พทธศาสนาเถรวาท : อตลกษณ ชาตพนธ และการคงอยของ “ขะเเมรกรอม” ในเวยดนาม Theravada Buddhism: Identity, Ethnic, Retention of "Khmer’s Krom" in Vietnam

พระปลดระพน พทธสาโร/Ven.Phrapalad Raphin Buddhisaro

คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

บทคดยอ พระพทธศาสนาเถรวาทเปนปจจยสนบสนนการคงอยของชาตพนธเขมร ดวยอตลกษณทางศาสนา ภาษา วถวฒนธรรมทางศาสนา เปนสญญะสราง “ตน” ใหคงอยภายใตเงอนไขทางการเมอง สงคม เศรษฐกจและวฒนธรรมของกลมชาตพนธเขมรในเวยดนาม “เขมรคอเถรวาท” รวมทงเถรวาทท าใหเขมรมเครองมอในการหลอมชาตพนธใหชดเจนขน ไมเปลยนแปลงตลอดระยะเวลากวาหลายรอยป นบแตดนแดน “กรอม” หรอส านกในความทรงจ าของชาวเขมรในชอ “ไพรนคร-เมองปา” ดนแดนสวนหนงของอาณาจกร “ขอม”โบราณ และตองมาตกเปนสวนหนงของ “เว” หรอ “เวยดนาม-ไทย” หลงการเขามามอทธพลเหนอราชส านกกมพชา จนตกเปนสวนหนงของฝรงเศสในชวงโคจนจน และเปนของเวยดนามหลงไดรบเอกราชแลว พระพทธศาสนาเถรวาทจงเปนปจจยสนบสนนอตลกษณและการคงอยของ “ชาตพนธเขมร” ในเวยดนาม ภายใตบรบทใหมตามหลกเขตแดน และการปะทะรงสรรเพอการคงอยของเถรวาทและชาตพนธทยงคงถกสงตอและเปนพลวตเรอยมาจนกระทงปจจบน บทความทางวชาการนมวตถประสงคเพอศกษาประวตพทธศาสนาเถรวาท กบบทบาทในการหลอมสรางอตลกษณ ชาตพนธ และการคงอยของ “เเขมรกรอม” ในเวยดนาม โดยใชวธการศกษาจากเอกสารและงานวจย รวมทงลงพนทเกบขอมลสมภาษณและน ามาวเคราะหเรยบเรยงเปนบทความทางวชาการ

ค าส าคญ : พทธศาสนาเถรวาท,ชาตพนธ,ขะแมรกรอม Abstract Theravada Buddhism is a supporting factor for the survival of the Khmer ethnic group through religious identity, language and religious culture in order to create " self" to remain under the political, social, economic and cultural conditions of the Khmer ethnic group in Vietnam. " Khmer is Theravada” as well as Theravada is making Khmer has the key of showing for ethnic identity. It has not changed over the hundreds of years since the land "Krom" or the memory of the Khmer in the name. " Pranakorn - the forest town" was a part of the ancient "Khmer" Kingdom and must be part of "Hue" or "Vietnam - Thailand" after its influence over the Cambodian court. It was a part of the Chinese Koenig during the French Revolution. After Vietnam's independence, Theravada Buddhism is a factor supporting the identity and existence of "Khmer Ethnicity" in Vietnam with a new border context. The clashes for the persistence of Theravada and ethnic groups are still being passed on, and has continued dynamic until the present. The purpose of this article is to study the history of Theravada Buddhism with the role in

creating ethnic identity and persistence of "Khmer Cham" in Vietnam. Documentary research study and field study with in-depth interview were designed for data collection and analysis of this academic article.

Keywords: Theravada Buddhism, Ethnic, Khmer’s Krom บทน า

เวยดนามเปนประเทศหนงทมกลมชาตพนธตาง ๆ อยในเวยดนาม โดยมกลม “ขะแมรกรอม” หรอเขมรอยในนนดวย ดงหลกฐานในงานวจยของ Mae Chee Huynh Kim Lan เรอง A Study of Theravāda Buddhism in Vietnam ซงสะทอนถงการคงอยของชาตพนธ “เขมร” ในประวตศาสตรของกมพชา เวยดนาม ในม ต ของ โคจนจ น หร อคน เขมร เร ยกดนแดนส วนน ว า “กมพ เ จ ยกรอม” (Khmer: ខមែ រ ក រោម

, Vietnamese: Khơ Me Crộm) อนหมายถงกลมชาตพนธเขมรทตงถนฐานอยบรเวณพนทราบต าปากแมน าโขง ในบรเวณตอนใตของเวยดนามในปจจบน ซงหลกฐานในฝายเขมรใหขอมลวา “ขะแมรกรอม” เปนดนแดนทเคยเปนสวนหนงของเขมรมพนทประมาณ 89,000 ตารางกโลเมตร (34,363 sq mi) โดยสมพนธกบอาณาจกรเขมรโบราณยคมหานคร นบตงแตสมยพระเจาชยวรมนท 2 (Jayavarman II,) ในชวง ค.ศ.802/1345 (Stuart-Fox, William, 1985 :p.6) โดย “ขะแมรกรอม” มทตงอยตามลมแมน าโขงทไปออกปากอาวของเวยดนาม และเปนอกหนงกลมชาตพนธในจ านวนทงหมด 53 กลมชาตพนธในเวยดนาม (Dang Nghiem Van, Chu Thai Son and Luu Hung, 1993: p.17) ในสวนของประชากรจากหลกฐานของ Taylor (2014) ในงานคนควาเรอง “The Khmer lands of Vietnam” ทใหขอมลวามคนเขมรในเวยดนามกวา 7 ลานคน ซงยอนแยงกบขอมลของรฐบาลทใหขอมลสถต (2009 Census) วามสถตของ “เขมร” อยทประมาณ 1,260,640 คน หรอในงานเขยนเรอง Ethnic Minorities in Vietnam ของ Dang Nghiem Van, Chu Thai Son and Luu Hung (1993 :p.17) ซงผวจยเปนชาวเวยดนาม กใหขอมลไวสอดคลองกบขอมลของรฐวามประชากรกวา 1 ลานคน ซงในบทความนจะไดท าการศกษาวเคราะหการคงอยของกลมชาตพนธเขมรในเวยดนามโดยมพระพทธศาสนาเถรวาท วด พระสงฆเปนตนธารของการคงอย มวดเปนศนยกลางในการรกษาเอกลกษณ มพระเปนผสงตอ มภาษาบาลเปนความแตกตางระหวางเถรวาทเวยดนามทตงขนในภายหลง ดงหลกฐานของ Tai Thu Nguyen (2008, p.12 ) เรอง “The History of Buddhism in Vietnam” ทสะทอนใหเหนถงความเชอมโยงของพระพทธศาสนาในสวนของของอาณาจกรเขมรโบราณกบดนแดน “ขะแมรกรอม” ในเวยดนามปจจบน ผานจารกสนสกฤตทจงหวดกวางนม (Quang Nam) หรอพระพทธรปทวดดองเดอง (Dong Duong Temple) ในชวงอาณาจกรจมปา (Champa) ในชวงมหายานของกมพชา และเถรวาทของกลมชาตพนธเขมรทมมาแตเดม ทงนบเปนพฒนาการทางประวตศาสตรและการคงอยของชาตพนธเขมรในประเทศเวยดนามดวย ซงในบทความน จะไดท าการศกษาคนควาน าเสนอเปนล าดบไป หลกฐานทางประวตศาสตรตอดนแดนกมพชากรอม

ในประวตศาสตรกมพชา ดนแดนสวนนถกจารกเรยกในชอ “ไปรองกอร-ไพรนคร” หรอเมองปา ตามความหมายของชอเมองทปรากฏในประวตศาสตรกมพชา (David Chandler,2009) รวมไปถงค าวา “กมปเจย” หรอ “ขะแมรกรอม” จงหมายถงดนแดนทเคยเปนของเขมร หรอดนแดนทมชาวเขมรอย ดงมหลกฐานวาในชวงสมยของจกวรรดเขมรโบราณดนแดนสวนนเปนของเขมร จนกระทงในสมยพระบาทพระไชยเชษฐา ท 2 (Chey Chettha II/ររះបាទជយកជដឋា ទ ២/ค.ศ.1576–1628/2119-2171) ครองราชยอยกรงอดงค (ค.ศ.1618–1628/2161-2171) ไดอภเษกสมรสกบเจาหญงเวยดนาม คอ สมเดจพระภควดพระบวรกษตร (Nguyễn Thị Ngọc Vạn) (Nghia M. Vo; Chat V. Dang; Hien V. Ho,2008) เปนธดาของขนนางตระกลเหงยนฟกเหงยน (Nguyễn Phúc Nguyên/ค.ศ.1563–1635/2106-2178) ซงมศนยกลางการปกครองอยทเมองเว (Phú Xuân/Huế) ดวยความสมพนธนกษตรยเขมรไดอนญาตใหเวยดนามภายใตการปกครองของเว อพยพเขามาอยอาศยยงเมอง “ไพรนคร” เพอเปนการผกสมพนธไมตร อาศยอ านาจเวยดนามตอตานอ านาจสยาม ทงฝายเขมรเองกสนบสนนการท าสงครามกบขนนางตระกลตรญ (Trịnh) จนกระทงชนะในสงคราม “เหงยน-ตรญ” (Trịnh–Nguyễn War/ค.ศ.1627–1673/2170-2216) รวบแผนดนเวยดนามทงหมดไดส าเรจ ดนแดน “ไพรนคร” จงถกครอบครองโดยพฤตนยจากเวยดนามนบแตนนมา รวมทงการทเขมรออนแอ ถกแทรกแซงทงจากไทยและเวยดนาม กระทงตกเปนอาณานคมของฝรงเศส (ค.ศ.1862-1954/2405-2497) พรอมกบเมอฝรงเศสใหเอกราชแกอนโดจน ดนแดนสวนนกยงเปนสวนหนงของเวยดนาม ทมาพรอมกบการแยกเปนประเทศเวยดนามเหนอ/เวยดนามใต หลงจากขอตกลงในการเจรจาสนตภาพเจนวา (Geneva Conference,1954/2497) รวมทงการทสหรฐอเมรกาเขามาอทธพลในเวยดนามพรอมกบสงครามเวยดนาม (Vietnam War,ค.ศ.1955-1975/2498-2518) กระทงรวมประเทศเปนเวยดนามเดยวภายใตการปกครองดวยระบบคอมมวนสต ใน ค.ศ.1975/2518 จนกระทงปจจบน ในสวนความเปนชาตพนธ “เขมร” ทอยตามลมแมน าโขงทเคยเปนสวนหนงของอาณาจกรพระนคร ตามหลกฐานของ Nguyễn Sĩ Lâm (2004,p.35) ทปรากฏในงานวจยของ Mae Chee Huynh Kim Lan (2010,p.10) ใหขอมลวา “ตราวน (Tra Vihn) เปนพนทใหญสดทมประชาชนเขมรอาศยอย พบพระพทธรป 13 แหง และอวโลกเตศวร พระโพธสตวของพระพทธศาสนามหายานอก 4 องค” เทากบหลกฐานดงกลาวยนยนถงความเกยวเนองกบอาณาจกรกอนพระนครและสมยพระนครและการนบถอพระพทธศาสนามหายานโดยมศนยกลางทพระนคร จนกระทงมการนบถอพระพทธศาสนาเถรวาทในสมยตอมา ซงมขอมลวาพระราชโอรสของพระเจาชยวรมนท 7 (Jayavarman VII, ค.ศ .1125–1218/พ.ศ .1724-1762) “ตามลนทะ” (Tamlindha) ได เคยไปศกษาท มหาวหาร (Mahavihara) ศรลงกา ระหวาง ค.ศ.1180-1190/1723-1733 และน าพระพทธศาสนาเถรวาทมาเผยแผและมอทธพลในสมยหลงพระนคร (David P.Chandler, Noble Ross Reat,1994) ดงหลกฐานบนทกของโจว ตา กวน (Zhou Daguan,1270-) ใหขอมลวา เมอมาถงเมองพระนคร ในเดอนสงหาคม ค.ศ.1296/1839 ซงเปนสมยหลงเมองพระนคร พบวาผคนนบถอพระพทธศาสนาเถรวาทแลว (Zhou Daguan,2001) ดงนนจงอาจสรปไดวาอทธพลของพระพทธศาสนาเถรวาทไดรบการยอมรบและแพรหลายไปยงดนแดนท เคยเปนสวนหนงของกมพชาในอดตในชวงตอมารวมทง “ขะแมรกรอม” ในเวยดนาม และด ารงอยคกบกบกลมชาตพนธเขมร

นบแตนน ผานส านกความเปนคนเขมร พดภาษาเขมรและมวดพระพทธศาสนาเถรวาท เปนศนยกลางในการท ากจกรรม ดงนนพระพทธศาสนาเถรวาทจงเปนสวนส าคญในการรกษา สบตอเอกลกษณความเปนชาตพนธรวมกบการคงอยของกลมชาตพนธเขมรในเวยดนามดวย

ภาพท 1 แผนทอาณาจกรในเวยดนาม อาท Nguyen, Mac, and Champa ในชวง ค.ศ.1640/2183 กอนทเวยดนามจะม

อทธพลเหนอดนแดนไพรนครของอาณาจกรเขมร หรอโฮจมนทรวมทงดนแดนตอนใตในปจจบน (ทมา : Online, Retrieved December 8, 2017)

หลกฐานความเปนมาของดนแดน “ขะแมรกรอม” ซงหมายถงดนแดนทอยทางใต หรอจดต ากวาแผนดนเขมรในปจจบน และดวยบรบทของชาตพนธ จงท าใหเอกลกษณทางภาษาและศาสนา วถชวต ความเชอ และสถาปตยกรรมในแบบเขมรยงคงอยกระทงปจจบน อาณานคม “โคคนไชนา” ของฝรงเศส ซงครอบคลมพนททเคยเปนของเขมร หรอขะแมรกรอม (Khmer Krom) ดวยนน ไดถกยกใหแกเวยดนามอยางเปนทางการในป 1949/2492 ซงในขอเทจจรงโดยพฤตนยดนแดนสวนนไดตกอยภายใตการควบคมของชาวเวยดนามมาตงแตชวงกลางครสตศตวรรษท 17 ดนแดนขะแมรกรอม (Khmer Krom) ครงหนงเคยไดรบการขนานนามวา “ไพรนคร-เปรย นอคอร” (Prey Nokor-ពររនគរ-เมองไพร) อนเปนทตง การมอยและคงอยของ

กลมชาตพนธเขมร แตบดนรจกกนในชอวานครโฮจมนห ศนยกลางการเงนของเวยดนาม และหนงในมหานครทมสสรรอกแหงหนงในเอเชยตะวนออกเฉยงใต พระพทธศาสนาเถรวาทเอกลกษณแหงชาตพนธ

มขอมลวาหลงจากราชวงษ “เหงยน” มอ านาจเหนอดนแดนปากแมน าโขง อนเคยเปนสวนหนงของ

เขมรโบราณ ไดมความพยายามทจะเปลยนชอวดเขมรใหเปนภาษาเวยดนาม บงคบใหพระสงฆเปลยนมาบวช

แบบมหายาน (Mae Chee Huynh Kim Lan,2010) แตดวยความมงมนอดทนตอสถานการณทเกดขนเขมรใน

เวยดนามกผานสภาวะทบบคนเหลานนมาได หรอในเขมรแผนดนใหญเองกเคยถกนโยบายท าใหเปนเวยดนาม

(Vietnamization) ในช วงท เ ว ยดนามมอ านาจเหนอราชส านกกมพชาด วย เชนกนกน ( David P.

Chandler,2000) มประวตเปนเรองเลาทอยในความทรงจ าของชาวเขมรในเวยดนามถงออกญา ซน กย

(ឧកញា ស ន គ យ-Ouk Nha Son Kuy ค.ศ. ?-1821/?-2364 ) ผปกครองเมองพระตะพง (Trapeang

Province /ปจจบน-Tra Vinh) ทคนเขมรนบเปนวรบรษอกคนหนง ถกเวยดนามทมอทธเหนอเขมรในเวลานน

ใหบงคบคนเขมรเปลยนไปนบถอพระพทธศาสนา เปลยนรปแบบประเพณ วถชวตใหเปนแบบเวยดนาม ซน

กย ซงเปนเจาเมองในเวลานนไมยอมปฏบตตาม จงถกประหารชวตตดคอใน ค.ศ.1821/2364 แตกอนเสยชวต

ไดขอปลกยางนา พรอมค าสงเสย “ตนยางอย ชาตพนธเขมร และพระพทธศาสนาเถรวาทจะยงอย” เปนวา

ทะทถกจดจ าของชาวเขมรเวยดนามในปจจบน ประหนงเปนการปลกใจสและยนยนอตลกษณชาตพนธเขมร ท

มพระพทธศาสนาเถรวาทเปนเครองก ากบตลอดมา ทงเปนประวตศาสตรและเลาขานแกลกหลานเขมร

เวยดนามจนกระทงปจจบน (Keaw Suwatti,2005) ปจจบนตนยางนากยงอยเปนเครองค ายนศรทธาความ

มงมนตอพระพทธศาสนาเถรวาทของลกหลานในชาตพนธเขมรใหด ารง คงอยในแผนดนประเทศเวยดนาม

ตอไป

ภาพประกอบ 2 ภาพของ Oknha Son Kuy อดตเจาเมองพระตระพง ทชาวขะแมรกรอมจดจ าวาเปนวรบรษแหงชาตพนธ ท

ยอมสละชวตเพอปกปองพระพทธศาสนาและชาตพนธเขมรในเวยดนาม จนกระทงถกประหารชวต ใน ค.ศ.1821 พรอมตนยางนาทปลกกอนเสยชวตพรอมค าอธษฐาน “พระพทธศาสนาเถรวาท ชาตพนธเขมรอยคงอย-Buddhism and Khmer race

so they can live on” (ภาพทมา : Online, Retrieved December 8, 2017)

นอกนยงมหลกฐานวา ขะแมรกรอม ทพ านกอาศยอยในเวยดนาม (ซงมความละมายคลายชาวเขมรใน

ประเทศกมพชา เชอกนวามจ านวนเกนกวา 1 ลานคน) รวมทงหลกฐานทางโบราณคด ทเมองออกแกว (Okco)

อาท หลกฐานโบราณสถาน พระพทธรป เทวรป สะทอนให เหนถง ให เหนถงความเกยวเนองของ

พระพทธศาสนาในแบบเขมรแตโบราณ เมอมการเปลยนแปลงการอ านาจการครองครองดนแดนดงกลาว

พระพทธศาสนาภายใตความเปนชาตพนธเขมรตองเผชญกบการถกกดกนและการถกควบคมอยางเขมงวด

(ผใหสมภาษณ A, 10 พฤศจกายน 2560) หรอมขอมลของ ธจ เศรษฐา (Thach Setha) กรรมการของสมาคม

เพอนมตรขะแมรกมปเจย (Khmer Kampuchea Friends Association) ทเสนอกบวทยเอเชยเสรภาคภาษา

เขมร (RFA’s Khmer Service) วา “....ชาวขะแมร กรอม ในเวยดนาม ไมไดก าลงเรยกรองตองการดนแดน

ของพวกเขากลบคนไปแตอยางใด หากแตเพยงแคก าลงขอรองฮานอยมอบสทธตางๆ ในฐานะทเปนชนพนถน

ใหแกพวกเขา...” หรอขอมลขององคการฮวแมน ไรต วอตช (Human Rights Watch) ตงส านกงานอยใน

สหรฐฯ ในเอกสารรายงาน 125 หนา “On the Margins Rights Abuses of Ethnic Khmer in Vietnam’s

Mekong Delta” (Online, Retrieved December 8, 2017) มขอมลวา “...ชาวขะแมร กรอม ตองเผชญกบ

การถกจ ากดสทธตางๆ ไมวาจะเปนสทธในการแสดงความคดเหน สทธในการรวมตวกน สทธในการสมาคม

สทธในการไดรบขอมลขาวสาร และสทธในการเดนทางรฐบาลเวยดนามนนไดสงหามไมใหออกสงพมพดานสทธ

มนษยชนของชาวขะแมร กรอม และควบคมการปฏบตตามหลกศาสนาพทธนกายเถรวาทอยางเขมงวด โดยท

ชาวขะแมร กรอม ถอเอาศาสนาพทธนกายเถรวาท เปนรากฐานของวฒนธรรมอนโดดเดนของพวกตน และ

เปนรากฐานแหงอตลกษณทางชาตพนธ...” รวมไปถงมขอมลจาก Khmers Kampuchea-Krom Federation

ซงเปนองคกรจดตงของชาวเขมรเวยดนามในโพนทะเล วามการจบกมคมขง หรอลอบสงหาร พระสงฆขะแมร

กรอมทมพฤตกรรมกระดางกระเดองหรอเปนปฏปกษ (Khmers Kampuchea-Krom Federation,2010)

ดงนนขอมลทปรากฏอาจอธบายไดเปน 2 กรณคอการก ากบควบคมความเปนชาตพนธเขมร ซงเปนกลมชาต

พนธทมมาอยแตเดม อกนยหนงเปนการตอส รกษาความเปนชาตพนธโดยมพระพทธศาสนาเถรวาทเปนเครอง

อ านวย สงเสรม รกษา ค ายนตอความเปนชาตพนธเขมรในเวยดนาม ดงนน ชาตพนธจงกลายเปนเครองมอ เชง

เงอนไขทถกน ามาใชเปนเครอง “ยอนแยง” ตอส เพอรกษาอตตลกษณเขมรไวดวยเชนกน ดงกรณชาตพนธ

มอญกบเอกลกษณทางภาษาและศาสนา (Brian L. Foster,1971) ดงนนท าใหมอญตางจากคนไทยและคน

พมา จากเอกลกษณทางภาษา อาหาร และการนบถอศาสนาอยางเครงครดเปนเอกลกษณในแบบมอญ หรอศร

ลงกากบเอกลกษณทางศาสนาทใชยนยนความเปน “สงหล” (Gombrich, Richard,1988) หรอการทพมา

ใชอตลกษณทางพระพทธศาสนายนยนและรกษาเอกลกษณชาตพนธในแบบ “พมา” (Bischoff, Roger,1995)

ในคราวตอสเพอเรยกรองเอกราชจากองกฤษดวย ดงนนพฤตกรรมและแนวทางดงกลาวมผลตอการอธบาย

ปรากฏการณของความเปนพระพทธศาสนาและสญลกษณของตวตนทปรากฏในอดตของกมพชากรอมใน

ประเทศเวยดนามดวย

ภาพท 3 พระภกษ และประชาชนขะแมรทมพนถนเกดในเวยดนาม ประทวงทหนาสถานทตเวยดนามในกรงพนมเปญ เรยกสทธและเสรภาพในความเปนชาตพนธ เขมร รวมทงเรยกรองดนแดนคนจากเวยดนาม (ภาพ : Khouth Sophak Chakrya and Mom Kunthear (2014). Krom march on missions. The PhomPenh Post : online, 22 July 2014. Retrieved December 8, 2017, fromhttp://www.phnompenhpost.com/national/krom-march-missions)

พฒนาการของพทธศาสนาเถรวาทกบการคงอยของเขมรในเวยดนาม พระพทธศาสนาเถรวาท เปนเอกลกษณของชาตพนธเขมรในเวยดนาม โดยมวดเปนทศกษาพระพทธศาสนา วฒนธรรม ประเพณ และภาษาเขมร วดจงเปนศนยกลางในการรกษาความเปนเอกลกษณของชาตพนธ ซงไมแตกตางกบชนกลมนอยอน ๆ เชน คนไทยพลดถนในมาเลเซย (Irving Johnson,2017) คนมอญในประเทศไทย และคน “โยเดย” ในพมา รวมไปถงคน “เขมร” ในประเทศไทยและเวยดนาม เอกลกษณแหงชาตพนธถกสงผานอยางมพลวฒนรวมกบพระพทธศาสนา ดงนนสถตของวดเถรวาทในกลมชาตพนธกมพชากวา 500 วด (สมภาษณ A, เมอ 10 พฤศจกายน 2560,Ho Chi Minh) จงเปนฐานขอมลเกยวกบพระพทธศาสนาในเวยดนาม ทเปนทงการยอนแยงตอหลกดนแดน ประวตศาสตรชาตพนธ พรอมบมเพาะ พฒนารกษาพระพทธศาสนาเถรวาทแบบเขมรไวดวยเชนกน ซงจะสามารถยกมาอธบายและน าเสนอไดในล าดบตอไป

สถตวดเถรวาทในเวยดนาม (ชาตพนธเขมร+ชาตพนธเวยดนาม)

ท เมอง ทตง วดเขมร วดเวยดนาม ท เมอง ทตง วดเขมร วดเวยดนาม 1 Hồ Chí Minh City 02 23 13 DakLak 0 1

2 An Giang 64 0 14 Đồng Nai 1 16 3 Bà Rịa Vũng Tàu 01 07 15 Hậu Giang 15 0

4 Bạc Liêu 22 0 16 Huế City 0 6

5 Bến Tre 0 1 17 Khánh Hòa 0 1

6 Bình Dương 0 3 18 Kiên Giang 74 1

7 Bình Định 0 1 19 Quảng Nam 0 2

8 Bình Phước 2 2 20 Sóc Trăng 92 0

9 Bình Phước 0 1 21 Tiền Giang 0 4

10 Cà Mau 7 0 22 Trà Vinh 141 1

11 Cần Thơ 12 1 23 Vĩnh Long 13 5

12 Đà Nẳng 0 1 รวมทงหมด (529) 452 77

ตาราง 1 สถตวดเถรวาทในประเทศเวยดนาม จ าแนกเปนตามกลมชาตพนธเขมรและชาตพนธเวยดนาม ทมา : Mae Chee Huynh Kim Lan (2010). Theravda Buddhism in Vietnam. p 92

ขอมลจากตาราง 1 สะทอนใหเหนวาพระพทธศาสนาเถรวาทม 2 แบบ คอ เวยดนามเถรวาท กบเขมรเถรวาท โดยมสถตของวดเปนตวจ าแนก รฐบาลไดสงเสรมใหเกดพระพทธศาสนาเถรวาทในแบบเวยดนาม ทนบถอโดยกลมชาตพนธเวยดนาม ซงลกษณะทางกายภาพเวยดนามกบเขมรมความตางกนในหลายลกษณะ อาท รปทรงของวดและความเปนพระพระเถรวาทเวยดนามใชภาษบาลในการสวดและประกอบพธกรรม แตใชภาษาเวยดนามในการสอสารระหวางชาวเวยดนามและชาวเขมรทนบถอเถรวาท ในสวนเขมรเองใชภาษาเขมรเปนภาษาในการสอสาร ดงนนความแตกตางระหวางเถรวาททง 2 อาจเทยบไดกบเปนนกายเวยดนาม และนกายเขมร เหมอนกบในศรลงกาทความตางของนกายไปสมพนธกบชาตพนธและทมา เชน สยามวงศ (สยาม) นกายอมรปรนกาย (พมา) และนกายรามญ (มอญ) ในความตางดงกลาวจงเกยวกบความเปนชาตพนธ โดยในการศกษานจะไดจ าแนกลกษณะของเถรวาทในแบบเขมรอนมผลตอการคงอยของชาตพนธและพระพทธศาสนาไดคอ

1.พระพทธศาสนาเถรวาทเปนเอกลกษณแหงชาตพนธ หมายถง เขมรตองนบถอพทธศาสนาเถรวาทและเปนเถรวาทในแบบเขมร ทนบเนองถอปฏบตมาแตเดม ในแบบเขมร อาท พดภาษาเขมร การแตงกาย เสอผา อาหาร รปทรงบานเรอน ดนตร โดยมวดในพระพทธศาสนา พระภกษสงฆ เปนจดเชอม รกษา สงตอจากรนสรน เชนเดยวกบชาวเขมรในอดต วดชาวเขมรในเวยดนามเปรยบเสมอนเปนสญลกษณของหมบานซงมความหมายเหมอนกบศาลาประจ าหมบาน มผท าการศกษาไววา “...วดเขมรมความผกพนธใกลชดกบชวตของชาวบานมากกวาศาลาประจ าหมบานหรอบานกลางของชนเผาอนๆ...” นอกจากนวถธรรมเนยมปฏบตของเขมรในเวยดนาม ซงอาจคลายกบไทย กมพชา และลาว ตรงท “เดกชาย” ตองเขาไปเปนศษยวด เรยนหนงสอและสวดมนต รวมไปถงบวชในพระพทธศาสนาอยางนอย 1 ครง อาจเปนสามเณรหรอพระภกษ การบวชถอวาเปนการอบรมบมนสยใหเปนคนดมศลธรรม ดงนนการบวชจงถอวาเปนประเพณทจ าเปนส าหรบลกผชายเขมรในเวยดนามทกคน นอกจากนวด พระพทธศาสนา ยงเปนสวนหนงของวถชวตผานพธกรรม อาท งานววาหหรองานศพจะมพระภกษสงฆไปเปนสวนหนงของพธกรรม การแสดงความเคารพตอบรรพชน หรอการแสดงความเคารพตอพระสงฆ วดและพระพทธศาสนา จงเปนสวนหนงของวถชวต ดงนนอตลกษณการคงอยจงผกพนสมพนธอยกบพระพทธศาสนานบแตตน 2. วดเถรวาทเอกลกษณทางวฒนธรรม หมายถง วดพทธศาสนาเถรวาทในสวนของกลมชาตพนธเขมรลวนเนองดวยพธกรรม และการด าเนนชวตในแบบชาวเขมร ทสะทอนถงวฒนธรรมและการคงอย การสวดดวยภาษาบาล การนบถอพทธศาสนาเถรวาท การใชวดเปนฐานทางพธกรรมทางพระพทธศาสนา เชน กฐน ผาปา การบวช รวมทงงานศพ ซงสงเหลานสะทอนถงวฒนธรรมเฉพาะเนองดวยความเปนชาตพนธเขมร

ภาพท 4 พธบญกฐน วถบญทางพระพทธศาสนาเถรวาทของกลมขะแมรกรอมในประเทศเวยดนาม

(ภาพ : Phrapalad Somchai Damnoen, 22 ตลาคม 2560)

วดไมเพยงแตเปนศาสนสถานทสะทอนแนวคดและการประกอบศาสนกจของเขมรเทานนหากยงเสมอนคลงหนงสอธรรมะและค าสอนแหงพทธศาสตร รวมทงเปนทรบแขกจากตางถนเพราะวดและพระสงฆมความใกลชดกบคนในชมชนเหมอนสมาชกในครอบครว จะพงด าเนนการรวมกน และเปนกจกรรมตามวถทางศาสนาทปรากฏในแตละพนถนทมชมชนชาวเขมรตงอย (ผใหสมภาษณ B,23 พฤศจกายน 2560,Hanoi) สอดคลองกบผลการวจยของ เหงวยน หง หว นกวจยวฒนธรรมพนเมอง ใหขอมลไววา “คนชนเผาเขมรมความผกพนธกบวดเหมอนครอบครว ซงมทงความหมายทางศาสนาและการด าเนนชวต เปนทพงทส าคญทางจตใจเพอใหทกคนมาขอค าปรกษา ดงนนวดคอสญลกษณแหงความภาคภมใจของชมชน” 3.วดเถรวาทเอกลกษณทางศลปกรรม หมายถง วดเถรวาทในเวยดนามในกลมชาตพนธเขมร มเอกลกษณในทางสถาปตยกรรมทสอดคลองกบเขมรกมพชา โดยมฐานจากอาณาจกรเขมรโบราณ และผสมเขมรสมยใหมทยงคงมกลนอายของชอฟา ใบระกา คนทวย หางหงส พญานาค หวสงห เปนตน เปนเอกลกษณทปรากฏไดทวไปแยกเปนความแตกตางระหวางวดเถรวาทแบบเขมรและเวยดนาม คอไมวาจะอยทใดกแสดงออกถงศลปกรรมแบบเขมร (Wayne A.Kennedy,2000) ในทางกลบกนความเปนเถรวาทเวยดนามกสะทอนวถในแบบเวยดนามภายใตการรบอทธพลจากจนเปนดานหลก ทยงคงผสมรวมกบศลปกรรมในแบบจนดวยเหตผลวาเวยดนามเคยตกอยภายใตอทธพลของจนเปนเวลากวา 1 พนป

ภาพท 5 พระภกษเขมรและชมชนชาวพทธเขมร ทวดจนทรงษ ใน Ho Chi Minh ทยงคงเอกลกษณวถชวต ภาษา ขนบธรรมเนยม ประเพณ สถาปตยกรรม อาหาร ในแบบเขมรไวอยางสมบรณ (ภาพผเขยน,10 พฤศจกายน 2560)

มขอมลจากการศกษาวจยของ รศ.ดร.ดร.เลมบานาม มหาวทยาลยสงคมศาสตรมนษยศาสตร แหงมหาวทยาลยแหงชาตฮานอย ทใหผลการคนควาวจยไววา “สถาปตยกรรมวดเขมรนนมเอกลกษณพเศษทไมเหมอนวดในเขตทราบลมภาคเหนอ ในชมชนชนเผาเขมรวดจะถกตงบนทสงอยางโอโถงสวยงามเพอใหสมกบเปนชายคารวมของชมชน เปนทพงทางจตใจใหแกชาวบาน” โดยสถาปตยกรรมวดเขมรมลกษณเดนทสงเกตไดชดเจนและเปนเอกลกษณ คอ หลงคามกจะมการแกะสลกรปพญานาค โดยเขมรเชอกนวา เปนสตวศกดสทธ ซงเปนคตทเนองดวยพระพทธศาสนาและเปนสตวทเกยวกบพระพทธเจา ซงถาเปนพญานาคสามเศยรจะเปนสญลกษณของฟา-ดน-มนษย พญานาค 5 เศยรหมายถง 5 ธาต อนประกอบดวย ธาต ไฟ ดน ทอง น า ไม พญานาค 7 เศยรเปนสญลกษณของการไปสการตรสร หรอถาเปน 9 เศยรกเปนการเบกทางไปสสวรรค นกวจยวฒนธรรมพนเมอง นอกจากน ในผลงานวจยของ เหงวยนหงหว นกวจยทางดานวฒนธรรมพนเมองพบวา สถาปตยกรรมของวดในทองถนอน ๆ ของเวยดนาม นอกจากนวดเขมรในเวยดนามยงเอกลกษณโดดเดนทสดซงเปรยบเสมอนเปนภาพปกหลากสสนทสะทอนวฒนธรรมความเชอเฉพาะของชาวเขมร “จากสสนทสดใสและมการผสมกนอยางกลมกลนเพอสรางเปนภาพอนงดงามนนเราจะเหนไดวาคนชนเผาเขมรเปนคนทมหวศลปะและมความพถพถนมากกวาชมชนในทองถนอนๆ” ปจจบนในเขตทราบลมแมน าโขงมวดพทธเถรวาทแบบเขมรกวา 600 แหง แมจะมการกอสรางในชวงประวตศาสตรตางๆแตวดทกแหงลวนเปนกจการแหงศลปะทมความสวยงามยงจนมวดหลายแหงทมอายเกาแกเปนรอยปไดรบการรบรองเปนโบราณสถานทางวฒนธรรมและความเลอมใสแหงชาต 4. ศาสนากบภาษาเพอรกษาวถของวฒนธรรม หมายถง เมอสอบถามชาวเขมรในเวยดนามทกคนจะพดคลายกนวาวดเปนสถานทเรยนภาษาทงในสวนของภาษาพดและภาษาเขยน (สมภาษณ C,17 ธนวาคม 2560,พระนครศรอยธยา) เพราะในโรงเรยนรฐบาลไมไดสงเสรมหรอสนบสนนใหมการการเรยนภาษาของกลมชาตพนธแตอยางใด การคงอยของชาวเขมรในเวยดนาม การคงรกษาเอกลกษณทางภาษา การนบถอพระพทธศาสนาเถรวาท สมพนธกบวถชวต การคงอยมรดกของบรรพชน ทสบมาแตอดตจนกระทงปจจบน แมในเชงวถทางศาสนาจะเปนรปแบบเดยวกน แตวถชวต การแตงตวและการด าเนนชวตมความแตกตางกนอยางเหนไดชด เขมรกนบถอศาสนาพทธเหมอนหลายชนเผาในเวยดนามดงนนในชมชนเขมร วดวาอารามถอเปนจดส าคญทไมเพยงแตเปนศาสนสถานเทานนหากยงเปนโรงเรยนเพออบรมถายทอดความรและประสบการณทงดานการผลต การด าเนนชวตวฒนธรรมและการศกษาของชาวทองถน นอกจากนวถชวตของเขมรกบความสมพนธทางศาสนายงมอกหลายกรณ อาท “บญปขนใหม” สงกรานตแบบไทย ทในภาษาเขมรเรยกวา “Boon Cho Cha Nam” หรอแซนโฎนตา ทปรากฏในเขมรถนไทย (พระอธการชวง ฐตโสภโณ (ตงอย),2554) บญผชมเบญ (Pchum Ben) ในเขมรกมพชา (John Holt Clifford,2012) และขะแมรกรอม ในเวยดนาม ทเปนการท าบญอทศใหกบบรรพบรษในชวงเดอนสบ “สารทเดอนสบ-บญสารท” ตามคตวถเนองดวยพระพทธศาสนา ซงสะทอนถงวถเอกลกษณของความเปนชาตพนธเขมรทมลกษณะผานความเชอและศาสนาในประเทศเวยดนาม

ภาพท 6 สถาปตยกรรม สงสรางศาสนาสถานของวดในพระพทธศาสนาเถรวาทของชาวเขมรในเวยดนามทยงคงเปนเอกลกษณ

ทวดสมบรณวงศ จงหวดตราวน ประเทศเวยดนาม (ภาพ : Phrapalad Somchai Damnoen, 22 ตลาคม 2560)

5.เถรวาทกบลกษณะรวมทางประวตศาสตร หมายถง ประวตศาสตรชาตพนธขะแมรกรอม (Khmer Krom) ในเวยดนาม มส านกทางประวตศาสตรรวมกนกบเขมรกมพชา จงท าใหส านกตอความเปนเขมร เปนเรองเดยวกน ส านกของความกนในประวตศาสตร การตกเปนผถกกระท า การถกรกราน คกคาม หรอการท าใหเปนเวยดนามถกสะทอนคดผานระบบคดทางประวตศาสตรเดยวกน ดงปรากฏในงานของ Shawn McHale (2013) เรอง Ethnicity, Violence, and Khmer-Vietnamese Relations: The Signicance of the Lower Mekong Delta, 1757–1954” ทสะทอนความขดกนในบรบททางประวตศาสตรและชาตพนธ ทสมพนธกบการเสยดนแดนเขมรเชนเดยวกบคนเขมรพนมเปญ ทาทและความขดกนในอดต จงมผลตอทาทและความสมพนธของรฐทแสดงออกตอเขมรเวยดนามดวยเชนกน ทงความผกพนธทางศาสนาอนผกโยงวาดวยชาตพนธและส านกทางประวตศาสตร แมภายหลงจะมพระพทธศาสนาเถรวาทแบบเวยดนาม แตดวยเหตผลในเชงการเมอง และนโยบายทางการเมองของรฐบาลเวยดนาม การตงเถรวาทเวยดนามเมอ 70 ปโดยประมาณจงมความหมายเปนการกลนกลายและสรางการมสวนรวมในการนบถอพระพทธศาสนาเถรวาทของเขมรในเวยดนาม แตเงอนไขทพบคอเถรวาทเวยดนามไมไดพดภาษาเขมร หรอไมไดอยในกลมชาตพนธเขมร ในปจจบนแมจะมเถรวาทเวยดนาม แตความสมพนธกไมไดแนบแนน ตอความเปนเถรวาทรวมกนแตอยางใด ดวยเหตผลในทางประวตศาสตรและชาตพนธ ทงภาษาเขมรกบบาลมความใกลเคยงและเปนฐานทางวฒนธรรมภาษาเขมรมากกวาเมอเทยบกบภาษาเวยดนามทมฐานมาจากวฒนธรรมจน ดงนนความแนบแนนทางภาษา ศาสนา และวฒนธรรม ท าใหเอกลกษณของกมพชาทมพนถนอยในเวยดนามมส านกในแบบทไมใชเวยดนาม สะทอนถงคานยม และโลกทศนของความเปนเขมรมากกวาเวยดนามแมจะพดภาษาเวยดนาม ประกอบอาชพ ตงถนฐานอยในภมศาสตรเวยดนามกตาม การนบถอพระพทธศาสนาเถรวาทของชาตพนธเขมรในเวยดนามจงมความหมายเปนเอกลกษณ อตตลกษณ ของชาตพนธเขมรทผสมรวมกนจนเปนเนอเดยวกน สรป

การคงอยของกลมชาตพนธเขมร นบเปนภารกจรวมกนของกลมชาตพนธเขมร โดยมพระพทธศาสนาแบบเถรวาททเปนมรดกนบแตแผนดนเดมมาจนกระทงปจจบน พระพทธศาสนาทใชภาษาบาล มจารตผสมรวมกบภาษาเขมร ท าใหพระพทธศาสนาเถรวาทชาตพนธเขมรตางจากเถรวาทแบบเวยดนามไปดวย เถรวาทแบบเขมร โดยชาตพนธลกหลานเขมร ทพด สวดทวงท านองโดยมทมาจากภาษาเขมร สวนเถรวาทแบบเวยดนามสวดบาลท านองไทย รวมไปถงใชภาษาเวยดนามในวถชวต เมอนบเปนนกายจงถอวาเปนพระพทธศาสนาเถรวาทนกายแบบเวยดนาม จากบรบทของพระพทธศาสนาผสมกบอตลกษณทางภาษา คานยม วถชวต อาชพ รวมไปถงส านกทางประวตศาสตร ทมประวตความเปนมายาวนาน จงสะทอนถงเอกลกษณ ตวตน และคานยมในแบบเขมรมากกวา รวมทงการรกษาสบทอด โดยวด พระภกษสงฆ สงตอจากรนสรน ใหเปนอตลกษณทคงอยของชาตพนธเขมร โดยมวด พระสงฆ และการใชภาษาเขมรเปนเครองมอ สอสารในวถชวต การใชภาษาบาลในการสวดมนต และท าพธกรรมของพระสงฆ รวมทงภาษาบาลยงเปนฐานของภาษาเขมร จงท าใหเหนความสมพนธของภาษาศาสนาในภาษาชวตเขมรดวย นอกจากนวถทางวฒนธรรม ประเพณยงกลายเปนอตลกษณทางวฒนธรรมรวมกบชาวเขมร เชน บญวนส าคญทางพระพทธศาสนา ประเพณทเกยวกบความเชอและวถชวต เชน บญพชมเบญ บญกฐน และอน ๆ ท เนองดวยความเชอทางศาสนา ดงนนพระพทธศาสนาเถรวาทจงยงคงเปนเอกลกษณและเปนปจจยเกอหนนตอการคงอยของชาวเขมรในเวยดนามจนกระทงปจจบน Reference พระอธการชวง ฐตโสภโณ (ตงอย). (2554).ศกษาคตทางพระพทธศาสนาทปรากฏในประเพณสารทเดอนสบ (แซนโฎนตา) ของจงหวดสรนทร. วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต (สาขาวชาพระพทธศาสนา). บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. วดในชวตจตใจของชนเผาเขมรในเวยดนาม, Online : Retrieved December 8, 2017,

from http://vovworld.vn/th. Brian L. Foster. (1971). Ethnic Identity of the Mons in Thailand. Online, Retrieved December 8, 2017, from http://www.siamese- heritage.org/jsspdf/1971/JSS_061_1i_Foster_EthnicIdentityOfMonsInThailand.pdf Bischoff Roger. (1995). Buddhism in Myanmar-A Short History. Kandy, Sri Lanka: Buddhist Publication Society. David Chandler. (2008). History of Cambodia. Fourth Edition. Philadelphia : Westview Press. Dang Nghiem Van, Chu Thai Son and Luu Hung. (1993). Ethnic Minorities in Vietnam, Hanoi : The Gioi Publishers. Gombrich, Richard . (1988).Theravāda Buddhism: A Social History From Ancient Benares to Modern Colombo. London : Routledge & Kegan Paul Ltd.

Holt, John Clifford (2012). "Caring for the Dead Ritually in Cambodia" . Southeast Asian Studies. Kyoto University. Irving Johnson. (2017). Movement and Identity Construction Amongst Kelantan's Thai Community. Harvard University . Online : Retrieved December 8, 2017, from http://www.unimuenster.de/Ethnologie/South_Thai/working_paper/Johnson_Kelantan.pdf. Keaw Suwatti. (2005). Documentary Biography of Sun Kuy : Heros of Khmer Krom.

Information Service Ankorburi. (Khmer Language). Online : Retrieved December 8, 2017, from

https://mamprohok.files.wordpress.com/2015/01/e19e85e19f85e19ea0e19f92e19e9c e19eb6e19e99e2808be19e82e19ebbe19e99e2808b.pdf Khmers Kampuchea-Krom Federation. (2010). Special Report on Torture against the Indigenous Khmer-Krom in Vietnam and Cambodia. Online : Retrieved December 8, 2017, from http://tbinternet.ohchr.org/Treaties/CAT/Shared%20Documents/KHM/INT_CAT_NGO_

KHM_45_9426_E.pdf .

KHMER KROM, Online : Retrieved December 8, 2017, from https://www.jrscambodia.org/publication/Brief/KhmerKrom_JRSCambodia_June13.pdf Khouth Sophak Chakrya and Mom Kunthear (2014). Krom march on missions. The Phom Penh Post : online, 22 July 2014. Retrieved December 8, 2017, from http://www.phnompenhpost.com/national/krom-march-missions Lay Long, Wat Chandarangsi, สมภาษณ เมอ 10 พฤศจกายน 2560 ท วดจนทรงษ Ho Chi Minh. Li Na Ni , Wat Phothivong Ho Chi Minh,สมภาษณ เมอ 24 พฤศจกายน 2560, ท Hanio. Mae Chee Huynh Kim Lan (2010). A Study of Theravada Buddhism in Vietnam. M.A Thesis Nghia M. Vo; Chat V. Dang; Hien V. Ho (2008-08-29). The Women of Vietnam. Saigon Arts, Culture & Education Institute Forum. Outskirts Press. Nguyễn Sĩ Lâm, Kiến Trúc Chùa Khmer Nam Bộ Dưới Tác Động của Tư Tưởng và Kiến Trúc Phật Giáo Ấn Độ, “Architecture of Khmer Templeunder Affection of Indian Buddhist Architecture and Thought”, M.A Thesis,(HCMC: Architecture University, 2004). On the Margins Rights Abuses of Ethnic Khmer in Vietnam’s Mekong Delta, Online : Retrieved December 8, 2017, from https://www.hrw.org/report/2009/01/21/margins/rights- abuses-ethnic-khmer-vietnams-mekong-delta Shawn McHale. (2013). Ethnicity, Violence, and Khmer-Vietnamese Relations: The Signicance of the Lower Mekong Delta, 1757–1954. The Journal of Asian Studies / 72 (2),pp 367–390 . Online : Retrieved December 8, 2017, from http://journals.cambridge.org/abstract_S0021911813000016

Stuart-Fox, William. (1985). The Murderous Revolution: Life & Death in Pol Pot's Kampuchea. Alternative Publishing Co-Operative Limited. Taylor P. (2014) The Khmer lands of Vietnam: environment, cosmology and sovereignty. National University of Singapore Press. Tai Thu Nguyen. (2008). The History of Buddhism in Vietnam. Vietnam : Institute of Philosophy Vietnamese Acadamy of Social Sciences. Wayne A.Kennedy. (2000)..Religious Imagery at the Khmer Pagoda of Canada : The Significance of Image for Education. Thesis of Master Degree : Concordia University. Online : Retrieved December 8, 2017, from

http://www.collectionscanada.gc.ca/obj/s4/f2/dsk1/tape3/PQDD_0018/MQ47865.pdf Zhou Daguan, (2001). The Customs of Cambodia, transl. by Michael Smithies.

Bangkok: The Siam Society,