หนังสือเรียนรายวิชาพื้นฐาน

วิทยาศาสตร์ และเทคโนโลยี

ตามมาตรฐานการเรียนรู้และตัวชี้วัด กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี (ฉบับปรับปรุง พ.ศ. ๒๕๖๐)

ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช ๒๕๕๑

รศ.ดร.สมพงศ์ จันทร์โพธิ์ศรี

๑. ดร.ศิริชัย หวังเจริญตระกูล

๒. รศ.วิทัศน์ จันทร์โพธิ์ศรี

๓. กุลพันธาดา จันทร์โพธิ์ศรี

๑. รศ.ดร.สวัสดิ์ ประทุมราช

๒. จารุณี กาญจะโนสถ และคณะ

ผู้เรียบเรียง

ผู้ตรวจ

บรรณาธิการ

๖ชั้นประถมศึกษาปีที่

85.00

จัดจ�าหน่ายโดย

ส�านักพิมพ์ศูนย์ส่งเสริมวิชาการ 43 ซอยกาญจนาภิเษก003 แขวงหลักสอง เขตบางแค กรุงเทพมหานคร 10160

โทรศัพท์ 02-451-1122 (อัตโนมัติ 10 คู่สาย)

โทรสาร 02-451-2544

อีเมล ssw_academic@hotmail.com

ข้อมูลทางบรรณานุกรมของส�านักหอสมุดแห่งชาติNational Library of Thailand Cataloging in Publication Data

สมพงศ์ จันทร์โพธิ์ศร.ี

วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ชั้นประถมศึกษาปีที่ 6.-- กรุงเทพฯ : ศูนย์ส่งเสริมวิชาการ, 2563.

120 หน้า.

1. วิทยาศาสตร์กับเทคโนโลยี. 2. วิทยาศาสตร์--การศึกษาและการสอน (ประถมศึกษา).

3. เทคโนโลยี--การศึกษาและการสอน (ประถมศึกษา). I. ชื่อเรื่อง.

372.35

ISBN 978-616-418-262-2

ปีที่พิมพ์ : 2563

พิมพ์ครั้งที่ 1 : 3,000 เล่ม

ราคา 85 บาท

บรรณาธิการบริหารรองศาสตราจารย์ ดร.สุรศักดิ์ อมรรัตนศักดิ์ กศ.บ., กศ.ม.,ค.ด. (วัดผลการศึกษา) Cert. in Informatic for Researchบรรณาธิการวิชาการรองศาสตราจารย์ ดร.สวสัดิ ์ ประทมุราช B.S.E.E., กศ.ม., M.A., Ph.D.จารุณี กาญจะโนสถ ค.บ., ค.ม. (การบริหารการศึกษา)กรรมการผู้จัดการจิตรา มีนมณี พ.ม., กศ.บ.

สงวนลิขสิทธิ์ตามพระราชบัญญัติห้ามท�าซ�้า ดัดแปลง ออกจ�าหน่าย แจกจ่าย และกระท�าโดยประการอื่นในตอนใดตอนหนึ่งของหนังสือเล่มนี้ ไม่ว่าจะเป็น

ข้อความ และสิ่งอื่นใดด้วยวิธีการเรียงพิมพ์ พิมพ์ส�าเนา หรือด้วยวิธีอื่นใดทุกกรณี หากผู้ใดละเมิดลิขสิทธิ์จะถูกด�าเนิน

คดีทางกฎหมายบัญญัติไว้ข้ันสูงสุด เว้นแต่จะได้รบัความยนิยอมเป็นลายลกัษณ์อักษรจากส�านกัพมิพ์ศนูย์ส่งเสรมิวชิาการ

ตามมาตรฐานการเรียนรู้และตัวชี้วัด กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี (ฉบับปรับปรุง พ.ศ. ๒๕๖๐)ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช ๒๕๕๑

หนังสือเรียนรายวิชาพื้นฐาน

วิทยาศาสตร์ และเทคโนโลยี

๖ชั้นประถมศึกษาปีที่

ค�าน�า

หนังสือเรียนรายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ชั้นประถมศึกษาปีที่ ๖ เล่มนี้

ได้พัฒนาขึ้นให้สอดคล้องกับธรรมชาติและลักษณะเฉพาะของวิทยาศาสตร์ที่มีความคิดเป็นเหตุเป็นผล

มทีกัษะทีส่�าคญัในการค้นคว้าหาความรูแ้ละมคีวามสามารถในการแก้ปัญหาอย่างเป็นระบบ ตามมาตรฐาน

การเรียนรู ้และตัวช้ีวัด กลุ่มสาระการเรียนรู ้วิทยาศาสตร์เทคโนโลยี (ฉบับปรับปรุง พ.ศ. ๒๕๖๐)

ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช ๒๕๕๑ เป็นหนังสือเรียนที่มุ่งพัฒนาให้นักเรียน

ท�ากิจกรรมการเรียนรู้ท่ีหลากหลาย เช่น การส�ารวจตรวจสอบ การปฏิบัติการทดลอง การคิดวิเคราะห ์

การสืบค้นข้อมูล การอภิปราย ซึ่งกิจกรรมเหล่านี้จะท�าให้นักเรียนเกิดทักษะและกระบวนการที่ส�าคัญ

เช่น ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ กระบวนการคิด กระบวนการสืบเสาะหาความรู้ การแก้ปัญหา

การสื่อสาร และการตัดสินใจ เป็นต้น

นอกจากนี้ หนังสือเ รียนเล ่มนี้น� า เสนอการเ รียนรู ้ ให ้ เหมาะสมกับวัยของผู ้ เ รียน

ในชั้นประถมศึกษาปีท่ี ๖ โดยใช้ภาพ แผนภูมิ ตารางข้อมูล ช่วยในการน�าเสนอสาระการเรียนรู้ต่าง ๆ

เพื่อให้ผู้เรียนสามารถเรียนรู้ได้ง่ายขึ้น

ผู ้จัดท�าหวังเป็นอย่างยิ่งว่า หนังสือเรียนรายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี

ชั้นประถมศึกษาปีท่ี ๖ เล่มนี้ จะเป็นสื่อการเรียนการสอนที่อ�านวยประโยชน์ต่อการเรียนวิทยาศาสตร์

ให้สัมฤทธิผลตามมาตรฐานการเรียนรู้ กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีทุกประการ

(สมพงศ์ จันทร์โพธิ์ศรี)

ในนามผู้จัดท�า

สารบัญ

อาหารและสารอาหารสารอาหารหลักสารเจือปนในอาหารอวัยวะในระบบย่อยอาหารการดูแลรักษาระบบย่อยอาหารค�าถามท้ายหน่วยการเรียนรู้ที่ ๑

การแยกสารผสมเนื้อผสมการแยกสารผสมเนื้อเดียวการแก้ปัญหาในชีวิตประจ�าวันเกี่ยวกับการแยกสารผสมค�าถามท้ายหน่วยการเรียนรู้ที่ ๒

๒๓

๑๑๑๗๒๔๒๖

๒๘๓๔๓๔๓๖

อาหารและสารอาหาร

การแยกสารผสม

๑

๒๗

หน่วยการเรียนรู้ที่ ๑

หน่วยการเรียนรู้ที่ ๒

หน่วยการเรียนรู้ที่ ๓

แรงไฟฟ้าการเกิดและผลของแรงไฟฟ้าวงจรไฟฟ้าการเขียนวงจรไฟฟ้าค�าถามท้ายหน่วยการเรียนรู้ที่ ๓

๓๘๓๙๔๔๕๓๕๖

แรงไฟฟ้าและวงจรไฟฟ้า ๓๗

หน่วยการเรียนรู้ที่ ๔

ลักษณะและองค์ประกอบของหินกระบวนการเกิดการเปลี่ยนแปลงของหินประโยชน์ของหินซากดึกด�าบรรพ์ (ฟอสซิล)ค�าถามท้ายหน่วยการเรียนรู้ที่ ๔

๕๘๗๐๗๔๗๗๘๒

หิน ๕๗

หน่วยการเรียนรู้ที่ ๕

หน่วยการเรียนรู้ที่ ๖

ลมฟ้าอากาศลมและมรสุมภัยธรรมชาติและธรณีพิบัติภัยปรากฏการณ์เรือนกระจกค�าถามท้ายหน่วยการเรียนรู้ที่ ๕

การเกิดเงามืดเงามัวสุริยุปราคา จันทรุปราคาเทคโนโลยีอวกาศประโยชน์ของเทคโนโลยีอวกาศในชีวิตประจ�าวันค�าถามท้ายหน่วยการเรียนรู้ที่ ๖

๘๔๘๕๘๘๙๑๙๖

๙๘๑๐๐๑๐๖๑๑๐๑๑๒

ลมฟ้าอากาศ

ปรากฏการณ์ของโลกและเทคโนโลยีอวกาศ

บรรณานุกรม

๘๓

๙๗

แผนผังสาระการเรียนรู้แกนกลาง

อาหารและสารอาหาร สารเจือปนในอาหาร

สารอาหารหลักอวัยวะในระบบย่อยอาหาร

การดูแลรักษาระบบย่อยอาหาร

อาหารและสารอาหาร

๑. ระบุสารอาหารและบอกประโยชน์ของสารอาหารแต่ละประเภทจากอาหารที่ตนเองรับประทาน(มฐ.ว๑.๒ป.๖/๑)

๒.บอกแนวทางในการเลอืกรบัประทานอาหารให้ได้สารอาหารครบถ้วนในสดัส่วนทีเ่หมาะสมกบัเพศและวยัรวมทัง้ความปลอดภยัต่อสขุภาพ(มฐ.ว๑.๒ป.๖/๒)

๓.ตระหนักถึงความส�าคัญของสารอาหาร โดยการเลือกรับประทานอาหารท่ีมีสารอาหารครบถ้วนในสัดส่วนที่เหมาะสมกับเพศและวัยรวมทั้งปลอดภัยต่อสุขภาพ(มฐ.ว๑.๒ป.๖/๓)

๔. สร้างแบบจ�าลองระบบย่อยอาหาร และบรรยายหน้าที่ของอวัยวะในระบบย่อยอาหาร รวมท้ังอธิบายการย่อยอาหารและการดูดซึมสารอาหาร(มฐ.ว๑.๒ป.๖/๔)

๕. ตระหนักถึงความส�าคัญของระบบย่อยอาหาร โดยการบอกแนวทางในการดูแลรักษาอวัยวะในระบบย่อยอาหารให้ท�างานเป็นปกติ(มฐ.ว๑.๒ป.๖/๕)

ตัวชี้วัด๑. อธิบายความแตกต่างระหว่าง

อาหารและสารอาหารได้

๒.อธิบายสารอาหารหลักได้

๓.อธิบายสารเจือปนในอาหารได้

๔. อธิบายความสัมพันธ ์อวัยวะ

ในระบบย่อยอาหารได้

๕. อธิบายแนวทางในการดูแล

รักษาระบบย่อยอาหารได้

ผลการเรียนรู้ที่คาดหวัง

๑อาหารและสารอาหาร

หน่วยการเรียนรู้ที่

อาหารและสารอาหารหน่วยการเรียนรู้ที่ ๑

๑. อาหารและสารอาหาร

อาหารแต่ละชนดิมสีารอาหารและปรมิาณสารอาหารแตกต่างกนั

เราควรรบัประทานอาหารอย่างไรจงึจะท�าให้ร่างกายท�างานตามปกติ

มีพลานามัยสมบูรณ์และแข็งแรง

วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.๖ 2

อาหาร หมายถึง สิ่งท่ีรับประทานเข้าไปแล้วท�าให้ร่างกายเจริญเติบโต ให้พลังงานแก่ร่างกาย ท�าให้ร่างกายอบอุ่น ป้องกันและต้านทานโรค สร้างและซ่อมแซมเนื้อเยื่อต่างๆ ที่สึกหรอ และช่วยให้ระบบต่างๆ ในร่างกายท�างานได้เป็นปกติ ท�าให้สุขภาพร่างกายและจิตใจสมบูรณ์ สารอาหาร คือ สารประกอบท่ีอยู่ในอาหาร ประกอบด้วย คาร์โบไฮเดรต โปรตีนไขมันวิตามินและเกลือแร่ซึ่งต่างก็เป็นสารอาหารที่มีคุณค่าต่อร่างกายช่วยให้ร่างกายเจริญเติบโตและซ่อมแซมส่วนต่างๆ ของร่างกายให้สมบูรณ์ การกินอาหารที่ถูกส่วนและมีประโยชน์ เรียกว่า โภชนาการ คนที่กินอาหารถูกส่วนตามหลักโภชนาการย่อมมีร่างกายแข็งแรง น�้าหนักและส่วนสูงได้ขนาดพอดี ผิวหน้าสดชื่น ดวงตาแจ่มใสท่าทางว่องไว อารมณ์รื่นเริง ในทางกลับกัน คนที่ร่างกายขาดสารอาหาร จะมีรูปร่างผอมซีด ฟันผุ ขาลีบ เป็นโรคโลหิตจาง โรคเหน็บชา เจ็บป่วยได้ง่าย กิริยาท่าทางเหงาหงอยมีบุคลิกภาพไม่น่าดู

๒. สารอาหารหลัก

หน่วยการเรียนรู้ที่ ๑ : อาหารและสารอาหาร 3

สารอาหารต่าง ๆมีอะไรบ้างการกินอาหารให้ถูกหลักโภชนาการเป็นอย่างไร การกินอาหารตามหลักโภชนาการ จะท�าให้มีอายุยืนนาน มีสุขภาพและอนามัยดีการกินอาหารให้ถูกหลักโภชนาการ คือบริโภคอาหารให้ร่างกายได้สารอาหารครบทั้ง ๖ ชนิด คือ โปรตีน คาร์โบไฮเดรตไขมัน วิตามิน เกลือแร่ และน�้า อาหารที่จะบรโิภคเพือ่ด�ารงชวิีตให้ได้สารอาหารครบถ้วนคืออาหารหลัก๕หมู่

หมู่ที่ ๑ เนื้อสัตว์ นม ไข่ และถั่วชนิดต่าง ๆ

อาหารหมู่น้ีให้โปรตีนเป็นส่วนใหญ่ อาหารแต่ละชนิดจะมีโปรตีนไม่เท่ากัน โปรตีนบางชนิดมีคุณค่าทางโภชนาการสูง ความต้องการโปรตีนในแต่ละวันของคนเราแตกต่างกันไป ทั้งนี้ ข้ึนอยู่กับสภาพร่างกายของผู้บริโภคคุณภาพของโปรตีนที่บริโภคและวัยของผู้บริโภคเช่นเด็กแรกเกิดต้องการโปรตีนวันละ๒.๒กรัมต่อน�้าหนักของร่างกาย๑กิโลกรัมถ้าอายุ๑๙ปีขึ้นไปต ้องการเพียง ๐.๘ กรัมต ่อน�้ าหนักร ่างกาย๑ กิโลกรัมต่อวัน และถ้าเป็นหญิงตั้งครรภ์ร่างกายต้องการโปรตีนเพิ่มขึ้นอีกวันละ ๓๐ กรัม ถ้าร่างกายขาดโปรตีนจะท�าให้มีอาการซึมเศร้า ตับโตแขนขาลบีเลก็ผวิหนงับางและลอกหลดุง่ายโปรตีน๑กรัมจะให้พลังงานถึง๔กิโลแคลอรี

ภาพที่ ๑.๒ เนื้อสัตว์ นม ไข่ ถั่วชนิดต่าง ๆ

ภาพที่ ๑.๑ อาหารหลัก ๕ หมู่

หมู่ที่๑

หมู่ที่๒

หมู่ที่๓

หมู่ที่๔

หมู่ที่๕

วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.๖ 4

หมู่ที่ ๒ แป้ง น�้าตาล เผือก มัน

เป็นอาหารที่ให้คาร์โบไฮเดรตเป็นส่วนใหญ่ร่างกายจะเปลี่ยนสารคาร์โบไฮเดรตไปเป็นพลังงานที่จะใช้ท�ากิจกรรมต่างๆให้ความอบอุ่นและควบคมุการท�างานของร่างกายคาร์โบไฮเดรต๑ กรัมจะให้พลังงาน ๔ กิโลแคลอรี ตามปกติในวันหนึ่งๆ ผู ้ใหญ่ควรบริโภคคาร์โบไฮเดรตไม่ต�่ากว่าวันละ ๕๐-๑๐๐ กรัม ถ้าร่างกายได้รับคาร์โบไฮเดรตไม่เพียงพอหรือน้อยเกินไปจะอ่อนเพลียไม่มีแรง ไม่ร่าเริง อวัยวะบางอย่างท�างานผิดปกติ ถ้าได้รับมากเกินไปจะท�าให้อ้วนไม่ทะมัดทะแมงและเจ็บป่วยบ่อย

หมู่ที่ ๓ ไขมันจากพืชและสัตว์

ให้สารอาหารประเภทไขมันสารอาหารจ�าพวกไขมันมีอยู่ในไขสัตว์ น�้ามันสัตว์ และน�้ามันจากเมล็ดพืช ไขมันจะไม่ละลายในน�้า แต่จะละลายได้ดีในไขมันเหลวด้วยกัน ประโยชน์ของไขมันช่วยดูดซึมวิตามินต่างๆ เข้าสู ่ร ่างกายและให้พลังงาน ไขมัน ๑ กรัมให้พลังงาน๙ กิโลแคลอรีถ้าร่างกายขาดไขมันจะท�าให้เกิดโรคต่างๆได้

หมู่ที่ ๔ ผักใบเขียวและพืชผักต่าง ๆ

อาหารหมู่น้ีเป็นแหล่งให้วิตามินและแร่ธาตุวิตามินเป็นสารอินทรีย์ไม่ให้พลังงานแต่ร่างกายต้องการปริมาณเล็กน้อย เพื่อควบคุมปฏิกิริยาที่เกิดข้ึนในร่างกายให้เจรญิเตบิโตและมพีลานามัย

ภาพที่ ๑.๓ อาหารประเภทคาร์โบไฮเดรต

ภาพที่ ๑.๔ ไขมันจากพืชและสัตว์

ภาพที่ ๑.๕ พืชผักต่าง ๆ

หน่วยการเรียนรู้ที่ ๑ : อาหารและสารอาหาร 5

สมบูรณ์ ร่างกายสร้างวิตามินขึ้นเองไม่ได้ จ�าเป็นต้องได้รับจากอาหาร วิตามินมีหลายชนิดเช่นเอบีซีดีอีเคฯลฯแบ่งออกเป็น๒จ�าพวกคือพวกละลายได้ในไขมันและพวกที่ละลายได้ในน�้าการขาดวิตามินแต่ละชนิดจะท�าให้เกิดโรคต่างๆได้

หมู่ที่ ๕ ผลไม้ต่าง ๆ

อาหารหมู ่นี้ ให ้พลังงานบ้าง เนื่องจากมีคาร์โบไฮเดรตและวิตามิน รวมท้ังแร่ธาตุด้วยแม้ร่างกายจะต้องการเกลือแร่น้อยแต่กข็าดไม่ได้เกลอืแร่ทีร่่างกายต้องการมากกว่า๑๐๐มลิลกิรัมต่อวนัได้แก่เกลอืแร่ทีม่ธีาตแุคลเซยีมฟอสฟอรัสโซเดียม โพแทสเซียมแมกนีเซียมคลอรีนและก�ามะถนัส่วนเกลอืแร่ชนดิอืน่ๆร่างกายต้องการเพียงวันละ๒-๓มิลลิกรัมเท่านั้น

ภาพที่ ๑.๖ ผลไม้ต่าง ๆ

ภาพที่ ๑.๗ การดื่มน�้า

น�้า เป็นปัจจัยที่ส�าคัญในการด�ารงชีวิตร่างกายขาดไม่ได้ น�้าได้จากการดื่มน�้าโดยตรงรวมทั้ งน�้ า ท่ีแทรกอยู ่ ในอาหารทั้ ง ๕ หมู ่คนเรามีน�้าเป ็นส ่วนประกอบอยู ่ประมาณ๒ใน๓ของน�า้หนกัตวัหรอืประมาณร้อยละ๗๐ของน�า้หนกัส่วนใหญ่น�า้จะอยูใ่นเลอืดประมาณร้อยละ ๙๒ ในเม็ดเลือดแดงมีอยู่ร้อยละ ๖๐ในกล้ามเนือ้ประมาณร้อยละ๘๐ส่วนในเนือ้เยือ่กระดกูมนี�า้อยูน้่อยมากร่างกายคนเราต้องการน�า้วันละ๒-๔ลิตร

วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.๖ 6

เพื่อศึกษาประโยชน์ของสารอาหารจุดประสงค์

กิจกรรมที่

๑ ประโยชน์ของสารอาหาร

วิธีท�า

๑. ให้นักเรียนแบ่งกลุ ่ม กลุ่มละ ๕-๖ คน แต่ละกลุ ่มจับฉลากเลือก

สารอาหาร๑ชนิด

๒.แต่ละกลุ่มร่วมกันวางแผนเพื่อศึกษาเกี่ยวกับสารอาหารที่จับฉลากได้

ดังนี้

๒.๑ ชนิดของอาหารที่มีสารอาหารที่จับฉลากได้

๒.๒ ประโยชน์ของสารอาหารที่จับฉลากได้

๒.๓โทษของการขาดสารอาหารที่จับฉลากได้แล้วบันทึกลงในตาราง

๓. ให้นักเรียนแต่ละกลุ่มจัดท�าแผนผังความคิดเร่ืองสารอาหารที่จับฉลาก

ได้น�าเสนอและอภิปรายร่วมกันในชั้นเรียน

จากการศกึษาข้อมลูท�าให้เราทราบว่าอาหารในแต่ละหมูจ่ะมสีารอาหารเป็นองค์ประกอบแตกต่างกัน ดังนั้น เราจึงต้องรับประทานอาหารให ้ครบ ๕ หมู ่ เ พ่ือให ้ได ้สารอาหารครบถ ้วน และเพียงพอ

ต่อความต้องการของร่างกายตารางที่๑.๑และตารางที่๑.๒แสดงแหล่งอาหารประโยชน์และโทษของการขาดวิตามิน และแหล่งอาหาร ประโยชน์และโทษของการขาดเกลือแร่

หน่วยการเรียนรู้ที่ ๑ : อาหารและสารอาหาร 7

วิตามิน แหล่งที่พบ ประโยชน์ของสารอาหาร โทษของการขาดวิตามิน

Aตับ น�้ามันตับปลา นม เนยผักสีเขียวผลไม้สีเหลือง

ช ่ วยบ�ารุ งสายตา รักษาสุขภาพของผิวหนัง

ท�าให้ตาฟางตอนกลางคืนผิวหนังแห้ง เป็นโรคผิวหนังหลายชนิด

Dไข่แดงตับนมเนยน�้ามันตับปลา

ช่วยให้ร่างกายดดูซมึแคลเซยีมและฟอสฟอรัสช ่วยสร ้างกระดูกให้แข็งแรง

เป ็นโรคกระดูกอ ่อน ฟ ันไม่แข็งแรง

Eผักใบเขียวไขมันจากพืชเช่นข้าวต่างๆข้าวโพดดอกค�าฝอยถั่วต่างๆไข่แดงเครื่องในสัตว์กล้วย

ช่วยบ�ารุงกล้ามเนื้อ และระบบประสาท

เด็กๆอาจเป็นโรคโลหิตจางกล้ามเนื้อลีบ

Kผักคะน้ากะหล�่าดอกมะเขือเทศเห็ดไข่แดง

ช่วยให้เลือดแข็งตัวได้เร็วเม่ือเกดิบาดแผล

เลือดไหลไม่หยุดเมื่อมีบาดแผลหรือแข็งตัวช้า

B1

ข้าวซ้อมมือผักใบเขียวถั่วนมไข่มันเทศตับเนื้อหมูยีสต์

ช่วยบ�ารงุระบบประสาทและการท�างานของหัวใจป้องกันโรคเหน็บชา

เป็นโรคเหน็บชา เบ่ืออาหารไม่มีแรงอ่อนเพลีย

B2

ไข่นมเนื้อสัตว์ถั่วเหลืองผักใบเขียวเนื้อหมูยีสต์

ช่วยให้การเจริญเติบโตเป็นไปอย่างปกติและช่วยบ�ารุงผิวหนังเยื่อบุในปากและลิ้น

ท�าให้เป็นโรคปากนกกระจอกลิ้นอักเสบผิวหนังแห้ง

B5(ไนอะซิน)

เนื้อหมูยีสต์ถั่วตับไข่นม ป้องกันผิวหนังตกกระป้องกันโรคประสาทเสื่อม

เบื่ออาหาร คลื่นไส้ อาเจียนผิวหนังตกกระ เป ็นแผลบริเวณที่ถูกแดด ประสาทเสื่อม

B6 ตับนมถั่วเหลืองผักเนื้อสัตว์ข้าวซ้อมมือ

ช่วยการท�างานของระบบย่อยอาหารและบ�ารุงผวิหนงั

ท�าให้ประสาทเสื่อม ผมร่วงคันตามผิวหนัง

B12ไข่เนือ้ปลาตบัไก่(สังเคราะห์ได้ในล�าไส้เล็กของคน)

ช่วยให้การเจริญเติบโตของเด็กเป็นปกติ

โลหิตจาง เจ็บลิ้น เจ็บปากประสาทเสื่อม

ตารางที่ ๑.๑แหล่งอาหารประโยชน์และโทษของการขาดวิตามิน

วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.๖ 8

ตารางที่ ๑.๒แหล่งอาหารประโยชน์และโทษของการขาดเกลือแร่

เกลือแร่ แหล่งที่พบ ประโยชน์ของเกลือแร่ โทษของการขาดเกลือแร่

เหล็กเนื้อสัตว์ตับเลือดหมูเลือดไก่ไข่นมถั่วผักบุ้งต�าลึง

เป็นส่วนประกอบส�าคัญของฮีโมโกลบินในเม็ดเลือดแดง

ท�าให้เป็นโรคโลหิตจาง

แคลเซียม

ปลาตัวเล็กๆ ที่กินได้ทั้งกระดูกผักคะน้าผักบุ้งนมไข่ถั่วเนื้อ

ช ่วยสร ้างกระดูกและฟันให ้แข็งแรง ช ่วยควบคุมการท�างานของหัวใจ ระบบประสาทและกล้ามเนื้อ

ท�าให้กระดูกอ่อนกระดูกเปราะและฟันผุ

ฟอสฟอรัสนมไข่ถั่วปลาตัวเล็ก ช่วยควบคุมการท�างานของ

หัวใจ ช่วยสร้างกระดูกและฟันให้แข็งแรง

ท�าให้กระดูกเปราะ และฟันผุ

ไอโอดีนอาหารทะเลเกลือสมุทร ช่วยควบคุมการเผาผลาญ

อ าห า ร ใ ห ้ เ กิ ด พลั ง ง า นป้องกันโรคคอพอก

ท�าให้เป็นโรคคอพอก

ที่มา: หนังสือเรียนสาระการเรียนรู ้พ้ืนฐาน ชีวิตกับสิ่งแวดล้อม สิ่งมีชีวิตกับกระบวนการด�ารงชีวิตชั้นมัธยมศึกษาปีที่๓สสวท.,๒๕๕๑.

อาหารแต่ละชนิดที่เรารับประทานจะมีสารอาหารแตกต่างกัน และให้พลังงานแตกต่างกัน เช่นเดียวกับร่างกายของคนเราต้องการพลังงานที่ได้รับจากอาหารแตกต่างกนั ทัง้นี้ ขึน้อยูก่บั เพศ วยัและกจิกรรมทีท่�าในแต่ละวนั

วิตามิน แหล่งที่พบ ประโยชน์ของสารอาหาร โทษของการขาดวิตามิน

Cผลไม้จ�าพวกส้มมะละกอกะหล�่าปลีมะเขือเทศมะขามป้อมคะน้าฝรั่ง

ช ่วยรักษาสุขภาพของฟันและเหงอืกท�าให้หลอดเลอืดแข็งแรงและมีภูมิต้านทานโรคดี

เลือดออกตามไรฟันเส้นเลือดฝอยเปราะเป็นหวัดง่าย

หน่วยการเรียนรู้ที่ ๑ : อาหารและสารอาหาร 9

ใน ๑ วัน เราควรรับประทานอาหารให้เพียงพอต่อความต้องการของร่างกายซึ่งกรมอนามัยกระทรวงสาธารณสุขได้ก�าหนดไว้ดังนี้

ข้อก�าหนดความต้องการพลังงานที่ควรได้รับใน ๑ วัน ส�าหรับเด็กไทย

เพศ อายุ (ปี) พลังงาน (กิโลแคลอรี่)

เด็กเล็กทั้งชายและหญิง ๑-๓๔-๖๗-๙

๑,๒๐๐๑,๔๕๐๑,๖๐๐

เด็กชาย ๑๐-๑๒๑๓-๑๕๑๖-๑๙

๑,๘๕๐๒,๓๐๐๒,๔๐๐

เด็กหญิง ๑๐-๑๒๑๓-๑๕๑๖-๑๙

๑,๗๐๐๒,๐๐๐๑,๘๕๐

ที่มา: ส�านักโภชนาการ กรมอนามัยกระทรวงสาธารณสุข,๒๕๔๖.

ใน ๑ วัน เราต้องเลือกรับประทานอาหารให้เพียงพอต่อความต้องการของร่างกายโดยพิจารณาดู“พลังงานจากอาหารจานเดียว”ต่อไปนี้

ชนิดอาหาร (กรัม)พลังงาน

(กิโลแคลอรี่)

ข้าวขาหมู ๑๐๐ ๑๕๒

ข้าวแกงเขียวหวานไก่ ๑๐๐ ๑๕๔

ข้าวหมกไก่ ๑๐๐ ๑๕๘

ข้าวย�าปักษ์ใต้ ๑๐๐ ๑๖๔

ข้าวหมูแดง ๑๐๐ ๑๖๙

ข้าวผัดหมูใส่ไข่ ๑๐๐ ๑๗๘

ข้าวราดหน้าไก่ผัดใบกระเพรา ๑๐๐ ๑๙๑

ข้าวมันไก่ ๑๐๐ ๑๙๙

ชนิดอาหาร (กรัม)พลังงาน

(กิโลแคลอรี่)

ข้าวคลุกกะปิ ๑๐๐ ๒๐๙

ก๋วยเตี๋ยวเส้นใหญ่เย็นตาโฟน�้า ๑๐๐ ๗๒

ก๋วยเตี๋ยวเส้นใหญ่ราดหน้ากุ้ง ๑๐๐ ๘๔

ก๋วยเตี๋ยวเส้นใหญ่ราดหน้าไก่ ๑๐๐ ๑๐๙

ก๋วยเตี๋ยวเนื้อสับ ๑๐๐ ๑๑๒

ก๋วยเตี๋ยวเส้นใหญ่ราดหน้าหมู ๑๐๐ ๑๑๓

ก๋วยเตี๋ยวแขก(ก๋วยเตี๋ยวแกง) ๑๐๐ ๑๓๑

ก๋วยเตี๋ยวเส้นใหญ่ผัดซีอิ้วใส่ไข่ ๑๐๐ ๑๙๕

วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.๖ 10

ที่มา: ส�านักโภชนาการกรมอนามัยกระทรวงสาธารณสุข,๒๕๔๔.

การกินอาหารให้ถูกต้องตามหลักโภชนาการ

การกินอาหารให้ถูกต้องเพื่อสุขภาพที่ดี ปฏิบัติดังนี้ ๑. กินอาหารให้ครบ๕หมู่แต่ละหมู่ให้หลากหลายและหมั่นดูแลน�้าหนักตัว ๒.กินข้าวเป็นอาหารหลักสลับกับอาหารประเภทแป้งเป็นบางมื้อ ๓.กินผักและผลไม้ให้มากเป็นประจ�า ๔.กินปลาเนื้อสัตว์ไม่ติดมันไข่และถั่วเมล็ดแห้งเป็นประจ�า ๕.ดื่มนมให้เหมาะสมตามวัย ๖.กินอาหารที่มีไขมันแต่พอควร ๗.หลีกเลี่ยงการกินอาหารรสหวานจัดเค็มจัด ๘.กินอาหารที่สะอาดปราศจากการปนเปื้อนสิ่งสกปรกต่างๆ ๙.งดหรือลดเครื่องด่ืมท่ีมีแอลกอฮอล์ เพราะจะท�าให้เกิดโรค ขาดโปรตีน

โรคเหน็บชา ๑๐.กินใยอาหารอย่างสม�่าเสมอ ใยอาหารช่วยท�าให้การขับถ่ายอุจจาระเป็นไปตาม

ปกติและป้องกันโรคหลายชนิดได้ ๑๑.ไม่กินสารประกอบท่ีมีโซเดียมมาก เพราะผู ้ที่กินสารประกอบที่มีโซเดียม

จ�านวนมากมีโอกาสเป็นโรคความดันโลหิตสูงได้

ชนิดอาหาร (กรัม)พลังงาน

(กิโลแคลอรี่)

ก๋วยเตี๋ยวเส้นเล็กหมูตับแห้ง ๑๐๐ ๒๒๗

ก๋วยเตี๋ยวผัดไทยใส่ไข่ ๑๐๐ ๒๓๙

ขนมจีนน�้ายารวมผักสดและ

ผักกาดดอง๑๐๐ ๘๑

ขนมจีนน�้าเงี้ยวรวมผัก ๑๐๐ ๘๒

ขนมจีนน�า้ยาปักษ์ใต้รวมผกัสด ๑๐๐ ๘๕

ขนมจีนซาวน�้าภาคกลาง ๑๐๐ ๑๒๐

ชนิดอาหาร (กรัม)พลังงาน

(กิโลแคลอรี่)

ขนมจีนน�้าพริกรวมผัก ๑๐๐ ๑๕๒

ขนมผักกาดผัดใส่ไข่ ๑๐๐ ๑๙๖

เส้นหมี่ลูกชิ้นเนื้อวัวน�้า ๑๐๐ ๕๑

กระเพาะปลาปรุงส�าเร็จ ๑๐๐ ๘๓

หมี่กะทิ ๑๐๐ ๑๗๓

หอยแมลงภู่ทอด ๑๐๐ ๒๑๙

หมี่กรอบ ๑๐๐ ๕๐๕