บทสวด มหาสติปัฏฐานสูตร2 มหาสต ป...

มหาสตปฏฐานสตรบทสวด

สพพทานง ธมมทานง ชนาตการใหธรรมะเปนทาน ยอมชนะการใหทงปวง

จดพมพโดย ชมรมกลยาณธรรม ๑๐๐ ถนนประโคนชย ต�าบลปากน�า อ�าเภอเมอง จงหวดสมทรปราการ ๑๐๒๗๐ โทรศพท ๐-๒๗๐๒-๗๓๕๓ และ ๐-๒๗๐๒-๙๖๒๔

เพลท / พมพ แคนนา กราฟฟก โทร. ๐๘-๖๓๑๔-๓๖๕๑

พมพครงท ๓ : เมษายน ๒๕๖๑ จ�านวนพมพ ๓,๐๐๐ เลมพมพครงท ๔ : กรกฎาคม ๒๕๖๒ จ�านวนพมพ ๒,๐๐๐ เลม

ชมรมกลยาณธรรมหนงสอดล�าดบท ๓๗๐

ออกแบบปก : กลมเพอนธรรมเพอนท�า

มหาสตปฏฐานสตรบทสวด

มขอเสนอแนะอนใดเพอแกไข ส�ำหรบกำรพมพครงตอไปใหดขน โปรดสงขอควำมท [email protected]

www.kanlayanatam.com Facebook : kanlayanatam

Ebook มหาสตปฏฐานสตร ไฟลเสยง SoundClound ไฟลเสยง GoogleDrive

สมยนกำรเจรญสตเปนทนยมกนมำก ไมเฉพำะแตชำวพทธเทำนน แมชำวตำงชำตตำงภำษำ

กมกำรน�ำเอำ ”สต„ ไปปรบใช เพอสอนกนทงในโรงเรยน โรงพยำบำล บรษทใหญๆ หรอแมแต

ในทำงทหำร โดยใชชอวำ mindfulness (บำงแหงถงกบมหองเจรญสต และมกำรเปดคอรสอบรม

”กำรเจรญสต„ ใหกบพนกงำนของตน เพอลดควำมเครยดและเพมประสทธภำพในองคกร) เมอ

มกำรใชค�ำวำ ”สต„ แพรหลำยออกไปอยำงนกเปนธรรมดำอยเองทควำมหมำยของ ”สต„ ทใชๆ

กนอยอำจจะไมตรงเสยทเดยวกบควำมหมำยดงเดมทพระศำสดำของเรำประสงคจะใหใช เพอน�ำ

ไปสกำรดบทกข ดงนน เรำในฐำนะชำวพทธอยำงนอยกควรจะรใหชดวำ สตคออะไร และท�ำ

อยำงไรจะใหเกดสต โดยหนมำศกษำสตกนใหเปนระบบ ซงอำจจะเรมไดจำกกำรศกษำพระสตร

ซงเปนพระพทธพจนโดยตรง เพอจะไดมพนควำมรทเปนหลกในกำรปฏบตเอำไวบำง นอกจำก

จะไมไขวเขวแลว ยงสำมำรถอธบำยใหผทสนใจไดอยำงถกตอง

บทสวดมหำสตปฏฐำนสตรในเลมนน�ำมำจำก มชฌมนกำย มลปณณำสก โดยใชปำฐะ

ตำมบทสวดมนตฉบบหลวงเปนหลก สวนค�ำแปลนนน�ำมำจำกหลำยทและปรบตำมอตตโนมตของ

ผรวบรวมเอง เพอใหเหมำะกบกำรสวด เวลำสวดจะสวดเฉพำะพระบำลกได (โดยดค�ำแปลไปขำงๆ)

หรอจะสวดเฉพำะภำษำไทยกได (เมอสงสยในค�ำบำงค�ำกมำดในฝงของพระบำล) หรอจะสวด

พระบำลและแปลไทยไปพรอมๆ กนกได สวนใหญแปลบรรทดตอบรรทด แตบำงบรรทดทม

เนอควำมทตองแปลรวบกนใหสงเกตตรงเสนคนกลำง (ซงถำม ใหสวดบำลใหครบทกบรรทด

กอนแลวจงคอยสวดค�ำแปล) บำงทอนอำจจะมกำรสวดซ�ำใหสงเกตสญญลกษณยอในทใกลๆ กน

บำงทอนทมกำรสวดเวยน กใหเปลยนค�ำทขดเสนใตไวดวยค�ำทเหลอจนครบทกค�ำในหมวดนน

ขอแนะน�ำใหลองสวดเองและท�ำควำมเขำใจใหดกอนทจะน�ำไปสวดรวมกน ทออกแบบมำใน

ลกษณะนกเพอเกอกลแกกำรจ�ำและจะไดฝกสตไปพรอมๆ กนกบเวลำสวดดวย

ค า น า

ขอขอบคณภกษรปหนง ส�ำหรบตำรำงโครงสรำงทง ๔๔ บรรพ และเมตตำชวยตรวจทำน

ตนฉบบ ขอบคณสาละพมพการ ทอดทนในกำรแกไขบทสวดเพอใหถกตองทสด และกลม

เพอนธรรมเพอนท�าส�ำหรบปกทงดงำม สวนภำคภำษำองกฤษนนไดพระ Thitavijjo เพอน

ชำวมำเลเซยเปนผเรยบเรยง ขอขอบคณทกๆ ทำน ทกๆ ฝำยทไดมสวนรวม ในกำรท�ำใหบทสวด

พระสตรเลมนส�ำเรจลงไดดวยดไว ณ ทน ถำมขอเสนอแนะอนใดเพอแกไข ส�ำหรบกำรพมพ

ครงตอไปใหดขน โปรดสงขอควำมท [email protected] จะอนโมทนำเปนอยำงยง

พระมหำกรต ธรปญโญ

วดจำกแดง

ขน ๑๕ ค�ำ เดอน ๑ พ.ศ. ๒๕๕๙

สตญจ ขวาห ภกขเว สพพตถก วทามดกรภกษทงหลาย เรากลาวสตแล วาจ�าปรารถนาในททงปวง

01.�� P.01-02.indd 2 5/12/16 10:52 AM

* จตสมปชญญะ (สาตถก, สปปาย, โคจร, อสมโมหะ) ในฐานะ๗

๑ อภกกนเต - ปฏกกนเต

๒ อาโลกเต - วโลกเต

๓ สมมญชเต - ปสารเต

๔ สงฆาฏปตตจวรธารเณ

๕ อสเต - ปเต - สายเต - ขายเต

๖ อจจารปสสาวกมเม

๗ คเต - เต - นสนเน – สตเต - ชาครเต – ภาสเต - ตณหภาเว

* มรรคสจ

อธปญญา - สมมาทฐ สมมาสงกปปะ

อธศล - สมมาวาจา สมมากมมนตะ

สมมาอาชวะ

อธจต - สมมาวายามะ สมมาสต

สมมาสมาธ

มหาสตปฏฐานสตร๔๔ บรรพะ

กายานปสสนา ๑๔ เวทนานปสสนา ๙ จตตานปสสนา ๑๖ ธมมานปสสนา ๕

๑ อานาปานบรรพะ ๑ สข - ๔ สามสส ๑ สราค - วตราค ๑ นวรณบรรพะ

๒ อรยาบถบรรพะ ๕ นรามสส ๒ สโทส - วตโทส ๒ ขนธบรรพะ

๓ สมปชญญบรรพะ* ๒ ทกข - ๖ สามสส ๓ สโมห - วตโมห ๓ อายตนบรรพะ

๔ ปฏกลมนสการบรรพะ ๗ นรามสส ๔ สขตต - วกขตต ๔ โพชฌงคบรรพะ

๕ ธาตมนสการบรรพะ ๓ อเบกขา -๘ สามสส ๕ มหคคต - อมหคคต ๕ สจจบรรพะทกขสจ

๖-๑๔ นวสวถกาบรรพะ ๙ นรามสส ๖ สอตตร - อนตตร สมทยสจ

๗ สมาหต - อสมาหต นโรธสจ

๘ วมตต - อวมตต มรรคสจ*

02.�� P.01-34.indd 1 5/12/16 10:53 AM

2 มหาสตปฏฐานสตร

มหาสตปฏฐานสตร

ขาพเจา ไดสดบมาแลวอยางน :สมยหนง พระผมพระภาคเจาเสดจประทบอยในหมชนชาวกร นคมของหมชนชาวกร ชอกมมาสทมมะ.ในกาลนนแล พระผมพระภาคเจา ตรสเรยกภกษวา”ดกอนภกษทงหลาย„ ดงน.ภกษเหลานน ทลรบพระดารส-ของพระผมพระภาคเจาวา ”พระเจาขา„ ดงน.พระผมพระภาคเจา จงตรสพระพทธภาษตนวา:

”ดกอนภกษทงหลาย ทางนเปนทางสายเอกเพอความหมดจดวเศษของสตวทงหลายเพอกาวลวงซงความโศกและความราไรเพออสดงคดบไปแหงทกขและโทมนสเพอบรรลญายธรรมเพอกระทาพระนพพานใหแจง.ทางนคอสตปฏฐาน ๔ (การตงสตไวโดยแนบแนน ตอเนองในอารมณกรรมฐาน) ๔ ประการ เปนไฉน?ดกอนภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยนยอมเปนผตามพจารณาเหนกายในกายอยมความเพยรเผากเลส มสมปชญญะ มสตถอนความยนดและยนรายในโลกออกเสยได.ยอมเปนผตามพจารณาเหนเวทนาในเวทนาอยมความเพยรเผากเลส มสมปชญญะ มสตถอนความยนดและยนรายในโลกออกเสยได.ยอมเปนผตามพจารณาเหนจตในจตอยมความเพยรเผากเลส มสมปชญญะ มสตถอนความยนดและยนรายในโลกออกเสยได.ยอมเปนผตามพจารณาเหนธรรมในธรรมอยมความเพยรเผากเลส มสมปชญญะ มสตถอนความยนดและยนรายในโลกออกเสยได.

เอวมเม สตง :เอกง สะมะยง ภะคะวา กรส วหะระตกมมาสะทมมง นามะ กรนง นคะโม ฯตตระ โข ภะคะวา ภกข อามนเตส“ภกขะโว” ต ฯ“ภะทนเต” ต เต ภกขภะคะวะโต ปจจสโสสง ฯภะคะวา เอตะทะโวจะ:

“เอกายะโน อะยง ภกขะเว มคโคสตตานง วสทธยาโสกะปะรเทวานง สะมะตกกะมายะทกขะโทมะนสสานง อตถงคะมายะญายสสะ อะธคะมายะนพพานสสะ สจฉกรยายะยะททง จตตาโร สะตปฏฐานา ฯ

กะตะเม จตตาโร ฯอธะ ภกขะเว ภกขกาเย กายานปสส วหะระตอาตาป สมปะชาโน สะตมาวเนยยะ โลเก อะภชฌาโทมะนสสงเวทะนาส เวทะนานปสส วหะระตอาตาป สมปะชาโน สะตมาวเนยยะ โลเก อะภชฌาโทมะนสสงจตเต จตตานปสส วหะระตอาตาป สมปะชาโน สะตมาวเนยยะ โลเก อะภชฌาโทมะนสสงธมเมส ธมมานปสส วหะระตอาตาป สมปะชาโน สะตมาวเนยยะ โลเก อะภชฌาโทมะนสสง ฯ

02.�� P.01-34.indd 2 5/12/16 10:53 AM

3มหาสตปฏฐานสตร

กายานปสสนาอานาปานะ : ลมหายใจเขาออก

กะถญจะ ภกขะเว ภกขกาเย กายานปสส วหะระต ฯอธะ ภกขะเว ภกขอะรญญะคะโต วารกขะมละคะโต วาสญญาคาระคะโต วานสทะต ปลลงกง อาภชตวาอชง กายง ปะณธายะปะรมขง สะตง อปฏฐะเปตวา ฯโส สะโตวะ อสสะสะตสะโต ปสสะสะตทฆง วา อสสะสนโต‘ทฆง อสสะสามต ปะชานาตทฆง วา ปสสะสนโต‘ทฆง ปสสะสามต ปะชานาตรสสง วา อสสะสนโต‘รสสง อสสะสามต ปะชานาตรสสง วา ปสสะสนโต‘รสสง ปสสะสามต ปะชานาต‘สพพะกายะปะฏสงเวทอสสะสสสามต สกขะต‘สพพะกายะปะฏสงเวทปสสะสสสามต สกขะต‘ปสสมภะยง กายะสงขารงอสสะสสสามต สกขะต‘ปสสมภะยง กายะสงขารงปสสะสสสามต สกขะต ฯ

ดกอนภกษทงหลาย กอยางไร ภกษยอมพจารณาเหนกายในกายเนองๆ อย.ดกอนภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยนไปแลวสปากดไปแลวสโคนไมกดไปแลวสเรอนวางกดนงคบลลงก (ขดสมาธ)ตงกายใหตรงดารงสตเฉพาะหนา.เธอยอมมสตอย หายใจเขายอมมสตอย หายใจออก.เมอหายใจเขายาวกรชดวา ”เราหายใจเขายาว„.หรอเมอหายใจออกยาวกรชดวา ”เราหายใจออกยาว„.เมอหายใจเขาสนกรชดวา ”เราหายใจเขาสน„.หรอเมอหายใจออกสนกรชดวา ”เราหายใจออกสน„.ยอมสาเหนยกวา ”เราจกเปนผกาหนดรตลอด-กองลมหายใจทงปวง หายใจเขา„.ยอมสาเหนยกวา ”เราจกเปนผกาหนดรตลอด-กองลมหายใจทงปวง หายใจออก„.ยอมสาเหนยกวา ”เราจกผอนระงบกายสงขาร*-หายใจเขา„.ยอมสาเหนยกวา ”เราจกผอนระงบกายสงขาร*-หายใจออก„.

* คอลมหายใจเขาออก

02.�� P.01-34.indd 3 5/12/16 10:53 AM


เสยยะถาป ภกขะเวทกโข ภะมะกาโร วาภะมะการนเตวาส วาทฆง วา อญฉนโต‘ทฆง อญฉามต ปะชานาตรสสง วา อญฉนโต‘รสสง อญฉามต ปะชานาตเอวะเมวะ โข ภกขะเว ภกขทฆง วา อสสะสนโต‘ทฆง อสสะสามต ปะชานาตทฆง วา ปสสะสนโต‘ทฆง ปสสะสามต ปะชานาตรสสง วา อสสะสนโต‘รสสง อสสะสามต ปะชานาตรสสง วา ปสสะสนโต‘รสสง ปสสะสามต ปะชานาต‘สพพะกายะปะฏสงเวทอสสะสสสามต สกขะต‘สพพะกายะปะฏสงเวทปสสะสสสามต สกขะต‘ปสสมภะยง กายะสงขารงอสสะสสสามต สกขะต‘ปสสมภะยง กายะสงขารงปสสะสสสามต สกขะต ฯ[J อต อชฌตตง วา กาเยกายานปสส วหะระตพะหทธา วา กาเยกายานปสส วหะระตอชฌตตะพะหทธา วา กาเยกายานปสส วหะระตสะมทะยะธมมานปสส วา

ดกอนภกษทงหลาย แมฉนใดนายชางกลงผฉลาดหรอลกมอของนายชางกลงผฉลาดเมอชกเชอกกลงยาวกรชดวา ”เราชกเชอกกลงยาว„.เมอชกเชอกกลงสนกรชดวา ”เราชกเชอกกลงสน„.ดกอนภกษทงหลาย ภกษกฉนนนนนแลเมอหายใจเขายาวกรชดวา ”เราหายใจเขายาว„.หรอเมอหายใจออกยาวกรชดวา ”เราหายใจออกยาว„.เมอหายใจเขาสนกรชดวา ”เราหายใจเขาสน„.หรอเมอหายใจออกสนกรชดวา ”เราหายใจออกสน„.ยอมสาเหนยกวา ”เราจกเปนผกาหนดรตลอด-กองลมหายใจทงปวง หายใจเขา„.ยอมสาเหนยกวา ”เราจกเปนผกาหนดรตลอด-กองลมหายใจทงปวง หายใจออก„.ยอมสาเหนยกวา ”เราจกผอนระงบกายสงขาร-หายใจเขา„.ยอมสาเหนยกวา ”เราจกผอนระงบกายสงขาร-หายใจออก„ ดงน.[J ภกษยอมพจารณาเหนกายในกาย-เปนภายในบาง.ยอมพจารณาเหนกายในกาย-เปนภายนอกบาง.ยอมพจารณาเหนกายในกาย-ทงภายในภายนอกบาง.ยอมพจารณาเหนธรรมดา-

02.�� P.01-34.indd 4 5/12/16 10:53 AM


กายสมง วหะระตวะยะธมมานปสส วากายสมง วหะระตสะมทะยะวะยะธมมานปสส วากายสมง วหะระต‘อตถ กาโยต วา ปะนสสะสะต ปจจปฏฐตา โหตยาวะเทวะญาณะมตตายะปะฏสสะตมตตายะ ฯอะนสสโต จะ วหะระตนะ จะ กญจ โลเก อปาทยะต ฯเอวมป ภกขะเว ภกขกาเย กายานปสส วหะระต]

คอความเกดขนในกายบาง.ยอมพจารณาเหนธรรมดา-คอความเสอมไปในกายบาง.ยอมพจารณาเหนธรรมดา-คอทงความเกดขน ทงความเสอมไปในกายบาง.กหรอสตของเธอนนทตงมนอย-วา ”กายมอย„เพยงเพอญาณคอความรเพยงเพอเปนทอาศยระลก.เธอยอมเปนผอนตณหาและทฐไมอาศยอยดวย.ยอมไมยดถออะไรๆ ในโลกดวย.ดกอนภกษทงหลาย ภกษ-ยอมตามพจารณาเหนกายในกายอยอยางน.]

อรยาบถใหญ ๔

สมปชญญะ : ความเปนผรพรอม ๔ อยาง

ปนะ จะปะรง ภกขะเว ภกขคจฉนโต วา ‘คจฉามต ปะชานาตฐโต วา ‘ฐโตมหต ปะชานาตนสนโน วา ‘นสนโนมหต ปะชานาตสะยาโน วา ‘สะยาโนมหต ปะชานาต ฯยะถา ยะถา วา ปะนสสะ กาโย ปะณหโต โหต

ตะถา ตะถา นมปะชานาต ฯ [Jอต...]

ดกอนภกษทงหลาย ขออนยงมอยอก ภกษเมอเดนอย กรชดวา ”เราเดนอย„หรอเมอยนอย กรชดวา ”เรายนอย„หรอเมอนงอย กรชดวา ”เรานงอย„หรอเมอนอนอย กรชดวา ”เรานอนอย„.อนงเมอเธอนน เปนผตงกายไวแลวอยางใดๆกยอมรชดอาการกายนน อยางนนๆ ดงน. [ J...]

ปนะ จะปะรง ภกขะเว ภกขอะภกกนเต ปะฏกกนเตสมปะชานะการ โหตอาโลกเต วโลกเตสมปะชานะการ โหต

ดกอนภกษทงหลาย ขออนยงมอยอก ภกษ-ยอมเปนผทาสมปชญญะ-ในการนอมไปขางหนา โนมกลบมาขางหลง.ยอมเปนผทาสมปชญญะ-ในการแลไปหนา เหลยวไปซายและขวา.

02.�� P.01-34.indd 5 5/12/16 10:53 AM


สมมญชเต ปะสารเตสมปะชานะการ โหตสงฆาฏปตตะจวะระธาระเณสมปะชานะการ โหตอะสเต ปเต ขายเต สายเตสมปะชานะการ โหตอจจาระปสสาวะกมเมสมปะชานะการ โหตคะเต ฐเต นสนเน สตเต ชาคะรเตภาสเต ตณหภาเว สมปะชานะการ โหต ฯ[J อต อชฌตตง วา กาเยกายานปสส วหะระตพะหทธา วา กาเยกายานปสส วหะระตอชฌตตะพะหทธา วา กาเยกายานปสส วหะระตสะมทะยะธมมานปสส วากายสมง วหะระตวะยะธมมานปสส วากายสมง วหะระตสะมทะยะวะยะธมมานปสส วากายสมง วหะระต‘อตถ กาโยต วา ปะนสสะสะต ปจจปฏฐตา โหตยาวะเทวะญาณะมตตายะปะฏสสะตมตตายะ ฯอะนสสโต จะ วหะระตนะ จะ กญจ โลเก อปาทยะต ฯเอวมป ภกขะเว ภกขกาเย กายานปสส วหะระต]

ยอมเปนผทาสมปชญญะ-ในการคอวยวะเขา เหยยดอวยวะออก.ยอมเปนผทาสมปชญญะ-ในการทรงผาสงฆาฏ บาตร และจวร.ยอมเปนผทาสมปชญญะ-ในการกน ดม เคยว และลม.ยอมเปนผทาสมปชญญะ-ในการถายอจจาระ และปสสาวะ.ยอมเปนผทาสมปชญญะในการเดน ยน นง หลบ ตน-

พด และความเปนผนงอย ดงน.

[J ภกษยอมพจารณาเหนกายในกาย-เปนภายในบางยอมพจารณาเหนกายในกาย-เปนภายนอกบางยอมพจารณาเหนกายในกาย-ทงภายในภายนอกบางยอมพจารณาเหนธรรมดา-คอความเกดขนในกายบางยอมพจารณาเหนธรรมดา-คอความเสอมไปในกายบางยอมพจารณาเหนธรรมดา-คอทงความเกดขน ทงความเสอมไปในกายบาง.กหรอสตของเธอนนทตงมนอย-วา ”กายมอย„เพยงเพอญาณคอความรเพยงเพอเปนทอาศยระลก.เธอยอมเปนผอนตณหาและทฐไมอาศยอยดวย.ยอมไมยดถออะไรๆ ในโลกดวย.ดกอนภกษทงหลาย ภกษ-ยอมตามพจารณาเหนกายในกายอยอยางน.]

02.�� P.01-34.indd 6 5/12/16 10:53 AM


ปนะ จะปะรง ภกขะเว ภกขอมะเมวะ กายง อทธง ปาทะตะลาอะโธ เกสะมตถะกา ตะจะปะรยนตงปรนนานปปะการสสะ อะสจโนปจจะเวกขะต อตถ อมสมง กาเย:เกสา โลมา นะขา ทนตา ตะโจมงสง นะหาร อฏฐ อฎฐมญชง วกกงหะทะยงยะกะนงกโลมะกงปหะกงปปผาสงอนตง อนตะคณง อทะรยง กะรสงปตตง เสมหง ปพโพ โลหตงเสโท เมโท อสส วะสาเขโฬ สงฆาณกา ละสกา มตตนต ฯ

เสยยะถาปภกขะเวอภะโตมขามโตฬปรานานาวหตสสะธญญสสะเสยยะถทง :สาลนง วหนง มคคานงมาสานง ตลานง ตณฑลานงตะเมนง จกขมา ปรโสมญจตวา ปจจะเวกเขยยะ :อเม สาล อเม วห อเม มคคาอเม มาสา อเม ตลา อเม ตณฑลาต

เอวะเมวะ โข ภกขะเว ภกขอมะเมวะ กายง อทธง ปาทะตะลาอะโธ เกสะมตถะกา ตะจะปะรยนตงปรนนานปปะการสสะ อะสจโนปจจะเวกขะต อตถ อมสมง กาเย:เกสา โลมา นะขา ทนตา ตะโจมงสง นะหาร อฏฐ อฎฐมญชง วกกงหะทะยงยะกะนงกโลมะกงปหะกงปปผาสง อนตง อนตะคณง อทะรยง กะรสง

ดกอนภกษทงหลาย ขออนยงมอยอก ภกษ (ยอม-พจารณา) กายนนแล เบองบนแตพนเทาขนมาเบองตาแตปลายผมลงไป มหนงหมอยโดยรอบเตมไปดวยของไมสะอาด มประการตางๆพจารณาวา มอยในกายนคอ:ผม ขน เลบ ฟน หนง เนอ เอน กระดก เยอในกระดก ไต หวใจ ตบ พงผด มาม ปอด ไสใหญ สายรดไส อาหารใหม อาหารเกา นาด นาเสลด นาเหลอง นาเลอด นาเหงอ นามนขน นาตา นามนเหลวนาลาย นามก นามนไขขอ นามตร ดงน.ดกอนภกษทงหลาย ไถมปาก ๒ ขาง แมฉนใดเตมดวยธญญชาต มประการตางๆ คอ :ขาวสาล ขาวเปลอก ถวเขยว ถวเหลอง งา ขาวสารบรษมจกษ-แกไถนนออกแลว พงเหนไดวา:เหลาน ขาวสาล เหลาน ขาวเปลอก เหลาน ถวเขยว

เหลาน ถวเหลอง เหลาน งา เหลาน ขาวสาร

ดกอนภกษทงหลาย ฉนนนนนแล ภกษ (ยอม-พจารณา) กายนนแล เบองบนแตพนเทาขนมาเบองตาแตปลายผมลงไป มหนงหมอยโดยรอบเตมไปดวยของไมสะอาด มประการตางๆพจารณาวา มอยในกายนคอ:ผม ขน เลบ ฟน หนง เนอ เอน กระดก เยอในกระดก ไต หวใจ ตบ พงผด มาม ปอด ไสใหญ สายรดไส อาหารใหม อาหารเกา

ปฏกลมนสการ : พจารณากายเปนของปฏกล

02.�� P.01-34.indd 7 5/12/16 10:53 AM


ธาตมนสการ : พจารณากายเปนธาต

ปตตง เสมหง ปพโพ โลหตงเสโท เมโท อสส วะสาเขโฬ สงฆาณกา ละสกา มตตนต ฯ[J อต อชฌตตง วา กาเยกายานปสส วหะระตพะหทธา วา กาเยกายานปสส วหะระตอชฌตตะพะหทธา วากาเย กายานปสส วหะระตสะมทะยะธมมานปสส วากายสมง วหะระตวะยะธมมานปสส วากายสมง วหะระตสะมทะยะวะยะธมมานปสส วากายสมง วหะระต ฯ‘อตถ กาโยต วา ปะนสสะสะต ปจจปฏฐตา โหตยาวะเทวะญาณะมตตายะปะฏสสะตมตตายะ ฯอะนสสโต จะ วหะระตนะ จะ กญจ โลเก อปาทยะต ฯเอวมป ภกขะเว ภกขกาเย กายานปสส วหะระต ฯ]

นาด นาเสลด นาเหลอง นาเลอด นาเหงอ นามนขน นาตา นามนเหลว

นาลาย นามก นามนไขขอ นามตร ดงน.[J ภกษยอมพจารณาเหนกายในกาย-เปนภายในบางยอมพจารณาเหนกายในกาย-เปนภายนอกบางยอมพจารณาเหนกายในกาย-ทงภายในภายนอกบางยอมพจารณาเหนธรรมดา-คอความเกดขนในกายบางยอมพจารณาเหนธรรมดา-คอความเสอมไปในกายบางยอมพจารณาเหนธรรมดา-คอทงความเกดขน ทงความเสอมไปในกายบาง.กหรอสตของเธอนนทตงมนอย-วา ”กายมอย„เพยงเพอญาณคอความรเพยงเพอเปนทอาศยระลก.เธอยอมเปนผอนตณหาและทฐไมอาศยอยดวยยอมไมยดถออะไรๆ ในโลกดวย.ดกอนภกษทงหลาย ภกษ-ยอมตามพจารณาเหนกายในกายอยอยางน.]

ปนะ จะปะรง ภกขะเว ภกขอมะเมวะ กายง ยะถาฐตงยะถาปะณหตง ธาตโส ปจจะเวกขะตอตถ อมสมง กาเย: ปะฐะวธาต อาโปธาต

เตโชธาต วาโยธาตต ฯ

ดกอนภกษทงหลาย ขออนยงมอยอกภกษยอมพจารณากายอนตงอย ตามทตงอย-ตามปกตนนแล โดยความเปนธาตวามอยในกายนคอ: ธาตดน ธาตนา ธาตไฟ ธาตลม ดงน

02.�� P.01-34.indd 8 5/12/16 10:53 AM


นวสวถกา : พจารณากายดจอสภะในปาชา ๙ ขอ

เสยยะถาป ภกขะเว ทกโข โคฆาตะโก วาโคฆาตะกนเตวาส วาคาวง วะธตวา จาตมมะหาปะเถ วละโสปะฏวภะชตวา นสนโน อสสะเอวะเมวะ โข ภกขะเว ภกขอมะเมวะ กายง ยะถาฐตงยะถาปะณหตง ธาตโส ปจจะเวกขะตอตถ อมสมง กาเย: ปะฐะวธาต อาโปธาต

เตโชธาต วาโยธาตต ฯ [J อต...]

ดกอนภกษทงหลาย คนฆาโค ผฉลาดหรอ ลกมอคนฆาโค ผฉลาดฆาโคแลว พงแบงออกเปนสวนๆแลวนงอยทหนทางใหญ ๔ แพรง แมฉนใด,ดกอนภกษทงหลาย ภกษ ฉนนนนนแลยอมพจารณากาย อนตงอย ตามทตงอย-ตามปกตนนแล โดยความเปนธาตวามอยในกายนคอ: ธาตดน ธาตนา

ธาตไฟ ธาตลม ดงน. [J...]

ปนะ จะปะรง ภกขะเว ภกข

เสยยะถาป ปสเสยยะ สะรรง

สวะถกายะ ฉฑฑตง :

๑) เอกาหะมะตง วา ทวหะมะตง วา

ตหะมะตง วา อทธมาตะกง

วนละกง วปพพะกะชาตง ฯ

[N โส อมะเมวะ กายง อปะสงหะระต

‘อะยมป โข กาโย เอวงธมโม

เอวงภาว เอวงอะนะตโตต ฯ]

[J อต...]

ปนะ จะปะรง ภกขะเว ภกข

เสยยะถาป ปสเสยยะ สะรรง

สวะถกายะ ฉฑฑตง :

๒) กาเกหวาขชชะมานงคชเฌหวาขชชะ

มานงกละเลหวาขชชะมานงสวาเณหวา

ขชชะมานง สงคาเลห วา ขชชะมานง

ววเธห วา ปาณะกะชาเตห ขชชะมานง ฯ

[N โส...][J อต...]

ดกอนภกษทงหลาย ขออนยงมอยอก ภกษ

เหมอนอยางวา จะพงเหนสรระ (ซากศพ)

ทเขาทงไวแลวในปาชา :

๑) ตายแลววนหนง หรอตายแลว ๒ วน

หรอตายแลว ๓ วน พองขนอด

สเขยวคลานาเกลยด มนาเหลองไหลเยมนาเกลยด

[N เธอกนอมเขามาสกายนนเลา วา :

”ถงรางกายอนนเลา กมอยางนเปนธรรมดา

คงเปนอยางน ไมลวงพนความเปนอยางนไปได„ ดงน.]

[J...]

ดกอนภกษทงหลาย ขออนยงมอยอก ภกษ

เหมอนอยางวา จะพงเหนสรระ (ซากศพ)

ทเขาทงไวแลวในปาชา :

๒) อนฝงกาจกกนอยบาง ฝงแรงจกกนอยบาง

ฝงเหยยวจกกนอยบาง ฝงสนขกดกนอยบาง

ฝงสนขจงจอกกดกนอยบาง

หมสตวตวเลกๆ ตางๆ กดกนอยบาง

[N] [J...]

02.�� P.01-34.indd 9 5/12/16 10:53 AM


ปนะ จะปะรง ภกขะเว ภกขเสยยะถาป ปสเสยยะ สะรรงสวะถกายะ ฉฑฑตง :๓) อฏฐสงขะลกง สะมงสะโลหตงนะหารสมพนธง ฯ๔) อฏฐสงขะลกงนมมงสะโลหตะมกขตงนะหารสมพนธง ฯ๕) อฏฐสงขะลกงอะปะคะตะมงสะโลหตงนะหารสมพนธง ฯ๖) อฏฐกานอะปะคะตะนะหารสมพนธานทสาวทสาวกขตตาน อญเญนะ หตถฏฐกงอญเญนะ ปาทฏฐกง อญเญนะ ชงฆฏฐกงอญเญนะ อรฏฐกง อญเญนะ กะฏฏฐกงอญเญนะ ปฏฐกณฏะกฏฐกงอญเญนะ ผาสกฏฐกง อญเญนะ อรฏฐกงอญเญนะพาหฏฐกง อญเญนะ องสฏฐกงอญเญนะ ควฏฐกง อญเญนะ หะนฏฐกงอญเญนะทนตฏฐกง อญเญนะ สสะกะฏาหง ฯ

[N โส...][J อต...]ปนะ จะปะรง ภกขะเว ภกขเสยยะถาป ปสเสยยะ สะรรงสวะถกายะ ฉฑฑตง :๗) อฏฐกาน เสตาน สงขะวณณปะนภาน ฯ

๘) อฏฐกานปญชะกตานเตโรวสสกานฯ๙) อฏฐกาน ปตน จณณะกะชาตาน ฯ[N โส อมะเมวะ กายง อปะสงหะระต

‘อะยมป โข กาโย เอวงธมโม เอวงภาว เอวงอะนะตโตต ฯ]

[J อต อชฌตตง วา กาเยกายานปสส วหะระตพะหทธา วา กาเย

ดกอนภกษทงหลาย ขออนยงมอยอก ภกษเหมอนอยางวา จะพงเหนสรระ (ซากศพ)ทเขาทงไวแลวในปาชา :๓) เปนรางกระดก ยงมเนอและเลอด

อนเสนเอนรดรงอย

๔) เปนรางกระดก เปอนดวยเลอด ปราศจากเนอแลว

ยงมเสนเอนรดรงอย

๕) เปนรางกระดก ปราศจากเนอและเลอดแลว

ยงมเสนเอนรดรงอย

๖) เปน (ทอน) กระดกปราศจากเสนเอนรดรงแลว

กระจายไปแลวในทศนอยทศใหญ คอ กระดกมอ

(ไปอย) ทางอน กระดกเทา (ไปอย) ทางอน กระดกแขง

(ไปอย) ทางอน กระดกขา (ไปอย) ทางอน กระดกสะเอว

(ไปอย) ทางอน กระดกสนหลง (ไปอย) ทางอน

กระดกซโครง (ไปอย) ทางอน กระดกหนาอก (ไปอย)

ทางอน กระดกแขน (ไปอย) ทางอน กระดกไหล (ไป

อย) ทางอน กระดกคอ (ไปอย) ทางอน กระดกคาง (ไป

อย) ทางอน กระดกฟน (ไปอย) ทางอน กระโหลกศรษะ

(ไปอย) ทางอน. [N….] [J]

ดกอนภกษทงหลาย ขออนยงมอยอก ภกษเหมอนอยางวา จะพงเหนสรระ (ซากศพ)ทเขาทงไวแลวในปาชา :๗) เปน (ทอน) กระดก มสขาวเปรยบดวยสสงข.

๘) เปน (ทอน) กระดก ทรวมอยเปนกอง เกนปหนง

๙) เปน (ทอน) กระดก ผละเอยดแลว.

[N เธอกนอมเขามาสกายนนเลา วา:”ถงรางกายอนนเลา กมอยางนเปนธรรมดาคงเปนอยางน ไมลวงพนความเปนอยางนไปได„ ดงน.]

[J ภกษยอมพจารณาเหนกายในกาย-เปนภายในบางยอมพจารณาเหนกายในกาย-

02.�� P.01-34.indd 10 5/12/16 10:53 AM


กายานปสส วหะระตอชฌตตะพะหทธา วา กาเยกายานปสส วหะระตสะมทะยะธมมานปสส วากายสมง วหะระตวะยะธมมานปสส วากายสมง วหะระตสะมทะยะวะยะธมมานปสส วากายสมง วหะระต ฯ‘อตถ กาโยต วา ปะนสสะสะต ปจจปฏฐตา โหตยาวะเทวะญาณะมตตายะปะฏสสะตมตตายะ ฯอะนสสโต จะ วหะระตนะ จะ กญจ โลเก อปาทยะต ฯเอวมป (โข) ภกขะเว ภกขกาเย กายานปสส วหะระต ฯ]

เปนภายนอกบางยอมพจารณาเหนกายในกาย-ทงภายในภายนอกบางยอมพจารณาเหนธรรมดา-คอความเกดขนในกายบางยอมพจารณาเหนธรรมดา-คอความเสอมไปในกายบางยอมพจารณาเหนธรรมดา-คอทงความเกดขน ทงความเสอมไปในกายบาง.กหรอสตของเธอนนทตงมนอย-วา ”กายมอย„เพยงเพอญาณคอความรเพยงเพอเปนทอาศยระลก.เธอยอมเปนผอนตณหาและทฐไมอาศยอยดวย.ยอมไมยดถออะไรๆ ในโลกดวย.ดกอนภกษทงหลาย ภกษ-ยอมตามพจารณาเหนกายในกายอยอยางน.]

เวทนานปสสนา

กะถญจะ ภกขะเว ภกขเวทะนาส เวทะนานปสส วหะระต ฯอธะ ภกขะเว ภกขสขง เวทะนง เวทยะมาโน‘สขง เวทะนง เวทยามต ปะชานาตทกขง เวทะนง เวทยะมาโน‘ทกขง เวทะนง เวทยามต ปะชานาตอะทกขะมะสขง เวทะนง เวทยะมาโน‘อะทกขะมะสขง เวทะนง เวทยามต ปะชานาต

สามสง วา สขง เวทะนง เวทยะมาโน‘สามสง สขง เวทะนง เวทยามต ปะชานาต

ดกอนภกษทงหลาย กอยางไร ภกษยอมพจารณาเหนเวทนาในเวทนาเนองๆ อย. ดกอนภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยนเมอเสวยสขเวทนากรชดวา ”เราเสวยสขเวทนา„.เมอเสวยทกขเวทนากรชดวา ”เราเสวยทกขเวทนา„.เมอเสวยอทกขมสขเวทนา (ไมทกข ไมสข)กรชดวา ”เราเสวยอทกขมสขเวทนา„.หรอเมอเสวยสขเวทนามอามส (คอเจอกามคณ)กรชดวา ”เราเสวยสขเวทนามอามส„.

02.�� P.01-34.indd 11 5/12/16 10:53 AM


นรามสง วา สขง เวทะนง เวทยะมาโน‘นรามสง สขง เวทะนง เวทยามต ปะชานาตสามสง วา ทกขง เวทะนง เวทยะมาโน‘สามสงทกขง เวทะนง เวทยามตปะชานาตนรามสง วา ทกขง เวทะนง เวทยะมาโน‘นรามสง ทกขง เวทะนง เวทยามตปะชานาตสามสงวาอะทกขะมะสขงเวทะนงเวทยะมาโน

‘สามสง อะทกขะมะสขง เวทะนงเวทยามต ปะชานาตนรามสง วา อะทกขะมะสขง เวทะนงเวทยะมาโน‘นรามสง อะทกขะมะสขง เวทะนงเวทยามต ปะชานาต ฯ✿ อต อชฌตตง วา เวทะนาสเวทะนานปสส วหะระตพะหทธา วา เวทะนาสเวทะนานปสส วหะระตอชฌตตะพะหทธา วา เวทะนาสเวทะนานปสส วหะระตสะมทะยะธมมานปสส วาเวทะนาส วหะระตวะยะธมมานปสส วาเวทะนาส วหะระตสะมทะยะวะยะธมมานปสส วาเวทะนาส วหะระต ฯ‘อตถ เวทะนาต วา ปะนสสะสะต ปจจปฏฐตา โหตยาวะเทวะญาณะมตตายะปะฏสสะตมตตายะ ฯอะนสสโต จะ วหะระตนะ จะ กญจ โลเก อปาทยะต ฯเอวง โข ภกขะเว ภกขเวทะนาส เวทะนานปสส วหะระต ฯ

หรอเมอเสวยสขเวทนาไมมอามส (คอไมเจอกามคณ)กรชดวา ”เราเสวยสขเวทนาไมมอามส„.หรอเมอเสวยทกขเวทนามอามสกรชดวา ”เราเสวยทกขเวทนามอามส„.หรอเมอเสวยทกขเวทนาไมมอามสกรชดวา ”เราเสวยทกขเวทนาไมมอามส„.หรอเมอเสวยอทกขมสขเวทนามอามสกรชดวา ”เราเสวย-อทกขมสขเวทนามอามส„.หรอเมอเสวย-อทกขมสขเวทนาไมมอามสกรชดวา ”เราเสวย-”อทกขมสขเวทนาไมมอามส„ ดงน.✿ ภกษพจารณาเหนเวทนาในเวทนาทงหลาย-เปนภายในบางยอมพจารณาเหนเวทนาในเวทนาทงหลาย-เปนภายนอกบางยอมพจารณาเหนเวทนาในเวทนาทงหลาย-ทงภายในภายนอกบางยอมพจารณาเหนธรรมดา-คอความเกดขนในเวทนาบางยอมพจารณาเหนธรรมดา-คอความเสอมไปในเวทนาบางยอมพจารณาเหนธรรมดา-คอทงความเกดขน ทงความเสอมไปในเวทนาบาง.กหรอสตของเธอนนทตงมนอย-วา ”เวทนามอย„เพยงเพอญาณคอความรเพยงเพอเปนทอาศยระลก.เธอยอมเปนผอนตณหาและทฐไมอาศยอยดวย.ยอมไมยดถออะไรๆ ในโลกดวย.ดกอนภกษทงหลาย ภกษยอมตาม-พจารณาเหนเวทนาในเวทนาทงหลายอยอยางน.

02.�� P.01-34.indd 12 5/12/16 10:53 AM


จตตานปสสนา

กะถญจะ ภกขะเว ภกขจตเต จตตานปสส วหะระต ฯอธะ ภกขะเว ภกขสะราคง วา จตตง‘สะราคง จตตนต ปะชานาตวตะราคง วา จตตง‘วตะราคง จตตนต ปะชานาตสะโทสง วา จตตง‘สะโทสง จตตนต ปะชานาตวตะโทสง วา จตตง‘วตะโทสง จตตนต ปะชานาตสะโมหง วา จตตง‘สะโมหง จตตนต ปะชานาตวตะโมหง วา จตตง‘วตะโมหง จตตนต ปะชานาตสงขตตง วา จตตง‘สงขตตง จตตนต ปะชานาตวกขตตง วา จตตง‘วกขตตง จตตนต ปะชานาตมะหคคะตง วา จตตง‘มะหคคะตง จตตนต ปะชานาตอะมะหคคะตง วา จตตง‘อะมะหคคะตง จตตนต ปะชานาตสะอตตะรง วา จตตง‘สะอตตะรง จตตนต ปะชานาตอะนตตะรง วา จตตง‘อะนตตะรง จตตนต ปะชานาตสะมาหตง วา จตตง‘สะมาหตง จตตนต ปะชานาต

ดกอนภกษทงหลาย กอยางไร ภกษยอมพจารณาเหนจตในจตเนองๆ อย.ดกอนภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยนอนง จตมราคะกรชดวา ”จตมราคะ„.หรอจตไมมราคะกรชดวา ”จตไมมราคะ„.หรอจตมโทสะกรชดวา ”จตมโทสะ„.หรอจตไมมโทสะกรชดวา ”จตไมมโทสะ„.หรอจตมโมหะกรชดวา ”จตมโมหะ„.หรอจตไมมโมหะกรชดวา ”จตไมมโมหะ„.หรอจตหดหกรชดวา ”จตหดห„.หรอจตฟงซานกรชดวา ”จตฟงซาน„.หรอจตเปนมหคคตะ (คอจตทเปนรปฌาน อรปฌาน)

กรชดวา ”จตเปนมหคคตะ„.จตไมเปนมหคคตะกรชดวา ”จตไมเปนมหคคตะ„.หรอจตเปนสอตตระ (คอมจตอนยงกวา)กรชดวา ”จตเปนสอตตระ„.หรอจตเปนอนตตระ (คอไมมจตอนยงกวา)กรชดวา ”จตเปนอนตตระ„.หรอจตตงมนกรชดวา ”จตตงมน„.

02.�� P.01-34.indd 13 5/12/16 10:53 AM


อะสะมาหตง วา จตตง‘อะสะมาหตง จตตนต ปะชานาตวมตตง วา จตตง‘วมตตง จตตนต ปะชานาตอะวมตตง วา จตตง‘อะวมตตง จตตนต ปะชานาต ฯ¤ อต อชฌตตง วา จตเตจตตานปสส วหะระตพะหทธา วา จตเตจตตานปสส วหะระตอชฌตตะพะหทธา วาจตเต จตตานปสส วหะระตสะมทะยะธมมานปสส วาจตตสมง วหะระตวะยะธมมานปสส วาจตตสมง วหะระตสะมทะยะวะยะธมมานปสส วาจตตสมง วหะระต ฯ‘อตถ จตตนต วา ปะนสสะสะต ปจจปฏฐตา โหตยาวะเทวะญาณะมตตายะปะฏสสะตมตตายะ ฯอะนสสโต จะ วหะระตนะ จะ กญจ โลเก อปาทยะต ฯเอวง โข ภกขะเว ภกขจตเต จตตานปสส วหะระต ฯ

หรอจตไมตงมนกรชดวา ”จตไมตงมน„.หรอจตวมตต (คอหลดพนดวยตทงควมตตหรอวกขมภนวมตต) กรชดวา ”จตวมตต„.หรอจตยงไมวมตตกรชดวา ”จตยงไมวมตต„ ดงน.¤ ภกษยอมพจารณาเหนจตในจต-เปนภายในบางยอมพจารณาเหนจตในจต-เปนภายนอกบางยอมพจารณาเหนจตในจต-ทงภายในภายนอกบางยอมพจารณาเหนธรรมดา-คอความเกดขนในจตบางยอมพจารณาเหนธรรมดา-คอความเสอมไปในจตบาง.ยอมพจารณาเหนธรรมดา-คอทงความเกดขน ทงความเสอมไปในจตบาง.กหรอสตของเธอนนทตงมนอย-วา ”จตมอย„เพยงเพอญาณคอความรเพยงเพอเปนทอาศยระลก.เธอยอมเปนผอนตณหาและทฐไมอาศยอยดวย.ยอมไมยดถออะไรๆ ในโลกดวย.ดกอนภกษทงหลาย ภกษ-ยอมตามพจารณาเหนจตในจตอยอยางน

ธมมานปสสนานวรณหา

กะถญจะ ภกขะเว ภกขธมเมส ธมมานปสส วหะระต ฯ

ดกอนภกษทงหลาย กอยางไร ภกษ-ยอมพจารณาเหนธรรมในธรรมเนองๆ อย.

02.�� P.01-34.indd 14 5/12/16 10:53 AM


อธะ ภกขะเว ภกขธมเมส ธมมานปสส วหะระตปญจะส นวะระเณส ฯกะถญจะ ภกขะเว ภกขธมเมส ธมมานปสส วหะระตปญจะส นวะระเณส ฯอธะ ภกขะเว ภกข๑) สนตง วา อชฌตตง กามจฉนทง‘อตถ เมอชฌตตงกามจฉนโทตปะชานาตอะสนตง วา อชฌตตง กามจฉนทง‘นตถ เมอชฌตตงกามจฉนโทตปะชานาตยะถา จะ อะนปปนนสสะ กามจฉนทสสะอปปาโท โหต ตญจะ ปะชานาตยะถา จะ อปปนนสสะ กามจฉนทสสะปะหานง โหต ตญจะ ปะชานาตยะถา จะ ปะหนสสะ กามจฉนทสสะอายะตง อะนปปาโท โหต ตญจะ ปะชานาต ฯ

๒) สนตง วา อชฌตตง พยาปาทง‘อตถ เมอชฌตตงพยาปาโทตปะชานาตอะสนตง วา อชฌตตง พยาปาทง‘นตถ เมอชฌตตงพยาปาโทตปะชานาตยะถา จะ อะนปปนนสสะ พยาปาทสสะอปปาโท โหต ตญจะ ปะชานาตยะถา จะ อปปนนสสะ พยาปาทสสะปะหานง โหต ตญจะ ปะชานาตยะถา จะ ปะหนสสะ พยาปาทสสะอายะตง อะนปปาโท โหต ตญจะ ปะชานาต ฯ

๓) สนตง วา อชฌตตง ถนะมทธง‘อตถ เมอชฌตตงถนะมทธนตปะชานาตอะสนตง วา อชฌตตง ถนะมทธง‘นตถ เมอชฌตตงถนะมทธนตปะชานาต

ดกอนภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยนยอมตามพจารณาเหนธรรมในธรรมทงหลายคอ นวรณ ๕.ดกอนภกษทงหลาย กอยางไร ภกษยอมตามพจารณาเหนธรรมในธรรมทงหลายคอ นวรณ ๕ดกอนภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน๑) เมอกามฉนทะ (ความพอใจในกาม) มในจตยอมรชดวา “กามฉนทะมอย ภายในจตของเรา„.หรอเมอกามฉนทะไมม ภายในจตยอมรชดวา ”กามฉนทะไมม ภายในจตของเรา„.

อนง กามฉนทะทยงไมเกดขน ยอมเกดขนได-โดยประการใด ยอมรชดประการนนดวย.กามฉนทะทเกดขนแลว จะละเสยได-โดยประการใด ยอมรชดประการนนดวย.กามฉนทะทตนละเสยแลว จะไมเกดขนตอไปได-

โดยประการใด ยอมรชดประการนนดวย.๒) เมอพยาบาท (ความขดเคองใจ) มในจตยอมรชดวา ”พยาบาทมอย ภายในจตของเรา„.หรอเมอพยาบาทไมม ภายในจตยอมรชดวา ”พยาบาทไมม ภายในจตของเรา„.อนง พยาบาททยงไมเกดขน ยอมเกดขนได-โดยประการใด ยอมรชดประการนนดวย.พยาบาททเกดขนแลว จะละเสยได-โดยประการใด ยอมรชดประการนนดวย.พยาบาททตนละเสยแลว จะไมเกดขนตอไปได- โดยประการใด ยอมรชดประการนนดวย.๓) เมอถนมทธะ (ความทอแท) มในจตยอมรชดวา ”ถนมทธะมอย ภายในจตของเรา„.

หรอเมอถนมทธะไมม ภายในจตยอมรชดวา “ถนมทธะไมม ภายในจตของเรา„.

02.�� P.01-34.indd 15 5/12/16 10:53 AM


ยะถา จะ อะนปปนนสสะ ถนะมทธสสะอปปาโท โหต ตญจะ ปะชานาตยะถา จะ อปปนนสสะ ถนะมทธสสะปะหานง โหต ตญจะ ปะชานาตยะถา จะ ปะหนสสะ ถนะมทธสสะอายะตง อะนปปาโท โหต ตญจะ ปะชานาต ฯ

๔) สนตง วา อชฌตตง อทธจจะกกกจจง‘อตถ เม อชฌตตง อทธจจะกกกจจนต ปะชานาต

อะสนตง วา อชฌตตง อทธจจะกกกจจง‘นตถ เม อชฌตตง อทธจจะกกกจจนต ปะชานาต

ยะถา จะ อะนปปนนสสะ อทธจจะกกกจจสสะ

อปปาโท โหต ตญจะ ปะชานาตยะถาจะอปปนนสสะอทธจจะกกกจจสสะปะหานง โหต ตญจะ ปะชานาตยะถา จะ ปะหนสสะ อทธจจะกกกจจสสะอายะตง อะนปปาโท โหต ตญจะ ปะชานาต ฯ

๕) สนตง วา อชฌตตง วจกจฉง‘อตถ เม อชฌตตง วจกจฉาต ปะชานาตอะสนตง วา อชฌตตง วจกจฉง‘นตถ เม อชฌตตง วจกจฉาต ปะชานาตยะถา จะ อะนปปนนายะ วจกจฉายะอปปาโท โหต ตญจะ ปะชานาตยะถา จะ อปปนนายะ วจกจฉายะปะหานง โหต ตญจะ ปะชานาตยะถา จะ ปะหนายะ วจกจฉายะอายะตง อะนปปาโท โหต ตญจะ ปะชานาต ฯ

] อต อชฌตตง วา ธมเมสธมมานปสส วหะระตพะหทธา วา ธมเมสธมมานปสส วหะระตอชฌตตะพะหทธา วา

อนง ถนมทธะทยงไมเกดขน ยอมเกดขนได-โดยประการใด ยอมรชดประการนนดวย.ถนมทธะทเกดขนแลว จะละเสยได-โดยประการใด ยอมรชดประการนนดวย.ถนมทธะทตนละเสยแลว จะไมเกดขนตอไปได-โดยประการใด ยอมรชดประการนนดวย.๔) เมออทธจจะกกกจจะ (ความฟงซานราคาญใจ) มในจต

ยอมรชดวา ”อทธจจะกกกจจะมอย ภายในจตของเรา„

หรอเมออทธจจะกกกจจะไมม ภายในจตยอมรชดวา ”อทธจจะกกกจจะไมม ภายในจตของเรา„

อนง อทธจจะกกกจจะทยงไมเกดขน ยอมเกดขนได-

โดยประการใด ยอมรชดประการนนดวย.อทธจจะกกกจจะทเกดขนแลว จะละเสยได-โดยประการใด ยอมรชดประการนนดวย.อทธจจะกกกจจะทตนละเสยแลว จะไมเกดขนตอไป-

ไดโดยประการใด ยอมรชดประการนนดวย.๕) เมอวจกจฉา (ความเคลอบแคลงสงสย) มในจต

ยอมรชดวา ”วจกจฉามอย ภายในจตของเรา„.

หรอเมอวจกจฉาไมม ภายในจตยอมรชดวา ”วจกจฉาไมม ภายในจตของเรา„.อนง วจกจฉาทยงไมเกดขน ยอมเกดขนได-โดยประการใด ยอมรชดประการนนดวย.วจกจฉาทเกดขนแลว จะละเสยได-โดยประการใด ยอมรชดประการนนดวย.วจกจฉาทตนละเสยแลว จะไมเกดขนตอไปได-โดยประการใด ยอมรชดประการนนดวย ดงน.] ภกษยอมพจารณาเหนธรรมในธรรมทงหลาย-

เปนภายในบาง

ยอมพจารณาเหนธรรมในธรรมทงหลาย-เปนภายนอกบางยอมพจารณาเหนธรรมในธรรมทงหลาย-

02.�� P.01-34.indd 16 5/12/16 10:53 AM


ทงภายในภายนอกบางยอมพจารณาเหนธรรมดา-คอความเกดขนในธรรมบางยอมพจารณาเหนธรรมดา-คอความเสอมไปในธรรมบางยอมพจารณาเหนธรรมดา-คอทงความเกดขน ทงความเสอมไปในธรรมบาง.กหรอสตของเธอนนทตงมนอย-วา ”ธรรมมอย„เพยงเพอญาณคอความรเพยงเพอเปนทอาศยระลก.เธอยอมเปนผอนตณหาและทฐไมอาศยอยดวย.ยอมไมยดถออะไรๆ ในโลกดวย.ดกอนภกษทงหลาย ภกษ-ยอมตามพจารณาเหนธรรมในธรรมทงหลายคอนวรณ ๕ อยางนแล.

ธมเมส ธมมานปสส วหะระตสะมทะยะธมมานปสส วาธมเมส วหะระตวะยะธมมานปสส วาธมเมส วหะระตสะมทะยะวะยะธมมานปสส วาธมเมส วหะระต ฯ‘อตถ ธมมาต วา ปะนสสะสะต ปจจปฏฐตา โหตยาวะเทวะญาณะมตตายะปะฏสสะตมตตายะ ฯอะนสสโต จะ วหะระตนะ จะ กญจ โลเก อปาทยะต ฯเอวมป โข ภกขะเว ภกขธมเมส ธมมานปสส วหะระตฯปญจะส นวะระเณส ฯ

ขนธหา

ปนะ จะปะรง ภกขะเว ภกขธมเมส ธมมานปสส วหะระตปญจะส อปาทานกขนเธส ฯกะถญจะ ภกขะเว ภกขธมเมส ธมมานปสส วหะระตปญจะส อปาทานกขนเธส ฯอธะ ภกขะเว ภกขอต รปง อต รปสสะ สะมทะโยอต รปสสะ อตถงคะโมอต เวทะนา อต เวทะนายะ สะมทะโยอต เวทะนายะ อตถงคะโมอต สญญา อต สญญายะ สะมทะโยอต สญญายะ อตถงคะโม

ดกอนภกษทงหลาย ขออนยงมอยอก ภกษยอมตามพจารณาเหนธรรมในธรรมทงหลายคอ อปาทานขนธ ๕.ดกอนภกษทงหลาย กอยางไร ภกษยอมตามพจารณาเหนธรรมในธรรมทงหลายคอ อปาทานขนธ ๕.ดกอนภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน (พจารณาวา)

อยางน รป (สงททรดโทรม), อยางน ความเกดขนของรป

อยางน ความดบไปของรป

อยางน เวทนา (ความเสวยอารมณ), อยางน ความเกดขน-

ของเวทนา, อยางน ความดบไปของเวทนา

อยางน สญญา (ความจา), อยางน ความเกดขนของสญญา

อยางน ความดบไปของสญญา

02.�� P.01-34.indd 17 5/12/16 10:53 AM


อยางน สงขาร (สภาพปรงแตง), อยางน ความเกดขน-

ของสงขาร, อยางน ความดบไปของสงขาร

อยางน วญญาณ (รแจง), อยางน ความเกดขนของ-

วญญาณ, อยางน ความดบไปของวญญาณ ดงน.

] ภกษยอมพจารณาเหนธรรมในธรรมทงหลาย-

เปนภายในบางยอมพจารณาเหนธรรมในธรรมทงหลาย-เปนภายนอกบางยอมพจารณาเหนธรรมในธรรมทงหลาย-ทงภายในภายนอกบางยอมพจารณาเหนธรรมดา-คอความเกดขนในธรรมบางยอมพจารณาเหนธรรมดา-คอความเสอมไปในธรรมบางยอมพจารณาเหนธรรมดา-คอทงความเกดขน ทงความเสอมไปในธรรมบาง.กหรอสตของเธอนนทตงมนอย-วา ”ธรรมมอย„เพยงเพอญาณคอความรเพยงเพอเปนทอาศยระลก.เธอยอมเปนผอนตณหาและทฐไมอาศยอยดวย.ยอมไมยดถออะไรๆ ในโลกดวย.ดกอนภกษทงหลาย ภกษ-ยอมตามพจารณาเหนธรรมในธรรมทงหลายคอ อปาทานขนธ ๕ อยางนแล.

อต สงขารา อต สงขารานง สะมทะโยอต สงขารานง อตถงคะโมอต วญญาณงอต วญญาณสสะสะมทะโยอต วญญาณสสะ อตถงคะโมต] อต อชฌตตง วา ธมเมสธมมานปสส วหะระตพะหทธา วา ธมเมสธมมานปสส วหะระตอชฌตตะพะหทธา วาธมเมส ธมมานปสส วหะระตสะมทะยะธมมานปสส วาธมเมส วหะระตวะยะธมมานปสส วาธมเมส วหะระตสะมทะยะวะยะธมมานปสส วาธมเมส วหะระต ฯ‘อตถ ธมมาต วา ปะนสสะสะต ปจจปฏฐตา โหตยาวะเทวะญาณะมตตายะปะฏสสะตมตตายะ ฯอะนสสโต จะ วหะระตนะ จะ กญจ โลเก อปาทยะต ฯเอวมป โข ภกขะเว ภกขธมเมส ธมมานปสส วหะระต ฯปญจะส อปาทานกขนเธส ฯ

อายตนะหก

ปนะ จะปะรง ภกขะเว ภกขธมเมส ธมมานปสส วหะระตฉะส อชฌตตกะพาหเรส อายะตะเนส ฯกะถญจะ ภกขะเว ภกข

ดกอนภกษทงหลาย ขออนยงมอยอก ภกษยอมตามพจารณาเหนธรรมในธรรมทงหลายคอ อายตนะภายในภายนอก อยางละ ๖.ดกอนภกษทงหลาย กอยางไร ภกษ

02.�� P.01-34.indd 18 5/12/16 10:53 AM


ยอมตามพจารณาเหนธรรมในธรรมทงหลายคอ อายตนะภายในภายนอกอยางละ ๖.ดกอนภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยนยอมรชดตาดวย ยอมรชดรปดวย[ อนง สงโยชน (เครองผก) ยอมเกดขน อาศย-

ตาและรป ทง ๒ นนอนใด ยอมรชดอนนนดวย

อนง ความทสงโยชน อนยงไมเกดขน-

ยอมเกดขนไดโดยประการใด ยอมรชดประการนนดวย

อนง ความทสงโยชน ทเกดขนแลว-

จะละเสยไดโดยประการใด ยอมรชดประการนนดวย

อนง ความทสงโยชน อนตนละเสยแลว จะไมเกดขน-

ตอไปไดโดยประการใด ยอมรชดประการนนดวย.]

ยอมรชดหดวย ยอมรชดเสยงดวย [ ..]ยอมรชดจมกดวย ยอมรชดกลนดวย

[ ..]

ยอมรชดลนดวย ยอมรชดรสดวย [ ..]ยอมรชดกายดวย ยอมรชดโผฏฐพพะดวย[ ..] (สงทพงถกตองดวยกาย) ยอมรชดใจดวย ยอมรชดธรรมารมณดวย[ ..] (สงทพงรไดดวยใจ) ]ภกษยอมพจารณาเหนธรรมในธรรมทงหลาย-

เปนภายในบางยอมพจารณาเหนธรรมในธรรมทงหลาย-เปนภายนอกบางยอมพจารณาเหนธรรมในธรรมทงหลาย-ทงภายในภายนอกบางยอมพจารณาเหนธรรมดา-คอความเกดขนในธรรมบางยอมพจารณาเหนธรรมดา-

ธมเมส ธมมานปสส วหะระตฉะส อชฌตตกะพาหเรส อายะตะเนส ฯอธะ ภกขะเว ภกขจกขญจะ ปะชานาต รเป จะ ปะชานาต[ ยญจะ ตะทภะยง ปะฏจจะ อปปชชะตสญโญชะนง ตญจะ ปะชานาตยะถา จะ อะนปปนนสสะ สญโญชะนสสะอปปาโท โหต ตญจะ ปะชานาตยะถา จะ อปปนนสสะ สญโญชะนสสะปะหานง โหต ตญจะ ปะชานาตยะถาจะปะหนสสะสญโญชะนสสะอายะตง

อะนปปาโท โหต ตญจะ ปะชานาต ฯ]โสตญจะ ปะชานาต สทเท จะ ปะชานาต [ ยญจะ...]ฆานญจะ ปะชานาต คนเธ จะ ปะชานาต [ ยญจะ...]ชวหญจะ ปะชานาต ระเส จะ ปะชานาต [ ยญจะ...]กายญจะปะชานาต โผฏฐพเพจะปะชานาต[ ยญจะ...]มะนญจะ ปะชานาต ธมเม จะ ปะชานาต [ ยญจะ...]] อต อชฌตตง วา ธมเมสธมมานปสส วหะระตพะหทธา วา ธมเมสธมมานปสส วหะระตอชฌตตะพะหทธา วา ธมเมสธมมานปสส วหะระตสะมทะยะธมมานปสส วาธมเมส วหะระตวะยะธมมานปสส วา

[

[ ยญจะ...]

[ ยญจะ...]

[ ยญจะ...]

[ ยญจะ...]

[ ยญจะ...]

02.�� P.01-34.indd 19 5/12/16 10:53 AM


โพชฌงคเจด

ธมเมส วหะระตสะมทะยะวะยะธมมานปสส วาธมเมส วหะระต ฯ‘อตถ ธมมาต วา ปะนสสะสะต ปจจปฏฐตา โหตยาวะเทวะญาณะมตตายะปะฏสสะตมตตายะ ฯอะนสสโต จะ วหะระตนะ จะ กญจ โลเก อปาทยะต ฯเอวมป โข ภกขะเว ภกขธมเมส ธมมานปสส วหะระตฯฉะส อชฌตตกะพาหเรส อายะตะเนส ฯ

คอความเสอมไปในธรรมบางยอมพจารณาเหนธรรมดา-คอทงความเกดขน ทงความเสอมไปในธรรมบาง.กหรอสตของเธอนนทตงมนอย-วา ”ธรรมมอย„เพยงเพอญาณคอความรเพยงเพอเปนทอาศยระลก.เธอยอมเปนผอนตณหาและทฐไมอาศยอยดวย.ยอมไมยดถออะไรๆ ในโลกดวย.ดกอนภกษทงหลาย ภกษ-ยอมตามพจารณาเหนธรรมในธรรมทงหลายคอ อายตนะภายในภายนอก ๖ อยางนแล.

ปนะ จะปะรง ภกขะเว ภกขธมเมส ธมมานปสส วหะระตสตตะส โพชฌงเคสฯกะถญจะ ภกขะเว ภกขธมเมส ธมมานปสส วหะระตสตตะส โพชฌงเคส ฯอธะ ภกขะเว ภกข[❦สนตง วาอชฌตตงสะตสมโพชฌงคง‘อตถ เม อชฌตตง สะตสมโพชฌงโคต ปะชานาต

อะสนตง วา อชฌตตง สะตสมโพชฌงคง‘นตถ เม อชฌตตง สะตสมโพชฌงโคต ปะชานาต

ยะถา จะ อะนปปนนสสะ สะตสมโพชฌงคสสะ

อปปาโท โหต ตญจะ ปะชานาตยะถา จะ อปปนนสสะ สะตสมโพชฌงคสสะ

ภาวะนาปารปร โหต ตญจะ ปะชานาต ฯ][❦ ธมมะวจะยะ/ วรยะ/ ปต/ ปสสทธ/ สะมาธ/ อเปกขา]

ดกอนภกษทงหลาย ขออนยงมอยอก ภกษยอมตามพจารณาเหนธรรมในธรรมทงหลายคอโพชฌงค (องคแหงปญญาเปนเครองตรสร ๗ อยาง).

ดกอนภกษทงหลาย กอยางไร ภกษยอมตามพจารณาเหนธรรมในธรรมทงหลายคอ โพชฌงค ๗.ดกอนภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน❦ เมอสตสมโพชฌงค มในจตยอมรชดวา ”สตสมโพชฌงค มในจตของเรา„หรอเมอสตสมโพชฌงค ไมมในจตยอมรชดวา ”สตสมโพชฌงค ไมมในจตของเรา„อนง ความทสตสมโพชฌงค อนยงไมเกดขน ยอม-เกดขนไดโดยประการใด ยอมรชดประการนนดวย.อนง สตสมโพชฌงค ทเกดขนแลว ยอมเจรญ-บรบรณไดโดยประการใด ยอมรชดประการนนดวย.[❦ ความเลอกเฟนธรรม/ ความเพยร/ ความปลมใจ/

ความสงบกายสงบจต /สมาธ/ ความทจตเปนกลาง]

02.�� P.01-34.indd 20 5/12/16 10:53 AM


โพชฌงคเจด

ธมเมส วหะระตสะมทะยะวะยะธมมานปสส วาธมเมส วหะระต ฯ‘อตถ ธมมาต วา ปะนสสะสะต ปจจปฏฐตา โหตยาวะเทวะญาณะมตตายะปะฏสสะตมตตายะ ฯอะนสสโต จะ วหะระตนะ จะ กญจ โลเก อปาทยะต ฯเอวมป โข ภกขะเว ภกขธมเมส ธมมานปสส วหะระตฯฉะส อชฌตตกะพาหเรส อายะตะเนส ฯ

คอความเสอมไปในธรรมบางยอมพจารณาเหนธรรมดา-คอทงความเกดขน ทงความเสอมไปในธรรมบาง.กหรอสตของเธอนนทตงมนอย-วา ”ธรรมมอย„เพยงเพอญาณคอความรเพยงเพอเปนทอาศยระลก.เธอยอมเปนผอนตณหาและทฐไมอาศยอยดวย.ยอมไมยดถออะไรๆ ในโลกดวย.ดกอนภกษทงหลาย ภกษ-ยอมตามพจารณาเหนธรรมในธรรมทงหลายคอ อายตนะภายในภายนอก ๖ อยางนแล.

ปนะ จะปะรง ภกขะเว ภกขธมเมส ธมมานปสส วหะระตสตตะส โพชฌงเคสฯกะถญจะ ภกขะเว ภกขธมเมส ธมมานปสส วหะระตสตตะส โพชฌงเคส ฯอธะ ภกขะเว ภกข[❦สนตง วาอชฌตตงสะตสมโพชฌงคง‘อตถ เม อชฌตตง สะตสมโพชฌงโคต ปะชานาต

อะสนตง วา อชฌตตง สะตสมโพชฌงคง‘นตถ เม อชฌตตง สะตสมโพชฌงโคต ปะชานาต

ยะถา จะ อะนปปนนสสะ สะตสมโพชฌงคสสะ

อปปาโท โหต ตญจะ ปะชานาตยะถา จะ อปปนนสสะ สะตสมโพชฌงคสสะ

ภาวะนาปารปร โหต ตญจะ ปะชานาต ฯ][❦ ธมมะวจะยะ/ วรยะ/ ปต/ ปสสทธ/ สะมาธ/ อเปกขา]

ดกอนภกษทงหลาย ขออนยงมอยอก ภกษยอมตามพจารณาเหนธรรมในธรรมทงหลายคอโพชฌงค (องคแหงปญญาเปนเครองตรสร ๗ อยาง).

ดกอนภกษทงหลาย กอยางไร ภกษยอมตามพจารณาเหนธรรมในธรรมทงหลายคอ โพชฌงค ๗.ดกอนภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน❦ เมอสตสมโพชฌงค มในจตยอมรชดวา ”สตสมโพชฌงค มในจตของเรา„หรอเมอสตสมโพชฌงค ไมมในจตยอมรชดวา ”สตสมโพชฌงค ไมมในจตของเรา„อนง ความทสตสมโพชฌงค อนยงไมเกดขน ยอม-เกดขนไดโดยประการใด ยอมรชดประการนนดวย.อนง สตสมโพชฌงค ทเกดขนแลว ยอมเจรญ-บรบรณไดโดยประการใด ยอมรชดประการนนดวย.[❦ ความเลอกเฟนธรรม/ ความเพยร/ ความปลมใจ/

ความสงบกายสงบจต /สมาธ/ ความทจตเปนกลาง]

02.�� P.01-34.indd 20 5/12/16 10:53 AM


] ภกษยอมพจารณาเหนธรรมในธรรมทงหลาย-เปนภายในบางยอมพจารณาเหนธรรมในธรรมทงหลาย-เปนภายนอกบางยอมพจารณาเหนธรรมในธรรมทงหลาย-ทงภายในภายนอกบางยอมพจารณาเหนธรรมดา-คอความเกดขนในธรรมบางยอมพจารณาเหนธรรมดา-คอความเสอมไปในธรรมบางยอมพจารณาเหนธรรมดา-คอทงความเกดขน ทงความเสอมไปในธรรมบาง.กหรอสตของเธอนนทตงมนอย-วา ”ธรรมมอย„เพยงเพอญาณคอความรเพยงเพอเปนทอาศยระลก.เธอยอมเปนผอนตณหาและทฐไมอาศยอยดวย.ยอมไมยดถออะไรๆ ในโลกดวย.ดกอนภกษทงหลาย ภกษ-ยอมตามพจารณาเหนธรรมในธรรมทงหลายคอ โพชฌงค ๗ อยางนแล.

] อต อชฌตตง วา ธมเมสธมมานปสส วหะระตพะหทธา วา ธมเมสธมมานปสส วหะระตอชฌตตะพะหทธา วาธมเมส ธมมานปสส วหะระตสะมทะยะธมมานปสส วาธมเมส วหะระตวะยะธมมานปสส วาธมเมส วหะระตสะมทะยะวะยะธมมานปสส วาธมเมส วหะระต ฯ‘อตถ ธมมาต วา ปะนสสะสะต ปจจปฏฐตา โหตยาวะเทวะญาณะมตตายะปะฏสสะตมตตายะ ฯอะนสสโต จะ วหะระตนะ จะ กญจ โลเก อปาทยะต ฯเอวมป โข ภกขะเว ภกขธมเมส ธมมานปสส วหะระตฯสตตะส โพชฌงเคส ฯ

อรยสจสทกข

ปนะ จะปะรง ภกขะเว ภกขธมเมส ธมมานปสส วหะระตจะตส อะรยะสจเจส ฯกะถญจะ ภกขะเว ภกขธมเมส ธมมานปสส วหะระตจะตส อะรยะสจเจส ฯอธะ ภกขะเว ภกข

ดกอนภกษทงหลาย ขออนยงมอยอก ภกษยอมตามพจารณาเหนธรรมในธรรมทงหลายคอ อรยสจ ความจรงอนประเสรฐ ๔.ดกอนภกษทงหลาย กอยางไร ภกษยอมตามพจารณาเหนธรรมในธรรมทงหลายคอ อรยสจ ๔.ดกอนภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน

02.�� P.01-34.indd 21 5/12/16 10:53 AM


‘อทง ทกขนต ยะถาภตง ปะชานาต‘อะยงทกขะสะมทะโยตยะถาภตงปะชานาต

‘อะยงทกขะนโรโธตยะถาภตงปะชานาต‘อะยง ทกขะนโรธะคามน ปะฏปะทาตยะถาภตง ปะชานาต

กะตะมญจะ ภกขะเวทกขง อะรยะสจจง ฯชาตปทกขาชะราปทกขามะระณมปทกขง

โสกะปะรเทวะทกขะโทมะนสสปายาสาป ทกขาอปปเยห สมปะโยโค ทกโขปเยห วปปะโยโค ทกโขยมปจฉง นะ ละภะต ตมป ทกขงสงขตเตนะ ปญจปาทานกขนธา ทกขา ฯ

กะตะมา จะ ภกขะเว ชาต ฯยา เตสง เตสง สตตานงตมห ตมห สตตะนกาเยชาต สญชาต โอกกนตนพพตต อะภนพพตตขนธานง ปาตภาโวอายะตะนานง ปะฏลาโภอะยง วจจะต ภกขะเว ชาต ฯ

กะตะมา จะ ภกขะเว ชะรา ฯยา เตสง เตสง สตตานงตมห ตมห สตตะนกาเยชะรา ชระณะตา ขณฑจจง ปาลจจงวะลตะจะตา อายโน สงหานอนทรยานง ปะรปาโกอะยง วจจะต ภกขะเว ชะรา ฯ

กะตะมญจะ ภกขะเว มะระณง ฯยา เตสง เตสง สตตานง

ยอมรชดตามความเปนจรงวา ”น ทกข„”น ทกขสมทย (เหตเกดทกข)„”น ทกขนโรธ (ธรรมทดบทกข)„”น ทกขนโรธคามนปฏปทา (ขอปฏบตใหถงธรรมทดบทกข).„

ดกอนภกษทงหลาย กอยางไรเลา?คอ ทกขอรยสจแมชาตกเปนทกขแมชรากเปนทกขแมมรณะกเปนทกข

แมโสกะ ความราไรราพน ความไมสบายกาย

ความไมสบายใจ และความคบแคนใจ กเปนทกข

ความประสบกบสตว สงขาร ซงไมเปนทรก กเปนทกข

ความพลดพรากจากสตว สงขาร ซงเปนทรก กเปนทกข

ความปรารถนาสงใดไมไดสงนน แมนนกเปนทกข

วาโดยยอ อปาทานขนธทง ๕ เปนตวทกข.

ดกอนภกษทงหลาย ชาต เปนอยางไรเลา?ในหมสตวนนๆ-ของเหลาสตวนนๆ อนใดความเกด ความเกดพรอม ความหยงลงการบงเกด การบงเกดจาเพาะการปรากฏขนแหงขนธการไดอายตนะครบดกอนภกษทงหลาย นเราเรยกวาชาต.ดกอนภกษทงหลาย ชรา เปนอยางไรเลา?ในหมสตวนนๆ-ของเหลาสตวนนๆ อนใดความแก ความคราครา ความทฟนหลด ผมหงอก

ความทหนงหดเหยวเปนเกลยว ความเสอมแหงอาย

ความแกหงอมแหงอนทรย

ดกอนภกษทงหลาย นเราเรยกวา ชรา.ดกอนภกษทงหลาย มรณะ เปนอยางไรเลา?จากหมสตวนนๆ-

02.�� P.01-34.indd 22 5/12/16 10:53 AM


ตมหา ตมหา สตตะนกายาจต จะวะนะตา เภโท อนตะระธานงมจจ มะระณง กาละกรยาขนธานง เภโทกะเฬวะรสสะ นกเขโปชวตนทรยสสะ อปจเฉโทอทง วจจะต ภกขะเว มะระณง ฯ

กะตะโม จะ ภกขะเว โสโก ฯโย โข ภกขะเวอญญะตะรญญะตะเรนะ พยะสะเนนะสะมนนาคะตสสะอญญะตะรญญะตะเรนะทกขะธมเมนะ ผฏฐสสะโสโก โสจะนา โสจตตตงอนโตโสโก อนโตปะรโสโกอะยง วจจะต ภกขะเว โสโก ฯ

กะตะโม จะ ภกขะเว ปะรเทโว ฯโย โข ภกขะเวอญญะตะรญญะตะเรนะ พยะสะเนนะสะมนนาคะตสสะอญญะตะรญญะตะเรนะทกขะธมเมนะ ผฏฐสสะอาเทโว ปะรเทโว อาเทวะนาปะรเทวะนา อาเทวตตตง ปะรเทวตตตงอะยง วจจะต ภกขะเว ปะรเทโว ฯ

กะตะมญจะ ภกขะเว ทกขงฯยง โข ภกขะเวกายกง ทกขง กายกง อะสาตงกายะสมผสสะชงทกขงอะสาตงเวทะยตงอทง วจจะต ภกขะเว ทกขง ฯ

กะตะมญจะ ภกขะเว โทมะนสสง ฯยง โข ภกขะเวเจตะสกง ทกขง เจตะสกง อะสาตงเจโตสมผสสะชงทกขงอะสาตง เวทะยตงอทง วจจะต ภกขะเว โทมะนสสง ฯ

ของเหลาสตวนนๆ อนใดการจต การเคลอนไป การแตกทาลาย การหายไป

มฤตย ความตาย การทากาละการแตกแหงขนธการทอดทงซากศพไวการขาดไปแหงชวตนทรยดกอนภกษทงหลาย นเราเรยกวา มรณะ.ดกอนภกษทงหลาย โสกะ (ความแหงใจ)- เปนอยางไรเลา? ดกอนภกษทงหลายผประกอบดวยความฉบหายอนใดอนหนง-หรอผทความทกขอนใดอนหนง-มาถกตองแลว อนใดเลาความโศก ความเศราใจ ความแหงใจความผากภายใน ความโศกภายในของสตวดกอนภกษทงหลาย นเราเรยกวา โสกะ.ดกอนภกษทงหลาย ปรเทวะ (ความราไรราพน)-

เปนอยางไรเลา? ดกอนภกษทงหลายผประกอบดวยความฉบหายอนใดอนหนง-หรอผทความทกขอนใดอนหนง-มาถกตองแลว อนใดเลาความคราครวญ ความราไรราพน กรยาทคราครวญกรยาทราไรราพน ความทสตวคราครวญ ราไรราพน

ดกอนภกษทงหลาย นเราเรยกวา ปรเทวะ.ดกอนภกษทงหลาย ทกข (ความไมสบายกาย)-

เปนอยางไรเลา? ดกอนภกษทงหลายความทกขทางกาย ความไมนายนดทางกายเวทนาไมนายนดเปนทกขเกดแตสมผสทางกาย อนใดเลา

ดกอนภกษทงหลาย นเราเรยกวา ทกข.ดกอนภกษทงหลาย โทมนส (ความเสยใจ)-เปนอยางไรเลา? ดกอนภกษทงหลายความทกขทางใจ ความไมนายนดทางใจเวทนาไมนายนดเปนทกขเกดแตสมผสทางใจ อนใดเลา

ดกอนภกษทงหลาย นเราเรยกวา โทมนส.

02.�� P.01-34.indd 23 5/12/16 10:53 AM


กะตะโม จะ ภกขะเว อปายาโส ฯโย โข ภกขะเวอญญะตะรญญะตะเรนะ พยะสะเนนะสะมนนาคะตสสะอญญะตะรญญะตะเรนะทกขะธมเมนะ ผฏฐสสะอายาโส อปายาโสอายาสตตตง อปายาสตตตงอะยง วจจะต ภกขะเว อปายาโส ฯ

กะตะโม จะ ภกขะเวอปปเยห สมปะโยโค ทกโข ฯอธะ ภกขะเวยสสะ เต โหนตอะนฏฐา อะกนตา อะมะนาปารปา สททา คนธา ระสา โผฏฐพพาเย วา ปะนสสะ เต โหนตอะนตถะกามา อะหตะกามาอะผาสกามา อะโยคกเขมะกามายา เตห สงคะต สะมาคะโมสะโมธานง มสสภาโวอะยง วจจะต ภกขะเวอปปเยห สมปะโยโค ทกโข ฯ

กะตะโม จะ ภกขะเวปเยห วปปะโยโค ทกโข ฯอธะ ภกขะเวยสสะ เต โหนตอฏฐา กนตา มะนาปารปา สททา คนธา ระสา โผฏฐพพาเย วา ปะนสสะ เต โหนตอตถะกามา หตะกามาผาสกามา โยคกเขมะกามามาตา วา ปตา วา ภาตา วา ภะคน วามตตา วา อะมจจา วาญาตสาโลหตา วา

ดกอนภกษทงหลาย อปายาส (ความคบแคนใจ)-

เปนอยางไรเลา? ดกอนภกษทงหลาย

ผประกอบดวยความฉบหายอนใดอนหนง-

หรอผทความทกขอนใดอนหนง-

มาถกตองแลว อนใดเลา

ความรนทด ความคบแคนใจ

ความทสตวรนทด ความทสตวคบแคนใจ

ดกอนภกษทงหลาย นเราเรยกวา อปายาส.

ดกอนภกษทงหลาย ความประสบสตว สงขาร-

ซงไมเปนทรก เปนทกข เปนอยางไรเลา?

ดกอนภกษทงหลาย

อารมณเหลาใดในโลกน-

ซงไมเปนทปรารถนา ไมเปนทรกใคร ไมเปนทปลมใจ

คอ รป เสยง กลน รส และโผฏฐพพะ ยอมมแกผนน

อนง หรอชนเหลาใด-

เปนผไมหวงประโยชน เปนผไมหวงความเจรญ เปนผไมหวง-

ความสข เปนผไมหวงความสงบปลอดภย ตอบคคลนน

การไปรวม การมารวม การประชมรวมการระคนดวยอารมณและสตวเหลานน อนใดดกอนภกษทงหลาย นเราเรยกวา ความประสบกบ-สตว สงขาร ซงไมเปนทรก เปนทกข.ดกอนภกษทงหลาย ความพลดพรากจากสตว-

สงขาร ซงเปนทรก เปนทกข เปนอยางไรเลา?


อารมณเหลาใดในโลกน-

ซงเปนทปรารถนา เปนทรกใคร เปนทปลมใจ คอ

รป เสยง กลน รส และโผฏฐพพะ ยอมมแกผนน.

อนง หรอชนเหลาใด-เปนผหวงประโยชน เปนผหวงความเจรญ เปนผหวง-

ความสข เปนผหวงความสงบปลอดภย ตอบคคลนน

คอ มารดาบดา พชายนองชาย พหญงนองหญง

มตร เพอน หรอญาตสาโลหต,

02.�� P.01-34.indd 24 5/12/16 10:53 AM


ยา เตห อะสงคะต อะสะมาคะโมอะสะโมธานง อะมสสภาโวอะยง วจจะต ภกขะเวปเยห วปปะโยโค ทกโข ฯ

กะตะมญจะ ภกขะเวยมปจฉง นะ ละภะต ตมป ทกขงฯ[♻ ชาตธมมานง ภกขะเว สตตานงเอวง อจฉา อปปชชะต‘อะโหวะตะมะยงนะชาตธมมาอสสามะนะ จะ วะตะ โน ชาต อาคจเฉยยาต *

นะ โข ปะเนตง อจฉายะ ปตตพพงอทมป ยมปจฉง นะ ละภะต ตมป ทกขง ฯ]

[♻ ชะรา/ พยาธ/ มะระณะ/โสกะปะรเทวะทกขะโทมะนสสปายาสะ]

* พยาธ อาคจเฉยยนต

โสกะปะรเทวะทกขะโทมะนสสปายาสา อาคจเฉยยนต

กะตะเม จะ ภกขะเวสงขตเตนะ ปญจปาทานกขนธา ทกขาฯเสยยะถทง : รปปาทานกขนโธเวทะนปาทานกขนโธ สญญปาทานกขนโธสงขารปาทานกขนโธ วญญาณปาทานกขนโธ

อเม วจจนต ภกขะเวสงขตเตนะ ปญจปาทานกขนธา ทกขา ฯอทง วจจะต ภกขะเวทกขง อะรยะสจจง ฯ

การไมไปรวม การไมมารวม การไมประชมรวม

การไมระคนกบดวยอารมณและสตวเหลานน อนใด

ดกอนภกษทงหลาย นเราเรยกวา

ความพลดพรากจากสตว สงขารซงเปนทรก เปนทกข.

ดกอนภกษทงหลาย การตองการสงทไมสามารถจะ-

เอาได กเปนทกข เปนอยางไรเลา?

♻ ดกอนภกษทงหลาย เหลาสตว ทมความเกด-

เปนธรรมดา มความปรารถนาอยางนวา

”โอหนอ ขอเราพงเปนผไมมความเกดเปนธรรมดาเถด

อนง ขอความเกดอยามมาถงแกเราเลยหนอ„ ดงน

ขอนน สตวไมพงไดตามความปรารถนาโดยแท

แมขอนกชอวา การไมไดในสงทตนปรารถนา กเปนทกข.

[♻ ความแก/ ความเจบไข/ ความตาย/

ความโศก-ความราไรราพน-ความไมสบายกาย-

ความไมสบายใจ-ความคบแคนใจ]


โดยยอ อปาทานขนธทง ๕ เปนทกข เปนอยางไรเลา?

นคอ : อปาทานขนธ คอ รป,

อปาทานขนธ คอ เวทนา, อปาทานขนธ คอ สญญา,

อปาทานขนธ คอ สงขาร, อปาทานขนธ คอ วญญาณ.

ดกอนภกษทงหลาย เหลานเราเรยกวา

โดยยอ อปาทานขนธทง ๕ เปนตวทกข.

ดกอนภกษทงหลาย นเราเรยกวาอรยสจ คอ ทกข.

ทกขสมทย

กะตะมญจะ ภกขะเวทกขะสะมทะโย อะรยะสจจง ฯ

ดกอนภกษทงหลาย กอยางไรเลา?อรยสจ คอ ทกขสมทย (เหตใหเกดทกข)?

02.�� P.01-34.indd 25 5/12/16 10:53 AM


ยายง ตณหา

โปโนพภะวกา นนทราคะสะหะคะตา

ตตระตตราภนนทน เสยยะถทง :

กามะตณหา ภะวะตณหา วภะวะตณหา ฯ

สา โข ปะเนสา ภกขะเว ตณหา

กตถะ อปปชชะมานา อปปชชะต

กตถะ นวสะมานา นวสะต ฯ

ยง โลเก ปยะรปง สาตะรปง

เอตเถสา ตณหา อปปชชะมานา อปปชชะต

เอตถะ นวสะมานา นวสะต ฯ

กญจะ โลเก ปยะรปง สาตะรปง ฯ

๑) จกขงโลเก [โสตง/ ฆานง/ ชวหา/

กาโย/ มะโน]

[ ปยะรปง สาตะรปง

เอตเถสาตณหาอปปชชะมานาอปปชชะต

เอตถะ นวสะมานา นวสะต ฯ]

๒) รปา โลเก [สททา/ คนธา/ ระสา/

โผฏฐพพา/ ธมมา] [ ]

๓) จกขวญญาณง โลเก [โสตะ/ ฆานะ/

ชวหา/ กายะ/ มะโน] [ ]

๔) จกขสมผสโส โลเก ” [ ]

๕) จกขสมผสสะชา เวทะนา โลเก ” [ ]

๖) รปะสญญา โลเก [สททะ/ คนธะ/

ระสะ/ โผฏฐพพะ/ ธมมะ] [ ]

๗) รปะสญเจตะนา โลเก ” [ ]

๘) รปะตณหา โลเก ” [ ]

๙) รปะวตกโก โลเก ” [ ]

๑๐) รปะวจาโร โลเก ” [ ]

อทง วจจะต ภกขะเว

ทกขะสะมทะโย อะรยะสจจง ฯ

ตณหา (ความทะยานอยาก) นอนใด

เปนเหตไปเกดในภพใหม เปนไปกบความเพลนกาหนด

ดวยอานาจแหงความเพลดเพลนยงในอารมณนนๆ คอ:

กามตณหา ภวตณหา วภวตณหา.

ดกอนภกษทงหลาย กตณหานนนนแล

เมอจะเกดขน ยอมเกดขนไดในทไหน?

เมอจะตงอย ยอมตงอยไดในทไหน?

ทใด เปนทรกใคร เปนทพอใจ ในโลก

ตณหานน เมอจะเกดขน ยอมเกดขนไดในทนน.

เมอจะตงอย ยอมตงอยไดในทนน.

กอะไรเลา เปนทรกใคร เปนทพอใจ ในโลก?

ตา/ ห/ จมก/ ลน/ กาย/ ใจ

[ เปนทรกใคร เปนทพอใจ ในโลก

ตณหานน เมอจะเกดขน ยอมเกดขนทนน.

เมอจะตงอย ยอมตงอยทนน.]

รป/ เสยง/ กลน/ รส/

โผฏฐพพะ/ ธรรมารมณ [ ]

การเหน/ การไดยน/ การไดกลน/ การรรส/

การรสงตองกาย/ การรเรองในใจ [ ]

สมผสทาง ตา/ ห/ จมก/ ลน/ กาย/ ใจ [ ]

เวทนาทเกดจากสมผสทางตา „ [ ]

ความจาไดหมายรใน รป/ เสยง/ กลน/

รส/ โผฏฐพพะ/ ธรรมารมณ [ ]

ความจงใจใน รป „ [ ]

ความอยากใน รป „ [ ]

ความตรกใน รป „ [ ]

ความตรองใน รป „ [ ]

ดกอนภกษทงหลาย นเราเรยกวา-

อรยสจ คอ ทกขสมทย (เหตใหเกดทกข).

02.�� P.01-34.indd 26 5/12/16 10:53 AM


กะตะมญจะ ภกขะเวทกขะนโรโธ อะรยะสจจง ฯโยตสสาเยวะตณหายะอะเสสะวราคะนโรโธ

จาโค ปะฏนสสคโค มตต อะนาละโย ฯสา โข ปะเนสา ภกขะเว ตณหา

กตถะ ปะหยะมานา ปะหยะตกตถะ นรชฌะมานา นรชฌะต ฯ

ยง โลเก ปยะรปง สาตะรปงเอตเถสา ตณหา ปะหยะมานา ปะหยะตเอตถะ นรชฌะมานา นรชฌะต ฯกญจะ โลเก ปยะรปง สาตะรปง ฯ๑) จกขง โลเก [โสตง/ ฆานง/ ชวหา/ กาโย/ มะโน][R ปยะรปง สาตะรปงเอตเถสา ตณหา ปะหยะมานา ปะหยะตเอตถะ นรชฌะมานา นรชฌะต ฯ]๒) รปา โลเก [สททา/ คนธา/ ระสา/ โผฏฐพพา/ ธมมา] [R]๓) จกขวญญาณง โลเก [โสตะ/ ฆานะ/ ชวหา/ กายะ/ มะโน] [R]๔) จกขสมผสโส โลเก ” [R]๕) จกขสมผสสะชา เวทะนา โลเก ” [R]๖) รปะสญญา โลเก [สททะ/ คนธะ/ ระสะ/ โผฏฐพพะ/ ธมมะ] [R]๗) รปะสญเจตะนา โลเก ” [R]๘) รปะตณหา โลเก ” [R]๙) รปะวตกโก โลเก ” [R]๑๐) รปะวจาโร โลเก ” [R]อทง วจจะต ภกขะเวทกขะนโรโธ อะรยะสจจง ฯ

ดกอนภกษทงหลาย กอยางไรเลา?อรยสจ คอ ทกขนโรธ (ธรรมทดบทกข)

ความสารอก ความดบโดยไมมเหลอ ความสละ

ความสละคน ความปลอยวาง ความไมอาลยในตณหานน

ดกอนภกษทงหลาย กตณหานนนนแลเมอจะละเสย ยอมละเสยไดในทไหน?เมอจะดบไป ยอมดบไปไดในทไหน?

ทใด เปนทรกใคร เปนทพอใจ ในโลกตณหานน เมอจะละเสย ยอมละเสยไดในทนน.เมอจะดบไป ยอมดบไปไดในทนน.กอะไรเลา เปนทรกใคร เปนทพอใจ ในโลก?ตา/ ห/ จมก/ ลน/ กาย/ ใจ

[R เปนทรกใคร เปนทพอใจ ในโลกตณหานน เมอจะละเสย ยอมละเสยทนน.เมอจะดบไป ยอมดบไปทนน.]รป/ เสยง/ กลน/ รส/

โผฏฐพพะ/ ธรรมารมณ [R]การเหน/ การไดยน/ การไดกลน/ การรรส/

การรสงตองกาย/ การรเรองในใจ [R]สมผสทาง ตา/ ห/ จมก/ ลน/ กาย/ ใจ [R]เวทนาทเกดจากสมผสทางตา „ [R]ความจาไดหมายรใน รป/ เสยง/ กลน/

รส/ โผฏฐพพะ/ ธรรมารมณ [R]ความจงใจใน รป „ [R]ความอยากใน รป „ [R]ความตรกใน รป „ [R]ความตรองใน รป „ [R]ดกอนภกษทงหลาย นเราเรยกวา-อรยสจ คอ ทกขนโรธ (ธรรมเปนทดบทกข).

ทกขนโรธ

02.�� P.01-34.indd 27 5/12/16 10:53 AM


กะตะมญจะ ภกขะเวทกขะนโรธะคามนปะฏปะทา อะรยะสจจง ฯอะยะเมวะ อะรโย อฏฐงคโก มคโคเสยยะถทง: สมมาทฏฐ สมมาสงกปโปสมมาวาจา สมมากมมนโต สมมาอาชโวสมมาวายาโม สมมาสะต สมมาสะมาธ ฯ

กะตะมา จะ ภกขะเว สมมาทฏฐ ฯยง โข ภกขะเว ทกเขญาณง

ทกขะสะมทะเยญาณงทกขะนโรเธญาณง

ทกขะนโรธะคามนยา ปะฏปะทายะญาณงอะยง วจจะต ภกขะเว สมมาทฏฐ ฯ

กะตะโมจะภกขะเวสมมาสงกปโปฯเนกขมมะสงกปโปอพยาปาทะสงกปโปอะวหงสาสงกปโปอะยง วจจะต ภกขะเว สมมาสงกปโป ฯ

กะตะมา จะ ภกขะเว สมมาวาจา ฯมสาวาทา เวระมะณปสณายะ วาจายะ เวระมะณผะรสายะ วาจายะ เวระมะณสมผปปะลาปา เวระมะณอะยง วจจะต ภกขะเว สมมาวาจา ฯ

กะตะโมจะภกขะเวสมมากมมนโตฯปาณาตปาตา เวระมะณอะทนนาทานา เวระมะณกาเมส มจฉาจารา เวระมะณอะยง วจจะต ภกขะเว สมมากมมนโต ฯ

ดกอนภกษทงหลาย กอยางไรเลา?อรยสจ คอ ทกขนโรธคามนปฏปทา(ขอปฏบตใหถงธรรมเปนทดบทกข)ทางอนประเสรฐ ประกอบดวยองค ๘ นแลทางน คอ: ความเหนชอบ ความดารชอบ

การเจรจาชอบ การกระทาชอบ การเลยงชพชอบ

ความพยายามชอบ ความระลกชอบ ความตงจตมนชอบ

ดกอนภกษทงหลาย สมมาทฐความเหนชอบเปนอยางไร

ดกอนภกษทงหลาย ความรอนใดเปนความรในทกข

ความรในเหตใหเกดทกข

ความรในธรรมเปนทดบทกข

ความรในขอปฏบตใหถงธรรมเปนทดบทกข

ดกอนภกษทงหลาย นเราเรยกวา สมมาทฐดกอนภกษทงหลาย สมมาสงกปปะ (ความดารชอบ)-

เปนอยางไร? ความดารในการออกจากกาม ความดารในความไมพยาบาท ความดารในการไมเบยดเบยนดกอนภกษทงหลาย นเราเรยกวา สมมาสงกปปะ.ดกอนภกษทงหลาย สมมาวาจา (การเจรจาชอบ)-

เปนอยางไร? การเวนจากการกลาวเทจ การเวนจากวาจาสอเสยด การเวนจากวาจาหยาบ การเวนจากการเจรจาเพอเจอดกอนภกษทงหลาย นเราเรยกวา สมมาวาจา.ดกอนภกษทงหลาย สมมากมมนตะ (การกระทาชอบ)-

เปนอยางไร? การเวนจากการฆาสตวการเวนจากการถอเอาสงของทเจาของไมไดใหการเวนจากความประพฤตผดในกามดกอนภกษทงหลาย นเราเรยกวา สมมากมมนตะ.

ทกขนโรธคามนปฏปทา

02.�� P.01-34.indd 28 5/12/16 10:53 AM


กะตะโม จะ ภกขะเว สมมาอาชโว ฯอธะ ภกขะเว อะรยะสาวะโกมจฉาอาชวง ปะหายะสมมาอาชเวนะ ชวกง กปเปตอะยง วจจะต ภกขะเว สมมาอาชโว ฯ

กะตะโม จะ ภกขะเว สมมาวายาโม ฯ

อธะ ภกขะเว ภกขอะนปปนนานง ปาปะกานง อะกสะลานงธมมานง อะนปปาทายะฉนทง ชะเนต วายะมะตวรยง อาระภะตจตตง ปคคณหาต ปะทะหะต

อปปนนานง ปาปะกานง อะกสะลานง

ธมมานง ปะหานายะฉนทง ชะเนต วายะมะตวรยง อาระภะตจตตง ปคคณหาต ปะทะหะต

อะนปปนนานง กสะลานงธมมานง อปปาทายะฉนทง ชะเนต วายะมะตวรยง อาระภะตจตตง ปคคณหาต ปะทะหะต

อปปนนานง กสะลานงธมมานง ฐตยา อะสมโมสายะภยโยภาวายะ เวปลลายะภาวะนายะ ปารปรยาฉนทง ชะเนต วายะมะตวรยง อาระภะตจตตง ปคคณหาต ปะทะหะต ฯอะยง วจจะต ภกขะเว สมมาวายาโม ฯ

กะตะมา จะ ภกขะเว สมมาสะต ฯอธะ ภกขะเว ภกข

ดกอนภกษทงหลาย สมมาอาชวะ (การเลยงชพชอบ)

เปนอยางไร? ดกอนภกษทงหลาย พระอรยสาวก-ในธรรมวนยน ละการเลยงชวตทผดเสยยอมสาเรจความเปนอยดวยการเลยงชวตทชอบ.ดกอนภกษทงหลาย นเราเรยกวา สมมาอาชวะ.ดกอนภกษทงหลาย สมมาวายามะ (ความพยายามชอบ)

เปนอยางไร? ดกอนภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน

เพอจะยงอกศลธรรม อนเปนบาป ทยงไมเกด-

ไมใหเกดขน,

ยอมยงความพอใจใหบงเกด, ยอมพยายาม

ยอมปรารภความเพยร,

ยอมประคองตงจตไว.

เพอจะละอกศลธรรม-อนเปนบาปทเกดขนแลว,ยอมยงความพอใจใหบงเกด, ยอมพยายามยอมปรารภความเพยร,ยอมประคองตงจตไว.

เพอจะยงกศลธรรมทยงไมเกด-ใหเกดขน,ยอมยงความพอใจใหบงเกด, ยอมพยายามยอมปรารภความเพยร,ยอมประคองตงจตไว.

เพอความตงอย เพอความไมเลอะเลอน-เพอความงอกงามยงขน เพอความไพบลย-เพอความเจรญ เพอความเตมรอบ-แหงกศลธรรมทเกดขนแลว,ยอมยงความพอใจใหเกดขน, ยอมพยายามยอมปรารภความเพยร,ยอมประคองตงจตไว.ดกอนภกษทงหลาย นเราเรยกวาสมมาวายามะ.ดกอนภกษทงหลาย สมมาสต (ความระลกชอบ)-เปนอยางไร? ดกอนภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน

02.�� P.01-34.indd 29 5/12/16 10:53 AM





















02.�� P.01-34.indd 29 5/12/16 10:53 AM





















02.�� P.01-34.indd 29 5/12/16 10:53 AM





















02.�� P.01-34.indd 29 5/12/16 10:53 AM





















02.�� P.01-34.indd 29 5/12/16 10:53 AM


กาเย กายานปสส วหะระต

อาตาป สมปะชาโน สะตมา

วเนยยะ โลเก อะภชฌาโทมะนสสง

เวทะนาส เวทะนานปสส วหะระต



จตเต จตตานปสส วหะระต



ธมเมส ธมมานปสส วหะระต


วเนยยะ โลเก อะภชฌาโทมะนสสง ฯ

อะยง วจจะต ภกขะเว สมมาสะต ฯ

กะตะโมจะภกขะเวสมมาสะมาธฯ

อธะ ภกขะเว ภกข

ววจเจวะ กาเมห

ววจจะ อะกสะเลห ธมเมห

สะวตกกง สะวจารง วเวกะชง ปตสขง

ปะฐะมง ฌานง อปะสมปชชะ วหะระต

วตกกะวจารานง วปะสะมา

อชฌตตง สมปะสาทะนง

เจตะโส เอโกทภาวง

อะวตกกงอะวจารงสะมาธชงปตสขง

ทตยง ฌานง อปะสมปชชะ วหะระต

ปตยา จะ วราคา อเปกขะโก จะ วหะระต

สะโต จะ สมปะชาโน

สขญจะ กาเยนะ ปะฏสงเวเทต

ยนตง อะรยา อาจกขนต

‘อเปกขะโก สะตมา สขะวหารต

ตะตยง ฌานง อปะสมปชชะ วหะระต

ยอมเปนผตามพจารณาเหนกายในกายอย

มความเพยรเผากเลส มสมปชญญะ มสต

ถอนความยนดและยนรายในโลกออกเสยได.

ยอมเปนผตามพจารณาเหนเวทนาในเวทนาอย



ยอมเปนผตามพจารณาเหนจตในจตอย



ยอมเปนผตามพจารณาเหนธรรมในธรรมอย



ดกอนภกษทงหลาย นเราเรยกวา สมมาสต.

ดกอนภกษทงหลาย สมมาสมาธ (ความตงจตมนชอบ)-


สงดแลวจากกามทงหลาย (กามฉนทะนวรณ)

สงดแลวจากธรรมทเปนอกศลทงหลาย (นวรณทเหลอ)

ประกอบดวยวตก วจาร มปตและสข อนเกดจากวเวก

เขาถงปฐมฌานแลวแลอย.

เพราะความทวตกและวจารระงบลง

เปนเครองผองใสแหงใจภายใน

ใหสมาธเปนธรรมอนเอก ผดมขน.

ไมมวตก ไมมวจาร มแตปตและสขทเกดจากสมาธ

เขาถงทตยฌานแลวแลอย.

อนง เพราะความจางคลายไปแหงปต ยอมเปนผอยอเบกขา

มสต และสมปชญญะ

และเสวยความสขอยดวยนามกาย

ชนดทพระอรยเจาทงหลายยอมกลาวสรรเสรญผนนวา

”เปนผอยอเบกขา มสต อยเปนปกตสข„ ดงน

เขาถงตตยฌานแลวแลอย.

02.�� P.01-34.indd 30 5/12/16 10:53 AM


สขสสะ จะ ปะหานาทกขสสะ จะ ปะหานาปพเพวะ โสมะนสสะ-โทมะนสสานง อตถงคะมาอะทกขะมะสขงอเปกขาสะตปารสทธงจะตตถง ฌานง อปะสมปชชะ วหะระตฯ

อะยง วจจะต ภกขะเว สมมาสะมาธ ฯอทง วจจะต ภกขะเวทกขะนโรธะคามนปะฏปะทาอะรยะสจจงฯ

] อต อชฌตตง วา ธมเมสธมมานปสส วหะระตพะหทธา วา ธมเมสธมมานปสส วหะระตอชฌตตะพะหทธา วาธมเมส ธมมานปสส วหะระตสะมทะยะธมมานปสส วาธมเมส วหะระตวะยะธมมานปสส วาธมเมส วหะระตสะมทะยะวะยะธมมานปสส วาธมเมส วหะระต ฯ‘อตถ ธมมาต วา ปะนสสะสะต ปจจปฏฐตา โหตยาวะเทวะญาณะมตตายะปะฏสสะตมตตายะ ฯอะนสสโต จะ วหะระตนะ จะ กญจ โลเก อปาทยะต ฯเอวมป โข ภกขะเว ภกขธมเมส ธมมานปสส วหะระต ฯจะตส อะรยะสจเจส ฯ

เพราะละสขเสยได

และเพราะละทกขเสยได

เพราะความทโสมนสและ-

โทมนสทงสอง ในกาลกอน อสดงคดบไป

ไมมทกข ไมมสข

มแตความทสตเปนธรรมชาตบรสทธเพราะอเบกขา

เขาถงจตตถฌานแลวแลอย.

ดกอนภกษทงหลาย นเราเรยกวา สมมาสมาธ.ดกอนภกษทงหลาย นเราเรยกวาอรยสจ คอ ทกขนโรธคามนปฏปทา ดงน

] ภกษยอมพจารณาเหนธรรมในธรรมทงหลาย-

เปนภายในบาง.

ยอมพจารณาเหนธรรมในธรรมทงหลาย-เปนภายนอกบาง.ยอมพจารณาเหนธรรมในธรรมทงหลาย-ทงภายในภายนอกบาง.ยอมพจารณาเหนธรรมดา-คอความเกดขนในธรรมบาง.ยอมพจารณาเหนธรรมดา-คอความเสอมไปในธรรมบาง.ยอมพจารณาเหนธรรมดา-คอทงความเกดขน ทงความเสอมไปในธรรมบาง.กหรอสตของเธอนนทตงมนอย-วา ”ธรรมมอย„.เพยงเพอญาณคอความรเพยงเพอเปนทอาศยระลก.เธอยอมเปนผอนตณหาและทฐไมอาศยอยดวย.ยอมไมยดถออะไรๆ ในโลกดวย.ดกอนภกษทงหลาย ภกษ-ยอมตามพจารณาเหนธรรมในธรรมทงหลายคอ อรยสจทงส อยางนแล.

02.�� P.01-34.indd 31 5/12/16 10:53 AM


โยหโกจภกขะเวอเมจตตาโรสะตปฏฐาเน

เอวง ภาเวยยะ สตตะ วสสานตสสะ ทวนนง ผะลานงอญญะตะรง ผะลง ปาฏกงขงทฏเฐ วะ ธมเม อญญาสะต วา อปาทเสเส อะนาคามตา ฯ

ตฏฐนต ภกขะเว สตตะ วสสาน ฯโยหโกจภกขะเวอเมจตตาโรสะตปฏฐาเน

เอวง ภาเวยยะ ฉะ วสสาน/ ปญจะ วสสาน/

จตตาร วสสาน/ ตณ วสสาน/เทว วสสาน/ เอกง วสสง

ตฏฐะต ภกขะเว เอกง วสสง ฯโยหโกจภกขะเวอเมจตตาโรสะตปฏฐาเน

เอวง ภาเวยยะ สตตะ มาสานตสสะ ทวนนง ผะลานงอญญะตะรง ผะลง ปาฏกงขงทฏเฐ วะ ธมเม อญญาสะต วา อปาทเสเส อะนาคามตา ฯ

ตฏฐนต ภกขะเว สตตะ มาสาน ฯโยหโกจภกขะเวอเมจตตาโรสะตปฏฐาเน

เอวง ภาเวยยะ ฉะมาสาน/ ปญจะมาสาน/

จตตาร มาสาน/ ตณ มาสาน/ เทว มาสาน/

เอกง มาสง/ อฑฒะมาสง

ตฏฐะต ภกขะเว อฑฒะมาโส ฯโยหโกจภกขะเวอเมจตตาโรสะตปฏฐาเน

เอวง ภาเวยยะ สตตาหง

ดกอนภกษทงหลาย ผใดผหนงพงเจรญสตปฏฐาน ๔

นอยางนน ตลอด ๗ ป,

ผนนพงหวงผล ๒ ประการ

อนใดอนหนง คอ

พระอรหตตผลในปจจบนชาตน ๑

หรอเมอยงมอปาท* เหลออย กเปนพระอนาคาม ๑.

ดกอนภกษทงหลาย ๗ ป ยกไว.


นอยางนนตลอด ๖ ป...๕ ป

...๔ ป...๓ ป

...๒ ป...๑ ป ...

ดกอนภกษทงหลาย ๑ ป ยกไว.


นอยางนน ตลอด ๗ เดอน

ผนนพงหวงผล ๒ ประการ

อนใดอนหนง คอ

พระอรหตตผลในปจจบนชาตน ๑

หรอเมอยงมอปาท* เหลออย กเปนพระอนาคาม ๑.

ดกอนภกษทงหลาย ๗ เดอน ยกไว.


นอยางนนตลอด ๖ เดอน...๕ เดอน

...๔ เดอน...๓ เดอน...๒ เดอน

...๑ เดอน...ครงเดอน...

ดกอนภกษทงหลาย ครงเดอน ยกไว.


นอยางนน ตลอด ๗ วน,

อานสงส การเจรญสตปฏฐาน

(* อปาทานกเลส คอ ความยดมนดวยอานาจของตณหาและทฐ)

02.�� P.01-34.indd 32 5/12/16 10:53 AM


นคมนกถา

ตสสะ ทวนนง ผะลานงอญญะตะรง ผะลง ปาฏกงขงทฏเฐ วะ ธมเม อญญาสะต วา อปาทเสเส อะนาคามตา ฯ

ผนนพงหวงผล ๒ ประการอนใดอนหนง คอพระอรหตตผลในปจจบนชาตน ๑หรอเมอยงมอปาทเหลออย กเปนพระอนาคาม ๑.

มะหาสะตปฏฐานะสตตง นฏฐตง

‘เอกายะโน อะยง ภกขะเว มคโคสตตานง วสทธยาโสกะปะรเทวานง สะมะตกกะมายะทกขะโทมะนสสานง อตถงคะมายะญายสสะ อะธคะมายะนพพานสสะ สจฉกรยายะยะททง จตตาโร สะตปฏฐานาต ฯอต ยนตง วตตงอทะเมตง ปะฏจจะ วตตนต ฯอทะมะโวจะ ภะคะวา ฯอตตะมะนา เต ภกขภะคะวะโต ภาสตง อะภนนทนต ฯ

”ดกอนภกษทงหลาย ทางนเปนทางสายเอกเพอความหมดจดวเศษของสตวทงหลายเพอกาวลวงซงความโศกและความราไรเพออสดงคดบไปแหงทกขและโทมนสเพอบรรลญายธรรมเพอกระทาพระนพพานใหแจง.ทางนคอ สตปฏฐาน ๔ ดวยประการฉะน.คาอนใด ทกลาวแลวอยางนคาอนนน เราอาศยสตปฏฐาน ๔ นกลาวแลว ดงน.

พระผมพระภาคเจาตรสพระสตรนจบลงแลว.ภกษเหลานน มใจยนดเพลดเพลนนก-ซงภาษตของพระผมพระภาคเจา-ดวยประการฉะนแล.

มหาสตปฏฐานสตร จบเทาน

02.�� P.01-34.indd 33 5/12/16 10:53 AM

Satiñca khavāhaṃ bhikkhave sabbatthikaṃ vadāmi.

Mindfulness, bhikkhus, I say is neeeded everywhere.

02.�� P.01-34.indd 34 5/12/16 10:53 AM

1Mahāsatipaṭṭhãnasuttaṃ

MahāsatipaṭṭhãnasuttaṃThe Great Discourse of the Establishments of Mindfulness

Introduction

Thus have I heard.On one occasion the Blessed One wasin the Kuru country where there wasa town of the Kurus named Kammāsadhamma.There the Blessed One addressed the bhikkhusthus: “Bhikkhus.” “Bhante,”the bhikkhus replied to the Blessed One.The Blessed One said this:

“Bhikkhus, this is the one-way pathfor the purification of beings,for the surmounting of sorrow and lamentation,for the passing away of pain and dejection,for the attainment of the true way,for the realisation of Nibbāna,namely, the four establishments of mindfulness.What are the four?

Here, bhikkhus, a bhikkhudwells contemplating the body in the body,ardent, clearly comprehending, and mindful,having subduedlonging and dejection in regard to the world.He dwells contemplating feelings in feelings,ardent, clearly comprehending, and mindful,having subduedlonging and dejection in regard to the world.He dwells contemplating mind in mind,ardent, clearly comprehending, and mindful,having subduedlonging and dejection in regard to the world.He dwells contemplating phenomena inphenomena, ardent, clearly comprehending, andmindful, having subduedlonging and dejection in regard to the world.

Uddesavārakathā

Evamme sutaṃ.Ekaṃ samayaṃ bhagavākurūsu viharati kammāsadhammaṃnāma kurūnaṃ nigamo.Tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi,“bhikkhavo” ti. “Bhadante” ti tebhikkhū bhagavato paccassosuṃ.Bhagavā etadavoca:

“Ekāyano ayaṃ bhikkhave maggosattānaṃ visuddhiyā,sokaparidevānaṃ samatikkamāya,dukkhadomanassānaṃ atthaṅgamāya,ñāyassa adhigamāya,nibbānassa sacchikiriyāya,yadidaṃ cattāro satipaṭṭhānā.Katame cattāro?

Idha bhikkhave bhikkhukāye kāyānupassī viharatiātāpī sampajāno satimāvineyya lokeabhijjhādomanassaṃ,vedanāsu vedanānupassī viharatiātāpī sampajāno satimāvineyya lokeabhijjhādomanassaṃ,citte cittānupassī viharatiātāpī sampajāno satimāvineyya lokeabhijjhādomanassaṃ,dhammesu dhammānupassī viharatiātāpī sampajānosatimā vineyya lokeabhijjhādomanassaṃ.

03.mahasati eng P.01-36.indd 1 5/12/16 10:53 AM

2 Mahāsatipaṭṭhãnasuttaṃ

KāyānupassanāĀnāpānapabbaṃ.

Kathañca bhikkhave bhikkhukāye kāyānupassī viharati?Idha bhikkhave bhikkhuaraññagato vā rukkhamūlagato vāsuññāgāragato vānisīdati pallaṅkaṃ ābhujitvā,ujuṃ kāyaṃ paṅidhāyaparimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā.so sato va assasatisato passasati,dīghaṃ vā assasantodīghaṃ assasāmīti pajānāti,dīghaṃ vā passasantodīghaṃ passasāmīti pajānāti,rassaṃ vā assasantorassaṃ assasāmīti pajānāti,rassaṃ vā passasantorassaṃ passasāmīti pajānāti,sabbakāyapaṭisaṃvedīassasissāmīti sikkhati,sabbakāyapaṭisaṃvedīpassasissāmīti sikkhati,passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃassasissāmīti sikkhati,passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃpassasissāmīti sikkhati.Seyyathāpi bhikkhave dakkhobhamakāro vā bhamakārantevāsī vādīghaṃ vā añchantodīghaṃ añchāmīti pajānāti,rassaṃ vā añchantorassaṃ añchāmīti pajānāti.evameva kho bhikkhave bhikkhudīghaṃ vā assasantodīghaṃ assasāmīti pajānāti,dīghaṃ vā passasantodīghaṃ passasāmīti pajānāti,rassaṃ vā assasantorassaṃ assasāmīti pajānāti,rassaṃ vā passasanto

Contemplation of the BodyMindfulness of Breathing

And how, bhikkhus, does a bhikkhudwell contemplating the body in the body?Here, bhikkhus, a bhikkhu,gone to the forest, to the foot of a tree,or to an empty hut,sits down; having folded his legs crosswise,straightened his body, andestablished mindfulness in front of him.Just mindful he breathes in,mindful he breathes out.Breathing in long,he understands: ‘I breathe in long’;or breathing out long,he understands: ‘I breathe out long.’Breathing in short,he understands: ‘I breathe in short’;or breathing out short,he understands: ‘I breathe out short.’He trains thus: ‘I will breathe inexperiencing the whole body’;he trains thus:‘I will breathe outexperiencing the whole body.’He trains thus: ‘I will breathe intranquilising the bodily formation’;he trains thus: ‘I will breathe outtranquilising the bodily formation.’Just as, bhikkhus, a skilledlathe-worker or his apprentice,when making a long turn,understands: ‘I make a long turn’;or, when making a short turn,understands: ‘I make a short turn’;so too, bhikkhus, a bhikkhubreathing in long,he understands: ‘I breathe in long’;or breathing out long,he understands: ‘I breathe out long.’Breathing in short,he understands: ‘I breathe in short’;or breathing out short,



rassaṃ passasāmīti pajānāti,sabbakāyapaṭisaṃvedīassasissāmīti sikkhati,sabbakāyapaṃisaṃvedīpassasissāmīti sikkhati,passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃassasissāmīti sikkhati,passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃpassasissāmīti sikkhati.

Iti ajjhattaṃ vā kāyekāyānupassī viharati,bahiddhā vā kāyekāyānupassī viharati,ajjhattabahiddhā vā kāyekāyānupassī viharati,samudayadhammānupassī vākāyasmiṃ viharati,vayadhammānupassī vākāyasmiṃ viharati,samudayavayadhammānupassī vākāyasmiṃ viharati.‘Atthi kāyo’ ti vā panassasati paccupaṭṭhitā hotiyāvadeva ñāṇamattāyapaṭissatimattāya.Anissito ca viharatina ca kiñci loke upādiyati.Evampi bhikkhave bhikkhukāye kāyānupassī viharati.

Iriyāpathapabbaṃ

Puna caparaṃ bhikkhave bhikkhugacchanto vā gacchāmīti pajānāti,ṭhito vā ṭhitomhīti pajānāti,nisinno vā nisinnomhīti pajānāti,sayāno vā sayānomhīti pajānāti,Yathā yathā vā panassa kāyo paṇihitohoti tathā tathā nampajānāti.

Iti ajjhattaṃ vā kāyekāyānupassī viharati,bahiddhā vā kāye

he understands: ‘I breathe out short.’He trains thus: ‘I will breathe inexperiencing the whole body’;he trains thus:‘I will breathe outexperiencing the whole body.’He trains thus: ‘I will breathe intranquilising the bodily formation’;he trains thus: ‘I will breathe outtranquilising the bodily formation.’

In this way he dwells contemplating the bodyin the body internally,or he dwells contemplating the bodyin the body externally,or he dwells contemplating the bodyin the body both internally and externally.Or else he dwells contemplating in the bodyits nature of arising,or he dwells contemplating in the bodyits nature of vanishing,or he dwells contemplating in the bodyits nature of both arising and vanishing.Or else mindfulness that ‘there is a body’is simply established in himto the extent necessary for bare knowledge andrepeated mindfulness.And he dwells independent,not clinging to anything in the world.That is how, bhikkhus, a bhikkhudwells contemplating the body in the body.

The Four Postures

Again, bhikkhus, a bhikkhuwhen walking, understands: ‘I am walking’;when standing, he understands: ‘I am standing’;when sitting, he understands: ‘I am sitting’; whenlying down, he understands: ‘I am lying down’;or however his body is disposed,he understands it accordingly.

In this way he dwells contemplating the bodyin the body internally,or he dwells contemplating the body



kāyānupassī viharati,ajjhattabahiddhā vā kāyekāyānupassī viharati,samudayadhammānupassī vākāyasmiṃ viharati,vayadhammānupassī vākāyasmiṃ viharati,samudayavayadhammānupassī vākāyasmiṃ viharati.‘Atthi kāyo’ti vā panassasati paccupaṭṭhitā hotiyāvadeva ñāṇamattāyapaṭissatimattāya.Anissito ca viharatina ca kiñci loke upādiyati.Evampi bhikkhave bhikkhukāye kāyānupassī viharati.

Sampajaññapabbaṃ

Puna caparaṃ bhikkhave bhikkhuabhikkante paṭikkantesampajānakārī hoti,ālokite vilokitesampajānakārī hoti,sammiñjite pasāritesampajānakārī hoti,saṅghāṭipattacīvaradhāraṇe

sampajānakārī hoti,asite pīte khāyite sāyitesampajānakārī hoti,uccārapassāvakammesampajānakārī hoti,gate ṭhite nisinne suttejāgarite bhāsite tuṇhībhāvesampajānakārī hoti.

Iti ajjhattaṃ vā kāyekāyānupassī viharati,bahiddhā vā kāyekāyānupassī viharati,ajjhattabahiddhā vā kāyekāyānupassī viharati,

in the body externally,or he dwells contemplating the bodyin the body both internally and externally.Or else he dwells contemplating in the bodyits nature of arising,or he dwells contemplating in the bodyits nature of vanishing,or he dwells contemplating in the bodyits nature of both arising and vanishing.Or else mindfulness that ‘there is a body’is simply established in himto the extent necessary for bare knowledge andrepeated mindfulness.And he dwells independent,not clinging to anything in the world.That is how, bhikkhus, a bhikkhudwells contemplating the body in the body.

Clear Comprehension

Again, bhikkhus, a bhikkhu is onewho acts with clear comprehensionwhen going forward and returning,who acts with clear comprehensionwhen looking ahead and looking away;who acts with clear comprehensionwhen bending and stretching his limbs;who acts with clear comprehensionwhen wearing his robes andcarrying his outer robe and bowl;who acts with clear comprehensionwhen eating, drinking, chewing, and tasting;who acts with clear comprehensionwhen defecating and urinating;who acts with clear comprehensionwhen walking, standing, sitting, falling asleep,waking up, talking and keeping silent.

In this way he dwells contemplating the bodyin the body internally,or he dwells contemplating the bodyin the body externally,or he dwells contemplating the bodyin the body both internally and externally.



samudayadhammānupassī vākāyasmiṃ viharati,vayadhammānupassī vākāyasmiṃ viharati,samudayavayadhammānupassī vākāyasmiṃ viharati.‘Atthi kāyo’ti vā panassasati paccupaṭṭhitā hotiyāvadeva ñāṇamattāyapaṭissatimattāya.Anissito ca viharatina ca kiñci loke upādiyati.Evampi bhikkhave bhikkhukāye kāyānupassī viharati.

Paṭikūlamanasikārapabbaṃ

Puna caparaṃ bhikkhave bhikkhuimameva kāyaṃ uddhaṃ pādatalāadho kesamatthakātacapariyantaṃ pūrannānappakārassaasucino paccavekkhatiatthi imasmiṃ kāyekesā lomā nakhā dantā tacomaṃsaṃ nahārū aṭṭhī aṭṭhimiñjaṃvakkaṃ hadayaṃ yakanaṃkilomakaṃ pihakaṃ papphāsaṃantaṃ antaguṇaṃ udariyaṃ karīsaṃpittaṃ semhaṃ pubbo lohitaṃ sedomedo assu vasā kheḷo siṅghāṇikālasikā muttanti.Seyyathāpi bhikkhaveubhatomukhā mūtoḷīpūrā nānāvihitassa dhaññassaseyyathīdaṃ sālīnaṃ vīhīnaṃmuggānaṃ māsānaṃtilānaṃ taṇḍulānaṃtamenaṃ cakkhumā puriso muñcitvāpaccavekkheyyaime sālī ime vīhī ime muggāime māsā ime tilā ime taṇḍulātievameva kho bhikkhave bhikkhuimameva kāyaṃ uddhaṃ pādatalā

Or else he dwells contemplating in the bodyits nature of arising,or he dwells contemplating in the bodyits nature of vanishing,or he dwells contemplating in the bodyits nature of both arising and vanishing.Or else mindfulness that ‘there is a body’is simply established in himto the extent necessary for bare knowledge andrepeated mindfulness.And he dwells independent,not clinging to anything in the world.That is how, bhikkhus, a bhikkhu dwellscontemplating the body in the body.

Unattractiveness of the Body

Again, bhikkhus, a bhikkhu reviewsthis same body up from the soles of the feetand down from the top of the hair,bounded by skin, as full of many kinds ofimpurity thus:'In this body there arehead-hairs, body hairs, nails, teeth, skin,flesh, sinews, bones, bone-marrow,kidneys, heart, liver,diaphragm, spleen, lungs,intestines, mesentery, stomach, feces,bile, phlegm, pus, blood, sweat,fat, tears, grease, spittle, snot,oil of the joints, and urine.'Just as though, bhikkhus, there werea bag with an opening at both endsfull of many sorts of grain,such as hill rice, red rice,beans, peas,millet, and white rice,and a man with good eyes were to open itand review it thus:'This is hill rice, this is red rice, these are beans,these are peas, this is millet, this is white rice';so too, bhikkhus, a bhikkhu reviewsthis same body up from the soles of the feet and



adho kesamatthakātacapariyantaṃ pūrannānappakārassaasucino paccavekkhatiatthi imasmiṃ kāyekesā lomā nakhā dantā tacomaṃsaṃ nahārū aṭṭhī aṭṭhimiñjaṃvakkaṃ hadayaṃ yakanaṃkilomakaṃ pihakaṃ papphāsaṃantaṃ antaguṇaṃ udariyaṃ karīsaṃpittaṃ semhaṃ pubbo lohitaṃ sedomedo assu vasā kheḷo siṅghāṇikālasikā muttanti.

Iti ajjhattaṃ vā kāyekāyānupassī viharati,bahiddhā vā kāyekāyānupassī viharati,ajjhattabahiddhā vā kāyekāyānupassī viharati,samudayadhammānupassī vākāyasmiṃ viharati,vayadhammānupassī vākāyasmiṃ viharati,samudayavayadhammānupassī vākāyasmiṃ viharati.‘atthi kāyo’ti vā panassasati paccupaṭṭhitā hotiyāvadeva ñāṇamattāyapaṭissatimattāya.Anissito ca viharatina ca kiñci loke upādiyati.Evampi bhikkhave bhikkhukāye kāyānupassī viharati.

Dhātumanasikārapabbaṃ

Puna caparaṃ bhikkhave bhikkhuimameva kāyaṃyathāṭhitaṃ yathāpaṇihitaṃdhātuso paccavekkhatiatthi imasmiṃ kāyepaṭhavīdhātu āpodhātutejodhātu vāyodhātūti.Seyyathāpi bhikkhave dakkho

down from the top of the hair,bounded by skin, as full of many kinds ofimpurity thus:'In this body there arehead-hairs, body hairs, nails, teeth, skin,flesh, sinews, bones, bone-marrow,kidneys, heart, liver,diaphragm, spleen, lungs,intestines, mesentery, stomach, feces,bile, phlegm, pus, blood, sweat,fat, tears, grease, spittle, snot,oil of the joints, and urine.'

In this way he dwells contemplating the bodyin the body internally,or he dwells contemplating the bodyin the body externally,or he dwells contemplating the bodyin the body both internally and externally.Or else he dwells contemplating in the bodyits nature of arising,or he dwells contemplating in the bodyits nature of vanishing,or he dwells contemplating in the bodyits nature of both arising and vanishing.Or else mindfulness that ‘there is a body’is simply established in himto the extent necessary for bare knowledge andrepeated mindfulness.And he dwells independent,not clinging to anything in the world.That is how, bhikkhus, a bhikkhu dwellscontemplating the body in the body.

Elements

Again, bhikkhus, a bhikkhureviews this same body,however it is placed, however disposed,as consisting of elements thus:'In this body there arethe earth element, the water element,the fire element, and the air element.'Just as though, bhikkhus, a skilled



goghātako vā goghātakantevāsī vāgāviṃ vadhitvā cātummahāpathevilaso paṭivibhajitvā nisinno assaevameva kho bhikkhave bhikkhuimameva kāyaṃyathāṭhitaṃ yathāpaṇihitaṃdhātuso paccavekkhatiatthi imasmiṃ kāyepaṭhavīdhātu āpodhātutejodhātu vāyodhātūti.


Navasīvathikāpabbaṃ

Puna caparaṃ bhikkhave bhikkhuseyyathāpi passeyya sarīraṃsīvathikāya chaḍḍitaṃekāhamataṃ vā dvīhamataṃ vātīhamataṃ vā uddhumātakaṃvinīlakaṃ vipubbakajātaṃ.So imameva kāyaṃ upasaṃharatiayampi kho kāyo evaṃdhammo

butcher or his apprenticehad killed a cow and were seated at the crossroadswith it cut up into pieces;so too, bhikkhus, a bhikkhureviews this same body,however it is placed, however disposed,as consisting of elements thus:'In this body there arethe earth element, the water element,the fire element, and the air element.'


Nine Charnel Ground Contemplations

Again, bhikkhus,as though he were to see a corpsethrown aside in a charnel ground,one, two,or three days dead, bloated,livid, and oozing matter,a bhikkhu compares this same body with it thus:'This body too is of the same nature,



evaṃbhāvī evaṃanatītoti.


Puna caparaṃ bhikkhave bhikkhuseyyathāpi passeyya sarīraṃsīvathikāya chaḍḍitaṃkākehi vā khajjamānaṃgijjhehi vā khajjamānaṃkulalehi vā khajjamānaṃsuvānehi vā khajjamānaṃsiṅgālehi vā khajjamānaṃvividhehi vā pāṇakajātehikhajjamānaṃ.So imameva kāyaṃ upasaṃharatiayampi kho kāyo evaṃdhammoevaṃbhāvī evaṃanatītoti.

Iti ajjhattaṃ vā kāyekāyānupassī viharati,bahiddhā vā kāyekāyānupassī viharati,ajjhattabahiddhā vā kāyekāyānupassī viharati,samudayadhammānupassī vākāyasmiṃ viharati,

it will be like that, it is not exempt from that fate.'


Again, bhikkhus,as though he were to see a corpsethrown aside in a charnel ground,being devoured by crows,being devoured by vultures,being devoured by hawks,being devoured by dogs,being devoured by jackals,or being devoured byvarious kinds of worms,a bhikkhu compares this same body with it thus:'This body too is of the same nature,it will be like that, it is not exempt from that fate.'

In this way he dwells contemplating the bodyin the body internally,or he dwells contemplating the bodyin the body externally,or he dwells contemplating the bodyin the body both internally and externally.Or else he dwells contemplating in the bodyits nature of arising,



vayadhammānupassī vākāyasmiṃ viharati,samudayavayadhammānupassī vākāyasmiṃ viharati.‘atthi kāyo’ti vā panassasati paccupaṭṭhitā hotiyāvadeva ñāṇamattāyapaṭissatimattāya.Anissito ca viharatina ca kiñci loke upādiyati.Evampi bhikkhave bhikkhukāye kāyānupassī viharati.

Puna caparaṃ bhikkhave bhikkhuseyyathāpi passeyya sarīraṃsīvathikāya chaḍḍitaṃaṭṭhisaṅkhalikaṃsamaṃsalohitaṃnahārusambandhaṃ …pe ...aṭṭhisaṅkhalikaṃnimmaṃsalohitamakkhitaṃnahārusambandhaṃ …pe ...aṭṭhisaṅkhalikaṃapagatamaṃsalohitaṃnahārusambandhaṃ ...pe...aṭṭhikāni apagatanahārusambandhānidisāvidisāvikkhittāniaññena hatthaṭṭhikaṃaññena pādaṭṭhikaṃaññena jaṅghaṭṭhikaṃaññena ūruṭṭhikaṃaññena kaṭiṭṭhikaṃaññena piṭṭhikaṇṭakaṭṭhikaṃaññena phāsukaṭṭhikaṃaññena uraṭṭhikaṃaññena bāhuṭṭhikaṃaññena aṃsaṭṭhikaṃaññena gīvaṭṭhikaṃaññena hanuṭṭhikaṃaññena dantaṭṭhikaṃaññena sīsakaṭāhaṃ.So imameva kāyaṃ upasaṃharatiayampi kho kāyo evaṃdhammoevaṃbhāvī evaṃanatītoti.

or he dwells contemplating in the bodyits nature of vanishing,or he dwells contemplating in the bodyits nature of both arising and vanishing.Or else mindfulness that ‘there is a body’is simply established in himto the extent necessary for bare knowledge andrepeated mindfulness.And he dwells independent,not clinging to anything in the world.That is how, bhikkhus, a bhikkhu dwellscontemplating the body in the body.

Again, bhikkhus,as though he were to see a corpsethrown aside in a charnel ground,a skeletonwith flesh and blood,held together with sinews, …a fleshless skeletonsmeared with blood,held together with sinews …a skeletonwithout flesh and blood,held together with sinews …disconnected bones not held together with sinewsscattered in all directions –here a hand-bone,there a foot bone,here a shin-bone,there a thigh-bone,here a hip-bone,there a back-bone,here a rib-bone,there a chest-bone,here an arm-bone,there a shoulder-bone,here a neck-bone,there a jaw-bone,here a tooth-bone,there the skull –a bhikkhu compares this same body with it thus:'This body too is of the same nature,it will be like that, it is not exempt from that fate.'



Iti ajjhattaṃ vā kāyekāyānupassī viharati,bahiddhā vā kāyekāyānupassī viharati,ajjhattabahiddhā vā kāyekāyānupassī viharati,samudayadhammānupassī vākāyasmiṃ viharati,vayadhammānupassī vākāyasmiṃ viharati,samudayavayadhammānupassī vākāyasmiṃ viharati.‘atthi kāyo’ ti vā panassasati paccupaṭṭhitā hotiyāvadeva ñāṇamattāyapaṭissatimattāya.Anissito ca viharatina ca kiñci loke upādiyati.Evampi bhikkhave bhikkhukāye kāyānupassī viharati.

Puna caparaṃ bhikkhave bhikkhuseyyathāpi passeyya sarīraṃsīvathikāya chaḍḍitaṃaṭṭhikāni setānisaṅkhavaṇṇūpanibhāni ...pe...aṭṭhikāni puñjakitāniterovassikāni ...pe...aṭṭhikāni pūtīni cuṇṇakajātāni.So imameva kāyaṃ upasaṃharatiayampi kho kāyo evaṃdhammoevaṃbhāvī evaṃanatītoti.Iti ajjhattaṃ vā kāyekāyānupassī viharati,bahiddhā vā kāyekāyānupassī viharati,ajjhattabahiddhā vā kāyekāyānupassī viharati,samudayadhammānupassī vākāyasmiṃ viharati,vayadhammānupassī vā


Again, bhikkhus,as though he were to see a corpsethrown aside in a charnel ground,bones bleached white,the colour of shells …bones heaped up,more than a year old ...bones rotted and crumbled to dust,a bhikkhu compares this same body with it thus:'This body too is of the same nature,it will be like that, it is not exempt from that fate.'In this way he dwells contemplating the bodyin the body internally,or he dwells contemplating the bodyin the body externally,or he dwells contemplating the bodyin the body both internally and externally.Or else he dwells contemplating in the bodyits nature of arising,or he dwells contemplating in the body



kāyasmiṃ viharati,samudayavayadhammānupassī vākāyasmiṃ viharati.‘atthi kāyo’ti vā panassasati paccupaṭṭhitā hotiyāvadeva ñāṇamattāyapaṭissatimattāya.Anissito ca viharatina ca kiñci loke upādiyati.Evampi kho bhikkhave bhikkhukāye kāyānupassī viharati.

Vedanānupassanā

Kathañca bhikkhave bhikkhuvedanāsu vedanānupassī viharati.

Idha bhikkhave bhikkhusukhaṃ vedanaṃ vediyamānosukhaṃ vedanaṃ vediyāmīti pajānātidukkhaṃ vedanaṃ vediyamānodukkhaṃ vedanaṃ vediyāmīti pajānātiadukkhamasukhaṃ vedanaṃvediyamāno adukkhamasukhaṃvedanaṃ vediyāmīti pajānātisāmisaṃ vā sukhaṃ vedanaṃ vediyamānosāmisaṃ sukhaṃ vedanaṃ vediyāmīti pajānātinirāmisaṃ vā sukhaṃ vedanaṃ vediyamānonirāmisaṃ sukhaṃ vedanaṃ vediyāmīti pajānātisāmisaṃ vā dukkhaṃ vedanaṃ vediyamānosāmisaṃ dukkhaṃ vedanaṃvediyāmīti pajānātinirāmisaṃ vā dukkhaṃ vedanaṃ vediyamānonirāmisaṃ dukkhaṃ vedanaṃvediyāmīti pajānātisāmisaṃ vā adukkhamasukhaṃvedanaṃ vediyamānosāmisaṃ adukkhamasukhaṃvedanaṃ vediyāmīti pajānātinirāmisaṃ vā adukkhamasukhaṃvedanaṃ vediyamānonirāmisaṃ adukkhamasukhaṃvedanaṃ vediyāmīti pajānāti.

its nature of vanishing,or he dwells contemplating in the bodyits nature of both arising and vanishing.Or else mindfulness that ‘there is a body’is simply established in himto the extent necessary for bare knowledge andrepeated mindfulness.And he dwells independent,not clinging to anything in the world.That is how, bhikkhus, a bhikkhudwells contemplating the body in the body.

Contemplation of Feeling

And how, bhikkhus, does a bhikkhudwell contemplating feelings in feelings?

Here, bhikkhus,when feeling a pleasant feeling,a bhikkhu understands: 'I feel a pleasant feeling';when feeling a painful feeling,he understands: 'I feel a painful feeling';when feeling a neither-painful-nor-pleasant feeling,he understands: 'I feel a neither-painful-norpleasant feeling.'When feeling a carnal pleasant feeling,he understands: 'I feel a carnal pleasant feeling';when feeling a spiritual pleasant feeling,he understands: 'I feel a spiritual pleasant feeling';when feeling a carnal painful feeling,he understands: 'I feel a carnal painful feeling';

when feeling a spiritual painful feeling,he understands: 'I feel a spiritual painful feeling';when feeling a carnalneither-painful-nor-pleasant feeling,he understands: 'I feel a carnalneither-painful-nor-pleasant feeling';when feeling a spiritualneither-painful-nor-pleasant feeling,he understands: 'I feel a spiritualneither-painful-nor-pleasant feeling.'



Iti ajjhattaṃ vā vedanāsuvedanānupassī viharatibahiddhā vā vedanāsuvedanānupassī viharatiajjhattabahiddhā vā vedanāsuvedanānupassī viharatisamudayadhammānupassī vāvedanāsu viharativayadhammānupassī vāvedanāsu viharatisamudayavayadhammānupassī vāvedanāsu viharati.Atthi vedanāti vā panassasati paccupaṭṭhitā hotiyāvadeva ñāṇamattāyapaṭissatimattāya.Anissito ca viharatina ca kiñci loke upādiyati.Evaṃ kho bhikkhave bhikkhuvedanāsu vedanānupassī viharati.

Cittānupassanā

Kathañca bhikkhave bhikkhucitte cittānupassī viharati.

Idha bhikkhave bhikkhusarāgaṃ vā cittaṃsarāgaṃ cittanti pajānātivītarāgaṃ vā cittaṃvītarāgaṃ cittanti pajānātisadosaṃ vā cittaṃsadosaṃ cittanti pajānātivītadosaṃ vā cittaṃvītadosaṃ cittanti pajānātisamohaṃ vā cittaṃsamohaṃ cittanti pajānātivītamohaṃ vā cittaṃvītamohaṃ cittanti pajānātisaṅkhittaṃ vā cittaṃsaṅkhittaṃ cittanti pajānātivikkhittaṃ vā cittaṃvikkhittaṃ cittanti pajānātimahaggataṃ vā cittaṃ

In this way he dwells contemplating feelingsin feelings internally,or he dwells contemplating feelingsin feelings externally,or he dwells contemplating feelingsin feelings both internally and externally.Or else he dwells contemplating in feelingstheir nature of arising,or he dwells contemplating in feelingstheir nature of vanishing,or he dwells contemplating in feelingstheir nature of both arising and vanishing.Or else mindfulness that ‘there is feeling’is simply established in himto the extent necessary for bare knowledge andrepeated mindfulness.And he dwells independent,not clinging to anything in the world.That is how, bhikkhus, a bhikkhudwells contemplating feelings in feelings.

Contemplation of Mind

And how, bhikkhus, does a bhikkhudwell contemplating mind in mind?

Here, bhikkhus, a bhikkhuunderstands a mind with lustas a mind with lust,and a mind without lustas a mind without lust.He understands a mind with hatredas a mind with hatred,and a mind without hatredas a mind without hatred.He understands a mind with delusionas a mind with delusion,and a mind without delusionas a mind without delusion.He understands a contracted mindas contracted,and a distracted mindas distracted.He understands an exalted mind



mahaggataṃ cittanti pajānātiamahaggataṃ vā cittaṃamahaggataṃ cittanti pajānātisauttaraṃ vā cittaṃsauttaraṃ cittanti pajānātianuttaraṃ vā cittaṃanuttaraṃ cittanti pajānātisamāhitaṃ vā cittaṃsamāhitaṃ cittanti pajānātiasamāhitaṃ vā cittaṃasamāhitaṃ cittanti pajānātivimuttaṃ vā cittaṃvimuttaṃ cittanti pajānātiavimuttaṃ vā cittaṃavimuttaṃ cittanti pajānāti.

Iti ajjhattaṃ vā cittecittānupassī viharatibahiddhā vā cittecittānupassī viharatiajjhattabahiddhā vā cittecittānupassī viharatisamudayadhammānupassī vācittasmiṃ viharativayadhammānupassī vācittasmiṃ viharatisamudayavayadhammānupassī vācittasmiṃ viharati.Atthi cittanti vā panassasati paccupaṭṭhitā hotiyāvadeva ñāṇamattāyapaṭissatimattāya.Anissito ca viharatina ca kiñci loke upādiyati.Evaṃ kho bhikkhave bhikkhucitte cittānupassī viharati.

DhammānupassanāNīvaraṇapabbaṃ

Kathañca bhikkhave bhikkhudhammesu dhammānupassī viharati.Idha bhikkhave bhikkhudhammesu dhammānupassī viharati

as exalted,and an unexalted mindas unexalted.He understands a surpassable mindas surpassable,and an unsurpassable mindas unsurpassable.He understands a concentrated mindas concentrated,and an unconcentrated mindas unconcentrated.He understands a liberated mindas liberated,and an unliberated mindas unliberated.

In this way he dwells contemplating mindin mind internally,or he dwells contemplating mindin mind externally,or he dwells contemplating mindin mind both internally and externally.Or else he dwells contemplating in mindits nature of arising,or he dwells contemplating in mindits nature of vanishing,or he dwells contemplating in mindits nature of both arising and vanishing.Or else mindfulness that ‘there is mind’is simply established in himto the extent necessary for bare knowledge andrepeated mindfulness.And he dwells independent,not clinging to anything in the world.That is how, bhikkhus, a bhikkhudwells contemplating mind in mind.

Contemplation of PhenomenaThe Five Hindrances

And how, bhikkhus, does a bhikkhu dwellcontemplating phenomena in phenomena?Here, bhikkhus, a bhikkhu dwellscontemplating phenomena in phenomena



pañcasu nīvaraṇesu.Kathañca bhikkhave bhikkhudhammesu dhammānupassī viharatipañcasu nīvaraṇesu.

Idha bhikkhave bhikkhusantaṃ vā ajjhattaṃ kāmacchandaṃatthi me ajjhattaṃ kāmacchandoti pajānātiasantaṃ vā ajjhattaṃ kāmacchandaṃnatthi me ajjhattaṃ kāmacchandoti pajānātiyathā ca anuppannassa kāmacchandassauppādo hoti tañca pajānātiyathā ca uppannassa kāmacchandassapahānaṃ hoti tañca pajānātiyathā ca pahīnassa kāmacchandassaāyatiṃ anuppādo hoti tañca pajānāti.

Santaṃ vā ajjhattaṃ byāpādaṃatthi me ajjhattaṃ byāpādoti pajānātiasantaṃ vā ajjhattaṃ byāpādaṃnatthi me ajjhattaṃ byāpādoti pajānātiyathā ca anuppannassa byāpādassauppādo hoti tañca pajānātiyathā ca uppannassa byāpādassapahānaṃ hoti tañca pajānātiyathā ca pahīnassa byāpādassaāyatiṃ anuppādo hoti tañca pajānāti.

Santaṃ vā ajjhattaṃthīnamiddhaṃatthi me ajjhattaṃ thīnamiddhanti pajānātiasantaṃ vā ajjhattaṃ thīnamiddhaṃnatthi me ajjhattaṃthīnamiddhanti pajānātiyathā ca anuppannassathīnamiddhassa uppādo hoti tañca pajānātiyathā ca uppannassa thīnamiddhassapahānaṃ hoti tañca pajānātiyathā ca pahīnassa thīnamiddhassaāyatiṃ anuppādo hoti tañca pajānāti.

Santaṃ vā ajjhattaṃ uddhaccakukkuccaṃatthi me ajjhattaṃuddhaccakukkuccanti pajānātiasantaṃ vā ajjhattaṃ uddhaccakukkuccaṃ

in terms of the five hindrances.And how, bhikkhus, does a bhikkhu dwellcontemplating phenomena in phenomenain terms of the five hindrances?

Here, bhikkhus, a bhikkhu, whenthere is sensual desire in him, understands:'There is sensual desire in me'; or whenthere is no sensual desire in him, heunderstands: 'There is no sensual desire inme'; and he also understands how unarisensensual desire arises,and how arisen sensual desireis abandoned,and how abandoned sensual desiredoes not arise again in the future.'

When there is ill will in him, a bhikkhuunderstands: 'There is ill will in me';or when there is no ill will in him, heunderstands: 'There is no ill will in me'; andhe also understands how unarisen ill willarises,and how arisen ill willis abandoned,and how abandoned ill willdoes not arise again in the future.'

When there is dullness anddrowsiness in him, a bhikkhu understands:'There is dullness and drowsiness in me';or when there is no dullness and drowsinessin him, he understands: 'There is nodullness and drowsiness in me';and he also understands how unarisendullness and drowsiness arises,and how arisen dullness and drowsinessis abandoned, andhow abandoned dullness and drowsinessdoes not arise again in the future.'

When there is restlessness and remorse inhim, a bhikkhu understands: 'There isrestlessness and remorse in me';or when there is no restlessness and remorse



natthi me ajjhattaṃuddhaccakukkuccanti pajānātiyathā ca anuppannassauddhaccakukkuccassauppādo hoti tañca pajānātiyathā ca uppannassa uddhaccakukkuccassapahānaṃ hoti tañca pajānātiyathā ca pahīnassa uddhaccakukkuccassaāyatiṃ anuppādo hoti tañca pajānāti.

Santaṃ vā ajjhattaṃ vicikicchaṃatthi me ajjhattaṃ vicikicchāti pajānātiasantaṃ vā ajjhattaṃ vicikicchaṃnatthi me ajjhattaṃ vicikicchāti pajānātiyathā ca anuppannāyavicikicchāya uppādo hoti tañca pajānātiyathā ca uppannāya vicikicchāyapahānaṃ hoti tañca pajānātiyathā ca pahīnāya vicikicchāyaāyatiṃ anuppādo hoti tañca pajānāti.

Iti ajjhattaṃ vā dhammesudhammānupassī viharatibahiddhā vā dhammesudhammānupassī viharatiajjhattabahiddhā vā dhammesudhammānupassī viharatisamudayadhammānupassī vādhammesu viharativayadhammānupassī vādhammesu viharatisamudayavayadhammānupassī vādhammesu viharati.Atthi dhammāti vā panassasati paccupaṭṭhitā hotiyāvadeva ñāṇamattāyapaṭissatimattāya.Anissito ca viharatina ca kiñci loke upādiyati.Evampi kho bhikkhave bhikkhudhammesu dhammānupassī viharatipañcasu nīvaraṇesu.

in him, he understands: 'There is norestlessness and remorse in me';and he also understands how unarisenrestlessness and remorsearises,and how arisen restlessness and remorseis abandoned,and how abandoned restlessness andremorse does not arise again in the future.'

When there is doubt in him, a bhikkhuunderstands: 'There is doubt in me';or when there is no doubt in him,he understands: 'There is no doubt in me';and he also understands how unarisendoubt arises,and how arisen doubtis abandoned,and how abandoned doubtdoes not arise again in the future.'

In this way he dwells contemplatingphenomena in phenomena internally,or he dwells contemplating phenomenain phenomena externally,or he dwells contemplating phenomena inphenomena both internally and externally.Or else he dwells contemplatingin phenomena its nature of arising,or he dwells contemplating in phenomenaits nature of vanishing,or he dwells contemplating in phenomenaits nature of both arising and vanishing.Or else mindfulness that ‘there arephenomena’ is simply established in himto the extent necessary for bare knowledgeand repeated mindfulness.And he dwells independent,not clinging to anything in the world.That is how, bhikkhus, a bhikkhu dwellscontemplating phenomena in phenomenain terms of five hindrances.



Khandhapabbaṃ

Puna caparaṃ bhikkhave bhikkhudhammesu dhammānupassī viharatipañcasu upādānakkhandhesu.Kathañca bhikkhave bhikkhudhammesu dhammānupassī viharatipañcasu upādānakkhandhesu.

Idha bhikkhave bhikkhuiti rūpaṃ iti rūpassa samudayoiti rūpassa atthaṅgamoiti vedanā iti vedanāya samudayoiti vedanāya atthaṅgamoiti saññā iti saññāya samudayoiti saññāya atthaṅgamoiti saṅkhārā iti saṅkhārānaṃ samudayoiti saṅkhārānaṃ atthaṅgamoiti viññāṇaṃ iti viññāṇassa samudayoiti viññāṇassa atthaṅgamoti.

Iti ajjhattaṃ vā dhammesudhammānupassī viharatibahiddhā vā dhammesudhammānupassī viharatiajjhattabahiddhā vā dhammesudhammānupassī viharatisamudayadhammānupassī vādhammesu viharativayadhammānupassī vādhammesu viharatisamudayavayadhammānupassī vādhammesu viharati.Atthi dhammāti vā panassasati paccupaṭṭhitā hotiyāvadeva ñāṇamattāyapaṭissatimattāya.Anissito ca viharatina ca kiñci loke upādiyati.Evampi kho bhikkhave bhikkhudhammesu dhammānupassī viharatipañcasu upādānakkhandhesu.

The Five Aggregates

Again, bhikkhus, a bhikkhu dwellscontemplating phenomena in phenomenain terms of the five aggregates subject toclinging. And how, bhikkhus, does a bhikkhudwell contemplating phenomena in phenomenain terms of the five aggregates affected by

clinging? Here, bhikkhus, a bhikkhuunderstands: 'Such is form, such its origin,such its passing away;such is feeling, such its origin,such its passing away;such is perception, such its origin,such its passing away;such are the volitional formations, such theirorigin, such their passing away;such is consciousness, such its origin,such its passing away.

In this way he dwells contemplating phenomenain phenomena internally,or he dwells contemplating phenomenain phenomena externally,or he dwells contemplating phenomenain phenomena both internally and externally.Or else he dwells contemplating in phenomenaits nature of arising,or he dwells contemplating in phenomenaits nature of vanishing,or he dwells contemplating in phenomenaits nature of both arising and vanishing.Or else mindfulness that ‘there are phenomena’is simply established in himto the extent necessary for bare knowledgeand repeated mindfulness.And he dwells independent,not clinging to anything in the world.That is how, bhikkhus, a bhikkhu dwellscontemplating phenomena in phenomena interms of the five aggregates subject to clinging.



Āyatanapabbaṃ

Puna caparaṃ bhikkhave bhikkhudhammesu dhammāpassī viharatichasu ajjhattikabāhiresu āyatanesu.Kathañca bhikkhave bhikkhudhammesu dhammānupassī viharatichasu ajjhattikabāhiresu āyatanesu.

Idha bhikkhave bhikkhucakkhuñca pajānāti rūpe ca pajānātiyañca tadubhayaṃ paṭicca uppajjatisaññojanaṃ tañca pajānātiyathā ca anuppannassa saññojanassauppādo hoti tañca pajānātiyathā ca uppannassa saññojanassapahānaṃ hoti tañca pajānātiyathā ca pahīnassa saññojanassaāyatiṃ anuppādo hoti tañca pajānāti.

Sotañca pajānāti sadde ca pajānātiyañca tadubhayaṃ paṭicca uppajjatisaññojanaṃ tañca pajānātiyathā ca anuppannassa saññojanassauppādo hoti tañca pajānātiyathā ca uppannassa saññojanassapahānaṃ hoti tañca pajānātiyathā ca pahīnassa saññojanassaāyatiṃ anuppādo hoti tañca pajānāti.

Ghānañca pajānāti gandhe ca pajānātiyañca tadubhayaṃ paṭicca uppajjatisaññojanaṃ tañca pajānātiyathā ca anuppannassa saññojanassauppādo hoti tañca pajānātiyathā ca uppannassa saññojanassapahānaṃ hoti tañca pajānātiyathā ca pahīnassa saññojanassaāyatiṃ anuppādo hoti tañca pajānāti.

Jivhañca pajānāti rase ca pajānātiyañca tadubhayaṃ paṭicca uppajjatisaññojanaṃ tañca pajānātiyathā ca anuppannassa saññojanassauppādo hoti tañca pajānātiyathā ca uppannassa saññojanassa

The Six Sense Bases

Again, bhikkhus, a bhikkhudwells contemplating phenomena in phenomenain terms of the six internal and external sensebases. And how, bhikkhus, does a bhikkhu dwellcontemplating phenomena in phenomena interms of the six internal and external sense bases?

Here, bhikkhus, a bhikkhuunderstands the eye, he understands forms,and he understandsthe fetter that arises dependent on both;and he also understands how the unarisen fetterarises,and how the arisen fetteris abandoned,and how the abandoned fetterdoes not arise again in the future.

He understands the ear, he understands sounds,and he understandsthe fetter that arises dependent on both;and he also understands how the unarisen fetterarises,and how the arisen fetteris abandoned,and how the abandoned fetterdoes not arise again in the future.

He understands the nose, he understands odours,and he understandsthe fetter that arises dependent on both;and he also understands how the unarisen fetter arises,and how the arisen fetteris abandoned,and how the abandoned fetterdoes not arise again in the future.

He understands the tongue, he understandsflavours, and he understandsthe fetter that arises dependent on both;and he also understands how the unarisen fetterarises,and how the arisen fetter



is abandoned,and how the abandoned fetterdoes not arise again in the future.

He understands the body, he understands tactileobjects, and he understandsthe fetter that arises dependent on both;and he also understands how the unarisen fetterarises,and how the arisen fetteris abandoned,and how the abandoned fetterdoes not arise again in the future.He understands the mind, he understandsphenomena, and he understandsthe fetter that arises dependent on both;and he also understands how the unarisen fetterarises,and how the arisen fetteris abandoned,and how the abandoned fetterdoes not arise again in the future.In this way he dwells contemplating phenomenain phenomena internally,or he dwells contemplating phenomenain phenomena externally,or he dwells contemplating phenomenain phenomena both internally and externally.Or else he dwells contemplating in phenomenaits nature of arising,or he dwells contemplating in phenomenaits nature of vanishing,or he dwells contemplating in phenomenaits nature of both arising and vanishing.Or else mindfulness that ‘there are phenomena’is simply established in himto the extent necessary for bare knowledgeand repeated mindfulness.And he dwells independent,not clinging to anything in the world.That is how, bhikkhus, a bhikkhu dwellscontemplating phenomena in phenomena interms of the six internal and external sense bases.

pahānaṃ hoti tañca pajānātiyathā ca pahīnassa saññojanassaāyatiṃ anuppādo hoti tañca pajānāti.

Kāyañca pajānāti phoṭṭhabbe ca pajānāti.yañca tadubhayaṃ paṭicca uppajjatisaññojanaṃ tañca pajānātiyathā ca anuppannassa saññojanassauppādo hoti tañca pajānātiyathā ca uppannassa saññojanassapahānaṃ hoti tañca pajānātiyathā ca pahīnassa saññojanassaāyatiṃ anuppādo hoti tañca pajānāti.

Manañca pajānāti dhamme ca pajānātiyañca tadubhayaṃ paṭicca uppajjatisaññojanaṃ tañca pajānātiyathā ca anuppannassa saññojanassauppādo hoti tañca pajānātiyathā ca uppannassa saññojanassapahānaṃ hoti tañca pajānātiyathā ca pahīnassa saññojanassaāyatiṃ anuppādo hoti tañca pajānāti.

Iti ajjhattaṃ vā dhammesudhammānupassī viharatibahiddhā vā dhammesudhammānupassī viharatiajjhattabahiddhā vā dhammesudhammānupassī viharatisamudayadhammānupassī vādhammesu viharativayadhammānupassī vādhammesu viharatisamudayavayadhammānupassī vādhammesu viharati.Atthi dhammāti vā panassasati paccupaṭṭhitā hotiyāvadeva ñāṇamattāyapaṭissatimattāya.Anissito ca viharatina ca kiñci loke upādiyati.Evampi kho bhikkhave bhikkhudhammesu dhammānupassī viharatichasu ajjhattikabāhiresu āyatanesu.



The Seven Enlightenment Factors

Again, bhikkhus, a bhikkhudwells contemplating phenomena in phenomenain terms of the seven enlightenment factors.And how, bhikkhus, does a bhikkhudwell contemplating phenomena in phenomenain terms of the seven enlightenment factors?

Here, bhikkhus, when there isthe mindfulness enlightenment factor in him,a bhikkhu understands: 'There is themindfulness enlightenment factor in me';or when there is no mindfulness enlightenmentfactor in him, he understands: 'There is nomindfulness enlightenment factor in me';and he also understands how the unarisenmindfulness enlightenment factor arises,andhow the arisen mindfulness enlightenmentfactor comes to fulfillment by development.

When there is the discrimination ofphenomena enlightenment factor in him,a bhikkhu understands: 'There is thediscrimination of phenomena enlightenmentfactor in me'; or when there is no discriminationof phenomena enlightenment factor in him, heunderstands: 'There is no discrimination ofphenomena enlightenment factor in me';and he also understands how the unarisendiscrimination of phenomena enlightenmentfactor arises,and how the arisendiscrimination of phenomena enlightenmentfactor comes to fulfillment by development.

When there is theenergy enlightenment factor in him,a bhikkhu understands: 'There is theenergy enlightenment factor in me';or when there is noenergy enlightenment factor in him,he understands: 'There is noenergy enlightenment factor in me';

Bojjhaṅgapabbaṃ

Puna caparaṃ bhikkhave bhikkhudhammesu dhammānupassī viharatisattasu bojjhaṅgesu.Kathañca bhikkhave bhikkhudhammesu dhammānupassī viharatisattasu bojjhaṅgesu.

Idha bhikkhave bhikkhusantaṃ vā ajjhattaṃ satisambojjhaṅgaṃatthi me ajjhattaṃsatisambojjhaṅgoti pajānātiasantaṃ vā ajjhattaṃ satisambojjhaṅgaṃnatthi me ajjhattaṃsatisambojjhaṅgoti pajānātiyathā ca anuppannassasatisambojjhaṅgassa uppādo hotitañca pajānātiyathā ca uppannassa satisambojjhaṅgassabhāvanāpāripūri hoti tañca pajānāti.

Santaṃ vā ajjhattaṃdhammavicayasambojjhaṅgaṃatthi me ajjhattaṃdhammavicayasambojjhaṅgoti pajānātiasantaṃ vā ajjhattaṃdhammavicayasambojjhaṅgaṃnatthi me ajjhattaṃdhammavicayasambojjhaṅgoti pajānātiyathā ca anuppannassadhammavicayasambojjhaṅgassa uppādohoti tañca pajānātiyathā ca uppannassadhammavicayasambojjhaṅgassabhāvanāpāripūri hoti tañca pajānāti.

Santaṃ vā ajjhattaṃviriyasambojjhaṅgaṃatthi me ajjhattaṃviriyasambojjhaṅgoti pajānātiasantaṃ vā ajjhattaṃviriyasambojjhaṅgaṃnatthi me ajjhattaṃviriyasambojjhaṅgoti pajānāti



and he also understands how the unarisenenergy enlightenment factor arises,andhow the arisenenergy enlightenment factorcomes to fulfillment by development.

When there is the rapture enlightenment factorin him, a bhikkhu understands: 'There is therapture enlightenment factor in me';or when there is no rapture enlightenment factorin him, he understands: 'There is norapture enlightenment factor in me';and he also understands how the unarisenrapture enlightenment factor arises,andhow the arisen rapture enlightenment factorcomes to fulfillment by development.

When there is thetranquillity enlightenment factor in him,a bhikkhu understands: 'There is thetranquillity enlightenment factor in me';or when there is notranquillity enlightenment factor in him,he understands: 'There is notranquillity enlightenment factor in me';and he also understands how the unarisentranquillity enlightenment factor arises,andhow the arisentranquillity enlightenment factorcomes to fulfillment by development.

When there is theconcentration enlightenment factor in him,a bhikkhu understands: 'There is theconcentration enlightenment factor in me';or when there is noconcentration enlightenment factor in him,he understands: 'There is noconcentration enlightenment factor in me'; andhe also understands how the unarisenconcentration enlightenment factor arises,and

yathā ca anuppannassaviriyasambojjhaṅgassa uppādo hotitañca pajānātiyathā ca uppannassaviriyasambojjhaṅgassabhāvanāpāripūri hoti tañca pajānāti.

Santaṃ vā ajjhattaṃ pītisambojjhaṅgaṃatthi me ajjhattaṃpītisambojjhaṅgoti pajānātiasantaṃ vā ajjhattaṃ pītisambojjhaṅgaṃnatthi me ajjhattaṃpītisambojjhaṅgoti pajānātiyathā ca anuppannassapītisambojjhaṅgassa uppādo hotitañca pajānātiyathā ca uppannassa pītisambojjhaṅgassabhāvanāpāripūri hoti tañca pajānāti.

Santaṃ vā ajjhattaṃpassaddhisambojjhaṅgaṃatthi me ajjhattaṃpassaddhisambojjhaṅgoti pajānātiasantaṃ vā ajjhattaṃpassaddhisambojjhaṅgaṃnatthi me ajjhattaṃpassaddhisambojjhaṅgoti pajānātiyathā ca anuppannassapassaddhisambojjhaṅgassa uppādo hotitañca pajānātiyathā ca uppannassapassaddhisambojjhaṅgassabhāvanāpāripūri hoti tañca pajānāti.

Santaṃ vā ajjhattaṃsamādhisambojjhaṅgaṃatthi me ajjhattaṃsamādhisambojjhaṅgoti pajānātiasantaṃ vā ajjhattaṃsamādhisambojjhaṅgaṃnatthi me ajjhattaṃsamādhisambojjhaṅgoti pajānātiyathā ca anuppannassasamādhisambojjhaṅgassa uppādo hotitañca pajānāti



yathā ca uppannassasamādhisambojjhaṅgassabhāvanāpāripūri hoti tañca pajānāti.

Santaṃ vā ajjhattaṃupekkhāsambojjhaṅgaṃatthi me ajjhattaṃupekkhāsambojjhaṅgoti pajānātiasantaṃ vā ajjhattaṃupekkhāsambojjhaṅgaṃnatthi me ajjhattaṃupekkhāsambojjhaṅgoti pajānātiyathā ca anuppannassaupekkhāsambojjhaṅgassa uppādo hotitañca pajānātiyathā ca uppannassaupekkhāsambojjhaṅgassabhāvanāpāripūri hoti tañca pajānāti.

Iti ajjhattaṃ vā dhammesudhammānupassī viharatibahiddhā vā dhammesudhammānupassī viharatiajjhattabahiddhā vā dhammesudhammānupassī viharatisamudayadhammānupassī vādhammesu viharativayadhammānupassī vādhammesu viharatisamudayavayadhammānupassī vādhammesu viharati.Atthi dhammāti vā panassasati paccupaṭṭhitā hotiyāvadeva ñāṇamattāyapaṭissatimattāya.Anissito ca viharatina ca kiñci loke upādiyati.Evampi kho bhikkhave bhikkhudhammesu dhammānupassī viharatisattasu bojjhaṅgesu.

how the arisenconcentration enlightenment factorcomes to fulfillment by development.

When there is theequanimity enlightenment factor in him,a bhikkhu understands: 'There is theequanimity enlightenment factor in me';or when there is noequanimity enlightenment factor in him,he understands: 'There is noequanimity enlightenment factor in me';and he also understands how the unarisenequanimity enlightenment factor arises,andhow the arisenequanimity enlightenment factorcomes to fulfillment by development.

In this way he dwells contemplating phenomenain phenomena internally,or he dwells contemplating phenomenain phenomena externally,or he dwells contemplating phenomenain phenomena both internally and externally.Or else he dwells contemplating in phenomenaits nature of arising,or he dwells contemplating in phenomenaits nature of vanishing,or he dwells contemplating in phenomenaits nature of both arising and vanishing.Or else mindfulness that ‘there are phenomena’is simply established in himto the extent necessary for bare knowledgeand repeated mindfulness.And he dwells independent,not clinging to anything in the world.That is how, bhikkhus, a bhikkhudwells contemplating phenomena in phenomenain terms of the seven enlightenment factors.



The Truths

Again, bhikkhus, a bhikkhu dwellscontemplating phenomena in phenomenain terms of the Four Noble Truths.And how, bhikkhus, does a bhikkhu dwellcontemplating phenomena in phenomenain terms of the Four Noble Truths?Here, bhikkhus, a bhikkhu understands as itreally is: 'This is suffering.This is the origin of suffering.

This is the cessation of suffering.

This is the way leading to the cessation ofsuffering.'

And what, bhikkhus,is the noble truth of suffering?Birth is suffering; ageing is suffering;death is suffering; sorrow, lamentation, pain,grief, and despair are suffering;union with what is displeasing is suffering;separation from what is pleasing is suffering;not to get what one wants is suffering;in brief, the five aggregates subject to clingingare suffering.

And what, bhikkhus, is birth?The birth of beings into thevaious orders of beings,their coming to birth, precipitation [in awomb], generation,the manifestation of the aggregates,obtaining the bases for contact –this is called birth.

And what, bhikkhus, is ageing?The ageing of beings in thevarious orders of beings,their old age,brokenness of teeth, greyness of hair,wrinkling of skin, deline of life,weakness of faculties –this is called ageing.

Saccapabbaṃ

Puna caparaṃ bhikkhave bhikkhudhammesu dhammānupassī viharaticatūsu ariyasaccesu.Kathañca bhikkhave bhikkhudhammesu dhammānupassī viharaticatūsu ariyasaccesu.Idha bhikkhave bhikkhu idaṃ dukkhantiyathābhūtaṃ pajānātiayaṃ dukkhasamudayoti yathābhūtaṃ pajānātiayaṃ dukkhanirodhotiyathābhūtaṃ pajānātiayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadātiyathābhūtaṃ pajānāti.

Katamañca bhikkhavedukkhaṃ ariyasaccaṃ?Jātipi dukkhā jarāpi dukkhāmaraṇampi dukkhaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsāpi dukkhāappiyehi sampayogo dukkhopiyehi vippayogo dukkhoyampicchaṃ na labhati tampi dukkhaṃsaṅkhittena pañcupādānakkhandhādukkhā.

Katamā ca bhikkhave jāti?Yā tesaṃ tesaṃ sattānaṃtamhi tamhi sattanikāyejāti sañjāti okkantinibbatti abhinibbattikhandhānaṃ pātubhāvoāyatanānaṃ paṭilābhoayaṃ vuccati bhikkhave jāti.

Katamā ca bhikkhave jarā?Yā tesaṃ tesaṃ sattānaṃtamhi tamhi sattanikāyejarā jīraṇatākhaṇḍiccaṃ pāliccaṃvalitacatā āyuno saṃhāniindriyānaṃ paripākoayaṃ vuccati bhikkhave jarā.



Katamañca bhikkhave maraṇaṃ?Yā tesaṃ tesaṃ sattānaṃtamhā tamhā sattanikāyācuti cavanatābhedo antaradhānaṃ maccu maraṇaṃkālakiriyā khandhānaṃ bhedokaḷevarassa nikkhepojīvitindriyassa upacchedoidaṃ vuccati bhikkhave maraṇaṃ.

Katamo ca bhikkhave soko?Yo kho bhikkhaveaññataraññatarena byasanenasamannāgatassa aññataraññatarenadukkhadhammena phuṭṭhassasoko socanā socitattaṃantosoko antoparisokoayaṃ vuccati bhikkhave soko.

Katamo ca bhikkhave paridevo?Yo kho bhikkhaveaññataraññatarena byasanenasamannāgatassa aññataraññatarenadukkhadhammena phuṭṭhassaādevo paridevo ādevanā paridevanāādevitattaṃ paridevitattaṃayaṃ vuccati bhikkhave paridevo.

Katamañca bhikkhave dukkhaṃ?Yaṃ kho bhikkhavekāyikaṃ dukkhaṃ kāyikaṃ asātaṃkāyasamphassajaṃ dukkhaṃasātaṃ vedayitaṃidaṃ vuccati bhikkhave dukkhaṃ.

Katamañca bhikkhave domanassaṃ?Yaṃ kho bhikkhavecetasikaṃ dukkhaṃ cetasikaṃ asātaṃcetosamphassajaṃ dukkhaṃasātaṃ vedayitaṃidaṃ vuccati bhikkhave domanassaṃ.

Katamo ca bhikkhave upāyāso?Yo kho bhikkhaveaññataraññatarena byasanenasamannāgatassa aññataraññatarena

And what, bhikkhus, is death?The passing of beings out of thevarious orders of beings,their passing away,dissolution, disappearance, dying, death,completion of time, dissolution of aggregates,laying down of the body,the cutting off of the life faculty –this is called death.

And what, bhikkhus, is sorrow?Bhikkhus, for one who hasencountered some misfortuneor isaffected by some painful state, there issorrow, sorrowing, sorrowfulness,inner sorrow, inner sorriness –this is called sorrow.

And what, bhikkhus, is lamentation?Bhikkhus, for one who hasencountered some misfortuneor isaffected by some painful state, there iswail and lament, wailing and lamenting,bewailing and lamentation –this is called lamentation.

And what, bhikkhus, is pain?That, bhikkhus, which isbodily pain, bodily discomfort,painful, uncomfortable feeling born of bodilycontact –this is called pain.

And what, bhikkhus, is grief?That, bhikkhus, which ismental pain, mental discomfort,painful, uncomfortable feeling born of mentalcontact –this is called grief.

And what, bhikkhus, is despair?Bhikkhus, for one who hasencountered some misfortuneor is



dukkhadhammena phuṭṭhassaāyāso upāyāsoāyāsitattaṃ upāyāsitattaṃayaṃ vuccati bhikkhave upāyāso.

Katamo ca bhikkhaveappiyehi sampayogo dukkho?Idha bhikkhave yassa te hontianiṭṭhā akantā amanāpārūpā saddā gandhā rasā phoṭṭhabbāye vā panassa te hontianatthakāmā ahitakāmāaphāsukāmā ayogakkhemakāmāya tehi saṅgati samāgamosamodhānaṃ missībhāvoayaṃ vuccati bhikkhaveappiyehi sampayogo dukkho.

Katamo ca bhikkhavepiyehi vippayogo dukkho?Idha bhikkhave yassa te hontiiṭṭhā kantā manāpārūpā saddā gandhā rasā phoṭṭhabbāye vā panassa te hontiatthakāmā hitakāmāphāsukāmā yogakkhemakāmāmātā vā pitā vā bhātā vā bhaginī vāmittā vā amaccā vā ñātisālohitā vāye tehi asaṅgati asamāgamoasamodhānaṃ amissībhāvoayaṃ vuccati bhikkhavepiyehi vippayogo dukkho.

Katamañca bhikkhaveyampicchaṃ na labhati tampi dukkhaṃ?Jātidhammānaṃ bhikkhave sattānaṃevaṃ icchā uppajjatiaho vata mayaṃ na jātidhammā assāmana ca vata no jāti āgaccheyyātina kho panetaṃ icchāya pattabbaṃidampi yampicchaṃna labhati tampi dukkhaṃ.

Jarādhammānaṃ bhikkhave sattānaṃevaṃ icchā uppajjati

affected by some painful state, there isthe trouble and despair,the tribulation and desperation–this is called despair.

And what, bhikkhus, is'union with what is displeasing is suffering'?Here, bhikkhus, for one who hasundesireable, unlovely, disagreeableforms, sounds, ordours, tastes, and tactileobjects; or for one who has thosewho do not desire his welfare, his benefit,his comfort, and his security –(and then) having meetings, assembly,connection, and mixing with them:this, bhikkhus, is called'union with what is displeasing is suffering'

And what, bhikkhus, is'separation from what is pleasing is suffering'?Here, bhikkhus, for one who hasdesirable, lovely, agreeableforms, sounds, ordours, tastes, and tactileobjects; or, for one who has thosewho do desire his welfare, his benefit,his comfort and his security –mothers, fathers, brothers, or sisters;friends, companions, or blood relatives –(and then) not having meetings, assembly,connection, and mixing with them:this, bhikkhus, is called'separation from what is pleasing is suffering'?

And what, bhikkhus, is'not to get what one wants is suffeing'?To beings subject to birththere comes the wish:'Oh, that we were not subject to birth!That birth would not come to us!'But this is not to be obtained by wishing;this is 'not to get what one wants issuffering.'

To beings subject to ageingthere comes the wish:



aho vata mayaṃ na jarādhammā assāmana ca vata no jarā āgaccheyyātina kho panetaṃ icchāya pattabbaṃidampi yampicchaṃna labhati tampi dukkhaṃ.

Byādhidhammānaṃ bhikkhave sattānaṃevaṃ icchā uppajjatiaho vata mayaṃ na byādhidhammā assāmana ca vata no byādhī āgaccheyyuntina kho panetaṃ icchāya pattabbaṃidampi yampicchaṃna labhati tampi dukkhaṃ.

Maraṇadhammānaṃ bhikkhave sattānaṃevaṃ icchā uppajjatiaho vata mayaṃ na maraṇadhammā assāmana ca vata no maraṇaṃ āgaccheyyātina kho panetaṃ icchāya pattabbaṃidampi yampicchaṃna labhati tampi dukkhaṃ.

Sokaparidevadukkha-domanassupāyāsadhammānaṃ bhikkhavesattānaṃ evaṃ icchā uppajjatiaho vata mayaṃ na sokaparidevaduk-khadomanassupāyāsadhammā assāmana ca vata no sokaparidevaduk-khadomanassupāyāsā āgaccheyyuntina kho panetaṃ icchāya pattabbaṃidampi yampicchaṃna labhati tampi dukkhaṃ.

Katame ca bhikkhave saṅkhittenapañcupādānakkhandhā dukkhā?Seyyathīdaṃrūpūpādānakkhandhovedanūpādānakkhandhosaññūpādānakkhandhosaṅkhārūpādānakkhandhoviññāṇūpādānakkhandhoime vuccanti bhikkhavesaṅkhittena pañcupādānakkhandhā dukkhā.

Idaṃ vuccati bhikkhavedukkhaṃ ariyasaccaṃ.

'Oh, that we were not subject to ageing!That ageing would not come to us!'But this is not to be obtained by wishing;this is 'not to get what one wants issuffering.'

To beings subject to sicknessthere comes the wish:'Oh, that we were not subject to sickness!That sickness would not come to us!'But this is not to be obtained by wishing;this is 'not to get what one wants issuffering.'

To beings subject to deaththere comes the wish:'Oh, that we were not subject to death!That death would not come to us!'But this is not to be obtained by wishing;this is 'not to get what one wantsis suffering.'

To beings subject to sorrow, lamentation, pain,grief, and despair,there comes the wish:'Oh, that we were not subject to sorrow,lamentation, pain, grief, and despair!That sorrow, lamentation, pain, grief, anddespair would not come to us!'But this is not to be obtained by wishing;this is 'not to get what one wantsis suffering.'

And what, bhikkhus, are the five aggregatessubject to clinging that, in brief, are suffering?They are:the material form aggregate subject to clinging,the feeling aggregate subject to clinging,the perception aggregate subject to clinging,the volitional formations aggregate subject toclinging, the consciousness aggregate subject toclinging. These are the five aggregatessubject to clinging that, in brief, are suffering.

This, bhikkhus, is calledthe noble truth of suffering.



Katamañca bhikkhavedukkhasamudayo ariyasaccaṃ?Yāyaṃ taṇhā ponobbhavikānandirāgasahagatātatratatrābhinandinī seyyathīdaṃkāmataṇhā bhavataṇhāvibhavataṇhā.

Sā kho panesā bhikkhave taṇhākattha uppajjamānā uppajjatikattha nivīsamānā nivīsati?

Yaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃetthesā taṇhā uppajjamānā uppajjatiettha nivīsamānā nivīsati .Kiñca loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ?

Cakkhuṃ loke... Sotaṃ loke...Ghānaṃ loke... Jivhā loke... Kāyo loke...Mano loke piyarūpaṃ sātarūpaṃetthesā taṇhā uppajjamānā uppajjatiettha nivīsamānā nivīsati.

Rūpā loke... Saddā loke...Gandhā loke … Rasā loke... Phoṭṭhabbāloke... Dhammā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃetthesā taṇhā uppajjamānā uppajjatiettha nivīsamānā nivīsati.

Cakkhuviññāṇaṃ loke...Sotaviññāṇaṃ loke...Ghānaviññāṇaṃ loke...Jivhāviññāṇaṃ loke...Kāyaviññāṇaṃ loke...Manoviññāṇaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃetthesā taṇhā uppajjamānā uppajjatiettha nivīsamānā nivīsati.

Cakkhusamphasso loke...Sotasamphasso loke...Ghānasamphasso loke...Jivhāsamphasso loke...Kāyasamphasso loke...Manosamphasso loke piyarūpaṃ sātarūpaṃetthesā taṇhā uppajjamānā uppajjati etthanivīsamānā nivīsati.

And what, bhikkhus, isthe noble truth of the origin of suffering?It is this craving, which leads to renewedexistence, accompanied by delight and lust,seeking delight in this and that; that is,craving for sensual pleasures, craving forexistence, and craving for non-existence.

Now where, bhikkhus, does that cravingwhen it is arising arise?When settling where does it settle?

That in the world which is pleasant andagreeable – here this craving when it is arisingarises, here when settling it settles.In the world what is pleasant and agreeable?

In the world the eye … the ear …the nose … the tongue … the body …the mind is likeable and pleasing –here this craving when it is arising arises,here when settling it settles.

In the world the forms … the sounds … theordours … the tastes … the tactile objects …the mental phenomena is likeable and pleasing– here this craving when it is arising arises,here when settling it settles.

In the world the eye-consciousness ...ear-consciousness ...nose-consciousness ...tongue-consciousness...body-consciousness…mind-consciousness is likeable and pleasing –here this craving when it is arising arises,here when settling it settles.

In the world the eye-contact …ear-contact …nose-contact …tongue-contact …body-contact …mind-contact is likeable and pleasing –here this craving when it is arising arises,here when settling it settles.



Cakkhusamphassajā vedanā loke...Sotasamphassajā vedanā loke...Ghānasamphassajā vedanā loke...Jivhāsamphassajā vedanā loke...Kāyasamphassajā vedanā loke...Manosamphassajā vedanā lokepiyarūpaṃ sātarūpaṃetthesā taṇhā uppajjamānā uppajjatiettha nivīsamānā nivīsati.Rūpasaññā loke...Saddasaññā loke...Gandhasaññā loke...Rasasaññā loke...Phoṭṭhabbasaññā loke...Dhammasaññā lokepiyarūpaṃ sātarūpaṃetthesā taṇhā uppajjamānā uppajjatiettha nivīsamānā nivīsati.

Rūpasañcetanā loke...Saddasañcetanā loke...Gandhasañcetanā loke...Rasasañcetanā loke...Phoṭṭhabbasañcetanā loke...Dhammasañcetanā lokepiyarūpaṃ sātarūpaṃetthesā taṇhā uppajjamānā uppajjatiettha nivīsamānā nivīsati.

Rūpataṇhā loke...Saddataṇhā loke...Gandhataṇhā loke...Rasataṇhā loke...Phoṭṭhabbataṇhā loke...Dhammataṇhā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃetthesā taṇhā uppajjamānā uppajjatiettha nivīsamānā nivīsati.

Rūpavitakko loke...Saddavitakko loke...Gandhavitakko loke...Rasavitakko loke...Phoṭṭhabbavitakko loke...Dhammavitakko lokepiyarūpaṃ sātarūpaṃ

In the world feeling born of eye-contact ...feeling born of ear-contact …feeling born of nose-contact …feeling born of tongue-contact …feeling born of body-contact …feeling born of mind-contactis likeable and pleasing –here this craving when it is arising arises,here when settling it settles.In the world perception of forms …perception of sounds …perception of odours …perception of tastes …perception of tactile objects …perception of mental phenomenais likeable and pleasing –here this craving when it is arising arises,here when settling it settles.

In the world volition regarding forms …volition regarding sounds …volition regarding odours …volition regarding tastes …volition regarding tactile objects …volition regarding mental phenomenais likeable and pleasing –here this craving when it is arising arises,here when settling it settles.

In the world craving for forms …craving for sounds …craving for odours …craving for tastes …craving for tactile objects … craving formental phenomena is likeable and pleasing –here this craving when it is arising arises,here when settling it settles.

In the world thought about forms …thought about sounds …thought about odours …thought about tastes …thought about tactile objects …thought about mental phenomenais likeable and pleasing –



etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjatiettha nivīsamānā nivīsati.

Rūpavicāro loke...Saddavicāro loke...Gandhavicāro loke...Rasavicāro loke...Phoṭṭhabbavicāro loke...Dhammavicāro lokepiyarūpaṃ sātarūpaṃetthesā taṇhā uppajjamānā uppajjatiettha nivīsamānā nivīsati.

Idaṃ vuccati bhikkhavedukkhasamudayo ariyasaccaṃ.

Katamañca bhikkhavedukkhanirodho ariyasaccaṃ?Yo tassā yeva taṇhāyaasesavirāganirodhocāgo paṭinissaggomutti anālayo.

Sā kho panesā bhikkhave taṇhākattha pahīyamānā pahīyati?kattha nirujjhamānā nirujjhati?

Yaṃ lokepiyarūpaṃ sātarūpaṃetthesā taṇhā pahīyamānā pahīyatiettha nirujjhamānā nirujjhati.

Kiñca loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ?Cakkhuṃ loke... Sotaṃ loke... Ghānaṃloke... Jivhā loke... Kāyo loke...Mano loke piyarūpaṃ sātarūpaṃetthesā taṇhā pahīyamānā pahīyatiettha nirujjhamānā nirujjhati.

Rūpā loke... Saddā loke... Gandhā loke...Rasā loke... Phoṭṭhabbā loke...Dhammā loke piyarūpaṃ sātarūpaṃetthesā taṇhā pahīyamānā pahīyatiettha nirujjhamānā nirujjhati.

Cakkhuviññāṇaṃ loke...Sotaviññāṇaṃ loke...Ghānaviññāṇaṃ loke...

here this craving when it is arising arises,here when settling it settles.

In the world examination of forms …examination of sounds …examination of odours …examination of tastes …examination of tactile objects …examination of mental phenomenais likeable and pleasing –here this craving when it is arising arises,here when settling it settles.

This, bhikkhus, is calledthe noble truth of the origin of suffering.

And what, bhikkhus, isthe noble truth of the cessation of suffering?It is the remainderless fading away andcessation of that same craving,the giving up and relinquishing of it,freedom from it, non-reliance on it.

Now where, bhikkhus, is that craving when itis being abandoned abandoned?When ceasing where does it cease?

That in the world which ispleasant and agreeable –here this craving when it is being abandonedabandoned, here when ceasing it ceases.

In the world what is pleasant and agreeable?In the world the eye … the ear … the nose …the tongue … the body …the mind is likeable and pleasing –here this craving when it is being abandonedabandoned, here when ceasing it ceases.

In the world the forms … the sounds … theordours … the tastes … the tactile objects …the mental phenomena is likeable and pleasing –here this craving when it is being abandonedabandoned, here when ceasing it ceases.

In the world the eye-consciousness ...ear-consciousness ...nose-consciousness ...



Jivhāviññāṇaṃ loke...Kāyaviññāṇaṃ loke...Manoviññāṇaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃetthesā taṇhā pahīyamānā pahīyatiettha nirujjhamānā nirujjhati.

Cakkhusamphasso loke...Sotasamphasso loke...Ghānasamphasso loke...Jivhāsamphasso loke...Kāyasamphasso loke... Manosamphassoloke piyarūpaṃ sātarūpaṃetthesā taṇhā pahīyamānā pahīyatiettha nirujjhamānā nirujjhati.

Cakkhusamphassajā vedanā loke...Sotasamphassajā vedanā loke...Ghānasamphassajā vedanā loke...Jivhāsamphassajā vedanā loke...Kāyasamphassajā vedanā loke...Manosamphassajā vedanā lokepiyarūpaṃ sātarūpaṃetthesā taṇhā pahīyamānā pahīyatiettha nirujjhamānā nirujjhati.

Rūpasaññā loke...Saddasaññā loke...Gandhasaññā loke...Rasasaññā loke...Phoṭṭhabbasaññā loke...Dhammasaññā lokepiyarūpaṃ sātarūpaṃetthesā taṇhā pahīyamānā pahīyatiettha nirujjhamānā nirujjhati.

Rūpasañcetanā loke...Saddasañcetanā loke...Gandhasañcetanā loke...Rasasañcetanā loke...Phoṭṭhabbasañcetanā loke...Dhammasaññacetanā lokepiyarūpaṃ sātarūpaṃetthesā taṇhā pahīyamānā pahīyatiettha nirujjhamānā nirujjhati.

tongue-consciousness...body-consciousness…mind-consciousness is likeable and pleasing –here this craving when it is being abandonedabandoned, here when ceasing it ceases.

In the world the eye-contact …ear-contact …nose-contact …tongue-contact …body-contact … mind-contact islikeable and pleasing –here this craving when it is being abandonedabandoned, here when ceasing it ceases.

In the world feeling born of eye-contact ...feeling born of ear-contact …feeling born of nose-contact …feeling born of tongue-contact …feeling born of body-contact …feeling born of mind-contactis likeable and pleasing –here this craving when it is being abandonedabandoned, here when ceasing it ceases.

In the world perception of forms …perception of sounds …perception of odours …perception of tastes …perception of tactile objects …perception of mental phenomenais likeable and pleasing –here this craving when it is being abandonedabandoned, here when ceasing it ceases.

In the world volition regarding forms …volition regarding sounds …volition regarding odours …volition regarding tastes …volition regarding tactile objects …volition regarding mental phenomenais likeable and pleasing –here this craving when it is being abandonedabandoned, here when ceasing it ceases.



Rūpataṇhā loke...Saddataṇhā loke...Gandhataṇhā loke...Rasataṇhā loke...Phoṭṭhabbataṇhā loke...Dhammataṇhā lokepiyarūpaṃ sātarūpaṃetthesā taṇhā pahīyamānā pahīyatiettha nirujjhamānā nirujjhati.

Rūpavitakko loke...Saddavitakko loke...Gandhavitakko loke...Rasavitakko loke...Phoṭṭhabbavitakko loke...Dhammavitakko lokepiyarūpaṃ sātarūpaṃetthesā taṇhā pahīyamānā pahīyatiettha nirujjhamānā nirujjhati.

Rūpavicāro loke...Saddavicāro loke...Gandhavicāro loke...Rasavicāro loke...Phoṭṭhabbavicāro loke...Dhammavicāro lokepiyarūpaṃ sātarūpaṃetthesā taṇhā pahīyamānā pahīyatiettha nirujjhamānā nirujjhati.

Idaṃ vuccati bhikkhavedukkhanirodho ariyasaccaṃ

Katamañca bhikkhavedukkhanirodhagāminī paṭipadāariyasaccaṃ.Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggoseyyathīdaṃsammādiṭṭhi sammāsaṅkapposammāvācā sammākammantosammāājīvo sammāvāyāmosammāsati sammāsamādhi.

Katamā ca bhikkhave sammādiṭṭhi?Yaṃ kho bhikkhavedukkhe ñāṇaṃ

In the world craving for forms …craving for sounds …craving for odours …craving for tastes …craving for tactile objects …craving for mental phenomenais likeable and pleasing –here this craving when it is being abandonedabandoned, here when ceasing it ceases.

In the world thought about forms …thought about sounds …thought about odours …thought about tastes …thought about tactile objects …thought about mental phenomenais likeable and pleasing –here this craving when it is being abandonedabandoned, here when ceasing it ceases.

In the world examination of forms …examination of sounds …examination of odours …examination of tastes …examination of tactile objects …examination of mental phenomenais likeable and pleasing –here this craving when it is being abandonedabandoned, here when ceasing it ceases.

This, bhikkhus, is calledthe noble truth of the cessation of suffering.

And what, bhikkhus, isthe noble truth of the way leading to thecessation of suffering?It is this Noble Eightfold Path;that isright view, right intention,right speech, right action,right livelihood, right effort,right mindfulness, right concentration.

And what, bhikkhus, is right view?Bhikkhus, theknowledge of suffering,



dukkhasamudaye ñāṇaṃdukkhanirodhe ñāṇaṃdukkhanirodhagāminiyāpaṭipadāya ñāṇaṃayaṃ vuccati bhikkhave sammādiṭṭhi.

Katamo ca bhikkhave sammāsaṅkappo?Nekkhammasaṅkappoabyāpādasaṅkappoavihiṃsāsaṅkappoayaṃ vuccati bhikkhave sammāsaṅkappo.

Katamā ca bhikkhave sammāvācā?Musāvādā veramaṇīpisuṇāya vācāya veramaṇīpharusāya vācāya veramaṇīsamphappalāpā veramaṇīayaṃ vuccati bhikkhave sammāvācā.

Katamo ca bhikkhave sammākammanto?Pāṇātipātā veramaṇīadinnādānā veramaṇīkāmesu micchācārā veramaṇīayaṃ vuccati bhikkhave sammākammanto.

Katamo ca bhikkhave sammāājīvo?Idha bhikkhave ariyasāvakomicchāājīvaṃ pahāyasammāājīvena jīvikaṃ kappetiayaṃ vuccati bhikkhave sammāājīvo.

Katamo ca bhikkhave sammāvāyāmo?Idha bhikkhave bhikkhuanuppannānaṃ pāpakānaṃakusalānaṃ dhammānaṃ anuppādāyachandaṃ janeti vāyamati viriyaṃ ārabhaticittaṃ paggaṇhāti padahati

uppannānaṃ pāpakānaṃakusalānaṃ dhammānaṃ pahānāyachandaṃ janeti vāyamati viriyaṃ ārabhaticittaṃ paggaṇhāti padahati

anuppannānaṃ kusalānaṃdhammānaṃ uppādāyachandaṃ janeti vāyamati viriyaṃ ārabhaticittaṃ paggaṇhāti padahati

knowledge of the origin of suffering,knowledge of the cessation of suffering,knowledge of the way leading to thecessation of suffering:this, bhikkhus, is called right view.

And what, bhikkhus, is right intention?Intention of renunciation,intention of non-ill will,intention of harmlessness:this, bhikkhus, is called right intention.

And what, bhikkhus, is right speech?Abstinence from false speech,abstinence from divisive sppech,abstinence from harsh speech,abstinence from idle chatter:this, bhikkhus, is called right speech.

And what, bhikkhus, is right action?Abstinence from the destruction of life,abstinence from taking what is not given,abstinence from sexual misconduct:this, bhikkhus, is called right action.

And what, bhikkhus, is right livelihood?Here, bhikkhus, a noble disciple, havingabandoned a wrong mode of livelihood,earns his living by a right livelihood:this, bhikkhus, is called right livelihood.

And what, bhikkhus, is right effort?Here, bhikkhus, a bhikkhu,for the nonarising of unarisen evilunwholesome states;he generates desire, makes an effort, arousesenergy, applies his mind, and strives.

For the abandoning of arisen evilunwholesome states;he generates desire, makes an effort, arousesenergy, applies his mind, and strives.

For the arising of unarisen wholesomestates;he generates desire, makes an effort, arousesenergy, applies his mind, and strives.



uppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃṭhitiyā asammosāya bhiyyobhāvāyavepullāya bhāvanāya pāripūriyāchandaṃ janeti vāyamati viriyaṃ ārabhaticittaṃ paggaṇhāti padahati.ayaṃ vuccati bhikkhave sammāvāyāmo.

Katamā ca bhikkhave sammāsati?Idha bhikkhave bhikkhukāye kāyānupassī viharatiātāpī sampajāno satimāvineyya lokeabhijjhādomanassaṃvedanāsu vedanānupassī viharatiātāpī sampajāno satimāvineyya lokeabhijjhādomanassaṃ,citte cittānupassī viharatiātāpī sampajāno satimāvineyya lokeabhijjhādomanassaṃ,dhammesu dhammānupassī viharatiātāpī sampajāno satimāvineyya lokeabhijjhādomanassaṃ.Ayaṃ vuccati bhikkhave sammāsati.

Katamo ca bhikkhave sammāsamādhi?Idha bhikkhave bhikkhuvivicceva kāmehivivicca akusalehi dhammehisavitakkaṃ savicāraṃvivekajaṃ pītisukhaṃpaṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati.

vitakkavicārānaṃ vūpasamāajjhattaṃ sampasādanaṃcetaso ekodibhāvaṃavitakkaṃ avicāraṃsamādhijaṃ pītisukhaṃdutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati.

pītiyā ca virāgāupekkhako ca viharatisato ca sampajāno,

For the maintenance of arisen wholesomestates, for their nondecay, increase,expansion, and fulfilment by development;he generates desire, makes an effort, arousesenergy, applies his mind, and strives.This, bhikkhus, is called right effort.

And what, bhikkhus, is right mindfulness?Here, bhikkhus, a bhikkhudwells contemplating the body in the body,ardent, clearly comprehending, and mindful,having subduedlonging and dejection in regard to the world.He dwells contemplating feelings in feelings,ardent, clearly comprehending, and mindful,having subduedlonging and dejection in regard to the world.He dwells contemplating mind in mind,ardent, clearly comprehending, and mindful,having subduedlonging and dejection in regard to the world.He dwells contemplating phenomena inphenomena, ardent, clearly comprehending,and mindful, having subduedlonging and dejection in regard to the world.This, bhikkhus, is called right mindfulness.

And what, bhikkhus, is right concentration?Here, bhikkhus,secluded from sensual pleasures,secluded from unwholesome states,accompanied by thought and examination,with rapture and happiness born of seclusion,a bhikkhu enters and dwells in the first jhāna.

With the subsiding of thought andexamination, with internal confidenceand unification of mind, beingwithout thought and examination, having therapture and happiness born of concentration,he enters and dwells in the second jhāna.

With the fading away as well of rapture,he dwells equanimous and,mindful and clearly comprehending,



sukhañca kāyena paṭisaṃvedeti,yaṃ taṃ ariyā ācikkhanti —‘upekkhako satimāsukhavihārī’’ti,tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati.

sukhassa ca pahānādukkhassa ca pahānāpubbe va somanassadomanassānaṃatthaṅgamāadukkhamasukhaṃupekkhāsatipārisuddhiṃcatutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati.ayaṃ vuccati bhikkhave sammāsamādhi.

Idaṃ vuccati bhikkhavedukkhanirodhagāminī paṭipadāariyasaccaṃ.

Iti ajjhattaṃ vā dhammesudhammānupassī viharatibahiddhā vā dhammesudhammānupassī viharatiajjhattabahiddhā vā dhammesudhammānupassī viharatisamudayadhammānupassī vādhammesu viharativayadhammānupassī vādhammesu viharatisamudayavayadhammānupassī vādhammesu viharati.Atthi dhammāti vā panassasati paccupaṭṭhitā hotiyāvadeva ñāṇamattāyapaṭissatimattāya.Anissito ca viharatina ca kiñci loke upādiyati.Evampi kho bhikkhave bhikkhudhammesu dhammānupassī viharaticatūsu ariyasaccesu.

he experiences happiness with the body;that which the noble ones declare:'He is equanimous, mindful,one who dwells happily',he enters and dwells in the third jhāna.

With the abandoning of pleasure,with the abandoning of pain,with the previous passing away of joy anddispleasure, which isneither painful nor pleasant and includes thepurification of mindfulness by equanimity,he enters and dwells in the fourth jhāna.The is called right concentration.

This, bhikkhus, is called thenoble truth of the way leading to thecessation of suffering.

In this way he dwells contemplatingphenomena in phenomena internally,or he dwells contemplating phenomenain phenomena externally,or he dwells contemplating phenomenain phenomena both internally and externally.Or else he dwells contemplatingin phenomena its nature of arising,or he dwells contemplating in phenomenaits nature of vanishing,or he dwells contemplating in phenomenaits nature of both arising and vanishing.Or else mindfulness that ‘there arephenomena’ is simply established in himto the extent necessary for bare knowledgeand repeated mindfulness.And he dwells independent,not clinging to anything in the world.That is how, bhikkhus, a bhikkhu dwellscontemplating phenomena in phenomenain terms of the Four Noble Truths.



Ānisaṃsakathā

Yo hi koci bhikkhaveime cattāro satipaṭṭhāneevaṃ bhāveyya satta vassānitassa dvinnaṃ phalānaṃaññataraṃ phalaṃ pāṭikaṅkhaṃdiṭṭhe va dhamme aññāsati vā upādisese anāgāmitā.

Tiṭṭhantu bhikkhave satta vassāni,yo hi koci bhikkhaveime cattāro satipaṭṭhāneevaṃ bhāveyya cha vassāni... pañca vassāni... cattāri vassāni... tīṇi vassāni...dve vassāni... ekaṃ vassaṃ,

Tiṭṭhatu bhikkhave ekaṃ vassaṃ,yo hi koci bhikkhaveime cattāro satipaṭṭhāneevaṃ bhāveyya satta māsānitassa dvinnaṃ phalānaṃaññataraṃ phalaṃ pāṭikaṅkhaṃdiṭṭhe va dhamme aññāsati vā upādisese anāgāmitā.

Tiṭṭhantu bhikkhave satta māsāni,yo hi koci bhikkhaveime cattāro satipaṭṭhāneevaṃ bhāveyya cha māsāni... pañcamāsāni ... cattāri māsāni... tīṇi māsāni..dve māsāni... ekaṃ māsaṃ... addhamāsaṃ,

Tiṭṭhatu bhikkhave addhamāso,yo hi koci bhikkhaveime cattāro satipaṭṭhāneevaṃ bhāveyya sattāhaṃtassa dvinnaṃ phalānaṃaññataraṃ phalaṃ pāṭikaṅkhaṃdiṭṭhe va dhamme aññāsati vā upādisese anāgāmitā.

The Benefits of the Establishment of Mindfulness.

Bhikkhus, if anyone should developthese four establishments of mindfulnessin such a way for seven years,one of two fruitscould be expected for him:either final knowledge here and now, or ifthere is a trace of clinging left, nonreturning.

Let alone seven years, bhikkhus.If anyone should developthese four establishments of mindfulnessin such a way for six years... five years... four years... three years...two years... one year,

Let alone one year, bhikkhus.If anyone should developthese four establishments of mindfulnessin such a way for seven months,one of two fruitscould be expected for him:either final knowledge here and now, or ifthere is a trace of clinging left, nonreturning.

Let alone seven months, bhikkhus.If anyone should developthese four establishments of mindfulnessin such a way for six months … five months… four months … three months …two months … one month ... half a month,

Let alone half a month, bhikkhus.If anyone should developthese four establishments of mindfulnessin such a way for seven days,one of two fruitscould be expected for him:either final knowledge here and now, or ifthere is a trace of clinging left, nonreturning.



Nigamanakathā

Ekāyano ayaṃ bhikkhave maggosattānaṃ visuddhiyāsokaparidevānaṃ samatikkamāyadukkhadomanassānaṃ atthaṅgamāyañāyassa adhigamāyanibbānassa sacchikiriyāyayadidaṃ cattāro satipaṭṭhānāti.Iti yantaṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttanti.

Idamavoca bhagavā.Attamanā te bhikkhūbhagavato bhāsitaṃ abhinandunti.

Conclusion

'Bhikkhus, this is the direct pathfor the purification of beings, forthe surmounting of sorrow and lamentation,for the passing away of pain and dejection,for the attainment of the true way,for the realisation of Nibbāna, namely,the four establishments of mindfulness.'It was with reference to this that it was said.

This is what the Blessed One said.The bhikkhus were satisfied anddelighted in the Blessed One's words.

Sources of English translations:1. Bodhi, Bhikkhu. In the Buddha’s Words: An Anthology of Discourses from

the Pāli Canon. Boston: Wisdom Publications, 2005: p.281-290.2. Bodhi, Bhikkhu. The Connected Discourses of the Buddha. Boston: Wisdom

Publications, 2000: p. 1528-1529; p.897-900.3. Bodhi, Bhikkhu. The Middle Length Discourses of the Buddha. Boston: Wisdom

Publications, 1995: p.1097-1101.4. nandajoti Bhikkhu. Ancient Buddhist Texts website http://www. ancient-buddhist-texts.

net/Texts-and-Translations/Satipatthana/index.htm.

Mahāsatipaṭṭhānasuttaṃ niṭṭhitaṃ.

The Great Discourse of the Establishments of Mindfulness is finished.


อปลาปนลกขณา จ สต สต มการไมเลอะเลอน ไมเลอนลอย และอปคคณหนลกขณา จ มการเขาไปก�ากบจตไวชดกบอารมณ* เปนลกษณะอสมโมสนรสา มการไมหลงลม เปนกจอารกขปจจปฏานา มการอารกขา (จตใหเปนกศล) หรอวสยาภมขภาวปจจปฏานา วา มการมงหนาตออารมณ* เปนผลถรสญญาปทฏานา มสญญาทมนคง หรอกายาทสตปฏานปทฏานา วา มสตปฏฐานมกายเปนตน เปนเหตใกล

* อารมณทท�าใหจตเปนกศลเทานน

“The mindfulness which on that occasion is recollecting,

calling back to mind; the mindfulness which is remembering,

bearing in mind the opposite of superficiality and of

obliviousness; mindfulness as faculty; mindfulness as power,

right mindfulness”

Dhammasangani


บทสวด มหาสติปัฏฐานสูตร2 มหาสต ป...

Documents