บทที่ 5 สถานภาพ บทบาทและการด ารง...
TRANSCRIPT
![Page 1: บทที่ 5 สถานภาพ บทบาทและการด ารง ...digital_collect.lib.buu.ac.th/dcms/files/52810087/... · 2018-09-19 · บทที่ 5](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022040813/5e57be460f6cef5a361e767d/html5/thumbnails/1.jpg)
บทท 5 สถานภาพ บทบาทและการด ารงอย
ของประเพณ พธกรรมและความเชอของชาวไทยเขมร เนอหาบทนเปนการอธบายความดวยการน าเสนอขอมลทเปนการวเคราะห เพอใหไดมาซงขอมลทเปนองคความรเกยวกบสถานภาพของประเพณ พธกรรมและความเชอของชาวไทยเขมร และน าเสนอบทวเคราะหขอมลดานบทบาทของประเพณ พธกรรมและความเชอทมอทธพลตอวถปฏบตของกลมชนในชมชนชาวไทยเขมร รวมทงน าเสนอถงขอมลลกษณะและปจจยทสงผลการด ารงอยอยของประเพณ และพธกรรมตามความเชอของชาวไทยเขมร
สถานภาพของประเพณ พธกรรมและความเชอ สถานภาพของประเพณ พธกรรมและความเชอของกลมชนชาวไทยเขมรเปนไปตามวถปฏบตทกระท าสบตอกนมาตงแตครงอดต โดยผานกระบวนการทางความคด ทางการปฏบต และผานบรบทหรอปจจยทกดกรอน สงเสรม หรอเพมเตมใหพธกรรมตามความเชอของชาวชมชนใหมสถานะในแนวทางของการด ารงอยอยางแขงขนหรอเลอนหายไปจากชมชน สภาวการณของประเพณ พธกรรมและความเชอ ชาวไทยเขมรในพนทอ าเภอโปงน ารอน จงหวดจนทบร เปนกลมชนทมการอยอาศยมากอนจะมการแบงแยกพรมแดนออกเปน 2 ประเทศอยางชดเจนระหวางราชอาณาจกรไทยกบราชอาณาจกรกมพชา กลมชนชาวไทยเขมรเหลานคอกลมชนทมเชอสายทางชาตพนธเขมรแบบเดยวกบกลมชาวเขมรโดยทวไป ทงทอาศยอยเปนสวนใหญในกมพชา และอาศยอยในพนทสวนตาง ๆ ในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต เชน ในประเทศเวยดนาม เปนตน ซงการขดแบงพรมแดนสงผลใหชาวเขมรกลมทอาศยอยบนพนททเปนอ าเภอโปงน ารอนในปจจบนตองถกขดแบงออกมาเปนประชากรของประเทศไทย และแบงแยกความเปนญาตพนองทางชาตพนธออกจากกน กลายเปนกลมพนองสองประเทศ จากผลของการขดแบงความเปนญาตพนองทางชาตพนธออกจากกนเปนสองประเทศ ท าใหกลมชนชาวไทยเขมรในพนทอ าเภอโปงน ารอน ไดกลายเปนชนกลมนอยทอาศยอยในพนททเปนดนแดนของประเทศไทย ซงเปนชนกลมนอยทอาศยอยทามกลางวฒนธรรมรปแบบตาง ๆ และมปะทะสงสรรคกบวฒนธรรมทเปนแบบเฉพาะของชนชาตไทย การตดตอปะทะสงสรรคทางวฒนธรรมระหวางกลมชาตพนธเขมรกลมใหญทอยในประเทศกมพชา จงไปเปนในลกษณะไม
![Page 2: บทที่ 5 สถานภาพ บทบาทและการด ารง ...digital_collect.lib.buu.ac.th/dcms/files/52810087/... · 2018-09-19 · บทที่ 5](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022040813/5e57be460f6cef5a361e767d/html5/thumbnails/2.jpg)
267
แนบแนนเหมอนกอนจะมการแบงแยกพรมแดน ผลกระทบตามมาอยางไมสามารถจะหลกเลยงได กคอปจจบนวถชวต ประเพณ พธกรรมและความเชอตาง ๆ ของกลมชนทงสองกลมเรมจะถอยหาง แปลกแยก และแตกตางกน เมอกาลเวลาผานไปปรากฏการณแหงการถอยหางทางวฒนธรรมระหวางกลมชนทงสองกลมกจะถอยหางออกจากกนไปอยางตอเนอง ตวอยางเชนพธกรรมแซนดนตาตามค าเรยกของชาวไทยเขมรในพนทอ าเภอโปงน ารอน แซนโดนตาเปนเรยกของชาวไทยเขมรในพนทอสานใต ซงเปนพธกรรมบชาเซนสรวงผบรรพบรษโดยจะมการประกอบพธในเดอนสบทางจนทรคตของทกป ประสงคหลกพธกรรมเพอเซนสรวงบรรพบรษผลวงลบ รายละเอยดของการประกอบพธกรรมหลายอยางทแตกตางกนออกไปจากเคยปฏบตเมอครงอดต โดยชาวไทยเขมรในพนทอ าเภอโปงน ารอนจะเหนถงความส าคญกบวนเบนตจ (สารทเลก) จะประกอบพธกนในวนขน 15 ค า เดอน 10 นอยกวากลมชนชาวเขมรสวนใหญทศนยกลางวฒนธรรมเขมรปฏบตกน ปรากฏการณแหงการถอยหางทางวฒนธรรมระหวางกลมชนทมรากเงาทางวฒนธรรมจากแหลงวฒนธรรมเดยวกน ผลทแสดงไดชดเจนคอประเพณ พธกรรม ความเชอตาง ๆ ของกลมชนทงสองกลมปจจบนจะมแตกตางกนทงรปแบบและลกษณะของพธกรรม รวมทงภาษาทใชในการสอสารทใชภาษาเขมรรวมกนไดเปลยนแปลงถอยหางจากกน กระทงในปจจบนการสอสารดวยการพดระหวางกลมชนทเปนชาวไทยเขมรกบกลมชนทเปนชาวเขมรในประเทศกมพชาสอสารกนเขาใจไดยากล าบากขน เหตผลทเปนปจจยส าคญสงผลตอปรากฏการณถอยหางทางวฒนธรรมระหวางกลมชนทงสองกลม มอย 3 ประการ ดงตอไปน
1. ตดขาดออกจากกนดานกายภาพ จากทกลมชนชาวไทยเขมรในพนทอ าเภอโปงน ารอน ซงแตเดมกคอกลมชาตพนธกลมเดยวกนกบกลมชาตพนธเขมรทอาศยอยในประเทศกมพชา แตเหตผลทางดานความมนคงของทงสองประเทศจงไดมขอตกลงทจะขดแบงพรมแดนกนอยางชดเจนมากกวาทเคยเปนอยเมอครงอดต ผลกคอกลมชาตพนธเขมรทอาศยอยในพนทบรเวณทมการแบงดนแดน ไดถกขดแบงออกเปนกลมชนสองกลม ซงแตละกลมไดถกขดแบงใหอยในพนทการปกครองทตางประเทศกนทมเสนเขตแดนเปนตวกนกลาง เขตแดนทกนทงสองกลมออกจากกนนอกจากจะเปนการกนพนทใหแยกออกจากกนเปนสองสวน เสนเขตแดนยงเปนเสนกนทตดขาดวฒนธรรมทมอยรวมกนของกลมชนสองพนทใหขาดออกจากกน วถชวต ประเพณ พธกรรมและความเชอของชาวไทยเขมรในพนทอ าเภอโปงน ารอนหลกจากทถกขดแบงพรมแดนจนกลายมาเปนชนกลมนอยใหพนทของประเทศไทย ชาวไทยเขมรจงถกตดขาดออกจากวฒนธรรมศนยกลางของชนชาตเขมรทอยในประเทศกมพชา วฒนธรรมทครง
![Page 3: บทที่ 5 สถานภาพ บทบาทและการด ารง ...digital_collect.lib.buu.ac.th/dcms/files/52810087/... · 2018-09-19 · บทที่ 5](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022040813/5e57be460f6cef5a361e767d/html5/thumbnails/3.jpg)
268
อดตเคยมอยรวมกน ปฏบต และประกอบพธกรรมตาง ๆ ตามความเชอในรปแบบและเปนไปในแนวทางเดยวกไดหยดววฒนาการทางวฒนธรรมในลกษณะรวมกน กลายมาเปนตางกลมตางมววฒนาการทางวฒนธรรมในแบบทเปนแบบเฉพาะของแตละกลมทแตกตางกนไป ตามสภาพบรบทตาง ๆ ทเขามากระทบ ววฒนาการทางวฒนธรรมเขมรในประเทศกมพชาทเปนพนทวฒนธรรมศนยกลางเปนการเปลยนแปลงภายใตกรอบของวฒนธรรมศนยกลางชาตพนธเขมร ซงชาตพนธเขมรในประเทศกมพชาเปนชนกลมหลกของประเทศ รปแบบของวฒนธรรมทเปลยนแปลงไปจะไดรบการรบรองจากภาครฐและประชาชนสวนใหญ ซงประชาชนสวนใหญนนไมไดรวมประชาชนทชาวไทยเขมรเขมรเขาไปดวย วฒนธรรมแบบเขมรกมพชาจงววฒนาการไปในแบบทไมองบรบทของกลมชาวไทยเขมรทอยในประเทศไทย ชาวไทยเขมรจงไดถกตดขาดการมสวนรวมในการก าหนดววฒนาการของวฒนธรรมในแบบวฒนธรรมเขมรกมพชา ชาวไทยเขมรในพนอ าเภอโปงน ารอนมววฒนาการทางวฒนธรรมในลกษณะแนวทางทแตกตางกนไปจากววฒนาการวฒนธรรมศนยกลางในประเทศกมพชา เปนววฒนาการในแบบเฉพาะของกลม ทไมไดซมซบวฒนธรรมเขมรศนยกลางมาเปนมาปจจยรวม เปนววฒนาการวฒนธรรมทอยภายใตการซมซบวฒนธรรมไทยสวนกลาง ประเพณ พธกรรมตามความเชอในบางลกษณะจงไดแตกตางจากทกลมชนจากศนยกลางวฒนธรรมเขมรในประเทศกมพชาปฏบตกนอย รวมทงกลมชนชาวไทยเขมรไดประดษฐพธกรรมขนมาเปนเอกลกษณเฉพาะชมชนหลากพธกรรม เชน พธกดฉนว (ตดเชอกรรมพนธ) ซงเปนพธกรรมตามความเชอบนพนฐานความเชอทวาผทเจบปวยนนเกดจากการไดรบเชอทเปนสงราย ๆ มาจากบรรพบรษ จะตองท าพธตดเชอกรรมพนธ (กดฉนว) เพอเปนการตดขาดจากสงราย ๆ จากบรรพบรษถงจะหายจากโรครายตาง ๆ ได และยงสามารถพบไดอกหลายพธกรรมทแตกตางไปจากวฒนธรรมเขมรศนยกลาง การตดขาดออกจากกนระหวางกลมชนทเปนกลมชาตพนธเดยวกน เปนปจจยทส าคญทสดทสงผลกระทบตอการถอยหางทางวฒนธรรมระหวางกลมชนทตดขาดออกจากกนทางกายภาพดานพนทอยอาศย ซงการตดขาดของกลมชนชาวไทยเขมรกบกลมชนชาวเขมรในประเทศกมพชา เปนการตดขาดดวยเงอนไขความมงคงระหวางสองประเทศ ทไดสรางเงอนไข กฎระเบยบและขอบงคบขนมามากมาย ซงเหลานเปนสวนส าคญทบงคบไมใหกลมชนทงสองไดปะทะสงสรรคกนทางวฒนธรรมเหมอนกอนตดขาดออกจากน
2. บรบททางสงคมแตกตางกน กลมชนชาวไทยเมอไดถกตดขาดออกจากกลมชนชาวเขมรในประเทศกมพชา ซงเปนการตดขาดออกจากกนดานพนททางกายภาพ จงท าใหกลมชนทงสองกลมถกแบงแยกตดออกจาก
![Page 4: บทที่ 5 สถานภาพ บทบาทและการด ารง ...digital_collect.lib.buu.ac.th/dcms/files/52810087/... · 2018-09-19 · บทที่ 5](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022040813/5e57be460f6cef5a361e767d/html5/thumbnails/4.jpg)
269
กนใหอยสภาพแวดลอมทางสงคม เศรษฐกจ และวฒนธรรมทแตกตางกน และกลมชนทถกตดขาดออกจากกนจงไดมววฒนาการทางวฒนธรรมทตางกนออกไป โดยกลมชาวไทยไดมววฒนาการทางวฒนธรรมดวยการประดษฐพธกรรมตามความเชอทสอดคลองกบวถตามบรบททางสงคมทไดรบ ซงแตกตางจากกลมชาวเขมรกมพชา ชาวไทยเขมรในพนทชมชนกไดประดษฐพธกรรมตามความเชอขนมาตามฐานคดทเปนไปตามสภาพแวดลอมทชมชนเผชญอย ชาวไทยเขมรทถกตดแบงความเปนญาตพนองออกมาเปนสวนหนงของพลเมองประเทศไทย หรอไดกลายเปนชาวเขมร “ตดพน” ประเทศไทย ชาวไทยเขมรจงไดรบผลทมาจากการเปลยนทางดานเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรมทเขามากระทบชมชนทเปนการเปลยนแปลงในแบบเฉพาะของประเทศไทย ซงแตกตางไปจากแนวทางการเปลยนแปลงของกลมชนชาวเขมรทอาศยอยในประเทศกมพชา ความเปนตวตนหรออตลกษณความเปนชาตพนธของชาวไทยเขมรจงเปนไปในแบบทซมซบวฒนธรรมของชนชาตไทยแตยงคงเอกลกษณความเปนชาตพนธเขมรเดม ตามเชอชาตทตดตวมาตงแตแรกเกด ชมชนชาวไทยเขมรจะเปนพนทสภาพอากาศรอนชน สภาพพนทเปนปารกทบซงเหมาะสมกบการแพรพนธยงกนปลองทเปนพาหะน าพาโรคไขมาเลเรยหรอทชาวชมชนเรยกวาไขปาง ไขมาเลเรยจงระบาดเปนอยางมากในชมชนชาวไทยเขมร ชาวชมชนจงไดประดษฐพธกรรมการรกษาพยาบาลเพอใชในการประคบประคองคนในชมชนใหผานพนอาการเจบปวยจากไขมาเลเรยดวยการน าปฏกรยาความรอนของไฟมาใชในการรกษาพยาบาลอาการเจบปวย โดยจะน าไฟมาจดทบรเวณทองของผปวย ทเรยกเปนภาษาไทยเขมรวาพธ “โอจปวะ” ซงเปนวธการรกษาตามแบบของความเชอเชงภมปญญาพนบาน โดยอาศยเชอไฟทไดจากขยของตนเตารง ซงวธการรกษาลกษณะนถอไดวาเปนอตลกษณทแตกตางไปจากกลมชนเขมรในพนทประเทศกมพชา รวมทงแตกตางไปจากกลมชาวไทยเขมรพนทอน ๆ ทอาศยอยในประเทศไทย วธการรกษาจะมอาจารย (หมอพธ) เปนผประกอบพธกรรมดวยการน าเชอไฟมาวางไวทบรเวณทองของผปวย เปนจ านวน 4 จด และน าไฟมาจดทเชอไฟนนและปลอยใหมอดดบลง ซงวธการรกษาพยาบาลตามความเชอในลกษณะเปนทแพรหลายอยางมากในชมชนพนท และวธการรกษานยงคงอยในชมชนแตไปในลกษณะไมเขมขนเหมอนเมอครงอดตทการรกษาพยาบาลสมยใหมยงเขาไปไมถงพนทชมชน และในปจจบนจ านวนของหมอพธผท าพธรกษาเรมทลดนอยถอยลงเปนจ านวนมาก จากเมอครงอดตหมอพธจะมอยทกชมชนในพนท 3 ต าบลของอ าเภอโปงน ารอน แตปจจบนเหลออยเพยงบางชมชนเทานน
![Page 5: บทที่ 5 สถานภาพ บทบาทและการด ารง ...digital_collect.lib.buu.ac.th/dcms/files/52810087/... · 2018-09-19 · บทที่ 5](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022040813/5e57be460f6cef5a361e767d/html5/thumbnails/5.jpg)
270
3. พนทชายขอบของวฒนธรรมศนยกลาง พนททเปนทอยอาศยของชาวไทยเขมรในพนทอ าเภอโปงน ารอน เปนพนทอยหางไกลจากศนยกลางของวฒนธรรมเขมรทอยในราชอาณาจกรกมพชา ตงแตครงกอนทจะมการแบงแยกพรมแดนออกเปนสองประเทศทแบงแยกความเปนพนองทางชาตพนธออกเปนสองกลม พนททอยอาศยกลมชนชาวไทยเขมรเดมกตงอยในพนทชนบททอยไกลจากศนยกลางวฒนธรรมเขมรในประเทศกมพชา ความหางไกลจากศนยกลางวฒนธรรมเขมรท าใหการตดตอปะทะสงสรรคระหวางกลมชนในพนทกบกลมชนศนยกลางเปนไปดวยความยากล าบากอยเปนทนเดม การปฏบตตามความเชอครงกอนทจะถกแบงพรมแดนเปนไปในลกษณะทไมเตมรปแบบตามทกลมชนสวนใหญปฏบต โดยวธการและขนตอนการปฏบตตามความเชอของกลมชนชาวไทยเขมรในพนทจะเปนไปในลกษณะทลอกเลยนมาเฉพาะบางสวน เหตผลสบเนองมาจากการสบทอดความเชอจะเปนในลกษณะของเรองเลาทมาสการปฏบต หรอไดไปสมผสกบประเพณ พธกรรมและความเชอ ไมมอาจารย (เจาพธหรอหมอพธ) ทไดรบการสบทอดมาโดยตรงจากครบาอาจารยทปฏบตอยทศนยกลางวฒนธรรม หลงจากทชาวไทยเขมรไดถกตดแบงความเปนญาตพนองออกจากกนเปนกลมพนองสองประเทศ ความเปนชายขอบของวฒนธรรมจงมความเขมขนขน โดยเมอถกขดแบงออกเปนประชากรสองประเทศจงท าใหลกษณะของในการประพฤตปฏบตพธกรรมไดลดนอยถอยลงเพมขนอก ประเพณตาง ๆ ตามความเชอเปนไปในลกษณะทขาดตกบกพรองความสมบรณตามรปแบบทเปนแบบเดมทควรจะเปน โดยมการเพมเตมหรอลดขนตอนและวธการปฏบตตามเชอ โดยจะเปนไปตามสภาพแวดลอมทางเศรษฐกจและสงคมทชาวชมชนไดรบ ความเปนชายขอบของวฒนธรรมศนยกลางทชาวไทยเขมรไดรบมผลโดยตรงกบกลมชนในชมชน ความเปนชายขอบในความหมายทกลาวอางนคอความหางไกลจากศนยกลางทเปนจดศนยรวมวฒนธรรมของชาตพนธเขมร ซงความหางไกลจากวฒนธรรมศนยกลางเปนผลใหวถปฏบตทางวฒนธรรมของชาวไทยมแนวทางในการปฏบตทแตกตางไปจากศนยกลาง ดวยเหตผลทางดานศกยภาพ และความพรอมในการประกอบพธกรรมตามความเชอตาง ๆ ศกยภาพคอผทท าหนาทปฏบตงานทเกยวกบพธกรรมตาง ๆ ไมไดมความรเรองการประกอบพธกรรมตามความเชอทลกซง ท าใหการประกอบพธกรรมในชมชนชาวไทยเขมรเปนไปอยางไมสมบรณตามแบบอยางทปฏบตทศนยกลาง และในชมชนชาวไทยเขมรยงไมความเพรยกพรอมทางดานเครองประกอบพธกรรมบางอยางทไมสามารถจะหาไดในชมชน หรอไมมผทมความรอยางแทจรงในการประดษฐเครองประกอบพธกรรมเหลานน
![Page 6: บทที่ 5 สถานภาพ บทบาทและการด ารง ...digital_collect.lib.buu.ac.th/dcms/files/52810087/... · 2018-09-19 · บทที่ 5](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022040813/5e57be460f6cef5a361e767d/html5/thumbnails/6.jpg)
271
ปจจยทกอใหเกดประเพณ พธกรรมและความเชอ จากการศกษาการวถชวต พธกรรมและความเชอของชาวไทยเขมรในพนทอ าเภอโปงน ารอน จงหวดจนทบรในครงน พบไดวาประเพณ พธกรรมและความเชอตาง ๆ ทชาวชมชนปฏบตอยในชมชนเปนพธกรรมตามความเชอทผานการสบทอดสบตอ ๆ จากบรรพบรษกนมาตงแตครงอดต ซงครงอดตกลมชาตพนธเขมรเปนกลมชนทมความยงใหญ และมอทธพลทางดานวฒนธรรมอยางมากในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต พธกรรมตามความเชอของชาตพนธเขมรจงสามารถพบไดอยางหลากหลายรปแบบ รวมทงยงมหลายพธกรรมตามความเชอทถกประดษฐขนมาใหมเพอใหสอดคลองกบวถความเปนอยของกลมชน ซงเหตผลและปจจยทผลกดนใหมการเกดขนของพธกรรมความเชอของชาวไทยเขมรเหลานดวยเหตผลดงน
1. เพอตองการใหเปนสงยดเหนยวทางจตใจ เมอเกดเหตการณบางสงบางอยางเกดขนกบชมชนหรอกลมชนในชมชน ซงเปนเหตการณทกลมชนในชมชนไมสามารถหาค าอธบายมาอธบายปรากฏการณทเกดขนได หรอไมอาจหาขอสรปเชงวทยาศาสตรไดในชวงเวลานน ๆ ชาวชมชนจงจ าเปนทจะตองหาสงยดเหนยวทางจตใจ ซงเปนสงยดเหนยวทนอกเหนอไปจากหลกการทางวทยาศาสตร และสงยดเหนยวทางจตใจทชาวชมชนเลอกคอสงเรนลบตาง ๆ เชน ภตผ หรอวญญาณตาง ๆ เปนตน ซงเปนไปในแนวทางของไสยศาสตรทผานการผลตซ ามาอยางหลากหลายครงจนกลายมาเปนความเชอ และตอเนองมาเปนประเพณ และพธกรรมตาง ๆ ทชาวชมชนประกอบขน พธกรรมตามความเชอทประกอบขนเพอเปนสงยดเหนยวทางจตใจสามารถแยกยอยไดดงน
1.1 สรางพลงทางใจตอสกบอาการเจบปวย ชมชนชาวไทยเขมรซงแตครงโบราณ พนทชมชนตงอยในเขตทหางไกลจากความเจรญดานการรกษาพยาบาล ชมชนจงจ าเปนทจะตองพงพากนเองโดยไดประยกตเอาความเชอในลกษณะตาง ๆ ทมอยในชมชนมาใชในการรกษาพยาบาลเพอเปนประคบประคองกลมชนในชมชนใหผานพนไปจากอาการเจบปวยตาง ๆ เชน พธกรรมแกครวะ (แกเคราะห) เปนพธกรรมทประกอบขนตามฐานความเชอทเชอวาบคคลทเจบปวยหรอประสบเคราะหกรรมรายเกดจากเทพเจาดลบนดาลใหพบพานกบสงรายเหลานน จงจ าเปนตองประกอบพธกรรมเพอเปนการบชาเทพเจาหรอบชาพระเคราะหนน กจะท าใหเคราะหรายไดกลบกลายเปนเคราะหด ผทเชอวาจะประสบกบเคราะหรายสงเกตไดจากมอาการเจบปวย มเรองรายเขามาในชวด และหมอดท านายวาจะพบกบเคราะหราย เมอชาวไทยเขมรพบกบลกษณะดงกลาวกจะไปพบกบหมอพธเพอใหประกอบพธแกเคราะหเพอแกเคราะหรายใหกลายเปนเคราะหด
![Page 7: บทที่ 5 สถานภาพ บทบาทและการด ารง ...digital_collect.lib.buu.ac.th/dcms/files/52810087/... · 2018-09-19 · บทที่ 5](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022040813/5e57be460f6cef5a361e767d/html5/thumbnails/7.jpg)
272
พธชกเปนอกหนงตวอยางของพธกรรมทประกอบขนเพอรกษาอาการเจบปวยทเกดขนกบเดกเลก ทมฐานความเชอทวาอาการเจบปวยของเดกเกดจากกระท าของวญญาณสงรายตาง ๆ จะท าพธช (เปา) เพอใหสงรายเหลานนออกไปจากตวเดก และมพธกรรมอกหลายพธกรรมทประกอบขนเพอเปนการรกษาอาการเจบปวย โดยสวนใหญจะเปนการรกษาพยาบาลทเกยวโยงกบเรองของความเชอเรองภตผ วญญาณ และสงเรนลบ โดยพธการรกษาพยาบาลเปนพธกรรมทท าใหเกดผลทางใจในการตอสกบโรคตาง ๆ มากกวาทจะเปนการรกษาดวยยาสมนไพร
1.2 สรางความมนใจในการด าเนนชวต สงคมของชาวไทยเขมรครงอดต เปนสงคมทตองเผชญกบสงตาง ๆ มากมาย เปนสงทไมสามารถมบคคลหรอสงใด ๆ มาอธบายใหกระจางชดในเชงวทยาศาสตรไดในขณะนนวา ปรากฏการณทางธรรมชาตตาง ๆ ทเกดขนในชมชนมเหตผลหรอปจจยใดมาท าใหสงเหลานนเกดขนกบบคคลหรอชมชนของตนเองได เชน อาการเจบปวย หรอปรากฏการณทางธรรมชาตตาง ๆ เชน ฝนตกหรอฟารอง เปนตน ชาวไทยจงตองไขวควาหาทพงทางใจ ดวยการบชาสงทอยนอกเหนอธรรมชาต เชน สงเรนลบ หรอภตผตาง ๆ เพอเปนทยดเหนยวทางจตใจ ซงการบชาเหลานตอมาไดกลายเปนความเชอทสบทอดตอกนมาจากชนรนกอนมาจนถงชนรนปจจบน โดยเชอวาเมอท าการบชาสงอยนอกเหนอธรรมชาตเหลานน กจะเปนผลท าใหสงเรนลบเหลานนชวยดลบนดาลใหพบพานแตความสข รวมทงสงเรนลบเหลานจะชวยใหการด าเนนไปไดอยางมนคงปลอดภยไมไดรบทกขอนตรายตาง ๆ ความเชอทสรางผลทางจตใจตอความมนใจในการด าเนนชวตของชมชนชาวไทยเขมรมอยหลายแบบ ตวอยางเชนความเชอกรก าเนด โดยพนฐานความเชอวาเดกทกคนทเกดมาในชมชนจะมเทพเจา (กรก าเนดหรอครก าเนด) ตดตวมาเดกโดยเทพเจาเหลานจะมาคอยดแลคมครองเดกไปตลอดชวต ความเชอเรองกรก าเนดเปนหนงความเชอทชาวไทยเขมรกระท าขนเพอเปนการสรางความมนใจในการด าเนนชวต ซงเชอวาเมอท าพธบชากรก าเนดกจะสงผลใหเทพเจาเหลานจะดแลปกปองใหพบพานกบเคราะหกรรมรายตาง ๆ ทจะเกดขน เชน อาการเจบปวย หรออบตเหต เปนตนโดยเมอเดกทารกไดถอก าเนดขนมาพอแมของเดกกจะตองท าพธตอนรบเทพเจาใหเขามาอยในบานเดยวกบเดกทเกดมา ซงจะมการสรางโจมกรขนมาเปนทประทบของเทพเจา และจะท าการบชาเทพเจาทเปนเทพประจ าตวของเดกไปตลอดชวตของเดก อกหนงความเชอทกระท าแลวจะเกดความมนคง มนใจในการด าเนนชวต คอความเชอเรองแมเดมหรอแมซอ ทมฐานคดความเชอวาทารกทกคนทปฏสนธในครรภของมารดานนเกดจากแมเดมเปนผกระท าท โดยแมเดมนนเชอวาเปนผพราย และเมอทารกคลอดออกมาจากครรภมารดา ผพรายกอยากทจะน าทารกไปอยตนเองยงเมองผทเปนทอยของตน ดวยการดลบนดาลใหทารกม
![Page 8: บทที่ 5 สถานภาพ บทบาทและการด ารง ...digital_collect.lib.buu.ac.th/dcms/files/52810087/... · 2018-09-19 · บทที่ 5](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022040813/5e57be460f6cef5a361e767d/html5/thumbnails/8.jpg)
273
อาการเจบปวย ชาวไทยเขมรทคลอดทารกออกมาจงจะตองประกอบพธแบงลกผลกคน เพอเปนการแยกผพรายออกจากทารกทเปนบตรของตน ซงเปนพธกรรมทประกอบขนเพอสรางความสบายใจของผทเปนพอ แมของทารกวาผพรายจะไมกลบมาน าตวทารกกลบยงเมองผทเปนทอยของแมเดม (ผพราย) อกตอไป
2. ชแนวทางในการด าเนนชวต ชาวไทยเขมรมแนวคดเชนเดยวกนกบแนวคดของกลมชนอน ๆ ในทกสงคมทไมชอบเผชญกบความเสยงทจะเกดขน โดยมแนวความคดวาถาตองเผชญอยกบสภาวะความเสยงกจะท าใหความมนคงในด าเนนกจการตามวถชวตดานตาง ๆ เปนไปดวยความล าบาก รวมทงจะเปนการด าเนนชวตไปอยางไมมความสข ชาวไทยเขมรเชอวาจะมความรสกเกดความมนคงไดกจะตองด าเนนชวตอยบนพนฐานทจะเผชญกบความเสยงนอยทสด หรอไมตองเผชญกบความเสยงเลย ชาวไทยเขมรจงไดน าเอาสงทอยนอกเหนอธรรมชาตมาใชเพอใหผลทางจตวทยาใหเกดขนกบกลมชาวชมชน จนกอเกดมาเปนความเชอทมตอสงเรนลบ ภตผ วญญาณตาง ๆ โดยเชอวาสงเหลานจะชวยใหชาวชมชนไดเผชญกบสภาวะความเสยงนอยทสด และความเชอตอสงนอกเหนอธรรมเหลานไดกอใหเกดภาคปฏบตของความเชอเพอการบชาเซนสรวงสงเรนลบทเรยกวาประเพณ และพธกรรมตาง ๆ ขนมา ชาวไทยเขมรจงไดประดษฐพธกรรมทเกยวของกบความเชอในเรองตาง ๆ ขนมาเพอเปนสงบงชใหเหนแนวทางในการด าเนนชวต และแนวทางในการประกอบสมมาอาชพตาง ๆ โดยชาวชนชนชาวไทยไดประยกตความเชอเดมทมอย จนกลายมาเปนพธกรรมตามความเชอหลายพธกรรมเพอใชเปนแนวทางในการชวยตดสนใจการทจะกระท าหรอไมกระท าบางสงบางอยาง เชนการประกอบพธกรรมแซนควายเพอเปนการขอบคณเจาททคอยดแลปกปองรกษาพชผลในไรนาแลวกยงการประกอบพธกรรมขนมาเพอเปนการท านายสภาพการณของฝนและผลผลตทจะเกดขนในฤดการท าไรนาในปตอไป รวมทงชมชนชาวไทยเขมรยงไดมการประกอบพธกรรมโซมเพลยง หรอพธขอฝน เปนพธทมฐานความเชอวาถาประกอบพธเพอวงวอนใหเทพยาดาชวยดลบนดาลใหฝนตกกจะท าใหฝนตกลงมาชวยใหพชผลทางการเกษตรรอดพนจากสภาวะแหงแรง
3. เปนกฎเกณฑควบคม และขดเกลาพฤตกรรม พธกรรมตามความเชอตาง ๆ ทมอยในชมชนชาวไทยเขมร ซงเปนพธกรรมทปฏบตสบตอกนมาเมอครงอดต มอยหลายพธกรรมทนอกจากจะประกอบขนเพอเปนการบวงสรวง เซนไหวสงเรนลบทอยนอกเหนอธรรมชาต พธกรรมตามความเชอเหลานยงแฝงไวดวยแงคดทจะคอยขดเกลา ควบคมพฤตกรรมของคนในชมชนในประพฤตปฏบตใหเปนไปตามมาตรฐานทชมชนไดวางกรอบหรอก าหนดขอบเขตของพฤตกรรมทพงปฏบต พธกรรมความเชอเหลานจะท าหนาทคลาย
![Page 9: บทที่ 5 สถานภาพ บทบาทและการด ารง ...digital_collect.lib.buu.ac.th/dcms/files/52810087/... · 2018-09-19 · บทที่ 5](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022040813/5e57be460f6cef5a361e767d/html5/thumbnails/9.jpg)
274
ประหนงวาเปนผควบคมกฎระเบยบของสงคมใหกลมชนตองปฏบตตามระเบยบ ซงถาไมปฏบตตามอาจจะมบทลงโทษ โดยเชอสงทเชอถอนนจะดลบนดาลใหเกดสงหนงสงใดทมผลตอผไมกระท าตามกฎ เชน ประเพณแซนดนตา เปนประเพณทฐานความเชอทวาในรอบหนงปบรรพบรษผลวงลบจะกลบมารบสวนบญสวนกศลทลกหลานจดเตรยมไวให ชาวไทยเขมรในชมชนกจะจดเตรยมเครองเซนตาง ๆ มาเขารวมพธ ซงประเพณยงเปนนยทสงสอนกลมชนในชมชนใหเคารพนบถอบรรพบรษทงทลวงลบไปแลว และยงมชวตอย รวมทงยงเปนการสงสอนใหเคารพผทมอาวโสกวา นอกจากนในชวงเวลาทชมชนประกอบประเพณบอนแคแจด (บญเดอนหา) ชวงเทศกาลสงกรานต วนสดทายของเทศกาลชาวชมชนจะประกอบพธกรรมจบมาร ซงเปนพธกรรมทนอกจากจะเปนการประกอบขนตามค าเลาขานสบตอกนมา โดยเปนการเลยนแบบพระอปคตเมอครงจบมารมายดตรงกบภเขาจนมารลบแบบ พธจบมารยงเปนพธทมนยสงสอนใหลกหลานเชอในการกระท าความด โดยผอาวโสของชมชนจะเลาขานเชงขมขไปยงลกหลานวาถาหากกระท ากรรมชวใด ๆ มารกจะออกมาท ารายผทท ากรรมชวนน แตถาหากกระท าความดมารกจะคอยปกปอง ปจจยทมผลตอการเปลยนแปลงสถานภาพประเพณ พธกรรมและความเชอ การทสงหนงใดจะเปลยนแปลงไปนน เหตผลทเปนปจจยส าคญทท าใหสงนน เปลยนแปลงไปกคอบรบททมผลกระทบตอสงนน ๆ การเปลยนแปลงของประเพณ พธกรรมและความเชอของชาวไทยเขมรกเชนกน ปจจยทมผลกระทบโดยตรงและโดยออม หลากหลายปจจย ดงตอไปน
1. การสบทอดองคความรดานการประกอบพธกรรม การสบทอดความรในเรองทเกยวกบการประกอบพธกรรม ประเพณตามความเชอของอาจารย (เจาพธหรอหมอพธ) ผท าหนาทประกอบพธกรรมตาง ๆ ของชมชนชาวไทยเขมรเปนปจจยส าคญทสงเสรม สนบสนนใหสถานภาพของพธกรรมความเชอของชาวไทยเขมรใหคงอยหรอเปลยนแปลงไป หรอผดแปลกไปจากรปแบบพธกรรมดงเดมทไดมการปฏบตสบตอกนมาเมอครงอดต และเปนแบบเดยวกนกบทปฏบตทศนยกลางของวฒนธรรมชาวเขมร การสบทอดองคความรของอาจารยผท าพธจะมอย 3 ลกษณะ ดงตอไปน
1.1 สบทอดโดยตรง เจาพธหรออาจารยทไดรบการสบทอดมาจากบรรพบรษ หรอครบาอาจารย หมอพธเหลานจะมแบบแผนการปฏบตของพธกรรมทมรปแบบเหมอนกบผสบทอดวชาความรมาให แตกมอาจใชรปแบบของพธกรรมทเปนแบบดงเดมทมปฏบตกนทศนยกลางของวฒนธรรม เพราะครบาอาจารยผสบทอดวชามาสหมอพธทมอยในปจจบนกไมไดเปนหมอพธผทท าหนาทปฏบตงาน
![Page 10: บทที่ 5 สถานภาพ บทบาทและการด ารง ...digital_collect.lib.buu.ac.th/dcms/files/52810087/... · 2018-09-19 · บทที่ 5](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022040813/5e57be460f6cef5a361e767d/html5/thumbnails/10.jpg)
275
ทางดานพธกรรมในชมชนทศนยกลางของวฒนธรรม แตใชวธเรยนรในลกษณะครพกลกจ า ไมไดเรยนรจากหมอพธทเปนผปฏบตพธกรรมของศนยกลางของวฒนธรรม ซงวธการเรยนรลกษณะนกจะสงผลใหครบาอาจารยไมสามารถรบเอารปแบบหรอแบบแผนทเปนตนฉบบดงเดมมาไดทงหมด รปแบบของพธกรรมจงไดแตกตางไปจากพธกรรมทปฏบตอยทศนยกลางของวฒนธรรม
1.2 จดจ ามาปฏบต เจาพธเหลานจะเปนผประกอบพธทไมไดรบการเรยนรทถกถายทอดมาจากอาจารยผประสทธวชาใหโดยตรง แตดวยความทตงใจทปฏบตหนาทดานการประกอบพธกรรม หรอชาวชมชนลงความเหนวาบคคลนเปนผทมความรเกยวกบการประกอบพธ จงไดยอมรบใหเปนเจาพธผปฏบตหนาในการประกอบพธกรรมตามความเชอตาง ๆ ขนมา ซงเจาพธเหลานโดยสวนใหญกจะเปนบคคลทมอาวโส ทผานการเขารวมในพธกรรมมาอยางมากมาย จงท าใหสามารถจดจ าขนตอน และเนอหาของการประกอบพธกรรม โดยสามารถจดจ าจนน ามาประกอบพธกรรมใหกบกลมชนในชมชนได ซงเจาพธเหลานในภายหลกกจะมาศกษาความเรองเกยวกบการประกอบพธกรรมเพมเตมเพอใหไดองคความรในการประกอบพธทสมบรณยงขน เพราะสงทไดจากการไปเหนมาสามารถทจะจดจ าไดเพยงขนตอน แตรายละเอยดของการประกอบพธ เชนบทบรกรรมคาถาไมสามารถจดจ ามาไดทงหมด พธกรรมทเจาพธเหลานเปนผปฏบตขนจงมลกษณะรายละเอยดของพธกรรมยงไมครบถวนตามรปแบบทควรปฏบต
1.3 เรยนรดวยตนเอง เจาพธหรออาจารยเหลานจะไมไดรบการถายทอดมาโดยตรง และไมเคยไดเหนการประกอบพธกรรม แตเจาพธหรอหมอพธเหลานเปนผทมความตงใจทอทศตนเองมาปฏบตหนาทในการเปนเจาพธเพอประกอบพธกรรมขนใหกบกลมชนในชมชน เจาพธเหลานจะใชวธการเรยนรดวยตนเองดวยการสบเสาะหาต าราความรเรองการประกอบพธมาศกษา ซงโดยสวนใหญต าราทบนทกองคความรเรองการประกอบพธตาง ๆ จะเปนต าราทเปนภาษาเขมร ซงกลมชนชาวไทยเขมรในพนทอ าเภอโปงน ารอนไมสามารถทจะท าความเขาใจในต าราทเขยนเปนภาษาเขมรได จ าเปนทจะตองอาศยวธน าต าราความรเหลานนไปใหบคคลทสามารถอานภาษาเขมรไดอานใหฟง เชนพระภกษทเปนชาวเขมร การประกอบพธกรรมตามความเชอโดยอาศยวธอานมาจากต ารา รายละเอยด และขนตอนของพธกรรมอาจไมสมบรณตามทเคยปฏบตดงเดมในศนยกลางวฒนธรรมเขมร พธกรรมทประกอบขนเจาอาจารยเหลานจงขาดความสมบรณทงรปแบบและวธการ แตยงคงเปนไปตามคดตามความเชอแบบเดม
![Page 11: บทที่ 5 สถานภาพ บทบาทและการด ารง ...digital_collect.lib.buu.ac.th/dcms/files/52810087/... · 2018-09-19 · บทที่ 5](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022040813/5e57be460f6cef5a361e767d/html5/thumbnails/11.jpg)
276
2. การเปลยนแปลงทางดานเศรษฐกจ พธกรรมตามความเชอในชมชนชาวไทยเขมรหลายพธกรรมทเกยวของกบการประกอบอาชพทางการเกษตร ซงการเกษตรเปนพนฐานเบองตนของระบบเศรษฐกจหลกของชาวชมชน ผลของการเปลยนทางดานระบบเศรษฐกจจะมผลกระทบโดยตรงตอพธกรรมตามความเชอทเกยวของการประกอบอาชพทางการเกษตรของชาวชมชน ทชาวชมชนเชอถอและปฏบตสบตอมาจากบรรพบรษตงแตครงอดต ปจจยทมผลอยางมากตอการเปลยนแปลงระบบเศรษฐกจของชมชนชาวไทยเขมร คอชาวจนทไดอพยพเขามาในชมชน โดยไดอพยพเขามาในชวงเวลาทประเทศกมพชาเกดความวนวายจนกลายเปนสงครามกลางเมอง จนเปนผลใหกลมชนชาวจนทอาศยอยในกมพชาตองอพยพยายถนฐานออกมาจากกมพชา และไดเขามาอยในชมชนทชาวไทยเขมรอาศยอย ซงชาวจนเหลานไดน าระบบการแลกเปลยนสนคาดวยเงนเขามาใชในชมชน โดยไดน าระบบการเกษตรเชงพาณชยเขามาสงเสรมใหกลมชาวไทยเขมรเพาะปลกพชผลทางการเกษตรใหไดจ านวนมาก ๆ เพอทจะน าไปแลกเปลยนเปนเงนกบกลมชาวจน และน าเงนนนมาเปนปจจยแลกเปลยนสนคาอปโภคบรโภคชนดอน ๆ เชน อาหารแหง หรอเครองนงหม เปนตน รวมทงเงนยงสามารถน าไปซอขาวมาไวบรโภคไดโดยไมจ าเปนทจะตองปลกเอง การเกษตรแบบดงเดมกไดถกลอดทอนความส าคญลงไป เชนการปลกขาวกถกลดความส าคญลงไปจากเดมทนยมปลกเปนจ านวนมากเพอใชแลกเปลยนเปนสนคากบชมชนอน พธกรรมทเกยวกบการปลกขาวจงถกลดบทบาทลง เชนพธกรรมเซนเจาทไรนา (แซนควาย) เพราะจ านวนของผปลกขาวในชมชนลดนอยลงไปจงไมใหความส าคญกบพธกรรมอกตอไป ชาวไทยเขมรเปนกลมชนจะตงชมชนอยอาศยอยกนเปนกลมหมบาน โดยพนทตงชมชนจะตงอยใกลกบแหลงน า เพราะวถปฏบตในการหาอาหาร และประเพณ พธกรรมตามความเชอหลายรปแบบจะอาศยล าน าเปนแหลงหาอาหาร และใชเปนสถานทประกอบพธกรรมตามความเชอ ล าน าในพนททเปนทอยอาศยของชาวไทยเขมรเปนแหลงน าทมขนาดไมใหญ จงไมเหมาะสมพอทจะใชเปนเสนทางคมนาคมทางเรอ ชาวไทยเขมรจงไมนยมใชเรอเปนพาหนะในการขนสงสนคาไปแลกเปลยนกบระหวางกลมชน และนอกกลมชน ชาวไทยเขมรจะขนสงสนคาดวยวธใชเกวยนเปนพาหนะหลก การน าสนคาไปแลกเปลยนของชาวไทยเขมรมพฒนาการอย 3 ชวงเวลา ซงจะแบงตามเหตการณส าคญทเกดขนและมผลตอชมชนโดยทางตรง
1. ชวงระยะเวลากอนมการแบงแยกพรมแดน ชาวไทยเขมรจะนยมน าสนคาไปแลกเปลยนกบกลมชนทอาศยอยในพนททเปนเขตแดนกมพชา ดวยเหตผล 3 ประการ
![Page 12: บทที่ 5 สถานภาพ บทบาทและการด ารง ...digital_collect.lib.buu.ac.th/dcms/files/52810087/... · 2018-09-19 · บทที่ 5](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022040813/5e57be460f6cef5a361e767d/html5/thumbnails/12.jpg)
277
1.1 เหตผลดานระยะทาง พนททเปนตงชมชนชาวไทยเขมรจะอยในระยะทางทไมหางจากเมองฝงกมพชา ทเปนเมองศนยกลางแลกเปลยนสนคา
1.2 เหตผลดานความสะดวก ดวยระยะทางในการเดนทางขามไปยงเมองฝงกมพชาเปนเสนทางคมนาคมทใชกนมาตงแตครงอดต เสนทางจงไดมการพฒนาอยอยางตอเนอง สามารถเดนทางน าสนคาไปแลกเปลยนแบบไปเชา เยนกลบไปได ซงจะแตกตางจากเสนทางทเขามาในฝงประเทศไทยทไมเปนทนยม เสนทางจงไดถกพฒนานอยจงไมเหมาะกบการเดนทาง ถาจะน าสนคามาแลกเปลยนฝงไทยจะตองใชระยะเวลา 2 – 3 วน
1.3 เหตผลดานความไววางใจ ชาวไทยเขมรกคอกลมชาตพนธเขมร กอนทจะถกขดแบงพรมแดนออกจากกน กลมชนทงสองฝงกคอญาตพนองทมการตดตอปะทะสงสรรคอยางตอเนอง การน าสนคาไปแลกเปลยนฝงกมพชาชาวไทยเขมรจงรสกไววางใจมากกวา และใชภาษาเดยวกนในการสอสาร แตกตางจากการน าสนคามาแลกเปลยนฝงไทยทใชภาษาไทยในการสอสาร ซงเปนภาษาทกลมชนชาวไทยเขมรไมคยเคยและไมเขาใจ
2. ชวงระยะเวลาแบงแยกพรมแดน ในชวงระยะเวลาเรมตนของการขดแบงพรมแดน ชาวไทยเขมรกยงคงนยมน าสนคาไปแลกเปลยนกบฝงกมพชา ดวยเหตผลความเคยชนและความสะดวกเรองเสนทางคมนามคม รวมทงรสกถงความไววางใจทมใหแกกน แตหลงจากทแบงแยกพรมแดนไดระยะเวลาหนง ทางรฐบาลไทยกไดกอสรางเสนทางคมนาคมเขามาในชมชน การแลกเปลยนสนคาจงเปลยนมาทางฝงประเทศไทยมากขน และการขามฝงไปยงประเทศกมพชากเปนไดยากล าบากขน เพราะรฐของทงสองประเทศไมตองการใหประชากรทงสองประเทศขามไปมาดวยเหตดานความมนคงของรฐทงสองประเทศ
3. ชวงระยะเวลาทพอคาชาวจนเขามาในชมชน ชวงนจะมชาวจนจากฝงประเทศกมพชาเขามาอยในชมชน ชาวจนเขามาท าหนาทเปนพอคาคนกลางในการน าสนคาไปแลกเปลยนกบกลมชนนอกชมชน ชาวไทยเขมรจงไมจ าเปนตองน าสนคาไปแลกเปลยนกบกลมชนนอกชมชน แตสนคาบางชนดทพอคาชาวจนไมไดรบแลกเปลยนชาวไทยเขมรกยงคงน าไปแลกเปลยนสนคากบกลมชนนอกชมชน ซงสวนใหญจะเปนกลมทอยในฝงประเทศไทย การแลกเปลยนสนคาระหวางกลมชาวไทยเขมรในชมชนดวยกนเอง หรอระหวางกลมชาวไทยเขมรกบกลมชนนอกชมชน ชวงระยะเวลากอนและหลงแบงแยกพรมแดนระยะแรก ชาวไทยเขมรจะแลกเปลยนในลกษณะสนคากบสนคาโดยจะน าสนคา เชน ขาวโพด ถวลสง ใบยาสบ เปนตนไปแลกเปลยนเปนสนคาชนดอน เชน เสอผา อาหารแหง เปนตน ซงเปนแนวทางทสอดคลองกบวถการด าเนนชวตทเปนไปในลกษณะระบบเศรษฐกจแบบพงพาธรรมชาตและพงพากนเองระหวางกลมชนในชมชนและนอกชมชน เปนการด าเนนชวตทไมมปจจยเรองเงนเขามาเปน
![Page 13: บทที่ 5 สถานภาพ บทบาทและการด ารง ...digital_collect.lib.buu.ac.th/dcms/files/52810087/... · 2018-09-19 · บทที่ 5](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022040813/5e57be460f6cef5a361e767d/html5/thumbnails/13.jpg)
278
ปจจยหลก ดวยเหตชาวไทยเขมรสามารถแสวงหาเครองอปโภคบรโภคไดในในบรเวณชมชนของตนเอง ซงการการระบบเศรษฐกจแบบพงพาธรรมชาตนถอไดวาเปนหลกของระบบเศรษฐกจส าคญของชาวไทยเขมร
3. การเปลยนแปลงทางดานสงคม พธกรรมตามความเชอทเกดขนในชมชนชาวไทยเขมร สวนหนงเกดขนและเกยวของกบระบบสงคมความเปนอยของชาวชมชนทเปนไปตามวถปฏบตทสบตอกนมาจากบรรพบรษตงแตอดต ระบบสงคมทเปลยนแปลงไปนนมผลตอการเปลยนแปลงระบบความเชอของชาวชมชนอยางไมสามารถหลกเลยงได ระบบสงคมของชาวไทยเขมรครงอดตจะเปนระบบสงคมทมหวหนาบานเปนผปกครองชมชน มความเชอทมอยอยางหลากหลายเปนระบบหรอกฎเกณฑทคอยควบคม ขดเกลากลมชนในชมชนใหประพฤตปฏบตอยในกรอบของจารตประเพณทชมชนก าหนด ระบบสงคมลกษณะเชนนไดด าเนนเรอยมาตงแตกอตงชมชน แตเหตเรองโลกาภวฒนทโลกจะตองมความเปลยนแปลงไปอยางตอเนองและตลอดเวลา และการเปลยนแปลงนนกไดเขามาสสงคมของชาวไทยเขมร ซงไดเกดจากเหตการณส าคญตาง ๆ ดงตอไปน
3.1 เกดสงครามกลางเมองในประเทศกมพชาชวงเวลาทมการสรบกนระหวางชนชาตเขมรดวยกนเองในประเทศกมพชา จนท าใหกลมชนในประเทศกมพชาตองหนภยทางสงครามเขามาในดนแดนประเทศไทยทางดานพนททเปนชายแดนตดตอกบประเทศกมพชา และไดเขามาในพนททเปนทอยอาศยของชาวไทยเขมร สงผลใหชมชนชาวไทยเขมรในพนทไดรบผลกระทบโดยตรง ดวยเหตชมชนนนกอตงอยบรเวณพนททตดกบแผนดนกมพชา ผลของสงครามไดเกดกลมชาวเขมรในประเทศกมพชาอพยพหนภยสงครามเขามาในชมชนชาวไทยเขมร ระหวางทเกดสงครามรฐไทยไดมประกาศใหกลมชนทอาศยอยในชมชนตดชายแดนไทยกมพชา ซงรวมถงชมชนชาวไทยเขมรทจะตองอพยพชมชนออกหางจากชายแดน การอพยพถอยหางจากชายแดนทมการสรบ และการอพยพถอยหางจากชายแดนของชาวไทยเขมรไดเกดปรากฏการณตามมา คอไดเกดการกอตงชมชนขนมาใหม ทแตกออกมาจากชมชนเดม สงครามกลางเมองในประเทศกมพชายงไดผลกดนใหกลมชาวจนเขามาอยในพนทชมชนชาวไทยเขมร โดยชาวจนไดน าระบบการคาแบบแลกเปลยนสนคากบเงน วถชมชนชาวไทยเขมรในแบบระบบการแลกสนคากบสนคาจงไดถกลดความส าคญลงไปจากชมชน ชาวชมชนไดเปลยนวถมาท าการเกษตรจากเดมทเปนการเกษตรแบบพงพาตนเอง เปลยนมาท าการเกษตรทสามารถน าไปแลกเปลยนเพอใหไดมาซงเงนตามวถทชาวจนเปนผน ามาในชมชน การปลกขาวไวส าหรบบรโภคในครอบครวหรอไวแลกเปลยนกบสนคาชนดอน ๆ จงลดนอยลง พธกรรมท
![Page 14: บทที่ 5 สถานภาพ บทบาทและการด ารง ...digital_collect.lib.buu.ac.th/dcms/files/52810087/... · 2018-09-19 · บทที่ 5](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022040813/5e57be460f6cef5a361e767d/html5/thumbnails/14.jpg)
279
เกยวกบความเชอเรองการท านา เชนพธกรรมแซนควาย (เซนเจาทไรนา) จงถกลดบทบาทลงไป จนปจจบนหลงเหลอชมชนทมความเชอเรองเจาทไรนาอยเปนจ านวนนอยมาก
3.2 การเขามาของระบบการศกษา ซงไดเขามาพรอมกบการกอตงโรงเรยน ระบบการศกษาของชาวชมชนเมอครงกอนทจะมการกอตงโรงเรยน ชาวชมชนจะใชวดเปนสถานทบมเพาะความรดานการศกษาใหกบกลมชนในชมชน ซงจะสอดคลองกบวถปฏบตดานตาง ๆ ทสบตอกนมาแตครงอดต ระบบการศกษาทเขามาใหมในชมชนเปนระบบการศกษาทรฐเปนผก าหนดเนอหาซงเปนมาตรฐานแบบเดยวกนทวประเทศเนอหาจงไมสอดคลองกบวถปฏบตตามความเชอทเปนอยของชาวไทยเขมร การกอตงโรงเรยนจงไดกอใหเกดผลกระทบตอวถของชมชนไทยเขมรหลายประการ
3.2.1 ชาวชมชนไทยเขมรไดเรยนรภาษาไทย ดวยเมอมการกอตงโรงเรยน หนวยงานรฐจงไดสงครผสอนเขามาสอนวชาความรดวยการศกษาใหกบกลมชนในชมชน ซงเปนการเรยนการสอนทใชภาษาไทยเปนภาษาหลก และกลมผสอนทเขามาในชมชนเปนกลมชนทอยภายนอกชมชนทไมสามารถสอสารเปนภาษาเขมรทชาวชมชนใชในการสอสารในชวตประจ าวน ท าใหสอสารระหวางผสอนกบชาวชมชนเปนในลกษณะทเขาใจไดยากล าบาก ดวยอ านาจของผสอนและนโยบายของรฐทตองการใหผเขาเรยนโรงเรยนจะตองสอสารกนเปนภาษาไทย ซงชวงเวลาตงแตนนเปนตนมาการใชภาษาเขมรเปนภาษาหลกในการสอสารระหวางกลมชนในชมชน จงไดถกลดทอนความส าคญลงไป จากเดมทเปนภาษาหลกในการสอสารกเปลยนมาเปนสอสารทงภาษาเขมรและภาษาไทย
3.2.2 ชาวชมชนไทยเขมรไดรบความรในเชงวทยาศาสตร ซงเปนองคความรใหมทถกถายทอด ชน ามาจากกลมชนทเปนกลมนอกชมชน และนอกวฒนธรรม โดยผานมาทางครเขามาท าหนาทเปนครผสอนในโรงเรยนทกอตงขนตามนโยบายภาครฐทสงเสรมใหประชาชนชาวไทยเทาเทยมกนทางการศกษา ซงองคความรทางดานวทยาศาสตรทชาวชมชนไดรบเปนความรใหมทสามารถอธบายปรากฏการณตาง ๆ ทขดแยงกบแนวความคด ความเชอเดมไดทชาวชมชนมความเชออย พธกรรมความเชอบางประการกไดถกลดทอนความส าคญลงไป และเลอนหายไปในทสด เชนความรทางดานวทยาศาสตรสามารถทจะอธบายปรากฏการณธรรมชาตของการเกดฟาผาทผาลงกลางชมชน แตชาวไทยเขมรมความเชอเดมวาฟาทผาลงกลางชมชนจะกอใหเกดหายะกบชมชนจะตองประกอบพธกรรมสะเดาะเคราะหหรอปดรงควาญ จงจะท าใหชมชนและกลมชนในชมชนปลอดภยจากหายะตาง ๆ โดยเมอชมชนเกดปรากฏการณฟาผาลงมากลางชมชน ชาวชมชนกจะประกอบพธกรรมปะเกาะขนมาเพอเปนการปดรงควาญ หรอพธกรรมปดเสนยดจญไรใหหายไปจากชมชน พธปะเกาะเปนพธกรรมทมพนฐานความเชอมาจากลางรายทสงสญญาณผาน
![Page 15: บทที่ 5 สถานภาพ บทบาทและการด ารง ...digital_collect.lib.buu.ac.th/dcms/files/52810087/... · 2018-09-19 · บทที่ 5](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022040813/5e57be460f6cef5a361e767d/html5/thumbnails/15.jpg)
280
ปรากฏการณตาง ๆ ทเกดขนกบชมชน เชนฟาฝากลางชมชน และความเชอเรองลางรายตาง ๆ สามารถอธบายหกลางไดดวยเหตผลทางดานวทยาศาสตรถงสาเหตของการเกดฟาฝา หรอมสตวรายตาง ๆ เขามาในชมชน พธกรรมปะเกาะจงถดลอดทอนความส าคญลงไปจากชมชม
3.2.3 ระบบการศกษาแบบใหมทรฐเปนผก าหนดจากการบรหารราชการสวนกลาง เปนผลใหชาวชมชมไทยเขมรไดรบคานยมและขอบงคบทางสงคมแบบใหม กลมผทไดรบผลกระทบกลมแรกคอกลมผเขาศกษาในโรงเรยนทเขามาใหมในชมชน ซงตองจ ายอมทปรบเปลยนตวเองใหเขากบความเปนสากลนยมตามวฒนธรรมไทยสวนกลางตามการปลกฝงจากผทท าหนาทใหการศกษา โดยไดอางขอปฏบตตามระเบยบบงคบของโรงเรยนทรฐเปนผก าหนดมาบงคบใชกบกลมผเขาเรยน เชนการไมใชภาษาเขมรทเปนภาษาดงเดมของกลมชนชาวไทยเขมรเปนภาษาในการสอสารในโรงเรยน จนกลมผเขาเรยนไดเกดส านกใหมขนมาวาภาษาเขมรทตนเองใชในการสอสารเปนภาษาทไมไดรบการยอมรบจากกลมชนสวนใหญในสงคมไทย เมอส านก (ผด ๆ) เรองภาษาทแตกตางไปจากกลมชนสวนใหญไดเขาสกลมชนอน ๆ ในชมชน จงเกดความรสงทจะตองการเปนทยอมรบของกลมชนสวนใหญ ชาวไทยเขมรจงเรมทจะไมกลาแสดงตน หรอแสดงวฒนธรรมกลมชนชาตพนธเขมรตอสาธารณชน สงผลใหประเพณ พธกรรมตามความเชอตาง ๆ ทชาวไทยเขมรเคยปฏบตเมอครงกอนทระบบการศกษาสมยใหมจะเขามาในชมชนจงถกปฏบตหรอประกอบพธกรรมขนในปรมาณทลดนอยลง จนกระทงไมมความส าคญตอวถชมชนไปในทสด
4. การเปลยนแปลงระบบการปกครอง ระบบการปกครองเปนสวนหนงของพลงขบทมผลตอประเพณ พธกรรมตามความเชอตอกลมชนในทก ๆ กลม ชมชนชาวไทยเขมรแตครงโบราณเปนชมชนทใชระบบการปกครองในลกษณะปกครองกนเองภายในชมชน มหวหนาบานเปนผท าหนาทดแล ปกครองกลมชนในชมชนหรอหมบาน โดยชาวชมชนจะคดเลอกจากผทอาวโสทมความรเรองการประกอบพธกรรมตามความเชอตาง ๆ ของชมชนขนมาเปนหวหนาปกครอง หลงจากทพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท 5 ไดทรงประกาศพระราชบญญตปกครองทองท ร.ศ. 128 ผปกครองชมชนจงไดถกเปลยนรปแบบมาเปนระบบก านน ผใหญบานทขนตรงเกยวโยงกบอ านาจของรฐไทย ผปกครองชมชนไทยเขมรจงไมจ าเปนทจะตองเปนผอาวโสทชาวชมชนใหการนบถออกตอไป ดวยเหตผอาวโสทไดรบการนบถอโดยสวนใหญจะบคคลทมอายเกนกวา 60 ป จงไมสามารถทจะรบต าแหนงเปนผใหญบาน หรอก านนได ผปกครองชมชนจงสามารถทจะเปนบคคลใดกไดทไดรบการเลอกตงขนมารบหนาท
![Page 16: บทที่ 5 สถานภาพ บทบาทและการด ารง ...digital_collect.lib.buu.ac.th/dcms/files/52810087/... · 2018-09-19 · บทที่ 5](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022040813/5e57be460f6cef5a361e767d/html5/thumbnails/16.jpg)
281
ผปกครองชมชนทใชระบบผอาวโสทมความศรทธาตอความเชอมาเปนผมอ านาจปกครองกลมชนในชมชน ผปกครองเหลานกจะเปนแรงขบทส าคญในการทเผยแผความเชอตาง ๆ ใหยงคงด ารงอยอยางมนคง เพราะผปกครองลกษณะนจะมอ านาจในการทจะกระตนเตอนหรอคอยควบคมใหกลมชนในชมชมไดประพฤตปฏบตไปในแนวทางความเชอตาง ๆ ทชาวชมชนโดยรวมมเชอถอศรทธา รวมทงผปกครองเหลานยงมอ านาจในการลงโทษบคคลหรอกลมบคคลใด ๆ ทไมปฏบตตามหรอขดแยงกบแนว คดหลกของความเชอ แตเมอระบบผปกครองอาวโสหมดไปจากชมชนเทากบพลงอ านาจในตอกรกบแรงกระทบทจะท าใหความเชอตาง ๆ ลดบทบาทความส าคญลงไปกไดหมดไปพรอมกบการเกดขนของระบบการปกครองใหม นอกจากนผปกครองระบบอาวโสโดยสวนใหญจะเปนบคคลเดยวกนกบผทท าหนาทดแลศาลนะตาประจ าหมบาน ทเรยกเปนภาษาพนบานวา “นกน” นกนจะเปนบคคลทไดรบการเคารพนบถอจากชาวชมชนเปนอยางมาก นกนจะเปนผทมความรทางดานพธกรรมตาง ๆ ทชาวชมชนปฏบตอย นกนจงท าหนาททงทเปนผปกครองชมชน และท าหนาทเปนเจาพธในพธกรรมตาง ๆ หลงจากทรฐไดตรากฎหมายก าหนดลกษณะการปกครองขนมาใหม วถปฏบตตามระบบการปกครองแบบเดมของชมชนจงไดหายไป และนกนจงถกลดบทบาทเหลอเพยงผดแลศาลนะตาไมมอ านาจปกครองชมชนเหมอนทเคยเปนเมอครงอดต
5. การเขามาของระบบอนามยสมยใหม การรกษาพยาบาลเพอประคบประคองกลมชนใหรอดปลอดภยจากโรคภยตาง ๆ ทชาวไทยเขมรปฏบตสบตอกนมาตงแตครงโบราณคอการใชตวยาสมนไพรทไดจากพชหรอสตว น าผสมเปนยาไวส าหรบรกษาอาการเจบปวยตาง ๆ รวมทงยงไดน าวธการทางความเชอมาชวยในการรกษา ซงชมชนชาวไทยเขมรจะมพธกรรมการรกษาพยาบาลอยหลายแบบ เมอชมชนไดมการรกษาพยาบาลสมยใหมเกดขน ซงเปนการรกษาพยาบาลในเชงวทยาศาสตรทขดแยงกบการรกษาพยาบาลตามความเชอไดสงผลกระทบตอการรกษาพยาบาลตามความเชอเปนอยางมาก การรกษาพยาบาลสมยใหมเปนการรกษาทสามารถเหนผลการรกษาไดรวดเรว การรกษาพยาบาลดวยวธการสมยใหมเหลานไดลดทอนความส าคญพธการรกษาพยาบาลทเปนในแบบตามแนวคดความเชอ และการรกษาแบบภมปญญาพนบานลงไปอยางสนเชง ความเชอถอศรทธาตอความเชอของชาวไทยเขมรไดถกทาทายครงส าคญทจะด ารงอยทามกลางกระแสความเปลยนแปลงครงใหญ และการรกษาตามความเชอกไมสามารถทตานทานกบแรงเบยดขบจากวทยาการพยาบาลสมยใหมได เปนผลใหพธกรรมรกษาพยาบาลตามความเชอบางพธกรรมไดเลอนหายไปจากชมชน เชนพธเลยกปวง (ลากไขถอนคณไสย) ซงเปนพธกรรมรกษาพยาบาลทมฐานความเชอวาอาการเจบปวยของบคคลตาง ๆ นนเกดจากการกระท าของบคคลหรอภตผทสงสงของท
![Page 17: บทที่ 5 สถานภาพ บทบาทและการด ารง ...digital_collect.lib.buu.ac.th/dcms/files/52810087/... · 2018-09-19 · บทที่ 5](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022040813/5e57be460f6cef5a361e767d/html5/thumbnails/17.jpg)
282
เปนคณไสยเขามาในรางกายผปวย จะตองประกอบพธลากไขถอนคณไสยเพอน าคณไสยเหลานนออกไปจากรางกายผปวยจงจะหายจากอาการเจบปวย นอกจากนวทยาการทางการพยาบาลสมยใหมยงไดลดทอดความส าคญของพธกรรมอน ๆ ลงไปอกดวย เชนพธกรรมการนบถอกรก าเนด หรอครก าเนด ซงเปนพธกรรมทมฐานความเชอทวาทารกชาวไทยเขมรทกคนทเกดมาบนโลกจะมเทพเจาหนงองคมาคอยท าหนาทปกปองทารกใหปลอดภยจากภยนตรายตาง ๆ วธการทจะรบรวาทารกมเทพเจาองคใดเปนเทพประเจาตวแตเดมจะอาศยวธการดจากสายรกเพอท านายวาทารกจะมครหรอเทพเจาองคใดเปนผคมครอง แตการท าคลอดดวยวทยาการสมยใหมจะอาศยเครองมอทางการแพทยททนสมย ท าใหไมสามารถจะสงเกตสายรกของทารกได ความเชอเรองกรก าเนด (ครก าเนด) จงไดเปลยนรปแบบไป โดยไดปรบเปลยนมาใชวธพธกรรมการเสยงทาย (บน) มาท านายวาทารกมเทพเจาองคใดเปนผคมครองแทนการสงเกตจากสายรก
6. การเขามาของระบบคมนาคม ชมชนชาวไทยเขมรแตเดมการคมนาคมเพอน าสนคาเขาไปแลกเปลยนตามสถานท หรอชมชนตาง ๆ จะใชวธเดนเทาหรอใชเกวยนเปนพาหนะในการขนสงสนคา แตเมอรฐไดมนโยบายขยายความเจรญทางดานการคมนาคมใหครอบคลมพนทสวนตาง ๆ ของประเทศ ถนนจงไดเขามาในชมชนชาวไทยเขมรแทนเสนทางการคมนาคมเดมทมอย ถนนนอกจากจะไดสรางความสะดวกสบายในการเดนทางและการขนสงสนคาไปแลกเปลยนกบกลมชนอน ๆ ทสงผลใหระบบเศรษฐกจของชาวชมชนปรบเปลยนจากระบบเศรษฐกจเพอยงชพ เปลยนมาเปนระบบเศรษฐกจแบบพงพาเงน ซงระบบเศรษฐกจแบบใหมนไดลดทอนวถปฏบตดงเดมของชาวไทยเขมรไปจนหมดสน จากเดมทชาวชมชนท าการเกษตรเพอไวใชบรโภคและแลกเปลยนเปนสนคาบรโภคแบบอน กไดเปลยนมาเปนระบบการเกษตรทน าสนคาไปแลกเปลยนเปนเงนและน าเงนไปแลกเปลยนเปนสนคาอปโภค บรโภคชนดอน ๆ ถนนเปนตวน าพาน าเงนเขามาสรางวฒนธรรมใหมใหกบชาวชมชนไทยเขมร ซงวฒนธรรมใหมนนใหความส าคญกบตวเลขของเงน เงนจงมความส าคญกบชมชนเปนอยางมาก ถนนและเงนไดปรบเปลยนวถการปลกขาวดงเดมของชาวไทยเขมรซงแตครงโบราณชาวชมชนจะนยมปลกไวบรโภคในครวเรอน แตเมอวฒนธรรมเงนไดเขามา ชาวชมชนกไดลดความส าคญของการปลกขาวลงไป หนไปปลกสนคาทสามารถน าไปแลกเปลยนเปนเงนไดจ านวนมาก ๆ วถปฏบตดานความเชอทเกยวกบการเพาะปลกขาว เชนความเชอเรอเจาทไรนา (ควาย) ทมฐานคดความเชอวาไรนาตาง ๆ จะมเทพเจาคอยคมครองและดลบนดาลใหมผลผลตทอดมสมบรณ และทกปในวนขน 3 ค า เดอน 6 ในชมชนกจะการประกอบพธเซนเจาทไรนา (แซนควาย) ขนเพอเปนการบวงสรวง
![Page 18: บทที่ 5 สถานภาพ บทบาทและการด ารง ...digital_collect.lib.buu.ac.th/dcms/files/52810087/... · 2018-09-19 · บทที่ 5](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022040813/5e57be460f6cef5a361e767d/html5/thumbnails/18.jpg)
283
ขอบคณเทพเจาเหลาน ความเชอเรองเจาทไรไดถกลอดทอนความส าคญลงไป ชมชนทมความเชอเรองควายกพบไดนอยมากในชมชนชาวไทยเขมร การคมนาคมทสะดวกสบายดวยถนนนอกจากจะน าพาความสะดวกสบายในการเดนทางเขามาในชมชน ถนนกไดน าพาววฒนาการใหม ๆ เขามาในชมชน เชนพาหนะชนดใหมเขามาแทนทเกวยน และกลมชนใหม ๆ ทนอกเหนอจากกลมชนทมอยเดมในชมชน ซงการเปลยนแปลงนไดลดทอดวถปฏบตแบบดงเดมทงดานวถชวต และพธกรรมความเชอของชาวชมชนลงไป ความสะดวกสบายดานการคมนาคม และยานพาหนะท าใหกลมชนชาวไทยเขมรไดปะทะสงสรรคทางวฒนธรรมกบกลมชนนอกชมชน ซงเปนกลมชนนอกวฒนธรรมไทยเขมร การปะทะสงสรรคไดกอใหเกดการแลกเปลยนทางดานวฒนธรรมระหวางกลมชาวไทยเขมรกบกลมชนนอกชมชน ชาวไทยเขมรจงไดรบเอาวฒนธรรมทนอกเหนอจากวฒนธรรมเดมเขามาในชมชน รวมทงการปะทะสงสรรคทางวฒนธรรมยงสงผลใหชาวชมชนไดรบรวากลมชนของตนเปนกลมชนขนาดเลกในกลมสงคมใหญทเรยกวาประเทศ (ไทย) และถกมองจากกลมชนสงคมใหญวากลมชนทแตกตางไปจากสงคมใหญ และมมมองเหลานไดถกปลกฝงลงในความรสกนกคดของกลมชนในชมชน จนกลมชนไดส านกตนเองวาแตกตางจากผอนในสงคมใหญ ชาวชมชนจงพยายามทจะประพฤตปฏบตทางดานวฒนธรรมใหเหมอนหรอคลายคลงกบกลมใหญ สงผลใหคตดานความเชอทมอยถกปรบเปลยนรปแบบ และลดทอดความส าคญลงไป
7. การเขามาของระบบไฟฟา ผลจากการทรฐตองการขยายความเจรญดานตาง ๆ ในครอบคลมพนทสวนตาง ๆ ของประเทศ ทงนตองการทจะยดโยงความเปนรฐชาตไทยเอาไวใหมงคงทสด ความเจรญดานการไฟฟาเปนอกหนงนโยบายทรฐน ามาใช ระบบการไฟฟาสมยใหมกเขามาในชมชนชาวไทยเขมร ซงเปนการเขามาพรอมกบวทยาการสมยใหมมากมาย ทไดปรบเปลยนวถปฏบตของชาวชมชนไปอยางสนเชง จากเดมทชาวไทยเขมรจะวธการหงขาวกบเตาไฟทเปนหนกอนเสา และเตาไฟทใชถานหรอไมฟนทหาไดบรเวณรอบ ๆ ชมชน เปลยนเปนหมอหงขาว และหมอหงขาวแบบใหมกไดเขามาสรางวฒนธรรมใหมในการใชชวตของชาวชมชน ทไมจ าเปนจะตองพงพาเตาไฟแบบโบราณ การหงขาวดวยหนกอนเสาจงหมดไปจากชมชน ซงการหมดไปของหนกอนเสาสงผลกระทบตอความเชอของชาวชมชน เชนความเชอเรองขวญทมฐานความเชอวาทกคนจะมขวญอย 19 ดวง ถาขวญอยไมครบ 19 ดวงกจะสงผลตอเจาของขวญ และจะท าตองท าพธเรยกขวญใหกบมาครบจ านวนดงเดม พธเรยกขวญของชาวไทยเขมรจะมอยหลายแบบ พธเรยกขวญแบบหนงจะประกอบพธกบหนกอนเสา ซงเรยกพธแรกขวญแบบนวา “ออยตาหมดเฒาโอวยวปะลง” กไดเลอนหายไปจากชมชนชาวไทยเขมรอยางสนเชง
![Page 19: บทที่ 5 สถานภาพ บทบาทและการด ารง ...digital_collect.lib.buu.ac.th/dcms/files/52810087/... · 2018-09-19 · บทที่ 5](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022040813/5e57be460f6cef5a361e767d/html5/thumbnails/19.jpg)
284
การเขามาในชมชนชาวไทยของระบบไฟฟายงไดน าพาวทยาการสมยใหมอน ๆ เขามาในชมชน โดยเฉพาะเครองรบโทรทศนซงวทยาการทสงผลกระทบตอชาวชมชนอยางมาก โทรทศนท าหนาทในการสอสารขาวสารตาง ๆ มาจากกลมชนนอกชมชน ชาวไทยเขมรจงไดรบร เรยนร รจกกลมชนนอกชมชนไดอยางหลากหลายขนดวยการรบชมโทรทศน จนท าใหชาวชมชนเกดความรสกวากลมคนทสอสารผานมาทางเครองรบโทรทศนนนเปนกลมคนทเปนกลมสวนใหญของสงคมไทย ทมวฒนธรรมสมยทไมจ าเปนตองพงพาระบบความเชอแบบดงเดมเหมอนแบบทกลมชนของตนเองปฏบตอย เมอกลมชาวไทยเขมรไดรบขาวสารทสอสารผานมาทางเครองรบโทรทศน กลมชนจงไดถกปลกฝงความคดวาตนเองนนแตกตางจากกลมชนทสอสารผานเครองรบโทรทศน จงพยายามทจะปรบเปลยนวถชวต และวฒนธรรมตนเองใหสอดคลองกบวถปฏบตของกลมชนตาง ๆ ทสอสารมาทางเครองรบโทรทศน
บทบาทของประเพณ พธกรรมและความเชอ ประเพณ พธกรรมและความเชอทกลมชนตาง ๆ ยดถอปฏบตเปนสงทมบทบาทตอสงคมและชวตของมนษยเปนอยางมาก เพราะวาสงเหลานจะเปนรากฐานทางดานพฤตกรรมของกลมชนในสงคมตาง ๆ รวมทงชมชนของชาวไทยเขมรดวยเชนกน ซงเปนชมชนมลกษณะคลายกบชมชนอน ๆ ทจะใหความส าคญกบการประกอบพธกรรม และประเพณตามความเชอ สาเหตประการส าคญเพราะวาพธกรรมหรอประเพณตาง ๆ ทประกอบขนในชมชนแตละครงจะสรางความรสกถงความมนคง อบอนใหเกดขนกบกลมชนในชมชน อกทงประเพณและพธกรรมตามความเชอยงไดสรางความรสกความเปนพวกเดยวกนระหวางกลมชนในชมชน ประเพณ และพธกรรมตามความเชอในลกษณะตาง ๆ ของชาวไทยเขมรจงเปนกลไกส าคญในการสรางอตลกษณของกลมชนทแปลกและแตกตางไปจากกลมชนกลมอน ๆ และพธกรรมความเชอยงไดชวยใหกลมชนในชมชนมความรสกเกดความมนคงทางจตใจ เกดความสบายใจ เปนเพราะพธกรรมตามความเชอทประกอบขนในชมชนจะเกยวของกบการขอรองใหสงทอยนอกเหนอธรรมชาตใหความชวยเหลอ คมครองและปกปองกลมชนในขณะทบงเกดความไมมนคง มนใจในการด าเนนชวตหรอประกอบสมมาอาชพ ความเชอของชาวไทยเขมรกมพนฐานอยางเดยวกบกลมชนอน ๆ คอความเชอทมอยในชมชนโดยสวนใหญจะมพนฐานทเปนเรองเลาทเลาสบตอกนมา หรอทเรยกวาต านานจากกลมชนรนบรรพบรษจะใชเรองเลาเชงต านานเหลานเพออธบายถงเหต และปจจยทจะตองประกอบประเพณ และพธกรรมตาง ๆ ทกระท าขนในชมชน หรอกลาวใหชดเจนความเชอเปนนามธรรมของประเพณและพธกรรม ซงต านานทเลาสบตอกนมาเมอครงบรรพบรษไมใชเปนเพยงเรองเลาทเปน
![Page 20: บทที่ 5 สถานภาพ บทบาทและการด ารง ...digital_collect.lib.buu.ac.th/dcms/files/52810087/... · 2018-09-19 · บทที่ 5](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022040813/5e57be460f6cef5a361e767d/html5/thumbnails/20.jpg)
285
ธรรมดาสามญ แตต านานเปนเรองเลาทแฝงเรนไวดวยโลกทศนทางสงคม วฒนธรรม และสถานภาพของกลมชนเอาไวในต านานเหลานนดวย พธกรรมความเชอของชาวไทยเขมรจะเปนพธทเกยวเนองกบความรสกทางดานจตวทยาทยดโยงเขากบเรองกศโลบาย โดยชาวชมชนไดน ากศโลบาย ซงจะเปนประโยคในเชงบอกกลาวมาเปนอบายเพอใชการควบคม และขดเกลาพฤตกรรมของคนในชมชน ใหประพฤตปฏบตในแนวทางทชมชนหรอสงคมเหนวาเปนเรองดทควรปฏบต และกศโลบายนยงมไวเพอเสรมสรางทางดานจตใจในดานตาง ๆ ของกลมชนอกดวย การกระท าตามบทบาทของประเพณ พธกรรมตามความเชอของชาวไทยเขมร โดยสวนใหญจะผานกระบวนการบนบานศาลกลาว หรอกระบวนประกอบพธกรรมบวงสรวงบชาตอสงอยเหนอธรรมชาตหรอสงเรนลบทเชอวาคอภตผ วญญาณ หรอสงศกดสทธตาง ๆ ซงจากการศกษา วเคราะหประเพณและพธกรรมตามความเชอรปแบบตาง ๆ ทปฏบตกนอยในชมชนชาวไทยเขมร พธกรรมตามความเชอในรปแบบตาง ๆ ทชาวไทยเขมรไดปฏบตสบตอกนมาแตครงอดต ไดมบทบาทตอกลมชนชาวไทยเขมรในชมชนหลายประการ สามารถแยกยอยไดดงน บทบาทดานการตอบสนองความมนคงทางดานจตใจ พธกรรมตามความเชอทชมชนชาวไทยเขมรประกอบพธขนนอกจากจะเปนการประกอบขนเพอเปนการบวงสรวงบชาสงทอยนอกเหนอธรรมชาตแลว ประเพณและพธกรรมตามความเชอเหลานยงมบทบาทส าคญในการตอบสนองดานความตองการทางจตใจ เพอใหกลมชนไดผอนคลายความรวตกกงวล หรอความรกลว หรอไมมนคงในจตใจใหกลบมามพลงแรงใจทเขมแขงขน โดยพลงใจทเขมแขงขนกจะสงผลใหบคคลนน ๆ สามารถทด าเนนชวตไดอยางปกตสข และเผชญกบโรคภย และเคราะหกรรมตาง ๆ ทชาวชมชนเชอวาเปนการกระท าของสงเรนลบทกระท าใหเกดความเจบไข บทบาทของพธกรรมตามความเชอดานการตอบสนองความมนคงดานจตใจ โดยสามารถแยกยอยรายละเอยดไดดงน
1. สรางขวญและก าลงใจในการตอสกบอาการเจบปวย พธกรรมตามความเชอมบทบาทในการดแลสขภาพของกลมชนในสงคมชาวไทยเขมรมาเปนเวลานานตงแตครงโบราณ โดยมพนฐานของความเชอวาอ านาจสงเรนลบ สงศกดสทธ ภตผ วญญาณตาง ๆ ทชาวชมชนนบถอผานกระบวนการประกอบพธกรรมเซนสรวงนน สามารถจะดลบนดาลใหเกดปรากฏการณตาง ๆ ตามธรรมชาต เชน ฟาฝา น าทวม หรอพาย เปนตน รวมทงอ านาจของสงเรนลบและสงศกดสทธเหลานยงสามารถดลบนดาลใหเกดปรากฏการณตาง ๆ ทเปนโทษใหเกดขนกบชวตและสงคมมนษยไดเชนกน ซงเชอวาจะสามารถดลบนดาลใหบคคลมการเกด การเจบไข และการตายได กลมชนชาวไทยเขมรทไดประสบกบเคราะหกรรม โรคภย หรอสงตาง ๆ ท
![Page 21: บทที่ 5 สถานภาพ บทบาทและการด ารง ...digital_collect.lib.buu.ac.th/dcms/files/52810087/... · 2018-09-19 · บทที่ 5](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022040813/5e57be460f6cef5a361e767d/html5/thumbnails/21.jpg)
286
สงผลใหดานลบ เชอวาเปนการกระท าของสงเหลาน จงจ าตองประกอบพธกรรมขนมาเพอเซนสรวงบชาเชอวาจะชวยใหโรคภย หรอเคราะหกรรมตาง ๆ หลดพนไปจากผเจบปวย พธกรรมทเกยวของกบสงเรนลบและสงศกดสทธเพอการรกษาพยาบาลจงสามารถพบไดเปนจ านวนมากในชมชนชาวไทยเขมร ปจจยส าคญทสงเสรม สนบสนนใหเกดพธกรรมการรกษาพยาบาลหลากหลายอยางเกดขนในชมชนชาวไทยเขมร เหตเพราะยคสมยโบราณทการแพทยสมยใหมยงไมเขาถงยงชนชนทเปนอยอาศยของชาวไทยเขมร การรกษาพยาบาลเพอบรรเทา และรกษาอาการเจบไขของชาวชมชนจงตองพงวธการทเปนภมปญญาพนบานเพอประคบประคองกลมชนใหผานพนจากสภาวะอาการเจบไข วธการทเปนภมปญญาพนบานจะอยหลายแบบอยาง ทงวธการน าสมนไพรมาใชในการรกษา การใชปฏกรยาจากความรอนมาใชรกษา และใชวธการตามความเชอทตอยอดมาเปนพธกรรมเพอการรกษา การรกษาพยาบาลดวยพธกรรมตาง ๆ ของชาวไทยเขมรจะเกยวเนองกบผลทางดานจตวทยาทมผลตอการบรรเทาอาการเจบปวย หลายพธกรรมตามความเชอเพอการรกษาพยาบาลจะไมไดน าตวยาสมนไพรมาใชรวมในการรกษา จะมเพยงพธกรรมผะหลาบ หรอพธกรรมแกเคลดเทานนทน าสมนไพรมาใชรวมในการประกอบพธกรรมคอเมอประกอบพธกรรมเสรจสนเจาพธกจะมอบตวยาสมนไพรใหกบผเขารวมพธน าไปตมดมกนเปนเวลา 3 วน 7 วนแลวแตกรณ แตพธกรรมการรกษาอาการเจบปวยในแบบอน ๆ ทเกดขนในชมชนชาวไทยกไมไดมการน าตวยาสมนไพรมาใชรวมในการประกอบพธ ชมชนชาวไทยเขมรจะมหลายพธกรรมทประกอบขนเพอเปนการรกษาพยาบาลทเนนการสรางพลงดานจตใจในการตอสกบอาการเจบปวย โดยพธกรรมทประกอบขนมฐานความเชอวาความเจบปวยนนเกดจากการกระท าของสงทอยเหนอธรรมชาต เชน ภตผ หรอวญญาณสงชวรายตาง ๆ เปนตน จงตองประกอบพธกรรมการรกษาขนเพอใหหลดพนจากการกระท าของวญญาณสงชวรายเหลานน อาท พธกดฉนว (ตดเชอกรรมพนธ) เปนพธทประกอบขนเพอการรกษาอาการเจบปวยทกชนดทไมเฉพาะเจาะจงวาเจบปวยลกษณะใด โดยมพนฐานความเชอวาอาการเจบปวยนนเกดจากการผปวยนนไดรบเชอราย สงรายตาง ๆ มาจากบรรพบรษผลวงลบ และจะตองท าพธตดขาดจากบรรพบรษเพอทจะไดหลดพนจากการรบเชอรายเหลานน และกจะท าใหผปวยหายจากอาการเจบปวยทไดรบสบตอมาจากบรรพบรษ อนงยงมพธแซนจน (เซนสงวญญาณสงชวราย) เปนพธกรรมการรกษาอาการเจบปวยของชาวชมชนทมพนฐานความเชอวาอาการเจบปวยเกดจากการกระท าของผรายทเขามาสงอย
![Page 22: บทที่ 5 สถานภาพ บทบาทและการด ารง ...digital_collect.lib.buu.ac.th/dcms/files/52810087/... · 2018-09-19 · บทที่ 5](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022040813/5e57be460f6cef5a361e767d/html5/thumbnails/22.jpg)
287
รางกายของผปวย ตองใหเจาพธท าพธเซนสงดวงวญญาณผรายเหลานนใหออกไปจากรางกายของผปวย เพอทจะไดหายจากอาการเจบปวย พธกรรมตามความเชอของชาวไทยเขมรทเขามามบทบาทตอการดแลสขภาพกลมชนในชมชนไมไดมเพยงไวใชกบกรณคนทมอาการเจบปวยเทานน พธกรรมตามความเชอของชาวไทยเขมรทประกอบขนยงเชอวากระท าขนเพอปองกนอาการเจบไขทจะเกดขนในอนาคต เชนความเชอเรองกรก าเนด หรอครก าเนดทมพนฐานความเชอวาทารกทเกดมาในชมชน ทกคนทเกดมาจะมเทพเจาหนงองคตดตวเดกทารกมา โดยจะคอยมาท าหนาทคมครองรกษาเดกใหมสขภาพแขงแรงทงทางรางกายและทางจตใจ เมอเดกทารกเกดมาพอแมของเดกกจะท าพธตอนรบเทพเจาใหเขามาอยในบาน โดยจะท าจวมครก าเนด (กรก าเนด) ไวใหเทพเจาสงสถตอาศยอย และจะมการเซนไหวเทพเจาอยอยางตอเนองเพอวงวอนขอใหเทพเจาใหความคมครอง และคอยดแลรกษาในขณะทเจาของจวมครมอาการเจบปวย นอกจากนในชมชนยงมความเชอเรองขวญ ทเรยกเปนภาษาเขมรวา “ปะลง” หรอขวญ ซงเปนความเชอทเกดขนมาชานานในชมชนชาวไทยเขมร โดยมพนฐานความเชอวาขวญเปนสงทอยในรางกาย หรอเปนสวนประกอบในรางกายของคนทกคน ขวญของชาวไทยเขมรจะเกยวของสมพนธกบความเชอเรองผหรอวญญาณ โดยเชอวาขวญเปนอ านาจลกลบทไมอาจสามารถมองเหนหรอสมผสได ขวญมอทธพลหรอกระท าใหเกดผลโดยตรงตอชวต จตใจของบคคลผเปนเจาของขวญ และเชอวาทกคนจะมขวญอยทงหมด 19 ดวงซงถาขวญอยไมครบจ านวนจะสงผลกระทบใหเจาของขวญเกดอาการเจบปวย ชาวไทยเขมรเชอวาเจาของขวญทมอาการเจบปวย เกดจากขวญทอยในรางกายหลดหายไป โดยสภาวะทท าใหขวญบกพรองอยไมครบ 19 ดวง อาจเกดจากอบตเหต หรออาการอน ๆ เมอพบวาขวญไดบกพรองไป เจาของขวญกจะตองใหเจาพธมาท าพธเรยกขวญ (เฮาปะลง) เพอทจะใหขวญกลบมายงรางกายของเจาของขวญอยางครบถวน และเมอขวญกลบเขามาสรางกายอาการเจบปวยจะไดผานพนไป แตถาหากขวญไมสามารถกลบมายงรางกายของเจาของขวญได เจาของขวญอาจจะพบพานกบอาการเจบปวยทรนแรงขนถงขนเสยชวตกเปนได
2. สรางขวญและก าลงใจในการประกอบอาชพ หลกฐานทางโบราณคด และประวตศาสตรหลายอยางทนกวชาการในแขนงตาง ๆ ไดคนพบไดชใหเหนวาประเพณ พธกรรมและความเชอตาง ๆ ทมอยในสงคมไทยไดเขามามบทบาทในการประกอบอาชพของคนในสงคมไทยมาตงแตครงโบราณ เพราะมมโนทศนทวาสงเรนลบ หรอสงศกดสทธทท าการบวงสรวงบชาตามประเพณ และพธกรรมนนจะชวยดลบนดาลใหเกดคณและโทษแกบคคลทประกอบอาชพตาง ๆ ได ซงแมเวลาจะผานลวงมาจนถงปจจบนความเชอเรอง
![Page 23: บทที่ 5 สถานภาพ บทบาทและการด ารง ...digital_collect.lib.buu.ac.th/dcms/files/52810087/... · 2018-09-19 · บทที่ 5](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022040813/5e57be460f6cef5a361e767d/html5/thumbnails/23.jpg)
288
สงเรนลบทเกยวกบการประกอบอาชพกยงคงอยในสงคมไทย เปนเพราะการประกอบอาชพมความส าคญอยางยงตอการด ารงชวตของกลมชน พธกรรมตามความเชอทเกยวกบการประกอบอาชพทางการเกษตรกไดเขามามบทบาทตอสงคมชาวไทยเขมรมาเปนเวลานาน เพราะชมชนชาวไทยเขมรเปนชมชนทประกอบอาชพทางดานการเกษตรเปนอาชพหลก พนทท าการเกษตรของชาวไทยเขมรเปนพนทอยในเขตพนททระบบการเกษตรสมยใหมยงเขาไมถง เชนระบบชลประทาน การท าการเกษตรของชาวไทยเขมรจงเปนการเกษตรแบบพงพาธรรมชาต ซงการปลกพชไรและการท านาจะตองอาศยฝนเปนปจจยหลกในการน าพาน ามาใหชาวชมชนใชท าการเกษตร เมอถงฤดกาลฝนในแตละปปรมาณของฝนทตกลงมาทพนทชมชนจะมปรมาณไมเทากน บางปฝนกตกลงมาเปนจ านวนมาก แตในบางปฝนกตองมาในจ านวนนอยท าใหน ามปรมาณไมเพยงพอใชหลอเลยงพชการเกษตรตาง ๆ ชาวไทยเขมรจงไดมการประกอบพธกรรมตามความเชอเพอวตถประสงคในการรองขอใหสงทอยเหนอธรรมชาตชวยดลบนดาลใหฝนตกลงมาในปรมาณทเพยงพอ ทเรยกเปนภาษาเขมรวาพธกรรมโซมเพลยง หรอพธขอฝน เปนพธกรรมทฐานความเชอวาฝนทตกลงมาเกดจากการดลบนดาลเทพเจาผดแล เพอใหฝนตกลงมาจะตองท าพธกรรมเพอเปนการขอรองใหเทพเจาเหลานนดลบนดาลใหฝนตกลงมาในชมชน โดยชาวชมชนจะประกอบพธกรรมขนในชวงหลงจากทเพาะปลกพชลงในพนทเพาะปลกเสรจสน และเกดสภาวะฝนตกในปรมาณไมเพยงพอตอพชทเพาะปลก ซงอาจสงผลเสยตอพชในการออกผลผลต นอกจากนชมชนชาวไทยเขมรยงไดมการประกอบพธเซนเจาทไรนา ทเปนเรยกภาษาเขมรวาพธแซนควาย (ควายเปนค าเรยกของชาวไทยเขมรใชเรยกเจาทไรนา) เปนพธกรรมตามความเชอทมฐานความเชอวาไรนาทชาวชมชนใชเปนพนทท าการเกษตรนนจะมเทพเจาหรอเจาท ท าหนาทเปนผดแลคมครองไรนา พชผลทางเกษตร ทกปในชาวชมชนกจะประกอบพธกรรมเซนสรวง (แซนควาย) เพอเปนการขอบคณเทพเจาผดแลไรนาเหลานน พธแซนควายยงเปนการท านายสภาพการทจะเกดขนกบไรนาในฤดกาลท าไรนาทจะมขนหลงจากท าพธ เชน ปรมาณฝนทจะตก ราคาของพชผล ปรมาณผลผลตทจะได และการรบกวนจากศตรพชตาง ๆ เปนตน ความเชอเรองควาย (เจาทไรนา) ของชาวไทยเขมรมความผกพนกบชมชนชาวไทยเขมรมาเปนเวลานาน ความเชอควายนอกจากจะเชอวาควายจะมาท าหนาทดแลไรนา ควายเปนกศโลบายทสงเสรมจตส านกดานการอนรกษธรรมชาตของชาวไทยเขมร โดยเชอวาไรนา หรอพนทปาเขาเปนของควาย (เจาท) ถาออกไปถางไรนาหรอปาเขาโดยไมไดบอกกลาวขออนญาต ควายกจะดลบนดาลใหเสอหรอสตวรายตาง ๆ ออกมาไลท ารายผทเขาไปถางไรนา
![Page 24: บทที่ 5 สถานภาพ บทบาทและการด ารง ...digital_collect.lib.buu.ac.th/dcms/files/52810087/... · 2018-09-19 · บทที่ 5](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022040813/5e57be460f6cef5a361e767d/html5/thumbnails/24.jpg)
289
บทบาทดานการรกษามาตรฐานทางพฤตกรรมของกลมชน ชมชนชาวไทยเขมรในยคทระบบการปกครองยงไมมระบบการปกครองทใชกฎหมายเปนกฎเกณฑในการควบคมพฤตกรรมของกลมชน ชมชนชาวไทยเขมรควบคมกลมชนดวยฐานคดจากความเชอทผานกระบวนการของประเพณ พธกรรมทชมชนปฏบต ใหชาวชมชนไดเรยนรเรองราวทเกยวกบกฎระเบยบสงคม คานยม ทศนคต บรรทดฐานทางพฤตกรรม และจรยธรรมทางสงคมทสงคมโดยรวมเหนวาเปนสงทด ดงรายละเอยดตอไปน
1. สรางจตส านกความเคารพตอบรรพบรษ ความเคารพตอบรรพบรษเปนสงส าคญทจะสงเสรมความมนคงของชมชน เพราะการปลกฝงในกลมชนเคารพในบรรพบรษ สงคมหรอชมชนของชาวไทยเขมรเปนอกหนงชมชนทใหความเคารพตอบรรพบรษทงทยงมชวตอยและทลวงลบไปแลว โดยจะมการปลกฝงผานกระบวนการสงสอนจากกลมชนกอนมาสกลมชนรนปจจบน พธกรรมลกษณะนมความส าคญกบชมชนเปนอยางมาก นอกจากจะเปนการสงสอนใหกลมชนในชมชนเคารพบรรพบรษทลวงลบ ยงเปนนยสงสอนใหเคารพบรรพบรษและผอาวโสทยงมชวตอย และประโยชนผลทกลมชนไดรบนอกจากจะเคารพตอบรรพบรษแลว พธกรรมเหลานยงมนยสงสอนใหเปนคนทประพฤตปฏบตดตอสงคม เปนบคคลไมเอารดเอาเปรยบสงคมและคนอน ๆ แมวาผนนจะไมบรรพบรษหรอญาตพนองของตนเอง พธกรรมตามความเชอทเกยวของกบการปลกฝงทศนคตทางดานการในความเคารพบรรพบรษของชาวไทยเขมร เชน พธแซนดนตา ทจะมการประกอบพธกรรมขนเปนเวลา 15 วนตงแตวนขน 15 ค า เดอน 10 ไปจนถงวนแรม 15 ค า เดอน 10 ซงพธกรรมนประกอบขนมาจากฐานความคดเพอการท าบญอทศสวนบญสวนกศลใหกบบรรพบรษผลางลบ ทเชอวาบรรพบรษเหลานจะกลบมายงโลกมนษยเพอมารบเครองเซนไหวทลกหลานจดเตรยมไวให การกลบมายงโลกครงนไดรบอนญาตจากผดแลยมโลกใหขนมาเปนเวลา 15 วน และตลอด 15 วนซงเปนชวงเวลาของการประกอบพธกรรมแซนดนตา กลมชนในชมชนกจะจดเตรยมขาวปลาอาหาร เครองใชตาง ๆ ไปประกอบพธกรรมอทศใหกบบรรพบรษผลวงลบ ซงเมอถงเทศกาลแซนดนตาชาวชมชนทกบาน และทกคน กจะจดเตรยมเครองเซนใสกระบงไปท าบญอทศทวด และทกคนทไปอยยงตางบานตางเมองกจะตองกลบมาเขารวมพธกรรมแซนดนตาทกป แซนดนตาเปนการสะทอนใหเหนถงแนวคดของชาวชมชนทตองการสงสมทศนคตเกยวกบการใหความเคารพบรรพบรษและผอาวโสใหกบกลมชน ทปลกฝงผานพธกรรมแซนดนตา และพธกรรมตาง ๆทปฏบตอยในชมชน
![Page 25: บทที่ 5 สถานภาพ บทบาทและการด ารง ...digital_collect.lib.buu.ac.th/dcms/files/52810087/... · 2018-09-19 · บทที่ 5](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022040813/5e57be460f6cef5a361e767d/html5/thumbnails/25.jpg)
290
2. สรางจตส านกเคารพตอสงศกดสทธ สงศกดสทธตาง ๆ ทชาวชมชนชาวไทยเขมรเชอถอมความส าคญกบการด ารงอยของชมชนเปนอยางมาก เพราะความเชอเรองสงศกดสทธจะชวยกลอมเกลา ขดเกลากลมชนในชมชนใหประพฤตปฏบตเปนไปตามแนวทางทเชอวาเปนสงด ไมขดตอธรรมเนยมปฏบต และจารตประเพณของชาวชมชนสวนใหญ เชอวาถากระท าการณใด ๆ ทขดตอแบบแผนของชมชนกจะถกลงโทษจากสงศกดสทธเหลานน ชาวไทยเขมรเชอวาสงศกดสทธจะเปนผคมครองกลมชนในชมชน ซงสงศกดทเปนเทพเจาตาง ๆ นน กลมชนในชมชนจะใหความเคารพนบถอเปนอยางมาก เชอวาเทพเจาเหลานจะเปนผคมครองกลมชนในชมชนใหรอดพน ปลอดภยจากภยนตรายตาง ๆ ทงทเกดจากการกระท าของบคคลหรอการกระท าของภตผ หรอวญญาณตาง ๆ พธแซนนะตา เปนพธกรรมทมฐานความเชอวาชมชนจะมเทพเจาหรอเจาท ทเรยกเปนภาษาเขมรวา “นะตา” ท าหนาทคมครองกลมชนใหไดความสงบสข ปราศจากโรคภย หรอสงทชวรายตาง ๆ ไมใหเกดกบชมชน ทกปชาวชมชนจะประกอบพธกรรมเซนสรวงเทพเจาผใหการคมครองเหลาน โดยจะจดพธเซนสรวงกนระหวางเดอน 3 ถงเดอน 5 เพอเปนการเซนไหวขอบคณเทพเจา ทท าหนาทดแลคมครองกลมชนในชมชนใหอยรอดปลอดภยตลอดปทผานมา นะตานนส าคญอยางมากกบกลมชนในชมชน โดยจะเปนทยดเหนยวทางจตใจทส าคญทสด ซงนะตานนจะเปนศนยกลางของทางจตใจ สงเกตไดจากการตงศาลนะตาจะตงอยบรเวณกลางชมชน ชาวชมชนทมปญหาในทกเรองกจะไปบนบานศาลกลาวกบนะตาใหความชวยเหลอ นะตาถอไดวาเปนศกดสทธทส าคญทสดของชาวชาวไทยเขมร ชาวชมชนทกจะเคารพศรทธานะตาเปนอยางมาก นะตาถอไดวาเปนศนยรวมทางดานจตใจของชมชนในยามทชาวชมชนตองการความเขมแขง และมนคงทางดานจตใจ โดยชาวชมชนกจะไปออนวอนใหนะตาชวยเหลอดวยการบนบาน หรอบอกกลาวนะตาใหความชวยเหลอ และชาวชมชนเชอวานะตาจะใหความชวยเหลอตามทออนวอนบอกกลาว บทบาทดานการสรางความรสกรวมใหเกดขนกบกลมชน สงคมหรอชมชนของชาวไทยเขมรสามารถจะด ารงอยมาจนถงปจจบนไดนน เหตทเปนปจจยส าคญทสงเสรมความเปนชมชนคอความเปนปกแผน สมครสมานสามคคกนของกลมชนในชมชน โดยอาศยความเชอในรปแบบตาง ๆ ของกลมชนท าหนาทสงเสรมใหเกดปรากฏการณความรวมมอ และความเปนปกแผนของชนในชมชน โดยผานสอกลางคอประเพณ พธกรรมตามความเชอตาง ๆ ทปฏบตอยในชมชน ดงรายละเอยดตอไปน
![Page 26: บทที่ 5 สถานภาพ บทบาทและการด ารง ...digital_collect.lib.buu.ac.th/dcms/files/52810087/... · 2018-09-19 · บทที่ 5](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022040813/5e57be460f6cef5a361e767d/html5/thumbnails/26.jpg)
291
1. สงเสรมการอยรวมกนในชมชน พธกรรมตามความเชอตาง ๆ ของชาวไทยเขมรทประกอบขนในชมชนจะเปนการประกอบพธกรรมโดยเกดจากความรวมมอกนของกลมชนในชมชน ทชาวชมชนไดเหนถงความส าคญของพธทเชอวาเมอประกอบขนจะชวยใหกลมชนและชมชนอยอยางสงบสข ปราศจากภยอนตรายตาง ๆ ทเกดจากสงเรนลบนอกเหนอธรรมชาต เชนจากเหลาภตผ วญญาณสงชวรายตาง ๆ ทจะเขามาท ารายกลมชนทอาศยอยในชมชน ซงการประกอบพธเหลานนอกจากกระท าเพอปองกนการรบกวนหรอท ารายจากสงเรนลบ สาระส าคญทเปนนยแฝงเรนอยในการประกอบพธกรรมตามความเชอทประกอบขนในชมชนยงเปนสวนหนงทปลกสรางจตส านก ทเกยวของกบการอาศยอยรวมกนของกลมชนในชมชน ซงพธกรรมตามความเชอทประกอบขนในชมชนโดยสวนใหญจะไมใชพธกรรมทประกอบขนเพยงครงเดยวแลวสญหายไป แตพธกรรมตามความเชอเหลานจะประกอบขนอยางสม าเสมอ แตจะสม าเสมอเพยงใดนนขนอยกบความส าคญของแตละพธกรรม ซงบางพธกรรมกจะประกอบขนเปนประจ าทกป หรอประกอบขนทก ๆ ครงทมเหตการณเกดขนกบกลมชนหรอชมชน ทชาวชมชนเปนเหตสมควรทจะตองประกอบพธกรรมตามความเชอเหลานนขนมา แตละครงทประกอบพธกรรมขนมากจะแฝงไวดวยนยทางดานการปลกฝงจตส านกการอยรวมกนครงแลวครงเลา ชาวชมชนแตละคนกจะมสวนรวมกบพธกรรมเหลานนตงแตเกดไปจนตาย และไดรบการซมซบทศนคตการอยรวมกนในแบบทตองพงพาอาศยกนอยางตอเนอง พธกรรมความเชอทประกอบขนเปนประจ าทกป และทกคนในชมชนจะมสวนรวมกนในประกอบพธกรรมขนมา เชนพธกรรมบอนแคแจด (บญเดอนหา) ซงจะประกอบขนในชวงเทศกาลสงกรานต บอนแคแจดเปนพธกรรมทแสดงออกถงความพรอมเพรยง ความสามคคกนของกลมชนทรวมมอกนประกอบพธกรรมขนมาในชมชน อกหนงพธกรรมทเกดขนเพราะความรวมมอกนของกลมชนในชมชนคอพธแซนนะตาเปนพธกรรมเซนสรวงเทพเจาหรอเจาททท าหนาทดแลกลมชนในชมชนในปลอดภยจากอนตรายตาง ๆ ทงภยจากการกระท าของสงเรนลบทไมสามารถมองเหนได ทเชอวาเปนการกระท าของภตผ วญญาณตาง ๆ และการกระท าของกลมคนทไมหวงด ซงภยทไดรบอาจจะมาในรปของโรคภยไขเจบ อบตเหต หรอความแรนแคนทางดานการประกอบอาชพและการท ามาหากน ซงเมอถงวนก าหนดประกอบพธชาวชมชนกจะมการจดเตรยมเครองเซนไหวมารวมกนมาประกอบทศาลนะตาประจ าหมบาน พธปะเกาะเปนอกหนงพธกรรมทเกดจากความรวมมอของชาวชมชนจะรวมกนประกอบขนอยางแขงขน ปะเกาะมฐานคดของความเชอวาชมชนจะประสบกบเคราะหกรรมรายตาง ๆ ดวยเกดจากมลางบอกเหตทสงสญญาณมาทชมชน เชน เกดฟาฝากลางชมชน หรอมสตวรายเขามาในชมชน เปนตน ซงเมอมลางบอกเหตลกษณะนชาวชมชนกจะรวมมอกนในการประกอบพธกรรม
![Page 27: บทที่ 5 สถานภาพ บทบาทและการด ารง ...digital_collect.lib.buu.ac.th/dcms/files/52810087/... · 2018-09-19 · บทที่ 5](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022040813/5e57be460f6cef5a361e767d/html5/thumbnails/27.jpg)
292
ปะเกาะเพอเปนการปดเปาสงรายใหออกไปจากชมชน ซงนอกจากการประกอบพธจะมวตถประสงคหลกเพอปดเปาสงราย การประกอบพธยงมนยทสงเสรมใหกลมชนเกดความรวมมอกน และยงเปนการสงเสรมความเปนอนหนงอนเดยวกนของกลมชนในชมชน โดยในระหวางทประกอบพธกรรมจะมการน าสายสญจนผกโยงจากสถานทประกอบพธกรรมไปในยงบานทกหลงคาเรอนทอยในชมชนอกดวย
2. สรางความสามคคใหเกดขนกบกลมชน ชมชนทจะด ารงอยไดอยางมนคง ปจจยทส าคญประการหนงคอความสามคคกนของกลมชนในชมชน ชมชนจงจะตองก าหนดกฎระเบยบขนมาเพอใหทกคนในชมชนอยรวมกนอยางปกตสข ชมชนในสมยกอนนอกจากกฎระเบยบทเปนแบบแผนควบคมกลมชน ชมชนยงไดมความเชอตาง ๆ ทคอยท าหนาทเหมอนเปนกฎทคอยควบคมในกลมชนอยรวมกน ชมชนชาวไทยเขมรมพธกรรมตามความเชอทถกประดษฐขนมา นอกจะเปนพธเพอเซนสรวงบชาภตผ วญญาณ และสงเรนลบตาง ๆ พธกรรมตามความเชอทประกอบขนในชมชนยงไดทสรางความสามคคใหเกดขนกบกลมชนในชมชน ความสมครสมานสามคค ความเขาอกเขาใจ การพงพาอาศยกนของกลมชนในชมชนมความส าคญกบกลมชาวไทยเขมรเปนอยางมาก เพราะเปนปจจยส าคญทสดในการสรางพลงทชวยสงเสรม สนบสนนใหชมชนชาวไทยเขมรด ารงอยอยางเขมแขง มความพรอมเพรยงกน ซงพลงแหงความเขมแขงนกจะชวยใหชมชนมพลงตอการตอรองตอกลมชนภายนอกชมชนและตอรองกบกลไกตามธรรมชาต เชนพธบอนสะโระ (ท าบญหมบาน) พธกรรมทมฐานความเชอวาเปนการท าบญเพอการช าระสงไมด หรอเสนยดจญไรตาง ๆ ใหออกไปจากชมชน เปนหนงตวอยางของพธกรรมทสรางจตส านกความสมครสมานสามคคกนของกลมชน โดยกอนถงวนก าหนดใหมการท าบญชาวชมชนทกหลงคาเรอนจะสงตวแทนบานละอยางนอยหนงคนมารวมกนจดเตรยมประร าพธ สถานทประกอบพธ รวมทงชวยกนปดกวาดท าความสะอาดชมชน บทบาทดานใหการศกษากบกลมชน การใหการศกษาและอบรมระเบยบสงคมเปนกระบวนการทจ าเปนและมความส าคญตอสงคมทงในระดบปจเจกและระดบชมชน ซงจะกอใหเกดความร ความส านกและความเปนระเบยบในสงคมมนษย เมอสงคมใด ๆ มระเบยบ สงคมนนกจะมความสงบสข มนคงถาวร กลมชนทอยในสงคมสามารถด าเนนชวตของตนไปได ดงนนทกสงคมจงตองมการใหความรและการอบรมระเบยบสงคมใหกบกลมชนทอาศยอยในชมชน สงคมหรอชมชนจะถายทอดผานกระบวนการทไดปลกฝงใหสมาชกในสงคมเปนผอบรมสงสอนกนเอง ซงอาจจะเปนการสงสอนโดยตรงหรอเปน
![Page 28: บทที่ 5 สถานภาพ บทบาทและการด ารง ...digital_collect.lib.buu.ac.th/dcms/files/52810087/... · 2018-09-19 · บทที่ 5](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022040813/5e57be460f6cef5a361e767d/html5/thumbnails/28.jpg)
293
การสงสอนผานการกระท าใหเหนเปนตวอยาง หรอน าความเชอมาเปนพนฐานในการใหการศกษาและอบรมระเบยบกฎเกณฑตาง ๆ ของสงคม สงคมหรอชมชนของชาวไทยเขมรเปนชมชนแบบเดยวกบชมชนชาตพนธอน ๆ ทในยดโบราณเปนยคทยงไมมการประดษฐตวหนงสอไวใชในการใหการศกษา และถายทอดเรองราวองคความรดานตาง ๆ เชน ขนบธรรมเนยม จารต วถปฏบต ภมปญญา เปนตน จากกลมชนรนหนงสกลมชนรนตอ ๆ ไป พธกรรมตามความเชอตาง ๆ จงไดเขามามบทบาทในการเปนสอกลางท าหนาทใหการศกษากบกลมชนในชมชนในเรองราวตาง ๆ ทเปนบรรทดฐานของสงคม โดยสามารถแยกยอยดงรายละเอยดตอไปน
1. อบรมระเบยบปฏบตทางสงคม พฤตกรรมความประพฤตทถกตองและเหมาะสมของกลมชนในชมชนเปนปจจยส าคญทสงเสรมใหชมชนหรอสงคมมความสงบสข สงคมของชาวไทยเขมรเปนสงคมทไดก าหนดและคาดหวงพฤตกรรมทเหมาะสมใหแกกลมชนในชมชน ซงจะถกปลกฝงผานกระบวนการอบรมในรปแบบตาง ๆ รวมทงแทรกอยในแนวคดดานการประกอบพธกรรมตามความเชอตาง ๆ ทชมชนปฏบต เพอใหกลมชนในชมชนไดเรยนรเรองราวทเกยวกบกฎระเบยบสงคม คานยม ทศนคต บรรทดฐานทางพฤตกรรม และจรยธรรมทางสงคม ทสงคมโดยรวมเหนชอบรวมกนวาสงเหลานนเปนสงทด และสงคมโดยรวมยอมรบ ชมชนชาวไทยเขมรประเพณและพธกรรมตามความเชอทมปฏบตอยในชมชนนอกจากจะประกอบขนมาเพอบวงสรวงบชาสงทนอกเหนอปรากฏการณทางธรรมชาต หรอภตผ วญญาณตาง ๆ แลวพธกรรมตามความเชอทประกอบขนมาเหลาน ยงมหนาทอกรปแบบซงเปนการท าหนาทแฝงคอการใหการอบรมระเบยบสงคม สรางกรอบแนวทางการประพฤตปฏบตตาง ๆ ทเปนบรรทดฐานทชมชนชาวไทยเขมรยอมรบ เชน บอนแคแจด หรอบญเดอนหาหรอเทศกาลบญสงกรานต วนสดทายของเทศกาล ชาวชมชนจะมการประกอบพธจบมาร พธจบมารนนอกจากจะเปนการประกอบตามต านานทเลาขานสบตอกนมาวาสมยพทธกาลพระอปคตใหจบมารมายดตรงจนลบแบน เมอครงทมารมาระรานในงานฉลองเจดย 84,000 องค พธจบมารยงมนยปลกฝงทศนคตใหกลมชนโดยเฉพาะกลมชนรนใหม ๆ ไดรบรวามารเปนสงชวรายทจะมาคอยระรานชาวชมชนไมใหไดท างานบญในชวงเทศกาลสงกรานตไดอยางราบรน แตสดทายมาร (ตวแทนของความชวราย) กถกชาวบาน (ตวแทนของกลมคนขดขวางความชวราย) จบตวไว และน ามารไปอบรมใหพระภกษสงฆเทศนาสงสอนธรรมใหกลบตวเปนคนดพธจบมารยงเปนการปลกฝงคานยม และแนวคดการประพฤตปฏบตใหกบกลมชนในชมชนในเรองของการกระท าความด ถาหากท าความชวรายกจะถกลงโทษเหมอนกบมารทถกจบได
![Page 29: บทที่ 5 สถานภาพ บทบาทและการด ารง ...digital_collect.lib.buu.ac.th/dcms/files/52810087/... · 2018-09-19 · บทที่ 5](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022040813/5e57be460f6cef5a361e767d/html5/thumbnails/29.jpg)
294
ระหวางทประกอบพธจบมารกลมผอาวโสในชมชนกจะอบรมสงสอนกลมชนรนใหมถงความนาเกรงขามของมาร โดยมารกจะออกมาท ารายผทคดหรอปฏบตสงใด ๆ ทไมดทสรางความเดอนรอนใหกบผอน โดยจะปลกฝงแนวคดวามารมพลงอ านาจทจะคอยท ารายกลมคนทคดจะท าเรองชวรายตาง ๆ มารตามแนวทางความเชอของชาวไทยเขมรจงมหนาทเปนนยทางจตวทยาคอยควบคมพฤตกรรมของชาวชมชน แตอกนยผทคดหรอกระท าสงชวรายกสามารถทกลบตวกลบใจได โดยใหหนทางพทธศาสนามาชวย
2. ถายทอดเรองราวเกยวกบชมชน อตลกษณความเปนตวตนของกลมชนเปนสงทมคาอยางยงทจะตองรกษาไว อตลกษณของแตละกลมชนทแตกตางกนและมเอกลกษณเฉพาะทเปนจดเดนของแตละกลมชน กลมชนใดทเหนถงคณคาและใหความส าคญกบอตลกษณของกลมชนอยางเขมขน กลมชนนน ๆ กจะมอ านาจตอรองจากสงเบยดขบตาง ๆ ทเปนปจจยในเชงลงทจะเขามากระทบใหกลมชนลมสลายลงไป การด ารงรกษาอตลกษณ จงเปนสงส าคญตอความเปนชมชนเพราะอตลกษณเปนสงทมคณคาและสรางคณคาแกกลมชนและชมชน ซงเปนการสรางความรสกภาคภมเปนอนหนงอนเดยวกนของกลมชน อตลกษณและประวตศาสตรชมชนยงเปนเครองตอกย าใหกลมชนในชมชนไดเหนถงความส าคญของตนเองและชมชน อกทงยงเปนสงทจะเสรมใหกลมชนไดเกดความรสกถงรากเหงาของตนเอง ประเพณและพธกรรมตามความเชอไดเขามามบทบาทในการท าหนาทถายทอดเรองราวตาง ๆ ผานกระบวนของการประกอบพธกรรมในแบบตาง ๆ การประกอบพธกรรมตามความเชอของชาวไทยเขมรนอกจากเปนการประกอบขนเพอการบวงสรวงเซนไหว หรอออนวอนสงเรนลบทอยนอกเหนอธรรมชาตใหชวยดลบนดาลในสงทรองขอแลว การประกอบพธกรรมตามความเชอยงมนยแฝงเรนเกยวกบการท าหนาทในการใหองคความรกบกลมชนในประเดนทเกยวของความเปนตวตนของตนเอง และประวตศาสตรความเปนมาของชมชน และอตลกษณทางวฒนธรรม สงคมในรปแบบตาง ๆ ทมอยในชมชนอกดวย ตวอยางเชนพธแซนควาย หรอพธเซนเจาทไรนา กเปนหนงในพธกรรมทท าหนาทถายทอดเรองราวของชมชนในประเดนทเกยวกบการประกอบอาชพของชาวไทยเขมรไดเปนอยางด ดวยการเลาเรองราวใหเหนถงประวตศาสตรการประกอบอาชพของชาวชมชน ในยคอดตจะประกอบอาชพทเกยวของกบการเกษตรโดยเนนการปลกขาว และพชไรตาง ๆ ไวบรโภคในครวเรอน หรอพธแซนดนตาหรอพธเซนผบรรพบรษ ในวนเบนทมหรอสารทใหญ ชาวชมชนในแตละครอบครวจะจดกระบงไปเซนไหวผบรรพบรษ ภายในกระบงบรรจเครองอปโภคบรโภคไวมากมายหลายชนด ซงสวนใหญจะเปนพชผลทางการเกษตรตาง ๆ เชน ขา ตะไคร พรก เปนตน ทชาวชมชนปลกไวใชบรโภคในครวเรอน โดยพชผลเหลานเปนสงส าคญทสดทจะบรรจไวใน
![Page 30: บทที่ 5 สถานภาพ บทบาทและการด ารง ...digital_collect.lib.buu.ac.th/dcms/files/52810087/... · 2018-09-19 · บทที่ 5](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022040813/5e57be460f6cef5a361e767d/html5/thumbnails/30.jpg)
295
กระบง ดวยเหตผลวาบรรพบรษผลวงลบนยมทจะบรโภคพชผกเหลานเมอครงกอนทจะลวงลบไป เปนการสะทอนใหเหนถงวถทางการเกษตรทบรรพบรษเคยท าเมอครงอดตไดเปนอยางด
3. สงสอนใหเหนคณคาและสจธรรมของชวต พธกรรมตามความเชอของชาวไทยเขมร สวนใหญเปนพธกรรมทประกอบขนโดยมนยแฝงเรนทสงผลทางจตวทยากบกลมชน ประเดนหนงทแฝงมากบพธกรรมกคอการสงสอนกลมชนใหด ารงชวตอยางมคณคา สรางประโยชนใหกบบพการ ใหกบตนเองและชมชน รวมทงยงเปนการสงสอนใหเหนถงสจธรรมความเปนจรงของชวตทเปนไปตามวฐจกรของวงจรชวต ทไมใครสามารถหลกหนพนได พธกรรมตามความเชอของชาวไทยเขมรทเปนตวอยางของการใหการสงสอนใหเหนคณคาและสจธรรมของชวตคอพธบอนขมอจ หรอบญงานศพ ในระหวางทมขบวนแหศพไปท าการฌาปนกจยงดวยการเผายงเมร หรอฝงยงปาชา สปเหรอทเดนน าหนาขบวนแหศพจะมการโปรยขาวตอกทเรยกเปนภาษาเขมรวา “ปรายเลยจ” ไปทางตลอดระยะทางทขบวนแหเคลอนไป ซงการโปรยขาวตอกนเพอวตถประสงคเพอเปนนยสงสอนบคคลทยงมชวตอยใหเหนถงสจธรรมของชวตทจะตองมการเกด แก เจบและตาย ไมมบคคลใดบนโลกนหลกหนการวนวายตายและเกดได เหมอนดงขาวตอกทถกโปรยอยเกลอนพนดน นอกจากนในขบวนแหศพยงมลกหลานของผตายจ านวน 4 คน ถอหมอดนทเรยกเปนภาษาเขมรวากะออมไปในขบวนแหดวย โดยกะออมทน ามาทง 4 ใบนชาวไทยเขมรเชอวาเปนตวแทนของประกอบธาตรางกายของมนษย คอดน น า ลมและไฟ และเมอขบวนแหศพไปถงยงทางทเปนทางแยกสปเหรอกจะน ากะออมมาทบใหแตกและกลาวดวยประโยคเพอเปนคตสอนใจในแนวทางวาชวตคนเรานนไมเทยงแทมเกดกตองมตายเหมอนดงหมอดนทถกทบใหแตกน
การด ารงอยของประเพณ พธกรรมและความเชอ ประเพณ พธกรรมและความเชอตาง ๆ ของชาวไทยเขมรในพนทอ าเภอโปงน ารอน จงหวดจนทบร ทปฏบตสบตอกนมาจากบรรพบรษตงแตครงอดต โดยภาพรวมสวนใหญรปแบบของพธกรรมจะมลกษณะแบบเดยวกบกลมชาวไทยเขมรทอยในพนททางตอนใตของภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (อสานใต) ซงกลมชนทางพนทอสานตอนใตนโดยสวนใหญจะเปนกลมชนทมเชอสายเขมรเหมอนกบกลมชนในพนทอ าเภอโปงน ารอน จงหวดจนทบร จากการศกษาขอมลพบวาอสานตอนใตถอไดวาเปนจดศนยกลางของวฒนธรรมไทยเขมร ดวยเหตทมชาวไทยเชอสายเขมรอาศยอยในอสานตอนใตเปนจ านวนมาก โดยพนทอสานตอนใตนเปนพนทอยอาศยของชาวไทยเขมรมาตงแตประมาณราวพทธศตวรรษท 17 ซงเปนพนทท
![Page 31: บทที่ 5 สถานภาพ บทบาทและการด ารง ...digital_collect.lib.buu.ac.th/dcms/files/52810087/... · 2018-09-19 · บทที่ 5](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022040813/5e57be460f6cef5a361e767d/html5/thumbnails/31.jpg)
296
มการคนพบสงปลกสรางทเปนโบราณสถานมากมาย โดยมหลกฐานทสามารถยนยนไดวาเปนการสรางขนจากฝมอของกลมชาวเขมรทเจรญรงเรองอยางมากในชวงพทธศตวรรษท 17 โบราณสถานทพบ เชน ปราสาทพนมรง ปราสาทพมาย เปนตน แตดวยปจจยทางดานสภาพกายภาพบรเวณพนทตงชมชนอยอาศยของชาวไทยเขมรพนทอ าเภอโปงน ารอน และปจจยเรองระยะหางดานกายภาพจากศนยกลางของวฒนธรรม จงสงผลใหวถปฏบตดานพธกรรมความเชอหลายอยางถกเปลยนแปลงไป และยงมหลายพธกรรมความเชอทยงคงปฏบตกนอยในชมชน กลมชาวไทยเขมรเปนกลมชนทอาศยอยตามแนวพรมแดนทตดกบประเทศกมพชาเปนสวนใหญ การตดตอปะทะสงสรรคกนระหวางกลมชนนอกชมชนจงเปนในลกษณะทมไมมาก วฒนธรรมนอกชมชนจงเขาไปมอทธพลกบความเชอเดมของชาวไทยเขมรไดในวงจ ากด และไมเพยงพอทจะท าใหความเชอของกลมชนลดทอนความส าคญ หรอเลอนหายไปอยางทไมหลงเหลอเคาโครงความเชอเดม หลายพธกรรมความเชอทพบในชมชนยงคงอยอยางเขมแขงและประพฤตปฏบตกนในรปแบบเดมมาตงแตครงอดต แตกมหลายพธกรรมทถกลดทอนความส าคญของขนตอนการประกอบพธกรรมลงไป รวมทงมพธกรรมความเชอหลายพธกรรมเชนกนทเลอนหายไปจากชมชนเหลอไวเพยงค าบอกเลาไมมการประกอบพธกรรมขนอกในชมชนชาวไทยเขมรในปจจบน เหตหรอปจจยประการหนงทสงผลใหพธกรรมเหลานยงคงสถานภาพเปนไปอยางอยางไร ปจจยหนงทส าคญคอผทท าหนาทประกอบพธกรรม หรอหมอพธ หรอเจาพธ (อาจารย ตามค าเรยกของชาวไทยเขมร) ลกษณะการด ารงอยของประเพณ พธกรรมและความเชอ พธกรรม ความเชอตาง ๆ ทชาวไทยเขมรปฏบตกนอยในชมชนโดยสวนใหญจะเปนความเชอทปฏบตสบตอ ๆ กนมาตงแตครงอดต ซงอาจถกปรบเปลยนรปแบบของการประกอบพธกรรมไปบาง ซงการเปลยนแปลงปรบเปลยนจะเปนไปในกรอบเพอใหสอดคลองกบวถชวตประจ าวน สภาพเศรษฐกจ สภาพสงคมของชาวชมชน รวมทงชาวไทยเขมรในชมชนยงไดประดษฐพธกรรมตามความเชอขนมาเพมเตมอกหลายรปแบบ ลกษณะการด ารงอยของประเพณ พธกรรมและความเชอของชมชนชาวไทยเขมรมอย 3 ลกษณะ ดงตอไปน
1. คงอยแตถกเปลยนแปลงรปแบบ พธกรรมความเชอทชมชนชาวไทยเขมรยงคงปฏบตตามแบบแผนทเคยกระท าสบตอกนมาตงแตครงอดต และไดมการปรบเปลยนรปแบบไปเพอใหสอดคลองกบการเปลยนแปลงทางดานสงคมและวฒนธรรมทชาวชมชนไดรบอยางมากมายตลอดชวงอายของการกอตงชมชน เชนการเปลยนแปลงความเชอเรองครก าเนด ทเชอวาเดกทารกชาวไทยเขมรทกคนทเกดมาจะมเทพเจาผคมครองเดกตดตวเดกมาตงแตคลอดออกมาครรภมารดา ซงเทพเจานจะมอยทงหมด 4 องค การจะ
![Page 32: บทที่ 5 สถานภาพ บทบาทและการด ารง ...digital_collect.lib.buu.ac.th/dcms/files/52810087/... · 2018-09-19 · บทที่ 5](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022040813/5e57be460f6cef5a361e767d/html5/thumbnails/32.jpg)
297
รบรไดวาเดกทารกคนใดมเทพเจาองคใดเปนเทพประจ าตวแตเตมจะใชวธสงเกตจากสายรกของเดกทารกแรกเกดซงมอยดวยกน 4 ลกษณะ คอครอบศรษะ พนตว บดเกลยว และครอบศรษะพรอมกบพนตวดวย แตละลกษณะของสายรกทตดมากบตวทารกกจะเปนเครองบงชวาเดกคนนนมครทานใดเปนผหนาทปกปองคมครอง ครงโบราณการท าคลอดจะใชวธการหมอภมปญญาพนบานเปนผท าคลอดทเรยกกนวาหมอต าแย หรอเรยกเปนภาษาเขมรวา “จมอบ” การสงเกตจากสายรกหมอต าผท าคลอดจะเปนผสงเกตวาทารกเมอแรกคลอดจะมลกษณะของสายรกแบบใด แตดวยความเปลยนแปลงทางการพยาบาล ทน าการท าคลอดสมยใหมเขามาในชมชนสงผลใหกลมชนในชมชนละทงวธการท าคลอดดวยหมอต าแย มาเปนการท าคลอดดวยวธการสมยใหมจงไมสามารถสงเกตสายรกของทารกได แตชาวชมชนยงคงมความเชอเรองครก าเนดอย ชาวชมชนจงไดปรบเปลยนวธเพอทจะไดทราบวาทารกมครองคใดเปนครประจ าตว ดวยการน าวธการเสยงทาย (บน) มาท านายดวาเดกทารกมเทพเจาองคใดมเทพประจ าตวผคมครองทารก พธกรรมการบวชนาค ทเรยกเปนภาษาเขมรวา “บอนบวะเนยก” การบวชนาคนนในชมชนชาวไทยเขมรยงคงมการบวชใหกบลกหลานอย แตสงทเลอนหายไปคอรปแบบของพธกรรมบวชนาค ซงในครงอดตจะมการจดพธกรรมอยางใหญโต มขบวนแหจากบานของนาคไปยงวด ในระหวางทขบวนบวชเคลอนไปยงวดจะมกลมคนทสมมตวาเปนเหลามารมาคอยดกอยระหวางทางคอยกลนแกลงไปใหขบวนแหไปยงวดไดอยางสะดวก เปนขอคดสอนใจวาการกระท าทกอยางยอมมอปสรรคขวากหนามอยตลอดเวลาและจะตองฟนฝาอปสรรคเหลานนไปใหจงได หรอแมแตพธกรรมเรยกขวญนาคตามแบบโบราณทเรยกเปนภาษาเขมรวา “เฮา ปลก เนยก” กไดเลอนหายไปจากชมชนชาวไทยเขมร ซงในปจจบนการบวชนาคจะมรปแบบขนตอนของพธกรรมแบบชาวไทยในภาคกลาง โดยมการเชญหมอขวญมาท าขวญนาคแทนพธเรยกขวญนาค ประเพณพธกรรมตามความเชอของชาวไทยเขมรอกหลายลกษณะทถกปรบเปลยนรปแบบไป ทงนเพอใหสอดคลองกบวถปฏบตของชาวชมชนทเปนไปในแนวทางเดยวกบการเปลยนแปลงทางดานสงคมและเศรษฐกจ พธบนหรอพธเสยงทาย เปนอกพธกรรมทถกปรบเปลยนใหสอดคลองกบสภาพสงคม โดยแนวคดหลกของพธบนคอเสยงทายเพอสบเสาะคนหาตนเหตของอาการเจบปวยของบคคลตาง ๆ โดยมฐานคดความเชอวาอาการเจบปวยเกดจากกระท าของภตผ วญญาณตาง ๆ หมอพธกจะเสยงทายเพอหาวาอาการเจบปวยเกดขนจากการกระท าของภตผตนใด แตในปจจบนชมชนชาวไทยเขมรไดปรบประยกตน าเอาพธเสยงทายมาใชเพอจดประสงคอน ๆ ทนอกเหนอไปจากทเคยปฏบตสบตอกนมาเมอครงอดต โดยน าพธบนมาเสยงทายเพอทจะไดรบรวาทารกมเทพองคใดเปนประจ าตว (กรก าเนด) รวมทงยงไดประยกตน าเอาพธเสยงทายมาท านายการไดคนซงสงของตาง ๆ ทเจาของสงของนนไดท าหายไป โดยจะเสยงทายวาสงของทสญหายไปนน
![Page 33: บทที่ 5 สถานภาพ บทบาทและการด ารง ...digital_collect.lib.buu.ac.th/dcms/files/52810087/... · 2018-09-19 · บทที่ 5](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022040813/5e57be460f6cef5a361e767d/html5/thumbnails/33.jpg)
298
จะไดคนกลบมาหรอไม และพธกรรมดารหรอพธท าบญเถากระดกบรรพบรษ เปนอกพธกรรมทปรบเปลยน โดยพธดารทชาวชมชนเคยปฏบตสบตอมาเมอครงอดตคอการน าเถากระดกทใสอยในภาชนะตาง ๆ ซงสวนใหญจะเกบไวทบานของลกหลาน น าไปท าบญอทศสวนบญสวนกศลยงทวด ซงชาวไทยเขมรจะน าไปยงวดเกอบจะทกครงทมการท าบญ แตปจจบนการน าเถากระดกไปยงวดไดถกปรบประยกตหรอเพยงการเขยนชอบรรพบรษลงในกระดาษเพอท าบญอทศสวนบญสวนกศลเทานน พธกรรมตามความเชอตาง ๆ ของชาวไทยเขมรทถกปรบเปลยนไปนน สะทอนใหเหนถงความเลอมใสของชาวไทยเขมรทยงศรทธาในความเชอนน ๆ อย ถงจะมการปรบประยกตรปแบบของพธกรรมไปบาง แตยงคงแนวคดตามความเชอดงเดมเอาไวอยางเหนยวแนนมนคง รวมทงยงเปนการสะทอนใหเหนวาความเชอไดฝงรากลกลงไปในจตใตส านกของชาวไทยเขมรทยากจะลบเลอนไป ความเชอทถกลบเลอนหายไปจากชมชนตองมเหตทไมสามารถควบคมไดอยางทสด ทชาวชมชนรวมกนสรางสรรคกระบวนการตาง ๆ ทจะฉดรงความเชอเหลานนไว แตเกนขดความสามารถของชาวชมชนทจะรกษา ความเชอเหลานนจงลบเลอนหายไปจากชมชนเหลอไวเพอเรองเลาเชงต านานทกลมชนอาวโสเอาไวเลาขานใหกลมชนรนใหมไดเรยนรตอไปเพยงเทานน
2. เลอนหายเหลอเพยงเรองเลา ประเพณ พธกรรมตามความเชอของชาวไทยเขมร นอกจากทชาวชมชนจะปรบเปลยนรปแบบเพอใหสอดคลองกบวถปฏบตประจ าวน สอดคลองกบสภาพการณทางสงคม เศรษฐกจของชาวชมชน และสอดคลองสภาพแวดลอมของชมชน นอกจากนยงมพธกรรมตามความเชอหลายรปแบบทไดชาวชมชนไดลดทอนความส าคญลงไป จนกระทงไดกลายเปนพธกรรมทไมมความส าคญส าหรบชาวชมชนไทยเขมรอกตอไป ซงพธกรรมตามความเชอทเลอนหายไปโดยสวนใหญจะเปนพธกรรมทจะตองมเจาพธเปนผประกอบพธ มเหตและปจจยหลายประการทท าใหพธกรรมตามความเชอเลอนหายไปจากชมชน เหตผลส าคญประการหนงทท าใหพธกรรมตามความเชอเหลานเลอนหายไปกคอไมเจาพธผท าพธ เพราะขาดการสบทอดมาเจาพธรนกอน พธกรรมตามความเชอทไดเลอนหายไปจากชมชนชาวไทยเขมร เชนพธกรรมปะเกาะ ซงเปนพธกรรมทประกอบขนเพอเปนการปดเปาสงรายตาง ๆ ออกไปจากชมชน ปะเกาะเปนพธกรรมในระดบชมชนโดยกลมชนในชมชนจะรวมมอกนประกอบพธกรรมขนมา การทชมชนจะประกอบพธกรรมปะเกาะจะเกยวเนองกบความเชอเรองลางบอกเหตราย ชาวไทยเขมรเชอวาถาพบเจอลางบอกเหตเหลาน เชนมฟาฝากลางชมชน มสตวรายเขามาในชมชน จะเกดเหตการณทไมดกบชมชนและกลมชนในชมชน และเพอใหลางรายเหลานหายไปจากชมชนชาวชมชนจะตองประกอบ
![Page 34: บทที่ 5 สถานภาพ บทบาทและการด ารง ...digital_collect.lib.buu.ac.th/dcms/files/52810087/... · 2018-09-19 · บทที่ 5](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022040813/5e57be460f6cef5a361e767d/html5/thumbnails/34.jpg)
299
พธกรรมปะเกาะขนมาเพอเปนการปดสงชวรายตาง ๆ ใหออกไปจากชมชน โดยจะมเจาพธเปนผประกอบพธ ชาวชมชนทกคนกจะมารวมในพธ ซงพธกรรมนกไดเลอนหายไปจากชมชน นอกจากนความเชอเรองแมเดม ทเชอวาทารกทกคนทถอก าหนดขนมาไดนนเกดขนจากฝมอสรางของแมเดมทเปนผพราย ซงแมเดมนนจะดแลทารกตลอดจนกระทงคลอดออกมาจากครรภมารดา และเมอคลอดออกมาแลวกยงคงตดตามมาดแลเดกทารก บางครงกจะมาลอเลนกบเดก เดกกจะแสดงอากปกรยาในขณะนอนดวยการยมหรอหวเราะ และเมอแมเดมเหนวาเดกมแมผดแลใหมจงคดทน าตวเดกกลบไปอยยงโลกภตผทตนเองอยดวยการดลบนดาลใหเดกมอาการเจบปวยตาง ๆ ครงอดตเมอเดกคลอดออกมาจากครรภมารดา ชาวไทยเขมรกจะตองท าพธแบงลกผลกคน เพอเปนการตดขาดจากแมเดม และเปนการรบขวญเดกทคลอดใหม ซงพธกรรมและความเชอเรองแมเดมนนไดเลอนหายไปจากชมชนชาวไทยเขมรโดยสนเชง เหลอเปนเพยงเรองเลาทเลาสบตอกนมาสลกหลานในปจจบนเทานน พธกรรมโกนจกทเรยกเปนภาษาเขมรวากอรเซาะก าปอด ชมชนชาวไทยเขมรในครงอดตพอแมของเดกจะนยมไวจก ใหกบลกหลานของตน และเมออายครบตามก าหนด ซงชาวไทยเขมรจะถอฤกษอายทเปนเลขค คอ 9 ป 11 ป และ 13 ป ในการประกอบพธโกนจก เพราะเชอวาเลขคเปนเลขมงคลตามค าทวา “ดกอย คหน” ดกคอคทแปลวาอยหรอด โดยพธกรรมโกนจกกจะประกอบพธกรรมกนอยางใหญโต มเจาพธมาประกอบพธ และมการเชญแขกมารวมงานมากมาย แตในปจจบนพธกรรมตามความเชอเรองการโกนจกใหเลอนหายไปจากชมชน ซงสาเหตทเปนปจจยส าคญทท าใหพธกรรมนหายไปคอความเปลยนแปลงดานความเชอเรองการไวจกใหกบเดกทเกดใหมหมดไปจากชมชน ซงปจจบนการไวจกไดถกลอดทอนความส าคญไปตามความเจรญทางดานการพยาบาล เพราะแนวคดหลกของความเชอเรองการไวจกนนเพอทจะปกปดสวนกระหมอมของเดกทารกเมอแรกเกด แตเมอวทยาการสมยใหมไดใหค าตอบทชดเจนเรองกระหมอมของเดก ซงเปนค าตอบทขดแยงกบความเชอเดมของชาวไทยเขมรทเชอวาการไวจกหรอการเหลอผมไวตรงกระหมอมนนจะเปนทอยทพกของขวญ และเชอวาการไวจกจะชวยใหเดกเลยงงาย ไมงอแง หรอไมเจบไข เมอชาวชมชนไดรบขอมลใหมทสามารถเชอถอไดเขามายอนแยงกบความเชอเดม จงท าใหความเชอเรองการไวจกจงถกกลบเกลอนไปดวยขอมลทเขามาใหม สงผลใหการไวจกกบเดกเปนสงทไมจ าเปนอกตอไป
3. ประดษฐขนมาใหม ชมชนชาวไทยเขมรในพนทอ าเภอโปงน ารอน หลายพธกรรมตามความเชอไดถกประดษฐขนมาใหม ซงพธกรรมทถกประดษฐขนมาโดยมพนฐานทสอดประสานกบวถชวตความเปนอยทอยบนพนฐานตามลกษณะทางสภาพภมศาสตร หรอภมประเทศทเปนทตงของชมชนชาว
![Page 35: บทที่ 5 สถานภาพ บทบาทและการด ารง ...digital_collect.lib.buu.ac.th/dcms/files/52810087/... · 2018-09-19 · บทที่ 5](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022040813/5e57be460f6cef5a361e767d/html5/thumbnails/35.jpg)
300
ไทยเขมร พธกรรมทประดษฐใหมจะถกประดษฐทสอดคลองไปกบฐานความคดทเกยวเนองกรอบความเชอเดมทมอย และไดประยกต ปรบเปลยนวธการของพธกรรมจนกลายเปนพธกรรมตามความเชอแบบใหมทแปลก และแตกตางไปจากพธกรรมทชาวชมชนเคยปฏบตสบตอมาตงแตครงอดต รวมทงแปลกและแตกตางไปจากพธกรรมตามความเชอทชาวเขมรไดยดถอปฏบตกนทศนยกลางของวฒนธรรมเขมรในประเทศกมพชา และวฒนธรรมศนยกลางไทยเขมรในชมชนชาวไทยเขมรเขตจงหวดอสานตอนใต สภาพภมประเทศทเปนทตงของชมชนชาวไทยเขมรอาศยอยในเขตทเปนปารกทก เปนสภาพภมอากาศรอนชนของตามสภาพภมอากาศเอเชยตะวนออกเฉยงใต สภาวะอากาศรอนชนจะพบการระบาดของยงซงเปนพาหะน าพาโรคทกอใหเกดอาการเจบปวยตาง ๆ มากมาย และยงทมผลตอชาวไทยเขมรคอยงกนปลองทเปนพาหะน าโรคไขมาเลเรย ในชมชนพบการแพรระบาดของโรคไขมาเลเรย หรอไขปาง ไขเหลองตามค าเรยกของชาวไทยเขมรในพนท ชวงระยะเวลาทวทยาการทางการพยาบาลสมยใหมยงเขาไมถงชมชน ชาวไทยเขมรไดรบความทกขทรมารจากอาการเจบปวยจากโรคไขปางอยางแสนสาหส ชาวชมชนไดอาศยวธการรกษาดวยการน าสมนไพรตาง ๆ ทสามารถหาไดรอบชมชนมาชวยรกษาอาการเจบปวย แตสมนไพรกไมสามารถทจะรกษาอาการเจบปวยจากไขมาเลเรยไดอยางสนเชง ชาวชมชนจงไดมการประดษฐพธกรรมการรกษาพยาบาลดวยวธน าความรอนมาชวยระงบอาการเจบปวยจากไขปาง (มาเลเรย) ดวยการน าไฟมาจดทบรเวณหนาทองของผปวยเพอบรรเทาอาการเจบปวย พธกรรมทเรยกเปนภาษาเขมรวา “โอจปวะ” เปนวธการทผสมกลมกลนกบหลกความเชอเรองผ โดยระหวางขนตอนการรกษาจะมการออนวอนใหผครอาจารยมาชวยในการรกษา ซงโอจปวะเปนวธการรกษาพยาบาลทชวยประคบประคองกลมชนชาวไทยเขมรใหสามารถผานพนอาการเจบปวยจากไขมาเลเรยซงระบาดอยางหนกในชวงเวลาทระบบการอนามยสมยใหมยงไมเขาไปถงยงชมชน นอกจากชมชนชาวไทยเขมรยงไดมการประดษฐพธกรรมผะหลาบหรอพธกรรมแกเคลด ซงเปนพธกรรมทมพนฐานความเชอทวาความเจบปวย หรอการไดรบแตสงรายตาง ๆ เขามาในชวต เกดจากเพราะวาคสาม – ภรรยาทแตงงานกนมความเกยวของกนทางบรรพบรษซงเมอแตงงานอยกนกนแลวกจะท าใหไมเจรญกาวหนาหรอปวยไขบอย ๆ จะตองท าพธแกเคลดเพอสงเสรมใหชวตความเปนอยของคสาม – ภรรยาไดพบพานแตความสข ซงพธกรรมเหลานถกประดษฐขนมาใหมในชมชน ซงเปนการประดษฐใหมตามฐานความรของอาจารยทเปนผประกอบพธทมความรเรองการประกอบพธกรรมตาง ๆ และน ามาผกโยงจนกลายมาเปนพธกรรมผะหลาบ พธกรรมแซนจนเปนอกหนงตวอยางของพธกรรมทชาวไทยเขมรไดประดษฐขนมาใหม ซงเปนพธกรรมตามฐานคดความเชอวาความเจบไขในลกษณะตาง ๆ ทชาวชมชนไดรบนนเกดจาก
![Page 36: บทที่ 5 สถานภาพ บทบาทและการด ารง ...digital_collect.lib.buu.ac.th/dcms/files/52810087/... · 2018-09-19 · บทที่ 5](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022040813/5e57be460f6cef5a361e767d/html5/thumbnails/36.jpg)
301
การกระท าของวญญาณสงชวรายตาง ๆ ทเขามาสงสถตอยในรางกายของผเจบปวย จงจ าเปนจะตองประกอบพธขนมาเพอขบไลใหภตผเหลานนออกไปจากรางกายของผปวย ดวยการเชญเจาพธมาประกอบพธกรรมเซนสง (แซนจน) เพออญเชญหรอขบไลใหดวงวญญาณภตผใหไปยงสถานทอนทไมใชในชมชนหรอในรางกายของกลมชนในชมชน แซนจนเปนพธกรรมทตอยอดจากฐานความคดความเชอพธปะจรหรอพธปดเปาสงราย โดยปะจรมฐานความเชอวาตวตนของคนจะมสงรายตาง ๆ เชนโรคภย ภตผ อาศยอยจ าเปนตองท าการปดเปาสงเหลานออกไปใหพนจากรายกาย โดยพธปะจรจะพบไดเปนสวนหนงของการประกอบพธกรรมแซนการ (แตงงาน) พธแกครวะ (แกเคลด) และพธกรรมอน ๆ ปจจยทมผลตอการด ารงอยของประเพณ พธกรรมและความเชอ ประเพณ พธกรรมและความเชอ สามารถทจะด ารงอยไดในชมชนจะตองมปจจยหลายอยางทคอยเกอหนน สงเสรมใหพธกรรมตามความเชอเหลานนใหคงอย ซงปจจยเหลานอาจจะเกดจากการกระท าของกลมชนหรอปจเจกชน ซงเปนไปตามวถปฏบตของกลมชนทอยในชมชน พธกรรมตามความเชอของชมชนชาวไทยเขมร กมหลายปจจยทหนนเสรมใหยงคงด ารงอยในชมชน ดงรายละเอยดตอไปน
1. การปลกฝงความเชอสกลมชนรนตอ ๆ ไป การประกอบพธกรรมตามความเชอของชาวไทยเขมร ไดสอดแทรกกศโลบายเขาไปในพธกรรมเพอเปนการปลกฝงคานยมและความเชอไปสกลมชนในชมชน ซงกศโลบายนนทถกสอดแทรกประกอบเขาในพธกรรมตาง ๆ ทประกอบขนในชมชน โดยเปนกศโลบายทไมจ าเปนทจะตองมเหตผลทางดานวทยาศาสตรรองรบ แตถาหากกลมชนไมปฏบตตามกจะมความเชอวาจะไดรบความอปมงคลตอชวตหรอไดภยนตรายตาง ๆ โดยชมชนชาวไทยเขมรไดมพธกรรมหลายแบบทไดน าแนวคดตามหลกการของกโลบายมาใชในการกลอมเกลาทางจตใจใหกบกลมชนในชมชน และความเชอเหลานไดถกถายทอดสบตอกนมาจนถงปจจบนความเชอเรองกศโลบายตาง ๆ กยงคงอยในชมชน ชวงเทศกาลสงกรานตในชมชนกจะมประเพณบอนแคแจด หรอบญเดอนหา ซงจะจดขนเปนจ านวนสามวน ในวนแรกของเทศกาลกจะมการตงธงชนะมาร (ตวงปจญเมยร) เพอเปนสญลกษณของการเรมตนเทศกาลบญเดอนหา ซงการตงธงเปนการปฏบตตามเรองเลาเมอครงพทธกาลวาไดมมารเขามาอาละวาดในขณะทพระสมมาสมพทธเจาก าลงทจะท าบญฉลองเจดย 84,000 องค พระอปคตไดจบมารตนนนเอาไวไดและน าไมมาหนบจนรางกายของมารลบแบนไมมฤทธทจะอาละวาดอกตอไป และหลงจากทท าพธตงธงเสรจสนชาวชมชนกจะท าพธตกทรายเขาวดโดยจะน าพาชนะขนาดเลกไปตกทรายในหนองน าทอยใกล ๆ กบบรเวณทตงธง โดยทรายท
![Page 37: บทที่ 5 สถานภาพ บทบาทและการด ารง ...digital_collect.lib.buu.ac.th/dcms/files/52810087/... · 2018-09-19 · บทที่ 5](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022040813/5e57be460f6cef5a361e767d/html5/thumbnails/37.jpg)
302
น ามาจะมกโลบายเพอเปนการสรางเสรมทางดานจตใจกบกลมชน ทวาถาใครสามารถนบเมดทรายทน ามานไดจนครบถวนบคคลผทน าทรายมากจะรบเอาสงชวรายตาง ๆ เขามาในชวต แตถาไมมใครสามารถนบเมดทรายไดอยางถกตองครบถวนผทน าทรายมากจะไมรบสงชวรายตาง ๆ เขามาในชวต นอกจากนในการประกอบพธกรรมอกหลายแบบทไดน ากโลบายเขาสงเสรมทางดานจตใจ ซงผทตองการจะท าพธกรรมจะท ากระทงมาใชประกอบพธ ซงกระทงทใชประกอบพธจะมอยหลายแบบ เชน กระทงเกาหอง กระทงสเหลยม และกระทงสามเหลยม เปนตน โดยกระทงจะมการน ากานหญาคามาเปนสวนประกอบ และหลงจากทประกอบพธกรรมเสรจสนเจาพธ (อาจารย) กจะน ากระทงไปทงยงนอกชายคาบานหรอน าไปลอยน า ระหวางททงกระทงเจาพธกจะกลาวดวยประโยควา “ถากานหญาคาทเปนสวนประกอบของกระทงนเกดงอกงามขนมา ผทปวยทประกอบพธกรบเอาโรครายตาง ๆ กลบเขาสตว แตถากานหญาคาไมสามารถงอกได ขอใหโรคภยไขเจบตาง ๆ จงมลายหายไปจากผปวย” ซงตามหลกทางวทยาศาสตรหญาคาไมสามารถขยายพนธไดดวยกานแตจะขยายพนธดวยดอกและราก ฉะนนกานหญาคาทน ามาท าเปนสวนประกอบของกระทงเพอเปนเครองประกอบพธกรรมตาง ๆ เมอน าไปทงจงไมสามารถทเจรญเตบโตได และหญาคาไมสามารถงอกงามขนมาไดสงผลทางจตวทยากบผปวยทมาท าการรกษากบหมอพธไดเปนอยางด บางพธกรรมเชนพธกรรมกดฉนว (ตดเชอกรรมพนธ) พธกรรมในขนตอนสดทายเจาพธกจะน ากระทงไปลอยยงล าน าทมน าไหลอยตลอดเวลา ระหวางทเจาพธลอยกระทงกจะกลาวดวยประโยควา “ถาเกดกระทงสามารถลอยทวนกระแสน าขนมาไดขอใหผปวยทประกอบพธ จงไมหายจากอาการเจบไข” ซงหลกความเปนจรงทางวทยาศาสตรสงของทลอยอยในล าน าทไหลอยตลอดเวลาจะไมมการไหลทวนกระแสน าอยางแนนอน นอกจากนในพธกดฉนวหลงจากทเสรจพธทกระท ากลางล าน า ระหวางทางเดนกลบมายงบานของผเขาท าพธเจาพธยงไดน ายอดไมทงไปตามทางและกลาวดวยประโยควาถายอดไมเหลานงอกงามไดอาการเจบไขของผเขาท าพธกยงจะคงอย แตถายอดไมไมสามารถงอกงามไดขอใหอาการเจบปวยจงมลายหายไป ซงยอดไมทเจาพธน ามาทงตามรายทางนน เปนยอดออนของไมชนดตาง ๆ ทไมสามารถเจรญงอกงามได ดงทกลาวมาขางตนจะเหนไดวาในการประกอบพธกรรมของชาวไทยเขมรจะเปนการประกอบพธกรรมทสอดแทรกกบกศโลบายทเปนค าพดในเชงใหก าลงใจในการตอสกบอาการเจบปวยของผปวยทมาใหเจาพธประกอบพธให เหลานเปนการตอกย าใหเหนวาพธกรรมตามความเชอในชมชนเปนพธกรรมทประกอบขนเพอเปนการสงเสรมทางดานจตใจใหการสงเสรมใหตอสกบอาการเจบททผปวยเหลานนเผชญอยทงสน
![Page 38: บทที่ 5 สถานภาพ บทบาทและการด ารง ...digital_collect.lib.buu.ac.th/dcms/files/52810087/... · 2018-09-19 · บทที่ 5](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022040813/5e57be460f6cef5a361e767d/html5/thumbnails/38.jpg)
303
2. มพลวต ประเพณ พธกรรมและความเชอของชาวไทยเขมรไดมการปรบปรง ปรบเปลยนใหสอดคลองกบสภาพการณปจจบนของชมชนอยอยางตอเนอง ซงเปนการเปลยนแปลงทเปนไปตามสภาวการณทางดานเศรษฐกจ สงคม และการเมองทเปลยนแปลงอยตลอดเวลา ซงการปรบปรง เปลยนแปลงความเชอนนจะเปนการปรบเปลยนทยงคงรกษาแกนของตามความเชอดงเดมทสบทอดมาตงแตครงบรรพบรษเอาไว สงทถกปรบเปลยนไปคอรปแบบของพธกรรมตามความเชอทยงคงสาระส าคญของความเชอนน ๆ อย ตวอยางเชนพธกรรมกรก าเนด (ครก าเนด) ทฐานคดความเชอวาเดกชาวไทยเขมรทกคนทเกดมาจะมเทพประจ าตวมาคอยดแล คมครองใหปลอดภยจากอนตรายตาง ๆ วธทจะรบรวาเดกคนนน ๆ จะมเทพเจาองคใดเปนเทพประจ าตวจะอาศยวธการเดมทสบทอดกนมาตงแตครงโบราณคอใชการสงเกตจากสายรก วาเดกมลกษณะสายรกเปนอยางไร แตดวยวทยาการทางการแพทยททนสมยขนการสงเกตสายรกจงไมสามารถกระท าได เพราะวธการท าคลอดดวยการใชหมอต าแยไดหมดไปจากชมชน ชาวชมชนกไดปรบเปลยนจากเดมทใชวธการสงเกตจากสายรก มาใชวธการเสยงทายทเรยกเปนภาษาพนบาน “บน” มาใชเสยงทายวาทารกมเทพเจาองคใดเปนผคมครอง ซงเปนการปรบเปลยนในรปแบบของความเชอแตยงคงรกษากรอบทเปนแกนของความเชอเรองกรก าเนดอย พธบน เปนอกหนงตวอยางของพธกรรมทมพลวต ปรบเปลยนใหสอดคลองกบวถปฏบตของชาวไทยเขมรทปรบเปลยนไปตามสภาวะเศรษฐกจ และสงคมทเปลยนไป คอนอกจากจะน าวธการบนมาเสยงทายเพอทจะไดรบรวาทารกมเทพเจาองคใดเปนเทพประจ าตวแลว ชาวไทยเขมรยงไดน าวธการบนมาเสยงทายเพอทจะไดรวาสงของทหายไปจะไดกลบคนมาหรอไม การมพลวตของประเพณ และพธกรรมตามความเชอของชาวไทยเปนสวนส าคญทผลกใหแนวคดในเรองความเชอตาง ๆ ไดคงอยในชมชนไดอยางแขงแรงและมนคง ถงแมวาจะถกปรบเปลยนรปแบบไปเพอใหสอดคลองกบการเปลยนแปลงทมากระทบกบวถปฏบต แตความเปลยนแปลงเหลานกไมสามารถทจะท าใหศรทธาทมตอความเชอของชาวไทยเขมรไดถกลบเลอนไปจากชมชน
3. การถายทอด สบทอดความเชอ การถายทอดความเชอไปสกลมชนรนตอ ๆ มาเปนปจจยหลกทส าคญทสงเสรมใหประเพณ พธกรรมและความเชอยงคงด ารงอยในชมชนการถายทอดความเชอในเรองราวตาง ๆ ของชาวไทยเขมร ซงเปนการถายทอดผานกระบวนการทถกผสมกลมกลนอยในวถการด าเนนชวตของชาวไทยเขมร ผานการประพฤตปฏบตและยอมรบตามระเบยบแบบแผนของความเชอตาง ๆ
![Page 39: บทที่ 5 สถานภาพ บทบาทและการด ารง ...digital_collect.lib.buu.ac.th/dcms/files/52810087/... · 2018-09-19 · บทที่ 5](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022040813/5e57be460f6cef5a361e767d/html5/thumbnails/39.jpg)
304
เหลานน โดยกระบวนการถายทอดความเชอจะผสมรวมอยในการกระท าเปนแบบอยางของผอาวโส ผานวธการสงสอน ผานกระบวนการบอกเลาจากผอาวโสในชมชนทถายทอดมายงสมาชกรนตอ ๆ ไปในชมชน หรอสมาชกในครอบครว จากกลมชนรนหนงมาสคนรนตอ ๆ มา ซงกระบวนการถายทอดนเปนกลไกส าคญทจะคอยผลกดนใหประเพณ พธกรรมและความเชอตาง ๆ ของชาวไทยเขมรยงสามารถด ารงอยในชมชน และพธกรรมความเชอตาง ๆ กจะยงคงอยตอไปถาหากกลมชนในชมชนยงใหความส าคญกบกระบวนการถายทอดเหลานอย ผทท าหนาทถายทอดความเชอจะเปนผอาวโส อาจารย (เจาพธหรอหมอพธ) ป ยา ตา ยาย บดามารดา ซงมการประพฤตปฏบตตามความเชอเหลานน ผานขนตอนการประกอบพธกรรม และประเพณตาง ๆ ทชมชนชาวไทยเขมรปฏบตอยสบตอมาจากบรรพบรษตงแตครงอดต ซงการถายทอดความเชอถอไดวาเปนกลไกทส าคญประการหนงทจะสงเสรมใหความเชอนนยงคงอยอยางเขมแขงในชมชนชาวไทยเขมร ทในปจจบนไดรบเอาวฒนธรรมทไมเกยวของกบวฒนธรรมไทยเขมรเดมเขามาในชมชนอยางมากมาย
4. ผควบคมใหกลมชนปฏบตตามความเชอ การควบคมกลมชนในปฏบตตามความเชอเปนสงส าคญทสงเสรมใหความเชอเหลานนคงอย เพราะความเชอคอสงทเปนนามธรรมไมมใครสามารถจบตองได การทกลมชนจะเชอในสงใด ๆ จะตองมกลมคนทเปนตวอยางทปฏบตใหเหน รวมทงจะตองมกลมคนทคอยควบคมใหกลมชนรนตอ ๆ มาไดประพฤตปฏบตตามความเชอเหลานน ชมชนชาวไทยเขมรกจะมกลมชนทคอยควบคมใหกลมชนในชมชนใหปฏบตตามความเชอทสบตอมาแตครงอดต โดยผทท าหนาทควบคมมทงในแบบผอาวโสสอนผต าอาวโสกวา หรอป ยา ตา ยาย พอ แมสอนลกหลานตนเอง กลมผทท าหนาทควบคมใหกลมชนในชมชนไดยดถอปฏบตตามกรอบของความเชอ นอกจากจะคอยควบคมใหกลมชนปฏบตแลว กลมชนเหลานยงควบคมผานกระบวนการทเปนเรองเลาถงความศกดสทธของความเชอทมตอสงทอยนอกเหนอธรรมชาต โดยเลาวาสงทอยเหนอธรรมชาตเหลานสามารถทบนดาลผลใหเกดผลด หรอผลรายใหเกดบคคลใด ๆ กได ตวอยางเชนความเชอเรองศาลนะตา ทเชอวาบรเวณทเปนทตงของศาลนะตาเปนสถานทศกดสทธ เปนเขตหวงหามเดดขาด และมเรองเลาถงอ านาจของศาลปตาทมตอผทกระท าผดตอสถานทศาลปตาจนไดรบทกขทรมารตาง ๆ นานา หรอเรองของความศกดสทธทมตอความเชอเรองนะตา ทเลาวานะตาคอยคมครองผทประสบอบตเหตไมใหไดรบอนตราย หรอรอดชวตจากอบตเหตมาได
5. เชอถอศรทธาตอความเชอ ความศรทธาในความเชอตาง ๆ ทมอยในชมชนเปนปจจยส าคญอยางมากตอการด ารงอยของความเชอ โดยศรทธาสามารถทจะท าใหความเชอตาง ๆ ยงคงอยในชมชนหรอเลอนหายเปน
![Page 40: บทที่ 5 สถานภาพ บทบาทและการด ารง ...digital_collect.lib.buu.ac.th/dcms/files/52810087/... · 2018-09-19 · บทที่ 5](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022040813/5e57be460f6cef5a361e767d/html5/thumbnails/40.jpg)
305
ดวยเหตความเชอเปนเรองทอยเหนอเหตผลความเปนจรงทางวทยาศาสตร ทไมสามารถอธบายถงทมาของปรากฏการณตาง ๆ ได เชน เชอวากรก าเนดจะคอยคมครองไมใหไดรบอนตราย หรอเจบไข หรอเชอวาเมอท าพธถอนคณไสยออกจากตวผปวยแลวกจะท าใหหายจากอาการเจบปวย เปนตน ความเชอเปนนามธรรมทไมสามารถจบตองได ถาเกดไมมบคคลทเชอถอตอความเชอ ความเชอกไมสามารถด ารงอยในชมชน ความเชอหลายประการทชาวไทยเขมรเชอถอ เชนความเชอเรองการไวจกทเลอนหายไปจากชมชนชาวไทยเขมร ดวยเหตชาวชมชนไมไดเหนถงประโยชนหรอศรทธาทจะเหลอผมไวจกเพอปดกระหมอมเดก ความศรทธาตอคตความเชอเรองการไวจกจงหมดสนไป เมอความเชอเรองการไวจกเลอนหายไปจากชมชนพธกรรมการโกนจก (กอรเซาะก าปอด) กสาบสญไปจากชมชนชาวไทยเขมรดวยเชนกน เหตผลประการส าคญทสงผลใหชาวไทยเขมรยงคงเชอถอศรทธาในความเชอทมอยในชมชนอยนน คอเมอชาวชมชนมความเชอตอสงตาง ๆ ทอยนอกเหนอปรากฏการณทางธรรมชาตตาง ๆ แลว สงทชาวชมชนเชอถอศรทธาเหลานน จะกอใหเกดผลบางสงกบบคคลทมความเชอถอ เชนเชอวาเมอประกอบพธเพอการรกษาพยาบาลแลวอาการเจบปวยจะหายไป หรอเชอวาถาไมประพฤตตนใหเปนไปแนวทางความเชอแลวจะเกดผลในแงลบกบบคคลทประพฤตตนไมเหมาะสมเปน ตวอยางเชนความเชอเรองการรบเชอรายตาง ๆ มาจากบรรพบรษจนท าใหเกดอาการเจบปวย จนตองเชญเจาพธมาประกอบพธกดฉนว (ตดเชอกรรมพนธ) เพอเปนการตดขาดจากบรรพบรษและตดขาดจากการรบเชอโรครายตาง ๆ และหลงจากทประกอบพธแลวอาการเจบปวยตาง ๆ กไดทเลา หรอหายจากอาการเจบปวย
6. สนองความตองการของกลมชน พธกรรมตามความทถกประดษฐขนในชมชนชาวไทยเขมร โดยสวนใหญจะเปนพธกรรมทประกอบขนจากพนฐานความเชอตอสงตาง ๆ ทสงผลตอสภาพความมนคงทางดานจตใจหรอเปนเครองยดเหนยวทางจตใจในดานตาง ๆ ของชาวชมชน ซงเปนพธกรรมตามความเชอทสอดคลองกนอยางกลมกลนกบวถปฏบตในชวตประจ าวนของชาวชมชน และเปนไปตามความประสงคของชาวชมชนทตองการใหเกดมพธกรรมตามความเชอเหลานนขนมา การเกดขนของความเชอตอสงตาง ๆ ทอยในชมชนจดประสงคเพอเปนการประคบประคองกลมชนใหรอดปลอดภยจากอนตรายตาง ๆ ทเชอวาเกดจากสงเรนลบ ภตผ วญญาณตาง ๆ ตวอยางเชนความเชอเรองยนตปลกบานหรอเรยกเปนภาษาเขมรวายนตปะตะ ทมพนฐานความเชอวาไมทน ามาสรางเปนบานเรอนอยอาศยนน เปนไมทมเทพารกษปกปองรกษาไมเหลานนอย และจ าจะตองน ายนตมาตดไวทไมเหลานนเพอเปนการขอขมาโทษ และขออนญาตน าไมมาใชสรางบานเรอน และเมอท าพธขออนญาตแลว เจาของบานทน าไมนน ๆ มาสรางบานกเกด
![Page 41: บทที่ 5 สถานภาพ บทบาทและการด ารง ...digital_collect.lib.buu.ac.th/dcms/files/52810087/... · 2018-09-19 · บทที่ 5](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022040813/5e57be460f6cef5a361e767d/html5/thumbnails/41.jpg)
306
ความรสกทสบายใจไมตองเกรงอ านาจของเทพารกษทจะมารบกวนผทอยอาศยในบาน ซงยนตปลกบานนสอดคลองกบวถชวตของชาวไทยเขมรทอาศยอยในเขตพนททอดมไปดวยพนธไมนานาชนด ยนตปะตะยงเปนการปลกฝงความเชอเรองการอนรกษตนไม ทไดสงผลถงพฤตกรรมของชาวชมชนทมตอตนไม โดยชาวชมชนจะใหความย าเกรงตออ านาจบารมของเทพรกษผดแลตนไม โดยจะไมไปท าลายหรอตดตนไมโดยเกนความจ าเปน นอกจากนพธกรรมตามความเชอทเกดขนในชมชนชาวไทยเขมรโดยสวนใหญจะเปนพธตามความเชอทเกยวกบการรกษาพยาบาล ตวอยางเชนพธกรรมการรกษาโรคทเกดจากไขมาเลเรยดวยวธการน าไฟจดทบรเวณทองของผปวย ทเรยกเปนภาษาเขมรวา “โอจปวะ” เปนพธกรรมทประดษฐขนบนพนฐานความเชอทเปนความตองการของกลมชนชาวไทยเขมรในชมชนทพบการระบาดของโรคไขมาเลเรยเปนอยางมาก โดยโอจปวะเปนหนงตวอยางของพธกรรมทไดชวยประคบประคองกลมชนใหรอดปลอดภยจากโรคภยตาง ๆ ทชาวชมชนเผชญอย