ศักยภาพการแข่งขันด้านทรัพยากรมนุษย์:ไทยอยู่ไหนและจะสร้างทักษะในศตวรรษที่ 21

สวสัดคี่ะเพื่อนสมาชกิ สสค.

โลกก�ำลังเผชิญกับกำรเปลี่ยนแปลงของระบบเศรษฐกิจ

และตลำดแรงงำนครั้งส�ำคัญจำก “การปฏิวัติอุตสาหกรรม

ครั้งที่ 4” ที่มีกำรน�ำเทคโนโลยีดิจิทัลและอินเทอร์เน็ตมำใช้

ในกระบวนกำรผลิตสินค้ำและ “Smart Factory” ยุค 4.0

สำมำรถผลิตสินค ้ำหลำกหลำยรูปแบบแตกต่ำงกันตำม

ควำมต้องกำรเฉพำะของลูกค้ำได้เป็นจ�ำนวนมำกในเวลำ

ชั่วพรบิตำเดยีว

เทคโนโลยีถือเป็น Game Changer เพราะไม่เพียง

ส่งผลต่อกระบวนการผลติสนิค้า (How things are produced)

แต่ยังส่งผลถึงแหล่งผลิตสินค้าด้วย (Where they are

produced)

ในอย่ำงหลังเรำเริ่มเห็นกระแสกำรย้ำยฐำนกำรผลิตของ

บริษัทข้ำมชำติกลับสู่ประเทศผู้ลงทุน เป็นผลจำกที่ประเทศ

พัฒนำแล้วสำมำรถใช้เทคโนโลยีทั้งหุ่นยนต์และระบบจักรกล

อัตโนมัติแทนกำรพึ่งพำแรงงำนรำคำถูกในประเทศก�ำลังพัฒนำ

ซึ่งสถำบนัMcKinseyGlobalInstituteประมำณกำรว่ำภำยใน

ปี2030แรงงำนจ�ำนวนกว่ำ375ล้ำนคนทั่วโลกอำจต้องเปลี่ยน

อำชพีจำกกระแสกำรเตบิโตของกำรใช้ระบบจกัรกลอตัโนมตัิ

ฉบับท่ี 235 วันท่ี 7 เมษายน 2561

นอกจำกนี้ แรงงำนในบำงสำขำอำชีพอำจไม่มีอีกต่อไป

เกิดควำมเสี่ยงของกำรถูกเลิกจ ้ำง โดยเฉพำะแรงงำนที่

ไม่สำมำรถปรบัตวัได้ทนัเวลำ อำจซ�้ำเตมิปัญหำควำมเหลื่อมล�้ำ

ทำงเศรษฐกจิขณะเดยีวกนัในศตวรรษที่21กจ็ะเกดิต�ำแหน่ง

งำนใหม่ๆ ขึ้นมำกมำยเช่นกันโดยจะเป็นงำนที่ต้องกำรแรงงำน

ที่มีทักษะสูงเพิ่มขึ้น ดังนั้น กำรผลิตและพัฒนำทักษะแรงงำน

ให้ตรงกบัควำมต้องกำรตลำดที่เปลี่ยนแปลงอย่ำงรวดเรว็ถอืเป็น

โจทย์ที่ท้ำทำยของผู้ที่เกี่ยวข้อง

1. ดชันีวดัศกัยภาพการแข่งขนัด้านทรพัยากรมนษุย์จากมุมมองของผู้ประกอบการ ผลกำรจัดอันดับศักยภำพกำรแข่งขันด้ำนทรัพยำกร

มนุษย์ของโลก (Global Talent Competitiveness Index:

GTCI)ล่ำสดุปี2018จดัท�ำโดยสถำบนักำรศกึษำชั้นน�ำของโลก

INSEAD ในฝรั่งเศสร่วมกับกลุ่มบริษัทอเด็คโก้ (ADECCO)

และบรษิทัTATACommunicationsที่ประเมนิจำกหลำย

มติทิั้งด้ำนกำรผลติกำรดงึดูดและกำรรกัษำ

คนเก่งไว้ในประเทศ เพื่อเป็นข้อมูลเชิงนโยบำยในกำร

พัฒนำกลยุทธ์กำรส่งเสริมควำมสำมำรถของประเทศให้แข่งขัน

กบัประเทศอื่นได้

GTCIสร้ำงจำกข้อมลูสถติสิ�ำคญั65ตวัที่ได้จำกรำยงำน

ของOECDUNESCOและWorldBankและอกีส่วนหนึ่ง

มำจำกกำรส�ำรวจควำมคิดเห็นของผู้ประกอบกำรธุรกิจต่ำง

ประเทศมี6กรอบกำรประเมนิคอื

1. ปัจจัยส่งเสริมภายในประเทศ (Enable) พิจำรณำ

จำกสภำพแวดล้อมทำงกฎระเบียบ ด้ำนกำรตลำด ธุรกิจและ

แรงงำน2. การดงึดดูแรงงาน (Attract) 3. การพฒันาแรงงาน

(Grow)พจิำรณำเรื่องกำรศกึษำในระบบกำรเรยีนรู้ตลอดชวีติ

และกำรเข้ำถงึโอกำสที่จะเตบิโต4. การรกัษาแรงงาน (Retain)

5. ทกัษะสายวชิาชพี (Vocational Skills) และ6. ความรูค้วาม

สามารถของแรงงาน (Global Knowledge Skills) พบว่ำสวติ

เซอร์แลนด์มศีกัยภำพกำรแข่งขนัด้ำนทรพัยำกรมนษุย์เป็นอนัดบั

ที่1รองลงมำคอืสงิคโปร์สหรฐัอเมรกิำนอร์เวย์สวเีดนตำม

ล�ำดบั ไทยอยู่อนัดบัที่ 70 จากทั้งหมด 119 ประเทศ ซึ่งใกล้

เคยีงกบัปี 2017 ที่อนัดบั 73

ข้อค้นพบที่น่ำสนใจคอื

1) ประเทศที่มี ศักยภาพการแข่งขันด้านทรัพยากร

มนษุย์อยูใ่นกลุม่ “Top-10” จะเป็นประเทศที่มรีะดบัการพฒันา

สูง ส่วนใหญ่เป็นประเทศในยุโรป ยกเว้นสหรัฐอเมริกาและ

สงิคโปร์

2) มำเลเซียเป็นประเทศในกลุ่มรำยได้ปำนกลำงขั้นสูง

ประเทศเดยีวที่ตดิ 1 ใน 30 ประเทศที่มศีกัยภำพกำรแข่งขนั

ด้ำนทรพัยำกรมนุษย์อยู่ในล�ำดบัสูง

3)ไทยตำมหลงัเกำหลีจนีและฟิลปิปินส์แต่อยูใ่นล�ำดบั

ที่ดกีว่ำอนิโดนเีซยี

จำกผลกำรประเมินของ GTCI ไทยต้องเร่งพัฒนำใน

ทุกด้ำนโดยเฉพำะทกัษะสำยวชิำชพี (อนัดบัที่89)โดยไทยยงั

มีปัญหำใหญ่เรื่องทักษะระดับกลำงของแรงงำน (อันดับที่ 91)

และควำมสำมำรถในกำรจ้ำงงำน(อนัดบัที่67)ที่ผู้ประกอบกำร

เหน็ว่ำระบบกำรศกึษำผลติแรงงำนออกมำมคุีณสมบตัไิม่ตรงกบั

ควำมต้องกำรของตลำด รวมถึงยังไม่ตอบโจทย์กำรแข่งขัน

ทำงเศรษฐกจิ

Source:TheGlobalTalentCompetitivenessIndex2017-2018,INSEADandtheAdeccoGroupNote:()2018Ranking

ส่วนรำยงำนWorld Economic Forumปี2017ชี้ว่ำ

ในภำพรวมทุนมนษุย์ของไทยอยูใ่นระดบัปำนกลำง(อนัดบัที่40

จำก 130 ประเทศ) แต่ไทยมีจุดอ่อนคือมีสัดส่วนกำรจ้ำงงำน

ทักษะสูงเพียงร้อยละ 14 (อันดับที่ 93) ซึ่งเป็นโจทย์ใหญ ่

ของกำรพัฒนำเศรษฐกิจที่คุณภำพทรัพยำกรมนุษย์ไม่เอื้อ

อ�ำนวย ท�ำให้กำรผลักดันให้เกิดกำรพัฒนำนวัตกรรมและ

เทคโนโลยขีองประเทศเป็นไปได้ช้ำ

2. ดัชนวีดัทักษะของแรงงาน (PIAAC) จากมุมมองของแรงงาน OECD จัดท�ำโครงกำรส�ำรวจทักษะของผู้ใหญ่ หรือ

PIAAC:ProgrammefortheInternationalAssessment

of Adult Competencies เพื่อวัดทักษะกำรท�ำงำนของ

ประชำกรวยัแรงงำนอำยรุะหวำ่ง16-65ปีที่ประกอบอำชพีทั้งที่

ใช้ชวีติท�ำงำนอยู่ที่บ้ำนผู้ที่ท�ำงำนในส�ำนกังำนและสงัคมทั่วไป

ส�ำรวจมำกกว่ำ40ประเทศทั่วโลกเป็นกำรวดักระบวนกำรคดิ

และทกัษะกำรท�ำงำนที่จ�ำเป็นโดยประเมนิทกัษะในการเรยีนรู้

ที่เป็นพื้นฐานส�าคญัของการท�างานที่ซบัซ้อน ประกอบด้วย

1.การอ่าน วัดควำมเข้ำใจและจัดกำรกับข้อควำมที่

เกี่ยวข้องกบักำรท�ำงำนและกำรใช้ชวีติ

2.การคิดค�านวณ ควำมสำมำรถที่จะเข้ำถึง ใช้ และ

สื่อสำรข้อมูลทำงคณติศำสตร์

3. การแก้ปัญหาจากการใช้เทคโนโลยีควำมสำมำรถใน

กำรใช้เครอืข่ำยและเครื่องมอืสื่อสำรเทคโนโลยดีจิทิลั

ผลส�ารวจ PIAAC ล่าสดุพบว่า ผู้ที่ได้คะแนนทกัษะสงู

มีโอกาสจะได้รับการจ้างงานสูงกว่าผู้ที่มีคะแนนทักษะต�่าถึง

2 เท่า และยงัมโีอกาสได้รบัค่าจ้างสงูกว่าถงึ 3 เท่า ประเทศที่

มีค่าคะแนนเฉลี่ยสูงสุดคือ ญี่ปุ่นและฟินแลนด์ โดยเฉพาะ

ทักษะการอ่านและการคิดค�านวณซึ่งถือเป็นปัจจัยพื้นฐานที่

ส�าคญัที่สดุของการเรยีนรู้

โดยผลกำรส�ำรวจทักษะด้ำนกำรอ่ำน พบว่ำร้อยละ 20

ของแรงงำนชำวญี่ปุ่นและฟินแลนด์ได้คะแนนกำรอ่ำนอยู่ ใน

ระดบัสูงคอืสำมำรถอ่ำนรวบรวมตคีวำมและสงัเครำะห์ข้อมลู

เพื่อใช้ในงำนได้ดี

ในปัจจุบัน ไทยยังไม่เข้ำร่วมกำรวัดประเมินทักษะ

วยัแรงงำนแต่กำรที่แรงงำนกลุ่มใหญ่กว่ำ25ล้ำนคนหรอืคดิ

ขณะนี้ สสค. มีผู้รับจดหมายข่าวกว่า 23,000 คน

สมัครสมาชิก สสค. หรือดาวน์โหลดไฟล์จดหมายข่าวได้ที่ www.QLF.or.th

ติดตามข่าวสาร สสค. ที่ Quality Learning Foundation QLFThailand

แจ้งเปลี่ยนที่อยู่สมาชิก/สอบถาม โทร. 02-6191811

เป ็นร ้อยละ 70 ของแรงงำนทั้งหมดมีระดับกำรศึกษำ

ชั้นมัธยมศึกษำหรือต�่ำกว่ำ ท�ำให้มีควำมจ�ำเป็นอย่ำงมำกที่ไทย

ต้องเร่งยกระดับคุณภำพทักษะแรงงำน เพื่อสร้ำงขีดควำม

สำมำรถกำรแข่งขนัด้ำนทรพัยำกรมนษุย์ซึ่งจะท�ำให้ไทยสำมำรถ

ก้ำวข้ำมกับดักรำยได้ปำนกลำงได้ตำมยุทธศำสตร์ 20 ปีของ

ประเทศ

ประเทศที่เข้าร่วมได้ประโยชน์อะไรจากการส�ารวจนี้?

เนื่องจำกผลส�ำรวจนี้ช่วยชี้เป้ำให้ผู้ก�ำหนดนโยบำยรู้ว่ำ

ควรปรับเปลี่ยนกำรจัดกำรศึกษำไปในทิศทำงใด เพื่อเติมเต็ม

ทักษะที่จ�ำเป็นให้กับแรงงำนกลุ่มต่ำงๆ รวมถึงสร้ำงคนและ

สภำพแวดล้อมที่ช่วยให้เกิดกำรสร้ำงสรรค์ และงำนนวัตกรรม

ใหม่ๆที่ใช้ทกัษะสูงขึ้น

3. บทเรียนจากต่างประเทศ: มองโลก มองเรา ตัวอย่างประเทศที่น�าผลส�ารวจไปใช้พัฒนาทุนมนุษย์

กรณีอังกฤษ จำกผลส�ำรวจ PIAAC รัฐบำลอังกฤษได้ปรับ

เปลี่ยนนโยบำยกำรศึกษำโดยเน้นพัฒนำทักษะอำชีพให้แก่

เยำวชนและประชำกรวัยแรงงำน เช่น ยกระดับกำรเรียนรู้วิชำ

คณติศำสตร์และวทิยำศำสตร์ที่เชื่อมโยงกบัอำชพีผ่ำนกำรฝึกงำน

สร้ำงหลักสูตรออนไลน์ในที่ท�ำงำนหรือในชุมชน ที่เอื้อให้

ประชำกรวัยแรงงำนสำมำรถเลือกศึกษำต่อเพิ่มเติมในสำขำ

วชิำที่เหมำะสมกบัอำชพีและควำมถนดัของตนเอง

กรณีญี่ปุ่น สถำบันวิจัยนโยบำยด้ำนกำรศึกษำแห่งชำติ

น�ำผลส�ำรวจ PIAAC ไปพัฒนำนโยบำยที่มุ่งแก้ปัญหำทักษะ

ควำมสำมำรถของแรงงำน เช่น กำรพัฒนำทักษะด้ำน ICT

แก่กลุ่มแรงงำนผู้ใหญ่ กำรพัฒนำระบบกำรจัดกำรที่เชื่อมโยง

ทักษะแรงงำน รำยได้และกำรจ้ำงงำน และกรณีสโลวาเกีย

ซึ่งอยู่ระหว่ำงกำรแก้ไขพระรำชบัญญัติกำรเรียนรู้ตลอดชีวิต

ที่เพิ่มเติมประเด็นกำรลงทุนภำครัฐด้ำนกำรศึกษำของแรงงำน

วยัผู้ใหญ่

ในกรณขีองไทยกำรพฒันำทกัษะก�ำลงัคนในท่ำมกลำง

กำรเปลี่ยนแปลงทำงเทคโนโลยอีย่ำงรวดเรว็คงไม่ใช่หน้ำที่ของ

คนใดคนหนึ่งหำกแต่เป็นหน้ำที่ร่วมกนัของทกุฝ่ำยทั้งในระดบั

ประเทศบรษิทัและลกูจ้ำงโดยไทยต้องเร่งปฏริปูระบบกำรศกึษำ

ที่เน้นกำรเรียนผ่ำนกำรท�ำโครงกำรและประสบกำรณ์เรียนรู้

มำกกว่ำแบบเดมิที่เน้นท่องจ�ำ

บริษัทต้องลงทุนยกระดับฝีมือแรงงำนเดิมและฝึกงำน

แก่คนรุน่ใหม่ส่งเสรมิควำมเป็นอสิระและควำมร่วมมอืมำกกว่ำ

กำรสั่งกำรแนวดิ่ง เพื่อให้เกิดนวัตกรรมและเพิ่มประสิทธิภำพ

กำรท�ำงำน และลูกจ้ำงก็ต้องพัฒนำตนเองและพร้อมเรียนรู้

ตลอดชีวิต ให้สอดคล้องกับยุคดิจิทัล ดังค�ำกล่ำวของ John

Dewey นกัปรชัญาทางการศกึษาของโลก ที่ว่า “Education

is not preparation for life; education is life itself.”

ดร.เสำวณีจันทะพงษ์ผู้เชี่ยวชำญอำวุโสด้ำนแบบจ�ำลองเศรษฐกิจมหภำคฝ่ำยเศรษฐกิจมหภำคสำยนโยบำยกำรเงินธนำคำรแห่งประเทศไทย

นำงสำวธันว์ธิดำวงศ์ประสงค์นักวิชำกำรส�ำนักงำนส่งเสริมสังคมแห่งกำรเรียนรู้และคุณภำพเยำวชน(สสค.)

Disclaimer:

กำรเผยแพร่บทควำมนี้ได้รบัอนุญำตจำกธนำคำรแห่งประเทศไทยเป็นที่เรยีบร้อยแล้วข้อคดิเหน็ที่ปรำกฏในบทควำมนี้เป็น

ควำมเหน็ของผู้เขยีนซึ่งไม่จ�ำเป็นต้องสอดคล้องกบัควำมเหน็ของธนำคำรแห่งประเทศไทย