CH

IL

DR

EN

’S

H

OM

E

SO

CI

ET

Y

OF

C

AL

IF

OR

NI

A khiñöùa treû caén

HIEÅU LYÙ DO TAÏI SAO VAØ NHÖÕNG VIEÄC CAÀN LAØM

khiñöùa treû caén Khi moät ñöùa treû caén hoaëc bò caén, chaéc chaén laø em

seõ coù phaûn öùng caûm xuùc maïnh. Gioáng nhö ngöôøilôùn, treû em cuõng coù theå coù nhöõng caûm giaùc sôï seät,töùc giaän, chaùn naûn, vaø day döùt. Vieäc moät ñöùa treû ôû baát kyø löùa tuoåi naøo caén ngöôøi khaùc cuõng laø moätñieàu khoâng theå chaáp nhaän ñöôïc. Haønh ñoäng ñoùkhoâng an toaøn, khoâng ñöôïc moïi ngöôøi chaáp nhaän,hoaëc khoâng giuùp taïo döïng moät moâi tröôøng toát ñeïp cho treû em. Vaø treân heát — caén raát ñau!

©2017 Children’s Home Society of California

Corporate Headquarters1300 West Fourth StreetLos Angeles, CA 90017

(213) 240-5900(213) 240-5945 Fax

Để có thêm tài liệu về Chương Trình Giáo DụcGia ĐÌnh CHS, vui lòng gọi số (714) 712-7888.Để biết thêm thông tin về Các Chương Trình HọcTập và Giáo Dục Sớm CHS, gọi (888) CHS-4KIDS.

Cũng có thể tìm thấy các tài liệu và Máy truyền tin, và thông tin về các chươngtrình CHS trên trang mạng của chúng tôi tại địa chỉ www.chs-ca.org.

CH

IL

DR

EN

’S

H

OM

E

SO

CI

ET

Y

OF

C

AL

IF

OR

NI

A k h iñ ö ùa t r e û c a én

HIEÅU LYÙ DO TAÏI SAO VAØ NHÖÕNG VIEÄC CAÀN LAØM

k h iñ ö ùa t r e û c a én Khi moät ñöùa treû caén hoaëc bò caén, chaéc chaén laø em

seõ coù phaûn öùng caûm xuùc maïnh. Gioáng nhö ngöôøilôùn, treû em cuõng coù theå coù nhöõng caûm giaùc sôï seät,töùc giaän, chaùn naûn, vaø day döùt. Vieäc moät ñöùa treû ôû baát kyø löùa tuoåi naøo caén ngöôøi khaùc cuõng laø moätñieàu khoâng theå chaáp nhaän ñöôïc. Haønh ñoäng ñoùkhoâng an toaøn, khoâng ñöôïc moïi ngöôøi chaáp nhaän,hoaëc khoâng giuùp taïo döïng moät moâi tröôøng toát ñeïp cho treû em. Vaø treân heát — caén raát ñau!

Camarillo730 Paseo Camarillo,Suite 130Camarillo, CA 93010(805) 437-1910

Long Beach249 East Ocean Boulevard, Suite 300Long Beach, CA 90802(562) 256-7400

Orange333 South Anita Drive,Suite 350Orange, CA 92868(714) 456-9800

San Diego2650 Camino Del Rio North,Suite 104San Diego, CA 92108(619) 293-3411

Yuba City1650 Sierra Avenue,Suite 102Yuba City, CA 95993(530) 673-7503

Ñeå nhaän theâm caùc taøi lieäu cuûa CHS FamilyEducation Program (Chöông Trình Giaùo Duïc Gia Ñình CHS), xin goïi soá (714) 712-7888.

Mặc dù chúng tôi muốn cung cấp thông tin chính xácvà cập nhật, một số thông tin có thể đã thay đổi kể từ khi tờ thông tin này được in ra.

Caùc Truï Sôû Chính cuûa Coâng Ty (Corporate Headquarters)1300 West Fourth StreetLos Angeles, CA 90017(213) 240-5900(213) 240-5945 Faxwww.chs-ca.org

Ñeå Nhaän Child Care and Development Services(Caùc Dòch Vuï Phaùt Trieån vaø Chaêm Soùc Treû Em),xin goïi soá (888) CHS-4KIDS hoaëc moät trong caùcvaên phoøng sau ñaây cuûa CHS:

CHILDREN’SHOMESOCIETY OFCALIFORNIA

©2007 Children’s Home Societyof California/Rev 2014

SAÙCH DAØNH CHO TREÛ EMNO BITING! Karen KatzTEETH ARE NOT FOR BITINGElizabeth Verdick, illustrated by Marieka HeinlenSAÙCH DAØNH CHO NGÖÔØI LÔÙNBECOMING THE PARENT YOU WANT TO BELaura Davis & Janis KeyserCAÙC TOÅ CHÖÙCTHE AMERICAN ACADEMY OF PEDIATRICS (847) 434-4000 hoaëc www.aap.org

ÑEÅ TÌM HIEÅU THEÂM

TAÏI SAO TREÛ EM LAÏI CAÉN?Ña soá caùc tröôøng hôïp caén ñeàu xaûy ra ôûtreû môùi bieát ñi, laø nhöõng em coù kyõ naêngngoân ngöõ haïn cheá hoaëc chöa bieát nhieàucaùch ñeå theå hieän caûm xuùc cuûa mình.Ñoâi khi, treû em ôû löùa tuoåi tröôùc khi ñihoïc cuõng coù theå caén do böïc mình hoaëcmeät moûi tôùi möùc hoaøn toaøn maát töï chuû.AÙp löïc phaûi theo kòp theá giôùi voäi vaøngcuûa ngöôøi lôùn cuõng coù theå khieán treû nhoûcaûm thaáy raát caêng thaúng. Caùc em caànnhieàu thôøi gian hôn ngöôøi lôùn ñeåchuyeån töø hoaït ñoäng naøy hoaëc moâitröôøng naøy sang hoaït ñoäng khaùc hoaëcmoâi tröôøng khaùc: töø nhaø tôùi nôi giöõ treû,giôø aên toái sang giôø ñi nguû. Ñoàng thôøi,vieäc vui chôi quaù möùc nhö cuø hoaëc vaätloän laâu cuõng coù theå khieán ñöùa treû caûmthaáy quaù söùc vaø daãn tôùi haønh ñoäng caén.

Khi ñöùa treû caén, ngöôøi lôùn phaûi can thieäp nhanh choùng, bình tónh, vaøkieân quyeát. Tröôøng hôïp thöôøng gaëp nhaát laø ñöùa treû caén khi em maátkhaû naêng kieåm soaùt, vaø vieäc naøy khieán em hoaûng sôï. Cha meï vaøngöôøi chaêm soùc coù theå giuùp ñôõ em hieäu quaû nhaát baèng caùch töï chuû.Traán tónh caû ñöùa treû caén vaø naïn nhaân. Neáu coù theå ñöôïc, giöõ hai ñöùatreû ôû beân ngöôøi quyù vò ñeå quyù vò coù theå kieåm tra vaø röûa vuøng bò caénbaèng nöôùc aám coù pha xaø boâng. Khi laøm nhö vaäy, quyù vò giuùp caùc emnhaän thaáy caùc haäu quaû vaø tính chaát nghieâm troïng cuûa haønh vi.

Treû nhoû coù theå khoâng hieåu ñöôïc laø caén raát ñau. Baûo ñaûm treû emhieåu raèng caén laø moät haønh vi khoâng ñöôïc chaáp nhaän vaø quyù vò seõngaên chaën vieäc ñoù baát cöù khi naøo em coù haønh vi ñoù. Moät ñöùa treûmaát töï chuû vaø hoaûng sôï do chính haønh vi cuûa mình caàn bieát raèngngöôøi lôùn seõ giuùp em kieåm soaùt cho tôùi khi em coù theå töï traán tónh laïi.

- Khuyeán khích — nhöng khoâng eùp buoäc — ñöùa treû doã daønh naïn nhaân baèng lôøi noùi, oâm hoân hoaëc voã vaøo ngöôøi. Theå hieän raèng quyù vò luoân mong ñôïi ôû caùc em söï lòch thieäp vaø loøng toát.

- Ñaùnh giaù nguyeân nhaân daãn tôùi haønh ñoäng caén vaø daïy treû em caùch cö xöû khaùc. Daïy treû em nhöõng töø ngöõ maø caùc em coù theå söû duïng ñeå xin tôùi löôït chôi vôùi moät ñoà chôi, thí duï nhö, “Chaùu coù theå chôi vôùi ñoà chôi ñoù ñöôïc khoâng?” hoaëc, “Baây giôø ñeán löôït chaùu chöa?” Gôïi yù veà nhöõng caùch thöùc chaáp nhaän ñöôïc maø ñöùa treû coù theå aùp duïng ñeå theå hieän söï töùc giaän hoaëc söï chaùn naûn cuûa mình, thí duï nhö naën ñaát seùt hoaëc veõ tranh.

NHÖÕNG BIEÄN PHAÙP CAÀN THÖÏC HIEÄN

NHÖÕNG CAÙCH NGAÊN NGÖØA TREÛ EM CAÉN- Ñaùnh giaù moâi tröôøng cuûa ñöùa treû ñeå baûo ñaûm raèng coù khoâng gian

roäng, duïng cuï, vaø coù ñuû ñoà chôi cho taát caû treû em vaø haïn cheá toáiña vieäc phaûi chôø tôùi löôït.

- Traùnh tình traïng kích thích quaù möùc ñoái vôùi moät ñöùa treû deã böïcdoïc. Chia thaønh caùc nhoùm nhoû vaø ruùt ngaén giôø chôi vôùi caùc hoaïtñoäng ít phöùc taïp hôn.

- Taêng cöôøng söï giaùm saùt cuûa ngöôøi lôùn ñeå can thieäp tröôùc khi möùcñoä böïc doïc cuûa caùc em taêng leân.

- Daïy treû em luoân coù thaùi ñoä hôïp taùc, söû duïng caùc töø ngöõ vaø caâumaø caùc em coù theå duøng ñeå theå hieän caùc yù muoán vaø caûm xuùc cuûamình. Khen ngôïi haønh vi hôïp taùc.

- Töï tìm hieåu veà caùc daáu hieäu cho thaáy ñöùa treû ngaøy caøng töùc giaänhoaëc böïc doïc.

- Bieát ñöôïc hoaøn caûnh hieän taïi cuûa ñöùa treû. Cha (meï) coù coâng vieäcmôùi hay ñang coù kyø thi ôû tröôøng? Trong gia ñình coù thaønh vieân quañôøi hay laø coù theâm thaønh vieân môùi? Vieäc ñaùnh giaù hoaøn caûnh hieäntaïi cuûa ñöùa treû giuùp hieåu ñöôïc nhu caàu cuûa ñöùa treû vaø khi ñoù, emseõ khoâng nghó tôùi vieäc caén ngöôøi khaùc.

Khoâng bao giôø khuyeán khích ñöùa treû caén laïi vaø

khoâng bao giôø caén moät ñöùa treû ñeå cho em thaáy

raèng caén raát ñau! Tieáng noùi cuûa quyù vò caàn luoân

luoân roõ raøng vaø ñôn giaûn: haønh ñoäng caén laø khoâng

bao giôø chaáp nhaän ñöôïc ñoái vôùi baát cöù ai.

TREÛ EM COÙ THEÅ CAÉN NGÖÔØI KHAÙC VÌ NHIEÀU LYÙ DO

LYÙ DOMOÏC RAÊNGKhi nöôùu raêng söng ñau, caén coùtheå giuùp ñöùa treû caûm thaáy deãchòu.

MUOÁN THU HUÙT SÖÏ CHUÙ YÙTreû nhoû coù theå tìm nhieàu caùch ñeåthu huùt söï chuù yù, keå caû vieäc caén.

QUYEÀN LÖÏC/SÖÏ HUNG HAÊNGKhi treû em caàn quyeàn löïc vaø ñieàukhieån, caùc em coù theå caén nhöõngtreû em khaùc, vaø phaûn öùng naøy chænhaèm ñeå cuûng coá theâm haønh vicuûa ngöôøi caén.

XAÙC ÑÒNH LAÕNH ÑÒA/TÖÏ VEÄÑöùa treû coù theå caén khi em caûmthaáy bò ñe doïa. Em coù theå tìmcaùch baûo veä choã chôi, ñoà chôicuûa mình, vaø baûn thaân mình ñeåkhoâng bò laán aùt bôûi moâi tröôøngxung quanh.

BÖÏC DOÏC/CAÊNG THAÚNGNeáu khoâng theå bieåu hieän caûmxuùc maïnh cuûa mình baèng lôøi noùi,caùc em coù theå caén. Vieäc chuyeånnhaø, cha meï ly dò, hoaëc coù anhchò em môùi cuõng coù theå khieán treû em caûm thaáy chaùn naûn vaøcaêng thaúng.

GIAÛI PHAÙP

Ñöa cho ñöùa treû baùnh bích qui ñeåcaén, voøng caén baèng cao su cöùngdaønh cho treû em moïc raêng, hoaëcmoät chieác baùnh voøng ñoâng laïnh.

Chuù yù tôùi ñöùa treû khi em khoângcaén, vieäc ñoù seõ giaûm bôùt khaû naêngem seõ caén ngöôøi khaùc ñeå thu huùtsöï chuù yù.

Chia seû nhöõng caùch thöùc coù theåchaáp nhaän ñöôïc khi giao tieáp vôùingöôøi khaùc. Khuyeán khích haønh vigiao tieáp mang tính tích cöïc nhöchia seû hoaëc chôø tôùi löôït.

Doã daønh ñöùa treû vaø cho em bieátraèng em ñöôïc an toaøn. Baûo ñaûmraèng khu vöïc ñoù khoâng quaù ñoângngöôøi vaø coù khoâng gian roäng vaøñoà chôi.

Löu yù tôùi caùc daáu hieäu cho thaáyem ngaøy caøng chaùn naûn. Höôùngdaãn em nhöõng caùch theå hieän caûmxuùc moät caùch thích hôïp vaø khenngôïi em khi em giao tieáp ñuùngcaùch.

SAÙCH DAØNH CHO TREÛ EMNO BITING! Karen KatzTEETH ARE NOT FOR BITINGElizabeth Verdick, minh họa bằng Marieka HeinlenSAÙCH DAØNH CHO NGÖÔØI LÔÙNBECOMING THE PARENT YOU WANT TO BELaura Davis & Janis KeyserCAÙC TOÅ CHÖÙCTHE AMERICAN ACADEMY OF PEDIATRICS (847) 434-4000 hoặc www.aap.org

ÑEÅ TÌM HIEÅU THEÂM

TAÏI SAO TREÛ EM LAÏI CAÉN?Ña soá caùc tröôøng hôïp caén ñeàu xaûy ra ôûtreû môùi bieát ñi, laø nhöõng em coù kyõ naêngngoân ngöõ haïn cheá hoaëc chöa bieát nhieàucaùch ñeå theå hieän caûm xuùc cuûa mình.Ñoâi khi, treû em ôû löùa tuoåi tröôùc khi ñihoïc cuõng coù theå caén do böïc mình hoaëcmeät moûi tôùi möùc hoaøn toaøn maát töï chuû.AÙp löïc phaûi theo kòp theá giôùi voäi vaøngcuûa ngöôøi lôùn cuõng coù theå khieán treû nhoûcaûm thaáy raát caêng thaúng. Caùc em caànnhieàu thôøi gian hôn ngöôøi lôùn ñeåchuyeån töø hoaït ñoäng naøy hoaëc moâitröôøng naøy sang hoaït ñoäng khaùc hoaëcmoâi tröôøng khaùc: töø nhaø tôùi nôi giöõ treû,giôø aên toái sang giôø ñi nguû. Ñoàng thôøi,vieäc vui chôi quaù möùc nhö cuø hoaëc vaätloän laâu cuõng coù theå khieán ñöùa treû caûmthaáy quaù söùc vaø daãn tôùi haønh ñoäng caén.

Khi ñöùa treû caén, ngöôøi lôùn phaûi can thieäp nhanh choùng, bình tónh, vaøkieân quyeát. Tröôøng hôïp thöôøng gaëp nhaát laø ñöùa treû caén khi em maátkhaû naêng kieåm soaùt, vaø vieäc naøy khieán em hoaûng sôï. Cha meï vaøngöôøi chaêm soùc coù theå giuùp ñôõ em hieäu quaû nhaát baèng caùch töï chuû.Traán tónh caû ñöùa treû caén vaø naïn nhaân. Neáu coù theå ñöôïc, giöõ hai ñöùatreû ôû beân ngöôøi quyù vò ñeå quyù vò coù theå kieåm tra vaø röûa vuøng bò caénbaèng nöôùc aám coù pha xaø boâng. Khi laøm nhö vaäy, quyù vò giuùp caùc emnhaän thaáy caùc haäu quaû vaø tính chaát nghieâm troïng cuûa haønh vi.

Treû nhoû coù theå khoâng hieåu ñöôïc laø caén raát ñau. Baûo ñaûm treû emhieåu raèng caén laø moät haønh vi khoâng ñöôïc chaáp nhaän vaø quyù vò seõngaên chaën vieäc ñoù baát cöù khi naøo em coù haønh vi ñoù. Moät ñöùa treûmaát töï chuû vaø hoaûng sôï do chính haønh vi cuûa mình caàn bieát raèngngöôøi lôùn seõ giuùp em kieåm soaùt cho tôùi khi em coù theå töï traán tónh laïi.

- Khuyeán khích — nhöng khoâng eùp buoäc — ñöùa treû doã daønh naïn nhaân baèng lôøi noùi, oâm hoân hoaëc voã vaøo ngöôøi. Theå hieän raèng quyù vò luoân mong ñôïi ôû caùc em söï lòch thieäp vaø loøng toát.

- Ñaùnh giaù nguyeân nhaân daãn tôùi haønh ñoäng caén vaø daïy treû em caùch cö xöû khaùc. Daïy treû em nhöõng töø ngöõ maø caùc em coù theå söû duïng ñeå xin tôùi löôït chôi vôùi moät ñoà chôi, thí duï nhö, “Chaùu coù theå chôi vôùi ñoà chôi ñoù ñöôïc khoâng?” hoaëc, “Baây giôø ñeán löôït chaùu chöa?” Gôïi yù veà nhöõng caùch thöùc chaáp nhaän ñöôïc maø ñöùa treû coù theå aùp duïng ñeå theå hieän söï töùc giaän hoaëc söï chaùn naûn cuûa mình, thí duï nhö naën ñaát seùt hoaëc veõ tranh.

NHÖÕNG BIEÄN PHAÙP CAÀN THÖÏC HIEÄN

NHÖÕNG CAÙCH NGAÊN NGÖØA TREÛ EM CAÉN- Ñaùnh giaù moâi tröôøng cuûa ñöùa treû ñeå baûo ñaûm raèng coù khoâng gian

roäng, duïng cuï, vaø coù ñuû ñoà chôi cho taát caû treû em vaø haïn cheá toáiña vieäc phaûi chôø tôùi löôït.

- Traùnh tình traïng kích thích quaù möùc ñoái vôùi moät ñöùa treû deã böïcdoïc. Chia thaønh caùc nhoùm nhoû vaø ruùt ngaén giôø chôi vôùi caùc hoaïtñoäng ít phöùc taïp hôn.

- Taêng cöôøng söï giaùm saùt cuûa ngöôøi lôùn ñeå can thieäp tröôùc khi möùcñoä böïc doïc cuûa caùc em taêng leân.

- Daïy treû em luoân coù thaùi ñoä hôïp taùc, söû duïng caùc töø ngöõ vaø caâumaø caùc em coù theå duøng ñeå theå hieän caùc yù muoán vaø caûm xuùc cuûamình. Khen ngôïi haønh vi hôïp taùc.

- Töï tìm hieåu veà caùc daáu hieäu cho thaáy ñöùa treû ngaøy caøng töùc giaänhoaëc böïc doïc.

- Bieát ñöôïc hoaøn caûnh hieän taïi cuûa ñöùa treû. Cha (meï) coù coâng vieäcmôùi hay ñang coù kyø thi ôû tröôøng? Trong gia ñình coù thaønh vieân quañôøi hay laø coù theâm thaønh vieân môùi? Vieäc ñaùnh giaù hoaøn caûnh hieäntaïi cuûa ñöùa treû giuùp hieåu ñöôïc nhu caàu cuûa ñöùa treû vaø khi ñoù, emseõ khoâng nghó tôùi vieäc caén ngöôøi khaùc.

Khoâng bao giôø khuyeán khích ñöùa treû caén laïi vaø

khoâng bao giôø caén moät ñöùa treû ñeå cho em thaáy

raèng caén raát ñau! Tieáng noùi cuûa quyù vò caàn luoân

luoân roõ raøng vaø ñôn giaûn: haønh ñoäng caén laø khoâng

bao giôø chaáp nhaän ñöôïc ñoái vôùi baát cöù ai.

TREÛ EM COÙ THEÅ CAÉN NGÖÔØI KHAÙC VÌ NHIEÀU LYÙ DO

LYÙ DOMOÏC RAÊNGKhi nöôùu raêng söng ñau, caén coùtheå giuùp ñöùa treû caûm thaáy deãchòu.

MUOÁN THU HUÙT SÖÏ CHUÙ YÙTreû nhoû coù theå tìm nhieàu caùch ñeåthu huùt söï chuù yù, keå caû vieäc caén.

QUYEÀN LÖÏC/SÖÏ HUNG HAÊNGKhi treû em caàn quyeàn löïc vaø ñieàukhieån, caùc em coù theå caén nhöõngtreû em khaùc, vaø phaûn öùng naøy chænhaèm ñeå cuûng coá theâm haønh vicuûa ngöôøi caén.

XAÙC ÑÒNH LAÕNH ÑÒA/TÖÏ VEÄÑöùa treû coù theå caén khi em caûmthaáy bò ñe doïa. Em coù theå tìmcaùch baûo veä choã chôi, ñoà chôicuûa mình, vaø baûn thaân mình ñeåkhoâng bò laán aùt bôûi moâi tröôøngxung quanh.

BÖÏC DOÏC/CAÊNG THAÚNGNeáu khoâng theå bieåu hieän caûmxuùc maïnh cuûa mình baèng lôøi noùi,caùc em coù theå caén. Vieäc chuyeånnhaø, cha meï ly dò, hoaëc coù anhchò em môùi cuõng coù theå khieán treû em caûm thaáy chaùn naûn vaøcaêng thaúng.

GIAÛI PHAÙP

Ñöa cho ñöùa treû baùnh bích qui ñeåcaén, voøng caén baèng cao su cöùngdaønh cho treû em moïc raêng, hoaëcmoät chieác baùnh voøng ñoâng laïnh.

Chuù yù tôùi ñöùa treû khi em khoângcaén, vieäc ñoù seõ giaûm bôùt khaû naêngem seõ caén ngöôøi khaùc ñeå thu huùtsöï chuù yù.

Chia seû nhöõng caùch thöùc coù theåchaáp nhaän ñöôïc khi giao tieáp vôùingöôøi khaùc. Khuyeán khích haønh vigiao tieáp mang tính tích cöïc nhöchia seû hoaëc chôø tôùi löôït.

Doã daønh ñöùa treû vaø cho em bieátraèng em ñöôïc an toaøn. Baûo ñaûmraèng khu vöïc ñoù khoâng quaù ñoângngöôøi vaø coù khoâng gian roäng vaøñoà chôi.

Löu yù tôùi caùc daáu hieäu cho thaáyem ngaøy caøng chaùn naûn. Höôùngdaãn em nhöõng caùch theå hieän caûmxuùc moät caùch thích hôïp vaø khenngôïi em khi em giao tieáp ñuùngcaùch.