ความเปนพษในพช สตว และมนษย

(Plant, Animal and Human Toxicity)

ความเปนพษในพช (Plant Toxicity)

ผลกระทบจากสารพษทอยในรปแกส โดยผานทางอากาศเรมจากสงผล

กระทบแบบธรรมดา ไปจนถงแบบทเปนอนตรายตอพช ผลกระทบ

เหลานจะแยกตามอาการทปรากฏ โดยอาการทปรากฏจะเรมเบยงเบน

จากภาวะปกต

ในภาวะปกต : พชใบกวางสวนใหญ ใบจะมสสด มโครงสรางเซลลแบบปกต

ใบพชทเบยงเบนจากปกต

• เนอเยอจะผดปกต และสจะจางลง บรเวณ spongy และ palisade cell จะเสยหาย และจะไมมสกรณเปนมาก

• เนอเยอทตายจะถกทงใหเปนโพรงในโครงสราง

• จานวน chloroplast ลดลง เรยกวา chlorosis • ในชน epidermis จะเรยกวา glazing หรอ silvering

• เกดการเปลยนแปลงทางสรระวทยา และกระบวนการทางชวเคม และ

การเปลยนแปลงในวงจรการสบพนธ ทาใหผลผลตลดลง

A corn plant with severe chlorosis (left) beside a normal plant (right)

Plant Toxicity

silvering

ตารางแสดงสารพษทางอากาศทมผลตอใบพช

ผลกระทบของสารพษตอสงมชวต

1. ผลกระทบจากสารพษทางอากาศ (Air Pollutants) 1.1 ไฮโดรคารบอนหรอสารประกอบอนทรยทระเหยได (Hydrocarbons or

Volatile Organic Compounds : VOCs) ตอมนษย

1. ทาใหแสบและระคายเคองตา

2. ทาใหระคายเคองในระบบทางเดนหายใจ

3. ทาใหเกดโรคมะเรง

ตอสภาพแวดลอม

1. เกดสภาพหมอกควนบดบงทศนวสย

2. เปนสารตงตนในการเกดแกสโอโซนในบรรยากาศ

1.2 ฝนละออง (Particulates) เปนอนภาคของสารประกอบตาง ๆ เชน เปน

อนภาคของของเหลวและของแขงทพบในอากาศ เกดจากแหลงกาเนดหลายแหลงทงท

เคลอนทไดและอยกบท

ตอมนษย

1. กอใหเกดปญหามลพษและเหตเดอดรอนราคาญ

2. ทาใหเกดการระคายเคองของระบบหายใจ อาจกอใหเกดการอกเสบรนแรงกลายเปนแผล หรอผงพดททางเดนหายใจ

3. อาจเปนมะเรงททางเดนหายใจ

ตอสภาพแวดลอม

1. ทาใหทศนวสยในการมองเหนเสอมลง

2. ทาใหเกดความสกปรกเลอะเทอะของวตถ

1.3 ไนโตรเจนไดออกไซด (NO2) - ไนตรกออกไซด (NO) เปนแกสไมมสและกลน จะทาปฏกรยากบออกซเจน เปลยนเปนไนโตรเจนได

ออกไซด

- ไนโตรเจนไดออกไซด (NO2) เปนกาซสนาตาลแกมแดง มกลนฉน เมอรวมตวกบนาจะเกดเปนกรดไน

ตรก

ตอมนษย

1. แสบตา แสบจมก และระคายเคองผวหนง

2. NO เมอเขาสปอดจะทาลายเนอเยอปอด ทางเดนหายใจอกเสบ ปอดอกเสบ และหลอดลมตบตน

ตอสภาพแวดลอม

1. NO2 รวมกบนากลายเปนกรดไนตรก มฤทธกดกรอนสงกอสราง

2. NO มบทบาทในการเกดปฏกรยาในชนบรรยากาศ ซงผลปฏกรยานจะเกดโอโซน (หรอหมอกควน)

1.4 ซลเฟอรไดออกไซต (SO2) เปนแกสพษทไมมส กลนฉน รสฝาด เมอรวมตวกบออกซเจน

กลายเปนซลเฟอรไตรออกไซด : SO3 ซลเฟต (SO4) รวมตวกบไอนากลายเปนกรดซลฟรก

ตอมนษย

1. เขาสทางเดนหายใจจะทาลายเนอเยอปอด นาไปสโรคหลอดลม

อกเสบเรอรงและมะเรงปอด

2. ระคายเคองผวหนง เยอบตา เยอจมก

ตอสภาพแวดลอม กดกรอนวสด สงกอสราง โบราณสถาน ใหเสอมโทรมเรว

1.5 คารบอนมอนอกไซต (CO) เปนแกสไมมส ไมมรสและกลน เบากวาอากาศเลกนอย เกดจาก

สารประกอบคารบอนในเชอเพลงเกดการเผาไหมไมสมบรณ

ตอมนษย

1. CO จะรวมกบฮโมโกลบนในเมดเลอดแดงแทนแกสออกซเจนทาใหรางกายขาดออกซเจน เกดผลตอรางกายตามระยะเวลาทไดรบ คอ งวง

ปวดศรษะ หนามด ชก คลนไส หวใจเตนแรงหมดสต ตาย

1.6 โอโซน (Ozone) ประกอบดวยธาตออกซเจน 3 อะตอม เปนแกสสฟาออน กลนฉน

เกดจากการทาปฏกรยาของแสงอาทตยกบออกไซตของไนโตรเจนในอากาศ

ตอมนษย

1. ระคายเคองตา ระคายเคองระบบทางเดนหายใจ แนนหนาอก

2. ปอดทางานแยลง เหนอยเรว

ตอสภาพแวดลอม ทาลายวสดประเภทยางใหเสอมสภาพเรวกวาปกต

ผลกระทบของสารพษทางอากาศทมตอพช

1. Sulfur dioxide เกดจดสขาว (bleached spots) คลอโรฟลดจะถกทาลาย พชจะแคระแกรน ผสมพนธไมตด

2. Ozone คลอโรฟลดถกทาลาย เกดจดสขาวซด มรอยดางเปนแตม (stippling)

3. Peroxy acetyl nitrate (PAN) ผวใบจะเรยบเปนมนวาว (glazing) ออกสเงน (silvering)

4. Nitrogen dioxide พชจะโตชา ใบจะเหยว เกดรอยแผลตามขอบของใบสขาวและนาตาล

5. Hydrogen fluoride ยอดใบและขอบใบจะไหม พชจะเตยแคระแกรน (dwarfing)

ผลกระทบตอสตว สตวเลยงจะไดรบผลกระทบทงทางตรงและทางออมจาก

การกนหญาทมสารพษชนดตาง ๆ ปนเปอนอย สงผลทงแบบเฉยบพลนและ

เรอรงตอสตว

ผลกระทบตอชนบรรยากาศ ทสาคญคอ ภาวะฝนกรด pH จะตากวา 4 จะ

เกดผลเสยตอสตวน า ทาใหปลาตายในสภาวะเรยกวา acid shock ทาให

โลหะตาง ๆ ถกทาลายแลวปนเปอนในธรรมชาตมากยงขน นอกจากนยงเกด

การเพมขนของ CO2 ทาใหเกดสภาวะเรอนกระจก (greenhouse effect) สงผลใหชนบรรยากาศของโลกมอณหภมสงขน

ผลกระทบจากสารพษทอยในดนและในนาทมตอมนษยและสตว

• ปรอท (Mercury) ทเหนเดนชดคอ โรคมนามาตะทประเทศญป นมการปลอยของเสยจากโรงงานผลตสารเคมและพลาสตกทอาวมนามาตะ

ปรอทเมอลงสแหลงนาจะถกแปรสภาพและดดซม โดยแบคทเรยทอยตาม

ตะกอนดน เกดการปนเปอนของปรอทในสตวนาชนดตาง ๆ

อาการแพพษ

พษชนดเฉยบพลน

มกพบกบผ ตองการฆาตวตาย โดยกนคลอไรด และไซยาไนดของปรอท

เพยงไดรบแค 0.001 กรม กเสยชวตได อาการทเกดจากการหายใจเอา

ควนของปรอทเขาไป ทาใหเซลลทางเดนหายใจระคายเคอง ปอดอกเสบ

เจบหนาอก มไข แนนหนาอก หายใจไมออก และตาย และพษจากการกน

ปรอทเขาไป 10 นาท มอาการอาเจยน ทาใหปากพองแดงไหม เลอดออก

ปวดทองอยางรนแรง ทองรวง อจจาระเปนเลอด เปนลมสลบ และตาย

อาการแพพษ

พษชนดเรอรง

คลายพษเฉยบพลน แตไมรนแรง มอาการปากอกเสบ กระเพาะอกเสบ

ไตอกเสบ จะทาอนตรายแกระบบประสาทสวนกลาง ทาใหเสยการ

ควบคมเกยวกบการเคลอนไหวแขน ขา และการพด

ตะกว

แหลงใหญททาใหตะกวเขาสสงแวดลอม ไดแก จากทอไอเสยของยานพาหนะ

จากโรงงานอตสาหกรรม และดานการเกษตรโดยผสมสารปราบศตรพช

สารประกอบตะกวม 2 ชนด คอ

• สารประกอบอนนทรยของตะกว (inorganic lead compounds) เชน โลหะตะกว ตะกวซลเฟต ตะกวอะซเตด

• สารประกอบอนทรยของตะกว (organic lead compounds) เชน ตะกวเตตราเอทธล

พษของตะกว

1. พษตะกวอนทรย เปนโรคของระบบประสาทสวนกลาง มอาการปวดศรษะ

ความคดสบสน นอนไมหลบ กระวนกระวาย หงดหงดฝนราย นาหนกตวลด

อณหภมรางกายลดตาลง ซม ตาพรา คลนไสตอนเชา เบออาหาร

2. พษตะกวอนนทรย มอาการทองผก ความรสกทางเพศลดลง เกดโรคโลหตจาง

ประจาเดอนขาด คอแหง กระหายนา ปวดทองแบบรนแรงเปนพก ๆ บางครง

ทองรวงและอาเจยนเปนพก ๆ เปนตะครว บอย ๆ เฉพาะทขา ในรายทมระดบ

ตะกวคอนขางสง จะเกดอาการกลามเนอทขอมอ และขอเทาตก เปนอมพาต

สมองจะบวม ชก ไมรสกตว และตายได

โรคโลหตจาง

เกดจากรางกายไดรบตะกวอนนทรยเขาไป ตะกวขดขวางการสราง

ฮโมโกลบนของเมดเลอดแดง 2 จดคอ

1. จดแรก ขดขวางการทางานของ ALA-dehydrase ซงเปน

เอนไซมทเปลยน alanine ไปเปน porphyrin ซงรวมกบ

Fe++ เปน heme ผลคอเกด coproporphyrin แทน และขบออกทางปสสาวะ

2. จดทสอง ตะกวขดขวางการรวมตวระหวาง globulin protein กบ heme ไปเปนฮโมโกลบน

ตะกวยงสามารถขดขวางการทางานของฮโมโกลบน ทมอายแลวไดอก

• เมอฮโมโกลบนมอายมากขน จะเปลยนเปน methemoglobin ซงมความสามารถนาพาออกซเจนไดนอยลง เมดเลอดแดงพออายใกล

120 วน ฮโมโกลบนจะถกเปลยนเปน methemoglobin ตะกว

จะทาใหฮโมโกลบนเปลยนเปน methemoglobin เรวขน

• เรงการทางานของมามและตบในการกาจดเมดเลอดแดง ซงเปนตวการ

ทาใหเกดโรคโลหตจาง

แคดเมยม (Cadmium)

พษของแคดเมยม

การสะสมแคดเมยมในรางกายสง ทาใหคนหรอสตวเปนหมนและเปนมะเรงได

นอกจากนทาใหเกดความดนโลหตสง กอความเสยหายตอตบและไต ในป ค.ศ.

1968 ไดเกดโรค อไต-อไต (itai-itai) ขนกบประชากรบรเวณตอนลางของ

แมนา Jintsu ท Toyama เกดจากนาเสยทรวซม จากโรงงานถลงแร ทองแดง สงกะส แคดเมยม ตะกว และแรธาตอน ๆ สตนแมนา มคนปวยและตาย

จากโรคน 118 คน ผ ปวยเปนโรคกระดกออน เนองจากพษเรอรงของสารแคดเมยม

ทไต เปนผลทาใหรางกายขาดแคลเซยม มอาการปวดตามขอมอ ขอศอก ไหล เอว

ขา หลง และขอตาง ๆ ทวรางกาย ทาใหขอตาง ๆ มรปรางผดปกต และกระดกหก

งาย เปนมากในผหญงวยกลางคน

Itai-itai

สารประกอบอนทรยทระเหยได (Volatile Organic Compounds (VOCs))

• สารประกอบในกลมน เชน benzene, chloroform, toluene, xylene และ trichloroethylene สารประกอบกลมนกระจายสนาใตดนไดรวดเรว ถามนษยหรอสตวบรโภคเขาไปจะ

เกดอาการปวดศรษะ ความจาเสอม เปนพษตอไต สงผลใหเกดมะเรง

เมดเลอดขาวในเดก

สงทกอใหเกดการกลายและสงทกอมะเรงในสภาพแวดลอม (Mutagen and Carcinogen)

1. อาหาร เชน อฟลาทอกซน พบในถวลสง กระเทยม อะเรโคลนจากผลหมาก สผสมอาหารบางชนด นาตาลเทยมพวกซคคารน สารเอนไนโตรซามนในแหนม ไสกรอก สารถนอมอาหาร

2. ยา ไดแก ยาตานมะเรง ยาปฏชวนะ ยารกษาโรคตดเชอ ยาแกปวดแกไข ยาคมกาเนดและฮอรโมนเพศ

3. อากาศ ไดแก เขมา ควนบหร ใยหน สารอน ๆ จากโรงงานอตสาหกรรม

4. เครองสาอาง ไดแก ใยหนในแปงแขง แปงฝ น แปงเดก สเปรยระงบกลนตว สเปรยฉดผม สทใชผสมในลปสตก

ผลกระทบของสารพษตอมนษย

1. การเปนสารททาใหเกดการกลาย (Mutagenicity) การกลายของเซลลรางกายอาจทาใหไมสามารถควบคมการแบงเซลลหรอการเจรญเตบโตนนได ทาใหมเซลลมากเกนความจาเปนจนผดปกตกลายเปนเนองอก (tumor) แบงเปน 2 ชนด

• เนองอกชนดธรรมดา (benign tumor) เปนเนองอกทเกดทอวยวะใดอวยวะหนง ไมแพรกระจายออกไปยงเนอเยอหรออวยวะอน ๆ

• เนองอกชนดรายแรง (malignant tumor) หรอมะเรง (cancer) เปนเนองอกทเกดทอวยวะใดอวยวะหนงแลวสามารถแพรกระจายไปตามอวยวะตาง ๆ ทอยขางเคยงหรออยหางออกไปทวรางกาย โดยเขาสกระแสเลอด นาเหลอง และของเหลวในชองทอง

ผลกระทบของสารพษตอมนษย

2. การเปนสารทกอเกดมะเรง (carcinogenicity) เมอมปจจยมากระตนยนเหลานจะเกดการกลายในเซลลรางกายทาหนาทผดปกต

จนเปนมะเรงขน มะเรงมแนวโนมเกดในเซลลทมการแบงเซลลเมอเปน

ผใหญ เชน ไดออกซน (p – Dioxin), เบนซน (Benzene), คลอเดน (Chlordane)

ผลกระทบของสารพษตอมนษย

3. ความผดปกตทเกดกบตวออนในครรภ (tetratogenicity)

• ทาลโดไมด (Thalidomide) เปนยาทชวยบรรเทาอาการคลนไส

อาเจยนในตอนเชา (morning sickness) ในระหวางชวง 3 เดอนแรกของการตงครรภ ยาจะสงผลใหตวออนในครรภผดปกตในเรองการ

เจรญของรปแบบและโครงสรางของอวยวะทจะเจรญเปนแขน ขา ห และ

หวใจ เกดภาวะทแขนขาสนผดปกต มอเทาตดกบลาตว หรอ

phocomelia และ amelia