๑

ชดท ๑ ความรพนฐานเกยวกบการแตงกาพยยาน ๑๑

๒

ชดท ๑ ความรพนฐานเกยวกบการแตงกาพยยาน ๑๑

แบบฝกทกษะการแตงบทรอยกรอง ประเภทกาพยยาน ๑๑ รายวชาภาษาไทย ชนมธยมศกษาปท ๑ มจดมงหมายเพอใหนกเรยนไดฝกทกษะการแตงบทรอยกรองประเภทกาพยยาน ๑๑ ตามหวขอเรอง / เนอหาทแตกตางกน โดยมแบบฝกทกษะทงหมด ๘ ชด ดงรายละเอยดตอไปน ชดท ๑ เรอง ความรพนฐานเกยวกบการแตงกาพยยาน ๑๑ ชดท ๒ เรอง ค าสมผสคลองจองของกาพยยาน ๑๑ ชดท ๓ เรอง ลกษณะสมผสของกาพยยาน ๑๑ ชดท ๔ เรอง การใชค าไวพจนในการแตงกาพยยาน ๑๑ ชดท ๕ เรอง ฉนทลกษณของกาพยยาน ๑๑ ชดท ๖ เรอง ตอเตมเสรมกาพยยาน ๑๑ ชดท ๗ เรอง เรยงถอยรอยกาพยยาน ๑๑ ชดท ๘ เรอง แตงกาพยยานวถไทย โครงสรางของแบบฝกทกษะการแตงบทรอยกรอง ประเภทกาพยยาน ๑๑ แตละชด ประกอบดวย มาตรฐาน ตวชวด และจดประสงคการเรยนร แบบทดสอบกอนเรยน ใบความร แบบฝกทกษะ แบบทดสอบหลงเรยน เฉลยแบบทดสอบกอนเรยนและหลงเรยน เฉลยแบบฝกทกษะ

ค าชแจงการใชแบบฝกทกษะ

๓

ชดท ๑ ความรพนฐานเกยวกบการแตงกาพยยาน ๑๑

๑. แบบฝกทกษะการแตงบทรอยกรอง ประเภทกาพยยาน ๑๑ รายวชาภาษาไทย ชนมธยมศกษาปท ๑ ชดท ๑ เรอง ความรพนฐานเกยวกบการแตงกาพยยาน ๑๑ จดท าขนเพอใหนกเรยนไดทราบเกยวกบประวตและความเปนมาในการแตงกาพยยาน ๑๑ ๒. ครควรศกษาท าความเขาใจเกยวกบเนอหาทจะเรยน คมอคร แผนการจดการเรยนร และแบบฝกทกษะ ๓. จดกจกรรมการเรยนรและใชแบบฝกทกษะได ทงในและนอกเวลาเรยน โดยแบบฝกชดนใชเวลาในการท ากจกรรม ๒ ชวโมง ๔. ใหนกเรยนศกษาเนอหาในใบความร ตวอยางในแบบฝกทกษะ โดยครคอยชแนะใหความชวยเหลอในการปฏบตกจกรรมตาง ๆ ๕. หลงจากนกเรยนท าแบบฝกทกษะเสรจเรยบรอยแลว ครตองตรวจสอบความถกตองของการประเมนคะแนนของนกเรยนอกคร ง แลวบนทกคะแนนเอาไว เพอตรวจสอบความกาวหนาในการเรยน

ค าแนะน าการใชแบบฝกทกษะส าหรบคร

๔

ชดท ๑ ความรพนฐานเกยวกบการแตงกาพยยาน ๑๑

แบบฝกทกษะการแตงบทรอยกรอง ประเภทกาพยยาน ๑๑ รายวชาภาษาไทย ชนมธยมศกษาปท ๑ ชดท ๑ เรอง ความรพนฐานเกยวกบการแตงกาพยยาน ๑๑ เมอนกเรยนศกษาใหนกเรยนปฏบตตามขนตอน ดงตอไปน ๑. อานค าแนะน าในการใชแบบฝกทกษะใหเขาใจ ๒. นกเรยนศกษาจดประสงคการเรยนร ๓. นกเรยนท าแบบทดสอบกอนเรยน จ านวน ๑๐ ขอ ดวยความตงใจและซอสตยตอตนเอง ๔. นกเรยนศกษาใบความรในแบบฝกทกษะตามขนตอน ไมควรขามกจกรรมและรบรอนเกนไป ๕. นกเรยนท าแบบฝกทกษะดวยความตงใจและซอสตยตอตนเอง ๖. นกเรยนท าแบบทดสอบหลงเรยน จ านวน ๑๐ ขอ ดวยความตงใจและซอสตยตอตนเอง ๗. นกเรยนตรวจค าตอบจากเฉลยทมอยในแบบฝกทกษะ ๘. เมอนกเรยนเขาใจวธเรยนแลว ใหทกคนเรมตนศกษาได

ค าแนะน าการใชแบบฝกทกษะส าหรบนกเรยน

๕

ชดท ๑ ความรพนฐานเกยวกบการแตงกาพยยาน ๑๑

มาตรฐาน ท ๔.๑ เขาใจธรรมชาตของภาษาและหลกภาษาไทย การเปลยนแปลงของภาษา และพลงของภาษา ภมปญญาทางภาษา และรกษาภาษาไทยไวเปน สมบตของชาต ตวชวด มาตรฐาน ท ๔.๑ ม.๑/๕ แตงบทรอยกรอง สาระการเรยนรแกนกลาง กาพยยาน ๑๑

จดประสงคการเรยนร

๑. นกเรยนมความรความเขาใจเกยวกบประวตความเปนมาของบทรอยกรอง ประเภทกาพยยาน ๑๑

๒. นกเรยนบอกความหมายและประเภทของกาพย ไดถกตอง ๓. นกเรยนบอกลกษณะขอบงคบในการแตงของกาพยยาน ๑๑ ไดถกตอง

สาระท ๔ หลกการใชภาษาไทย

๖

ชดท ๑ ความรพนฐานเกยวกบการแตงกาพยยาน ๑๑

แบบทดสอบกอนเรยน ชดท ๑ เรอง ความรพนฐานเกยวกบการแตงกาพยยาน ๑๑

ค าสง ใหนกเรยนกาเครองหมายกากบาท (X) ทบอกษร ก ข ค ง ในขอทถกตอง ทสดเพยงค าตอบเดยวในกระดาษค าตอบ ๑. กาพย ค าเดมในภาษาบาลและสนสกฤต คอค าใดตอไปน ก. กวยะ ข. กว ค. กวยะ ง. กวะ ๒. ขอใดไมไดเปนค าแปลของค าวา “กาพย” ก. เหลากอแหงกว ข. ผคงแกเรยน ค. เจรญรงเรอง ง. ผเฉลยวฉลาด ๓. กาพยมทมาจากประเทศใด ก. อนเดย ข. เขมร ค. พมา ง. ศรลงกา ๔. กาพย ตางจาก ฉนท ตามขอใด ก. ค าเอก – ค าโท ข. ค าเปน – ค าตาย ค. ค าคร – ค าลห ง. ค าขนตน – ค าลงทาย ๕. ขอใดไมเกยวของกบค าวา “ คณะ ” ก. วรรค ข. บาท ค. บท ง. สมผส

๗

ชดท ๑ ความรพนฐานเกยวกบการแตงกาพยยาน ๑๑

๖. กาพยยาน ๑๑ บทหนงมกบาท ก. ๑ บาท ข. ๒ บาท ค. ๓ บาท ง. ๔ บาท ๗. กาพยยาน ๑๑ จ านวน ๒ บท มกบาท กวรรค ก. ๑ บาท ๔ วรรค ข. ๒ บาท ๘ วรรค ค. ๒ บาท ๔ วรรค ง. ๔ บาท ๘ วรรค ๘. ขอใดกลาวไมถกตองเกยวกบค าวา “ บาท ” ของกาพยยาน ๑๑ ก. บาทท ๑ เรยก บาทเอก ข. บาทเปนค าเรยกประจ าวรรคของกาพยยาน ๑๑ ค. จ านวนของบาทหนงม ๑๑ ค า ง. บาทหนงม ๒ วรรค ๙. ขอใดไมถกตองเกยวกบพยางคของกาพยยาน ๑๑ ก. เรยกพยางคหรอค า ข. วรรคแรกม ๖ พยางคหรอค า ค. จ านวนพยางคเหมอนกนทงบาทเอกและบาทโท ง. บาทหนงม ๑๑ พยางคหรอค า ๑๐. เพราะเหตใดจงเรยกกาพยยาน ๑๑ ก. บทหนงม ๑๑ ค า ข. วรรคหนงม ๑๑ ค า ค. บาทหนงม ๑๑ ค า ง. ตอนหนงม ๑๑ ค า

๘

ชดท ๑ ความรพนฐานเกยวกบการแตงกาพยยาน ๑๑

ความหมายและประเภทของบทรอยกรอง บทรอยกรอง หมายถง ถอยค าทเรยบเรยงขน โดยมขอบงคบมการจ ากดค าและวรรคตอนตองสมผสกนอยางไพเราะตามทวางกฎเกณฑไว ประเภทของบทรอยกรอง ม ๕ ประเภท ดงน ๑. กลอน คอ ลกษณะค าประพนธทเรยบเรยงเขาเปนคณะสมผสกนตามลกษณะบงคบแตละชนด แตไมมบงคบเอก โท และคร ลห ๒. โคลง คอ ค าประพนธประเภทหนงมจ านวนค าในวรรคสมผสและบงคบเอก โท ตามต าราฉนทลกษณ ๓. กาพย คอ ค าประพนธซงมก าหนดคณะ พยางค และสมผส มลกษณะคลายฉนท แตไมมคร ลห ๔. ฉนท คอ ค าประพนธทไทยดดแปลงมาจากคมภรฉนท วตโตทยของบาล โดยกวน าถอยค ามารอยกรองขนใหเกดความไพเราะ ซาบซง โดยจะก าหนดคณะคร ลห และสมผสไวเปนมาตรฐาน ฉนทเปนค าประพนธทแตงยากแตกมความไพเราะ ไมนอยกวาค าประพนธชนดอนๆ ๕. ราย คอ ค าประพนธทไมก าหนดบทหรอบาท จะแตงยาวเทาไรกได แตตองเรยงค าใหคลองจองกนตามขอบงคบ ประวตและววฒนาการของกาพย ก าชย ทองหลอ (๒๕๓๗ : ๔๙๐) อธบายถงกาพยวา กาพย มาจากค าวา กาวย หรอ กาพย แปลตามรปศพทวา เหลากอแหงกว หรอ ประกอบดวยคณแหงกว หรอ ค าทกวไดรอยกรองไว มาจากค าเดมในภาษาบาลและสนสกฤตวา “กว” แปลวา ผคงแกเรยน ผเฉลยวฉลาด ผมปญญาปราดเปรอง ผประพนธกาพยกลอน

ใบความร เรอง ประวตและววฒนาการของบทรอยกรอง

ประเภท กาพยยาน ๑๑

๙

ชดท ๑ ความรพนฐานเกยวกบการแตงกาพยยาน ๑๑

สมเดจพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระยาด ารงราชานภาพ (๒๔๗๕) ทรงอธบายก าเนดและทมาของกาพย ไวดงน กาพยเกดขนทประเทศอนเดย แตงเปนภาษามคธและภาษาสนสกฤต สนนษฐานวา เขามาในประเทศไทยในสมยสมเดจพระบรมไตรโลกนาถ ใชแตงคมภรมงคลตถทปน กาพยมทมาเปนสองความเหน คอ ววฒนาการจากล าน าพนบานพนเมองของไทยเรา ความเหนหนงมาจากคมภรตางชาต คอคมภรกาพยสารวลาสนและคมภรกาพยคนถะหรอคนถกะอกความเหนหนง ประเภทของกาพย กาพยทนยมแตงม ๔ ชนด ๑. กาพยยาน ๑๑ ๒. กาพยฉบง ๑๖ ๓. กาพยสรางคนางค ๒๘ ๔. กาพยขบไม และมค าประพนธทใชกาพยแตงรวมกบโคลงอย ๓ ชนด คอ กาพยหอโคลง กาพยเหเรอ และกาพยขบไมหอโคลง ทมา : หนงสอเรยน รายวชาเพมเตม ชดเพมศกยภาพการแตงค าประพนธ.

ใบความร เรอง ประวตและววฒนาการของบทรอยกรอง

ประเภท กาพยยาน ๑๑

๑๐

ชดท ๑ ความรพนฐานเกยวกบการแตงกาพยยาน ๑๑

๑. ศพทค าประพนธบทรอยกรองทใชในการแตงบทรอยกรองทกประเภท ฉนทลกษณ คอ ลกษณะขอบงคบของค าประพนธบทรอยกรองแตละประเภท คณะ คอ ขอบงคบในการก าหนดหมวดหมค าประพนธบทรอยกรอง ๑ บท ประกอบดวย จ านวนบท จ านวนบาท จ านวนวรรค จ านวนค าหรอพยางค สมผส คอ ขอบงคบในการก าหนดใหค ามเสยงคลองจองกน แบงเปน สมผสสระ สมผสอกษร สมผสนอก และสมผสใน ค า ในความหมายของค าประพนธบทรอยกรอง คอ “เสยงทเปลงออกมาครงหนง ๆ จะมความหมายหรอไมมความหมายกได” พยางคหรอค า ในการแตงค าประพนธบทรอยกรองมความหมายเดยวกน ๒. ศพทค าประพนธบทรอยกรองทใชในการแตงค าประพนธบทรอยกรองบางประเภท ค าเปน ค าตาย (ใชกบบทรอยกรองประเภท โครง) ค าเอก ค าโท (ใชกบบทรอยกรองประเภท โครง และราย) ค าสรอย (ใชกบบทรอยกรองประเภท โครง และ ราย) คร ลห (ใชกบบทรอยกรองประเภท ฉนท) ค าขนตน ค าลงทาย (ใชกบบทรอยกรองประเภทกลอน) หมายเหต กาพยจะมลกษณะคลายฉนทแตไมม คร ลห

ใบความร เรอง ศพทค าประพนธบทรอยกรอง

๑๑

ชดท ๑ ความรพนฐานเกยวกบการแตงกาพยยาน ๑๑

ขอบงคบในการแตงกาพยยาน ๑๑ ๑. คณะ หมายถง การจดหมวดหมถอยค าในแตละวรรค แตละบาท แตละบทของกาพยยาน ๑๑ ซงแยกออกเปนลกษณะยอยดงน ๑.๑ บท คอ กาพยยาน ๑๑ ตอนหนงๆ อาจมมากหรอนอยขนอยกบ แตละเนอหาของเรอง ๑.๒ บาท คอ สวนยอยของกาพยยาน ๑๑ แตละบท ซงมมากนอย แลวแตเนอหาของเรอง ๑.๓ วรรค คอ สวนยอยของบาทอกคร งหน ง บาทหน ง ๆ ของ กาพยยาน ๑๑ แตละเนอหาจะไมเทากน ๑.๔ ค าหรอพยางค พยางค คอ เสยงทเปลงออกมาครงหนง ๆ จะไดความหรอไมกตาม ในการแตงกาพยยาน ๑๑ เรยกวา ค าหรอพยางค เปนสวนยอยของแตละวรรค วรรคแรก ๕ ค า วรรคหลง ๖ ค า ของทกบาท ทกบท กฎ กาพยยาน ๑๑ มคณะดงน - บทหนง ม ๒ บาท บาทท ๑ เรยกวา บาทเอก บาทท ๒ เรยกวา บาทโท - แตละบาทจะแบงเปน ๒ วรรค วรรคแรกม ๕ ค า วรรคหลงม ๖ ค า รวมเปน ๑๑ ค า ใน ๑ บท ม ๔ วรรค

- บทหนงม ๔ วรรค วรรคทหนงเรยกวรรคสดบ วรรคทสองเรยกวรรครบ วรรคทสามเรยกวรรครอง วรรคทสเรยกวรรคสง

ใบความร เรอง ขอบงคบในการแตงกาพยยาน ๑๑

๑๒

ชดท ๑ ความรพนฐานเกยวกบการแตงกาพยยาน ๑๑

แผนผงและตวอยางการแตงกาพยยาน ๑๑

กาพยยาน ๑๑

กาพยยานล าน า สบเอดค าจ าอยาคลาย

วรรคหนาหาค าหมาย วรรคหลงหกยกแสดง

ครลหนน ไมส าคญอยาระแวง

สมผสตองจดแจง ใหถกตองตามวธ

(หลกภาษาไทย : ก าชย ทองหลอ)

ใบความร เรอง ขอบงคบในการแตงกาพยยาน ๑๑

๑๓

ชดท ๑ ความรพนฐานเกยวกบการแตงกาพยยาน ๑๑

ค าชแจง ขอความตอไปน ถาขอใดกลาวถกตองท าเครองหมาย หนาขอทเหนวา

ถกตอง ถาขอใดกลาวผดท าเครองหมาย หนาขอทเหนวาผด .................... ๑. ค าประพนธบทรอยกรอง คอ การน าถอยค ามาแตงตามลกษณะ ขอบงคบของค าประพนธบทรอยกรองนนๆ และมสมผสคลองจองตาง กบค าประพนธบทรอยแกว .................... ๒. บทรอยกรอง จะชวยใหทงผแตงและผอานขดเกลาจตใจใหเปนคน ออนโยนละเมยดละไม และมสนทรยภาพได .................... ๓. บทรอยกรองเปนมรดกทางวฒนธรรมทมคายง .................... ๔. ฉนทลกษณ คอ ขอบงคบในการเขยนค าประพนธบทรอยแกวและ ค าประพนธบทรอยกรอง .................... ๕. “ค า” ในความหมายของบทรอยกรองมความหมายเดยวกบ “พยางค” .................... ๖. บทรอยกรองม ๔ ประเภท คอ กลอน โคลง กาพย ฉนท

................... ๗. กาพยจะมลกษณะบงคบ คล ลห

................... ๘. ค าเอก ค าโท ใชกบบทรอยกรองประเภทโคลงและราย

................... ๙. กาพยยาน ๑๑ ในแตละบาทจะม ๒ วรรค วรรคแรกจะม ๖ ค า วรรคหลงจะม ๕ ค า ................... ๑๐. กาพยยาน ๑๑ บทหนง จะม ๒ บาท

ชดท ๑ ความรพนฐานเกยวกบการแตงกาพยยาน ๑๑ แบบฝกทกษะท ๑.๑

๑๔

ชดท ๑ ความรพนฐานเกยวกบการแตงกาพยยาน ๑๑

ค าชแจง ใหนกเรยนตอบค าถามใหถกตอง ๑. ใหนกเรยนสรปประเภทของบทรอยกรอง ๕ ประเภทในรปแบบแผนผงความคด ใหถกตอง

ประเภทบทรอยกรอง

..............................

.............................

............................. .............................

.............................

ชดท ๑ ความรพนฐานเกยวกบการแตงกาพยยาน ๑๑ แบบฝกทกษะท ๑.๒

๑๕

ชดท ๑ ความรพนฐานเกยวกบการแตงกาพยยาน ๑๑

ค าชแจง ใหนกเรยนตอบค าถามใหถกตอง ๑. จงเขยนเครองหมาย ลงในตารางตอไปน เพอแสดงลกษณะขอบงคบของบทรอยกรองแตละประเภทใหถกตอง

ลกษณะบงคบ ประเภท

คณะ พยางค สมผส ค าคร ลห

ค าเอก ค าโท

ค าเปน ค าตาย

ค าขนตน ค าลงทาย

ค าสรอย

กาพย กลอน โคลง ฉนท ราย

๒. จบคขอความใหสมพนธกน โดยน าตวอกษร ก ข ค หรอ ง หนา ขอดานขวามอใสในชองวางหนาขอดานซายมอใหถกตอง ............... ๒.๑ สวนยอยของกาพยยาน ๑๑ แตละบท ก. บท ............... ๒.๒ แตละตอนจะม ๒ บาท ข. บาท ............... ๒.๓ เสยงทเปลงออกมาครงหนง ๆ ค. วรรค ............... ๒.๔ สวนยอยของบาทอกครงหนง ง. ค า ............... ๒.๕ มความหมายคลาย “พยางค”

ชดท ๑ ความรพนฐานเกยวกบการแตงกาพยยาน ๑๑ แบบฝกทกษะท ๑.๓

๑๖

ชดท ๑ ความรพนฐานเกยวกบการแตงกาพยยาน ๑๑

ค าชแจง ใหนกเรยนตอบค าถามใหถกตอง ๑. ใหนกเรยนเตมค าลงในชองวางเกยวกบลกษณะบงคบของกาพยยาน ๑๑ ๑) ๑ บท ม ........................................................ บาท ๒) ๑ บาท ม ...................................................... วรรค ๓) ๑ บท ม ....................................................... วรรค ๔) ๑ บาท ม.........................................................ค า ๕) บาทแรกเรยกวา ................................. บาทหลงเรยกวา............................ ๖) วรรคหนาม .................................ค า วรรคหลงม ................................ค า ๒. ใหนกเรยนพจารณากาพยยาน ๑๑ ตอไปนแลวน าบทรอยกรองบทนเตมลงในชองวางตามค าถามแตละขอใหถกตอง ความรกเหมอนโรคา บนดาลตาใหมดมน ไมยนและไมยล อปสรรคคะใดใด ความรกเหมอนโคถก ก าลงคกผขงไว กโลดจากคอกไป บยอมอยในทขง (มทนะพาธา : พระราชนพนธ ร.๖)

บทท๑ บาทเอก วรรคสดบ คอบทกลอนใด

....................................................................................

บทท๑ บาทโท วรรคสง คอบทกลอนใด

....................................................................................

บทท๒ บาทเอก วรรครบ คอบทกลอนใด

....................................................................................

บทท๒ บาทโท วรรครอง คอบทกลอนใด

...................................................................................

ชดท ๑ ความรพนฐานเกยวกบการแตงกาพยยาน ๑๑ แบบฝกทกษะท ๑.๔

๑๗

ชดท ๑ ความรพนฐานเกยวกบการแตงกาพยยาน ๑๑

แบบทดสอบหลงเรยน ชดท ๑ เรอง ความรพนฐานเกยวกบการแตงกาพยยาน ๑๑

ค าสง ใหนกเรยนกาเครองหมายกากบาท (X) ทบอกษร ก ข ค ง ในขอทถกตอง ทสดเพยงค าตอบเดยวในกระดาษค าตอบ ๑. กาพยมทมาจากประเทศใด ก. อนเดย ข. เขมร ค. พมา ง. ศรลงกา ๒. ขอใดไมไดเปนค าแปลของค าวา “กาพย” ก. เหลากอแหงกว ข. ผคงแกเรยน ค. เจรญรงเรอง ง. ผเฉลยวฉลาด ๓. กาพย ค าเดมในภาษาบาลและสนสกฤต คอค าใดตอไปน ก. กวยะ ข. กว ค. กวยะ ง. กวะ ๔. ขอใดไมเกยวของกบค าวา “ คณะ ” ก. วรรค ข. บาท ค. บท ง. สมผส ๕. กาพย ตางจาก ฉนท ตามขอใด ก. ค าเอก – ค าโท ข. ค าเปน – ค าตาย ค. ค าคร – ค าลห ง. ค าขนตน – ค าลงทาย

๑๘

ชดท ๑ ความรพนฐานเกยวกบการแตงกาพยยาน ๑๑

๖. กาพยยาน ๑๑ จ านวน ๒ บท มกบาท กวรรค ก. ๑ บาท ๔ วรรค ข. ๒ บาท ๘ วรรค ค. ๒ บาท ๔ วรรค ง. ๔ บาท ๘ วรรค ๗. กาพยยาน ๑๑ บทหนง มกบาท ก. ๑ บาท ข. ๒ บาท ค. ๓ บาท ง. ๔ บาท ๘. เพราะเหตใดจงเรยกกาพยยาน ๑๑ ก. บทหนงม ๑๑ ค า ข. วรรคหนงม ๑๑ ค า ค. บาทหนงม ๑๑ ค า ง. ตอนหนงม ๑๑ ค า ๙. ขอใดไมถกตองเกยวกบพยางคของกาพยยาน ๑๑ ก. เรยกพยางคหรอค า ข. วรรคแรกม ๖ พยางคหรอค า ค. จ านวนพยางคเหมอนกนทงบาทเอกและบาทโท ง. บาทหนงม ๑๑ พยางคหรอค า ๑๐. ขอใดกลาวไมถกตองเกยวกบค าวา “ บาท ” ของกาพยยาน ๑๑ ก. บาทท ๑ เรยก บาทเอก ข. บาทเปนค าเรยกประจ าวรรคของกาพยยาน ๑๑ ค. จ านวนของบาทหนงม ๑๑ ค า ง. บาทหนงม ๒ วรรค