U T Q - 0 2 2 2 บ ร ร ณ า ร ก ษ : ก า ร จ ด ก า ร ห อ ง ส ม ด

1 | ห น า

คานา

เอกสารหลกสตรอบรมแบบ e-Training หลกสตรบรรณารกษ: การจดการหองสมดเปนหลกสตรฝกอบรมภายใตโครงการพฒนาหลกสตรและดาเนนการฝกอบรมครขาราชการพลเรอนและบคลากรทางการศกษาดวยหลกสตรฝกอบรมแบบ e-Training สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน โดยความรวมมอของสานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานและคณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย เพอพฒนาผบรหาร ครและบคลากรทางการศกษาใหสอดคลองกบความตองการขององคกร โดยพฒนาองคความร ทกษะทใชในการปฏบตงานไดอยางมคณภาพ โดยใชหลกสตรและวทยากรทมคณภาพ เนนการพฒนาโดยการเรยนรดวยตนเองผานเทคโนโลยการสอสารผานระบบเครอขายอนเทอรเนต สามารถเขาถงองคความรในทกททกเวลา

สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานและคณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

หวงเปนอยางยงวาหลกสตรอบรมแบบ e-Training หลกสตรบรรณารกษ: การจดการหองสมดจะสามารถนาไปใชใหเกดประโยชนตอการพฒนาครและบคลากรทางการศกษาตามเปาหมายและวตถประสงคทกาหนดไว ทงนเพอยงประโยชนตอระบบการศกษาของประเทศไทยตอไป

U T Q - 0 2 2 2 บ ร ร ณ า ร ก ษ : ก า ร จ ด ก า ร ห อ ง ส ม ด

2 | ห น า

สารบญ

คานา 1 หลกสตร “หลกสตรบรรณารกษ: การจดการหองสมด” 3 รายละเอยดหลกสตร 4 คาอธบายรายวชา 4 วตถประสงค 4 สาระการอบรม 5 กจกรรมการอบรม 5 สอประกอบการอบรม 5 การวดผลและประเมนผลการอบรม 5 บรรณานกรม 8 เคาโครงเนอหา 9 ตอนท 1 การจดการหองสมดเพอสงเสรมการเรยนร 12 ใบงานท 1 18 ตอนท 2 หองสมดโรงเรยน 20 ใบงานท 2 23 ตอนท 3การบรหารงานหองสมด 25 ใบงานท 3 35 ตอนท 4 การจดการทรพยากรสารสนเทศ 36 ใบงานท 4 42 ตอนท 5 การบรหารทรพยากรสารสนเทศ 43 ใบงานท 5 46 ตอนท 6การจดกจกรรมสงเสรมการอาน 48 ใบงานท 6 51 ตอนท 7การตดตามประประเมนผล 51 ใบงานท 7 57 แบบทดสอบกอนเรยน/หลงเรยนหลกสตร 56

U T Q - 0 2 2 2 บ ร ร ณ า ร ก ษ : ก า ร จ ด ก า ร ห อ ง ส ม ด

3 | ห น า

หลกสตร หลกสตรบรรณารกษ: การจดการหองสมด

รหส UTQ-00222

ชอหลกสตรรายวชาหลกสตรบรรณารกษ: การจดการหองสมด ปรบปรงเนอหาโดย คณาจารย ภาควชาเทคโนโลยและสอสารการศกษา คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ผทรงคณวฒตรวจสอบเนอหา นางศกนตลา สขสมย ผศ.ดร.เทอดศกด ไมเทาทอง อ.ดร.บญเรอง เนยมหอม

U T Q - 0 2 2 2 บ ร ร ณ า ร ก ษ : ก า ร จ ด ก า ร ห อ ง ส ม ด

4 | ห น า

รายละเอยดหลกสตร คาอธบายรายวชา

ความรพนฐานดานบรรณารกษศาสตรและสารสนเทศศาสตร หองสมดโรงเรยน หองสมดโรงเรยน การจดการทรพยากรสารสนเทศ การจดกจกรรมสงเสรมการอาน การตดตามประประเมนผล

วตถประสงค

เพอใหผเขารบการอบรมสามารถ 1. มความรความเขาใจพนฐานดานบรรณารกษศาสตรและสารสนเทศศาสตร

2. มความรความเขาใจเกยวกบหองสมดและแหลงสารสนเทศ 3. มความรความเขาใจเกยวกบบทบาทและความสาคญของหองสมดตอสงคมในดานตางๆ 4. อธบายความหมายและความสาคญของหองสมดโรงเรยนได

5. ระบวตถประสงคและองคประกอบของหองสมดได

6. เขาใจนโยบายในการพฒนาหองสมด 3 ด และหองสมดมชวต

7. สรปสาระสาคญและวเคราะหภาพรวมของมาตรฐาน หองสมดโรงเรยน มาตรฐานหองสมดโรงเรยนได

8. มความรและความเขาใจเกยวกบหองสมดโรงเรยน 9. มความรความเขาใจเกยวกบการบรหารงานหองสมด

10. รจกวเคราะหกระบวนการบรหารจดการหองสมด

11. สามารถนาความรไปจดการหองสมดใหมประสทธภาพ 12. อธบายความหมายและจาแนกประเภทของทรพยากรสารสนเทศได

13. ระบวธการคดเลอกและจดหาทรพยากรสารสนเทศ

14. สามารถจดหมวดหมทรพยากรสารสนเทศได

15. เตรยมทรพยากรสารสนเทศออกบรการได

16. มความรความเขาใจและสามารถบารงรกษาทรพยากรสารสนเทศ

17. มความรความเขาใจและสารวจและจาหนายทรพยากรสารสนเทศได

18. มความร ความเขาใจ เรองการจดบรการทรพยากรสารสนเทศ

19. จดบรการทรพยากรสารสนเทศในหองสมดไดอยางเหมาะสม

20. อธบายความหมายของกจกรรมสงเสรมการอานได

21. บอกวตถประสงคและประโยชนการจดกจกรรมสงเสรมการอาน

22. มความรความเขาใจเรอง ระบรปแบบการจดกจรรมสงเสรมการอาน

23. สามารถจดกจกรรมสงเสรมการอานในและนอกหองสมด

24. สามารถบรณาการกจกรรมสงเสรมการอานรวมกบกลมสาระการเรยนรตางๆ 25. สามารถรวบรวมขอมลการปฏบตงานและจดเกบสถตทจาเปนได

26. วเคราะหปญหาและผลการดาเนนงานหองสมดวาบรรลวตถประสงคมากนอยเพยงใด 27. สรปผลการปฏบตงานและรายงานผลการดาเนนงานหองสมดได

สาระการอบรม

U T Q - 0 2 2 2 บ ร ร ณ า ร ก ษ : ก า ร จ ด ก า ร ห อ ง ส ม ด

5 | ห น า

ตอนท 1 ความรพนฐานดานบรรณารกษศาสตรและสารสนเทศศาสตร

ตอนท 2 หองสมดโรงเรยน

ตอนท 3 หองสมดโรงเรยน ตอนท 4 การจดการทรพยากรสารสนเทศ ตอนท 5 การบรหารทรพยากรสารสนเทศ ตอนท 6 การจดกจกรรมสงเสรมการอาน

ตอนท 7 การตดตามประประเมนผล

กจกรรมการอบรม

1. ทาแบบทดสอบกอนการอบรม 2. ศกษาเนอหาสาระการอบรมจากสออเลกทรอนกส 3. ศกษาเนอหาเพมเตมจากใบความร 4. สบคนขอมลเพมเตมจากแหลงเรยนร 5. ทาใบงาน/กจกรรมทกาหนด 6. แสดงความคดเหนตามประเดนทสนใจ 7. แลกเปลยนเรยนรระหวางผเขารบการอบรมกบวทยากรประจาหลกสตร 8. ทาแบบทดสอบหลงการอบรม

สอประกอบการอบรม

1. บทเรยนอเลกทรอนกส 2. ใบความร 3. วดทศน 4. แหลงเรยนรทเกยวของ 5. กระดานสนทนา (Web board) 6. ใบงาน 7. แบบทดสอบ

การวดผลและประเมนผลการอบรม

วธการวดผล 1. การทดสอบกอนและหลงอบรม โดยผเขารบการอบรมจะตองไดคะแนนการทดสอบหลง

เรยนไมนอยกวา รอยละ 70 2. การเขารวมกจกรรม ไดแก สงงานตามใบงานทกาหนด เขารวมกจกรรมบนกระดาน

สนทนา

U T Q - 0 2 2 2 บ ร ร ณ า ร ก ษ : ก า ร จ ด ก า ร ห อ ง ส ม ด

6 | ห น า

บรรณานกรม กรมศลปากร. สานกหอสมดแหงชาต. (2547). ตารางเลขผแตงหนงสอภาษาไทยสาเรจรป.

พมพครงท 5. (ปรบปรงแกไข). กรงเทพฯ: กรมศลปากร. คณะกรรมการกลมวเคราะหเลขหมและทาบตรรายการ หองสมดสถาบนอดมศกษา. (2550). หวเรอง

สาหรบหนงสอภาษาไทย. กรงเทพฯ. พวา พนธเมฆา. (2551). ดดซ 22: การแบงหมหนงสอ ระบบทศนยมดวอ: จากตนฉบบ. พมพครงท

22. กรงเทพฯ: ภาควชาบรรณารกษศาสตรและสารสนเทศศาสตร คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

______. (2542).หวเรองภาษาไทย. ภาควชาบรรณารกษศาสตรและสารสนเทศศาสตร คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

ชตมา สจจานนท. (2541). พฒนาการของการศกษาวชาบรรณารกษศาสตร และสารนเทศศาสตร ระดบบณฑตศกษาในประเทศไทย. นนทบร: สถาบนวจยและพฒนามหาวทยาลย

สโขทยธรรมาธราช. (2530). สารนเทศวทยาศาสตรและเทคโนโลย.นนทบร: สาขาวชาศลปศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

เฉลยว พนธสดา. (2539). คมอการบรหารงานหองสมดโรงเรยน. กรงเทพฯ: ภาควชาบรรณารกษศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร.

วาณ ฐาปนวงศศานต. (2543). การจดและบรหารงานหองสมด. กรงเทพฯ: ศลปาบรรณาคาร

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. (2536). สารนเทศศาสตรเบองตน (Introduction to information science). พมพครงท 3. นนทบร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. (2553). คมอฝกอบรมบรรณารกษ. กรงเทพฯ: โครงการยกระดบคณภาพครทงระบบตามแผนปฏบตไทยเขมแขง.

เฉลยว พนธสดา. (2539). คมอการบรหารงานหองสมดโรงเรยน. กรงเทพฯ: ภาควชาบรรณารกษศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร.

สมาคมหองสมดแหงประเทศไทยฯ. (2550). มาตรฐานหองสมดโรงเรยน. กรงเทพฯ. สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน.(2552). มาตรฐานหองสมดโรงเรยน. กรงเทพฯ: สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน.(2550). การจดการหองสมดโรงเรยนใหมชวต.

กรงเทพฯ: จารววรรณ สนธโสภณ. (2547). หลกการบรหารและจดการหองสมด. กรงเทพฯ: ม.ป.พ. เฉลยว พนธสดา. (2547). คมอการบรหารงานหองสมดโรงเรยน. กรงเทพฯ : ตนออแกรมม. นาทพย วภาวน. (2550). การบรหารหองสมดยคใหม. พมพครงท 2. กรงเทพฯ: เอสอารพรนตงแมส

โปรดกส. วาณ ฐาปนวงศศานต. (2543). การจดและบรหารงานหองสมด. กรงเทพฯ: บรพาสาสน. กรมศลปากร. สานกหอสมดแหงชาต. (2547). ตารางเลขผแตงหนงสอภาษาไทยสาเรจรป. พมพครงท

5. (ปรบปรงแกไข). กรงเทพฯ: กรมศลปากร. คณะกรรมการกลมวเคราะหเลขหมและทาบตรรายการ หองสมดสถาบนอดมศกษา. (2550). หวเรอง

สาหรบหนงสอภาษาไทย. กรงเทพฯ. ชชวาลย วงษประเสรฐ. (2544). การใหบรการสารสนเทศ. กรงเทพฯ : ภาควชาการจดการ

สารสนเทศ คณะเทคโนโลยสารสนเทศ มหาวทยาลยรงสต.

U T Q - 0 2 2 2 บ ร ร ณ า ร ก ษ : ก า ร จ ด ก า ร ห อ ง ส ม ด

7 | ห น า

ประภาวด สบสนธ. (2543). สารสนเทศในบรบทสงคม. นครราชสมา : สาขาวชาเทคโนโลย

สารสนเทศ สานกวชาการเทคโนโลยสงคม มหาวทยาลยเทคโนโลยสรนาร. มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. (2536). สารนเทศศาสตรเบองตน (Introduction to

information science). พมพครงท 3. นนทบร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. ____________. (2539). การบรการและเผยแพรสารนเทศ (Information services and

dissemination). พมพครงท 4. นนทบร : สาขาวชาศลปะศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

กรมวชาการ.(2546). กจกรรมสงเสรมการอาน.พมพครงท 3. กรงเทพฯ: โรงพมพครสภาลาดพราว. แผนงานสอสรางสขภาวะเดกและเยาวชน ( สสย.) (2553). โลกการอานของเดก. กรงเทพฯ: สานกงาน

กองทน สนบสนนการสรางเสรมสขภาพ(สสส). แมนมาส ชวลต. (2544). แนวทางสงเสรมการอาน. ฉบบแกไขและเพมเตมครงท 2. กรงเทพฯ:

บรรณกจ. สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน. (2549). แนวทางการจดกจกรรมสงเสรมการอาน.

กรงเทพฯ: สานกวชาการและมาตรฐาน. อจฉรา ประดษฐ. (2550). ชวนเดกไทยใหเปนนกอาน 1. กรงเทพฯ: สานกงานอทยานการเรยนร. เกรยงศกด เจรญวงศศกด.(2546).ภาพอนาคตและคณลกษณะของคนไทยทประสงค. กรงเทพ ฯ :

โครงการวถการเรยนรของคนไทย สานกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต. คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.(2553). คมอฝกอบรมบรรณารกษ. กรงเทพฯ: โครงการ

ยกระดบคณภาพครทงระบบตามแผนปฏบตไทยเขมแขง. ครรชต มาลยวงศ. (2544). บรรณารกษ ศนยบรการและการสบคนสารสนเทศในป 2000. พมพครง

ท 2. กรงเทพฯ : ศนยเทคโนโลยอเลกทรอนกสและคอมพวเตอรแหงชาต. ชตมา สจจานนท. (2544). กนยายน –ธนวาคม. การรสารสนเทศเพอประกนคณภาพการศกษาของ

คนไทยและสงคมไทย. สโขทยธรรมราช. (143(3): 50-63. ธมลวรรณ เกยรตกองคร. (2544). การใชบรการสบคนสารนเทศดวยคอมพวเตอรของนกเรยน

โรงเรยนมธยมศกษา โรงเรยนสวนกหลาบวทยาลย. ปรญญา ศศ.ม. (บรรณารกษศาสตรและสารนเทศาสตร). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. ถายเอกสาร.

ประดษฐาศรพนธ, เลขา ลมจตต และ เรองศร จลละจนดา, ผแปล. (2538). สนเทศศาสตร : ปจจยสาคญตอการพฒนา. กรงเทพฯ : สานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต. ประภาวด สบสนธ. (2543). สารสนเทศในบรบทสงคม. กรงเทพฯ: สมาคมหองสมดแหงประเทศไทย. สมพศ คศรพทกษ. (2550). ระบบหองสมดอตโนมตและเครอขายหองสมดทางวชาการในประเทศ

ไทย. กรงเทพฯ: ศนยเทคโนโลยอเลกทรอนกสและคอมพวเตอรแหงชาต. สอางคศร พรสวรรณ และเพชราภรณ พทยารฐ. (2532). แหลงสนเทศทวไปเพอการคนควา.

(General reference and information sources : LS 371).กรงเทพฯ : มหาวทยาลยรามคาแหง.

ชตมา สจจานนท. (2544). กนยายน –ธนวาคม). การรสารสนเทศเพอประกนคณภาพการศกษาของคนไทยและสงคมไทย. สโขทยธรรมาธราช. (143(3): 50-63.

U T Q - 0 2 2 2 บ ร ร ณ า ร ก ษ : ก า ร จ ด ก า ร ห อ ง ส ม ด

8 | ห น า

โรงเรยนมหดลวทยานสรณ. (2552). รายงานผลการปฏบตงาน ฝายวทยบรการและเทคโนโลย

สารสนเทศ ประจาภาคเรยนท 2. วาณ ฐาปนวงศศานต. (2543). การจดและบรหารงานหองสมด. กรงเทพฯ: บรพาสาสน.

สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน. โครงการพฒนาการรขาวสารผานทางหองสมดโรงเรยน (ประเทศไทย). (2549).รายงานผลการสารวจขอมลการเรยนรขาวสารผานทางหองสมดโรงเรยน. กรงเทพฯ: สานกงานยเนสโก โดยความรวมมอกบสานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน.กระทรวงศกษาธการ. ถายเอกสาร.

กรมวชาการ.(2546). กจกรรมสงเสรมการอาน.พมพครงท 3. กรงเทพฯ :โรงพมพครสภาลาดพราว. เคมสเตอร, เกรซ.(2550). ไขปรศนาความสาเรจหองสมดมชวต.กรงเทพฯ: สานกอทยานการเรยนร. แผนงานสอสรางสขภาวะเดกและเยาวชน(สสย.).(2553). โลกการอานของเดก.กรงเทพฯ: สานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ(สสส.) แมนมาส ชวลต. (2544). แนวทางสงเสรมการอาน(ฉบบแกไขเพมเตม). พมพครงท 2. กรงเทพฯ: บรรณกจ. กระทรวงศกษาธการ.(2552). รกการอานเทดมหาราชน. กรงเทพฯ : [มปท.]. สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน. (2549). แนวทางการจดกจกรรมสงเสรมการอาน. กรงเทพฯ: สานกวชาการและมาตรฐาน. สพรรณวราทร. (2545). การอานอยางมประสทธภาพ. กรงเทพฯ: ภาควชาบรรณารกษศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. สพรรณวราทร. (2550). ชวนเดกไทยใหเปนนกอาน (2). กรงเทพฯ: สานกงานอทยานการเรยนร. อจฉรา ประดษฐ. (2550). ชวนเดกไทยใหเปนนกอาน (1). กรงเทพฯ: สานกงานอทยานการเรยนร.

U T Q - 0 2 2 2 บ ร ร ณ า ร ก ษ : ก า ร จ ด ก า ร ห อ ง ส ม ด

9 | ห น า

หลกสตร UTQ-0222 บรรณารกษ: การจดการหองสมดเพอสงเสรมการเรยนร

เคาโครงเนอหา ตอนท 1 ความรพนฐานดานบรรณารกษศาสตรและสารสนเทศศาสตร

แนวคด

1. บรรณารกษศาสตร คอ จดหมวดหมและเครองมอสบคนขอมล การอนรกษไวใหถาวร การสบคนและการเผยแพรขอมล การอานวยความสะดวกแกผใชบรการ

2. สารสนเทศ หมายถง การศกษาเกยวกบการคนควา รวบรวม การจดการ การจดเกบ และเผยแพรขอมลโดยผานเครองมอและเทคโนโลยอนเหมาะสม

3. หองสมด หมายถง สถานทรวบรวมสรรพวชาการซงไดบนทกไวในหลายรปแบบทงทเปนสอสงพมพ วสดยอสวน สอโสตทศน และสออเลกทรอนกสอยางกวางขวาง มบรรณารกษเปนผบรหาร และดาเนนงานตามระบบสากล เปนสถาบนทมความสาคญตอสงคม โดยมงเสรมการเรยนรและความจรรโลงใจ ตามความตอง การของผใช

4. วตถประสงคของหองสมดโดยทวไปม 5 ประการ คอ เพอการศกษา (Education) เพอขาวสารความร (Information) เพอการคนควาวจย (Research) เพอความจรรโลงใจ (Inspiration) และเพอการพกผอนหยอนใจ (Recreation) วตถประสงค 1. มความรความเขาใจพนฐานดานบรรณารกษศาสตรและสารสนเทศศาสตร 2. มความรความเขาใจเกยวกบหองสมดและแหลงสารสนเทศ 3. มความรความเขาใจเกยวกบบทบาทและความสาคญของหองสมดตอสงคมในดานตางๆ

ตอนท 2 หองสมดโรงเรยน

แนวคด

หองสมดโรงเรยนเปนแหลงวทยาการทสาคญในโรงเรยนระดบถมศกษาและมธยมศกษา รวบรวม จดเกบทรพยากรสารสนเทศเพอสงเสรมการจดการเรยนการสอน การปลกฝงนสยรกการอานและการศกษาคนควาดวยตนเองตามมาตรฐานหองสมดโรงเรยน

วตถประสงค 1. อธบายความหมายและความสาคญของหองสมดโรงเรยนได

2. ระบวตถประสงคและองคประกอบของหองสมดได

3. เขาใจนโยบายในการพฒนาหองสมด 3 ด และหองสมดมชวต

4. สรปสาระสาคญและวเคราะหภาพรวมของมาตรฐาน หองสมดโรงเรยน มาตรฐานหองสมดโรงเรยนได

5. มความรและความเขาใจเกยวกบหองสมดโรงเรยน

U T Q - 0 2 2 2 บ ร ร ณ า ร ก ษ : ก า ร จ ด ก า ร ห อ ง ส ม ด

10 | ห น า

ตอนท 3 หองสมดโรงเรยน แนวคด

1. หองสมดโรงเรยน เปนหนวยงานสนบสนนวชาการของโรงเรยน โดยใหบรการทรพยากรสารสนเทศทมคณภาพและตรงตามความตองการ มบรการทด เพอใหโอกาสแกนกเรยนไดเลอกศกษาคนควาไดตามความถนด ความสามารถและความสนใจ

2. การบรหารงานหองสมด บรรณารกษจาเปนตองศกษาระบบบรหารงานหองสมด ซงมองคประกอบ 5 ประการ ไดแก วตถประสงค โครงสรางของระบบ ความสมพนธเกยวโยงซงกนและกน ลกษณะความสมพนธของระบบภายในและระบบอนๆ และคณภาพของระบบ

วตถประสงค

1. มความรความเขาใจเกยวกบการบรหารงานหองสมด

2. รจกวเคราะหกระบวนการบรหารจดการหองสมด

3. สามารถนาความรไปจดการหองสมดใหมประสทธภาพ

ตอนท 4 การจดการทรพยากรสารสนเทศ

แนวคด

1. ทรพยากรสารสนเทศ หมายถง แหลงสารสนเทศทกรปแบบทหองสมดไดคดเลอก จดหา วเคราะหและจดรวบรวมอยางเปนระเบยบไวใหผใชคนควาหาสารสนเทศทตองการ และจดบคคลากรบรการสารสนเทศเพอคอยอานวยความสะดวกแกผใช

2. การจดหาทรพยากรสารสนเทศ (Acquisition) หมายถง กระบวนการดาเนนงานของเพอ ใหไดทรพยากรสารสนเทศมาใหบรการแกผใชในหองสมดและศนยสารสนเทศซงการจดหาทรพยากรสารสนเทศของหองสมดโดยทวไป 3. วธการจดหาทรพยากรสารสนเทศม 5 วธ ไดแก การจดซอ การขอและรบบรจาค การแลกเปลยน การบอกรบ และการผลตหรอจดทาขนเอง บรรณารกษททาหนาทจดหาควรตดตามความเคลอนไหวของทรพยากรสารสนเทศทผลตขนมาใหมอยเสมอ และแสวงหาแหลงทสามารถขอรบบรจาคทรพยากรสารสนเทศได รวมทงการกาวทนเทคโนโลยสารสนเทศทมบทบาทอยางมากตอการจดหาในปจจบน ทงทใชเปนเครองมอการปฏบตงาน และการผลตหรอจดทาทรพยากรสารสนเทศของหองสมด

วตถประสงค

1. อธบายความหมายและจาแนกประเภทของทรพยากรสารสนเทศได

2. ระบวธการคดเลอกและจดหาทรพยากรสารสนเทศ

3. สามารถจดหมวดหมทรพยากรสารสนเทศได

4. เตรยมทรพยากรสารสนเทศออกบรการได

5. มความรความเขาใจและสามารถบารงรกษาทรพยากรสารสนเทศ

6. มความรความเขาใจและสารวจและจาหนายทรพยากรสารสนเทศได

U T Q - 0 2 2 2 บ ร ร ณ า ร ก ษ : ก า ร จ ด ก า ร ห อ ง ส ม ด

11 | ห น า

ตอนท 5 การบรหารทรพยากรสารสนเทศ

แนวคด

บรการทรพยากรสารสนเทศของหองสมด บรรณารกษหรอผใหบรการตองการวางแผนเพอจดบรการทรพยากรสารสนเทศ และรจกวธการสบคนสารสนเทศจากฐานขอมลและแหลงบรการสารสนเทศตางๆ รวมทงรจกผใชหองสมด การใหบรการทรพยากรสารสนเทศทสาคญของหองสมด โรงเรยน ไดแก ปฐมนเทศและแนะนาการใชหองสมด บรการการอาน บรการยม-คน บรการสบคนทรพยากรสารสนเทศ บรการหนงสอจอง บรการตอบคาถามและชวยการคนควาและบรการอนเทอรเนตเพอการเรยนร วตถประสงค

1. มความร ความเขาใจ เรองการจดบรการทรพยากรสารสนเทศ

2. จดบรการทรพยากรสารสนเทศในหองสมดไดอยางเหมาะสม

ตอนท 6 การจดกจกรรมสงเสรมการอาน แนวคด

กจกรรมสงเสรมการอานเปนงานทสาคญของบรรณารกษตองจดอยางสมาเสมอ เพอปลกฝงนสยรกการอานใหแกนกเรยน บรรณารกษควรมความเขาใจในเรองความหมาย วตถประสงค ประโยชน รปแบบการจดกจกรรมสงเสรมการอาน วธการจด และ การเลอกใชกจกรรมสงเสรมการอานทเหมาะสม

วตถประสงค

1. อธบายความหมายของกจกรรมสงเสรมการอานได

2. บอกวตถประสงคและประโยชนการจดกจกรรมสงเสรมการอาน

3. มความรความเขาใจเรอง ระบรปแบบการจดกจรรมสงเสรมการอาน

4. สามารถจดกจกรรมสงเสรมการอานในและนอกหองสมด

5. สามารถบรณาการกจกรรมสงเสรมการอานรวมกบกลมสาระการเรยนรตางๆ และชมชนได

ตอนท 7 การตดตามประประเมนผล

แนวคด

การตดตามและประเมนผลเปนงานทสาคญของบรรณารกษตองดาเนนการ เพอประโยชน ในการปรบปรงและนามาพฒนางานใหไดมาตรฐาน ไดแก การจดเกบสถตทจาเปน การรวบรวมบนทกขอมล การบรหาร บรการและกจกรรมตางๆ ของหองสมด สรปผลและจดทารายงานผลการประเมน เพอการพฒนางานใหมคณภาพและประสทธภาพมากขน

วตถประสงค

1. สามารถรวบรวมขอมลการปฏบตงานและจดเกบสถตทจาเปนได

2. วเคราะหปญหาและผลการดาเนนงานหองสมดวาบรรลวตถประสงคมากนอยเพยงได

3. สรปผลการปฏบตงานและรายงานผลการดาเนนงานหองสมดได

U T Q - 0 2 2 2 บ ร ร ณ า ร ก ษ : ก า ร จ ด ก า ร ห อ ง ส ม ด

12 | ห น า

ตอนท 1 ความรพนฐานเรองบรรณารกษศาสตรและสารสนเทศศาสตร

บรรณารกษศาสตร คอ การจดหมวดหมและเครองมอสบคนขอมล การอนรกษไวใหถาวร การสบคนและการเผยแพรขอมล การอานวยความสะดวกแกผใชบรการ

สารสนเทศศาสตร หมายถง การศกษาเกยวกบการคนควา รวบรวม การจดการ การจดเกบ และเผยแพรขอมลโดยผานเครองมอและเทคโนโลยอนเหมาะสม

หองสมด หมายถง สถานทรวบรวมสรรพวชาการซงไดบนทกไวในหลายรปแบบทงทเปนสอสงพมพ วสดยอสวน สอโสตทศน และสออเลกทรอนกสอยางกวางขวาง มบรรณารกษเปนผบรหาร และดาเนนงานตามระบบสากล เปนสถาบนทมความสาคญตอสงคม โดยมงเสรมการเรยนรและความจรรโลงใจ ตามความตองการของผใช

วตถประสงคของหองสมดหองสมดโดยทวไปมวตถประสงค 5 ประการ คอ 1. เพอการศกษา (Education) หองสมดเปนศนยกลางเพอบรการการศกษา แกประชาชน โดยไมเลอกเพศ วย และ พนฐาน ความร เปนตลาดวชาทผสนใจสามารถเลอกสรรใชไดทกเวลาและโอกาส 2. เพอขาวสารความร (Information) หองสมดเปนแหลงรวบรวมสอสงพมพ สอโสตทศน วสดยอสวน และ สออเลกทรอนกส ทใหความร ขอเทจจรงทถกตอง บรการขาวสารททนสมยและตรงตอความตองการของผใช 3. เพอการคนควาวจย (Research) หองสมดเปนศนยกลางของการคนควาวจยในแขนงวชาตางๆ ใหแตกฉานลกซง ยงขนเพอความกาวหนาของวทยาการสาขาวชานนๆ 4. เพอความจรรโลงใจ (Inspiration) หองสมดเปนศนยกลางของการอานทใหทงความร และความเพลดเพลน กอใหเกด แรงบนดาลใจในทางสรางสรรคสงทดแกชวต และสงคม 5. เพอการพกผอนหยอนใจ (Recreation) หองสมดสามารถเปนแหลงพกใจใหคลายจากความกงวล และเพอความรนรมยในยามวาง

บทบาทและความสาคญของหองสมดตอสงคมในดานตางๆ 1. เปนสถานทเพอสงวนรกษาและถายทอดวฒนธรรม สะสมขอมลววฒนาการของมนษยชาต ตงแตอดตจนถงปจจบน ถาไมมหองสมด ความรตางๆ อาจสญหายหรอกระจดกระจายไปตามทตางๆ ยากแกคนรนหลงจะตดตามได 2. เปนสถานทเพอการศกษา คนควาวจย หองสมดทาหนาทใหการศกษาแกประชาชนทกรปแบบ ทงในและนอกระบบการศกษา เรมจากการศกษาขนพนฐานจนถงระดบสง 3. เปนสถานทสรางเสรมความคดสรางสรรคและความจรรโลงใจ หองสมดมหนาทรวบรวมและเลอกสรรทรพยากร สารสนเทศ เพอบรการแกผใช ซงเปนสงทมคณคาผใชไดความคด สรางสรรค ความจรรโลงใจนานาประการ เกดประโยชนแกตนเองและสงคมตอไป 4. เปนสถานทปลกฝงนสยรกการอานและการเรยนรตลอดชวต หองสมดจะชวยใหบคคลสนใจในการอานและรกการอานจนเปนนสย 5. เปนสถานทสงเสรมการใชเวลาวางใหเปนประโยชน หองสมดเปนสถานทรวบรวม สารสนเทศทกประเภท เพอบรการแกผใชตามความสนใจจะอานเพอฆาเวลา อานเพอความ

U T Q - 0 2 2 2 บ ร ร ณ า ร ก ษ : ก า ร จ ด ก า ร ห อ ง ส ม ด

13 | ห น า

เพลดเพลน หรออานเพอสาระบนเทงไดทงสน นบวาเปน การพกผอนอยางม ความหมายและใหประโยชน 6. เปนสถานทสงเสรมความเปนประชาธปไตย หองสมดเปนสาธารณะสมบต มสวนสงเสรมใหบคคลรจกสทธและหนาทของพลเมอง กลาวคอเมอมสทธในการใชกยอมมสทธในการบารงรกษารวมกนและใหความรวมมอกบหองสมดดวยการปฏบตตามระเบยบ แบบแผนของหองสมด

ปจจบนสภาพสงคมเปลยนแปลงอยางรวดเรววทยาการดานตางๆ เจรญกาวหนาอยางไมหยดยงการจดการศกษาจาเปนตองจดใหเหมาะสมพฒนาใหสอดคลองทนตอการเปลยนแปลงของสงคมโดยเฉพาะการจดการเรยนการสอนในรงเรยนตองเปลยนแปลงใหสอดคลองกบยคขอมลขาวสารเทคโนโลยสารสนเทศเขามามบทบาทตอการดาเนนชวตในทกๆดาน ไมวาจะเปนทางดานการศกษา เศรษฐกจและสงคม หองสมดจาเปนตองมการพฒนาปรบเปลยนใหสอดคลองกบการเปลยนแปลงในยคปจจบน

หองสมดและแหลงสารสนเทศ

แหลงสารสนเทศ (Information Sources)

แหลงสารสนเทศ หมายถง แหลงทเกด / แหลงผลต และ/หรอ แหลงทเปนศนยรวมทรพยากรสารสนเทศใน รปลกษณทหลากหลายไวใหบรการ โดยมบทบาทหนาทตอสงคมในการใหบรการสารสนเทศและสงเสรมการศกษาคนควาแกผตองการสารสนเทศในระดบตางๆกน อาจแบงออกเปน 4 กลม ไดแก แหลงสารสนเทศบคคล แหลงสารสนเทศสถาบน แหลงสารสนเทศสอมวลชน และแหลงสารสนเทศอนเตอรเนต โดยมรายละเอยดดงนคอ

1. แหลงสารสนเทศบคคล เปนแหลงสารสนเทศทมอยในตวบคคลทเปนผรสารสนเทศ โดยเกดจากการประมวลความคด ความรและประสบการณของแตละบคคล แหลงสารสนเทศบคคลทสาคญ เชน ปราชญชาวบาน ผเชยวชาญ นกวชาการ นกวชาชพในสาขาวชาตางๆ เปนตน การเขาถงสารสนเทศบคคลอาจตองใชวธการตดตอสอบถามขอความร คาแนะนาเพอใหไดสารสนเทศทตองการจากบคคลเหลานนโดยตรง

2. แหลงสารสนเทศสถาบน เปนแหลงสารสนเทศทจดอยในกลมสถาบน/องคกรตาง ๆ ซงอาจเปนของรฐบาล รฐวสาหกจ เอกชน สมาคม หรอองคการระหวางประเทศ โดยมหนาทพนฐานคอ รวบรวมการจดการและใหบรการสารสนเทศตามวตถประสงคของสถาบนนนๆ จงเรยกวา สถาบนบรการสารสนเทศ มหลายรปแบบเรยกชอตางกนไป เชน หองสมดหรอหอสมด หอจดหมายเหต ศนยสารสนเทศ เปนตน สถาบนบรการสารสนเทศเหลานจดใหบรการแกผใชแบบใหเปลาโดยไมคดคาบรการ แตในปจจบน ความกาวหนาของเทคโนโลยสารสนเทศทาใหการผลตและกระบวนการถายทอดสารสนเทศมความสะดวกรวดเรว เชน มการพฒนาฐานขอมลและมการจาหนาย ซงมผลกระทบตอสถาบนบรการสารสนเทศจาเปนตองพจารณาคาใชจายจากผใช สารสนเทศจงกลายเปนทรพยากรทบางครงผตองการใชตองลงทนและเสยคาใชจาย

ประเภทของหองสมดและแหลงสารสนเทศ

หองสมดประชาชน หมายถง หองสมดทตงขนเพอใหบรการแกประชาชน โดยไมจากดเพศ วย เชอชาต ศาสนา และพนความร ใหบรการสารสนเทศครบทกหมวดวชา และอาจมบรการบางเรองเปนพเศษตามความตองการของทองถน และจะใหบรการแกประชาชนโดยไมคดมลคา บทบาทและหนาทของหองสมดประชาชน ม 3 ประเภท คอ

U T Q - 0 2 2 2 บ ร ร ณ า ร ก ษ : ก า ร จ ด ก า ร ห อ ง ส ม ด

14 | ห น า

1. หนาททางการศกษาหองสมดประชาชนเปนแหลงใหการศกษานอกระบบโรงเรยน มหนาทใหการศกษาแกประชาชนทวไป ทกระดบการศกษา 2. หนาททางวฒนธรรมหองสมดประชาชนเปนแหลงสะสมมรดกทางปญญาของมนษย ทถายทอดเปนวฒนธรรมทองถนทหองสมดตงอย 3. หนาททางสงคม หองสมดประชาชนเปนสถาบนสงคมไดรบเงนอดหนนจากรฐบาลและทองถนมาดาเนนกจการ จงมหนาท แสวงหาขาวสารขอมลทมประโยชนมาบรการประชาชน

หองสมดประชาชนในประเทศไทยมหนวยงานตางๆ รบผดชอบ ดงน 1. หองสมดประชาชนสงกดกระทรวงศกษาธการ สงกดกรมการศกษานอกโรงเรยน ไดแก หองสมดประชาชนระดบจงหวด และระดบอาเภอ นอกจากน กรมการศกษานอกโรงเรยน ยงไดจดทอานหนงสอประจาหมบาน ทอานหนงสอในวด และหองสมดเคลอนท 2. หองสมดประชาชนสงกดกรงเทพมหานคร ไดแก หองสมดประชาชนสวนลมพน หองสมดประชาชนซอยพระนาง หองสมดประชาชนปทมวน หองสมดประชาชนวดอนงคาราม หองสมดประชาชน วดสงขกระจาย หองสมดประชาชนบางเขน หองสมดประชาชนบางขนเทยน หองสมดประชาชนวดรชฎาธษฐานราชวรวหารตลงชน หองสมดประชาชนประเวช หองสมดประชาชนวดลาดปลาเคา หองสมดประชาชนภาษเจรญ หองสมดประชาชนวดราชโอรส

3. หองสมดประชาชนของธนาคารพาณชย เปนหองสมดทธนาคารพาณชยเปดขน เพอบรการสงคม และเพอประชาสมพนธ กจการของธนาคารใหเปนทรจกแพรหลาย เชน หองสมดประชาชนของธนาคารกรงเทพ จากด 4. หองสมดประชาชนของรฐบาลตางประเทศ โดยไดรบความสนบสนนจากรฐบาลตางประเทศ เชน หองสมดบรตชเคานซล ของรฐบาลสหราชอาณาจกร ตงอยในบรเวณสยามสแควร กรงเทพมหานคร 5. หองสมดประชาชนเสยคาบารง หองสมดประชาชนประเภทนใหบรการเฉพาะสมาชกเทานนสมาชกจะตองเสยคาบารงตามระเบยบของหองสมด ไดแก หองสมด นลสนเฮย ตงอยทถนนสรวงศกรงเทพ

หอสมดแหงชาต เปนแหลงคนควาทสาคญระดบชาต นานาประเทศตางมหอสมดแหงชาต เปนศนยกลางของการศกษา หาความร และเปนเครองหมายแสดงความเปนอารยะของชาต และใหบรการ ความรแกประชาชน ทวหนาโดยไมจากดเพศ วย เชอชาต ศาสนา และพนฐานความรใหบรการเชนเดยวกบหองสมดประชาชน แตไมอนญาตใหผใชยมหนงสอ เอกสาร สงพมพ และสอโสตทศนออกนอกหองสมด

บทบาทหนาทของหอสมดแหงชาต 1. ทาหนาทเปนแหลงรวมวรรณกรรมของชาตทกรปแบบ ไดแก ตนฉบบ ตวเขยน ตวพมพ และบนทกในรปของสอโสตทศน ทกประเภท เพอใหเปนแหลงศนยกลางของแหลงความรระดบชาต 2. ทาหนาทสงวนรกษาสอความร ความคดของมนษย โดยเฉพาะของคนในชาต ทงน เพราะสอความร ความคดของชน ในชาตใดยอมเปนมรดกทางวฒนธรรมของชาตนน สมควรอยางยงทจะสงวนรกษาไวเพอเปนมรดกของชาต 3. ทาหนาทเปนศนยบรรณานกรมแหงชาต เพอเปนหลกฐานสาคญและเพอเปนเครองมอในการศกษาคนควา [กาหนดเลขมาตรฐานสากลประจาหนงสอ –ISBN)

U T Q - 0 2 2 2 บ ร ร ณ า ร ก ษ : ก า ร จ ด ก า ร ห อ ง ส ม ด

15 | ห น า

4. ทาหนาทเผยแพรและบรการสารสนเทศทไดรวบรวมไว ใหเปนทแพรหลายดวยการ จดบรการในลกษณะตางๆ

หองสมดโรงเรยน หมายถง หองสมดทจดตงขนในโรงเรยนหรอ สถานทการศกษาระดบมธยมศกษาและประถมศกษา มวตถประสงค สาคญเพอใหเปนศนยกลางของการเรยนของนกเรยน และการสอนของคร หองสมดโรงเรยนจะจดหาวสดตามหลกสตรเพอใหบรการ แกนกเรยน และคร ความสาคญอกอยางคอ เปนการปลกฝงนสยรกการอานของนกเรยน บทบาทและหนาทของหองสมดโรงเรยนม 3 ประการ ดงน 1. เปนศนยกลางของการศกษาคนควาของการเรยน 2. เปนศนยกลางฝกวจารณญาณในการอาน มบรรณารกษควรทาหนาทแนะนาการอาน 3. เปนศนยกลางอปกรณการสอน นอกจากการสงเสรมการเรยนของนกเรยนแลว ยงสงเสรมสนบสนนการจดการเรยนการสอนของครผสอนดวย หองสมดเฉพาะ หมายถง หองสมดทตงขนในหนวยงานรฐบาลสถาบนบรษทสมาคมองคการระหวางประเทศ และอนๆ ใหบรการสนเทศเฉพาะสาขาวชาใดวชาหนง และใหบรการแกผใชเฉพาะกลมทเปนสมาชกของหนวยงานนน บรหารและดาเนนการโดย บรรณารกษ และนกวชาการทมความรเฉพาะสาขาวชา บทบาทและหนาทของหองสมดเฉพาะ 1. คดเลอกและจดหาทรพยากรสารสนเทศเฉพาะสาขาวชาเครองมอชวยวจยในรปแบบตางๆ เชน ดรรชนบรรณานกรม สาระสงเขปและอนๆ 2. บรการหมนเวยนเอกสารเพอเสนอความรททนตอเหตการณ 3. บรการรวบรวมทาบรรณานกรม และบรการสารสนเทศดวยเครองคอมพวเตอรจากระบบฐานขอมล 4. บรการยมระหวางหองสมด 5. ใหบรการเฉพาะแกบคคลหรอกลมบคคล 6. บรการแปล 7. บรการสารสนเทศตามคาขอ หองสมดวทยาลยและมหาวทยาลย หมายถง หองสมดทจดตงในสถาบนระดบอดมศกษาเปนสถานทรวบรวมความรตางๆ ตามหลกสตรทสถาบนนนเปดสอน เพอเปนแหลงความรแกนกศกษาและอาจารย และเพอประโยชนของการศกษาคนควา และวจย บทบาทและหนาทของหองสมดวทยาลยและมหาวทยาลย ม 3 ประการ ดงน 1. หนาทเพอการศกษาและวจย 2. หนาทบรการชมชน เชน บรการการอาน บรการใหการศกษาคนควา และบรการเผยแพรความรแกชมชน 3. หนาทการรกษาศลปวฒนธรรม ตวอยางหองสมดวทยาลยและมหาวทยาลย เชน สานกหอสมดกลางมหาวทยาลยรามคาแหง สถาบนบรการจฬาลงกรณมหาวทยาลย เปนตน ศนยสารสนเทศ (Information center) ความหมายและวตถประสงคของศนยสารสนเทศ (Information center) คอ องคกรหรอหนวยงานทมหนาทคดเลอกจดหาวเคราะหจดเกบและใหบรการสารสนเทศเฉพาะดาน

U T Q - 0 2 2 2 บ ร ร ณ า ร ก ษ : ก า ร จ ด ก า ร ห อ ง ส ม ด

16 | ห น า

หรอสาขาวชาใดวชาหนงอยางเจาะลก โดยทวไปศนยสารสนเทศประกอบดวย 3 ฝาย คอฝายหองสมด ฝายเอกสาร และฝายจดพมพเพอเผยแพร บทบาทและหนาท ศนยสารสนเทศเปนหนวยงานทตงขนมาเพอทาหนาทตอบสนองความตองการใชสารสนเทศของผใชเฉพาะดานเพอสนบสนนการศกษาคนควาวจยของนกวชาการ นกวจยหรอผใชในองคกรตนสงกด บรการและกจกรรม สวนหนงจะคลายกบหองสมดเฉพาะ นอกจากนนยงวเคราะหเนอหาสาระ ในตวเอกสารจดทาบทคดยอ เขยนรายงานทางวชาการหรอรายงาน สถานภาพของวทยาการ ปจจบน จดพมพเอกสารในรปตางๆ ออกเผยแพรดวยเทคโนโลยสารสนใหมๆ เชน โทรสาร และฐานขอมลคอมพวเตอร ประเภทของศนยสารสนเทศ แบงไดดงน 1. ศนยสารสนเทศในหนวยงานรฐ เชน ศนยบรการเอกสารการวจยแหงประเทศไทย ทาหนาทเปนศนยเอกสารแหงชาต ในการตดตามเกบรวมรวมและเผยแพรสารสนเทศทางวทยาศาสตร และเทคโนโลยศนยสารสนเทศสทธบตรกรมวทยาศาสตรบรการเปนตน 2. ศนยสารสนเทศเอกชน จดตงขนโดยบรษทเอกชนไดแก ศนยเอกสารบรษทปนซเมนตไทย จะรวบรวมเอกสารและขอมลทเปนประโยชนตอบรษทโดยตรง 3. ศนยสารสนเทศเฉพาะดาน จดตงขนโดยสมาคม หรอองคกรทใหคาปรกษาหรอทเกยวของกบการผลต หรอจดการการผลตเฉพาะดาน ทาหนาทในการรวบรวม วเคราะหจดการประมวลผลขอมล และเอกสารทเกยวของกบผลตภณฑหรอ กจการ เชน ศนยสารสนเทศของบรษททใหคาปรกษาดาน วศวกรรมศาสตร ดานนามนปโตรเลยม ดานการจดทาบญชธรกจ เปนตน ศนยสารสนเทศของเอกชนบางแหงอาจอนญาตใหบคคลภายนอกเขาใชบรการไดเปนรายๆไป

4. แหลงสารสนเทศอนๆ เปนศนยสารสนเทศทรจกกนตามลกษณะของขอมล หรอทรพยากรสารสนเทศทจดเกบและใหบรการ อาจสะสมขอมลดบเรองใดเรองหนง สารสนเทศทรวบรวมอาจไมใชตวเลมหนงสอ แตเปนสารสนเทศทไมมการพมพเผยแพรและหาไดยากจากแหลงสารเทศประเภทอน หอจดหมายเหต(Archives ) เปนหนวยงานทเกบเอกสารเฉพาะประเภท ไดแก เอกสารทหมดอายการใชงานแตยงมคณคาเชงประวตศาสตรเพอศกษาประวตเรองราวของหนวยงานหรอประเทศนนๆ หรอนามาใชประโยชนอนๆทเกยวของ หอจดหมายเหตมหลายระดบ เชน หอจดหมายเหตของสถาบน/มหาวทยาลยตางๆ และหอจดหมายเหตแหงชาต เปนตน โดยมนกจดหมายเหตเปนผดาเนนงานและใหบรการ

วชาชพบรรณารกษ

จรรยาวชาชพ หมายถง ประมวลความประพฤตทผประกอบวชาชพกาหนดขน เพอใชเปนแนวทางในการปฏบตอนเหมาะสมทไดมาตรฐานและแสดงถงความรบผดชอบทมตอสงคม เพอรกษาสงเสรมเกยรตคณชอเสยง และฐานะของสมาชกในวชาชพ

คณสมบตของบรรณารกษ

บรรณารกษหองสมดในยคใหมควรมคณสมบตดงน

1. มความรทางบรรณารกษศาสตร

U T Q - 0 2 2 2 บ ร ร ณ า ร ก ษ : ก า ร จ ด ก า ร ห อ ง ส ม ด

17 | ห น า

2. มความรดานเทคโนโลยสารสนเทศ

3. มความศรทธาในอาชพบรรณารกษ ในสภาวะปจจบน ผทจะประกอบอาชพน จาตองมความศรทธา เสยสละพอสมควร

4. มมนษยสมพนธทด บรรณารกษตองเกยวของกบบคคลหลายฝาย ทงผบรหาร ทงครผสอน ทงตวนกเรยน บรรณารกษจงตองเปนบคคลทมมนษยสมพนธทด จะชวยใหงานประสบผลสาเรจเรวขน และเปนการสรางทศนคตทตอหองสมดใหแกผใชหองสมด

หลงจากศกษาเนอหาสาระตอนท 1 แลวโปรดปฏบตใบงานท 1

สรป หองสมด หมายถงสถานทรวบรวมสรรพวชาการซงไดบนทกไวในหลายรปแบบทงทเปนสอสงพมพ วสดยอสวน สอโสตทศน และสออเลกทรอนกสอยางกวางขวาง มบรรณารกษเปนผบรหาร และดาเนนงานตามระบบสากล เปนสถาบนทมความสาคญตอสงคม โดยมงเสรมการเรยนรและความจรรโลงใจ ตามความตองการของผใชวตถประสงคของหองสมด โดยทวไปม 5 ประการ คอ เพอการศกษา เพอขาวสารความร เพอการคนควาวจย เพอความจรรโลงใจ และเพอการกพกผอนหยอนใจ ประเภทของหองสมดและแหลงสารสนเทศ ไดแก หองสมดประชาชน หองสมดแหงชาต หองสมดโรงเรยน หองสมดเฉพาะ หองสมดวทยาลยและมหาวทยาลย ศนยสารสนเทศ และหอจดหมายเหต จรรยาวชาชพ หมายถง ประมวลความประพฤตทผประกอบวชาชพกาหนดขน เพอใชเปนแนวทางในการปฏบตอนเหมาะสมทไดมาตรฐานและแสดงถงความรบผดชอบทมตอสงคม เพอรกษาสงเสรมเกยรตคณชอเสยง และฐานะของสมาชกในวชาชพ คณสมบตของบรรณารกษในยคใหมควรมคณสมบต คอ มความรทางบรรณารกษศาสตร มความรดานเทคโนโลยสารสนเทศ มความศรทธาในอาชพบรรณารกษ และมมนษยสมพนธทด

U T Q - 0 2 2 2 บ ร ร ณ า ร ก ษ : ก า ร จ ด ก า ร ห อ ง ส ม ด

18 | ห น า

ตอนท 2 หองสมดโรงเรยน

หองสมดเปนสถาบนหนงของสงคมทเกบรวบรวมและสงวนรกษาทรพยากรมรดกทางปญญาของชาต และของมวลมนษยชาตทวโลก และหองสมดโรงเรยนกเปนสถาบนของสงคมทเปนศนยรวมวทยาการของนกปราชญ นกกว นกการศกษา นกวทยาศาสตร นกประพนธ นกประวตศาสตร นกวจย ฯลฯ จงเปนสถาบนทมบทบาทสาคญในการขจดความโงเขลาเบาปญญาของครและนกเรยน และเปนศนยกลางสาหรบการศกษาคนควาไปจนตลอดชวต

นโยบาย “หองสมด 3ด”

ป พ.ศ. 2552 รฐมนตรวาการกระทรวงศกษาธการ มนโยบายใหโรงเรยนประถมและโรงเรยนมธยมศกษาทวประเทศ สงกดสานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน (สพฐ.) และวทยาลยสงกดสานกงานคณะกรรมการการอาชวศกษา (สอศ.) ปรบปรงหองสมดในสถานศกษาครงใหญในปการศกษาน ในโครงการ “หองสมด 3ด” ไดแก หองสมดทมหนงสอด บรรยากาศดสงเสรมการอาน และสดทายตองมบรรณารกษด

ดท 1หนงสอและสอการเรยนรด

หองสมดเปนแหลงรวบรวม สะสมขอมล ความรของสถานศกษาทครบรรณารกษจะตองจดหา จดทา จดระบบระเบยบวเคราะห สงเคราะหหมวดหมเพอการเขาถง อกทงตองตรวจสอบคณภาพและพฒนาสอสงพมพ สอมลตมเดย สออเลกทรอนกส เพอสงเสรมการศกษาคนควา การอานและเสรมสรางความรดวยทรพยากรสารสนเทศทหลากหลาย

ดท 2บรรยากาศและสถานทด

ครบรรณารกษ มบทบาทสาคญทสดทจะตองสรางสภาพแวดลอมการเรยนรใหมบรรยากาศนาเขาใชบรการ บรการทหองสมดตองใหเปนสาคญคอบรการใหอานอยางเสร หองสมดควรเปดตลอดเวลาทาการของโรงเรยน จดใหมการเรยนการสอนเพอเปดโอกาสใหนกเรยนสามารถเขาใชเมอมเวลาวางไดตลอด งานบรการถอเปนงานหลกและงานสาคญ ทตองสมพนธโดยตรงกบผใชทกระดบภายในโรงเรยนและอาจจะขยายบรการไปสชมชนในละแวกทโรงเรยนตงอย

ดท 3บรรณารกษและกจกรรมด

หองสมดโรงเรยนเปนทสงเสรมการเรยนทสาคญนอกหองเรยนเปนสวนขยายของหองเรยน เงยบแตมชวตชวาและปลอดภย ใหบรการและมกฎระเบยบ มบรรยากาศเชญชวนเขาใช คนควาขอมลสารสนเทศทครกาหนดหรอความสนใจสวนตว และเปนทพกผอนและพกพง หองสมดโรงเรยนเปนสถานทคนควาของนกเรยน รวมไปจนถงการแกปญหาทนกเรยนอาจม ครบรรณารกษจะมโอกาสสรางความสมพนธกบนกเรยนในลกษณะแบบตวตอตวในการชวยคนหาขอมลทนกเรยนตองการ จงควรเปนพเลยงหรอผใหความรก ความชวยเหลอ ใหนกเรยนสามารถคนหาขอมลเพอแกปญหาหรอทางออก หรอการยอมรบสภาพ ของชวต ดวยการใชหนงสอหรอสอการศกษาทมในหองสมด ชนาไปสแนวทางการแกไขปญหา หรอสงเสรมเสนทางการศกษาทด ใหกาลงใจเพออนาคตขางหนา

U T Q - 0 2 2 2 บ ร ร ณ า ร ก ษ : ก า ร จ ด ก า ร ห อ ง ส ม ด

19 | ห น า

วตถประสงคของการจดหองสมดโรงเรยน

วตถประสงคสาคญของการจดหองสมดโรงเรยนมหลายประการ ทสาคญมดงตอไปน

1. เพอการอาน (Read) เปนจดประสงคหลกของการจดหองสมด เพราะการอานมากจะทาใหผอานมความรแตกฉาน เฉลยวฉลาด และแหลมคม ครบรรณารกษจงควรจดหองสมดใหมบรรยากาศทด เพอกระตน เรา ใหคร อาจารย และนกเรยนสนใจทจะเขาไปอานไดอยางเสร และควรจดกจกรรมสงเสรมการอานอยางสมาเสมอเพอสรางนสยรกการอานใหแกเดก

2. เพอการฟง (Listen) การฟงหรอการไดยน เปนวธการเรยนรอยางหนงทใชกนไดผลดมาจนถงปจจบนน หองสมดสามารถจดบรการนไดอยางดโดยไมตองลงทนมากนก เชน มชวโมงเลานทานเลาเรองจากหนงสอ ฟงวทย ฟงปาฐกถา ฟงเพลง ฟงเทปการอานทานองเสนาะ

3. การด (Look) การดกเปนอกวธหนงของการเรยนร กจกรรมทหองสมดจดได คอ การจดนทรรศการเรองทนาสนใจตามเวลาและโอกาสทเหมาะสม เชน วนแม วนเขาพรรษา วนขนปใหม เปนตน หรออาจจดกจกรรมทอนทนาสนใจ เชน แสดงหนงสอใหม ฉายวดทศน เปนตน นบเปนกจกรรมทเพมพนความรทางวชาการแกผดแล และยงใหความสนกสนานเพลดเพลนอกดวย

4. เพอการศกษาคนควา (Study) การศกษาคนควาเปนกระบวนการเรยนการสอนอยางหนง นกเรยนสามารถศกษาคนควาดวยตนเองในหองสมด โดยลดบทบาทจากผสอนหรอผบอกเนอหา มาเปนผชนาและปอนคาถามใหเดกไปคนควาจากหองสมด ดวยการอาน การฟง การด โดยหองสมดตองเตรยมทรพยากรการศกษาคนควาไวหลายๆ ประเภทและใหมจานวนมากพอตามความสนใจของผเรยน และตองจดทาเครองมอสบคนไวใหสมบรณ ตองมการจดบรการตอบคาถามเพอชวยเหลอแกผมปญหาในการใชหองสมดดวย

5. เพอพจารณาหาขอมลในการตดสนใจ (Find the Fact) กระบวนการขอนจะโยงความสมพนธมาตงแตขอแรกถงขอท 4 ทไดกลาวมาแลว คอ การอาน การฟง การด และการศกษาคนควา แลวนามาวเคราะห สงเคราะห เพอคดเลอกขอมลทดทสดสาหรบการตอบปญหา หรอขอสงสยทงมวลในแตละประเดนหรอแตละเรอง ซงผพจารณาจะตองมขอมลมากพอสาหรบการวนจฉย และยคนขอมลมมากมายมหาศาล จงมคากลาววา ยคขอมลคออานาจ เพราะขอมลทไดจะนาไปใชในการตดสนใจในกจการทงปวง ถาการตดสนใจไดถกตองกจะประสบความสาเรจ หากขอมลทไดมาบกพรองแลวตดสนใจผดพลาด กจะเกดการสญเสยและลมเหลวได

6. เพอการคดทเปนระบบ (Think) กระบวนการคดจะเปนกระบวนการสดทายทเสรมสรางลกษณะนสยแกเดกตามหลกสตรใหมทระบไววา ใหเดกคดเปน เปนกระบวนการทยากมาก แตถาคร อาจารย หรอครบรรณารกษ มวธการทดและฝกตามวตถประสงคตงแตขอทหนงถงขอสดทายตามลาดบเรอยมา และฝกจนเปนนสย นกเรยนจะคดเปนและสามารถนาความคดทไดถายทอดออกมาเปนลายลกษณอกษรอยางเปนระบบ

งานหองสมดโรงเรยน

งานหลกของหองสมด แบงเปน 3 งาน คองานบรหาร งานเทคนคและงานบรการบางแหงจะรวมงานกจกรรมไวกบงานบรการ ในแตละงานจะมระบบงานยอยทสมพนธกน

หองสมดโรงเรยน ระดบประถมศกษาและระดบมธยมศกษา โรงเรยนควรจดโครงสรางการบรหาร ดงน

U T Q - 0 2 2 2 บ ร ร ณ า ร ก ษ : ก า ร จ ด ก า ร ห อ ง ส ม ด

20 | ห น า

1. ใหขนตรงตอผบรหารโรงเรยน อยในความรบผดชอบของรองผอานวยการกลมงานวชาการ

2. มคณะกรรมการหองสมด ทาหนาทกาหนดนโยบาย และวางแผนการดาเนนงานโดยมผบรหารโรงเรยนฝายวชาการเปนประธาน หวหนากลมสาระฯ เปนกรรมการ บรรณารกษเปนกรรมการและเลขานการ

3. บรรณารกษทาหนาทดาเนนการดานงานบรหาร งานเทคนค และงานบรการ

หลงจากศกษาเนอหาสาระตอนท 2 แลวโปรดปฏบตใบงานท 2

สรป ความสาคญของหองสมดโรงเรยน เปนจดเรมตนเพอกาวไปสโลกกวาง ศนยกลางวสดอปกรณการสอน สงเสรมความเขาใจตนเองเสรมทกษะการอานและการใชหองสมด สงเสรมความคดสรางสรรค สนองความใครร เสรมความรอบร มสอความร ศนยกลางวสดอปกรณการสอน ศนยกลางการศกษาคนควา ศนยกลางการอานหนงสอศนยชวยสงเสรมการศกษาของนกเรยน

U T Q - 0 2 2 2 บ ร ร ณ า ร ก ษ : ก า ร จ ด ก า ร ห อ ง ส ม ด

21 | ห น า

ตอนท 3 การบรหารงานหองสมด

การบรหารจดการทวไป

การบรหาร หมายถง การใชศาสตรและศลปของบคคลตงแต 2 คน ขนไป รวมมอกนดาเนนกจกรรมหรองานใหบรรลวตถประสงคทวางไวรวมกนโดยอาศยกระบวนการ และทรพยากรทางการบรหารเปนปจจยอยางประหยด และใหเกดประโยชนสงสด สาหรบการบรหารจดการองคกรยคใหม สารสนเทศเปนสงสาคญทจะชวยเพมประสทธภาพขององคกรและความสามารถสรางไดเปรยบทางการแขงขน โดยเฉพาะองคกรชนนาในปจจบนการบรหารจดการ จงจาเปนตองมความสามารถในการพฒนาองคอยางนอย 4 ดาน ไดแก

1. การเพมประสทธภาพ (Efficiency) 2. การเพมคณภาพ (Quality) 3. นวตกรรม หรอการประดษฐคดคนสงใหม (Innovation) 4. การตอบสนองความตองการของลกคา หรอผใชบรการ (Responsiveness to customer)

การบรหารงานหองสมด

หองสมดโรงเรยนเปนสวนหนงของโรงเรยน และเปนสวนหนงของการศกษา ทงระบบทมการจดมวลประสบการณใหแกนกเรยนตามหลกสตรการศกษาขนพนฐาน ดงนนการบรหารงานหองสมด จงตองสนบสนนการเรยนการสอนใหเกดประสทธภาพมากทสด และสามารถใหผใชบรการไดรบประโยชนตามความตองการของแตละบคคล การบรหารงานหองสมด บรรณารกษจาเปนตองศกษาระบบบรหารงานหองสมด ซงมองคประกอบ 5 ประการ ดงน

1. วตถประสงค หองสมดทวไปจะกาหนดวตถประสงคหลก คอ กาหนดการดาเนนงานตามหนาทเพอใหผใชบรการ ไดรบประโยชนในเรองการศกษาคนควาความรเรองขอมลขาวสารททนเหตการณ รวมทงงานวจยตางๆ ตลอดจนการสบคนฐานขอมลทกประเภท และการสนองความเพลดเพลนแกผใชบรการ เปนการสงเสรมการอานและรจกการใชเวลาใหเกดประโยชน

2. โครงสรางของระบบ ตองกาหนดโครงสรางรวมใหชดเจนโดยแยกงานแตละประเภทเปนระบบงานยอย และตองจดระบบโครงสรางของวตถประสงคยอยใหสอดคลองกบโครงสรางของวตถประสงคหลก แมการดาเนนงานจะเปนอสระ แตโครงสรางของระบบงานตองสมพนธกน ระบบงานหลกของหองสมด สวนมากจะแบงเปน 3 งาน คองานบรหาร งานเทคนค และงานบรการและกจกรรม

3. ความสมพนธเกยวโยงซงกนและกน โครงสรางระบบหลก คองานบรหาร งานเทคนค งานบรการและกจกรรม ตองสมพนธ ในทานองเดยวกนระบบงานยอยของแตละงานหลกกตองสมพนธกน เนองจากลกษณะของงาน ตองเกยวโยงซงกนและกน เพอใหงานหลกดาเนนไปอยางราบรน โดยเฉพาะงานหองสมดตองสมพนธกนทกงาน การแบงระบบงานของหนวยงานยอย จงตองคานงถงลกษณะงานแตละประเภท

4. ลกษณะความสมพนธของระบบภายในและระบบอนๆ นอกจากระบบงานภายในทคานงถงลกษณะของงานทตองสมพนธกนและตองประสานกนใหสอดคลองเพอการดาเนนงานทราบรน ความสมพนธกบหนวยงานนอกทเปนระบบเดยวกน หรอหนวยงานระบบอนๆ หองสมดตอง

U T Q - 0 2 2 2 บ ร ร ณ า ร ก ษ : ก า ร จ ด ก า ร ห อ ง ส ม ด

22 | ห น า

จดระบบใหสอดคลองไมเกดความขดแยง ซงจะเปนอปสรรคในการดาเนนงานได สาหรบหนวยงานนอกนนจะเปนทงภาครฐและเอกชน เพอผลประโยชนในการดาเนนงานใหไดขอมลและไดรบการสนบสนนกจกรรมของหองสมดเปนครงคราว

5. คณภาพของระบบ การบรหารงานนน หองสมดตองปรบปรงคณภาพของระบบงานหลกและระบบงานยอยใหพฒนามคณภาพเสมอ เพอการดาเนนงานทไดประสทธผลเปนทพอใจ หองสมดตองปรบปรงคณภาพของงานทปฏบตไปแลวทกงาน เชน งานบรการตองใหผใชไดรบความสาเรจ ความสะดวกรวดเรว หรองานประชาสมพนธ ซงเปนระบบงานยอยของงานบรหาร ตองศกษาวจยผลการปฏบตไปแลว เพอนาขอบกพรองมาปรบแกพฒนาใหงานดขน ถาพบปญหาวาระบบงานยอยไมสมพนธกบงานหลก กควรปรบเปลยนได หองสมดบางแหงจงใหงานประชาสมพนธขนตองานบรการแทน ทงนตองพจารณาความเหมาะสม ความสะดวกของหองสมดแตละแหง

ปจจบนเทคโนโลยสารสนเทศมบทบาทสาคญในการบรหารหองสมด แตการบรหารงานยงคงตองรกษาปรชญาทางบรรณารกษศาสตรและสารสนเทศศาสตร ดงนน หองสมดจะตองมการบรหารจดการอยางเปนระบบ

โดย Input คอ ทรพยากรหองสมด ทไดบนทกขอมลในฐานขอมลหองสมด (Process) และผใชสามารถสบคนขอมลไดผาน Online Public Access Catalog (Output) สวน Outcome เปนประสทธภาพและประสทธผลของการบรการของหองสมด ทสอดคลองกบความพงพอใจของผใชบรการ

นอกจากน หองสมดยคใหมจาเปนตองเกยวของกบการพฒนาทรพยากรสารสนเทศ มการจดการสออเลกทรอนกส นอกเหนอจากสอสงพมพ มการจดสถานทและบรรยากาศททนสมย มการใชเทคโนโลยสารสนเทศ มสอการเรยนรทกรปแบบ และเกยวของสมพนธกบชมชน และชวตประจาวน

บคลากรหองสมด

งานหองสมดจะประสบผลสาเรจและดาเนนไปดวยดตองมบคลากรเปนผดาเนนงาน บคลากรหองสมดทสาคญ ไดแก หวหนางานหองสมด บรรณารกษ ครททาหนาทบรรณารกษ เจาหนาทหองสมด นกการภารโรง อาสาสมคร และนกเรยนชวยงาน บคคลดงกลาวจะตองมคณวฒ คณสมบตและหนาทรบผดชอบแตกตางกนออกไป

1. หวหนางานหองสมด ตองมวฒปรญญาตรสาขาบรรณารกษศาสตรหรอสารนเทศศาสตร หรอสาขาอน และอนปรญญาบรรณารกษศาสตรหรอสารนเทศศาสตรทาหนาทรบผดชอบบรหารงานหองสมดใหเปนไปตามนโยบายและวตถประสงคทตงไว

2. บรรณารกษ ตองมวฒปรญญาตรสาขาบรรณารกษศาสตรหรอสารนเทศศาสตร ปรญญาตรสาขาอนทมวชาโทบรรณารกษศาสตรหรอสารนเทศศาสตร ทาหนาทรบผดชอบดแลและดาเนนงานดานงานเทคนค งานบรการ งานกจกรรมและงานสอน อนง ถาโรงเรยนใดไมมครบรรณารกษทมวฒดงกลาว ผบรหารอาจพจารณาจากครผสอนทมใจรกงานหองสมดใหทาหนาทบรรณารกษ

3. เจาหนาทหองสมด ตองมวฒอยางตาประกาศนยบตรวชาชพพณชยกรรม หรอมธยมศกษาตอนปลายหรอเทยบเทา สามารถพมพดดภาษาไทยและภาษาองกฤษได ทาหนาทรบผดชอบงาน

U T Q - 0 2 2 2 บ ร ร ณ า ร ก ษ : ก า ร จ ด ก า ร ห อ ง ส ม ด

23 | ห น า

ธรการหองสมด งานพมพตาง ๆ ลงขอมลรายการทรพยากรสารสนเทศ บรการยม-คนหนงสอ ควบคมนกเรยนจดหนงสอ เกบสถตตางๆ ซอมหนงสอและเยบเลมวารสาร

4. นกการภารโรง ทาหนาทรบผดชอบเปด – ปดหองสมด ทาความสะอาดหองสมดและชนหนงสอ จดโตะเกาอใหเปนระเบยบ ดแลตนไมทปลกภายในหองสมด ชวยซอมหนงสอและเยบเลมวารสาร ชวยงานอนๆ ตามทบรรณารกษเหนสมควร

5. คณะกรรมการหองสมด หองสมดโรงเรยนควรคณะกรรมหองสมด บางโรงเรยนมคณะกรรมการบรหารโรงเรยนอยแลว อาจทาหนาทเปนคณะกรรมการหองสมดกได คณะกรรมการหองสมดทาหนาทกาหนดนโยบาย วางแผนการดาเนนงานหองสมดและใหความสนบสนนในการพฒนาหองสมด มผบรหารโรงเรยนเปนทปรกษา รองผอานวยการฝายวชาการเปนประธาน หวหนาหมวดวชาทกหมวด หวหนาฝายและหวหนางานเปนกรรมการ บรรณารกษเปนกรรมการและเลขานการ

6. อาสาสมคร หองสมดโรงเรยนมกประสบปญหาการขาดแคลนอตรากาลงคน บคคลกลมหนงทสามารถชวยแกปญหานได คอ อาสาสมครชวยงานหองสมด ไดแก ครอาจารยในโรงเรยน ผปกครองนกเรยน บคคลในชมชนซงเสนอตวเขามาเปนอาสาสมครและยนดทจะทางานหองสมดโดยไมหวงเงนตอบแทน บรรณารกษควรพจารณามอบหมายงานตามความเหมาะสมและความสามารถโดยใหการแนะนาในการปฏบตงาน

7. นกเรยนชวยงานหองสมด การจดนกเรยนชวยทางานในหองสมดเปนการแบงภาระของครบรรณารกษ ชวยใหการบรการหองสมดรวดเรวและทนใจผใชบรการ เปนการเปดโอกาสใหนกเรยนฝกฝนประสบการณไดกวางขวางยงขน รวมทงไดรบความรเพมเตมในเรองการใชหนงสอและหองสมด นบวาเปนผลดทงแกนกเรยนและแกหองสมด การคดเลอกนกเรยนชวยงานหองสมดควรเปนไปโดยความสมครใจ ครบรรณารกษควรชแจงใหนกเรยนเหนประโยชนของการเขามาทางานในหองสมด อธบายงานทจะทาวามอะไรบางและจะตองเตรยมตวอยางไร ครบรรณารกษควรวางหลกเกณฑในการคดเลอกนกเรยนเขาทางาน กาหนดคณสมบตเพอสะดวกในการตดสนคดเลอก และตองคานงเสมอวานกเรยนมเวลาจากดและมความรนอย ฉะนนการใหงานควรคานงถงความสามารถ ความถนดและเวลาของนกเรยน ควรจดตารางการทางานใหชดเจนวาจะใหใครทาอะไร เวลาใดและแจงอาจารยทปรกษาของนกเรยนใหรบทราบดวย

การวางแผนและจดทาโครงการพฒนาหองสมด

การวางแผน

การวางแผนเปนกระบวนการแรกของการจดการหองสมดใหสามารถปฏบตงานใหบรรลผลตามเปาหมายทตองการ แผนพฒนาหองสมดจะมสวนชวยใหการดาเนนงานของหองสมดมทศทางทแนนอนไมวาจะเปนงานประจาหรอโครงการงานเพอพฒนา เพอใชแผนงานทกาหนดไวเปนเครองมอในการพฒนาหองสมดใหมประสทธภาพ ควรดาเนนการดงน

1. องคประกอบพนฐาน ซงองคประกอบตาง ๆ สาหรบการวางแผนพฒนาหองสมด

2. ระบบการวางแผน การวางแผนควรมแนวทางการวางแผนเพอพฒนางานไวอยางมระบบ โดยวธการปรบปรงแผนทมอยเดมหรอการจดทาโครงการใหม แลวลงมอปฏบตตามแผนงาน และโครงการทกาหนดไวตามลาดบ

U T Q - 0 2 2 2 บ ร ร ณ า ร ก ษ : ก า ร จ ด ก า ร ห อ ง ส ม ด

24 | ห น า

2.1 การเตรยมการสาหรบวางแผน การเตรยมการสาหรบวางแผนสงทตองปฏบตจดทาในการเตรยมสาหรบวางแผน ประกอบดวย 1) การจดระบบขอมลเพอการบรหารทสะทอนใหเหนภารกจ แผนงานโครงการ ระบบงานทใชและขอมลทจาเปนตองใช

2) การศกษาสภาพปจจบนของหองสมด

3) การประเมนปญหาและความตองการจากผใชและผปฏบตงาน

4) การคาดการณแนวโนมตาง ๆ ทเกยวของกบงานในหนาทความรบผดชอบโดยตรง

5) การคาดคะเนดานทรพยากรและการเงนทจะไดรบในแตละป

6) การกาหนดเกณฑมาตรฐาน และขอกาหนดสาคญตาง ๆ ทใชเปนหลกในการวางแผนเพอพฒนาหองสมด เชน มาตรฐานหองสมดและตวบงชเพอการพฒนาคณภาพหองสมดโรงเรยนสงกดสานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน

7) การกาหนดโครงสรางการประสานงาน การกาหนดหรอแตงตงคณะกรรมการ กาหนดตวบคลากร ตลอดจนภาระหนาทรบผดชอบของแตละคน (Job Description) 8) โครงสรางทจาเปนตองใชในการปฏบตงานบรหาร งานเทคนค งานบรการ และงานธรการของหองสมด

9) การกาหนดนโยบายการวางแผนงานหองสมด

2.2 การพฒนาแผนงานหรอการจดทาแผนเพอเรมงาน การกาหนดเคาโครงของสงทจะปฏบตเพอแกปญหาและเพอการพฒนาระบบงานในอนาคต สงทตองปฏบตมดงน

1) การกาหนดวตถประสงค นโยบาย ทศทาง ประกอบดวย วตถประสงค นโยบาย มาตรการ กลวธและเปาหมายของการพฒนา

2) การกาหนดระยะเวลาในการวางแผนพฒนางานหองสมดของโรงเรยน เพอใหบรรลผลของการพฒนาทงระบบ และสอดคลองกบนโยบายทกาหนดไว 2.3 การจดทาแผนเพอปฏบตการ การนาเอาโครงการของหองสมดทไดจดทาไวมาเพอการปฏบตจรง ประกอบดวยงานสาคญ ดงน

1) การวางโครงการพฒนาหองสมดแตละปการศกษาวาจะดาเนนการพฒนาอะไรบางในปการศกษานน ๆ เพอของบประมาณในการดาเนนงาน

2) การวางแผนปฏบตการประจาป เมอไดรบการพจารณาจดสรรงบประมาณและอนมตจากฝายบรหาร การจดทาแผนปฏบตการจะเปนไปโดยงาย

2.4 การวางแผนตดตาม ควบคมและประเมน เมอจดทาแผนปฏบตงานเรยบรอยแลว การบรหารงานหรอปฏบตงานตามโครงการและมการวางแผนการประเมนผลการปฏบตจดทา เชน การเกบสถต การรายงานผลการปฏบตงาน ความกาวหนาของงาน และมการประเมนผลตามแบบฟอรมทฝายแผนงานของโรงเรยนกาหนดไวในปฏทนปฏบตงานประจาปของโรงเรยนทก ๆ ภาคเรยน ขอมลสถตตาง ๆ ของหองสมดทรวบรวมไวแสดงใหทราบถงประสทธภาพและคณภาพของงานทดาเนนการตามแผนวาเปนอยางไร เกยวกบสงตางๆ ดงน 1) ผลสาเรจของการดาเนนงานตามวตถประสงคและเปาหมายของแผนงานและโครงการ

2) ประสทธภาพของแผนงานและโครงการ

U T Q - 0 2 2 2 บ ร ร ณ า ร ก ษ : ก า ร จ ด ก า ร ห อ ง ส ม ด

25 | ห น า

3) ปญหาและอปสรรค

4) ขอเสนอแนะและแนวทางเพอการปฏบตในโอกาสตอไป

2.5 การปรบแผนหรอการจดทาแผนใหม การปฏบตงานของหองสมดในรอบปทผานมา อาจจะมขอมลแสดงใหทราบวาควรมการปรบปรงหรอพฒนาแผนในปตอไป หรอไมอยางไร งานในสวนนประกอบดวย

1) การทบทวนโครงการและกาหนดรายละเอยดเพอการแกไขปรบปรง

2) การทบทวนและปรบแผนประจาป

3) การวางแผนงานหรอโครงการใหม ๆ จากการปฏบตงานตามขนตอนดงกลาว ทาใหการพฒนาและการดาเนนงานของหองสมดเปนกระบวนการตอเนองตลอดไป

แนวความคดและหลกการพฒนาดงกลาวเปนเพยงกรอบหรอแนวความคด ทผปฏบตงานสามารถเลอกนามาประยกตใชในการปฏบตงานของตน แผนงานและโครงการตาง ๆ เปนเครองมอสาคญยงตอการดาเนนงานใหเปนระบบ ควรพจารณาใหมความสอดคลองและเปนไปได เพอชวยใหการพฒนางานทรบผดชอบประสบความสาเรจ และดาเนนไปไดอยางมประสทธภาพ

การจดแผนผงสภาพแวดลอมและบรรยากาศของหองสมด

สถานทหองสมดเปนองคประกอบทสาคญ หากหองสมดตงอยในทาเลทด สะดวกแกการใชงาน อากาศถายเทด แสงสวางด สะอาด สงบเงยบและสวยงามนาเขาใชกจะเปนสงเชญชวนใหมผเขาใชหองสมดมากขน

ลกษณะของอาคารสถานท

1. หองสมดอาจเปนอาคารเอกเทศ หรอเปนสวนหนงของอาคารกได และควรอยชนลางสดหรอไมควรเกนชนท 2 ของอาคาร เพอความสะดวกแกผมาใชบรการ

2. ลกษณะแบบอาคาร หองสมดจะตองไดรบการออกแบบทถตองตามหลกวชา โดยความรวมมอระหวางสถาปนก บรรณารกษ ผบรหาร และคณะกรรมการหองสมด

3. สามารถปรบปรงขยายตอไปภายหนาได

4. ไมสนเปลองในการระวงรกษาและทาความสะอาดไดงาย

5. ใชวสดกอสรางทเหมาะสมและคงทนถาวร

6. ใหความสะดวกสบายโดยม - เนอทเพยงพอสาหรบผอาน ทสาหรบบรการ สาหรบเจาหนาททางาน ทวางชนหนงสอ และทเกบของ

- แสงสวางเพยงพอ ไมสวางจนเกนไป

- ไมมเสยงรบกวน หางไกลจากเสยงอกทก

- อากาศ ควรมการถายเทไดสะดวก

- ควรใชสสบายสายตา

การจดตกแตงหองสมด

การตกแตงหองสมด ควรมการตกแตทงภายในและภายนอก ดงน

- ภายในหองสมด อาท การจดวางรปแบบหองสมด การจดวางครภณฑ การจดวางสงพมพ การใชรปภาพ กระถางตนไม

U T Q - 0 2 2 2 บ ร ร ณ า ร ก ษ : ก า ร จ ด ก า ร ห อ ง ส ม ด

26 | ห น า

- ภายนอกหองสมด อาท การจดสภาพแวดลอมใหรมรนสวยงาม ปายชอหองสมด ปายนเทศ หลกสาคญในการจดจกแตงหองสมดดงกลาว ควรคานงถงสงเหลาน คอ

1. ความสะอาด หองสมดตองจดใหเปนระเบยบเรยบรอยทงวสดครภณฑและทรพยากรสารสนเทศตาง ๆ ใหจดไวในททเหมาะสมสะดวกแกการใชงาน และมการทาความสะอาดอยางสมาเสมอ ซงจะทาใหผใชหองสมดมความพอใจและตดใจชวยดงดดแกผเขาใชหองสมด

2. การจดอปกรณตกแตงหองสมดจะชวยใหเกดความสดชนสบายตา เชน กระถางตนไม แจกนดอกไมประดบจากจดตางๆ อาจใชวสดทองถนตงหรอแขวนในททเหมาะสม แตไมควรจดจนดรกรงรงเกะกะไปหมด

3. การบารงรกษา ควรบารงรกษาอปกรณตกแตงใหอยในสภาพสดชน สะอาด เชน ไมควรปลอยตนไมใหเหยวเฉา อปกรณตกแตงไมควรใหมฝนจบ

การจดเนอทภายในหองสมด

การจดเนอทภายในหองสมดเปนการอานวยความสะดวกและใชเนอทเกดประโยชนมากทสด เพอใหการดาเนนงานมประสทธภาพ เนอทภายในตองสามารถขยายหรอปรบเปลยนไดตามสภาพของลกษณะงานของแตละแหง การจดเนอทหองสมดใหคานงถงสงตอไปน

1. จานวนผใชควรจดเนอทใหเพยงพอกบผใชหองสมด ปกตจะกาหนดเนอทอยาง นอย 1 ใน 3 ของจานวนผใชททราบจานวนแนนอน 2. จานวนทรพยากรสารสนเทศทหองสมดจดไวบรการ โดยคานวณจากครภณฑทจดเกบ ทตองเพมไว 2 เทาจากจานวนปจจบน เพอการขยายงานในอนาคต

3. จานวนทนงอาน กาหนดตามพนทตอจานวนผใช ทงนขนอยกบเนอทของอาคารสถานทแตละแหงทจะอานวยใหไดมากนอยเพยงใด

4. จานวนบคลากรหองสมด ควรมเนอทสาหรบปฏบตงานอยางสะดวก และเหมาะสมกบการใชสอย นอกจากน การใชเนอทหองสมดควรมการวางแผนใหสอดคลองกบวตถประสงคของงานหองสมด และใหเกดประโยชนสงสด ดงน

1. เนอททางาน เปนเนอทจาเปนสาหรบผปฏบตงานทจะ ตองไดรบความสะดวกและกวางพอกบปรมาณทรบผดชอบ อาท เนอทเปนสดสวนสาหรบใชตดตอกบบคคลภายนอกหรอผทเกยวของ เนอทสาหรบปฏบตงานธรการ เนอทสาหรบปฏบตงานเทคนค 2. เนอทใหบรการ เปนเนอทหลกของหองสมดเพอใชบรการแกบคคลทวไป ตองมเนอทกวางเพยงพอ และอานวยความสะดวกใหแกผใชหองสมดทกคน 3. เนอทสญจรภายใน เปนเนอทสาหรบการสญจรตดตอภายในประมาณ 30 % ของจานวนเนอททงหมด อาท การขนยายจดเกบทรพยากรสารสนเทศ 4. เนอทอนๆ ไดแก หองนา หองเกบของ หองควบคมเครองอเลกทรอนกส โดยกาหนดจานวนเนอทแตละอยางใหเหมาะสมสอดคลองกบประโยชนใชสอย

การออกแบบเนอทใชสอย

การออกแบบเนอทใชสอย ควรคานงถงการใชสอยใหเกดประโยชนเหมาะสมกบบรเวณของหองสมด แบงไดดงน

1. หนาทใชสอย พจารณาจากลกษณะการใชงานดงตอไปน

U T Q - 0 2 2 2 บ ร ร ณ า ร ก ษ : ก า ร จ ด ก า ร ห อ ง ส ม ด

27 | ห น า

1.1 บรเวณอเนกประสงค เปนบรเวณโลงกวาง อยตรงทางเขาออก เปนสถานทใชรวมกน สาหรบจดนทรรสการ หรการประชาสมพนธเปนบรเวณทใชเสยงตามปกต

1.2 บรเวณสาหรบผอาน จะตางกนตามประเภทของทรพยากรสารสนเทศ ไดแก ทนงอานหนงสอ ทนงอานวารสาร และหนงสอพมพ ทนงอานรวมทนงอานเฉพาะบคคล และทใชสอโสตทศนแตละประเภทจะจากดการใชเสยง

1.3 บรเวณทจดเกบทรพยากรสารนเทศ ไดแก ชนวางหนงสอวารสารและหนงสอพมพ ตเกบสอโสตทศน ควรอยใกลบรเวณผใชทรพยากรสารสนเทศ แตละประเภท แตไมเขมงวดการใชเสยง

1.4 บรเวณททางานของผปฏบตงาน ซงเปนงานบรการ เชน บรเวณเคานเตอรใหยม – คน โตะบรการตอบคาถาม รวมทงบรเวณททางานเทคนคประจาของงานหองสมด ควรกาหนดใหเหมาะสมและแยกเปนสดสวนตามประเภทของงาน

1.5 บรเวณอนๆ เชน หองนา ทรบฝากของกอนเขาหองสมด สะดวกเหมาะสมและสวยงาม

2. ความสมพนธของหนาทใชสอยกบความตองการใชบรการ ตองออกแบบการใชเนอทใหสอดคลอง เชน ทนงอานวารสารอยใกลกบวารสาร ทนงอานเฉพาะบคคลควรอยไกลจากทนงอานรวม หรอบรเวณใชเสยง หองนทรรสการควรอยใกลทางเขาออกของหองสมด

3. ความยดหยน และการขยายในอนาคต ตองมการออกแบบเนอทสาหรบการขยายหรอเปลยนแปลงตามสถานการณการใชสอย สาหรบเนอทของการปฏบตงานทสมพนธกน ตองสามารถขยายหรอเปลยนตามปรมาณของงานและบคลากร ซงควรกาหนดสาหรบการขยายไดภายในเวลา 5 ป

การประชาสมพนธหองสมด

การประชาสมพนธ เปนกจกรรมทมความสาคญมากในการดาเนนงานทกประเภท เพราะสรางความเขาใจอนดและประสานงานใหเกดขนระหวางผดาเนนงาน ผบรหาร คร นกเรยน ผปกครอง และชมชน ดงนนการประชาสมพนธหองสมดจงเปนการดาเนนงานทมงใหเหนความสาคญ คณคา ประโยชนและความเขาใจอนดเกยวกบงานหองสมด เกดทศนคตทด และสนใจทจะมารบบรการตางๆ ทหองสมดจดขน เกดผลดในการใหความสนบสนน ปรบปรง ขยายกจการหองสมดใหกาวหนายงขน ตลอดจนสงเสรมวทยฐานะของบรรณารกษใหสงขนดวย

วตถประสงคในการประชาสมพนธ

1. เพอเผยแพรใหทราบถงกจกรรมของหองสมด

2. เพอเสนอขาวและความเคลอนไหวของหองสมด

3. เพอใหไดรบความนยม เหนคณคา และมผมาใชบรการของหองสมด

4. เพอใหมผสนบสนนหองสมดใหเจรญกาวหนา

5. เพอใหผอนมสวนรวมในการปรบปรงกจการหองสมด

หลกการประชาสมพนธ

1. ดาเนนการดวยความบรสทธใจและตรงไปตรงมา

2. เสนอขาวทดเปนประจา

3. ดาเนนการประชาสมพนธดวยกจกรรมตางๆ ตอเนองกนอยางสมาเสมอ

U T Q - 0 2 2 2 บ ร ร ณ า ร ก ษ : ก า ร จ ด ก า ร ห อ ง ส ม ด

28 | ห น า

4. พยายามสรางความเขาใจอนดใหเกดขนแกคนทกกลม

5. พรอมทจะพจารณา รบฟงความคดเหน หรอเสนอแนะจากหนวยงานอน

6. ใชวธการทเปนกนเอง

ประเภทของการประชาสมพนธ แบงได 2 ประเภทคอ

1. การประชาสมพนธภายในโรงเรยน ไดแก การสรางความสมพนธกบผบรหาร ครและนกเรยน เปนการบอกลกษณะของงาน การจดใหความสะดวกแกผใช ระบบการจด ชนดของบรการ ประโยชน ขอบเขต ระเบยบการใช และความรวมมอทหองสมดประสงคจะไดรบจากผใช

2. การประชาสมพนธภายนอกโรงเรยน ไดแก การสรางความสมพนธกบผปกครองหนวยงานอน องคการ หางราน และชมชน เปนการบอกชอหองสมด วตถประสงค บรการและกจกรรมตางๆ สงทจะสนองความตองการและความสนใจ ผลทจะบงเกดแกสวนรวมความเคลอนไหวและความกาวหนาของหองสมด

สอประชาสมพนธ

ในการประชาสมพนธทงภายนอกและภายในหองสมดอาจใชสอประเภทตางๆ ดงน

1. สอบคคลหรอสอคาพด เชน การสนทนา การบรรยาย การปราศรย เปนตน ขอดของสอประเภทน คอ ประหยดเวลา และคาใชจายในการดาเนนการ ทงยงเปนการสอสารแบบสองทางระหวางทงผพดและผฟง สามารถโตตอบกนไดทนท นอกจากนนสามารถปรบเนอหาใหเหมาะสมกบผฟงได สวนขอจากดกคอ ขาดความคงทนและไมสามารถครอบคลมผฟงจานวนมากได ขอบขายการครอบคลมคอนขางจากด

2. สอสงพมพ เชน คมอการใชหองสมด จดหมายขาว วารสาร เอกสารแนะนา สอสงพมพมขอด คอ มความคงทนกวาสอประเภทอน ผอานสามารถยอนกลบมาอานทบทวนได และสามารถสอสารไดหลายประเภทเผยแพรไดมาก สวนขอจากดคออาจตองใชงบประมาณและเวลาในการจดทา และอาจขาดความรวดเรวในการสอขาวสาร

3. สอมวลชน เชน วทย โทรทศน หนงสอพมพ เปนตน ขอดของสอมวลชนคอสามารถเผยแพรไปสสาธารณชนไดอยางกวางขวาง มความรวดเรว และมการเตรยมสงทเผยแพรมาลวงหนา สวนขอจากดทสาคญคอ เปนการสอสารทางเดยว และมราคาแพงกวาการสอสารประเภทอน 4. สอกจกรรม เปนการจดกจกรรมตามวาระหรอโอกาสตางๆ เชน นทรรศการ การประกวด การแขงขน สปดาหหองสมด เปนตน ขอดของสอนคอ เปนการประชาสมพนธใหกบประชาชนจานวนมาก และมงเนนไดกบกลมประชาชนเปาหมาย ขอจากดคอ อาจตองใชงบประมาณ และเวลาในการจดกจกรรม

5. สอโสตทศน เปนสอทใชทงภาพและเสยง มกใชในโอกาสพเศษตางๆ เชน วดทศน สไลด ภาพยนตร เปนตน ขอดของสอประเภทนคอ มภาพ และเสยงทสามารถทาใหผชมเกดความสนใจ และสามารถยอนกลบมาดเมอตองการได สวนขอจากดคอใชงบประมาณและเวลาสง และอาจไมสามารถเขาถงกลมผชมจานวนมากได และตองใชอปกรณ 6. สออเลกทรอนกส เปนสอทสามารถเชอมโยงกบผทมสวนไดสวนเสยของหองสมดไดอยางรวดเรว โดยเฉพาะอยางยงดวยความกาวหนาทางเทคโนโลย หองสมดอาจใชเครอขายทางสงคม (social network) เชน Twitter, Face book ในการตดตอกบชมชนทใหบรการ และสามารถประชาสมพนธ เผยแพร ขอมลขาวสาร แลกเปลยนความคดเหนได ขอดของสอประเภท

U T Q - 0 2 2 2 บ ร ร ณ า ร ก ษ : ก า ร จ ด ก า ร ห อ ง ส ม ด

29 | ห น า

นคอ สามารถใชไดทกท ทกเวลา มความรวดเรว สวนขอจากดคอ ตองมอปกรณและตองสามารถเขาถงเครอขายไดอยางรวดเรว

วธการประชาสมพนธ มหลายวธและใชสอตางๆ กน ดงน

1. การประชาสมพนธแบบกนเองหรอแบบไมเปนทางการ วธนบรรณารกษเปนบคคลทสาคญทสดทจะบอกกลาวชแจงงานของหองสมดแกผเกยวของดวยวาจาและการสนทนา ความยมแยมแจมใส และการเปนกนเองของบรรณารกษทมตอผใกลชด จะเปนสงทชวยกระชบความสมพนธและความเขาใจอนดใหเกดขนระหวางผใชกบหองสมด

2. การประชาสมพนธโดยอาศยงานของหองสมดเปนเครองมอ หมายถง การจดหองสมดใหถกตองตามหลกวชา จดบรการทด และจดกจกรรมสมาเสมอ

3. การประชาสมพนธโดยอาศยกจกรรมของหองสมด เชน เมอหองสมดจะจดกจกรรมเรองใดๆ ควรแจงครอาจารย นกเรยน ผปกครอง ชมชนและหองสมดอนทกครง เพอชกจงใหเกดความรวมมอและมารวมกจกรรม

4. การประชาสมพนธโดยใชสอมวลชน ไดแก การเขยนบทความ จดรายการสงเสรมความเขาใจในเรองหนงสอ หองสมดและการอาน ทางหนงสอพมพ วทย โทรทศน รวมทงสอตางๆ ทโรงเรยนผลตขนในโอกาสทสามารถจะทาได

5. การประชาสมพนธโดยรวมมอกบหองสมด องคการและสถาบนอนๆในชมชน ทสนใจจะปรบปรงและสงเสรมการศกษา วฒนธรรมและความเจรญงอกงามทางจตใจ โดยการสรางสรรคสงทมคณคาดวยการรวมจดรายการตางๆ ในโอกาสพเศษรวมกบหองสมดและองคการหรอสถาบนนนๆ

6. การประชาสมพนธโดยใชรายงานของหองสมด ซงเปนสวนหนงทจะชวยประชาสมพนธงานหองสมดไดเปนอยางด และเปนทนาเชอถอเพราะมสถตตวเลขตางๆ ประกอบอยางชดเจน แสดงผลงานของหองสมดและคณคาของหองสมด ซงจะชวยใหผปกครองนกเรยนและผเกยวของไดทราบโดยทวถงกน

กระบวนการในการประชาสมพนธ

U T Q - 0 2 2 2 บ ร ร ณ า ร ก ษ : ก า ร จ ด ก า ร ห อ ง ส ม ด

30 | ห น า

หลงจากศกษาเนอหาสาระตอนท 3 แลวโปรดปฏบตใบงานท 3

สรป

การบรหารจดการองคกรยคใหม สารสนเทศเปนสงสาคญทจะชวยเพมประสทธภาพขององคกรและความสามารถสรางไดเปรยบทางการแขงขน โดยเฉพาะองคกรชนนาในปจจบนการบรหารจดการ จงจาเปนตองมความสามารถในการพฒนาองคอยางนอย 4 ดาน ไดแก การเพมประสทธภาพ การเพมคณภาพ นวตกรรมหรอการประดษฐคดคนสงใหม และการตอบสนองความตองการของลกคาหรอผใชบรการ บรรณารกษจาเปนตองศกษาระบบบรหารงานหองสมด ซงมองคประกอบ 5 ประการ คอ วตถประสงค โครงสรางของระบบ ความสมพนธเกยวโยงซงกนและกน ลกษณะความสมพนธของระบบภายในและระบบอนๆ และคณภาพของระบบ การประชาสมพนธหองสมด เปนกจกรรมทมความสาคญมากในการดาเนนงานทกประเภท เพราะสรางความเขาใจอนดและประสานงานใหเกดขนระหวางผดาเนนงาน ผบรหาร คร นกเรยน ผปกครอง และชมชน ซงมวตถประสงคในการประชาสมพนธ คอ เพอเผยแพรใหทราบถงกจกรรมของหองสมด เพอเสนอขาวและความเคลอนไหวของหองสมด เพอใหไดรบความนยม เหนคณคา และมผมาใชบรการของหองสมด เพอใหมผสนบสนนหองสมดใหเจรญกาวหนา และเพอใหผอนมสวนรวมในการปรบปรงกจการหองสมด

U T Q - 0 2 2 2 บ ร ร ณ า ร ก ษ : ก า ร จ ด ก า ร ห อ ง ส ม ด

31 | ห น า

ตอนท 4 การจดการทรพยากรสารสนเทศ

ทรพยากรสารสนเทศ

ทรพยากรสารสนเทศ หมายถง แหลงสารสนเทศทกรปแบบทหองสมดไดคดเลอก จดหา วเคราะหและจดรวบรวม อยางเปนระเบยบไวใหผใชคนควาหาสารสนเทศทตองการ และจดบคคลากรบรการสารสนเทศเพอคอยอานวยความสะดวกแกผใช

ประเภทของทรพยากรสารสนเทศหองสมด

ทรพยากรสารสนเทศหองสมดมหลายรปแบบ แบงออกไดเปน 5 ประเภท คอ 1. สงตพมพบนแผนกระดาษ เชน หนงสอ วารสาร นตยสาร หนงสอพมพ จลสาร กฤตภาค 2. สงบนทกลายลกษณอกษรดวยมอ เชน จดหมายตอบโต ตนฉบบลายมอดวยตวเขยน หรอพมพ 3. สอโสตทศน เชน รปภาพ แผนท แผนภม ภาพเคลอนไหว ภาพยนตร แถบวดทศน

4. วสดยอสวน เชน ไมโครฟลม ไมโครฟช ไมโครคารด

5. สออเลกทรอนกส เชน แผนจานแมเหลก แถบแมเหลก จานเสยง ซดรอม

หนงสอ เปนสงพมพทเกดจากความร ความคดสตปญญา และประสบการณของมนษยจดทาเปนรปเลมหนงสอ แบงตามลกษณะเนอหาได 5 ประการ คอ

1. หนงสอสารคด (nonfiction) 2. หนงสอบนเทงคด (fiction) 3. ตารา (textbook) 4. หนงสออางอง (reference book) 5. สงพมพรฐบาล (government publication) วารสารและหนงสอพมพ (Periodical) เปนสงพมพทออกเปนตอนๆ ตอเนองกน มกาหนดระยะเวลาทออกแนนอนสมาเสมอและตดตอกนไปตามลาดบ เชน รายวน รายสปดาห รายปกษ รายเดอน และรายสามเดอนวารสารและหนงสอพมพ เปนสงพมพตอเนองทเสนอ เนอหาสาระในรปแบบตางๆ โดยเฉพาะมการจดทาวารสารหลายลกษณะซงแตละลกษณะ มชอเรยกดงน นตยสาร (Magazine) เปนสงพมพทใหความบนเทงและความรทวไปไมเนนหนกทางวชาการ วารสารทางวชาการ (Journal ) เปนสงพมพทจดพมพโดยสมาคมทางวชาการ สถาบนหรอหนวยงานวชาการ สาขาวชาใดวชาหนง ขอบเขตของเนอเรองประกอบดวยบทความ รายงาน และขาวความเคลอนไหวทางวชาการ วารสารวเคราะหและวจารณขาว (review journal) เปนสงพมพทเสนอขาวในรปของการวเคราะห วจารณ ขาวทนามาเสนอสวนใหญ ไดแกขาวเศรษฐกจ การเมอง สงคมและวฒนธรรม จลสาร และ กฤตภาค (pamphlets) เปนสงพมพทใหสารสนเทศเรองใดเรองหนงสวนมากเปนสารสนเทศ ททนสมยอยในความสนใจของบคคลทวไป กฤตภาค(clipping) เปนบทความเหตการณสาคญเรองราวตางๆ รปภาพรปบคคลทมชอเสยงแผนทหรอสารสนเทศอนๆ

สอโสตทศน (audio-visual materials) โสตทศนวสด หรอวสดไมตพมพ (Non-book materials หรอ (Non-print materials)

U T Q - 0 2 2 2 บ ร ร ณ า ร ก ษ : ก า ร จ ด ก า ร ห อ ง ส ม ด

32 | ห น า

วสดยอสวน (micrographic หรอ microforms) หมายถง วสดทบนทกสารสนเทศจากสงพมพทเปน หนงสอวารสาร หนงสอพมพ วทยานพนธ จดหมายโตตอบ หนงสอ หายาก ตนฉบบ โดยการถายในลกษณะยอสวนลงบน แผนฟลมขนาดเลกเพอประหยด เนอทในการเกบ และปองกนการฉกขาด ทาลายแบงได 2 ประเภทคอฟลมโปรงแสง และ บตรทบแสง สออเลกทรอนกส (electronic media) หมายถง สอทบนทกสารสนเทศดวย วธการทางอเลกทรอนกส อาจอยในรปของ สอบนทกขอมลประเภทสารแมเหลก เชน แผนจานแมเหลกชนดออน (floppy disk) และสอประเภทจานแสง (optical disk) ซดรอม (CD-Rom) บนทกอกขระแบบดจตอลไมสามารถอานไดดวยตาเปลา ตองใชเครองคอมพวเตอรบนทกและอานขอมล

การคดเลอกและจดหาทรพยากรสารสนเทศ

การจดหาทรพยากรสารสนเทศ (Acquisition) หมายถง กระบวนการดาเนนงานของเพอใหไดทรพยากรสารสนเทศมาใหบรการแกผใชในหองสมดและศนยสารสนเทศ ซงการจดหาทรพยากรสารสนเทศของหองสมดโดยทวไป วธการจดหาทรพยากรสารสนเทศ วธการจดหาทรพยากรสารสนเทศเขาหองสมดม 5 วธ ไดแก 1. การจดซอ การจดซอเปนวธทหองสมดใชในการจดหามากทสด วธการจดซอทรพยากรสารสนเทศทวไปทหองสมดนยมใช การสงซอแบบประจา (Standing order) การสงซอแบบเสนอใหเลอก (Blanket approval order) และการสงซอแบบใหตวแทนเลอกให (Block order) 2. การขอและรบบรจาค เนองจากมทรพยากรสารสนเทศจานวนมากทมคณคาและไมมวางจาหนาย แตผผลตยนดทจะบรจาคเพอเปนวทยาทาน และยงเปนการประหยดงบประมาณของหองสมดวธหนง หองสมดอาจทาเปนครงคราวหรอขอสมครเปนสมาชกเพอรบทรพยากรสารสนเทศนนเปนประจา แหลงทบรจาค 3. การแลกเปลยน วตถประสงคของการแลกเปลยนทรพยากรกนระหวางหองสมด คอ การจดหาทรพยากรทไมมจาหนายโดยทวไป เชน วทยานพนธ สารนพนธ สงพมพของหองสมดหรอหนวยงานทสงกด รายงานการประชมหรอสมมนา รายงานประจาป เปนตน ซงทรพยากรสารสนเทศทจะแลกเปลยนดงกลาวหองสมดมซา จานวนมากเกนความจาเปน หรอไมตรงกบความตองการของหองสมด 4. การบอกรบ การบอกรบวารสาร และฐานขอมลทรพยากรสารสนเทศอเลกทรอนกส ออนไลน เชน บทความวารสาร หนงสอ วทยานพนธ รายงานการประชม เอกสารอน ๆ เปนตน 5. การผลตหรอจดทาขนเอง หองสมดจาเปนตองมการผลตทรพยากรสารสนเทศเพอใหบรการแกผใช ซงทรพยากรสารสนเทศทหองสมดผลตหรอจดทาขน ไดแก กฤตภาค รปภาพ ดชน บรรณานกรม จลสาร วารสารและสงพมพตาง ๆ ของหองสมด สาเนาเอกสาร วสดยอสวน วดทศน ซดรอม ดวด ฯลฯ รวมทงการแปลงสอสงพมพเปนสออเลกทรอนกสเพอประหยดเนอทจดเกบ หรอเพออานวยความสะดวกในการเขาถงทรพยากรสารสนเทศของหองสมดโดยเฉพาะสงพมพลกษณะพเศษ เชน หนงสอหายาก ตนฉบบตวเขยน เปนตน หองสมดจะใหบรการสออเลกทรอนกสตางๆ ในรปแบบของแผนซดรอม แผนดวด หรอฐานขอมลออนไลนทเปน Web-based application

U T Q - 0 2 2 2 บ ร ร ณ า ร ก ษ : ก า ร จ ด ก า ร ห อ ง ส ม ด

33 | ห น า

การจดหมวดหมทรพยากรสารสนเทศ

การวเคราะหทรพยากรสารสนเทศ หรอการจดหมหนงสอ ทรพยากรสารสนเทศตางๆ เปนกระบวนการจดระเบยบความร จดเปนเนอหาสาคญ สาหรบการศกษาสาขาวชาบรรณารกษศาสตรและสารสนเทศศาสตร เปนงานเทคนคของหองสมด เพอชวยใหผใชบรการเขาถงทรพยากรสารสนเทศทผานกระบวนการวเคราะหเนอหา กาหนดหมวดหม สาขาวชา จดทารายการตางๆตามโครงสรางขอมลทเปนมาตรฐานสากลไดอยางสะดวกและรวดเรว

วตถประสงคของการจดหมหนงสอ

เพออานวยความสะดวกแกผใชหองสมดและบรรณารกษในการสบคนหนงสอในหองสมด เมอทราบเลขเรยกหนงสอ จะชวยใหผใชคนพบหนงสอทตองการทกชอเรองทมเนอหาเหมอนกนหรอสมพนธกนทใหบรการในหองสมด

ประโยชนของการจดหม

1. ใชเพอกาหนดเลขเรยกหนงสอเพอทจะไดรวา ควรจดเกบหนงสอนนไวตรงทใดบนชน ในกรณเชนน หนงสอแตละเลมจะมเลขหมเพยงเลขเดยว และใชหวเรองเปนตวบอกถงรายละเอยดของเนอหา

2. ใชเพอบอกลกษณะของเนอหา และกาหนดเลขเรยกหนงสอไปดวย ในขณะเดยวกนสามารถกาหนดหวเรองไดหลายหวเรองไดถาจาเปน และหวเรองรองใชสาหรบบอกรายละเอยดของเนอหา

หลกการจดหมหนงสอ การจดหมหนงสอไดถกตองบรรณารกษตองทราบเนอหาของหนงสอแตละชอเรองวาเปนความรสาขาวชาใด ดงนน เพอใหทราบเนอหาของหนงสอเปนลาดบแรก (รตนา ณ ลาพน, 2549: 7-8) ควรพจารณาสวนตาง ๆ ของหนงสอตามลาดบ ดงน

1. ชอเรอง บางกรณบรรณารกษจะทราบเนอเรองของหนงสอไดจากชอเรอง แตบางครง ชอเรองอาจทาใหเขาใจเนอหาผดไปจากทเปนจรง

2. คานา รายละเอยดในหนาคานา แสดงใหทราบวตถประสงคของผแตง และสวนพบของใบหมปก (Flap) จะใหรายละเอยดทวไปของหนงสอพอสงเขป

3. สารบญ เปนแหลงขอมลชวยใหทราบเนอหาของหนงสอ

4. หนงสอบางเลมทไมมสารบญใหพจารณาหวขอของแตละบท (Chapter Heading) หมายถง บรรณานกรมและรายชอแหลงขอมลทผแตงใชในการเรยบเรยงงานนนๆ

5. พจารณาเนอหา (Text) ของหนงสอ

6. ถาหากบรรณารกษไมมความรหรอคนเคยกบเนอหาของหนงสอทซบซอน จาเปนตองศกษาขอมลของหนงสอจากแหลงของหนงสอเลมนนๆ จากแหลงขอมลอน เชน บรรณานกรม รายชอสงพมพ บทวจารณ และสงพมพอางองอนๆ

7. หากปฏบตตามหวขอ 1-6 แลวยงไมสามารถกาหนดเลขหมหนงสอได ใหบรรณารกษปรกษาผเชยวในสาขาวชานน ๆ เพอใหทราบเนอหาทแทจรงของงานนนๆ

แนวทางทวไปของการจดหมหนงสอ 1. พจารณาวาหนงสอแตละชอเรองควรจดไวทเลขหมใดจงจะเปนประโยชนตอผใชมากทสดจดแบงประเภทหนงสอตามท ๆ จะไดใชประโยชนมากทสด

U T Q - 0 2 2 2 บ ร ร ณ า ร ก ษ : ก า ร จ ด ก า ร ห อ ง ส ม ด

34 | ห น า

2. พจารณาเนอหาเปนลาดบแรก ตอจากนนจงพจารณารปแบบ (form) ยกเวนหนงสอประเภทวรรณกรรมทตองพจารณารปแบบเปนลาดบแรกและเนอหาเปนลาดบรอง

3. จดแบงประเภทหนงสอ ตามเนอหาเฉพาะมากกวาตามหวเรองทวไป กาหนดเลขหมเฉพาะทสดสาหรบหนงสอแตละชอเรอง

4. เมอหนงสอมหวขอ 2 หรอ 3 หวขอ ใหยดหวขอทเดนทสด หรอหวขอทพดถงเปนอนดบแรก ถาหนงสอพดถงมากกวา 3 หวเรอง ใหใสไวในหมทวไป ซงจะครอบคลมหวขอทงหมด

5. พจารณาเลขหมจากตารางเลขหมฉบบสมบรณ มใชกาหนดเลขหมจากดรรชน หากหนงสอชอเรองใดชอเรองหนงมเนอหามากกวา 1 เรอง ใหจดหมหนงสอไวทเลขหมของเนอหาทปรากฏเดนชดทสด

6. หนงสอทมเนอหาหลายเรองรวมอยในเลมเดยวกน หากสามารถตดสนวา เนอหาเรองใดเดนทสด กใหกาหนดเลขหมสาหรบเนอหาดงกลาว ในกรณทเนอหาแตละเรองเปนอสระจากกน ใหจดหมโดยพจารณาวตถประสงคหรอความตงใจของผแตงเปนหลก

7. กาหนดเลขหมตามเนอหาทปรากฏเปนสวนแรก หากไมสามารถระบวาเนอหาสวนใดเปนเนอหาทเดนทสด

8. กาหนดเลขหมกวาง ๆ ทครอบคลมเนอหาดานตาง ๆ ทปรากฏการจดหมหนงสอทมหวเรองคลายๆ กนไดอยางตอเนอง ขอแนะนาใหตรวจสอบเลขหมทจะใชกบหนงสอเลมอนๆ ทมเลขหมแลวเสยกอน เพอใหแนใจวาหนงสอเลมนนเหมาะทจะอยในหมใด ซงทาไดโดยการตรวจสอบโดยตรงกบหนงสอทอยบนชนหรอกบรายการบตรทไดจดหมเรยบรอยแลว

การเตรยมทรพยากรสารสนเทศออกบรการ

ขนตอนการเตรยมทรพยากรสารสนเทศออกบรการ

1. ตรวจสอบรายการหนงสอทไดรบเขาหองสมด

2. เปดหนงสอใหม ประทบตราหนงสอ ตราทใชประทบเปนตราชอหองสมดของ แตละแหง

3. วเคราะหหมวดหมหนงสอ /ทาบตรรายการ

4. ลงทะเบยนดวยระบบมอ

5. ลงทะเบยนดวยระบบคอมพวเตอร 6. ปรนตบารโคด และตดบารโคดหนงสอทสนและปก

7. ตดใบกาหนดสง

8. ตดแถบแมเหลก

9. ตดตงสญญาณเตอนขโมย

10. หมปกหนงสอ

11. นาขนชนออกบรการ

การสารวจและจาหนายทรพยากรสารสนเทศ

เหตผลการจาหนาย

1. หนงสอทมการใชนอย หรอไมมการใชเลย 2. หนงสอทมเนอหาลาสมย เปนฉบบซา ไมเหมาะสมทจะใหบรการ

3. หนงสอทมสภาพเกาชารดเกนกวาจะซอมแซมได

U T Q - 0 2 2 2 บ ร ร ณ า ร ก ษ : ก า ร จ ด ก า ร ห อ ง ส ม ด

35 | ห น า

การสารวจหนงสอ การสารวจหนงสอมวตถประสงคดงน คอ 1. เพอใหทราบวามหนงสออยตรงตามตาแหนงแหงทบนชนหนงสอหรอไม 2. เพอตรวจสภาพของหนงสอ ชารดมากนอยเพยงไร ควรจดการซอมหรอควรจาหนายออก หรอควรซอมาแทนใหม และเพอจะไดทราบวาบตรหนงสออยครบถวนถกตองเรยบรอยหรอไม

3. เพอใหทราบวา หนงสอยงอยครบถวนหรอสญหายไปจานวนเทาไร เปนหนงสออะไร ควรจะซอมาแทนหรอไม

การสารวจหนงสอควรจดทาทกปอยางนอยปละ 1 ครง ในระยะปดเทอมปลาย หลงจากนกเรยนสอบปลายภาคเสรจแลว ซงเปนระยะทไมมผใดใชหองสมด

วธดาเนนการสารวจ

1. กอนจะทาการสารวจหนงสอ บรรณารกษจะตองประกาศและแจงใหผทยงไมไดคนหนงสอนาหนงสอมาคนทหองสมด เพอใหหนงสอทกเลมอยในหองสมด ทาใหสะดวกแกการสารวจ

2. นาหนงสอทกเลมจดขนชน เรยงลาดบตามเลขหม 3. ตรวจสอบการเรยงลาดบของบตรแจงหมใหถกตอง

4. ตรวจดหนงสอแตละเลมบนชนหนงสอกบบตรแจงหม เพอทจะไดทราบวามหนงสอเลมใดสญหายไปบางหรอไม การตรวจสอบตองตรวจดอยางละเอยด โดยดเลขหมทหลงปกในบตรหนงสอและเลขทะเบยนหนงสอใหตรงกบบตรแจงหมหนงสอ ในการสารวจหนงสอควรทางานดวยกน 2 คน คนหนงสารวจรายการในบตร อกคนหนงสารวจหนงสอบนชน จะชวยใหสารวจหนงสอไดรวดเรวและถกตอง

5. ทาเครองหมายในบตรแจงหมหลงเลขทะเบยนของหนงสอทสารวจพบและไมพบพรอมทงลงวนททสารวจไวดวย

U T Q - 0 2 2 2 บ ร ร ณ า ร ก ษ : ก า ร จ ด ก า ร ห อ ง ส ม ด

36 | ห น า

หลงจากศกษาเนอหาสาระตอนท 4 แลวโปรดปฏบตใบงานท 4

สรป  ทรพยากรสารสนเทศ หมายถง แหลงสารสนเทศทกรปแบบทหองสมดไดคดเลอก จดหา วเคราะหและจดรวบรวม อยางเปนระเบยบไวใหผใชคนควาหาสารสนเทศทตองการ และจดบคคลากรบรการสารสนเทศเพอคอยอานวยความสะดวกแกผใช ประเภทของทรพยากรสารสนเทศหองสมด แบงออกไดเปน 5 ประเภท คอ สงตพมพบนแผนกระดาษ สงบนทกลายลกษณอกษรดวยมอ สอโสตทศน วสดยอสวน และสออเลกทรอนกส การวเคราะหทรพยากรสารสนเทศ หรอการจดหมหนงสอ ทรพยากรสารสนเทศตางๆ เปนกระบวนการจดระเบยบความร จดเปนเนอหาสาคญ สาหรบการศกษาสาขาวชาบรรณารกษศาสตรและสารสนเทศศาสตร เปนงานเทคนคของหองสมด เพอชวยใหผใชบรการเขาถงทรพยากรสารสนเทศทผานกระบวนการวเคราะหเนอหา กาหนดหมวดหม สาขาวชา จดทารายการตางๆตามโครงสรางขอมลทเปนมาตรฐานสากลไดอยางสะดวกและรวดเรว โดยมวตถประสงคของการจดหมหนงสอเพออานวยความสะดวกแกผใชหองสมดและบรรณารกษในการสบคนหนงสอในหองสมด เมอทราบเลขเรยกหนงสอ จะชวยใหผใชคนพบหนงสอทตองการทกชอเรองทมเนอหาเหมอนกนหรอสมพนธกนทใหบรการในหองสมด

U T Q - 0 2 2 2 บ ร ร ณ า ร ก ษ : ก า ร จ ด ก า ร ห อ ง ส ม ด

37 | ห น า

ตอนท 5 การบรการทรพยากรสารสนเทศ

การจดบรการทรพยากรสารสนเทศ

งานบรการถอเปนหวใจของงานหองสมด เกยวของกบผใชบรการโดยตรง มสวนสาคญในการชวยสงเสรมใหนกเรยน และครผสอนเขาใชหองสมดมากขน ทาใหการจดการเรยนการสอนในโรงเรยนยอมมคณภาพดวย งานบรการของหองสมดไดแก การปฐมนเทศและแนะนาการใชหองสมด บรการการอาน บรการสบคนทรพยากรสารสนเทศ บรการยม-คน ทรพยากรสารสนเทศ บรการหนงสอจอง บรการตอบคาถามและชวยการคนควา (บรการเอกสารสนเทศ) อนเทอรเนตเพอการเรยนร ทงนเพออานวยความสะดวกแกผใชในการศกษาคนควา ประเภทของงานบรการทสวนใหญจดใหบรการในหองสมดโรงเรยน ไดแก

1. การปฐมนเทศและแนะนาการใชหองสมด เปนการแนะนาใหนกเรยนรจกใชหองสมดจะจดในโอกาสทเปดภาคเรยนใหมตอนตนปการศกษา แนะนาใหนกเรยนใหมใหรจกหองสมด วธการปฐมนเทศอาจฉายวดทศนเกยวกบวธใชหองสมดใหชมประกอบการบรรยาย แจกแผนพบ หรอจลสารคมอการใชหองสมด เนอหาประกอบดวย ประวตหองสมดอยางยอ จานวนบคลกากร จานวนทรพยากรสารสนเทศ แผนผงหองสมด ระเบยบขอบงคบ มารยาทในการใชหองสมด การจดหมวดหมหนงสอ และการระวงรกษาหนงสอ อาจบรรยายเพยงอยางเดยวหรอบรรยายพรอมนาชมหองสมดดวยกได

2. บรการการอาน หองสมดจดหาทรพยากรสารสนเทศใหบรการหลากหลาย ครบถวนตรงตามความสนใจและความตองการของผใช และสอดคลองตรงตามหลกสตรการเรยนการสอนจดสถานทใหสะดวกตอการใชบรการผใช จดทาปายแนะนาหนงสอหรอขาวสารเผยแพรอยางสมาเสมอ วางในตาแหนงทเหนไดชดเจน

3. บรการสบคนทรพยากรสารสนเทศ (Information Retrieval Services) เปนบรการสงเสรมการใชหองสมด โดยการแนะนาวธการสบคนทรพยากรทงระบบการใชบตรรายการ เพอใหผใชสามารถสบคนทรพยากรสารสนเทศไดดวยตนเอง และใหเจาหนาทชวยสบคนให หองสมดทมระบบหองสมดอตโนมต จะใหบรการสบคนฐานขอมลรายการบรรณานกรมออนไลน (OPAC : Online Public Access Catalog) เปนบรการทชวยใหผใชสามารถสบคนขอมลบรรณานกรมของทรพยากรสารสนเทศทมในหองสมดดวยระบบคอมพวเตอรออนไลน โดยหองสมดแตละแหงจะจดทาฐานขอมลนขนเอง ในปจจบนยงเปนบรการทชวยใหผใชสามารถเขาถงสารสนเทศทมอยในหองสมด และหองสมดอนๆ ตลอดจนแหลงสารสนเทศตางๆ ไดสะดวกรวดเรวยงขน และผใชยงสามารถสบคนทรพยากรของหองสมดตางๆ ทเชอมโยงกบระบบเครอขายไดอกดวย 4. บรการยม-คนทรพยากรสารสนเทศหรอบรการจาย-รบ (Circulation Services) เปนบรการพนฐานของหองสมดซงหองสมดจะตองกาหนด นโยบายและระเบยบขอบงคบการยมทรพยากรในหองสมด เพอเปนแนวทางในการปฏบตอยางชดเจน เชน ผมสทธเขาใชหองสมด ระยะเวลาการยม เปนตน บรการใหยมและรบคนเปนบรการทเปดโอกาสใหผใชยมทรพยากร ประเภทตพมพและประเภทไมตพมพออกไปศกษาคนควานอกหองสมดได ยกเวน ทรพยากรสารสนเทศบางประเภท เชน หนงสออางอง วารสารฉบบลาสด วารสารฉบบเยบเลม จลสาร กฤตภาค ราชกจจานเบกษา คมอมหาวทยาลยและวทยานพนธ ในปจจบนหองสมดโรงเรยนหลายแหงได

U T Q - 0 2 2 2 บ ร ร ณ า ร ก ษ : ก า ร จ ด ก า ร ห อ ง ส ม ด

38 | ห น า

นาระบบ รหสแทง (Barcode) มาใชในการใหบรการใหยมและรบคนทรพยากรสารสนเทศ ซงทาใหบรการเปนไปอยางสะดวกและรวดเรวมากขน บรการใหยมและรบคนยงรบผดชอบ การทาบตรสมาชก ตออายบตรสมาชก รวมทงรบแจงการทาบตรสมาชกและทรพยากรสารสนเทศทยมออกสญหาย เปนตน

นอกจากนบางหองสมดยงจดใหมบรการยมอกประเภทหนง โดยเปดโอกาสใหผใชหองสมดสามารถจองหนงสอทมผอนยมออกไปจากหองสมดและยงไมครบกาหนดสงได โดยผใชกรอกแบบฟอรมหรอแจงความจานงขอจองหนงสอเลมนนๆ ไวทงานบรการยม-คน เมอหองสมดไดรบหนงสอคนมาจะตดตอใหผจองมายมหนงสอดงกลาวไปได บรการนเรยกวา “บรการหนงสอจอง”

5. บรการหนงสอสารอง (Reserved Books Services) เปนการบรการใหยมประเภทหนง แตมระเบยบการยมพเศษกวาหนงสอทวไป กาหนดระยะเวลาในการยมและการปรบแตกตางจากหนงสอทวไป กลาวคอ จะมกาหนดระยะเวลาในการยมสนกวาปกต เพอใหผอานใชหนงสอไดอยางทวถง เนองจากเปนหนงสอทครผสอนกาหนดใหเปนหนงสออานประกอบในรายวชาใดวชาหนงและไดแจงใหบรรณารกษจดแยกหนงสอดงกลาวออกเพอใหบรการแกผเรยนโดยเฉพาะ

6. บรการตอบคาถามและชวยการคนควาหรอบรการสารสนเทศ (Reference and Information Services) เปนบรการสารสนเทศทใหความชวยเหลอและแนะนาแกผใชหองสมดในดานตาง ๆ และอานวยความสะดวกในการใชหองสมดเพอเขาถงแหลงขอมล มทงบรการชวยคนหาคาตอบอยางถกตอง และบรการแนะนาใหผใชสามารถคนหาดวยตนเองได ตงแตคาถามงาย ๆ ไปจนถงคาถามทยาก การนาชมหองสมด การใชหองสมด การคนหาสงพมพเพอทารายงาน การใชบตรรายการสาหรบทรพยากรบางประเภท บตรดรรชนวารสาร การสบคนฐานขอมลและการเขยนบรรณานกรม เปนตน

7. บรการอนเทอรเนตเพอการเรยนร หองสมดโรงเรยนจดบรการอนเทอรเนตใหแกนกเรยน โดยมวตถประสงคในการใหบรการอนเทอรเนตเพอการเรยนร การสบคนขอมลโดยผานระบบเครอขายอนเตอรเนต ขอมล ความร ขาวสาร และความบนเทงททนสมย เนอหาสาระเปนประโยชนตอการเรยนร และไมขดตอศลธรรมอนดงาม ซงผใชสามารถสบคนขอมลจากแหลงขอมลตาง ๆ ทเชอมโยงกนอยทวโลก สาหรบขอมลตางๆทมใหบรการนนมทงประเภททไมตองเสยคาใชจายและตองเสยคาใชจายใน การใหบรการอนเทอรเนตในหองสมดโรงเรยนจงตองกาหนดกฎระเบยบ และมผดแลใหการใชบรการของนกเรยนเปนไปดวยความเรยบรอย และเกดประโยชนในการเรยนรอยางแทจรง

8. บรการโสตทศนวสด (Audio – Visual Materials Services) เปนบรการใหยมทรพยากรประเภทไมตพมพ ไดแก วดทศน เทปเสยง ฟลมสตรป แผนท รปภาพ สไลด วสดยอสวน ภาพโปรงใส เปนตน ตลอดจนการใชทรพยากรดงกลาวภายในหองสมด 9. บรการถายสาเนาเอกสาร(Photocopies Services) เปนบรการทชวยใหผใชไมตองเสยเวลาในการคดลอก ขอความจากสงพมพตางๆในหองสมด โดยผใชตองเสยคาบรการตามทหองสมดกาหนด

10. บรการอนๆ เปนบรการทหองสมดจดขนเพอสงเสรมการใชหองสมด หรอบรการความรแกชมชน เชน การจดนทรรศการ การบรรยายพเศษ เปนตน

U T Q - 0 2 2 2 บ ร ร ณ า ร ก ษ : ก า ร จ ด ก า ร ห อ ง ส ม ด

39 | ห น า

หลงจากศกษาเนอหาสาระตอนท 5 แลวโปรดปฏบตใบงานท 5

สรป | งานบรการถอเปนหวใจของงานหองสมด เกยวของกบผใชบรการโดยตรง มสวนสาคญในการชวยสงเสรมใหนกเรยน และครผสอนเขาใชหองสมดมากขน ทาใหการจดการเรยนการสอนในโรงเรยนยอมมคณภาพดวย งานบรการของหองสมดไดแก การปฐมนเทศและแนะนาการใชหองสมด บรการการอาน บรการสบคนทรพยากรสารสนเทศ บรการยม-คน ทรพยากรสารสนเทศ บรการหนงสอจอง บรการตอบคาถามและชวยการคนควา (บรการเอกสารสนเทศ) อนเทอรเนตเพอการเรยนร ทงนเพออานวยความสะดวกแกผใชในการศกษาคนควา ประเภทของงานบรการทสวนใหญจดใหบรการในหองสมดโรงเรยน ไดแก การปฐมนเทศและการแนะนาการใชหองสมดบรการการอาน บรการสบคนทรพยากรสารสนเทศ บรการยม-คนทรพยากรสารสนเทศหรอบรการจาย-รบ บรการหนงสอสารอง บรการตอบคาถามและชวยการคนควาหรอบรการสารสนเทศ บรการอนเทอรเนตเพอการเรยนร บรการโสตทศนวสด บรการถายสาเนาเอกสาร และบรการอนๆ

U T Q - 0 2 2 2 บ ร ร ณ า ร ก ษ : ก า ร จ ด ก า ร ห อ ง ส ม ด

40 | ห น า

ตอนท 6 การจดกจกรรมสงเสรมการอาน

การอานมความสาคญ มบทบาทตอชวตของคนเราตงแตเดกจนตลอดชวต เกยวของกบการดาเนนชวตของเราทกวน แมการอานจะมความสาคญตอชวตเปนอยางยง แตสงคมไทยขาดการปลกฝงนสยรกการอานใหเดกตงแตอยในครอบครว เปนผลทาใหเดกไทยสวนใหญไมมนสยรกการอาน โรงเรยนจงมหนาทสาคญในการปลกฝงนสยรกการอานใหแกเดก โดยจดกจกรรมจงใจใหเดกๆ รกทจะอานหนงสอ

วตถประสงคของการสงเสรมการอาน

1. สรางบรรยากาศทจงใจในการอาน

2. ชใหเหนความสาคญและความจาเปนของการอาน

3. กระตนหรอเราใหเกดความอยากรอยากอานหนงสอ โดยเฉพาะหนงสอทมคณภาพ

4. แนะนาชกชวนใหเกดความพยายามทจะอานใหแตกฉาน เกดความเขาใจในเรองตาง ๆ และสามารถนาความรจากการอานไปใชประโยชน

5. สงเสรมใหมการอานตอเนองจนเปนนสย

ประโยชนของกจกรรมสงเสรมการอาน

การจดกจกรรมสงเสรมการอาน จะทาใหกลมเปาหมายไดรบประโยชนทงในทางตรงในการสรางนสยรกการอาน และพฒนาทกษะการอาน และประโยชนทางออมในการพฒนาบคลกภาพและความสามารถอน ๆ ดงน

1. ชวยจงใจและเราความสนใจตอหนงสอและการอาน

2. ชวยฝกทกษะทางภาษาและทบทวนเนอหาวชาตาง ๆ

3. ชวยพฒนาความคด

4. ชวยสงเสรมทกษะการใชภาษาดานการฟง พด อาน และเขยน

5. ชวยพฒนาเจตคตทดตอการอาน เพราะเมอกลมเปาหมายไดรบประสบการณ หรอกจกรรมเปนทพงพอใจเกยวกบการอาน รจกวธการอาน และไดเหนหนงสอหลากหลาย ยอมเกดความรสกและมการแสดงออกทดตอการอาน

6. ฝกความรบผดชอบ และปฏบตตามกฎเกณฑ 7. ใหความเพลดเพลนและผอนคลายความเครยด

8. สงเสรมใหเกดความสามคค เออเฟอชวยเหลอกน

การจดกจกรรมจะประสบผลสาเรจผจดตองคานงถงปจจยตาง ๆ ทเกยวของ ไดแก วยและความสนใจ งบประมาณ เวลา สถานท และชนตอนในการจดกจกรรม

รปแบบของกจกรรมสงเสรมการอาน

กจกรรมสงเสรมการอานมหลายรปแบบ แบงตามลกษณะของกจกรรมทดงดดความสนใจโดยทางประสาทสมผสอยางใดอยางหรอหลายอยางรวมกน ดงน

1. กจกรรมเราโสตประสาท หมายถงกจกรรมทใชเสยงและคาพดเปนหลก ผรวมกจกรรรมใชทกษะการฟง เชน การเลานทาน การเลาเรองจากหนงสอ การอานหนงสอใหฟง การแนะนาหนงสอดวยปากเปลา การบรรยาย การอภปราย และการบรรเลงดนตรหรอรองเพลง กจกรรมเหลานทาใหเกดความเพลดเพลนในอรรถรสและกระตนความสนใจหนงสอและการอาน

U T Q - 0 2 2 2 บ ร ร ณ า ร ก ษ : ก า ร จ ด ก า ร ห อ ง ส ม ด

41 | ห น า

2. กจกรรมเราจกษประสาท หมายถงกจกรรมชวนใหด เพงพนจและอานความหมายของสงทเหนกจกรรมประเภทนไดแก การจดแสดงสงของตาง อาท การจดแสดงภาพถาย ภาพเขยน ภาพประกอบหนงสอ จะมคาบรรยายอธบายสงของทแสดง สรปขอคดเหนเกยวกบสงทจดแสดงหรอประวตความเปนมาตามความเหมาะสม เชน นทรรศการววฒนาการหนงสอไทย นทรรศการเครองจกสาน นทรรศการพชสมนไพร การแสดง

3. กจกรรมเราโสตและจกษประสาท หมายถงกจกรรมซงชวนใหฟงและดไปพรอมๆกน กจกรรมประเภทนดงดดความสนใจไดด เพราะมทง ภาพ เสยงและความเคลอนไหว เชน การเลานทานโดยใชอปกรณประกอบ การฉายภาพยนตร การสาธตตาง ๆ เหตการณ หรอขอเทจจรงทางธรราชาต การแสดงเรองจากหนงสอประกอบดนตรหรอการขบรอง เปนตน

4. กจกรรมทใชทกษะการเขยน เปนกจกรรมสงเสรมการอานโดยการสานตอการอานหรอการฟงเรองจากหนงสอ โดยการเขยนรปแบบตาง ๆ ไดแก การสรปเนอเรอง หรอประเดนสาคญ การแตง การดดแปลงหรอเรยบเรยงเรองใหม การเขยนแสดงความคดเหนเกยวกบเรองทอานหรอไดรบฟงในแงมมตางๆ รวมทงการวาดภาพประกอบเรองเปนตน

5. กจกรรมทมการปฏบตหรอการแขงขน หมายถงกจกรรมทผเขารวมกจกรรมมสวนรวมดวยอยางเตมทโดยลงมอทาทงเรยนร ฝกฝนหรอแขงขน กจกรรมทานองนนอกจากใหความรและสงเสรมการอานแลว ยงสงเสรมบคลกภาพของผรวมกจกรรมอกดวย 6. กจกรรมทจดเปนโครงการ เปนกจกรรมใหญมกจกรรมยอยหลากหลาย มกมความรวมมอจากหลายฝาย เชน คายรกการอาน หองสมดเคลอนท หยดทกอยางเพออาน เปนตน

กจกรรมสงเสรมการอานในหองสมดและกจกรรมสงเสรมการอานนอกหองสมด

การจดกจกรรมสงเสรมการเปนทสาคญของหองสมดทจะทาใหผใชบรการไดใชทรพยากรสารสนเทศอยางหลากหลายคมคา มบรรยากาศการเรยนรทมชวตชวา บรรณารกษนอกจากจะจดกจกรรมสงเสรมการอานในหองสมดแลว ยงสามารถนากจกรรมสงเสรมการอานไปสภายนอกหองสมด เพอสงเสรมการอานแกคร นกเรยน บคคลทวไป ทไมไดเขาใชหองสมดใหไดรบรขอมลขาวสาร และเปนการประชาสมพนธใหเขาใชหองสมดอกดวย

การบรณาการกจกรรมสงเสรมการอานรวมกบกลมสาระการเรยนรและชมชน

การบรณาการกจกรรมสงเสรมการอานรวมกบกลมสาระฯ

บรรณารกษหองสมดโรงเรยนนอกจากจะปฏบตงานในหองสมดโรงเรยนแลวจะตองเปนผทมความร ความเขาใจเรองหลกสตรการเรยนการสอนในโรงเรยน ปรบเปลยนกจกรรมสงเสรมการอานใหสอดคลองกบหลกสตร และความตองการของครและนกเรยน บรรณารกษนาเสนอขอมลสารสนเทศตาง ๆ ทเกยวของกบหลกสตรการเรยนการสอน การใหความชวยเหลอในการจดกจกรรม นาเสนอหนงสอใหมทเกยวของ สอการเรยนรใหมๆ แกครผสอน เพอนาไปใชประกอบการเรยนการสอน และสงเสรมการอานใหแกนกเรยน ประชาสมพนธใหครผสอนเหนความสาคญของการสงเสรมการอานและตระหนกวาหนาททครทกคนตองปฏบต การบรณาการการอานรวมกบชมชน

การจดกจกรรมสงเสรมการอานรวมกบชมชน บรรณารกษหองสมดโรงเรยนจดกจกรรมบรณาการการอานรวมกบชมชนได 2 วธดงน

U T Q - 0 2 2 2 บ ร ร ณ า ร ก ษ : ก า ร จ ด ก า ร ห อ ง ส ม ด

42 | ห น า

1. ชมชนเปนผจดกจกรรมและเชญใหหองสมดเขารวมกจกรรมหรอหองสมดขอเขาไปรวมจดกจกรรมสงเสรมการอานดวย 2. หองสมดเปนผจดกจกรรม โดยขอใชสถานทในชมชน หรอเชญชมชนเขามารวมกจกรรมสงเสรมการอานในโรงเรยน เชน เกมสงเสรมการอาน เลานทาน หองสมดสญจร สอนงานประดษฐจากหนงสอ วาดภาพระบายส แรลลการอาน เปนตน

การสงเสรมการอานเปนหนาทหลกของหองสมดโรงเรยน ครบรรณารกษควรจดกจกรรมสมาเสมอ มเอกสารขอมลตาง ๆ ใหเลอกศกษาและนามาใชมากมาย การจดกจกรรมควรเรมจากสงทงาย ๆ และมความถนด แลวคอยพฒนาตอไปเรอย ๆ จะทาใหหองสมดมชวตชวา บรรณารกษมปฏสมพนธกบผใชหองสมดมากขน

หลงจากศกษาเนอหาสาระตอนท 6 แลวโปรดปฏบตใบงานท 6

สรป

การอานมความสาคญ มบทบาทตอชวตของคนเราตงแตเดกจนตลอดชวต เกยวของกบการดาเนนชวตของเราทกวน แมการอานจะมความสาคญตอชวตเปนอยางยง แตสงคมไทยขาดการปลกฝงนสยรกการอานใหเดกตงแตอยในครอบครว เปนผลทาใหเดกไทยสวนใหญไมมนสยรกการอาน โรงเรยนจงมหนาทสาคญในการปลกฝงนสยรกการอานใหแกเดก โดยจดกจกรรมจงใจใหเดกๆ รกทจะอานหนงสอ โดยมวตถประสงคของการสงเสรมการอาน คอ สรางบรรยากาศทจงใจในการอาน ชใหเหนความสาคญและความจาเปนของการอาน กระตนหรอเราใหเกดความอยากรอยากอานหนงสอโดยเฉพาะหนงสอทมคณภาพ ชแนะนาชกชวนใหเกดความพยายามทจะอานใหแตกฉาน เกดความเขาใจในเรองตางๆ และสามารถนาความรจากการอานไปใชประโยชน และสงเสรมใหมการอานตอเนองจนเปนนสย

U T Q - 0 2 2 2 บ ร ร ณ า ร ก ษ : ก า ร จ ด ก า ร ห อ ง ส ม ด

43 | ห น า

ตอนท 7 การตดตามและประเมนผล

กระบวนการบรหารงานในการปฏบตงานตองเขยนรายงานผลการปฏบตใหผบรหารทราบเพอใหผบรหารใชตรวจสอบวา หองสมดไดปฏบตงานตรงตามนโยบายมากนอยเพยงใด ประสบผลสาเรจเพยงใด และทาใหผบรหารทราบปญหาและหาทางแกไข งานหองสมดโรงเรยนมหลายประเภท งานบางประเภทตองปฏบตเปนประจาทกวน บางประเภทปฏบตตามโอกาสทเหมาะสม หากไมมการจดเกบสถตเปนประจาวนและตอเนองไปตลอดป จะไมมหลกฐานการปฏบตงานทเปนจรง และไมสามารถรายงานผลการปฏบตงานตอผบรหารได การประเมนผลงานหองสมดเปนงานอกอยางหนง ทจะทาใหทราบวา หองสมดดาเนนการไดตามมาตรฐานหรอตามความเหมาะสมทควรจะเปนเพยงใด เปนสงทควรนาเสนอผบรหารการใหทราบ และใชเปนขอมลสวนหนงในการพจารณาแกไขปรบปรงและพฒนาหองสมดใหไดมาตรฐานตอไป

การเกบสถตหองสมด

การเกบสถตเปนการรวบรวมขอมลตางๆ ของหองสมด สถตหมายถง ขอมลทเปนตวเลขทไดจากการปฏบตงานในแตละวน เกบสะสมไวเปนรายเดอนและรายปเปนงานทสาคญและจาเปนอยางหนงทบรรณารกษจะตองจดทา เพราะจะทาใหทราบวา หองสมดไดทาอะไรบาง มผมาใชบรการมากนอยเพยงใด หนงสอประเภทใดมคนสนใจมากและประเภทใดคนสนใจนอย เปนตนทาใหทราบวา งานแตละอยางของหองสมดมปรมาณมากนอยเพยงใด เปนหลกฐานการปฏบตงานของหองสมดและใชเปนหลกฐานในการพฒนาหองสมดไดเปนอยางด

วตถประสงคของการเกบสถต มดงน (เฉลยว พนธสดา, 2539 : 72 ) 1. เพอเปนประเมนผลการปฏบตงานของบรรณารกษ

2. เพอเปนหลกฐานวาบรรณารกษและเจาหนาทหองสมดทางานในแตปไดปรมาณงานเทาใด

3. เพอเปนหลกฐานในการเขยนความดความชอบ

4. เพอเปนหลกฐานในการพฒนาหองสมดทมแบบแผนและความเปนไปไดในอนาคต

สถตทควรเกบ มดงตอไปน

1. จานวนหนงสอทมอยในหองสมดแยกเปนภาษาไทยและภาษาตางประเทศ (อาจเกบไดจากสมดทะเบยนหนงสอ/ฐานขอมลหนงสอ) 2. จานวนผเขาใชหองสมดในแตละวน ควรแยกเปนนกเรยนและคร

3. จานวนครงทนกเรยนเขาใหสมดเปนชนเรยน

4. จานวนหนงสอทมผยมออกตอวน ควรแยกเปนแตละหมวด 5. จานวนครงทใหบรการตอบคาถามและชวยคนควา

6. จานวนครงทจดบรการหนงสอจอง

7. สถตการจดบรการอนๆ

8. จานวนครงทจดกจกรรมตางๆ

9. จานวนครงทจดนทรรศการ

U T Q - 0 2 2 2 บ ร ร ณ า ร ก ษ : ก า ร จ ด ก า ร ห อ ง ส ม ด

44 | ห น า

10. จานวนทรพยากรสนเทศทจดหาเพมขนในแตเดอน

11. จานวนหนงสอทวเคราะหและทารายการ

12. จานวนครงและจานวนผใชบรการโสตทศนวสด

13. จานวนหนงสอทซอม

14. จานวนวารสารทเยบเลม

15. จานวนครงและจานวนผเขาเยยมชมหองสมด

16. จานวนคาบทสอนกจกรรม

17. สถตการเงน รายรบ-รายจายแตละภาคเรยน / และไตรมาส

18. สถตการจดบรการชมชน

บรรณารกษควรจดทาแบบเกบสถตไวใชบนทกเปนรายวน แลวรวมเปนรายเดอน สถตทเกยวการยมและการเขาใชควรนามาคดเปนรอยละของจานวนนกเรยนทงหมดเพอใหเหนภาพรวม เมอสนภาคเรยนหรอสนปการศกษาจงนามาจด ทาเปนรายงานเสนอผบรหาร

ประโยชนของการเกบสถต

1. ใชในการเสนอผลงานตอผบรหาร

2. ใชเปนหลกฐานในการขอเพมงบประมาณและบคคลากร

3. ใชเปนเครองมอในการประชาสมพนธหองสมด

การประเมนผลงานหองสมด

ความหมายของการประเมนผล การประเมนผลในทนหมายถงการตดสนคณคาของผลงานวา มาก-นอย หรอ สง-ตา กวาเกณฑมาตรฐานทกาหนดไวเพยงใด ดงนน การประเมนผลงานหองสมดกหมายถง การตดสนคณคาวาหองสมดมผลงานมากนอยและดเพยงใด เปนไปตามเกณฑมาตรฐานของหองสมดหรอไม การประเมนผลงานของหองสมดมจดประสงคเพอใหหองสมดไดพฒนาไดตามมาตรฐานของหองสมดโรงเรยนของสานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน/มาตรฐานสมาคมหองสมดแหงประเทศไทยฯทกาหนดหรอไม องคประกอบทควรประเมน การประเมนผลงานของหองสมดเปนการนาผลงานของหองสมดดานปจจยนาเขา หรอตวปอนดานกระบวนการ และดานผลผลตเปรยบเทยบกบเกณฑมาตรฐานของหองสมด ทาใหสามารถวเคราะหไดวา หองสมดไดมาตรฐานหรอไม เปนขอมลสาคญใชเปนหลกฐานแกไขปรบปรงและพฒนาหองสมดใหสมบรณยงขน การทารายงานหองสมดเปนการแสดงหลกฐานการปฏบตของบรรณารกษตอผบรหารเปนลายลกษณอกษร เพอใชประโยชนในการประเมนผลและปรบปรงแกไขงานใหดยงขน การทารายงาน

การทารายงานเปนการแสดงหลกฐานจากการปฏบตงานตอผบรหารเปนลายลกษณอกษร ใชประโยชนในการประเมนผลและปรบปรงแกไขงานใหดยงขน ใชเปนเครองมอประชาสมพนธหองสมดใหแพรหลายไปยงผเกยวของและเปนเครองสาคญในการใชประกอบการพจารณาของงบประมาณของหองสมด บรรณารกษจะตองทารายงานผลการเกบสถต และนาผลการประเมนผลงานของหองสมดเสนอใหผบรหารทราบ รายงานทดตองมสถต ตาราง กราฟ หรอภาพประกอบ เพอใหเกดความชดเจนเขาใจงาย

U T Q - 0 2 2 2 บ ร ร ณ า ร ก ษ : ก า ร จ ด ก า ร ห อ ง ส ม ด

45 | ห น า

ประเภทของรายงานหองสมด

การทารายงานหองสมดจดทา 2 แบบ คอ รายงานทหองสมดควรจดทาม 2 แบบคอ

1. รายงานประจาเดอนหรอประจาภาค คอรางานตวเลขหรอสถตของงานดานตางๆ ของหองสมดเปนรายเดอน

2. รายงานประจาป คอรายงานตวเลขหรอสถตของงานดานตางๆ ตลอกปโดยนาตวเลขจากรายงานประจาเดอนมาใช

การเขยนรายงานหองสมดควรมขอมล รายละเอยดดงตอไปน 1. อตรากาลงทปฏบตงาน ไดแก จานวนและรายชอของบรรณารกษ เจาหนาทหองสมด นกการภารโรง คระกรรมการหองสมด นกเรยนชวยงานหองสมด และอาสาสมคร รวมทงหนาทและความรบผดชอบของบคคลากรเหลานน

2. ผลงานของหองสมด

2.1 งานบรหารหองสมด เชน จานวนครงของการตอนรบผเขาเยยมชม การตดตอกบหนวยงานอน การประชม การนเทศบคคลากรหองสมด การอบรมนกเรยนชวยงานหองสมด การเปนวทยากรและกรรมการ และจานวนครงของประชาสมพนธ การเงนของหองสมด ไดแก รายรบและรายจาย รายรบ คอ คาปรบและคาอนๆ และรายจายคอคาหนงสอ คาวารสารและคาหนงสอพมพ คาโสตทศนวสด คาวสด คาครภณฑ และคาใชจายอนๆ

2.2 งานเทคนคหองสมด เชน จานวนวสดสารนเทศประเภทตางๆ ทไดรบเพมในแตละเดอนหรอในรอบป จานวนหนงสอ วารสาร จลสาร และกฤตภาคเครองมอชวยคน จานวนเลมของหนงสอทจดหมหนงสอ จานวนเลมหนงสอทซอม จานวนวารสารเยบเลม จานวนชอเรองบรรณานกรมและจานวนชอเรองบรรณนทศนทจดทา 2.3 งานบรการหองสมด เชน จานวนผเขาใชหองสมดแยกครและนกเรยนจานวนครงและจานวนคนของนกเรยนทเขาใชเปนชนเรยน จานวนเลมของหนงสอทใหยม จานวนครงทตอบคาถามและชวยการคนควา จานวนหนงสอจองทจด จานวนครงทจดกจกรรมพรอมชอกจกรรม จานวนครงทจดนทรรศการพรองหวขอนทรรศการ

2.4 งานสอนและสนบสนนการเรยนการสอน เชน จานวนคาบของกจกรรม การใชหองสมด กจกรรมพฒนาผเรยน และการสอนวชางานหองสมด 1,2 จานวนครงของการใชหองสมดเพอการเรยนการสอน จานวนครงของการแนะนาวใชหองสมด จานวนชนของสอทผลต จานวนครงของการเตรยมสอการสอน

3. สรปงาน-โครงการประจาปการศกษา ระบชองาน- โครงการ สรปผลการดาเนนงานโครงการ และงบประมาณทใช

4. ปญหาและขอเสนอแนะ

5. โครงการและแผนงานทจะดาเนนการ

U T Q - 0 2 2 2 บ ร ร ณ า ร ก ษ : ก า ร จ ด ก า ร ห อ ง ส ม ด

46 | ห น า

หลงจากศกษาเนอหาสาระตอนท 7 แลวโปรดปฏบตใบงานท 7

สรป

การเกบสถตเปนการรวบรวมขอมลตางๆ ของหองสมด สถตหมายถง ขอมลทเปนตวเลขทไดจากการปฏบตงานในแตละวน เกบสะสมไวเปนรายเดอนและรายปเปนงานทสาคญและจาเปนอยางหนงทบรรณารกษจะตองจดทา เพราะจะทาใหทราบวา หองสมดไดทาอะไรบาง มผมาใชบรการมากนอยเพยงใด หนงสอประเภทใดมคนสนใจมากและประเภทใดคนสนใจนอย เปนตนทาใหทราบวา งานแตละอยางของหองสมดมปรมาณมากนอยเพยงใด เปนหลกฐานการปฏบตงานของหองสมดและใชเปนหลกฐานในการพฒนาหองสมดไดเปนอยางด

U T Q - 0 2 2 2 บ ร ร ณ า ร ก ษ : ก า ร จ ด ก า ร ห อ ง ส ม ด

47 | ห น า

ใบงานท 1

ชอหลกสตร รหส UTQ-0222 บรรณารกษ: การจดการหองสมดเพอสงเสรมการเรยนร ตอนท 1 ความรพนฐานดานบรรณารกษศาสตรและสารสนเทศศาสตร

คาชแจง ใบงานท 1 เปนการทดสอบความร ความเขาใจ ของความรพนฐานเรอง บรรณารกษศาสตรและสารสนเทศศาสตร

คาสง จงเตมอธบายความหมายของแหลงสารสนเทศ จรรยาวชาชพและคณสมบตของ บรรณารกษในชองวางทกาหนดให

แหลงสารสนเทศ หมายถง

แหลงสารสนเทศ หมายถง: .......................................................................................................... ........................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

จรรยาวชาชพ หมายถง: ............................................................................................................. ........................................................................................................................................................ ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... คณสมบตของบรรณารกษ บรรณารกษหองสมดในยคใหมควรมคณสมบตดงน 1. ..................................................................................................................... 2. ..................................................................................................................... 3. ..................................................................................................................... 4......................................................................................................................

U T Q - 0 2 2 2 บ ร ร ณ า ร ก ษ : ก า ร จ ด ก า ร ห อ ง ส ม ด

48 | ห น า

ใบงานท 2

ชอหลกสตร รหส UTQ-0222 บรรณารกษ: การจดการหองสมดเพอสงเสรมการเรยนร ตอนท 2 หองสมดโรงเรยน

คาชแจง ใบงานท 2 เปนการทดสอบความร ความเขาใจ ของหองสมดโรงเรยน

คาสง จงบอกความสาคญของหองสมดโรงเรยนตอการศกษาในแผนภมทกาหนดให

ความสาคญของหองสมดโรงเรยน

ศนยทรพยากรการศกษา ศนยชวยสงเสรมการศกษาของนกเรยน

...................................................................

...................................................................

...................................................................

เสรมความรอบร มสอความร

สนองความใครร

สงเสรมความคดสรางสรรค

เสรมทกษะการอานและการใชหองสมด

...................................................................

...................................................................

...................................................................

U T Q - 0 2 2 2 บ ร ร ณ า ร ก ษ : ก า ร จ ด ก า ร ห อ ง ส ม ด

49 | ห น า

Input Process Output Outcome

ใบงานท 3

ชอหลกสตร รหส UTQ-0222 บรรณารกษ: การจดการหองสมดเพอสงเสรมการเรยนร ตอนท 3 หองสมดโรงเรยน

คาชแจง ใบงานท 3 เปนการทดสอบความร ความเขาใจ การบรหารงานหองสมด

คาสง จงอธบายระบบการบรหารจดการหองสมดจากแผนผงทกาหนดให

จากแผนผงขางตนสามารถอธบายระบบการบรหารจดการหองสมดไดดงน

..................................................................................................................................................................... 

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

U T Q - 0 2 2 2 บ ร ร ณ า ร ก ษ : ก า ร จ ด ก า ร ห อ ง ส ม ด

50 | ห น า

ใบงานท 4

ชอหลกสตร รหส UTQ-0222 บรรณารกษ: การจดการหองสมดเพอสงเสรมการเรยนร ตอนท 4 การจดการทรพยากรสารสนเทศ

คาชแจง ใบงานท 4 เปนการทดสอบความร ความเขาใจ การจดการทรพยากรสารสนเทศ

คาสง จงยกตวอยางทรพยากรสารสนเทศในหองสมดประเภทตางๆ ในชองวางท กาหนดให

ทรพยากรสารสนเทศหองสมดมหลายรปแบบ แบงออกไดเปน 5 ประเภท คอ 1. สงตพมพบนแผนกระดาษ เชน ......................................................................................... 2. สงบนทกลายลกษณอกษรดวยมอ เชน ............................................................................ 3. สอโสตทศน เชน ............................................................................................................... 4. วสดยอสวน เชน ............................................................................................................... 5. สออเลกทรอนกส เชน ......................................................................................................

U T Q - 0 2 2 2 บ ร ร ณ า ร ก ษ : ก า ร จ ด ก า ร ห อ ง ส ม ด

51 | ห น า

ใบงานท 5

ชอหลกสตร รหส UTQ-0222 บรรณารกษ: การจดการหองสมดเพอสงเสรมการเรยนร ตอนท 5 การบรการทรพยากรสารสนเทศ

คาชแจง ใบงานท 5 เปนการทดสอบความร ความเขาใจ การบรการทรพยากรสารสนเทศ

คาสง จงบอกประเภทของงานบรการทสวนใหญทจดบรการในหองสมดโรงเรยน ในชองวางทกาหนดให

ประเภทของงานบรการทสวนใหญจดใหมการบรการในหองสมดโรงเรยน ไดแก ...................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................

U T Q - 0 2 2 2 บ ร ร ณ า ร ก ษ : ก า ร จ ด ก า ร ห อ ง ส ม ด

52 | ห น า

ใบงานท 6

ชอหลกสตร รหส UTQ-0222 บรรณารกษ: การจดการหองสมดเพอสงเสรมการเรยนร ตอนท 6 การบรการจดกจกรรมสงเสรมการอาน

คาชแจง ใบงานท 6 เปนการทดสอบความร ความเขาใจ การจดกจกรรมสงเสรมการอาน

คาสง จงอธบายรปแบบของกจกรรมสงเสรมการอาน ในชองวางทกาหนดให

กจกรรมสงเสรมการอานมหลายรปแบบ แบงตามลกษณะของกจกรรมทดงดดความสนใจโดยทางประสาทสมผสอยางใดอยางหรอหลายอยางรวมกน ดงน 1. กจกรรมเราโสตประสาท หมายถง .............................................................................................................................................................................................................................................................................................................. 2.กจกรรมเราจกษประสาท หมายถง ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... 3. กจกรรมเราโสตและจกษประสาท หมายถง ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... 4.กจกรรมทใชทกษะการเขยน หมายถง ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... 5.กจกรรมทมการปฏบตหรอการแขงขน หมายถง ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... 6.กจกรรมทจดเปนโครงการ หมายถง ....................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................

U T Q - 0 2 2 2 บ ร ร ณ า ร ก ษ : ก า ร จ ด ก า ร ห อ ง ส ม ด

53 | ห น า

ใบงานท 7

ชอหลกสตร รหส UTQ-0222 บรรณารกษ: การจดการหองสมดเพอสงเสรมการเรยนร ตอนท 7 การตดตามและประเมนผล

คาชแจง ใบงานท 7 เปนการทดสอบความร ความเขาใจ การตดตามและประเมนผล

คาสง จงวตถประสงคของการเกบสถตหองสมด ในชองวางทกาหนดให

วตถประสงคของการเกบสถต มดงน ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................