คุณสมบัติทางเคมีกายภาพของ...

นพนธตนฉบบ วกรมวทยพ2558;57(4):364-380

364 วารสารกรมวทยาศาสตรการแพทยปท 57 ฉบบท 4 ตลาคม - ธนวาคม 2558

คณสมบตทางเคมกายภาพของแกนแจง

สรดา ปงเมองมล เจษฎา กาศโอสถ วสฐศกด วฒอดเรก และสงคม วทยนนทน

ศนยวทยาศาสตรการแพทยท 3 นครสวรรค กรมวทยาศาสตรการแพทย อ�าเภอเมอง นครสวรรค 60000

Accepted for publication, 11 December 2015

บทคดยอ แจง (Maerua siamensis (Kurz) Pax) อยในวงศ Capparaceae มสรรพคณเปนยาขบปสสาวะ แกไข รกษา/ปองกนฟนผ และบ�ารงก�าลง ประเทศไทยยงไมมขอก�าหนดมาตรฐานเพอใชควบคมคณภาพ ดงนนจงท�าการศกษาคณภาพ แกนแจง ภายใตโครงการ “การพฒนาศกยภาพของสมนไพรทมการใชในทองถน” เพอจดท�าเปนขอก�าหนดมาตรฐานในต�ารามาตรฐาน ยาสมนไพรไทย โดยเกบตวอยางแกนแจงจากแหลงธรรมชาตและซอจากรานขายเครองยาสมนไพรทวประเทศจ�านวน 12 ตวอยาง ในการตรวจเอกลกษณทางเคมเบองตน พบสารกลมสเตยรอยด ฟลาโวนอยด กรดอะมโน ซาโปนน และคมารน และเมอท�าการทดสอบหาลายพมพ ทแอลซ พบลกษณะโครมาโทแกรมเฉพาะ และผลการศกษาคณสมบตทางเคมกายภาพตามวธในต�ารามาตรฐานยาสมนไพรไทย เลมท 1 และ 2 พบปรมาณความชน สารสกดดวยน�า สารสกดดวยเอทานอล เถารวม และเถาทไมละลายในกรด มคาเฉลยคดเปนรอยละโดยน�าหนกเทากบ 6.58 ± 1.25, 10.77 ± 2.31, 3.78 ± 1.26, 3.14 ± 0.56 และ 0.092 ± 0.035 ตามล�าดบ ซงขอมลทไดนสามารถน�าไปใชเปนแนวทางในการจดท�าเปนขอก�าหนดมาตรฐาน ส�าหรบควบคมคณภาพสมนไพรแกนแจง ของประเทศไทยตอไป

คณสมบตทางเคมกายภาพของแกนแจง สรดา ปงเมองมล และคณะ

365วารสารกรมวทยาศาสตรการแพทยปท 57 ฉบบท 4 ตลาคม - ธนวาคม 2558

บทน�า

สมนไพรเปนทรพยากรธรรมชาตทส�าคญของประเทศ ประวตการใชสมนไพรในการรกษาโรค เปนภมปญญา

ดงเดมทมการสงสมและสบทอดกนมา จนถงปจจบนกระแสความนยมยงคงมอย จนมการน�าสมนไพรมาแปรรปเปน

ผลตภณฑสมนไพร กระทรวงสาธารณสขกมนโยบายสงเสรมใหโรงพยาบาลทวไปและโรงพยาบาลชมชนมการใชยา

สมนไพรไมนอยกวารอยละ 5 และ 10 ของมลคาการใชยาในโรงพยาบาลตามล�าดบ เพอลดคาใชจายในการน�าเขา

ยาแผนปจจบนจากตางประเทศ(1) ปจจบนมโรงพยาบาลหลายแหงทผลตยาสมนไพรขนเองเพอใชภายในโรงพยาบาล

ขณะเดยวกนกมการแปรรปสมนไพรเปนผลตภณฑชนดตางๆ ในทองถน

การทจะใหความนยมสมนไพรเปนไปอยางยงยน ไมเพยงแตสมนไพรจะตองมความปลอดภยเปนประการแรก

เทานน สงส�าคญคอ สมนไพรจะตองมคณภาพทสม�าเสมอ เพอใหผบรโภคเกดความเชอมนวาสมนไพรนนๆ

มประสทธภาพและยนดทจะเลอกใชผลตภณฑจากสมนไพรในการรกษา หรอเสรมสรางสขภาพ(2, 3)

มาตรฐานทใชในการควบคมคณภาพสมนไพรของประเทศไทย คอต�ารามาตรฐานยาสมนไพร (Thai Herbal

Pharmacopoeia) ซงไดรวบรวมขอก�าหนด วธทดสอบ และขอมลอน ๆ ในการควบคมคณภาพมาตรฐานยาสมนไพร

แตละชนด สมนไพรทมการก�าหนดมาตรฐานและบรรจอยในต�ารามาตรฐานยาสมนไพรมจ�านวนจ�ากด(4-9) ในขณะท

สมนไพรทมการใชในทองถนตาง ๆ ของประเทศนอกเหนอจากทบรรจในต�าราดงกลาวยงมอกเปนจ�านวนมาก เพอสนอง

นโยบายกระทรวงสาธารณสขในการสงเสรมใหโรงพยาบาลในสงกดทวประเทศใชยาสมนไพรในการรกษาผปวยเพมขน

รอยละ 5 ตอปเปนผลสมฤทธ จ�าเปนตองเพมรายการยาสมนไพรใหมากเพยงพอตอความตองการใชของแพทย

และสรางความมนใจในคณภาพของสมนไพรใหแกแพทยและผบรโภค

กรมวทยาศาสตรการแพทย เลงเหนความส�าคญของการสงเสรมการใชสมนไพรอยางมคณคาและยงยน โดย

สมนไพรทมการใชในทองถน จ�าเปนตองมการควบคมคณภาพแตยงขาดขอก�าหนดมาตรฐาน ดงนน จงจ�าเปนตองเรง

ด�าเนนการศกษาเพอใหไดแนวทางในการควบคมคณภาพสมนไพร เพอใหไดผลตภณฑทมคณภาพคงท สม�าเสมอ จง

ไดด�าเนนโครงการ “การพฒนาศกยภาพของสมนไพรทมการใชในทองถน” ขน โดยศนยวทยาศาสตรการแพทยท 3

นครสวรรค รบผดชอบศกษาคณสมบตทางเคมกายภาพของสมนไพรแกนแจง เพอใหไดขอมลเอกลกษณทางเคม

(chemical characteristics) ไดแก การตรวจสอบเบองตน (preliminary test) วามสารกลมใดในสมนไพรแกน

แจงบาง และการตรวจสอบเพอยนยนผล โดยใชวธโครมาโทกราฟชนดผวบาง (thin-layer chromatography; TLC)

เพอหา TLC fingerprints และคณสมบตทางกายภาพ ไดแก ปรมาณความชน ปรมาณสารสกดดวยน�า ปรมาณสาร

สกดดวยเอทานอล ปรมาณเถารวม และปรมาณเถาทไมละลายในกรด(10) ของสมนไพรแกนแจง เสนอตอคณะกรรมการ

จดท�าต�ารายาของกรมวทยาศาสตรการแพทย ใชเปนแนวทางในการจดท�าเปนขอก�าหนดมาตรฐานส�าหรบควบคม

คณภาพของแกนแจงในต�ารามาตรฐานยาสมนไพรไทยตอไป

แจง มชอวทยาศาสตรวา Maerua siamensis (Kurz) Pax อยในวงศ Capparaceae ลกษณะเปนไม

ยนตนขนาดกลาง สง 3-10 เมตร ใบเปนประกอบแบบนวมอ มใบยอย 3-5 ใบ ดอกแบบชอแบบกระจกหรอดอกเดยว

และผลรปทรงรหรอกลม ขนาด 2-3 เซนตเมตร บดเบยวเลกนอย สมนไพรแจงมสวนทใชท�ายาหลายสวน โดยราก

และเปลอกมสรรพคณบ�ารงก�าลง แกปสสาวะพการ ขบปสสาวะ แกกระษย แกปวดเมอย ตนมสรรพคณใชรกษาและ

ปองกนฟนผ และสรรพคณอน ๆ เหมอนรากและเปลอก ใบและยอดมสรรพคณแกไข บ�ารงก�าลง แกหนามด ตาฟาง

สวนแกนมสรรพคณแกไข ตวรอน(11) (ภาพท 1 และภาพท 2)

physicochemical properties of Maerua siamensis (Kurz) pax Heartwood Sirada pongmuangmul et al.


จากผลการศกษาทผานมาสามารถแยกสารใหมในกลม indole alkaloids ได 2 ชนด คอ 7-hydroxy-

6-methoxycyclobrassinone และ 7-hydroxycyclobrassinone กบสารทเคยมรายงานแลวอก 3 ชนด คอ

β-sitosterol, vanillin และ lupeol จากรากแจง ซงพบวา 7-hydroxy-6-methoxy cyclobrassi- none มความ

เปนพษระดบสง (คา IC50 = 1.51 ไมโครกรมตอมลลลตร) ในขณะทสาร 7-hydroxycyclobrassinone มความเปน

พษในระดบปานกลาง (คา IC50 = 8.31 ไมโครกรมตอมลลลตร) ตอเซลลมะเรงปอดของมนษยชนด NCI-H187

นอกจากน สาร 7-hydroxy-6-methoxycyclobrassinone ยงมฤทธตานเชอวณโรค (Mycobacterium

tuberculosis) โดยมคาความเขมขนต�าสดทสามารถยบยงเชอไดคอ 25 ไมโครกรมตอมลลลตรอกดวย(12) และยงม

การศกษาพบสารกลม terpenoids ทมฤทธตานอนมลอสระ และ stigmasterol ในสารสกด dichloromethane

ของล�าตนแจง(13)

สารส�าคญทพบในสมนไพรแจง เชน สารกลม steroids เปนสารทชวยลดระดบ cholesterol และ

triglyceride ลดการเกดโรคหวใจและหลอดเลอด โดยสาร β-sitosterol มประโยชนใชกบผปวยโรคหวใจและม

cholesterol สง(14) (ภาพท 3)

ภาพท 1 สวนของล�าตน ใบของแจง(11)

ภาพท 2 สวนของแกนแจง

ภาพท 3 โครงสรางทางเคมของ β-sitosterol



สารกลม flavonoids(15) ซงมฤทธทางเภสชวทยา เชน รกษาโรคเสนเลอดฝอยเปราะ บางชนดมฤทธ

คลายฮอรโมนเอสโตรเจน บางชนดตานเชอรา ตานอกเสบ และตานเซลลมะเรง (ภาพท 4)

สารกลม amino acids(15) จดเปนสารประกอบปฐมภมทพบในพช ชวยในการสรางกลโคส และใหพลงงาน

แกรางกาย โดยทวไปในพชอาจอยในรปอสระ หรอเปนสวนหนงของโปรตน (ภาพท 5)

ภาพท 4 โครงสรางทางเคมของสารกลม flavonoids

ภาพท 5 โครงสรางทางเคมของ amino acids

สารกลม saponins(15) เปนสารทมคณสมบตท�าใหเกดฟองเมอละลายในน�า ใชเปนสารชะลางแทนสบ ใชเปน

สารตงตนในการสงเคราะหฮอรโมนเพศ บางชนดมฤทธแกไอ บางชนดมฤทธบ�ารงสมอง สวน aglycone ของ saponin

เปนสารประกอบจ�าพวก steroids หรอ triterpenoids (ภาพท 6)

ภาพท 6 โครงสรางทางเคมของ steroidal saponin



สารกลม coumarins (15) จดเปน lactone glycosides สารกลมนมกจะเรองแสงภายใตแสงอลตราไวโอเลต

ไดสตางๆ มฤทธปองกนการแขงตวของเลอด รกษาโรคหอบหด ลดภาวะการบวมน�าเหลอง (ภาพท 4)

วสดและวธการ

ตวอยางสมนไพร

1. สมนไพรแกนแจงอางอง (Authentic Samples) เกบจากแหลงธรรมชาตผานการตรวจสอบชอท

ถกตองตามหลกพฤกษอนกรมวธานโดยนกพฤกษศาสตร มชอวทยาศาสตรวา Maerua siamensis (Kurz) Pax

อยในวงศ Capparaceae จ�านวน 3 ตวอยาง ไดแก รหส PMH 01- PMH 03

2. สมนไพรแกนแจงจากทองตลาด ซอจากรานจ�าหนายเครองยาสมนไพรในประเทศไทย ในจงหวดนครปฐม

นครสวรรค อทยธาน สงขลา พษณโลก สราษฎรธาน นครราชสมา นครราชสมา และกรงเทพมหานคร ในชวงเดอน

มถนายน พ.ศ. 2556 ถงเดอนพฤษภาคม พ.ศ. 2558 รวม 9 ตวอยาง ไดแก รหส PMH 04- PMH 12 (ตารางท 1)

ภาพท 7 โครงสรางทางเคมของ coumarins

ตารางท 1 รายละเอยดแหลงทมาของสมนไพรแกนแจงทซอจากรานขายยา

รหส แหลง

PMH 04 รานคาในจงหวดนครปฐม

PMH 05 รานคาในจงหวดนครสวรรค

PMH 06 รานคาในจงหวดอทยธาน

PMH 07 รานคาในจงหวดสงขลา

PMH 08 รานคาในจงหวดพษณโลก

PMH 09 รานคาในจงหวดสราษฎรธาน

PMH 10 รานคาในจงหวดนครราชสมา

PMH 11 รานคาในจงหวดนครราชสมา

PMH 12 มหาวทยาลยมหดล

เตรยมโดยน�าตวอยางแกนแจงไปอบซ�าทอณหภม 50 องศาเซลเซยส บดเปนผงละเอยด ผานแรงเบอร 80

บรรจในภาชนะปดสนท ปดฉลากระบชอและรหสของตวอยางสมนไพร จดเกบตวอยางในขวดแกวสชามฝาปดสนท

เครองมอและอปกรณ

1. เครองชงไฟฟา ความละเอยด 0.0001 กรม ผลตภณฑของ Sartorius รน CP224S

2. เตาเผาอณหภมสง ผลตภณฑของ Thermolyne รน F 6010



3. เตาอบรอน ผลตภณฑของ MMM-Medcenter รน Venticell 111

4. เครองระเหยสญญากาศ ผลตภณฑของ Heidolph รน Hei-Vap Precision

5. อางน�ารอนแบบควบคมอณหภม ผลตภณฑของ Memmert รน WB45

6. เครองกรองน�าบรสทธ ผลตภณฑของ ELGA รน ULTRA ANALYTIC

7. เครองเขยาแบบกลบไปกลบมา ผลตภณฑของ Yamato รน SA31

8. เครองถายภาพ ผลตภณฑของ Camag รน Reprostar 3

9. อางน�าเยนหมนเวยน ผลตภณฑของ EYELA รน CA-111

10. ตเยน

11. ตดดควน

12. เตาไฟฟาบนวม

13. เตาไฟฟาพรอมทกวนแมเหลก

14. ชดตมดภายใตแสง UV

15. เครองเปาลม

16. นาฬกาจบเวลา

17. ชด Reflux (Reflux apparatus)

18. แผน ท แอล ซ ชนดเคลอบบนอะลมเนยม (Aluminium TLC Plate) ขนาด 20 × 20 เซนตเมตร

19. หลอดคาปลลาร (Capillary Tube) ปรมาตร 1 ไมโครลตร

20. ชดส�าหรบสเปรย แผน ท แอล ซ

21. โถแกวดดความชน (Vacuum Desiccators)

22. ถวยกระเบอง (HCT 101/45 DIN)

23. ขวดชงสาร

24. กระดาษลตมส วดความเปนกรด-ดาง

25. กระดาษกรอง เบอร 4 และกระดาษกรองไรเถา เบอร 41 ผลตภณฑของ Whatman

26. อปกรณเครองแกวอน ๆ ทใชในหองปฏบตการ เชน กระบอกตวง หลอดทดลอง กระจกนาฬกา

ปเปต ขวดวดปรมาตร เปนตน

สารมาตรฐานและสารเคม

สารมาตรฐาน : β-Sitosterol ผลตภณฑ Sigma Aldrich รนการผลต BCBM5698V

สารเคม : สารเคมทใชเปน Analytical grade ไดแก ethanol (Carlo Erba), methanol (Carlo Erba),

chloroform (Carlo Erba), sodium hydroxide (Carlo Erba), acetic anhydride (THOMAS

BAKER; INDIA), glacial acetic acid (QReC), conc. sulfuric acid (QReC), hydrochloric acid

(Carlo Erba), n-hexane (Carlo Erba), dichloromethane (Fisher Scientific), methanol (Fisher

Scientific), p-anisaldehyde (Sigma Aldrich), magnesium ribbon (Ajax Finechem), ninhydrin (Fluka)

การเตรยมสารละลายเคม(15) น�าทใชในการเตรยมสารละลายเปนน�าทผานการกรองดวยเครองกรองน�า

บรสทธ

- น�ายาฉดพน anisaldehyde-sulfuric acid; ละลาย p-anisaldedyde 0.5 มลลลตร ใน glacial

acetic acid 10 มลลลตร เตม methanol 85 มลลลตร กอนจะใชใหเตม conc. sulfuric acid 5 มลลลตร



- ninhydrin TS; ชง ninhydrin 0.15 กรม ละลายใน 50 มลลลตร n-butanol และเตม 1.5 มลลลตร

acetic acid

- acetic acid (33% of Glacial acetic acid); เจอจาง 33 มลลลตร glacial acetic acid ดวยน�าและ

ปรบปรมาตรเปน 100 มลลลตร ดวยน�า

- hydrochloric acid, dilute (10% w/v); เจอจาง 226 มลลลตร hydrochloric acid ดวยน�า

ปรบปรมาตรเปน 1,000 มลลลตร ดวยน�า

- 20% sodium hydroxide; ชง sodium hydroxide 10 กรม ละลายและปรบปรมาตรเปน 50 มลลลตร

ดวยน�า

- 95% ethanol; ผสม abs.ethanol 950 มลลลตร กบน�า 50 มลลลตร

- 70% ethanol; ผสม abs.ethanol 350 มลลลตร กบน�า 150 มลลลตร

วธการ

1. การศกษาเอกลกษณทางเคม (Chemical characteristics)

1.1 การตรวจสอบเบองตน (Preliminary test)(10, 16)

ชงตวอยางสมนไพร 5 กรม เตม chloroform ปรมาตร 20 มลลลตร ตมบนอางน�ารอนดวยวธ

reflux ทอณหภม 95 องศาเซลเซยส นาน 30 นาท กรองสารละลายทกรองได (filtrate) เปนสารสกดในคลอโรฟอรม

(chloroform extract) สวนกากน�ามาสกดตอดวย 95% ethanol ปรมาตร 30 มลลลตร ตมบนอางน�ารอน

ดวยวธ reflux ทอณหภม 95 องศาเซลเซยส นาน 30 นาท กรองสารละลายทกรองไดเปนสารสกดในแอลกอฮอล

(ethanol extract) สวนกากน�ามาสกดตอดวยน�า ปรมาตร 30 มลลลตร ตมบนอางน�ารอนดวยวธ reflux ทอณหภม

95 องศาเซลเซยส นาน 10 นาท กรองสารละลายทกรองไดเปนสารสกดน�า (water extract) แบงสารสกดทได

ใสหลอดทดลองหลอดละ 2 มลลลตร เพอท�าการทดสอบ (ตารางท 2)

ตารางท 2 รายการทดสอบของสารสกดหยาบในตวท�าละลาย 3 ชนด

สารสกดในคลอโรฟอรม steroids & terpenoids

สารสกดในแอลกอฮอล steroids & terpenoids, flavonoids, amino acids

สารสกดน�า flavonoids, amino acids, saponins

ชนดสารสกด รายการทดสอบ

การทดสอบ

1.1 สารกลม steroids & terpenoids (Liebermann Burchard test) น�าสารสกด ปรมาตร 2 มลลลตร

ใสในหลอดทดลอง ระเหยจนแหงบนอางน�ารอนอณหภม 95 องศาเซลเซยส เตม acetic anhydride ปรมาตร

2 มลลลตร (และ acetic acid ปรมาตร 0.5 มลลลตร) เขยาใหเขากน เอยงหลอดคอยๆ เตม conc. sulfuric acid

ลงขางๆ หลอด ปรมาตร 1 มลลลตร

1.2 สารกลม flavonoids (Shinoda test) น�าสารสกด ปรมาตร 2 มลลลตร ใสในหลอดทดลอง เตม

ethanol ปรมาตร 1-2 มลลลตร เตม conc. hydrochloric acid ปรมาตร 1-2 มลลลตร และ magnesium ribbon

ขนาด กวาง 0.5 เซนตเมตร ยาว 1 เซนตเมตร จ�านวน 2 ชน

1.3 สารกลม amino acids น�าสารสกด ปรมาตร 2 มลลลตร ใสในหลอดทดลอง เตมสารละลาย

ninhydrin TS ปรมาตร 0.5 มลลลตร ผสมใหเขากน อนบนอางน�ารอน



1.4 สารกลม saponins (Froth test) น�าสารสกด ปรมาตร 2 มลลลตร ใสในหลอดทดลองปดฝา

เขยาอยางแรง ตงทงไว 1 นาท สงเกตการเกดฟอง

1.5 สารกลม coumarins (Convert into fluorescencing alkali salt of o-hydroxycinnamic

acid) ชงตวอยางสมนไพร 2 กรม ใสในหลอดทดลอง ท�าใหชมดวยน�ากลน น�ากระดาษกรองทชบ 20% sodium

hydroxide และปลอยทงไวจนแหงแลว มาปดปากหลอด แชหลอดในอางน�ารอนอณหภม 95 องศาเซลเซยส

นาน 5-10 นาท น�ากระดาษกรองไปสองภายใตแสง UV 365 นาโนเมตร สงเกตการเรองแสง

1.2 การตรวจสอบเพอยนยนผล (Confirmatory test) ดวยวธ TLC เพอหา TLC fingerprints

- สารละลายมาตรฐาน β-sitosterol ความเขมขน 1.25 มลลกรม/มลลลตร

ชงสารมาตรฐาน β-sitosterol 12.5 มลลกรม ละลายและปรบปรมาตรดวย chloroform ในขวด

วดปรมาตรขนาด 10 มลลลตร

- สารละลายตวอยาง

ตวอยางแกนแจง 2.5 กรม เตม chloroform 50 มลลลตร ตมบนอางน�ารอนดวยวธ Reflux

ทอณหภม 95 องศาเซลเซยส นาน 15 นาท ระเหยตวท�าละลายใหแหงโดยใช rotary evaporator แลวละลายสารสกด

ทไดใน chloroform 2.5 มลลลตร

- Developing solvent

สารละลายผสม n-hexane: dichloromethane: methanol อตราสวน 35:60:5

- การเตรยมสารละลายตวอยาง และสารละลายมาตรฐานลงบน TLC plate

แยก streak สารละลายตวอยาง และสารละลายมาตรฐาน β-sitosterol ความเขมขน 1.25

มลลกรม/มลลลตร ชนดละ 10 ไมโครลตร ลงบน TLC plate ขนาด 20 × 20 เซนตเมตร ใหไดแถบยาว 1 เซนตเมตร

สง 1 มลลเมตร โดยใช capillary tube ขนาด 1 ไมโครลตร น�าแผน TLC ใสใน tank ท developing solvent

อมตวแลว เมอน�ายาเคลอนทไดระยะทาง 17 เซนตเมตร จากจดเรมตน น�าแผน TLC ออกจาก tank ผงใหแหงในตดดควน

น�าไปตรวจสอบ

- การตรวจสอบ

ตรวจสอบภายใตแสง UV 254 และ UV 365 นาโนเมตร จากนนฉดพนดวยสารละลาย

anisaldehyde-sulfuric acid ใหความรอนท 105 องศาเซลเซยส นาน 15 นาท น�ากลบมาสองภายใตแสง UV 365

นาโนเมตรอกครง

2. การศกษาขอก�าหนดทางเคมกายภาพ

2.1 การทดสอบหาปรมาณความชน : ท�าตามวธทก�าหนดไวในต�ารามาตรฐานยาสมนไพรไทย(4)

โดยใชตวอยางจ�านวน 5 กรม (ทราบน�าหนกแนนอน)

2.2 การทดสอบหาปรมาณสารสกดดวยน�า : ท�าตามวธทก�าหนดไวในต�ารามาตรฐานยาสมนไพรไทย(5)

โดยใชตวอยางจ�านวน 5 กรม (ทราบน�าหนกแนนอน)

2.3 การทดสอบหาปรมาณสารสกดดวยเอทานอล : ท�าตามวธทก�าหนดไวในต�ารามาตรฐาน

ยาสมนไพรไทย(5) โดยใชตวอยางจ�านวน 5 กรม (ทราบน�าหนกแนนอน)

2.4 การทดสอบหาปรมาณเถารวมและปรมาณเถาทไมละลายในกรด : ท�าตามวธทก�าหนดไวในต�ารา

มาตรฐานยาสมนไพรไทย(5) โดยใชตวอยางจ�านวน 2 กรม (ทราบน�าหนกแนนอน)

ซงจะหาคาเฉลยเลขคณต (Arithmetic mean; ) และ คาเบยงเบนมาตรฐาน (Standard deviation; SD) ของขอมลจากทง 12 ตวอยางในแตละการทดสอบ



ผล

1. การศกษาเอกลกษณทางเคม (Chemical characteristics)

1.1 จากการตรวจสอบเบองตน (Preliminary test) พบสารเคม 5 กลม คอ steroids และ terpenoids,

flavonoids, amino acids, saponins และ coumarins (ตารางท 3)

ตารางท 3 ผลการทดสอบเอกลกษณเบองตนของสมนไพรแกนแจง

steroids & terpenoids เกดวงแหวนสน�าตาล บรเวณรอยตอระหวางสารละลาย และสารละลายชนบนเปน

สเขยว ในสารสกดคลอโรฟอรม แสดงวาพบสารกลม steroids

flavonoids สารละลายเปลยนเปนสแดง-ชมพในสารสกดคลอโรฟอรม แสดงวาพบสารกลม

flavonoids

amino acids สารละลายมสมวงในสารสกดเอทานอล แสดงวาพบสารกลม amino acids

saponins พบฟองสงกวา 1 เซนตเมตร นานเกน 30 นาท ในสารสกดน�า แสดงวาพบสารกลม

saponins

coumarins พบสารเรองแสงสเขยวอมฟา บนกระดาษกรอง แสดงวาพบสารกลม coumarins

กลมสาร ผล

1.2 จากการตรวจสอบเพอยนยนผล (Confirmatory test) ดวยวธ TLC เพอหา TLC fingerprints

โดยเมอน�าสารสกดคลอโรฟอรมของแกนแจงและสารเทยบคอ สารละลายมาตรฐาน β-sitosterol

ความเขมขน 1.25 มลลกรม/มลลลตร ปรมาตร 10 ไมโครลตร streak ลงบน TLC plate ชนด silica gel 60 F254

ใช developing solvent คอ n-hexane: dichloromethane: methanol อตราสวน 35:60:5 ตรวจสอบภายใตแสง

UV 254 นาโนเมตร พบลกษณะ chromatogram ดงภาพท 8 (I) และเมอน�าไปตรวจสอบภายใตแสง UV 365

นาโนเมตร พบลกษณะ chromatogram ดงภาพท 8 (II) จากนนน�ามาฉดพนดวยสารละลาย anisaldehyde-

sulfuric acid ใหความรอนท 105 องศาเซลเซยส นาน 15 นาท พบลกษณะของ chromatogram ดงภาพท 8 (III)

และเมอน�ากลบไปตรวจสอบภายใตแสง UV 365 นาโนเมตรอกครง พบลกษณะ chromatogram ดงภาพท 8 (IV)

พบวาตวอยางแกนแจงจากแตละแหลงมองคประกอบบางอยางทแตกตางกน แตองคประกอบททกตวอยางเหมอนกน

คอ spot ของสารทบแสงทมคา hRf อยในชวง 78-80 ดงภาพท 8 (I) และ spot ของสารเรองแสงสแดง และสาร

เรองแสงสฟา ทมคา hRf อยในชวง 18-20 และ 78-80 ตามล�าดบ ดงภาพท 8 (II) spot ของสารสน�าตาล สมวง

น�าตาล สน�าเงนเขยว สมวงเขม และสน�าเงนเทา ทมคา hRf อยในชวง 2-4, 18-20, 43-48, 62-66 และ 90-92

ตามล�าดบ ดงภาพท 8 (III) และ spot ของสารสขาว สชมพน�าตาล สชมพ สน�าตาลขาว สชมพมวง และสน�าตาล ทม

คา hRf อยในชวง 2-4, 18-20, 43-48, 62-66, 71-77 และ 90-92 ดงภาพท 8 (IV) ซง spot ของสารทมคา hRf

อยในชวง 62-66 กคอสาร β-sitosterol เนองจากมลกษณะส และคา hRf ของ spot ตรงกบสารเทยบ β-sitosterol

(ภาพท 8 (III)-8 (IV)) และ (ตารางท 4)



ภาพท 8 TLC chromatogram ของสารสกดคลอโรฟอรมของแกนแจง



ตารางท 4 คา hRf ขององคประกอบตางๆ จาก TLC chromatogram ของสารสกดคลอโรฟอรมของแกนแจง

โดยใช developing solvent คอ n-hexane: dichloromethane: methanol (35:60:5)

การตรวจสอบ A ตรวจสอบภายใตแสง UV 254 นาโนเมตร

B ตรวจสอบภายใตแสง UV 365 นาโนเมตร

C ฉดพนดวยสารละลาย anisaldehyde-sulfuric acid ใหความรอนท 105 องศาเซลเซยส

นาน 15 นาท

D น�ากลบมาตรวจสอบภายใตแสง UV 365 นาโนเมตร

2. การศกษาขอก�าหนดทางเคมกายภาพ

จากการทดสอบตวอยางแกนแจง 12 ตวอยาง พบวาปรมาณความชน ปรมาณสารสกดดวยน�า สารสกด

ดวยเอทานอล เถารวม และเถาทไมละลายในกรด คดเปนรอยละโดยน�าหนก (%w/w) ในชวง 4.86-8.66, 6.39-14.81,

2.26-4.19 และ 0.055-0.185 และมคาเฉลยคดเปนรอยละโดยน�าหนก (%w/w) เทากบ 6.58 ± 1.25, 10.77 ± 2.31,

3.78 ± 1.26, 3.14 ± 0.56 และ 0.092 ± 0.035 ตามล�าดบ โดยตวอยางทมคณภาพดทสดในแตละการทดสอบ

ไดแก ตวอยางทมปรมาณความชนต�าสดคอตวอยาง PMH 03 ซงเปน authentic sample ตวอยางทมปรมาณสาร

สกดดวยน�าและปรมาณสารสกดดวยเอทานอลสงสดคอตวอยาง PMH 06 ซงซอจากรานจ�าหนายเครองยาสมนไพร

ในจงหวดอทยธาน สวนตวอยางทมปรมาณเถารวมต�าทสดคอตวอยาง PMH 02 ซงเปน authentic sample และ

ตวอยางทมปรมาณเถาทไมละลายในกรดต�าสดคอ ตวอยาง PMH 08 ซงซอจากรานจ�าหนายเครองยาสมนไพร

ในจงหวดพษณโลก (ตารางท 5)

1 0-1 - เรองแสงสฟา-แดง สน�าตาล สน�าตาล 2 2-4 - เรองแสงสแดง สมวงน�าตาล สขาว 3 8-10 - เรองแสงสแดง - - 4 18-20 - เรองแสงสแดง สมวงน�าตาล สชมพน�าตาล 5 25-28 - เรองแสงสน�าเงน - - 6 28-32 - - สมวงเทา - 7 35-38 - เรองแสงสน�าเงน - - 8 43-48 - - สน�าเงนเขยว สชมพ 9 62-66 - - สมวงเขม สน�าตาลขาว (β-sitosterol) 10 71-77 - - สมวงน�าเงน สชมพมวง 11 78-80 ทบแสง เรองแสงสฟา - เรองแสงสเขยว 12 82-83 - เรองแสงสแดง - - 13 85-87 - - สน�าเงนเทา - 14 88-89 - เรองแสงสแดง - - 15 90-92 - เรองแสงสแดง สน�าเงนเทา สน�าตาล

การตรวจสอบจด คา hRf

A B C D



ตารางท 5 ผลการศกษาปรมาณความชน ปรมาณสารสกดดวยน�า ปรมาณสารสกดดวยเอทานอล ปรมาณเถารวม

และปรมาณเถาทไมละลายในกรด

PMH 01 8.12 ± 0.02 10.63 ± 0.04 4.60 ± 0.05 2.62 ± 0.01 0.085 ± 0.00

PMH 02 7.20 ± 0.16 8.68 ± 0.03 3.37 ± 0.15 2.26 ± 0.03 0.130 ± 0.00

PMH 03 4.86 ± 0.04 11.83 ± 0.03 5.14 ± 0.04 2.57 ± 0.01 0.085 ± 0.00

PMH 04 6.61 ± 0.00 9.77 ± 0.07 3.20 ± 0.11 3.37 ± 0.01 0.090 ± 0.00

PMH 05 5.73 ± 0.01 6.39 ± 0.17 1.85 ± 0.01 3.00 ± 0.04 0.080 ± 0.00

PMH 06 5.85 ± 0.02 14.81 ± 0.08 5.82 ± 0.10 3.75 ± 0.04 0.065 ± 0.00

PMH 07 7.04 ± 0.00 9.20 ± 0.00 2.48 ± 0.05 3.41 ± 0.00 0.080 ± 0.00

PMH 08 5.39 ± 0.08 10.69 ± 0.09 3.05 ± 0.07 3.06 ± 0.00 0.055 ± 0.00

PMH 09 5.81 ± 0.08 13.62 ± 0.00 4.78 ± 0.02 4.19 ± 0.13 0.095 ± 0.00

PMH 10 8.66 ± 0.00 10.93 ± 0.06 2.87 ± 0.05 3.06 ± 0.09 0.070 ± 0.00

PMH 11 8.20 ± 0.06 12.98 ± 0.11 5.15 ± 0.06 2.75 ± 0.06 0.080 ± 0.00

PMH 12 5.54 ± 0.02 9.74 ± 0.04 3.03 ± 0.08 3.67 ± 0.01 0.185 ± 0.00

Mean ± SD 6.58 ± 1.25 10.77 ± 2.31 3.78 ± 1.26 3.14 ± 0.56 0.092 ± 0.035

ตวอยาง ความชน สารสกดดวยน�า สารสกดดวยเอทานอล เถารวม เถาทไมละลาย

(% w/w) (% w/w) (% w/w) (% w/w) ในกรด (% w/w) (mean ± SD) (mean ± SD) (mean ± SD) (mean ± SD) (mean ± SD)

ซงจากขอมลปรมาณความชน ปรมาณสารสกดดวยน�า ปรมาณสารสกดดวยเอทานอล ปรมาณเถารวม และ

ปรมาณเถาทไมละลายในกรดทได หากน�าไปก�าหนดเปนเกณฑมาตรฐานตามต�ารามาตรฐานยาสมนไพรไทย ปรมาณ

ความชน ปรมาณเถารวม ปรมาณเถาทไมละลายในกรด จะใชคาเฉลยบวกดวย 10% เนองจากเกณฑก�าหนดระบวา

ตองมปรมาณ “ไมเกน” สวนปรมาณสารสกดดวยน�า และปรมาณสารสกดดวยเอทานอล จะใชคาเฉลยลบดวย 10%

เนองจากเกณฑก�าหนดระบวา ตองมปรมาณ “ไมนอยกวา”(17) (ตารางท 6)

ปรมาณความชน (% w/w) 8

ปรมาณเถารวม (% w/w) 4

ปรมาณเถาทไมละลายในกรด (% w/w) 1

ปรมาณสารสกดดวยน�า (% w/w) 10

ปรมาณสารสกดดวยเอทานอล (% w/w) 3

ตารางท 6 ผลการประเมนขอก�าหนดทางเคมกายภาพของสมนไพรแกนแจง

รายการ ไมเกน ไมนอยกวา



วจารณ

ผลจากการศกษาในครงน ขอมลเอกลกษณทางเคม จากการตรวจสอบเบองตนแสดงใหเหนวาสมนไพร

แกนแจงทง 12 ตวอยาง มสารกลม flavonoids, amino acids, saponins และ coumarins ซงยงไมเคยมรายงาน

การตรวจพบ และพบสารกลม steroids ซงสอดคลองกบผลทเคยมการศกษากอนหนาน พบ β-sitosterol ในรากแจง(12)

และพบ stigmasterol ในสารสกด dichloromethane ของล�าตนแจง(13) แมจะมขอมลการตรวจพบ สารกลม

steroids มาแลว แตเปนเพยงการศกษาในตวอยางจากแหลงเดยว โดยมงหวงทจะศกษาชนดของสาร และน�าสารชนด

นน ๆ ไปศกษาในดานอน เชน การทดสอบฤทธทางชวภาพ แตมไดมงหวงทจะน�าขอมลมาใชเปนแนวทางในการจดท�า

ขอก�าหนดมาตรฐานแตอยางใด

ดานการศกษาขอมลเอกลกษณทางเคม เพอยนยนผล ดวยวธ TLC โดยใช β-sitosterol เปนสารเทยบ

พบลกษณะ chromatogram เฉพาะของสารสกดคลอโรฟอรมของสมนไพรแกนแจงอยางชดเจน เนองจากสารละลาย

anisaldehyde-sulfuric acid ทเลอกใชฉดพนเพอตรวจสอบนน เหมาะส�าหรบสารกลม steroids, prostaglandins,

carbohydrates, phenol, glycosides, sapogenins และน�ามนหอมระเหย จะใหสมวงแดง สแดงอฐ สน�าเงน

เมอตรวจสอบภายใตแสงธรรมชาต และเรองแสงสตาง ๆ เมอตรวจสอบภายใตแสงอลตราไวโอเลตความยาวคลน

365 นาโนเมตร(15)

การศกษาคณสมบตทางเคมกายภาพของสมนไพรโดยการวเคราะหหาปรมาณความชน ปรมาณ

สารสกดดวยน�า สารสกดดวยเอทานอล เถารวม และเถาทไมละลายในกรด เปนการประเมนคณภาพตามหลกสากล

โดยการทดสอบหาปรมาณความชนของสมนไพร ซงปรมาณความชนไมควรเกน 10% ยกเวนสมนไพรบางชนด

จะมการก�าหนดไวตามความเหมาะสม ซงจากการศกษาพบปรมาณความชนของสมนไพรแกนแจงอยในชวง

4.86 – 8.66% หากสมนไพรมความชนสงจะเปนผลใหสมนไพรมคณภาพต�าและเสอมคณภาพเรว การตรวจหา

ปรมาณสารสกดดวยตวท�าละลายตางๆ ทเหมาะสม เปนการตรวจหาสารส�าคญเพอควบคมคณภาพของสมนไพร

วธหนงใชในกรณทหาวธเฉพาะไมได โดยทวไปการใชสมนไพรตามภมปญญาดงเดม มกใชตมเอาน�าดมหรอดองเหลา

รบประทาน ดงนนในการศกษานจงตรวจหาปรมาณสารสกดดวยน�าและเอทานอล สวนการทดสอบความบรสทธ

ของสมนไพรวามสารเจอปนอย มากนอยเพยงใด ท�าโดยการหาปรมาณเถา ซงเปนสงทคงเหลออย หลงจาก

การเผาไหมอยางสมบรณ เถาของพชมลกษณะเฉพาะ สามารถละลายไดดในกรดเกลอสงทไมละลายในกรดเกลอ

คอ ทรายหรอหน โดยปรมาณเถารวมเปนปรมาณเถาทเกดจากเนอเยอของสมนไพร (physiological ash) และ

อาจเกดจากสงเจอปนตางๆ (non physiological ash) เชน ดน ทราย เปนตน โดยทวไปปรมาณเถารวมจะมคา

อยระหวาง 1 - 20% และเถาทไมละลายในกรดจะมคาอยระหวาง 1 - 10% ยกเวนสมนไพรบางชนดจะมการก�าหนด

ไวตามความเหมาะสม ซงจากการศกษาพบปรมาณเถา และเถาไมละลายในกรด อยในชวง 2.26 - 4.19 และ

0.055 - 0.185% ตามล�าดบ

การศกษาขอมลเอกลกษณทางเคม เพอยนยนผล ดวยวธ TLC อาจมการศกษากบสารเทยบในกลม

flavonoids, amino acids, saponins และ coumarins ดวย นอกจากนอาจยนยนผลดวยวธอน ๆ ทสะดวกและ

ทนสมยกวา เชน วธ High Performance Liquid Chromatography และอาจศกษาวธการหาปรมาณสารส�าคญ

ซงจะท�าใหขอมลคณสมบตทางเคมกายภาพของสมนไพรแกนแจงมความสมบรณมากยงขน อนงการจดท�าขอก�าหนด

มาตรฐานของวตถดบสมนไพรตามต�ารามาตรฐานยาสมนไพรไทย ยงตองมขอมลการตรวจสอบเอกลกษณทางเภสชเวท

(Pharmacognostic characteristic) รวมดวย ซงปจจบนพบวานกวจยทท�างานดานเภสชเวทยงมจ�านวนนอย

หากตองการใหการจดท�าขอก�าหนดมาตรฐานของวตถดบสมนไพรในประเทศไทยเปนไปอยางมประสทธภาพ

หนวยงานทเกยวของควรพจารณาใหมการพฒนาศกยภาพนกวจยดานเภสชเวทดวย



สรป

จากผลการศกษาในครงนท�าใหไดทราบขอมลคณสมบตทางเคมและกายภาพของสมนไพรแกนแจงจากแหลง

ปลกในจงหวดตาง ๆ ของประเทศ วามกลมสารชนดใดอยบาง และไดลกษณะ TLC fingerprints ทเปนลกษณะ

เฉพาะของสมนไพรแกนแจง นอกจากนยงไดขอมลปรมาณความชน ปรมาณสารสกดดวยน�า สารสกดดวยเอทานอล

เถารวม และเถาทไมละลายในกรด ซงหากเสนอขอมลทงหมดโดยละเอยดตอคณะกรรมการจดท�าต�ารายา ของ

กรมวทยาศาสตรการแพทย คณะกรรมการฯ สามารถน�าไปใชเปนแนวทางในการจดท�าเปนขอก�าหนดมาตรฐาน ส�าหรบ

การควบคมคณภาพของสมนไพรแกนแจงในต�ารามาตรฐานยาสมนไพรไทย ตอไปได

กตตกรรมประกาศ

คณะผวจยขอขอบคณสถาบนวจยสมนไพร และศนยวทยาศาสตร การแพทยท 9 นครราชสมา ทไดอนเคราะห

จดเตรยมตวอยางสมนไพรแกนแจงบดละเอยดใหทาน ผ ทรงคณวฒปราณ ชวลตธ�ารง ส�านกจดการความร

และเทคโนโลยวทยาศาสตรการแพทย นายสงคม วทยนนทน ผอ�านวยการศนยวทยาศาสตร การแพทยท 3

นครสวรรค ดร.บษราวรรณ ศรวรรธนะ ผเชยวชาญเฉพาะดานภมคมกนวทยา สถาบนวจยวทยาศาสตรสาธารณสข

ดร.กรวกา จารพนธ เภสชกรช�านาญการพเศษ ส�านกยาและวตถเสพตด รวมทงเครอขายนกวจยภายใตโครงการ

“การพฒนาศกยภาพของสมนไพรทมการใชในทองถน” ทกทาน ทใหค�าแนะน�าและขอคดเหนตาง ๆ ชวยใหโครงการ

วจยส�าเรจตามวตถประสงค

เอกสารอางอง

1. แผนพฒนาสขภาพแหงชาตในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 พ.ศ. 2550-2554. [ออนไลน]. 2550; [สบคน 18 พ.ย. 2558]; [88 หนา]. เขาถงไดท : URL: http://bps.ops.moph.go.th/Plan/plan10-50.pdf

2. คณะอนกรรมการพฒนาบญชยาหลกแหงชาต. คมอการผลตและประกนคณภาพเภสชต�ารบโรงพยาบาลจากสมนไพรในบญชยาหลกแหงชาต พทธศกราช 2555. นนทบร : ส�านกยา ส�านกงานคณะกรรมการอาหารและยา กระทรวงสาธารณสข; 2556.

3. นนทนา สทธชย. มาตรฐานของสมนไพรในต�ารามาตรฐานยาสมนไพรไทย. ว สมนไพร [ออนไลน]. 2547; [สบคน 18 พ.ย. 2558]; 11(1): [12 หนา]. เขาถงไดท : URL: http://www.medplant.mahidol.ac.th/publish/journal/ebooks/j11(1) 21-32.pdf

4. Department of Medical Sciences, Ministry of Public Health. Thai herbal pharmacopoeia Vol. I. 2nd ed. Appendices 4.15 Loss on drying. Bangkok: Prachachon; 1998. p. 123-4.

5. Department of Medical Sciences, Ministry of Public Health. Thai herbal pharmacopoeia Vol. II. 2nd ed. Appendices 7.6 Acid-insoluble ash, 7.7 Total ash and 7.12 Extractives. Bangkok: Prachachon; 2000. p. 108, 141, 142.

6. Department of Medical Sciences, Ministry of Public Health. Thai herbal pharmacopoeia. Supplement 2004. Bangkok: Prachachon; 2004.

7. Department of Medical Sciences, Ministry of Public Health. Thai herbal pharmacopoeia Vol. III. Bangkok: Prachachon; 2009.

8. Department of Medical Sciences, Ministry of Public Health. Thai herbal pharmacopoeia. Supplement 2011. Bangkok: Prachachon; 2011.

9. Department of Medical Sciences, Ministry of Public Health. Thai herbal pharmacopoeia. Vol. IV. Bangkok: Prachachon; 2014.



10. จรานช มงเมอง. แนวทางการควบคมคณภาพผลตภณฑจากสมนไพร. ในการเสวนาเรอง การพฒนาผผลตและผลตภณฑสมนไพรระดบชมชนสสากล. สถาบนวจยสมนไพร กรมวทยาศาสตรการแพทย. [ออนไลน]. 2556; [สบคน 18 พ.ย. 2558]; [10 หนา]. เขาถงไดท : URL: http://www.agriman.doae.go.th/home/news2/Samonpai/06_ji.pdf

11. อดม แกวสวรรณ, สมร มณเนตร, ประสงค สระเพมพน, ณรงค ทองด และสดใจ วรเลข. แจงพนธไมอนทรงคณคาในสยาม : ก�าลงถกลม. [ออนไลน]. 2558; [สบคน 2 ม.ย. 2558]; [3 หนา]. เขาถงไดท : URL: http://www.rdi.ku.ac.th/ kasetresearch53/group04/udom/udom.html

12. นวรตน จดเจน. การศกษาทางพฤกษเคมของรากแจง. [วทยานพนธเภสชศาสตรมหาบณฑต]. สาขาเภสชพฤกษศาสตร, คณะเภสชศาสตร. กรงเทพฯ : จฬาลงกรณมหาวทยาลย; 2553.

13. สารตานอนมลอสระจากพชสมนไพร. [งานวจย]. ชลบร : คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยบรพา; 2547. 14. Beta-sitosterol overview information. [online]. 2015; [cited 2015 Aug 26 ]; [1 screen]. Available from:

URL: http://www.webmd.com/vitamins-supplements/ingredientmono-939-beta-sitosterol.aspx?activeingredientid=939&activeingredientname=beta-sitosterol

15. นพมาศ สนทรเจรญนนท, อทย โสธนะพนธ และประไพ วงศสนคงมน. ทแอลซ : วธอยางงายในการวเคราะหคณภาพเครองยาไทย. นนทบร : สถาบนการแพทยแผนไทย กรมพฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอก กระทรวงสาธารณสข; 2551.

16. วารณ จรวฒนาพงศ, สพรรณ ภทรพรชยวฒน, ภรทต รตนสร และนธดา พลโคตร. การอบรมเชงปฏบตการเรอง การควบคมคณภาพและการจดท�าขอก�าหนดมาตรฐานทางเคมของสมนไพร ภายใตโครงการถายทอดองคความรดานการจดท�ามาตรฐานของ

สมนไพร ในโครงการพฒนาศกยภาพของสมนไพรทมการใชในทองถน. นนทบร : สถาบนวจยสมนไพร กรมวทยาศาสตรการแพทย

กระทรวงสาธารณสข; 2555. 17. เยนจตร เตชะด�ารงสน, ดรณ เพชรพลาย. การศกษาลกษณะทางเคมและกายภาพของรากแฝกหอมในทองตลาด. [ออนไลน]. 2548.

[สบคน 26 ส.ค. 2558]; [17 หนา]. เขาถงไดท : URL: http://budgetitc.dmsc.moph.go.th/research/pdf/200552.pdf



Physicochemical Properties of

Maerua siamensis (Kurz) Pax Heartwood

Sirada Pongmuangmul Jedsada Katosod Wisitsak Wuttiadirek

and Sangkom Vittayanan

Regional Medical Sciences Center 3 Nakhonsawan, Department of Medical Sciences, Amphoe Muang,

Nakhonsawan 60000, Thailand.

ABSTRACT Maerua siamensis (Kurz) Pax is classified as a kind of medicinal plant belonging to the family Capparaceae. It is used as a diuretic, antipyretic, prevent/treatment of decayed teeth and nourishment. There is no standard requirement for quality control in Thailand. Thus, the study of physicochemical properties of Maerua heartwood was conducted under the research project “Development of Medicinal Plants used in Local Areas”. Twelve Maerua heartwood samples were collected from natural sources and medicinal plant stores in various parts of Thailand. Preliminary test indicated that steroids, flavonoids, amino acids, saponins and coumarins were found. The specific chromatogram were detected as TLC fingerprints. Physicochemical properties including moisture content, water extractive content, ethanol extractive content, total ash and acid-insoluble ash content were undertaken following the procedure designated in Thai Herbal Pharmacopoeia (THP) vol. I and II. The results were 6.58 ± 1.25, 10.77 ± 2.31, 3.78 ± 1.26, 3.14 ± 0.56 and 0.092 ± 0.035 % w/w respectively. These data shall be used as the information for setting the standard requirements of Maerua heartwood in THP that useful for quality control of Maerua heartwood raw material and products in Thailand.

Key words: Maerua siamensis (Kurz) Pax, physicochemical properties, Thai Herbal Pharmacopoeia

คุณสมบัติทางเคมีกายภาพของ...

Documents