1

การเขยนเชงสรางสรรค

ความหมายของการเขยนเชงสรางสรรค การเขยน เปนทกษะการสอสารประเภทหนงทผ เขยนมงแสดงความร อารมณ ความรสกและความคดเหนผานการบนทกหรอถายทอดเปนตวอกษรในรปแบบใดรปแบบหนง ทงนเพอการเรยนรของตนเอง เพอชวยใหคนอนรความจรง เพอปลกเราความรสก ตลอดจนเพอกระตนใหเกดการเปลยนแปลง ความคดสรางสรรค เปนการทาใหเกดขน ทงทางวตถและจตใจ จากสงทยงไมเคยมมากอนหรอมเพยงตนเคาเดมแลวสามารถนามาดดแปลงใหเกดสงใหมหรอความคดใหม ซงตองใชจนตนาการ อาศยความร และประสบการณตางๆ เพอใหเกดความคดทเปนประโยชนและมคณคาตอสงคม การเขยนเชงสรางสรรค เปนการเขยนทแสดงถงความคดรเรมของผ เขยน ซงอาจปรากฏออกมาในรปแบบของ “เนอหา” คอ แนวคดและจนตนาการใหม หรอ “รปแบบ” คอ กลวธการนาเสนอหรอการเลาเรองดวยวธการใหมทไมไดซาแบบเดมหรอหยดยาอยกบท ทงนอาจเปนสงทผ เขยนคดขนเองไมไดลอกเลยนแบบผ อนหรอพฒนามาจากของเดมทมอยแลว ซงการเขยนสรางสรรคจะตองม “คณคา” กลาวคอเปนสงทจรรโลงใจ ยกระดบความคดและสตปญญาแกผอานในแงมมใดมมหนง ไมใชคานงแตเพยงความแปลกใหมแตเพยงอยางเดยวโดยไมสนใจในเรองการสอความหมายในทางทสรางสรรค ยกตวอยางเชน “วนเอยวนน เปนวนส าคญกวาวนไหน เปนวนส าคญกวาวนใด วนอนใดไมส าคญเทาวนน” ซงเปนการกลาวทวกไปวนมาดวยการเลนคา เพยงเพอใหเกดความสละสลวยและแปลกโดยไมสนใจเนอหาแตอยางใด ในกรณเชนนกไมอาจเรยกไดวาเปนการเขยนเชงสรางสรรค ลกษณะทวไปของผลงานการเขยนสรางสรรค

1. ความใหม แปลก แตกตาง งานเขยนทสรางสรรคตองมความใหม แปลก แตกตาง ซงไมไดหมายความวาตองถงขน “ใหมเอยมถอดดาม” หรอไมเคยมมากอน แตอาจเกดจากการผสมผสานสงทมอยกอนแลว เชน การสรางคาใหมจากคาเดมทเคยมการใชกน หรอ การแตงนราศทมไดมงเนนการคราครวญถงหญงคนรกในยามพลดพรากจากกน แตหากคราครวญเกยวกบสภาพบานเมองหรอสงคมปจจบน

2. สนทรยภาพทลงตว สนทรยภาพ คอ ความงามทางศลปะหรอความงามในเชงวรรณศลป การเขยนเปนศลปะการสอสารแขนงหนง การเขยนทดและสรางสรรคจงควรเปนการเขยนทแสดงถงความงดงามทางศลปะ โดยผ เขยนตองม

2

“คลงศพท” และตองมความรความเขาใจในคาศพทอยางมากจงจะเลอกนามาใชในการเรยงรอยและสอความหมายไดอยางลกซง ชดเจน และเหนภาพ ตลอดจนเกดจนตนาการทกวางไกล เกดความสะเทอนอารมณทงความสขทประสบกบสงสวยงาม นมนวลและออนหวาน และความตาชา ความทกขทรมาน เชน วรรณกรรมประเภทโศกนาฏกรรม ทมกจะสรางใหตวละครเอกประสบกบความเจบปวดรวดราวทผอานจะเกดความเหนอกเหนใจ

3. การผสมผสานอยางเหมาะสมระหวางเนอหากบรปแบบ ในสวนทเกยวกบ “เนอหา” ผ เขยนตองมความรในเรองนนๆ อยางแทจรง ไมใชรเพยงครงๆ กลางๆ ซงจะเปนขอจากดในการอธบายขยายความ รวมถงยกตวอยางใหเกดความชดเจน เชน การบรรยายภาพดอกไมนานาพนธทบานสะพรงในปา โดยไมรวาดอกไมเหลานนบานกนคนละฤด นอกจากความรเกยวกบเนอหาแลว กควรคานงถงความลงตวระหวาง “เนอหา” กบ “รปแบบ” ตามลกษณะของงานเขยนแตละประเภท เชน การเขยนขาว สารคด บทความ ฯลฯ ตองมงเนนใหความสาคญ กบการนาเสนอเนอหาทเขมขนและลกซงใหมากกวาการคานงถงรปแบบ กลวธการเลาเรองและวรรณศลปเพอใหเกดความนาเชอถอ แตถาเปน แนวนวนยาย เรองสน กวนพนธ กจาเปนตองใหความสาคญกบรปแบบการนาเสนอ กลวธการเลาเรอง และวรรณศลป แตตองไมมงนาเสนอเนอหาอยางตรงไปตรงมา ยดเยยด สงสอนและชนาจนเกนไปเพราะจะถกประเมนไดวาขาดลกษณะสรางสรรคเนองจากเปนการนาเสนอแบบไมมทางเลอกอนเผอไวใหผอานไดคดและไตรตรอง

4. การแสดงอตลกษณของผเขยน คาวา “อตลกษณ” (identity) ในบรบททเกยวของกบการเขยนน หมายถง การใชภาษา ลลา ทวงทานองการเขยนทเปนลกษณะเฉพาะตว ซงผ เขยนตองแสวงหาและพฒนาตนเองโดยอาศยขอสงเกต ประสบการณ ความรสกนกคด จนตนาการ กลวธ ลลา ฯลฯ ผนวกกบขนบธรรมเนยม แนวปฏบตหรอ ฉนทลกษณ ทงนอาจจะมการดดแปลงมาจากผ อน การปรบเปลยนจากของเดมทมอย การผสมผสานความหลากหลายจนกลายเปนความลงตว เปนอตลกษณทไมเหมอนใคร และเปนทจดจาของนกอาน เชน นกเขยนทมอตลกษณในการเขยนทชดเจนผหนง คอ องคาร กลยาณพงศ ทไมสรางกวนพนธโดยไมยดตดกบฉนทลกษณ และมกนาเสนอความคดและเคาโครงเรองใหมดวยนาเสยงเสยดส ประชดประชน การเขยนทแสดงความเปนอตลกษณของนกเขยน จงถอเปนงานทมลกษณะสรางสรรค เนองจากเปนการเขยนทผ เขยนตองใชเวลาในการพฒนาความคดและฝมอ โดยหลกหนออกจากกรอบฉนทลกษณหรอแนวปฏบตเดมจนกระทงไดรบการยอมรบในทสด

3

5. การเปดโอกาสแหงการตความทหลากหลาย ในการเขยนทวไป มกจะมบทสรปทชดเจน เพอตอกยาความหมายทผ เขยนตองการสอสาร แตการเขยนเชงสรางสรรคไมจาเปนตองมบทสรปทชดเจนตายตวหรอคลคลายความสงสยใหแกผอานเสมอไป แตควรเปดโอกาสใหมการตความทหลากหลาย เพราะในชวตจรงมคาถามมากมายทไมมคาตอบหรอไมจาเปนตองตอบและอาจถอไดวาเปนการจบเรองเลาทสอความหมายไดอกแบบหนง ซงจะทาใหผ อานเกดความสะดดใจและจดประกายใหผอานเกดการอภปราย ถกเถยงกบตนเองและผ อน อนจะนาไปสการบมเพาะทางปญญาและเกดแนวคดใหมๆ ทอาจจะไมเคยนกคดมากอน งานทมองคประกอบเชนน จงนบไดวาเปนการเขยนทสรางสรรค

6. ความสามารถในการสนคลอนหรอรอถอนอคต การเขยนสรางสรรค ควรเปนการเขยนททาใหผอานเปนอสระ ปราศจากอคต หรอปลดปลอยจากการยดตด อนจะทาใหผอานเหนโลกในแงมมทแปลกแตกตางไปกวาทเคยเหน รวมทงเกดการตงคาถามกบสงทเคยยดตดและเกดความตองการคนหาคาตอบบางประการในสงทไมเคยเหนวาเปนปญหามากอน

7. การสรางจตส านกตอสงคม งานเขยนเชงสรางสรรคตองนาเสนอเนอหาและแนวคดทแสดงออกซงจตสานกตอสงคม ในทน หมายถง จตสานกของความเปนพลเมอง ทงการมจตอาสา การเอาใจใส ความรบผดชอบและการเปนธระแกสงคม ซงผ เขยนสามารถเขยนไดดวยรปแบบทหลากหลายทงสภาพ นมนวล ทาทาย เยยหยน และประชดประชนเสยดส งานเขยนทนาเสนอแนวคดหรอมเนอหาทแสดงออกซงจตสานกของความเปนพลเมอง ถอวาเปนงานทมลกษณะสรางสรรคเพราะชวยยกระดบจตสานกและความตระหนกรใหแกผอาน ทงอาจพจารณาไดวาเปนการจรรโลงใหผอานทราบวา อยางนอยทสดในสงคมกยงไมสนไรซงอดมการณและยงมคนอกหลายคนทมความรบผดชอบ มความมงมนและปรารถนาการอยรวมกนในสงคมอยางมความสข ดงตวอยางงานเขยนของเนาวรตน พงษไพบลย ใน จารก ร.ศ. 200 ความวา บานเมองเราตอนนมมรสม ฟากคลมดนกคลาระสาระสาย นาคพนนาฉาฉาบาทลาย นาตาปรายประแตมแกมแผนดน ......................................... ................................................

4

โอเขอนรอบขอบคนไมกนนา เขอนใจดาหรอวาใครหนอใจหน ตดตนไมไมเหลอเกอธรณนทร นาจงรนไหลแรงแขงนาตา โรงนาอยใตนาชาหดห โรงงานอยใตควนประจนหนา หนมนาลมไรพงนงตวชา สาวโรงงานฉนทนาถกดาทอ (จารก ร.ศ. 200, 2526, น. 35) กวสอใหเหนถงความแปรปรวนของธรรมชาตอนมสาเหตมาจากวถของการพฒนาและความโลภของมนษยทมงตดตนไมหรอทาลายปา จนไมมตนไมคอยดดซบหรอกกเกบนาไวใหมนษยไดใชอยางสมดล จนเกดนาทวมไปทงบานเมอง โรงงานและไรนา แมแตวทยาการและเทคโนโลยสมยใหมทมนษยสรางขนเพอกกเกบนาอยางเขอนกไมอาจกนนาได บทกวนจงใหขอคดและกระตนเตอนใหมนษยตระหนกวาหากตดไมทาลายปากอาจกอใหเกดความเสยหายตอวถชวตและอาจนามาสความทกขโศกเศราเพราะมนษยไมอาจควบคมธรรมชาตไดเสมอไป

8. การยกระดบทางปญญา ปญญา ในทนไมไดหมายถง ความร เทานน หากหมายรวมถง ความด ความงาม และความจรง งานเขยนสรางสรรคจงตองสรางความตระหนกรในการเขาถง “ธรรม” หรอ “ธรรมชาต” ดงตวอยางงานเขยนเรอง จตตนคร บทพระนพนธใน สมเดจพระญาณสงวร สมเดจพระสงฆราช สกลมหาสงฆปรณายก ทไดสรางสรรคมาจากพทธสภาษตประโยคเดยววา “อยากใหรกษาจตเหมอนกบนคร” อนหมายความวา หากเราพยายามรกษาพระนครหรอเมองใหตงมน สะอาด ปราศจากศตรฉนใด กพงรกษาจตใหสะอาดปราศจากอบาย ฉนนน การทองไปในจตตนคร กคอการเขาไปดแล ระลกรภายในของชวตอยางมสต หรอฝกชาระลางสงสกปรกภายในทสะสม ทบถม พอกพนไปดวยกเลสตณหา ไมใชเพยงสนใจดแลเพยงภายนอกรางกายใหหอมกรน สะอาดปราศจากคราบไคลเทานน อกตวอยางหนงคอบท ‚ปรศนา‛ ใน บางกอกแกวก าศรวล ขององคาร กลยาณพงศ ความวา ชวตมนษยสดลงกแคน หรอมอะไรมากไปกวานน คอโลภกนนอนแลวสบพนธ เวนแตอรหนตรพทธธรรม ฯ ยงคดไกลใจไหวสงเวช เหตอตตาดบดกลกลา เหตอสภอดสอยประจา ยงครอบงากเลสลกคกคะนอง ฯ ........................................... .............................................

5

อยางนนหนออนาถชาตมนษย ขาดพทธธรรมนาจตรสวางไสว โลกจงรอนนรกรายรมไฟ หมกไหมไปทวฟาสากล ฯ (บางกอกแกวศรวล, 2521, น. 132) บทกวขางตน กวสรางสรรคผลงานใหผอานตระหนกรถงความจรงในชวตวามนษยมขอจากดเรองของเวลาทแสนสนและยอมเปลยนแปลงไปอยตลอดเวลา แตมนษยยงคงมความ ‚โลภ‛ หรอความอยากไดไมรจกพอทง ‚กนนอนแลวสบพนธ‛ อกทงหลงยดมนถอมนใน ‚อตตา‛ อยากใหตวตนหรอสงทปรารถนาสาหรบตอบสนองความสขนนคงอย ไมอยากใหเปลยนแปลงหรอดบสญไป ชวตของมนษยทมทงกเลสตณหาและอปทานเปนทตงน กวชใหเหนวาเปนการ ‚ขาดพทธธรรมนาจตรสวางไสว‛ หรอมนษยขาดการเรยนรและเขาใจในหลกธรรมคาสอนของพระพทธเจาเพอนามาประพฤตปฏบตในการดาเนนชวต มนษยจงเผชญอยกบความทกขใจเหมอนอยกบความรอนของไฟนรก โดยสรป การเขยนเชงสรางสรรคนนถงประกอบไปดวย ความใหม แปลก และแตกตาง สนทรยภาพทลงตว การผสมผสานอยางเหมาะสมระหวางเนอหากบรปแบบ การแสดงอตลกษณของนกเขยน การเปดโอกาสใหตความอยางหลากหลาย การสรางความสนคลอนหรอรอถอนอคต การสรางจตสานกตอสงคม และการยกระดบทางปญญา จดมงหมายหรอเจตนาของการเขยน ในฐานะของผ เขยนจาเปนตองมความชดเจนวา ตนตองการทจะ “สอ” อะไร ถงใครและดวยเจตนาใด ซงการจาแนกประเภทของการเขยน โดยใชเจตนาในการสอสารเปนเกณฑ สามารถจาแนกได 5 ประเภท 1. การเขยนเพอเลาเรอง การเขยนเพอเลาเรอง เปนการเขยนทผ เขยนมเจตนานาเสนอเรองราวหรอเหตการณทเกดขนทงประสบการณทไดรบ โดยอาจจะเปนการเลาตามลาดบเวลาหรอเลาตามลาดบความสาคญ หรออาจเปนการเขยนทมงเสนอหรอแนะนาเรองราวของบคคล สถานทตลอดจนปรากฏการณทางสงคมใหม การเขยนทมจดมงหมายเชนน ไดแก การเขยนคอลมนแนะนาหนงสอ บทเพลง ภาพยนตร ละคร ประวตบคคลสาคญ สถานททองเทยว เรองขาขน เรองซบซบ เปนตน 2. การเขยนเพอแสดงขอคดหรอทศนะ การเขยนเพอแสดงขอคดหรอทศนะ เปนการเขยนทผ เขยนมเจตนาเสนอขอคด ทศนะและความคดเหนทวไปหรอความคดเหนเฉพาะตอเรองใดเรองหนงซงอาจจะเปนการนาเสนออยางตรงไปตรงมาหรอหยกแกมหยอกโดยนยของการเสยดส ยวลอ และประชดประชน การเขยนเชนนผ เขยนมกจะมสมมตฐานอยในใจแลววา

6

ผ อานมขอมลพนฐานหรอขอเทจจรงทวไปเกยวกบเรองนนๆ มากพอทจะจบประเดนได การเขยนทมจดมงหมายเชนน ไดแก การเขยนบทวเคราะหเหตการณทางการเมอง บทวจารณภาพยนตรหรอบทกว บทบรรณาธการ และการตนลอการเมอง เปนตน 3. การเขยนเพอใหความรและทกษะเฉพาะเรอง การเขยนเพอใหความรและทกษะเฉพาะเรอง เปนการเขยนทผ เขยนมเจตนาใหความรและทกษะในเรองใดเรองหนงอยางละเอยดโดยการอธบาย ขยายความ ระบขนตอน วธการตลอดจนแนวทางในการปฏบตอยางชดเจน การเขยนทมจดมงหมายเชนน ไดแก การเขยนคอลมนประกอบอาหาร การจดแจกนดอกไม การใหความรเฉพาะดานในเรองตางๆ เชน บทความเรอง “ผลขางเคยงจากการใชยาภมแพ” อาจจะเรมจากการกลาวถงโรคภมแพโดยทวไป วธการรกษาแบบตางๆ รวมทงการใชยา แตสงทตองขยายความใหมาก กคอ อะไรคอผลขางเคยงทอาจเกดขนกบผ ใชยา ผลขางเคยงมกแบบ อนตรายขนาดไหน อยางไร และจะลดผลขางเคยงไดอยางไร เปนตน 4. การเขยนเพอโนมนาวและจงใจ การเขยนเพอโนมนาวและจงใจ เปนการเขยนทผ เขยนมเจตนาสรางความสะดดตาสะดดใจใหแกผอาน โนมนาวและชดจงใหคลอยตามและเหนดวย ดวยการใชภาษาภาพพจน และการเรยงรอยถอยคาอยางละเมยดละไมและพถพถน เพอใหเกดภาพในใจของผอานและมองเหนภาพลกษณทดแกบคคล สนคา หรอองคกรหรอสงทเปนเปาหมายของการโฆษณาและประชาสมพนธ การเขยนทมจดมงหมายเชนน ไดแก การเขยนขอความโฆษณา การเขยนบทความเพอประชาสมพนธ การเขยนขาวเพอการประชาสมพนธ เปนตน 5. การเขยนเพอความจรรโลงใจและความเพลดเพลน การเขยนเพอความจรรโลงใจและความเพลดเพลน เปนการเขยนทผ เขยนมเจตนาสรางสรรคความจรรโลงใจและความเพลดเพลนโดยการนาเสนอจนตนาการและความคดรเรมสรางสรรคดวยการใชภาษาอยางพถพถน การสรางภาพพจนใหผอานมองเหนภาพและเพลดเพลนไปกบจนตนาการ การเขยนทจดมงหมายเชนน ไดแก การเขยนนวนยาย เรองสน และบทกว การจาแนกประเภทของการเขยนตามเจตนาของผ เขยนดงกลาวน เปนเพยงการแสดงใหเหนความหลากหลายของจดมงหมายหรอเจตนาของผ เขยน แตในความเปนจรงแลว งานชนหนงๆ อาจมเจตนาของผ เขยนมากกวาหนงประการกได นอกจากนงานเขยนบางชน ผ เขยนอาจมเจตนาทจะสอสารกบบคคลทเปน“กลมเปาหมาย” ซงเปนผอานกลมใดกลมหนงหรอกลมเฉพาะเทานน การเขยนทมเจตนาเชนนผ เขยนจะตองใชความคดอยางลกซงและใชทกษะมากเปนพเศษ เพราะตองเขยนให “ผอานทวไป” เขาใจไดดวย ในขณะท “ผอานทเปนเปาหมาย” กสามารถอานไดอยางมความหมายตามเจตนาของการสอสาร

7

ประเภทของงานเขยน งานเขยนทปรากฏทวไปในหนาหนงสอพมพ นตยสารและสอสงพมพอนๆ อาจจาแนกไดโดยใชเกณฑกวางๆ ทแตกตางกน 2 ลกษณะ คอ การจาแนกวาเปนงานเขยนประเภท “รอยแกว” (prose) กบ “รอยกรอง” (verse) และการจาแนกวาเปนงานเขยนประเภท “เรองสมมต” (fiction) กบ “เรองทไมใชเรองสมมต” (non-fiction) 1. รอยแกวและรอยกรอง ความหมายของ “รอยแกว” ทคนทวไปเขาใจ คอ ความเรยงทเขยนอยางธรรมดาๆ ตรงไปตรงมา (straightforward discourse) และไมไดถกกากบดวยฉนทลกษณ สวน “รอยกรอง” คอ งานเขยนทเรยบเรยงขนอยางมกฎเกณฑหรอฉนทลกษณ คาวา “กฎเกณฑหรอฉนทลกษณ” น อาจตความได 2 แบบ ความหมายแบบหนง คอ บทบญญตทมมาแตเดมหรอทปรากฏอยในวรรณคดโบราณ สวนความหมายอกแบบหนง คอ บทบญญตทผ อนไดตงไวหรอผแตงไดตงขนเอง ซงอาจจะไมเปนไปตามกฎเกณฑทมอยเดม การตความแบบทสองนทาใหรปแบบของรอนกรองมความหลากหลายมากขน งานเขยนทปรากฏอยในหนงสอพมพและนตยสารในปจจบนสวนใหญเปนรอยแกว สวนรอยกรองมกปรากฏอยในคอลมนเลกๆ อยมมใดมมหนงของหนงสอ รปแบบของรอยกรองมความหลากหลายทงโคลง ฉนท กาพย กลอนแปด ฯลฯ ดานเนอหาโดยทวไปขนอยกบประเภทของหนงสอพมพและนตยสาร เชน นตยสารขาวมกมเนอหาเกยวกบเหตการณบานเมอง นตยสารผหญงมกมเนอหาเกยวกบชวตและความรก นตยสารการตนมกมเนอหาเกยวกบแงมมขาขน เปนตน

2. เรองสมมตและเรองทไมใชเรองสมต การจาแนกเรองเลาออกเปนเรองสมมตและเรองทไมใชเรองสมมตเพอแสดงใหเหนถงบทบาททแตกตางกนของการใชจนตนาการในการเขยนทงสองประเภท เรองสมมต ไดแก นวนยายและเรองสนหรอทบางคนเรยกวา “เรองแตงแฝงเรองจรง” ซงมสดสวนของการใชจนตนาการมากกวาขอเทจจรง นกเขยนบางคนมแรงบนดาลใจจากขอเทจจรงเพยงเลกนอย แลวจนตนาการตอไปจนกลายเปนเรองได เชน นวนยาย ทองเนอเกา ผแตง คอ โบตน เลาวาไดแรงบนดาลใจในการเขยนเรองมาจากการไดเหนเดกชายตวเลกๆ แถวบานคนหนงหนาตาหมองเศราอยเสมอ เธอรเพยงวา เขามแมเปนหญงขเมา ตอมาเดกชายคนนบวชเณรและมหนาตาผองใสขน ขอเทจจรงของเรองมเพยงเทาน สวนทเหลอเปนจนตนาการทผ เขยนไดสรางขนเพอใหงานมความสมบรณทงในแงของวรรณศลปและความสมจรง

8

เรองทไมใชเรองสมมต ไดแก งานเขยนประเภทขาว บทความ และสารคด ซงโดยทวไปจะเปนการนาเสนอ “ขอเทจจรง” (fact) “ปรากฏการณทางสงคม” (social fact) และ “ความคดเหน” (opinion) โดยมงใหไดใจความทตรงประเดนตามจดมงหมาย ดวยการใชภาษาทกระชบและชดเจน ดงนนกลวธการนาเสนอจงมกไมมความซบซอนและไมใชจนตนาการในการเสรมแตงมากนก เพอมใหหางไกลและหลดลอยจากขอเทจจรงและปรากฏการณทางสงคม โดยสรปแลว ในหนงสอพมพและนตยสารฉบบหนง ถาพจารณาทรปแบบกจะพบงานเขยนทงประเภทรอยแกวและรอยกรอง และถาพจารณาถงทมาหรอตนกาเนดของเรองกจะพบทงเรองสมมตและเรองทไมใชเรองสมมต การทสอสงพมพใดจะมสดสวนของงานเขยนแบบใดมากกวานนขนอยกบจดมงหมายและทศทางของสอแตละฉบบ เชน ถาเปนนตยสารขาว อาท มตชนสดสปดาห สยามรฐสปดาห เนชนสดสปดาห ฯลฯ กจะมสดสวนทไมใชเรองสมมตมากกวาเรองสมมต ในขณะทนตยสารเพอความบนเทงสาหรบครอบครว อาท สกลไทย หญงไทย แพรว ฯลฯ อาจจะมสดสวนของเรองสมมตมากกวาเรองทไมใชเรองสมมต เปนตน หรอถาเปนหนงสอพมพทมงนาเสนอขาวหนก (hard new) หรอสาระทางการเมองกมกจะไมปรากฏเรองสมมต ในขณะทหนงสอพมพทเนนขาวเบา (soft news) และขาวสารประเภทบนเทงมกจะใหความสาคญกบเรองสมต ดงจะเหนไดจากการตพมพบทละครโทรทศน เปนตน ค าแนะน าส าหรบการเรมตนทจะเปนนกเขยน ขอแนะนาสาหรบการเรมเขยน มดงน 1. เรมดวยการฝกเขยนสงละอนพนละนอยหรองานชนเลกๆ กอนเพอสรางความคนเคยกบการเลาเรองดวยการเขยน ซงถาไมทราบวาจะเขยนเรองอะไร กควรอานบทความสนๆ ในหนงสอพมพหรอนตยสารสกชนหนงแลวหาแงมมทนาสนใจ โดยตองพยายามเขยนทกวนใหเปนนสย แมวาจะมเวลาเพยงสบนาท 2. ถารสกวาคดไมออกหรอตดขด ควรจะนาคอมพวเตอรแบบพกพาหรอกระดาษ ดนสอปากกาตดไปดวยทกหนทกแหงและบนทกสงทไดพบเหน ทงนอาจจะไดเรองราวดๆ ในขณะทนงอยบนรถโดยสารหรอในรานอาหาร 3. ตกตวงและกอบโกยการเขยนในชวงนาททอง คอ ชวงทความคดสรางสรรคกาลงทางานหรอโลดแลนมากทสด นกเขยนบางคนมกจะเขยนหนงสอในตอนเชาของแตละวน ในขณะทบางคนใชเวลาในชวงดกหลงจากททกคนในครอบครวนอนหมดแลว ดงนนนกเขยนมอใหมจงควรทดลองดวา ชวงใดคอชวงนาททองของตน

9

4. อยาพงกงวลกบผลงาน นกเขยนสวนใหญตองการผลงานทสมบรณสวยงามจงมวแตเขยนไปแกไป สงทถกนนคอควรเขยนใหเสรจเปนรางทหนงกอน จากนนทงเวลาไว 2-3 วนแลวคอยกลบมาอานใหม วธนจะทาใหผ เขยนมองเหนขอบกพรองของผลงานและถายงรสกวาผลงานยงไมดพอแตไมอาจชชดลงไปไดวาเปนจดไหน อยางไร กอาจจะขอรองใหเพอนทเปนนกเขยนชวยอานและใหขอเสนอแนะ 5. ตองสรางความรสกวา การเขยนเปนงานทสนกและทาทาย ไมใชงานประจาท “ตองทา” หรอเปนงานทจาเจและนาเบอหนาย บน “ถนนนกเขยน” ทกสาย กลาวไดวา นกเขยนทกคนลวนเตบโตมาจาก “การอาน” การอานหนงสอหลายประเภทจงเปนเรองของการสงสมและบมเพาะทงทางความคดและการใชภาษาเพอการสอความหมาย นบเปนเรองนาเสยดายทคนสวนใหญ เมอ “อานออก” และ “เขยนได” แลว ไมไดพฒนาตวเองตอไปให “อานเปน” และ “เขยนเปน” บทสรป การเขยนสรางสรรค เปนการเขยนทผ เขยนตองใชความคดสรางสรรคและจนตนาการ นอกเหนอจากการใชความสามารถในการลาดบความคด เรยบเรยง การเลอกใชคาและภาษาทเหมาะสมกบจดมงหมายและรปแบบของงานเขยนแตละประเภท ตลอดจนการคานงถงกลมผ รบสารเปาหมาย องคประกอบสาคญของการเขยนสรางสรรค ไดแก ความใหม แปลก และแตกตาง สนทรยภาพทลงตว การผสมผสานอยางเหมาะสมระหวางเนอหากบรปแบบ การแสดงอตลกษณของนกเขยน การเปดโอกาสใหตความอยางหลากหลาย การสรางความสนคลอนหรอรอถอนอคต การสรางจตสานกตอสงคม และการยกระดบทางปญญา งานเขยนทปรากฏในสอสงพมพตางๆ มหลายรปแบบและหลายประเภท กลาวคอ มทงงานประเภทรอยแกวและรอยกรองและมทงเรองสมมตและเรองทไมใชเรองสมมต โดยทวไปการเขยนเรองสมมต เชน นวนยาย เรองสน บทละครและบทกว เปนการเขยนทผ เขยนตองใชความคดสรางสรรคและจนตนาการในสดสวนทมากวาการเขยนเรองทไมใชเรองสมมต เชน งานเขยนเชงวชาการ บทความและสารคด การฝกการเขยนทดทสด คอ การเขยนอยางสมาเสมอลาการไมเมนเฉยเยนชากบจนตนาการและแรงบนดาลใจทเกดขน การกอก าเนดความคดสรางสรรค ผลการศกษาวจยหลายชนระบอยางสอดคลองกนวา คนทมความคดสรางสรรคมกจะมบคลกภาพ (personality) บางอยางรวมกนและแตกตางจากคนทไมมความคดสรางสรรค กลาวคอ คนทมความคดสรางสรรคมกจะมความรและความสนใจในขอบขายทกวางขวางกวาคนทไมมความคดสรางสรรค มการเปดรบประสบการณใหมๆ ตลอดเวลาและยนดทจะทอดลองทาในสงทแตกตางหรอไมคนเคย มความกลาเสยง ม

10

ความอดทน กระตอรอรน เปดกวางตอความกากวมหรอสงทเคลอบแคลง พยายามทจะเปนอสระจากคณคาหรอคานยมทงปวง มความซบซอนทางความคด มองโลกอยางมอารมณขน ไมกลวทจะเผชญหนากบปญหา มความรสกทาทายกบการแกปญหา แตนอกเหนอจากบคลกภาพทเปนแนวทางในการผลกดนใหเกดความคดสรางสรรคแลวนน บคคลทตองการเปนนกเขยนหรอมผลงานทสรางสรรคจาเปนจะมสงตางๆ ดงน

1. การมจนตนาการทท าใหเกดความคดสรางสรรค ความคดสรางสรรค เกดจากการทางานของสมองซกขวา ซงมความสามารถในการจนตนาการและการคดทแหวกวงลอมออกไปอยางไมจากด “จนตนาการ” จงเปนสวนประกอบทสาคญยงในการคดสรางสรรค เพราะจะชวยใหเกดการสรางสรรคความคดใหม ซงเมอนามาใชประกอบกบการคดเชงวเคราะหและการคดแบบอนๆแลว กจะชวยใหเกดการกลนกรองถงความเปนไปได จนตนาการหลายอยางของมนษยจงถกนาไปใชอยางเหมาะสมในโลกของความเปนจรง จนตนาการของนกเขยนเปนสงทยงใหญ และมอทธพลตอผอาน เพราะหากผ เขยนใชจนตนาการสรางผลงานใหผ อานรสก สมผสและเขาใจโลกหรอไดรบรโลกจากมมมองทแตกตางได จะทาใหผ อานไดเหนความสาคญของปญหาทตนมองขามไป และสาหรบบางคนกอาจถกกระตนใหเกดการปฏบตได โดยทวไปมกเปนทเขาใจกนวา “จนตนาการ” เปนองคประกอบสาคญของงานเขยนประเภทเรองสมมต เชน นวนยายหรอเรองสน เทานน แตแททจรงแลวในการสรางสรรคงานเขยนทกประเภทลวนตองอาศยจนตนาการทงสน ในงานเขยนประเภท “เรองทไมใชเรองสมมต” จนตนาการกเปนองคประกอบสาคญไมนอยไปกวาสงทเปนขอมล ขอเทจจรงหรอทฤษฎ เพราะจนตนาการจะเปนสวนทเชอมตอและเรยงรอยขอมล ขอเทจจรงหรอทฤษฎเหลานนใหเปน “โครงเรอง” (outline) ของงานเขยน รวมทงเตมเตมชองวางตางๆ ใหมความสมบรณ นอกจากการนามาใชกบโครงเรองแลว นกเขยนกสามารถนาจนตนาการมาใชกบงานเขยนในดานอนๆ ไดอกดวย เชน การยกตวอยางประกอบเรองราว การอธบาย การแสดงความคดเหน การใหขอเสนอแนะและการคาดการณลวงหนา ซงหากสอดแทรกเขาในจดทเหมาะสมกบเนอหา กจะชวยทาใหงานเขยนนนๆ มความนาอาน ความหมายของเนอหามความคมชดและแจมแจงมากขน แตถามการสอดแทรกจนตนาการมากเกนไปหรอจนตนาการทขาดความรความคด ไมมความจรงเปนฐานรองรบ กอาจทาใหงานเขยนขาดนาหนกและความนาเชอถอ

11

2. การตอยอดสสงใหมจากฐานความรทมอยเดม ความคดสรางสรรคในลกษณะนเกดจากการนาขอมลหรอความรทมอยเดมมาคดตอยอดหรอคดเรองใหมๆ ไดเพมขนจากเดม ทงนในโลกแหงความเปนจรง ความคดใหมๆ ทไดนน มกจะไมใชความคด “ตนแบบ” ลวนๆ แตมกไดมาจากการรวบรวมหรอปรบปรงแนวคดของผ อนทไดนาเสนอกอนหนาน ตวอยางทนาสนใจตวอยางหนง ไดแก ประสบการณของเอดสน นกประดษฐผยงใหญทไดจดสทธบตรสงประดษฐไวมากกวา 1,000 รายการ เขากลาววา มเพยงรายการเดยวเทานนทมาจากความคดของเขาจรงๆ นนคอ หบเสยง สวนทเหลอกนอกจากนนเปนการนาเอาความคดของคนอนมาดดแปลงและปรบปรงเปนสงประดษฐใหมทงสน เขากลาววา “ผมคดวาผมเปนนกดดซมตวยงมากกวา ผมไดดดซมความคดขากทกแหลงเทาทจ าท าได แลวเอามาทดลองใช เอามาปรบปรงจนกลายเปนสงทมคณคา ความคดทผมเอามาใชสวนใหญ เปนความคดของคนอนทไมเคยถกพฒนาขนมาทงนน” 3. อารมณและแรงบนดาลใจกระตนใหเกดความคดสรางสรรค อารมณ (emotion) และแรงบนดาลใจ (motivation) เปนสงทไมอาจแยกออกจากกนได ในทางจตวทยา ความสะเทอนใจอนเกดจากอารมณตางๆ เชน ความรก ความเกลยดชง ความอยาก ความรษยา อาฆาต ความเสยสละ ฯลฯ เปนปจจยสาคญทผลกดนใหบคคลมบทบาทและพฤตกรรมไปตางๆ นานา และเปนแรงบนดาลใจทมอทธพลตอการกระตนและเรงเราจนตนาการและการกอกาเนดความคดสรางสรรค ดงนนในยามทสมผสกบสงเราตางๆ เราอาจจาเปนตองปลอยอารมณใหเกดความซาบซง และพรอมๆ กนนนกอาจจะตงคาถามประเภท “อะไรจะเกดขน ถา...” (what if) หรอ “ถาเพยงแต...” (if only) กบตนเอง เพอนาไปสการจนตนาการตอไป การคดและการจดระเบยบความคด การคดเปนสงทดเพราะกอใหเกดความงอกงามทางปญญา แตการ “คดมาก” อาจจะเปนสงทไมด เพราะการคดมาก ไมไดหมายถงการคดใหมากๆ ดงนน ผ ท “คดมาก” จงไมใชผ ท “คดเปน” บคคลทคดเปนหรอรจกคด จะตองมคณลกษณะทสาคญบางประการของการเปนนกคดและมความสามารถในการจดระเบยบความคด

1. คณลกษณะส าคญของการเปนนกคด 1.1 มความชางสงสยและตงคาถามตอสงทเกดขนโดยไมยอมคลอยตามหรอเชอในสงทเชอกนมาอยางงายๆ คณสมบตขอน นาจะเปนคณสมบตทสาคญทสด เพราะเปนตนกาเนดของการคด ซงถา

12

บคคลเชอหรอพรอมทจะเชอในสงทไดยนไดฟงมา เชอเพราะเปนคาสงสอน หรอเชอเพราะทกคนเชอ กคงไมจาเปนตองมสงใดใหคดและคนควา 1.2 มความสนใจสงรอบตวและเปนนกสงเกต นกคดทยงใหญแทบทกคน ลวนมคณลกษณะขอนดวยกนทงสน ถาไอแซค นวตน ไมสนใจการหลนของผลแอปเปล เขากคงไมคดถงเรองแรงโนมถวงของโลก 1.3 มความรกในความรและรกทจะแสวงหาความร โดยทวไปแลวทมาหรอแรงบนดาลใจของการแสดงหาความรของบคคลนนแตกตางกน คนจานวนหนงแสวงหาความรเพอนาไปใชในการเรยนหรอการสอน ซงบางคนกระทาดวยใจรก บางคนทาเพราะความจายอม หากกมบคคลอกประเภท หนงทรกในการแสวงหาความรเพอตอบขอสงสยของตนเอง แตไมวาจะเปนการแสวงหาความรดวยเหตใดกตาม ถากระทาดวยความรกกนบวาเปนนมตหมายทดตอการเปนนกคดดวย เพราะความรทอยในหนงสอจะกลายเปนความรทแทจรงของบคคลไดนนจะตองผานการกลนกรองและการคด 1.4 มความพากเพยรตอการคนควา การรวบรวมและการจดระบบขอมลหรอขอเทจจรง ในโลกยคขอมลขาวสารน การสบคนขอมลตางๆ เปนไปไดอยางรวดเรวและงายดาย แตในอกดานหนงกทาใหบคคลทางานยากขน เพราะตองเผชญกบขอมลมากมาย บางซาซอน บางขดแยงและบางกเสรมกนและกน ซงถาบคคลไมมความพากเพยรในการกลนกรองและแยกแยะอยางแทจรง ขอมลและขอเทจจรงทรวบรวมมาเพอใชเปนฐานของการคดกอาจเปนเพยง “ขยะ” เทานน ซงนอกจากจะไมมประโยชนแลวกยงอาจเปนโทษดวย 1.5 ไมกลวความลมเหลวและมความคดเชงบวก ตวอยางทเหนไดชดคอ การคดคนและประดษฐหลอดไฟของเอดสน (Thomas Alva Edison) เขามความมงมนอยางมากในการจะทดลองใชวสดอปกรณหลายประเภทเทาทจะคดออกไมเวนแมแตหนวดของเพอนของเขา รวมแลวใชวสดตางๆ ถง 1,800 ชนด และหลงจากททดลองไปแลว 1,000 ครง มคนถามเขาวารสกอยางไรกบความลมเหลว เอดสน ตอบวา เขาไดรบความรมากมายจากความลมเหลวและอยางนอยทสดกรแลววาวสดเหลานนไมได 1.6 มความกลาและความใจกวางทจะยอมรบขอคนพบทแตกตาง พรอมพจารณาทางเลอกทหลากหลาย ในบางครงของการศกษาหาความร บคคลอาจไดขอคนพบทแตกตางไปจากขอคนพบทมผ อนไดศกษาไวกอน สงสาคญคอ การทจะตองคดและหาคาอธบายใหไดวาเหตใดจงเปนเชนนน โดยไมปดกนความเปนไปไดในทกรปแบบ สวนการเสนอทางออกหรอทางเลอกกเชนกนจะตองเปดใจใหกบทางเลอกทหลากหลาย 1.7 คดใหครบจนจบกระบวนความ ในทนหมายถง การคดใหเหนภาพทงกระบวนการตงแตตนจนจบ กลาวคอ ควรทจะตองคดและพจารณาไปขางหนาในสงทยงไมเกดขน โดยคดวาเรองนนๆ จะจบลงอยางไรแลวจงมองยอนกลบมาจนถงปจจบน

13

2. การจดระเบยบความคด การมคณลกษณะทสาคญของการเปนนกคด นบเปนจดเรมตนของการ “คดเปน” สวนการจดระเบยบความคด จะชวยใหธรรมชาตของการคดมลกษณะเปนการกระบวนการและเปนระบบอนเปนผลใหความคดทหลงไหลออกมาเปนสายธารนนมความเปนระเบยบ งายตอการเรยบเรยงและลาดบเพอการสอสารทงการพดและการเขยน และทสาคญคอการจดระเบยบความคดเปนปจจยสาคญปจจยหนงทเอออานวยตอการกอเกดความคดสรางสรรค แนวทางการจดระเบยบความคดอนนาไปสการคดและการเขยนสรางสรรค มหลายวธดงน

2.1 การจดจ าแนกหมวดหมของสรรพสง หมายถง การพจารณาจาแนกแยกแยะสรรพสงออกเปนหมวด เปนหมหรอเปนกลมอยางมเหตผล และสามารถใหคาอธบายไดวา ความหมายของการจาแนกหรอเจตนาในการจาแนกนนคออะไร เพออะไรและอยางไร เชน ในการจาแนกพรรณไมดอกตางๆ อนประกอบดวย กหลาบ กาหลง ราตร ลนทม นมแมว แกว พกล สายหยด พทธรกษา ดาวเรอง ชมนาด บานชน ฯลฯ นน อาจจาแนกไดหลายประเภท เชน การจาแนกตามจานวนพยางค การจาแนกตามลกษณะของใบ สของดอก กลน ผลหรอเมลด เปนตน การจดระเบยบความคดโดยการจาแนกหมวดหมน จะชวยฝกทกษะการคดเชงวเคราะห ใหสามารถสรางงานเขยนเชงวเคราะห เชงเหตผล ประมวลเรองราว จดกลมแนวคด วางโครงเรอง กาหนดประเดนสาคญของเนอหาและเหตการณตางๆ อกทงยงชวยพฒนาวธคดหรอมมมองใหกวางขวางมากขน ไมยดตดกบทศนะ ความเชอหรอกฎเกณฑอยางใดอยางหนง และทาใหมองเหนความจรงทหลากหลายมตมากขน

2.2 การจ าแนก “ความหมาย” (meaning) กบ “นยส าคญ” (significance) ของค าออกจากกน กอนอนตองเขาใจกอนวาภาษาไมไดบรสทธ ไรเดยงสาและเปนตวแทนของสงทถกกลาวถง แตภาษาถกเจอปนและแอบแฝงไวดวยระบบคณคา อคต อดมการณ มากมาย จงทาใหคาแตละคามทง “ความหมาย” และ “นยสาคญ” ดงนนแนวทางหนง ทสามารถนามาใชในการจดระเบยบความคด คอ การจาแนก “ความหมาย” กบ “นยสาคญ” ของคาออกจากกน” ซงการเลอกใชคาของผ เขยนจาเปนตองคานงถงบรบทและเนอหาดวย ยกตวอยาง คาวา “หนาดาน” ในบรบทของพมพพดกบใจเรงในเชงเสยดสหรอดาทางออมความวา “รองพนอนนดเนอะ นอกจากทาใหหนาเนยน ยงทาใหหนาดาน อกตางหาก” เมอพจารณาคาวา “หนาดาน” ในทน ไมไดมความหมายตรงตววา ไมมน ไมเงา แตมนยสาคญของการตอวาและเสยดสวา ใจเรงมสหนาไมสลดทงทควรจะอายแตกไมอาย ไมมความรสกอายในสงทไดกระทาลงไปนนคอแยงสามของพมพ

14

2.3 การคดนอกกรอบ หมายถง การคดใหหลดพนออกจากกรอบของสงคม ประเพณ วาทกรรมหลกและอานาจ หรอการพยายามมองโลกในอกมมหนงทแตกตางจากคนทวไป ทงนอาจทาไดโดยการพยายามตงคาถามกบปรากฏการณทางสงคมหนงๆ ตลอดจนธรรมเนยมปฏบตหรอสงทยอมรบกนทวไปวาเปนความรและความจรง ดวยการหยดยนและคงไวซงอดมการณ ทงนเพอทจะทาใหมองเหนอกดานหนงของความรและความจรงทถกปดทบไว

2.4 การคดบนพนฐานของคขดแยง หมายถง การนาสงทเปนคขดแยงมาใชเปนฐานความคดและการจดระบบความคด เชน ขาว-ดา หญง-ชาย ขมน-ปน ความเจบไขไดปวยกบความสขกายสบายใจ เปนตน โดยคานงถงธรรมชาตของความขดแยงของสรรพสงเหลานน

2.5 การคดพาดพงหรออางองถงสงท คนเคย สงทคนเคยในทน ไดแก สานวนไทย คาพงเพย ประวตศาสตร นยายปรมปราหรอเรองราวทคนสวนใหญรจกด การคดพาดพงหรออางองถงสงทคนเคย หมายถง การนาความคดไปเชอมโยงกบสงทคนเคยทงในดานทเปนความเหมอน ความสอดคลองและความแตกตาง เชน ถาคดเหตการณใดเหตการณหนง อาจเรมจากการตงคาถามกบตนเองกอนวา เหตการณดงกลาวมความใกลเคยงหรอสามารถเชอมโยงเขากบสภาษต คาพงเพยหรอสานวนไทยใดๆ ไดบางหรอไม เปนตน

15

การจดระเบยบความคดโดยการอางองคาพงเพยหรอสานวนไทยตลอดจนสงทคนเคยตางๆ จะชวยฝกทกษะการคดเชงประยกตใหสามารถเชอมโยงและเรยงรอยเรองราวใหเปนภาพสะทอนทคมชด นาอานและนาตดตาม โดยสรปอาจกลาวไดวา คณลกษณะทสาคญของการเปนนกคดและการจดระเบยบความคด เปนสงททกคนสามารถฝกฝนและพฒนาได ในชวงแรกเรมของการฝกการคดตามวธตางๆ ขางตนนน อาจรสกตดขดอยบางเนองจากความไมคนเคย แตถาไดกระทาอยเสมอ กจะกลายเปนธรรมชาตทลนไหลไดเอง กลวธการเขยนสรางสรรค ในการเขยนสรางสรรคใดๆ นน คาถามทนาคดประการหนง คอจะสรางสรรคในองคประกอบใดบาง แมวางานเขยนแตละประเภทมองคประกอบทไมเหมอนกนเสยทงหมด แตองคประกอบทงานเขยนทกประเภทมรวมกน คอ แนวคดหลกหรอความคดสาคญทผ เขยนตองการสอสารและรปแบบหรอกฎเกณฑทกาหนดการเขยน กลวธการเขยนสรางสรรค ในทน แบงออกกวางๆ 2 แนว คอ การสรางสรรคเชงแนวคด และการสรางสรรคเชงรปแบบ 1. กลวธการเขยนสรางสรรคเชงแนวคด คาวา “แนวคด” หรอ “ความคดสาคญ” หรอ “แกนเรอง” (theme) หมายถง เนอหาของความคดทเปนเอกภาพและเปนศนยกลางของเรองราวทงหมด ซงมทมาทไปหรอสบเนองมาจากสวนประกอบตางๆ ในเนอเรอง แนวคดหรอแกนเรองอาจจะถกกลาวไวในเรองอยางตรงไปตรงมาหรออาจถกแสดงใหเหนโดยออมๆ กได ทงนสวนใหญขนอยกบประเภทของงาน เชน ในการเขยนบทความ ผ เขยนมกกลาวถงความคดสาคญทตองการสอกบผอานอยางตรงไปตรงมา ในขณะทงานเขยนประเภทนวนยายหรอเรองสน อาจแอบแฝงอยในตอนใดตอนหนง ทงนจาเปนตองกลาวดวยวา แนวคดหลกของเรองนนสะทอนสงทเรยกวา “โลกทศน” ของนกเขยน เชน ถานกเขยนไมมมมมองเรองสตรศกษา เขากจะไมเหนความสาคญ และไมเหนวาความเหลอมลาหรอการกระทาตอสตรเพศในสงคมทชายเปนใหญ เปนประเดนทตองหยบยกมานาเสนอ เปนตน การสรางสรรคเชงแนวคด ตองเรมจากการมความคดทชดเจนวา ตองการเสนออะไร อยางไร และแงมมใด เชน ตองการสะทอนภาพอะไร ภาพวถชวตของคนชายขอบ ภาพความอดทนของผหญงผ เปนภรรยา ภาพการเขาสอาชพหญงขายบรการทางเพศดวยความจาเปน ภาพความหวโหยของคนยากไร ภาพความ

16

เหลอมลาระหวางเมองกบชนบท ภาพการลมสลายของวฒนธรรมดงเดม ภาพความรนแรงของสงคมบรโภคนยม เปนตน การสะทอนภาพเหลาน โดยเนอหาแลวนบวาเปนเนอหาทสรางสรรคเพราะแสดงออกซงจตสานกของความเปนพลเมองดวยการเอาใจใสสงคมและเพอนรวมโลก อนทาใหผอานมองเหนปญหาและความเปนจรงอกดานหนงทอาจจะไมเคยเหน แตถาจะใหมแงมมของการสรางสรรคมากขนอกระดบหนงกสามารถทาไดหลายวธ กลวธการสรางสรรคในเรองแนวคดหรอเนอหา มดงน

1.1 การสะทอนภาพดวยแงมมทแตกตาง การสะทอนภาพดวยแงมมทแตกตาง หมายถง การนาเสนอแนวคดใหมดวยมมมองทแตกตางจากมมมองทวไป อนทาใหงานเขยนมความโดดเดนกวางานเขยนชนอนๆ ทสะทอนภาพเดยวกน เชน กวนพนธ “มะเรง” ของทวฟา ทดตะวน ซงไดบอกเลาถงสาเหตของการเปนมะเรง เพอเตอนใจมใหของแวะกบปจจยเสยงตางๆ อนไดแก บหร ถวลสง แสงแดด ไกยาง ยาฆาแมลง เปนตน ทวาในตอนทายไดแวะเขาหาประเดนสงคมการเมองในเชงเสยดส อนเปนการฉายภาพของ “มะเรงทางสงคม” ทชดเจนและ “ชวนหว” แตสงทหกมมในบทสดทายกคอการวกกลบเขามาทตวผอานและกวนพนธนเองดงความวา คาเพอนทวขอกขา ผ เชยวชาญนานชา เรองรโรคมะเรงฯ เหนดจงคดไว เผอพนองจกได ปรบใชหลกมะเรง บางนาฯ สบบหรนนา จงเลกสบเถดวา ไมงนเดยวเปน มะเรงฯ ถวลสงนนา จงเลกกนเถดวา ไมงนเดยวเปน มะเรงฯ แดดแรงนนา จงรบหลบเถดวา ไมงนเดยวเปน มะเรงฯ ไกยางเกรยมนนา จงเลกกนเถดวา ไมงนเดยวเปน มะเรงฯ ..................................... ..........................

17

รฐบาลนนา จงอยามองเลยวา ไมงนเดยวเปน มะเรงฯ พวกฝายคานนนา จงอยาฟงเลยวา ไมงนเดยวเปน มะเรงฯ พวก ส.ส. นนา จงหลกไกลเถดวา ไมงนเดยวเปน มะเรงฯ พวก ส.ว. นนา จงอยามเลยวา ไมงนเดยวเปน มะเรงฯ พวกโจรใตนนา เลกกอกวนเถดวา ไมงนเดยวเปน มะเรงฯ บทกวนนา จงเลกอานเถดวา ไมงนเดยวเปน มะเรงฯ

1.2 การสรางสรรค “แกนเรองยอย” ใหโดดเดนและนาสนใจ แกนเรองยอย (sub theme) หมายถง แนวคดรองทผ เขยนเจตนาสอความหมายกบผ อาน นวนยายหรอเรองสนทมขนาดยาวมกมแนวคดหลกและแนวคดรอง เชน เรองสน ผในบานราง ของ พสฐ ภศร เรองนดโดดเดนกวาเรองอนๆ ในแนวเดยวกนตรงแกนเรองยอย เพราะจากกาตความ พบวา ในตอนทายของเรอง ผ เขยนไดแสดงนยสาคญวาผหลอกคนไดเฉพาะเวลากลางคน วกฤตเศรษฐกจนนตางหากทหลอกหลอนคนอยตลอดเวลาทงในยามหลบและยามตน

1.3 การเลาเรองไมเปนเรองใหเปนเรอง เรองเลาบางเรองอาจ “ดเหมอน” ไมเปนเรอง แตแทจรงอาจซอน “นยยะ” บางอยางทตองอาศยการตความ เชน เรองสน คนนอนคม ของปราบดา หยน ซงเปนเรองของชายคนหนงททากระดมเสอนอนขาดตดตอกนมา 3 ตวแลวโดยไมทราบสาเหต ตวละครพยายามวเคราะหสาเหตทควรจะเปนและเลาทมาของเสอนอนแตละตว ซงการสนนษฐานถงความเกยวของกนระหวางทมาของเสอนอนแตละตวกบการหลดของกระดม เปนการนาเรองทไมของเกยวกนใหมาเกยวของกนอยางจงใจโดยไมมความสมเหตสมผลแตอยางใด เชน เสอนอนสแดงทตวละครซอมาเพราะความประทบใจกบอดมการณของพรรคคอมมวนสตจนนน เมอกระดมมนหลดไป เขากคดวามนไมนาจะหลดได เพราะ “เสอนอนทเปยมไปดวยอดมการณเชนน ไหนเลยจะ

18

สลดกระดมทงโดยงาย” เปนตน สดทายเรองนกจบลงดวยการทตวละครซกหนาลงกบหมอน แลวนอนหลบตอไป โดยหมดความกงวลเรองกระดมเสอเมอนกขนไดวานเปนเชาตรวนเสาร การเลาเรองทดเหมอนวาจะไมเปนเรองน แททจรงแลวกซอนความหมายบางประการทสอถงการสรางสรรคดานแนวคดดวยเหมอนกน เชน การสอถงความเปนไปไดในเรองทดจะเปนไปไมได การสอถงความเกยวของกนของสงทไมนาจะเกยวกน หรอการสอถงความยงเหยง วนวายและสบสน เปนตน 2. กลวธการเขยนสรางสรรคเชงรปแบบ รปแบบ ในทน หมายรวมถง กลวธการนาเสนอ กลวธทางวรรณศลป และแบบแผนหรอฉนทลกษณทกาหนดงานเขยนประเภทหนงๆ เชน การเขยนความเรยงประเภทบทความและสารคด จะตองประกอบดวย สวนความนา สวนเนอเรองและสวนสรป การเขยนรอยกรองหรอกวนพนธกจะมรปแบบการเขยนทแตกตางกนตามฉนทลกษณแบบใดแบบหนง เปนตน การสรางสรรคเชงรปแบบสามารถทาไดหลายวธ ดงน

2.1 การแปรเปลยนความซบซอนในฉนทลกษณใหเปนความเรยบงาย เมอกลาวถง กวนพนธหรอบทรอยกรอง คนทวไปทไมใชกว มกคดวาเปนเรองทมความซบซอน อนเนองมาจากแบบแผนหรอฉนทลกษณทถกกาหนดไวอยางตายตว บางเปนเรองของการใชสมผสนอกและสมผสใน สมผสพยญชนะและสระ การบงคบดวยวรรณยกต คาครและลห เปนตน การสรางสรรคเชงรปแบบอาจทาไดโดยการเปลยนมาใชคางายๆ ทสอความอยางตรงไปตรงมา เพราะการดาเนน “ตามกรอบ” ของ ฉนทลกษณคงไมใชประเดนสาคญเทากบการใชภาษาสอความไปยงผ อานใหเขาใจและเกดความสะเทอนอารมณ ดงตวอยางการใชโคลงเพอสอความถงวถชวตของคนในสงคมในบท ‚วนหยด‛ ใน เจานกกว ของไพวรนทร ขาวงาม วา วนหยด นอนอยบาน เบาสบาย ใจเตลด ตลอดโลกภาย นอกนน ทางานหนกเจยนตาย หนอมนษย เพยงเพอสขแสนสน เทานนฤๅไฉน วนหยด ใจฟ งซาน ฤๅหยด หรอนแหละใจมนษย อนาถเศรา

19

นอนเหยยดครนคดยทธ ศาสตรศก งานเอย เตรยมพรง ตะวนสาดเชา ตนสศกเงน ฯ (เจานกกว, 2541, น. 66) บทกวขางตน กว ไดใ ชโคลงสสภาพอนเปนฉนทลกษณทนยมแตงในบทไหวคร สรรเสรญพระมหากษตรย หรอกลาวชมความงามของบานเมองมาสอความถงวถชวตของมนษยดวยถอยคาธรรมดาๆ แตกลบกระตนเราความคดของผอานไดเปนอยางดวา มนษยทพยายามทางานหนก “เจยนตาย” เพอใหไดเงนมาซอหาความสขนน เปนเพยงความ ‚สขแสนสน‛ หรอ เปนความหลงใหลในการแสวงหาความมงคงและความพรงพรอมของชวตดวยวตถเงนทองทไมอาจสรางความสขอยางยงยนได มนษยจงตกอยในภาวะเครยด มจตใจฟ งซานและตองทกขโศกเศราวนเวยนไปไมรจบเพราะยงยดตดกบการมชวตอยเพอเงนหรอเตรยมพรอม ‚ตนสศกเงน‛ ในวนตอไปแมในวนนนจะเปนวนหยดพกผอนกตาม

2.2 การใชเชงอรรถเพอขยายความในการเลาเรอง ปกตแลวการเขยนเชงอรรถแบบขยายความ เปนแบบแผนของการเขยนบทความวชาการ เนองจากงานเขยนทางวชาการสวนใหญ เปนสงทมความซบซอนและเปนสมพนธบทกบงานเขยนทางวชาการชนอนๆ แตกมนยายหรอเรองสนบางเรองไดนาเชงอรรถมาใช เชน เรองสน ดอกไมสฟา ของทนกร หตางกร ทผ เขยนตองการสอความหมายบางอยางวาเรองเลาเรองนนเปน “เรองแตงแฝงเรองจรง” หรอเปน “เรองจรงองเรองแตง” ในเวลาเดยวกนกอาจสอนยวาเรองทกาลงเลาเปนเรองความเปนมาอนซบซอนและตองการคาอธบายเพมเตม ดงขอความในหมายเหตของเรองสน ดอกไมสฟา หลงจากทกลาวพาดพงถงนายจอรจ โซรอสในเนอเรอง

นายจอรจ โซรอส เคยถกนายกรฐมนตรมหาธร โมฮมหมดของมาเลเซย ประณามวาเปนผรายทาลายคาเงนของประเทศแถบเอเชยตะวนออกเฉยงใต ทวาภายหลงมหาธรตองขอโทษระหวางใหสมภาษณนตยสาร ฟารอสตเทรนอโคโนมกรววว เพราะสอานาจเงนของนายโซรอสไมได

2.3 การหกมมในตอนจบ เปนการจบแบบทผอานคาดไมถงหรอตองเกดอาการ “สะดด” บางอยางในความคด กลวธน เปนการเลนกบการเลาเรองดวยการ “ลวง” ใหผอาน “หลงทาง” ดวยเงอนปมบางอยาง จนเกดการคลอยตาม

20

อยางสนทใจ เกดความสงสยใครรหรอครนคดตามวาเรองราวจะจบลงอยางไร ทงนสามารถนามาใชไดกบการเขยนหลากหลายประเภท มไดจาเพาะวาจะตองนามาใชกบเรองเลาประเภทสบสวนสอบสวนเทานน

2.4 การเลอกเฟนถอยค า “รสคา” และ “รสความ” เปนองคประกอบสาคญทชวยปรงใหงานเขยนมคณคาในเชงวรรณศลป แมวาคาแตละคาจะมขอจากดอยบางในแงทมไมอาจทดแทนความคด อารมณ ความรสกไดทงหมด แตถาผ เขยนม “คลงศพท” ทมากพอ มความรทจดเจน ลกซงถง “ความหมาย” และ “นยสาคญ” ของคาแตละคา มความสามารถในการสรรหาและเลอกเฟนมาใชไดอยางเหมาะสมกบเนอหาและบรบทกจะทาใหงานเขยนชนนนสอความหมายไดอยางจบใจ ศลปะในการเลอกเฟนถอยคา ประกอบดวย การใชคาแสดงอารมณ การใชคาแสดงฐานะบคคล และการใชคาเลยนเสยง

- การใชค าทแสดงอารมณ ความรก โลภ โกรธ หลง เปนอารมณพนฐานของปถชน เปนสงททกคนเขาใจและตระหนกรอยแลว ดงนนถาผ เขยนเลอกใชคาท “โดนใจ” ผอานกพรอมจะ “เขาถง” และเกด “อารมณรวม” ไดโดยเกอบจะทนท ดงตวอยางในบท ‚ชะรอยเรานมเวรกรรม‛ ใน ล าน าภกระดง ขององคาร กลยาณพงศ วา

ทารณเราเจบช าซาซาก ลาบากเจบแสบเสยสาสม มชวตเพอพษทกขระทม นกถงยมโลกใครลาไป ฯ เกดบาปกรรมตาใตขมนรก หมกไหมทนทกขอยทกสมย เสาะหาเศษสขในเปลวไฟ สนเยอใยแลวในปฐพ ฯ (ลานาภกระดง, 2516 , น. 105)

บทกวขางตน กวใชคาทแสดงอารมณวา ‚เจบชา‛ ‚เจบแสบ‛ เพอสอถงความรสกเจบปวดทงกายและใจ และเลอกใชคาวา ‚ทกขระทม‛ ‚ทนทกข‛ มาเพอแสดงอารมณความรสกไมสบายกายไมสบายใจหรอทนอยในสภาพเดมไมไดเพราะกวขาดไรนางทปรารถนา ซงนางไดตดความสมพนธไปจากกวอยาง ‚สนเยอใย‛ กวเลอกใชคานเพอจะสอใหเหนวาความรกความผกพนของกวกบนางนนไดขาดจากกนโดยไมมความหวงหาอาลยเหลออย การเลอกสรรคานจงชวยใหผอานเขาใจความทกขของกวไดชดเจนยงขน

21

- การใชค าแสดงฐานะของบคคล การเลอกใชคาในความหมายนคลายกบสานวนไทยทวา “สาเนยงสอภาษา กรยาสอสกล” นนคอ ผ เขยนเลอกใชคาใหเหมาะกบบคคล เชน ตวละคร แมคา กตองพดและแสดงอากปกรยาแบบแมคา หรอตวละครชาวบานชนบทกจะใชสรรพนาม “ก” “มง” หรอตวละครทมการศกษาหรออยในชวงวยหนมสาวกจะใชคาแทนตววา “คณ” “ผม” เพอใหเกดความ “สมจรง” ตวอยางในเรองสน “เพลงใบไม” ใน ซอยเดยวกน ของวาณช จรงกจอนนต ทตวละครยายเปน ชาวบานกใชสรรพนามแทนตววา “ก” เมอพดกบหลานสาว ความวา

ยายถเรอนทกวน ทงเชาและเยน นงถดถไปประเดยวเดยวกทว สมเชามนหามยาย จนเบอและเลกหามไปในทสด มนวายายนะดอเหมอนเดกๆ เพราะยายไมยอมฟงมน “กถของกได เรอนเทาแมวดนตายแคน” ยายบอก ตวอยางในเรองสน “โนร” ในซอยเดยวกน ของวาณช จรงกจอนนต ทตวละครหนมสาวในชวง ทเปนนกศกษาสนทนาหรอแสดงความคดเหนตอเรองการแตงหนา

“ทาไมคณถงตองแตงหนาทาปาก” ผมเคยถามโนร “เปนคาถามทรนแรงมากนะ คณรหรอเปลา” โนรถาม ผมกลบพยกหนา “เปนความสบายใจของหญงทจะรสกวาตวเองสวยขน วนไหนฉนรสกอยากใหตวเอง สวยขน ฉนกแตงหนาทาปาก ฉนไมอยากสวยทกวนหรอกนะ” “ผมวาคณไมแตงหนาเลยสวยกวา คณไมทาปากเลยสวยกวา” “เปนอนวาฉนจะตองทาสวยเพอคณอยางนนหรอ” “กไมใชอยางนน คณไมเคยคดบางเลยหรอวาคณคาของผหญงไมไดอยทความสวย” ผมถามยมๆ “อยทอะไรละ” “อยทความฉลาด” “ฉนไมใชคนโง” โนรตอบทนควน “อยทการเหนอกเหนใจเพอนมนษย” “ฉนไมเคยโหดรายใจดากบมนษยทไหน”

22

- การใชค าเลยนเสยง การเลอกใชคาท “เลยนแบบ” เสยงทเกดขนได จะทาใหผอานไดเหนทง “ภาพ” และไดยนทง “เสยง” ดงตวอยางบทกว ในสระนาใส ความวา กวกาว กบกาบ เปนทาบปก ตนพยลดหลก-ปกรมราม เหลาลกเปดนอยแลนลอยตาม ไซแหนแผงามตามแมมา 2.5 การใชศลปะการเรยบเรยงถอยค า การเรยบเรยงถอยคาเปรยบไดกบการรอยมาลยทจะตองรจกทงวธการ “เลอก” ดอกไมและวธการ “รอย” งานเขยนทมลกษณะสรางสรรคไมวาจะอยในรปแบบใด หรอฉนทลกษณใด กควรมลกษณะทเรยกไดวา “งาย” และ “งาม” คอเขาใจและจบใจความไดในทนททอานหรอไดยน ศลปะการเรยงรอยถอยคาใหเกดความจบใจ ประกอบดวย การลาดบความ การสรปความหลกความสมดล การซาคา การซอนคา การแยกคา การเลนคา

- การล าดบความ หมายถง การกลาวตามลาดบกอนหลง หรอกลาวในทศทางเปนแบบแผนเดยวกน เชน จากสวนยอยไปสสวนใหญ หรอจากสวนใหญไปสสวนยอย จากภายในสภายนอก หรอจากภายนอกสภายใน เปนตน เพอใหเกดความแจมแจง เขาใจงาย - การสรปความ หมายถง การกลาวใหเหนภาพรวมของแตละประเดนทกลาวมาแลวกอนหนานนทงหมด ดงตวอยางตอนหนงจากเรองสน แมครบ ในอญมณแหงชวต ของอญชน ความวา

เรากอดกนกลมดก เหมอนกบวา ขอกอดกนแนนเชนนไวสกครเถด แลวอะไรหากจะตองเกดขนอกกเกดไปแมแตความตาย เดยวๆ แมกรองไห เดยวๆ แมกยม กอนจะบอกความลบสดทายในชวตใหกบหนยวาถาหนยอยากเจอแม แมไมไดไปไหน แมอยในจงหวะและเพลงทหนยรอง อยใน ก ไก ข ไขทหนยเขยน แมอยในภาพตวการตนทหนยวาดอยในกอนดนเหนยวดนนามนทหนยรกจะปน แมอยในน ในหวใจดวงเลกๆ แตสรางสรรค จนตนาการไดไมสนสดขอบเขตของหนยดวงน

23

- หลกความสมดล หมายถง การทบทความหรอบทกวมลกษณะสอดรบกนทงหมดหรอทงเรอง เชน นก..นก ปลา...ปลา ฉนใด...ฉนนน เปนตน ดงตวอยางตอนหนง ใน เพยงความเคลอนไหว ความวา นกอยฟานกหากไมเหนฟา ปลาอยนายอมปลาเหนนาไม ไสเดอนไมเหนดนวาฉนใด หนอนยอมไรดวงตารอาจม ฉนนนความเปอยเนาเปนของแน ยอมเกดแกความนงทกสงสม แตวนหนงความเนาในเปอกตม กผดพรายใหชมซงดอกบว - การซ าค า โดยทวไปการใชคาซาในการเขยน เปนการระบถงสรรพสงในเชงปรมาณ เชน “ราคาทองในชวงนนสงมากๆ” หรอในเชงคณภาพ เชน “เนอกระดาษมสขาวตนๆ” เปนตน แตบางครงนกเขยนอาจจะใชวธการซาคา ซาความ เพออธบาย ขยายความหรอสอความหมายถงการตอกยาซาเตมในอารมณความรสกวาสงทซาๆ นนมนมากมายมหาศาลเพยงใด ดงตวอยางในบท ‚หวใจลกไหม‛ ใน เจานกกว ของไพวรนทร ขาวงาม ความวา

หวใจฉนลกไหม เปนไฟ ไฟแหงปรารถนาไฉน โชตฉะน ฉนากาล เนนนานใน อนนตทกข เปลวโรจนเรองไรระร ระรกลอเปลวตะวน หวใจฉนลกไหม เปนไฟ ลกทวมทรวงอกไสว สวางจา ไฟเธอ ใชไฟใคร ไฟรก นนแล รอนยงรอนเนนชา ยงใหพลงงาน ฯ (เจานกกว, 2541, น. 70)

บทกวขางตน กวซาขอความในบาทแรกของโคลงสสภาพทงสองบทวา ‚หวใจฉนลกไหม เปนไฟ‛ เพอเปดเผยความในใจใหรซงถงความทกขของกววา เมอกวหลงรกหญงสาวกเปรยบเหมอนม ‚ไฟแหงปรารถนา‛ หรอ ‚ไฟรก‛ ทคอยเผาไหมจตใจของกวให ‚ลกไหมเปนไฟ‛ และเกดเปลวไฟ ‚ลกทวมทรวงอก‛ สงผลใหกวรสกรอนรมในจตใจยงขน การซาความดงกลาวจงเปนการตอกยาวาความทกขทรมานใจของกวยงขน

24

- การซอนค า การใชคาซอนหรอการซอนคา หมายถง การนาคาทมความหมายใกลเคยงกนหรอเปนไปในแนวเดยวกนมาซอนกน ทาใหเกดความหมายใหมททาใหความหมายของคาเดมมความชดเจนขน เชน เศราซม เบาหวว หนกหนวง ดงตวอยางของนกเขยนคนหนงทมความโดดเดนในเรองการใชคาซอนเพอสรางภาพพจนแกผอาน คอ อศศร ธรรมโชต ทใชคาซอนเพอแสดงสภาพเหตการณ อารมณความรสก และอาการ อนทาใหผอานเหนรายละเอยดของภาพทแจมชดมากขน ดงน

คาซอนแสดงสภาพของเหตการณ เชน ตอนหนง จากเรอง ถงคราทจะหนไกลไปจากล าคลองสายนน ความวา “เสยงพายกระทบนาทดงวงเวง ออยสรอย เบาหวว เควงควาง และเลอนลอยอยกบสายนาของกลางคนนน หลอนนอนฟงตดตอกนนบตงแตดกดน”

คาซอนแสดงอารมณความรสก เชน ตอนหนง จากเรอง จนทรคราส ความวา “พวกเรารสกใจหาย หวนไหว ระทก ระทม เมอทองฟาเรมมดสนทจนเกอบจะมองไมเหนหนากน”

คาซอนแสดงอาการ เชน ตอนหนง จากเรอง งานแสงเดอน ความวา “ผหนมและสาวเจาทงหลายในหมบาน บดนตางพากนเยองไหว โยกยาย กรดกรายไปรอบๆ วงราแลว"

- การเลนค า การเลนคาในทนมทงการเลนคาพองรปพองเสยง และการเลนคาหลายความหมาย ซงเปนการเลนในลกษณะพลกแพลงใหเกดจงหวะพรงพราย มเสยงกระทบ และความไพเราะรนห อนถอเปนการแสดงฝมอของผ เขยน ตวอยางการเลนคาพองรปพองเสยง สะทอนเหมอนสะทอนอกสะทก แตนกๆ แลวนงคานงหมาย ตะแบกเหมอนแบกทกขมาเดนทาง ไมยางเหมอนยางบาทระยา มะไฟเหมอนไฟมาเผาสม มะรมเหมอนหนงรมอระรา ตะบากเหมอนแสนวบากกรรม มะกลากลากลนแตความทกข

25

ตวอยางการเลนคาหลายความหมาย ในบท จอแกว ของโชคชย บณฑต ตอนหนงวา พงตาเพยงไตไลซอกผา นาพลดซดซาทวมผาหน เพรยวพงระลอกกระฉอกรน ชมดนชมปาชมตานก ชมเหนอตานาชมฉาไหล ชมตาชมใจในกระจก เพยงครปนเขาเขาปารก กอนยกสายตาเพงปาลก 2.6 การใชศลปะการปลกเราความรสก ศลปะการปลกเราความรสก ประกอบดวย การใชถอยคาหรอขอความทมความหมายขดแยงกนเอง การใชสญลกษณและการใชความเปรยบ

- การใชถอยค าหรอขอความทมความหมายขดแยงในตวเอง การใชถอยคาทมความหมายขดแยงกน ไดแก องนเปรยว มะนาวหวาน นาผงขม ฯลฯ สวนการใชขอความทสอความหมายทขดแยงกน ไดแกขอความทวา “ศตรคอยากาลง” “ความตายคอการเรมตน” การใชถอยคาหรอขอความทมความหมายขดแยงกน อาจฟงดคลายกบเรองเหลวไหล แตแทจรงกลบสอถงจนตนาการทซบซอนและความหมายทลกซง ทงยงมคณคามากกวางานเขยนทจากดความคดตามแบบแผน เพราะทาใหผอานสามารถจนตนาการตอไปไดอกกวางไกล ไมสะดดอยกบการตความทหยดนงและตายตว ทงยงกระตนและยวยใหผอานคดและคนหาคาตอบใหมากขน

- การใชสญลกษณ เปนกลวธทางวรรณศลปประเภทหนงทเกยวของกบลกษณะเฉพาะทางจตใจและวฒนธรรมในแตละสงคม ซงผอานตองอานอยางถอดความหมายและตความ เชน คากลาวทวา “การอยอยางสนขทมชวตยอมดกวาการอยอยางสงโตทตายแลว” ในขนแรกนผอานจะตองถอดความหมายของ “สงโต” และ “สนข” กอน ซงโดยผวเผน สตวทงสองประเภทนตางกเปนสตวเลยงลกดวยนานมเหมอนกน แตโดยความหมายทลกลงไป สงโตเปนสตวชนสงทมชาตตระกล แขงแรงและกลาหาญ สวนสนขเปนสตวธรรมดาๆ ทออนแอและข ขลาด ความหมายจากการตความคากลาวน จงแสดงใหเหนวา ผพดใหคณคาและความสาคญกบการตอสและการยนหยดอยางดนรนมากกวาการใหคณคากบชาตกาเนดของบคคล สญลกษณทเปนกลวธการแสดงออกทางวรรณศลปทมมาในวรรณคดไทยโบราณ และคอนขางจะเปนสญลกษณทตายตว นนคอการใชสญลกษณในบทอศจรรย อาจเปนเพราะสงคมวฒนธรรมแตโบราณไมนยมเปดเผยเรองเพศและความสมพนธมากนก กวหรอนกเขยนจงสอความดวยสญลกษณแทนจน

26

กลายมาเปนแบบแผน เชน การใชปรากฏการณทางธรรมชาต ฝนตก ฟารอง ดอกไมบาน ปลาแหวกวายในนาหรอกอบว แมลงซอกซอนในพมดอกไมอนบงบอกถงความสดชน ความอดมสมบรณ การเกด หรอมฉะนนกเปนภาพการตอส เชน เรอกาลงโตคลน วาวปกเปากบวาวจฬา เปนตน นอกจากนนการใชสญลกษณทเขาใจกนไดงายเปนสากล คอ ของด ของสวย ของสง หมายถงสงทด ของตาตอยดอยราคากหมายถงสงทเลวกวา อยางเชนทขนแผนประณามนางพมวา

“แรกเชอวาเนอทบทมแท มาแปรเปนพลอยหงไปเสยได กาลวงวาหงสใหปลงใจ ดวยมไดดหงอนแตกอนมา”

สญลกษณทนามาใชเชนนสามารถสอความหมายไดชดเจน แตกมกวหรอนกเขยนสมยใหมทนามโนทศนในเรองการใชของสงคอสงด ของตาคอสงเลวน มาสรางระบบสญลกษณเฉพาะตว เชน ผลงานขององคาร กลยาณพงศ มกใชสญลกษณวา เชอมะเรง จลนทรย อะมบา แทนสงเลวหรอคนเลวในสงคม อกตวอยางหนงทเหนไดชดเจนในการใชสญลกษณแปลกใหมในวรรณกรรมเพอชวต จนเปนทรบรแลวเขาใจของคนปจจบนคอ การใชสญลกษณ เจาขนทอง นกสเหลอง นกขมน นกพราบ แทนวรชนคนหนมสาวทสละชพเพอประชาธปไตยหรอเพอแสวงหาเสรภาพ หากใครจะเขยนถงตานานการตอส เพอประชาธปไตยโดยไมเอยถงสญลกษณเหลานกเหนจะไมสมบรณ ดงตวอยางในบท ‚นยายแผนดน‛ ใน แสงดาวแหงศรทธา ของคมทวน คนธน วา

ตาพราบเถลอกถลน ถกถลก แขวนโอย หยาดเลอดหยดไหลยอย หยาดยอยยงสนาม ความเจบแคนเคยดขง ขนขม ทกแหงหองใจถม ทวมหอง พราบระทม ถงเพอน พลาปไหรอง ราหารนหา

(แสงดาวแหงศรทธา, 2521, น. 128-129) บทกวขางตน กวสอทศนะถงเหตการณการตอส ทางการเมอง 6 ตลาคม 2519 โดยใชสญลกษณ "นกพราบ" แทนนสต นกศกษาและประชาชนหรอเหลาวรชนทเสยสละตนเองเพอเรยกรองสทธเสรภาพและตอตานกบอานาจเผดจการของรฐบาลจนไดรบบาดเจบลมตายเปนจานวนมาก ดงการพรรณนา

27

ภาพ ‚หยาดเลอดหยดไหลยอย หยาดยอยลงสนาม‛ ภาพเหตการณความสญเสยนกวไดสอความเขมขนรนแรงของภาวะอารมณทมทงการพลดพราก สญเสยระคน ‚เจบแคน‛ ผานการคราครวญวารสก ‚ขนขม‛ หรอรสกชาใจแตตองฝนไว ไมสามารถแสดงออกมาได และเลนเสยงเลนคาระหวาง ‚พราบ‛ ทแทนเหลาวรชนกบ ‚พลาป‛ หมายถงคราครวญราพนและรองไห เพอสอแสดงความทกขโศกโหยหาอาลยหนมสาวผบรสทธทเสยชวตจากเหตการณวนมหาวปโยคใหผอานประจกษมากยงขน - การใชความเปรยบ ความเปรยบทใชกนทวไปในงานเขยน ม 5 ประเภท คอ บคลาธษฐาน (personification) ความเปรยบประชด (irony) ความเปรยบแสดงแนวเทยบ (simile) ความเปรยบองแนวเทยบ (metaphor) และความเปรยบเกนจรง (hyperbole)

บคลาธษฐาน หมายถง การสมมตใหสงทไมใชคนมปฏกรยาแบบคน ดงตวอยางทกวนาสงไมมชวตอยางตกตามาแสดงการราไหคราครวญจากการสญเสยผ ใชแรงงานในเหตการณไฟไหมโรงงานผลตตกตา ปรากฏในบท ‚ตกตากาสรวล‛ ใน มากานกลวย ของไพวรนทร ขาวงาม ความวา

เปลวแดดไมทนดบ โลกยงกลบรอนระอ เปลวเพลงเรงปะท ใหเดอดดกวาแดดใด ตกตาซบหนานง ไมไหวตงแตร าไห หวดรองในกองไฟ ทโหมไหมทงโรงงาน โรงงาน เหมอนโรงงก เหมอนนรก เหมอนสสาน กลบฝงรางคนงาน ใหราวรานทกวญญาณ

(มากานกลวย, 2538, น. 68)

ความเปรยบประชด คอความเปรยบทมงเนนการสอความหมายทตรงกนขามกบความหมายของคาทใช เชน การกลาวถงภาพลบหรอสงทเลวราย นาตาหน แตใชถอยคาและทวงทานองของการสรรเสรญ เยนยอ ชมเชย หรอในทางกลบกนกลาวในลกษณะชนชม พอใจ ยนด แตเลอกใชถอยคาทไมดหรอแสดงภาพในดานลบ ดงตวอยางในบท ‚อารมณอนราวฉาน‛ ใน เหลกทง ของสจตต วงษเทศ วา

28

เจาแกมตอบนมตานยนตาเข เสนหเจาอมตะเปนทตง โอคอเอยคอหานทวารวง กนอนนอนนงนงคะนงนวล รปของเจาจรงราวเทพนมต สจรตใจกจงโหยหวน ผวมนหมายแลวไมกระบดกระบวน เปนอตพตกหอมหวนถากจะดม (เหลกทง, 2509, น. 8)

บทกวขางตน กวเจตนาสอความหมายทตรงกนขามกบคากลาว คอกวกลาวในลกษณะชนชมนางวา ‚เสนหเจาอมตะเปนทตง‛ และรปของนางราวกบเทพสรางขนมา แตกลบเลอกใชถอยคาวา ‚เจาแกมตอบ‛ ‚นมตา‛ ‚นยนตาเข‛ ‚คอหาน‛ และมกลนกายเหมอนดอก ‚อตพด‛ คอกลนเหมนเหมอนอจจาระ ซงเปนรปรางหนาตาและกลนกายทไมนาจะมใคร ‚คะนงนวล‛ ‚โหยหวน‛ หรอดอมดมอยาง ‚ไมกระบดกระบวน‛

ความเปรยบแนวเทยบ คอ ความเปรยบทตองการอธบายลกษณะของสงใดสงหนง

โดยนาไปเทยบกบอกสงหนงซงมกเปนรปธรรมทคนทวไปรจกกนดอยแลว เชน สขาวเหมอนกอนเมฆ สดาสนทดจเดยวกบความมดในคนแรม ฯลฯ การเขยนความเปรยบแสดงแนวเทยบน สงทถกยกมาเทยบควรจะมลกษณะโดดเดนในเรองทตองการเปรยบดวย เชน การใชความเปรยบวา “นยนตาของเธอเหมอนดวงดาว” เปนการสอความหมายถงแววตาทมประกายระยบระยบและสกใส” และสงเกตไดวาการแสดงความเปรยบเชนน มกมคาเชอมทแสดงการเปรยบเทยบ คอ เหมอน เฉก ดจ ดง ราวกบ ประหนง ดงตวอยาง ดงความในบท ‚ชะรอยเรานมเวรกรรม‛ ใน ลานาภกระดง ขององคาร กลยาณพงศ วา โอชะรอยเรานมเวรกรรม ทาไวมากมายในปางหลง ฟาจงบบคนเจบใจดง เขาขอคาครงดกด าบรรพ ฯ สรวงสงสาวรกมาแยมยม พรมพรายชะมายใหใฝฝน แตเจากแปรเปลยนฉบพลน มทนสปดาหลาลบไป ฯ (ลานาภกระดง, 2512 , น. 104)

29

บทกวขางตน กวสอความเจบทกขใจเมอตองสนหวงในรก เพราะนางทรกได ‚แปรเปลยนฉบพลน‛ โดยใชวธการเปรยบเทยบความเจบชาใจวาเสมอน ‚เขาขอคาครงดกดาบรรพ‛ ซงขอเปนเครองจองจานกโทษททาดวยไมมชองสาหรบสอดมอหรอเทาแลวมลมตอก สวนคากเปนเครองจาคอนกโทษททาดวยไม ลกษณะการใหภาพเปรยบเทยบทงขอและคาทเปนเครองจองจาสมยโบราณนจงชวยใหผ อานเกด จนตภาพและเขาถงความรสกเจบปวดใจของกวไดอยางลกซงยงขน ***ในการเขยนสรางสรรคโดยการใชความเปรยบนน ควรพยายามหลกหนจากการเปรยบทเปนทนยมใชกนอยแลว เชน การชมดวงหนาของนางวานวลงามเหมอนดวงจนทร ในคนเพญ หรอถามวา “รกมากแคไหน” แลวตอบวา “รกเทาฟา” หรอ “ไมรกกคงไมมา” หรอ “ไมรกจะมาดวยทาไม” กคงเปนคาตอบทไมสรางสรรคเทากบตอบวา “นบเมดทรายทงทะเลกร” เปนตน

ความเปรยบองแนวเทยบ คอ ความเปรยบแสดงลกษณะของสงใดสงหนง โดยกลาวถงอกสงหนงแทน เพอองความหมายจากสงนนไปยงสงทประสงคจะกลาวถง ดงตวอยางตอนหนง ใน “โอละเห โอละวา” ของ วน ณ จนทรธาร จากมตชนสดสปดาห ความวา

กมลมาลยเพงรวาตวเองอยในถงขาวสาร กเมอฝงผเสอกลบกลายเปนแมลงเมาบนเขากองไฟ เดดปกรวงหลนไปปละคนสองคน ไมอาจมาบนโฉบอวดโฉมใหหลอนอจฉาอก ตางคนตางหายตวเงยบ ปดปากสนท กมหนากมตาหาเงนสงคางานผอนบานหรอผอนรถตวเปนเกลยว ขณะการดเชญแตงงานของหลอนรอนสะพด

ความขางตนจะเหนไดวา ผ เขยนตองการสอความวา หลงจากการเกดขนของวกฤตเศรษฐกจ กมลมาลยจงไดรวา การรบราชการดวยเงนเดอนอนนอยนดนน เปนความรารวยเหมอนกบหนทตกถงขาวสาร อนเปนหลกประการวาจะไมอดตาย ในขณะทเปรยบชวตของนกธรกจหรอพนกงานบรษทเอกชน ภายหลงวกฤตเศรษฐกจวาเหมอนกบแมลงเมาทบนเขากองไฟ

30

ความเปรยบเกนจรง คอ การใชภาษาหรอสานวนทเกนความจรง ดงตวอยางในบท ‚ใจขานอยคอนาเพชรใส‛ ใน ล าน าภกระดง ขององคาร กลยาณพงศ ความวา

วารหนงใจเถลไถลไปลว ปลววนวฏฏะอสรพษอสถ หวระหายรสเสนหานาร พลอทศจตรแกวกามกเลสครอง ฯ กเลสมารนนสวยแตรปราง อางวางไรแกนสารเศราหมอง ใหทกขใจภยระยาลาพอง ชลเนตรนองคอเลอดไหลรน ฯ (ลานาภกระดง, 2512, น. 181) บทกวขางตน กวใชความเปรยบทเ กนจรงคอการสอภาพการราไหเปนสายเลอดเพอสอความทกขใจของตนทครงหนงถกกเลสครอบครองจตใจใหหลงใหลในรปรางหนาตาหรอเสนหของนาร กวจงชนาใหผอานหรอเพอนมนษยเหนวา ‚กเลส‛ นนเปรยบเหมอน ‚มาร‛ ทสวยแตรปรางทงทเปนสงไรแกนสารหรอไมมความสาคญอนใดใหมนษยหลงใหลหรอยดมนถอมนเอาไว

บทสรป กลวธการสรางสรรคเขยนสรางสรรค แบงได 2 แนวคอ 1) กลวธการสรางสรรคเชงแนวคด อาจใชวธการตางๆ ไดแก การสะทอนภาพดวยแงมมทแตกตางจากภาพทวไปทมการเสนอกนในขณะนน การเสนอแกนเรองยอยทนาสนใจ และการทาเรองทไมเปนเรองใหเปนเรอง เปนตน 2) กลวธการสรางสรรคเชงรปแบบมหลายวธ ไดแก การแปรเปลยนความซบซอนของฉนทลกษณใหเปนความเรยบงาย การใชเชงอรรถเพอขยายความในการเลาเรอง การหกมมในตอนจบ การเลอกเฟนถอยคา การเรยบเรยงถอยคา การใชศลปะการปลกเราความรสกทงการใชคาหรอขอความทมความขดแยงกนการใชสญลกษณ และการใชความเปรยบ แตไมวาผ เขยนจะใชกลวธแบบใด คงตองเลอกใหเหมาะกบงานเขยนแตละประเภทและจดมงหมายในการสอสาร เพอใหเกดการเขยนทสรางสรรค

31

รายการอางอง

เกศน จฑาวจตร. (2557). การเขยนเชงสรางสรรคทางสอสงพมพ: Idea ดๆ ไมมวนหมด. นครปฐม: มหาวทยาลยราชภฏนครปฐม. คมทวน คนธน. (2521). แสงดาวแหงศรทธา. กรงเทพฯ: พ.พ.

ไพวรนทร ขาวงาม. (2541). เจานกกว. กรงเทพฯ: แพรวสานกพมพ. รนฤทย สจจพนธ . (2544). ‚ จาก ‘ขนบ’ ส ‘นวลกษณ’ ‛ ใน ศาสตรและศลปแหงวรรณคด. กรงเทพฯ : ประพนธสาสน. สจตต วงษเทศ และขรรคชย บญปาน. (2509). เหลกทง. พระนคร: ม.ป.ท. องคาร กลยาณพงศ. (2516). ล าน าภกระดง. (พมพครงท 2 ฉบบแกไขปรบปรงใหม). พระนคร:

ศกษตสยาม.