทตองอาศยความรความสามารถ มเหตมผลรองรบในทกๆ ของการกระท า ประกอบกบการเปนสวนหนงของทมผาตดทคอยเปนตวกลางในการประสานงานกบทมงานตางๆ ใหมความเขาใจตรงกนกอนเรมลงมอผาตด ตรวจสอบความพรอมของหองผาตด เครองมอ อปกรณผาตดและสงจ าเปนอนๆ ทศลยแพทยตองการใชขณะผาตด การสงเครองมอผาตดดวยความช านาญโดยความรความเขาใจในชนดของการผาตดนนๆ เปนอยางดและสามารถเปนผชวยผาตดไดเมอศลยแพทยตองการความชวยเหลอ ขอคนพบทส าคญในการวจยในครงนคอ พยาบาลวชาชพหองผาตดมการสรางอตลกษณอยตลอดเวลา หรอทเรยกวาการไมคงรปของอตลกษณ เปนการพยายามปรบเปลยนใหเหมาะสมกบสถานการณ เพอใหสามารถด ารงไวซงบทบาททตนเองม ซงไดแกบทบาทผสงเครองมอ ( Scrub Nurse) ผรบผดชอบโดยรอบ (Circulation nurse) ผบรหารจดการ ( Manager) นกวจย (Researcher) นกการศกษา (Educator) ผชวยศลยแพทย (Assistant) ดงนนจะเหนไดวา พยาบาลวชาชพหองผาตดมอตลกษณทหลากหลาย ซงเกยวของกบบทบาทและความสมพนธทางสงคมกบบคคลและกลมคนตางๆ ภายใตบรบทของหองผาตด อตลกษณทพยาบาลหองผาตดสรางขนจงมอยหลายชด และมการปรบเลยนลนไหลอยตลอดเวลา อตลกษณบางชดถกสรางขนใหม แตบางชดมการผลตซ า ซงการน าเสนออตลกษณในแตละชวงเวลาและสถานการณนนอยภายใตเงอนไขเพอใหไดมาซงผลประโยชนบางประการ ความสมพนธของพยาบาลวชาชพหองผาตดทมกบกลมคนอนๆและบรบททางสงคม พบวา ลกษณะความสมพนธเชงอ านาจของพยาบาลวชาชพหองผาตดมลกษณะเปนพลวต (Dynamic) ปรบเปลยนไปตามบรบททางสงคมและวฒนธรรม ซงจากขอคนพบในการศกษาครงน พบวา มพลวตของความสมพนธทซอนทบกน คอ พยาบาลวชาชพหองผาตดมความสมพนธทงในลกษณะทผกโยงกบบรบทของหองผาตด คอเปนสวนหนงของทมผาตดทจะตองท างานรวมกนเพอทจะดแลผรบบรการทท าผาตดอยางมคณภาพและตอเนองวฒนธรรมเจาของบานพยาบาลสามารถใหค าแนะน าแกผรบบรการและครอบครว บคลากรอนๆใน

98

หนวยงาน เชน แพทย นกศกษา และผชวยในหองผาตด ในเรองตางๆ เชน การปฏบตตนใหถกตองในหองผาตด กฎระเบยบตางๆ จะเหนไดวาอตลกษณของพยาบาลวชาชพในหองผาตดนนมหลากหลาย ซงไมสามารถระบชชดไดวาบทบาทใดเปนบทบาทเฉพาะตายตวของพยาบาลวชาชพหองผาตด แตละบทบาทจะมการเปลยนไปตามเวลาและสถานการณตางๆ พยาบาลวชาชพหองผาตดตองการปรบตวและเรยนรบทบาทหนาทของตนเองตลอดเวลา ซงเปนบทบาททมากกวาการสงเครองมอผาตดเพยงอยางเดยว เพอใหตวเองมความเชยวชาญและความสามารถเปนทยอมรบของทมผาตด แมวางานของหองผาตดจะมความเสยง ความเครยด ในการปฏบตงานทคอนขางสงแตพยาบาลวชาชพผาตดสวนหนงกมความสขทไดท างานใกลชดกบความเปนความตายทอาจจะเกดขนไดตลอดเวลา และการเปนสวนหนงของทมผาตดทมความส าคญทชวยอ านวยใหการรกษาดวยวธการผาตดผานลลวงไปไดดวยด ขอคนพบเกยวกบการวจยในครงน พบวา พยาบาลวชาชพหองผาตดมอตลกษณทหลากหลาย ซงเกยวของสมพนธกบความสมพนธเชงอ านาจ และการปฏสมพนธทางสงคมกบบคคลตางๆ อตลกษณทพวกเขาม จงมหลายชดและมการปรบเปลยนลนไหลอยตลอดเวลา อตลกษณบางชดถกสรางขนมาใหมแตบางชดกเกดจากการผลตซ าในความเปนพยาบาลหองผาตด โดยมเงอนไขเพอใหไดมาซงอ านาจเชงบทบาท อตลกษณพยาบาลวชาชพหองผาตดจงมลกษณะเคลอนไหวไปมา ไมคงรปอยเพยงรปแบบใดรปแบบหนง ทงนเพอใหไดมาซงการยอมรบการด ารงอยดวยกนภายใตบรบทของหองผาตดและสงคมภายนอก เปนการเปดพนทของพยาบาลวชาชพในหองผาตดนนเอง ส าหรบขอเสนอแนะเพอการพฒนามนษยและสงคม การวจยครงนเปนการศกษาทพยายามเปดมมมองของสงคมทถกปดกนดวยโครงสรางทางราชการ การสรางความเขาใจในรปแบบของการท างานทมรปแบบทเปลยนไป การใหความส าคญกบการเปลยนแปลงและปรบปรงเพอแกไขอตลกษณของพยาบาลหองผาตดในสายตาของบคลากรอนๆ ในทมสขภาพและบคคลทวไป ซงในอดตนนเมอพดถงพยาบาลหองผาตด ทกคนจะนกถงพยาบาลสงเครองมอผาตดและพยาบาลทคอยชวยเหลอทมผาตด ผบรหารทมสขภาพมกจะมองวา พยาบาลหองผาตดเปนพยาบาลเทคนค จงมแนวความคดทจะน าบคลากรอนทไมใชพยาบาลวชาชพมาปฏบตหนาทแทนในหองผาตด ซงเปนปญหาทกระทบตอวชาชพพยาบาลหองผาตดเปนอยางมาก ดงนนพยาบาลหองผาตดจงตองตระหนกถงความส าคญของบทบาทการดแลผปวยในลกษณะทตอบสนองความตองการของผปวยใหครอบคลมทงรางกาย จต สงคมและจตวญาณ และในอนาคต พยาบาลหองผาตดอาจตองขยายบทบาทหนาทความรบผดชอบตอบรการสาธารณสข โดยรวมถงบทบาทการปองกนและฟนฟสขภาพเชนเดยวกบบคลากรอนในทสขภาพ ซงบทบาทในลกษณะเหลาน จะชวยใหพยาบาลหองผาตดมองเหนเปาหมายของความส าเรจในวชาชพไดงาย เนองจากการพยาบาลผปวยจะด าเนนไดอยางถกตอง มมาตรฐานและมคณภาพ จะตองใหการพยาบาลในรปแบบของการปฏบตการพยาบาลทอาศยทฤษฎการพยาบาลเปนหลก และโดยวชาชพเทานน

98

งานการพยาบาลในหอผาตด ตองอาศยทมงานคอ พยาบาลหองผาตดทมความร ความช านาญ มทกษะในการใชเครองมอทมเทคโนโลยใหมๆ ทนสมย พยาบาลหองผาตดจงจ าเปนตองมการพฒนา ปรบปรงตนเองอยเสมอเพอใหทนกบโลกทมการเปลยนแปลงทางดานเทคโนโลย การพฒนาตนเองอยตลอดเวลา ในทกๆ ดานเพอใหทนกบเทคโนโลยทางดานศลยกรรม เปนคณสมบตทส าคญของพยาบาลและบคลากรตางๆ ทท างานในหองผาตด เนองจากทรพยากรก าลงคน นบวาเปนทรพยากรทมคามากทสดอยางหนงของการบรหาร ถามแตปรมาณแตขาดคณภาพ การด าเนนงานของหนวยงานยอมบรรลผลส าเรจไดยาก

ขอคนพบทส าคญ

ในการวจยในครงนคอ พยาบาลวชาชพหองผาตดมอตลกษณทหลากหลาย ซงเกยวของกบบทบาทและความสมพนธทางสงคมกบบคคลและกลมคนตางๆ ภายใตบรบทของหองผาตด อตลกษณทพยาบาลหองผาตดสรางขนจงมอยหลายชด และมการปรบเลยนลนไหลอยตลอดเวลา อตลกษณบางชดถกสรางขนใหม แตบางชดมการผลตซ า ซงการน าเสนออตลกษณใน แตละชวงเวลาและสถานการณนนอยภายใตเงอนไขเพอใหไดมาซงผลประโยชนบางประการ ความสมพนธของพยาบาลวชาชพหองผาตดทมกบกลมคนอนๆและบรบททางสงคม พบวา ลกษณะความสมพนธเชงอ านาจของพยาบาลวชาชพหองผาตดมลกษณะเปนพลวต (Dynamic) ปรบเปลยนไปตามบรบททางสงคมและวฒนธรรม ซงจากขอคนพบในการศกษาครงน พบวา มพลวตของความสมพนธทซอนทบกน คอ พยาบาลวชาชพหองผาตดมความสมพนธทงในลกษณะทผกโยงกบบรบทของหองผาตด คอเปนสวนหนงของทมผาตดทจะตองท างานรวมกนเพอทจะดแลผรบบรการทมารบบรการผาตดอยางมคณภาพ ชวยเหลอทมผาตดในการอ านวยความสะดวกในการผาตดตลอดระยะเวลาของการท าผาตด และวฒนธรรมการเปนเจาของบานพยาบาลหองผาตดสามารถใหค าแนะน าแกผรบบรการและครอบครว บคลากรอนๆในหนวยงาน เชน แพทย นกศกษา และผชวยในหองผาตด ในเรองตางๆ เชน การปฏบตตนใหถกตองในหองผาตด กฎระเบยบตางๆทพยาบาลหองผาตดตองชวยกนดแลใหทกคนปฏบตตามกฎ ระเบยบอยางเครงครด จะเหนไดวาอตลกษณของพยาบาลวชาชพในหองผาตดนนมหลากหลาย ซงไมสามารถระบชชดไดวาบทบาทใดเปนบทบาทเฉพาะตายตวของพยาบาลวชาชพหองผาตด แตละบทบาทจะมการเปลยนไปตามเวลาและสถานการณตางๆ พยาบาลวชาชพหองผาตดตองการปรบตวและเรยนรบทบาทหนาทของตนเองตลอดเวลา ซงเปนบทบาททมากกวาการสงเครองมอผาตดเพยงอยางเดยว เพอใหตวเองมความเชยวชาญและความสามารถเปนทยอมรบของทมผาตด แมวางานของหองผาตดจะมความเสยง ความเครยด ในการปฏบตงานทคอนขางสงแตพยาบาลวชาชพผาตดสวนหนงกมความสขทไดท างานใกลชดกบความเปนความตายทอาจจะเกดขนไดตลอดเวลา และการเปนสวนหนงของทมผาตดทมความส าคญทชวยอ านวยใหการรกษาดวยวธการผาตดผานลลวงไปไดดวยด

98

ขอคนพบเกยวกบการวจยในครงน พบวา พยาบาลวชาชพหองผาตด มอตลกษณทหลากหลาย ซงเกยวของสมพนธกบความสมพนธเชงอ านาจ และการปฏสมพนธทางสงคมกบบคคลตางๆ อตลกษณทพวกเขาม จงมหลายชดและมการปรบเปลยนลนไหลอยตลอดเวลา อตลกษณบางชด ถกสรางขนมาใหมแตบางชดกเกดจากการผลตซ าในความเปนพยาบาลหองผาตด โดยมเงอนไขเพอใหไดมาซงอ านาจเชงบทบาท อตลกษณพยาบาลวชาชพหองผาตดจงมลกษณะเคลอนไหวไปมา ไมคงรปอยเพยงรปแบบใดรปแบบหนง ทงนเพอใหไดมาซงการยอมรบการด ารงอยดวยกนภายใตบรบทของหองผาตดและสงคมภายนอก เปนการเปดพนทของพยาบาลวชาชพในหองผาตดนนเอง

ขอเสนอแนะเพอการพฒนามนษยและสงคม

การวจยครงนเปนการศกษาทพยายามเปดมมมองของสงคมทถกปดกนดวยโครงสรางทางราชการ การสรางความเขาใจในรปแบบของการท างานทมรปแบบทเปลยนไป การใหความส าคญกบการเปลยนแปลงและปรบปรงเพอแกไขอตลกษณของพยาบาลหองผาตดในสายตาของบคลากรอนๆ ในทมสขภาพและบคคลทวไป ซงในอดตนนเมอพดถงพยาบาลหองผาตด ทกคนจะนกถงพยาบาลสงเครองมอผาตดและพยาบาลทคอยชวยเหลอทมผาตด ผบรหารทมสขภาพมกจะมองวา พยาบาลหองผาตดเปนพยาบาลเทคนค จงมแนวความคดทจะน าบคลากรอนทไมใชพยาบาลวชาชพมาปฏบตหนาทแทนในหองผาตด ซงเปนปญหาทกระทบตอวชาชพพยาบาลหองผาตดเปนอยางมาก ดงนนพยาบาลหองผาตดจงตองตระหนกถงความส าคญของบทบาทการดแลผปวยในลกษณะทตอบสนองความตองการของผปวยใหครอบคลมทงรางกาย จต สงคมและจตวญาณ และในอนาคต พยาบาลหองผาตดอาจตองขยายบทบาทหนาทความรบผดชอบตอบรการสาธารณสข โดยรวมถงบทบาทการปองกนและฟนฟสขภาพเชนเดยวกบบคลากรอนในทสขภาพ ตลอดจนงานของพยาบาลในหองผาตดตองอาศยการท างานเปนทม การพฒนาตนเองอยตลอดเวลา ในทกๆ ดานเพอใหทนกบเทคโนโลยทางดานศลยกรรม เปนคณสมบตทส าคญของพยาบาลและบคลากรตางๆ ทท างานในหองผาตด เนองจากทรพยากรก าลงคน นบวาเปนทรพยากรทมคามากทสดอยางหนงของการบรหาร ถามแตปรมาณแตขาดคณภาพ การด าเนนงานของหนวยงานยอมบรรลผลส าเรจไดยาก

98

ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป

ชวตและอตลกษณของพยาบาลวชาชพหองผาตดเปนการชใหเหนถงความพยายามในการบอกวาตวเองเปนใครทงในระดบปจเจกและในระดบกลม โดยทอตลกษณจะถกสรางขนบนพนฐานของการมเหมอนกนของสมาชกในกลมและความแตกตางจากกลมอนๆ ทน ามาก าหนดความเปนกลมหรอตวบคคล อตลกษณทถกสรางขนจงมความสมพนธกบพนทของอ านาจ เวลา และสงทไปมปฏสมพนธดวย อตลกษณทแสดงออกนยอมลนไหลและแตกตางกนไปตามบคคลทไปมปฏสมพนธดวย ส าหรบการวจยในครงนใหความสนใจในการศกษาถง เรองราวชวตในบทบาทของพยาบาลวชาชพในหองผาตด ซงเปนกลมพยาบาลกลมใหญทสดของโรงพยาบาล ประกอบกบการท างานในสถานททไมเปดรบใหบคคลทไมเกยวของเขาไป และรปแบบการท างานทไมไดเปนทรบรของคนทวไป ท าใหบทบาทในวชาชพถกลดทอน และไดสรางภาพลกษณใหมมาแทนจากบคคลอน งานวจยชนนจงน ามาสการเปดประตหองผาตด เพอใหทกคนไดมโอกาสท าความรจกและท าความเขาใจในวชาชพพยาบาลหองผาตด ผานการใหความหมายและอตลกษณของพยาบาลวชาชพหองผาตดเอง จากการด าเนนชวตอยภายใตโครงสรางของงานหองผาตด ทมโครงสราง กฎ ระเบยบวธทเครงครดเฉพาะ มาเปนตวก าหนดกรอบใหทกคนพงกระท าตาม ประกอบกบการท างานภายใตความคาดหวงของกลมสหสาขาวชาชพ ทพยาบาลหองผาตดตองปรบตวและเรยนรเพอใหสามารถท างานอยในหองผาตดไดอยางเตมภาคภม ประเดนทนาศกษาตอไป คอประเดนการศกษากบทมผาตดอนๆ อยางเชนศลยแพทยทตองท างานรวมกนกบพยาบาลหองผาตดตลอดเวลา บางครงการท างานกท าเพอใหงานบรรลเพยงเทานน ไมมการเปดใจในมมมองการท างานทมากพอ การวจยครงตอไป จงเปนการเปดมมมองทงสองฝายทมตอกน เพอน ามาหาจดรวมทพอดกน ทมความเขาใจซงกนและกน และเขาใจในความคดความตองการของกนและกนและสามารถท างานรวมกนไดอยางมความสข

113

บรรณานกรม

กองการพยาบาล . (2544). คมอการจดระบบในโรงพยาบาล .กรงเทพฯ : ส านกงานปลดกระทรวงกระทรวง

สาธารณสข. ขนษฐา นาคะ . (2542). วถชวตและการดแลตนเองของผสงอายในหมบานชนบทแหงหนงในภาคใต .

วทยานพนธพยาบาลศาสตรดษฏบณฑต, มหาวทยาลยมหดล. จนตนา ยนพนธ . (2542). บทบาทพยาบาลหองผาตดเชงรก . เอกสารประการประชมวชาการชมรมพยาบาล

หองผาตดแหงประเทศไทย ครงท 4 ณ หองประชมอาคารเฉลมพระบารม 50 ป กรงเทพมหานคร. ชลลดา ไชยกลวฒนา . (2542). ปจจยทมความสมพนธกบวถชวตทสงเสรมสขภาพของสตรวยผใหญตอนตน

เขตอ าเภอเมอง จงหวดสรนทร. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต, มหาวทยาลยมหดล, กรงเทพฯ เชษฐา พวงหตถ. (2548).โครงสราง-ผกระท าการ.กรงเทพฯ :ส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต. ไชรตนเจรญสนโอฬาร . (2549). วาทกรรมการพฒนา อ านาจ ความร ความจรง เอกลกษณและความเปนอน

(พมพครงท4). กรงเทพฯ: วภาษา. ทวศกด นพเกษร. (2548). วธการวจยเชงคณภาพ เลม1. นครราชสมา: โชคเจรญมาเกตตง จ ากด. ทวศกด นพเกษร. (2548). วธการวจยเชงคณภาพ เลม2. นครราชสมา: โชคเจรญมาเกตตง จ ากด.

นนทนา น าฝน. (2538). เอกลกษณของพยาบาลวชาชพ.สงขลา:เทมการพมพ. พรสข หนนรนดร . (2545). พฤตกรรมศาสตรทางสขศกษา . กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

คณะพละศกษาภาควชาสขศกษา. พวงเพชร สรตนกวกล . (2542).มนษยกบสงคม . กรงเทพฯ : โครงการวชาบรณาการหมวดศกษาทวไป :

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. พเชฐ สายพนธ . (2545). เกย: ในฉากชวตแหงสลมสถาน .ใน ปรตตา เฉลมเผา กออนนตกล(บรรณาธการ) ,

ชวตชายขอบ ตวตนกบความหมาย .(หนา 184-218). กรงเทพฯ :อมรนทรพรนตงแอนทพบลชชง จ ากด มหาชน.

พนพลาส โรจนสพจน . (2541). ภาพลกษณพยาบาลสาธารณชน .วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการพยาบาล บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม.

เรณ อาจสาล . (2553). การพยาบาลทางหองผาตด .(พมพครงท 2). กรงเทพฯ : โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย.

วรตมา สขวฒนานนท . (2540). ความสมพนธระหวางวถชวตของบดามารดา การฝกอบรมบตรดานสขวทยาสวนบคคล กบภาวะสขภาพของเดกกอนวยเรยนในกรงเทพมหานคร . วทยานพนธพยาบาลศาสตรดษฎบณฑตมหาวทยาลยมหดล, กรงเทพฯ

ศนยมานษยวทยาศรนธร (องคการมหชน). (2547). วาทกรรมอตลกษณ.กรงเทพฯ:โอ เอสพรนตงเฮาส.

113

สรพร สมบรณบรณะ . (2545). ขยะเกบชวต : ชวตขายขยะ “ประสบการณเมองคนเกบและรบซอของเกาซาเลง”. ใน ปรตตา เฉลมเผา กออนนตกล (บรรณาธการ) , ชวตชายขอบตวตนกบความหมาย . (หนา 184-218). กรงเทพฯ: อมรนทรพรนตงแอนทพบลชชงจ ากด มหาชน.

สรชย หวนแกว. (2545). การพฒนาทยงยนในกระแสโลกาภวตนกบทศทางประเทศไทย.กรงเทพฯ :ศนยศกษาการพฒนาสงคม คระรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

อภญญา เฟองฟสกล . (2543). แนวความคดหลกทางสงคมวทยา เรองอตลกษณ .ในเอกสารประกอบการประชมทางวชาการระดบชาต สาขาสงคมวทยา ครงท 1 ณ โรงแรมมราเคลกรงเทพฯ .กรงเทพฯ :ส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต.

อภญญา เฟองฟสกล . (2546).อตลกษณ ( Identity) การทบทวนทฤษฎและกรอบแนวคด. กรงเทพฯ:ส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต.

อรญญาศรผล . (2544). ฝนกบมง : พลวตความหลากหลายและความซบซอนแหงอตลกษณของคนชายขอบ . วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑตสาขาวชาพฒนามนษยและสงคม คณะสงคมศาสตรบณฑตวทยาลยมหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม.

อานนท กาญจนพนธ. (2549). อยชายขอบ มองลอดความร.กรงเทพฯ: มตชน อานนท กาญจนพนธ . (2553). ทฤษฎและวธวทยาของการวจยวฒนธรม : การทะลกรอบและกบดกของ

ความคดแบบคตรงขาม. (พมพครงท2). กรงเทพฯ: อมรนทร. อารยาอนทรวรานนท . (2546). ภาพลกษณตวตนของพยาบาล ในโรงพยาบาลของรฐ .วทยานพนธศลปศาสต

รมหาบณฑตสาขาวชาสตรศกษา ส านกบณฑตอาสาสมครคณะศลปศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, กรงเทพฯ

Barthes, Roland. (1972). Mythologies. New York : Cape. Black, V. L.,& Germaine –Warner, C. (1995). Image of Nursing. In G.I. Deloughery(Ed.),

Issuesand trend in nursing. St Louis: Mosby. Faucault, Michel. (1980). Power/Knowledge: Selected interviews and other Writing 1972-

1997. New York: Pantheon Books. Faucault, Michel. (1984). Space Knowledge and Power.PaulRabinow, New York: The New

Press. Goffman, Erving. (1963). Stigma : Note on the Management of Spoiled identity. EnglandCliffs,

N.J.: Prentice-Hall. Hall, Stuart.(1997). Representation: Culture Representations and Signifying Practices. London:

SAGE. Kalisch, P. A., &Kalisch, B. J. (1987).The Changing image of the Nurse. California: Addison-

Wesley.

113

Murcus, A.L., &Popovic, S .(1985). Managing stress in the OR a Collaborative approach.Association of Operating Room Nursing Journal. 6 (2), 34-36.

Richard Jenkins.(1996). Social Identity.Londonand New YorkRoutledge. Wichit, S., &Wipada, K.(1997, June).Image of Nursing in Thailand.inInternational Council of

Nursing: ICN. Vancouver.Vancouver.

1

ภาคผนวก

2

ประวตผเขยน

ชอ สกล นางสาวลนดา งามขม รหสประจ าตวนกศกษา 5411121025 วฒการศกษา วฒ ชอสถาบน ปทส าเรจการศกษา พยาบาลศาสตรบณฑต มหาวทยาลยสงขลานครนทร 2546 ต าแหนงและสถานทท างาน ต าแหนงพยาบาลวชาชพ หองผาตดใหญ โรงพยาบาลสงขลานครนทร ต าบลคอหงส อ าเภอหาดใหญจงหวดสงขลา 90110โทรศพท089-1052121 Email : ngommamm@gmail.com

3

ใบพทกษสทธของกลมตวอยาง สวสดคะ ดฉนนางสาวลนดา งามขม นกศกษาหลกสตรศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาพฒนามนษยและสงคม คณะศลปะศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร ก าลงท าการศกษาวจยเรอง ชวตและการแสดงอตลกษณของนางฟาชดเขยว โดยม ผศ .ดร .เกตถวา บญปราการ เปน อาจารยทปรกษา มวตถประสงคเพอศกษา เพอศกษา ชวต ของนางฟาชดเขยว และ อตลกษณ ของนางฟาชดเขยวในพนทหองผาตด ในฐานะททานไดผานการคดเลอกจากคณสมบตตรงตามทการวจยครงนก าหนดไว คอ เปนพยาบาลวชาชพทก าลงปฏบตงานในหองผาตดแหงน ในชวงทผวจยด าเนนการเกบรวบรวมขอมลและยนดเขารวมวจย ทานจงเปนบคคลทมส าคญยง ตอการใหขอมลในการวจยครงน ดฉนจงใครขอความรวมมอจากทานในการขอสมภาษณ และขอใหทานไดโปรดตอบใหตรงกบความคดและความรสกของทานมากทสด ค าสมภาษณของทานจะไมมถกหรอผด และไมมผลกระทบใดๆ ตอหนาทการงาน หนวยงานและตวของทานเอง ขอมลจากการสมภาษณจะถอเปนความลบและจะน าเสนอในภาพรวมเทานน ทานมสทธทจะปฏเสธการรวมงานวจยในครงนไดตลอดเวลาตามทตองการ หรอจะปฏเสธทจะไมบอกขอมลบางสวน โดยไมมผลกระทบใดๆ ตอทานอยางแนนอน ในระหวางการเกบรวบรวมขอมล หากทานมขอสงสยประการใด ทานสามารถทจะสอบถามไดตลอดเวลา หรอสามารถตดตอทหมายเลขโทรศพท 089-1052121 โอกาสนดฉนขอขอบคณททานใหความรวมมอ ซงผลการวจยครงนจะเปนประโยชน ทจะเผยใหสงคมไดรบรถงชวตและอตลกษณของพยาบาลวชาชพในหองผาตดเปนแนวทางใหพยาบาลวชาชพใชเปนขอมลในการ ตดสนใจกอนเขามาท างานในวชาชพพยาบาลหองผาตด ตลอดจน เปนประโยชนตอองคกร ใชเปนแนวทางในการพฒนาระบบการรบบคลากรเพอเขามาท างานทางดานพยาบาลหองผาตดใหมความสอดคลองเหมาะสม และมเจตนคตทดกบวชาชพพยาบาลในหองผาตด

ลนดา งามขม ผวจย

ขาพเจามความเขาใจและยนดเขารวมการวจยในครงน ลงชอ………………………………………………………………….. (………………………………………………………………) ผเขารวมวจย

4