ค ำน ำ - forensicchula.net · วารสารนิติเวชศาสตร์...

วารสารนตเวชศาสตร ปท 6 ฉบบท 1

มกราคม – มถนายน 2557

~ 1 ~

ค ำน ำ

วารสารนตเวชศาสตรในฉบบขนปท 6 น เรมมการปรบเปลยนจากวารสารราย 4 เดอน ออกปละ 3

เลม เปนการออกวารสารปละ 2 ฉบบ และจะเรมปรบรปแบบเพอใหไดมาตรฐานตามเกณฑทงในระดบชาต

และนานาชาต โดยจะเรมปรบรปแบบการเขยนเอกสารอางองของทกบทความใหอยในระบบเดยวกนโดย

อางองในระบบ Vancouver style และจดใหมบทคดยอทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ โดยจะเรมในวารสาร

ฉบบหนา ปท 6 ฉบบท 2 เปนตนไป

คณะผจดท าหวงวาจะยงคงไดรบความรวมมอจากผวจย อาจารย นสตและผสนใจรวมกนสงผลงาน

เพอเผยแพรผลงานทนาสนใจมายงวารสารเพอเปนสอกลางในการเผยแพรความร ความเหนทมประโยชน

ตอสงคม ทงในดานการเรยนรและการอ านวยความยตธรรมของชมชน



~ 2 ~

วตถประสงค

วารสารนตเวชศาสตร เปนวารสารของภาควชานตเวชศาสตร คณะแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย มวตถประสงคในการจดท าวารสาร ไดแก

1. เพอเผยแพรความรทางนตเวชศาสตร นตวทยาศาสตร กฎหมายทเกยวของ จรยธรรมและปรชญา

2. เปนสอกลางในการเผยแพรแนวความคดสรางสรรค ทมประโยชนตอสงคมอยางมเหตผล

3. เพอพฒนามาตรฐานทางวชาชพนตเวชศาสตร และนตวทยาศาสตร

4. เพอพฒนารปแบบของกระบวนการยตธรรมของประเทศไทย ใหเปนทยอมรบในระดบสากล

5. เปนสอกลางในการเผยแพรผลงานวจยของแพทยประจ าบาน นสต นกศกษา และนกวจย

คณะผจดท ำ/กองบรรณำธกำร

1. ผศ.นพ.ณฐ ตนศรสวสด บรรณาธการ

2. ผศ.นพ.อดมศกด หนวจตร

3. ผศ.นพ.กรเกยรต วงศไพศาลสน

4. อ.นพ.ธรโชต จองสกล

5. อ.นพ.ภาณวฒน ชตวงศ

6. อ.พญ.เกษณ จงประสาธนสข

7. ภญ.กญญนลน หรญเศรษฐธาดา ผชวยบรรณาธการและเลขานการ

วำรสำรออนไลน

http://www.forensicchula.net

http://www.forensicchula.net/



~ 3 ~

สำรบำญ

Original article

- การศกษาผลของไฟฟากระแสตรงตอเซลลเยอบหลอดเลอดแดงใหญเอออรตา 5

- การศกษาการบาดเจบของผนงทรวงอกและอวยวะภายในชองอกทเกดจากปฏบตการกชพ 9

- การระบแหลงทมาของดเอนเอจากอสจหรอเลอดโดยการตรวจดเอนเอ เมทเลชน 15

- การระบเพศโดยวธการวดกระดกสะบกในประชากรไทย 26

- การปนเปอนเลอดในหองเรยนปฏบตการ 33

- Species of fresh water snail in water reservoirs in Naresuan university 38

- The prevalence of children enterobiasis of Uttaradit province 45

- Sample Carryover: ปจจยหนงทส าคญในการตรวจวเคราะห DNA 50

Review

- Cantharidin และดวงน ามน 56

- Fecal examination 63

- Sibutramine 74

- Paracetamol toxicity 82

Miscellaneous

- จดหมายถงบรรณาธการ 89



~ 4 ~

ภำพปก

ชอภำพ The Mill

ศลปน Rembrandt

สถำนท National Gallery of Art, Washington

ทมำ http://en.wikipedia.org/wiki/File:DeMolenRembrandt.jpg

กำรสงบทควำม

วารสารนตเวชศาสตรเปนวารสารรายหกเดอน รบเผยแพรผลงานทเกยวของทางนตเวชศาสตร นต

วทยาศาสตร กฎหมาย จรยธรรมและปรชญา โดยใหสงผลงานตพมพในกระดาษขนาด A4 หรอ

ไฟลขอมลในสอบนทก หรอจดหมายอเลกทรอนกส

ผลงานทสงเพอตพมพสามารถใชไดท งภาษาไทย และภาษาองกฤษ โดยไมจ ากดรปแบบของผลงาน ไมวาจะเปนบทความแสดงความคดเหน งานวจยนพนธตนฉบบ รายงานผปวย หรองานในรปแบบอน ๆ

ใหระบชอเรอง ชอผวจยหรอผเขยนผลงาน และสงผลงานไดท

ผศ.นพ.ณฐ ตนศรสวสด

ภาควชานตเวชศาสตร คณะแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ถ.พระราม4 เขตปทมวน กทม.10330

หรอท e-mail: [email protected]

http://en.wikipedia.org/wiki/File:DeMolenRembrandt.jpg

mailto:[email protected]



~ 5 ~

รายงานเบองตนของการศกษาผลของไฟฟากระแสตรงตอเซลลเยอบหลอดเลอดแดงใหญ

เอออรตาและหลอดเลอดแดงพลโมนาร

Effect of direct current electrocution to endothelial cell of aorta and pulmonary artery, a

preliminary report.

นพ.กรวก มศลปวกกย *

นพ.ณฐ ตนศรสวสด **

บทคดยอ

การวนจฉยการตายจากกระแสไฟฟาในปจจบนนนมความล าบากเนองจากผตายบางรายมประวตเสยชวตจาก

กระแสไฟฟา แตการตรวจชนสตรพลกศพไมพบบาดแผลทบงบอกถงการถกกระแสไฟฟา การผาชนสตรศพยงไมม

เครองมอทใชในการวนจฉยการตายจากกระแสไฟฟาทชดเจน ปจจบนนยงไมพบการตรวจใด ๆ ทสามารถแยกการตายจาก

ไฟฟากระแสตรงและกระแสสลบได

ในป 2551 การศกษาน ารองโดย Wang, et al. พบวาไฟฟากระแสสลบท าใหเซลลเยอบผนงหลอดเลอดแดงใหญ

และหลอดเลอดแดงพลโมนารแตก จากการศกษาดงกลาวพบวาไฟฟากระแสสลบท าใหเกดรขนาด 0.8-3 ไมโครเมตร บน

เซลลเยอบหลอดเลอด ซงสามารถตรวจไดดวยกลองจลทรรศนอเลกตรอนแบบสองกราด ผลการวจยดงกลาวยงแสดงให

เหนวาการแตกของเซลลนนไมไดเปนสวนหนงของกระบวนการเสอมของเซลลหลงจากเสยชวตตามธรรมชาต

ผวจยจงไดน าเทคนคการตรวจดงกลาวมาประยกตใชกบกระแสไฟฟาตรง โดยตรวจผนงหลอดเลอดแดงเอออรตา

และหลอดเลอดแดงพลโมนารของผทมประวตการกชพโดยเครองดฟบบรลเลเตอรกอนเสยชวต

ผลการทดลองพบวาพบการฉกขาดของเซลลเยอบผนงหลอดเลอดในผตายทผานการกชพดวยเครองดฟบบรลเล

เตอร อยางไรกตามการเกบชนเนอทมสภาพสมบรณเพอการตรวจดงกลาวท าไดยากเนองจากหลายปจจย

ค ำส ำคญ ไฟฟากระแสตรง เซลลเยอบผวหลอดเลอดแดง

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

* อาจารย ภาควชานตเวชศาสตร คณะแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

** ผชวยศาสตราจารย ภาควชานตเวชศาสตร คณะแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย



~ 6 ~

บทน า

การเสยชวตจากกระแสไฟฟานนโดยทวไปแลววนจฉยจากบาดแผลภายนอกเปนหลก แตใน

ผเสยชวตบางรายทอยในสภาพทรางกายมคาความตานทานไฟฟาต ากวาปกตจะท าใหไมมบาดแผลภายนอก

ทสามารถใชในการวนจฉยได ในปจจบนยงไมมวธการวนจฉยการตายในกรณดงกลาวได

การศกษาน ารองของ Wang, et al พบวามการฉกขาดของเซลลเยอบผนงหลอดเลอดแดงใหญ

เอออรตาและหลอดเลอดแดงพลโมนารในผตายทมประวตเสยชวตจากไฟฟากระแสสลบ ซงสามารถตรวจ

ไดดวยกลองจลทรรศนอเลกตรอนแบบสองกราด (Scanning Electron Microscope, SEM)

ผวจยจงตองการน าการตรวจโดยวธดงกลาวมาประยกตตรวจในผเสยชวตทมประวตไดรบไฟฟา

กระแสตรงระหวางทเสยชวต เพอหาความเปนไปไดในการใชวธดงกลาวมาประยกตใชกบการตายจาก

ไฟฟากระแสตรง

วธการศกษา

การศกษาท าในรปแบบของการวจยน ารอง โดยใชผเสยชวตทงหมด 8 รางทเสยชวตระหวางเดอน

พฤศจกายน พ.ศ. 2555 จนถงเดอนกมภาพนธ พ.ศ.2556 มการแบงผตายออกเปนสองกลม โดยกลมควบคม

เสยชวตโดยไมมประวตสมผสกบกระแสไฟฟากอนเสยชวต และอกกลมทศกษามประวตผานการกชพดวย

เครองกระตนหวใจ ทงสองกลมไมจ ากดอายและเพศ และเสยชวตมาไมเกน 24 ชวโมงกอนการเกบตวอยาง

การเกบชนเนอท าภายใตค าแนะน าของศนยเครองมอวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลย จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย โดยเกบชนเนอขนาด 0.5 x 0.5 เซนตเมตร จากหลอดเลอดแดงเอออรตาและพลโมนารบรเวณ

ทใกลกบหวใจทสด จดละ 3 ชน และน าไปแชในน ายากลตาราลดไฮด 10% เปนเวลาหนงสปดาห กอนทจะ

สงชนเนอใหศนยเครองมอวทยาศาสตรเพอท าการเตรยมชนเนอตอไป

การตรวจโดย SEM ท าเพอประเมนวามการฉกขาดของเซลลเยอบและความผดปกตอนๆ หรอไม

ในตวอยางทงสองกลม



~ 7 ~

ผลการศกษา

การศกษาพบวากลมควบคมมการฉกขาดของเซลลเยอบผวบรเวณขอบเซลล โดยการฉกขาด

ดงกลาวมขนาดและรปรางทไมแนนอน

ในกลมทดลองพบวามการฉกขาดของเซลลเยอบบรเวณกลางเซลล ในบางเซลลพบการฉกขาด

ดงกลาวอยเหนอนวเคลยส

อยางไรกตามทงสองกลมประสบปญหาการหลดลอนของเซลลเยอบอยางมากแมวาไดเกบชนเนอ

จากหลายจดแลวกตาม ในกลมทดลองนนพบเซลลเยอบทสมบรณเพยง 1 รายจากทงหมด 4 ราย

ในรายทเสยชวตจากไฟฟากระแสสลบทงสองรายพบเซลลเยอบหลดลอกทงสองราย แตพบผลก

เกาะตวกนบนพนผวดวย ซงผลกดงกลาวไมพบในกลมควบคมและกลมทดลอง

ภาพท 1 และ 2 ตวอยางภาพจากกลอง SEM ในกรณทไมไดรบกระแสไฟฟากระแสตรง

ภาพท 3 และ 4 ตวอยางภาพจากกลอง SEM ในกรณทไดรบกระแสไฟฟากระแสตรง



~ 8 ~

สรปและวจารณ

การทดลองนประสบปญหาการหลดลอนของเซลลเยอบอยางมากท าใหมปญหาในการสรปผล

อยางไรกตาม ในกลมทดลองยงพบหนงรายทมเซลลเยอบในสภาพสมบรณซงแสดงการฉกขาดของเซลล

เยอบทแตกตางจากกลมควบคมอยางชดเจน

อปสรรคทส าคญในการทดลองอาจจะประสบปญหาการหลดลอนของเซลลเยอบอยางมากท าใหม

ปญหาในการสรปผล เนองจากศพนตเวชไมสามารถควบคมปจจยเรองการเปลยนแปลงหลงการตายได

แนนอน รวมไปถงวธการประเมนระยะเวลาการเสยชวตกยงไมมความแมนย า

อยางไรกตาม การวจยนชใหเหนถงความเปนไปไดในการน าเทคนคนมาประยกตใชในการวนจฉย

การเสยชวตเนองจากกกระแสไฟฟา แตเนองจากการสญเสยชนเนอไปเปนจ านวนมากเนองจากการหลด

ลอนของเซลลเยอบท าใหผวจยเหนวาเปนปญหาทควรไดรบการแกไขกอนทจะท าการวจยตอไป

References

1. Wang Y, Liu M, Cheng WB, Li F, Liao Z, Wang Y. Endothelial cell membrane perforation of

aorta and pulmonary artery in the electrocution victims. Forensic Sci Int. 2008; 178: 204 – 206.

2. Fineschi V, Karch SB, D’Errico S, Pomara C, Riezzo I, Turillazzi E. Cardiac pathology in death

from electrocution, Int J Leg Med. 2006; 120(2): 79 – 82.

3. Weaver JC. Electroporation in cells and tissues. IEEE Trans Plasma Sci. 2000; 28(1): 24 – 33.

4. Tsong TY. Electroporation of cell membrane. Biophys J. 1991; 60(2): 297 - 306.



~ 9 ~

การศกษาการบาดเจบของผนงทรวงอกและอวยวะภายในชองอกทเกดจากปฏบตการกชพ

Study of chest wall and intrathoracic organ injuries resulting from cardiopulmonary

resuscitation

นพ.ธญญศกด เอกเวชวท *

รท.นพ.ปองพล ไตรเทพชนะภย **

บทน า

ผปวยในภาวะวกฤต หวใจหยดเตนหรอหยดหายใจ ตองไดรบการรกษาอยางเรงดวนดวยปฏบตการ

กชพ (cardiopulmonary resuscitation, CPR) อยางไรกตาม CPR เปนวธการรกษาทรนแรงและมความเสยง

สงทจะเกดการบาดเจบตอผปวย

การบาดเจบทเกดจากการท า CPR ซงพบไดบอยคอ การบาดเจบของผนงทรวงอกไดแก กระดก

ซโครงและกระดกอกหก และรองลงมาคอการบาดเจบของอวยวะภายในชองอก เชน หวใจ ปอด หลอด

เลอดแดงเอออรทา (aorta) นอกจากนอาจเกดการบาดเจบตออวยวะภายในอน ๆ เชน ตบ และมาม ซงการ

บาดเจบจากการท า CPR บางครงอาจรนแรงจนเสยชวตได เชน เกดการฉกขาดของหวใจหรอตบ

ปจจบนมแนวโนมการฟองรองเกยวกบมาตรฐานการรกษาและกชพสงขน แพทยผท าการชนสตร

มกถกรองขอใหความเหนวาการบาดเจบทพบนนเกดจากการท า CPR หรอจากสาเหตอน และการบาดเจบ

ดงกลาวเปนสาเหตโดยตรงทท าใหเสยชวตหรอไม

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

* แพทยนตเวช โรงพยาบาลฉะเชงเทรา

** อาจารย ภาควชานตเวชศาสตร คณะแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย



~ 10 ~

วตถประสงคการวจยน เพอศกษาการบาดเจบทเกดจากการท า CPR โดยศกษาจากการผาชนสตร

ศพทผานการรกษาโดยการท า CPR ในพนทรบผดชอบของศนยอ านวยการชนสตรพลกศพ ภาควชานตเวช

ศาสตร คณะแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย โดยการวจยนมงเนนไปทการบาดเจบของผนงทรวงอก

และอวยวะภายในชองอก

วสดและวธการ

ศกษาจากศพทมการผาชนสตร routine autopsy ซงปรากฏการบาดเจบจากการท า CPR โดยเรมเกบ

ขอมล ตงแต 1 มถนายน 2555 ถง 28 กมภาพนธ 2556 มจ านวนศพทเขาเกณฑการวจยทงหมด 30 ราย

• Inclusion criteria

– ศพผานการท า CPR กอนเสยชวต

– ศพเสยชวตผดธรรมชาตในเขตพนทรบผดชอบ และถกน าสงเขามาผาชนสตร

• Exclusion criteria

– มประวตไดรบบาดเจบ เชน ถกท ารายรางกาย หรออบตเหตบรเวณทรวงอก

– อายต ากวา 20 ป หรอมากกวา 65 ป

– ประวตเคยมกระดกซโครงหกหรอ

– มประวตไดรบการผาตดบรเวณทรวงอก หรอเคยถก CPR มากอน

โดยแบงกลมการศกษาเปน 2 กลม ไดแก กลม CPR ณ ทเกดเหต โดยญาต มลนธ อาสากภย หรอ

บคคลทไมใชทมแพทยหรอพยาบาล EMS และกลมทสองมการ CPR ในโรงพยาบาลโดยทมแพทยและ

พยาบาลในโรงพยาบาล โดยทไมมประวตการ CPR จากทเกดเหตกอนมาถงโรงพยาบาล



~ 11 ~


1. ขอมลทวไป

จ านวนศพทเขาเกณฑการวจยทงหมด 30 ราย (n=30) เปนเพศชาย 25 ราย (83.33%) เพศหญง 5

ราย (16.67%)

ชวงอาย 25-65ป (mean = 47.76 +/- 9.93) โดยเพศชายมชวงอาย 28-65 ป (mean = 47.88 +/- 9.67)

และเพศหญง 25-54 ป (mean = 47.20 +/- 12.46)

CPR ณ ทเกดเหต 10 ราย (ชาย:หญง 9:1) และ CPR ในโรงพยาบาล 20 ราย (ชาย:หญง 16:4)

ไมพบการบาดเจบใด ๆ จากการท า CPR จ านวน 9 ราย (30%)

2. การบาดเจบของกระดกซโครง

พบกระดกซโครงหก 16 ราย (53.33%) โดยเปนเพศชาย 12 ราย (48%ของเพศชาย) เพศหญง 4 ราย

(80% ของเพศหญง)

กระดกซโครงซายหกขางเดยวมจ านวน 3 ราย (18.75%) กระดกซโครงหกทงสองขางจ านวน 13

ราย (82.25%)

ไมพบกระดกซโครงขางขวาหกเพยงขางเดยวเลยจากการศกษาครงน ต าแหนงทกระดกซโครงหก

ทพบมากสดคอ ขางซายซท 3-5 และขางขวาซท 2-5 โดยไมพบความแตกตางระหวางกลมท CPR ณ ทเกด

เหต และในโรงพยาบาล โดยมรายละเอยดของจ านวนกระดกทหก ขางทหกตามตารางท 1

ตารางท 1 จ านวนซโครงทหกและขางทหกกบปฏบตการกชพ

จ านวนซโครงซายทหก จ านวนซโครงขวาทหก

CPR ณ ทเกดเหต 3-7 ซ (5±1.63) 2-7 ซ (4.75±2.06)

CPR ในโรงพยาบาล 1-7 ซ (3.83±1.9) 1-6 ซ (3.89±1.54)



~ 12 ~

3. การบาดเจบของกระดกอก

พบกระดกอกหกจ านวน 14 ราย (46.67%) เปนเพศชาย 10 ราย (40%ของเพศชาย) เพศหญง 4 ราย

(80% ของเพศหญง) ต าแหนงทหกสวนมากคอทอนท 3 และ 4 (64.29%)

โดยการ CPR ณ ทเกดเหตพบกระดกอกหก 6 ราย (60%ของCPR ณ ทเกดเหต) ขณะทการ CPR ใน

โรงพยาบาลพบกระดกอกหก 8 ราย (40%ของ CPR ในโรงพยาบาล)

ตารางท 2 ชวงอาย การหกของกระดกซโครงและกระดกอก

อาย (ป) CPR

25-34 35-44 45-54 55-65 รวม

Rib fracture ทเกดเหต - 2 1 1 4

โรงพยาบาล 2 2 6 2 12

Sternal fracture

ทเกดเหต - 2 2 2 6

โรงพยาบาล - - 6 2 8

4. บาดแผลถลอกฟกช าบรเวณหนาอก

ปรากฏบาดแผลถลอกฟกช าบรเวณหนาอกจากการกชพ 8ราย(26.67%) โดยพบรวมกบกระดก

ซโครงหก 5 ราย (จากจ านวนศพทพบกระดกซโครงหกทงหมด 16 ราย) พบบาดแผลถลอกฟกช ารวมกบ

กระดกอก 3 ราย (จากจ านวนศพทพบกระดกอกหกทงหมด 14 ราย) และพบรวมกบหวใจฉกขาด 1 ราย

พบบาดแผลถลอกฟกช าบรเวณหนาอกแตไมพบกระดกหก 1ราย



~ 13 ~

5. การบาดเจบของหวใจ

5.1 หวใจฟกช า พบ 4ราย (13.33%) เปนเพศชาย 3 ราย เพศหญง 1 ราย โดยเปนการ CPR ณ ทเกดเหต 1

รายและการ CPR ในโรงพยาบาล 3 ราย ต าแหนงการฟกช าพบท posterior wall 2 ราย anterior wall 1 ราย

และ anterior and posterior wall 1 ราย

หวใจฟกช าพบรวมกบ bilateral rib fractures 2 ราย, sternal fracture with lung contusion 1ราย

5.2 หวใจฉกขาด พบหวใจฉกขาด 2ราย (6.67%) เปนผหญงและCPRในโรงพยาบาลทงสองราย รายท 1

ต าแหนงฉกขาดคอ anterior left ventricle rupture รวมกบ bilateral rib fractures, sternal fracture,

hemopericardium และ bilateral hemothorax สวนรายท 2 ต าแหนงฉกขาดคอ right atrium rupture

รวมกบ sternal fracture, hemopericardium และ bilateral hemothorax

6. การบาดเจบของปอด

พบปอดฟกช า 3ราย (10%) เปนผชาย 2 ราย และ ผหญง 1 ราย ทงหมดมการ CPR ในโรงพยาบาล

พบรวมกบ left rib fracture 1 ราย และ bilateral rib fractures 2 ราย

7. การบาดเจบของตบ

พบตบฉกขาด 1 ราย (3.33%) เปนเพศชาย โดยมการ CPR ณ ทเกดเหต พบรวมกบ Sternal fracture

สรปและวจารณ

การบาดเจบจากการท า CPR ทเคยมการศกษาไดแก abrasion & bruise, skeletal chest injuries,

pulmonary bone marrow embolism (0.4-26.9%), heart contusion & petechiae (0.8-8%), heart laceration &

hemopericardium (1.1-8.4%), aortic laceration (0.5-1.6%), hemo & pneumothorax (0.8-8.7%),

liver/splenic laceration (0.8-4.3%), (0.3-2.6%)



~ 14 ~

ปจจยเสยงทกอใหเกดการบาดเจบจากการท าCPR ไดแก อายของผปวยโดยผสงอายมความเสยง

สงขน เพศ หญงเสยงมากกวาชาย เนองจากความชกของ osteoporosis ระยะเวลาทท า CPR และความ

เชยวชาญของผท าCPR กอาจจะมผลตอภาวะแทรกซอนทเกดขน

Oschatz et al. ศกษาผปวยซงรอดชวตโดย CPR ณ ทเกดเหต กบ CPR ในโรงพยาบาล ไมพบความ

แตกตางของอตราการเกดภาวะแทรกซอน Leslie et al. ศกษาวดแรงในการท า CPR เปรยบเทยบระหวาง

บคคลทวไปทไมเคยอบรมการกชพกบแพทย พบวาเพยง 37% ของบคคลทวไปเทานนทออกแรงกดมากกวา

125 ปอนด ตามAHA guideline for CPR 2010 ซงระบใหกดบรเวณกลางอกแนวระดบหวนม โดยกดให

หนาอกยบลก 2 นว ซงจะตองใชแรงประมาณ 125 ปอนด ในอตรา 100 ครง/นาท

จากการศกษาครงนแสดงใหเหนวา บาดแผลถลอกฟกช าบรเวณหนาอกจากการกชพ 8 ราย

(26.67%) พบรวมกบ rib fracture 5 ราย sternal fracture 3 ราย และ heart rupture 1 ราย โดยมขอสงเกตคอ

ถงไมมบาดแผลภายนอก แตกพบกระดกหกหรอการบาดเจบของอวยวะภายในได

การฉกขาดของหวใจนน ถาพบบรเวณหวใจหองลางซายอาจมความสมพนธกบโรคกลามเนอหวใจ

ตายซงมมากอน หรอในผปวยท massive blood loss จากการบาดเจบอน ท าให volume ในหวใจหองลางซาย

ลดลงลดลงและถกกดจาก chest wall และ spine แตการฉกขาดของหวใจหองบนและลางขวามกเกดจาก

CPR

CPR เปนวธการรกษาผปวยภาวะวกฤต จงตองใหความส าคญกบการรอดชวตเปนอนดบแรก

เนองจากกระบวนการนเปนการรกษาทมความรนแรง ดงนนโอกาสเกดการบาดเจบและภาวะแทรกซอน

ยอมเปนสงทหลกเลยงไดยาก แตผใหการรกษาสามารถลดโอกาสการเกดการบาดเจบได หากปฏบตตาม

guideline และตระหนกถงปจจยทเพมโอกาสการเกดภาวะแทรกซอน หากหลกเลยงภาวะแทรกซอนเหลาน

ได อตราการรอดชวต และoutcome หลงรอดชวตยอมดขน

References



~ 15 ~

การระบแหลงทมาของดเอนเอจากอสจหรอเลอดโดยการตรวจดเอนเอ เมทเลชน

Identification of DNA origin from spermatozoa or blood cell by analysis of DNA methylation

รตนธดา จ าปาทอง * นพ.ธานนทร ภพฒน **

บทคดยอ

การศกษานมวตถประสงคเพอระบชนดและแหลงทมาของสารพนธกรรมของอสจหรอเลอดโดยตรวจสอบความแตกตางของ เมทเลชนในโมเลกลของดเอนเอ ท าการเกบตวอยางเลอดจากอาสาสมครเพศชาย จ านวน 20 คน และเกบตวอยางอสจจากผบรจาคอก 20 คน น าตวอยางเลอดและอสจมาสกดดเอนเอดวยวธ Chelex® แบงน าสกดดเอนเอทไดจากแตละตวอยางออกเปนสองสวน สวนแรกน ามายอยดวยเอนไซม HhaI แลวท าการเพมปรมาณสารพนธกรรมดวยเทคนค PCR ทต าแหนง L16264 และ L68346 สวนทเหลอน ามาท าการเพมปรมาณสารพนธกรรมโดยไมผานการยอย จากนนน าผลผลตพซอารทงหมดมาตรวจสอบผลโดย 2.5% agarose gel electrophoresis วเคราะหผลเปรยบเทยบกนระหวางผลผลตพซอารจากตวอยางทผานการยอยและไมผานการยอย พบวา 19 ใน 20 ตวอยาง (95%) ของดเอนเอจากเลอดแสดงเมทเลชนสงทต าแหนง L16264 แตทต าแหนง L68346 แสดงเมทเลชนต าในทกตวอยาง (100%) ส าหรบอสจพบวา 18 ใน 20 ตวอยาง (90%) แสดงเมทเลชนสงทต าแหนง L68346 ในขณะทต าแหนง L16264 แสดงเมทเลชนต าในทกตวอยาง (100%) ดงนนจงสรปไดวา การประเมนระดบเมทเลชนในโมเลกลของดเอนเอ สามารถใชเปนเครองมอในการบอกแหลงทมาของดเอนเอจากเลอดหรออสจได

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

* นกศกษาปรญญาโท สาขาวชานตวทยาศาสตร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม ** ศาสตราจารย ภาควชานตเวชศาสตร คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม



~ 16 ~

Abstract

The study was aimed to identify DNA origin of spermatozoa or blood cell by examining the

difference in DNA methylation. Blood samples were collected from 20 male volunteers while semen

samples were donated by other 20 males. DNA samples were extracted using Chelex ® method. All DNA

extracts were divided into two parts. The first portion was digested by HhaI prior to amplification at loci

16264 and 68346 by PCR technique while another was subjected to direct amplification. All amplicons

were analyzed by 2.5% agarose gel electrophoresis. The PCR products from digested and undigested

samples were compared. It was found that 19 out of 20 (95%) DNA samples from blood showed high

methylation on locus L16264 but low methylation was found at locus L68346 in all samples (100%). In

case of semen, 18 out of 20 (90%) DNA samples revealed high methylation on locus L68346 while low

methylation was detected at locus L16264 in all samples (100%). Thus, we concluded that the evaluation

of methylation level on DNA molecules can be used as a tool to identify origin of DNA from blood or

semen.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

บทน า

การพสจนเอกลกษณบคคลดวยดเอนเอไดเขามามบทบาท และไดรบความสนใจอยางมากในปจจบน เพราะธรรมชาตของดเอนเอทแตกตางกนในแตละบคคล จงท าใหสามารถใชดเอนเอในการระบตวบคคล ตรวจสอบผกระท าผด ผตองสงสยได โดยน าเซลลสวนใดสวนหนงของรางกายมาพสจนกได เพราะในแตละบคคลจะมดเอนเอรปแบบเดยวกนทงรางกาย โครงสรางพนฐานของโครโมโซม ประกอบดวยสายดเอนเอ และฮสโตนโปรตน นอกจากดเอนเอและฮสโตนโปรตนแลว โครโมโซมยงประกอบดวยโปรตนอน ๆ อกหลายชนดทเขาไปมสวนในกระบวนการตาง ๆ ของโครโมโซม เชน การจ าลองดเอนเอ การแปลรหส การถอดรหส การซอมแซมดเอนเอ การตดตอดเอนเอ หากกลาวถงความเหมอนหรอความตางกนของเอมบรโอนกเซลลกบนวเคลยสของโซมาตกเซลล นวเคลยสของเอมบรโอนกเซลลและโซมาตกเซลล มโครงสรางพนฐานของโครโมโซมเหมอนกนแตตางกนในสวนของการเกดการดดแปลงซงท าใหเกดการเปลยนแปลงในพนธะโควาเลนตของดเอนเอ และฮสโตนโปรตน ซงเรยกวาเกดภาวะเอพเจเนตก [2]



~ 17 ~

เอพเจเนตก (Epigenetic) คอการแสดงออกของยนทเปลยนแปลงไปโดยทไมมการเปลยนแปลงล าดบเบสของดเอนเอ ซงการแสดงออกของยนทเปลยนแปลงไปนสามารถผนกลบได และสามารถายทอดสลกหลานได กระบวนการเอพเจเนตก มหลายประการ โดยมกระบวนการควบคมหลกคอ ดเอนเอ เมทเลชน การดดแปรฮสโตน เชน histone methylation, histone acetylation รวมทงการปรบเปลยนโครงสรางโครมาตน [6]

ดเอนเอ เมทเลชน (DNA methylation) ถอวาเปนกระบวนการควบคมเหนอพนธกรรม ทมการศกษากนมากทสดในปจจบน โดยดเอนเอ เมทเลชน เปนการเตมหมเมทล (CH3) ทคารบอนต าแหนงท 5 ของเบสไซโตซน (Cytosine, C) โดยอาศยการท างานของเอนไซมดเอนเอเมทลทรานสเฟอเรส [1] ในจโนมของมนษย พบวามจ านวนของ CpG dinucleotides คอนขางนอย ทงนอาจเนองมาจาก ไซโทซน ทถกเตมหมเมทล ทคารบอนต าแหนงท 5 มกถกก าจดหมเอมน (deamination) ทคารบอนต าแหนงท 4 ท าใหไดเบสไทมนแทน แตมกพบ CpG dinucleotide คอนขางหนาแนนในบรเวณทเรยกวา CpG –island ซงมกเกยวของกบโปรโมเตอรของยน ในมนษยพบวาม CpG-island ประมาณรอยละ 60 ในบรเวณโปรโมเตอรของยนทงหมด ในเซลลปกต CpG-island ของยนไมเกดเมทเลชน

การระบสารคดหลงหรอสารของเหลวในรางกาย ทพบในสถานทเกดเหต โดยการใชเครองหมาย

ทางพนธกรรมมาเปนตวก าหนด เปนสงทนาสนใจในงานทางดานนตพนธศาสตร โดยมการศกษาใน

ตางประเทศหลายงานวจย ทมการศกษาเกยวกบดเอนเอ เมทเลชน ซงกลาววาสามารถน ามาประยกตใชใน

การระบสารของเหลวในรางกายได โดยอาศยการประเมนลกษณะรปแบบเมทเลชนทตางกน

ดเอนเอ เมทเลชนเปนเทคนคทมความเสถยร มความไวและความจ าเพาะคอนขางสง และมแนวโนม

ทจะสามารถน ามาวเคราะหตวอยางทางชวภาพในการระบถงแหลงทมาของเนอเยอหรอเซลล ซงจะม

ประโยชนในการประยกตใชในงานทางดานนตวทยาศาสตร ดงนนจงน ามาซงวตถประสงคของการศกษา

คอเพอระบชนดและแหลงทมาของดเอนเอจากอสจหรอเลอด โดยตรวจสอบความแตกตางของดเอนเอเมท

เลชนในโมเลกลของดเอนเอ

วธการทดลอง

เกบตวอยางเลอดจากอาสาสมครเพศชาย 20 คน และอสจจากผบรจาคอก 20 คน น าตวอยางมา

สกดดเอนเอโดยวธ Chelex[3] แบงน าสกดดเอนเอทไดจากแตละตวอยางออกเปนสองสวน สวนแรกน ามา

ยอยดวยเอนไซม HhaI ซงในปฏกรยาการยอยประกอบไปดวย น าสกดดเอนเอ (50 ng/µl) 1 µl, 10X

reaction buffer 2 µl, BSA (10 µg/µl) 0.2 µl, HhaI restriction enzyme 0.5 µl และน ากลน 16.3 µl ปรมาตร



~ 18 ~

รวม 20 µl บมไวทอณหภม 37 °C เปนเวลาประมาณ 2 ชวโมง สวนทเหลอไมมการยอย จากนนน าตวอยาง

ทงหมดมาเพมปรมาณสารพนธกรรมโดยเทคนค PCR ทต าแหนง L68346 และต าแหนง L16264 ในกรณ

ของตวอยางดเอนเอทไมผานการยอย PCR mixture ประกอบดวย ดเอนเอตนแบบ 1 µl, Primer mix (2 µM)

1 µl, Jump start 5 µl, น ากลน 3 µl ปรมาตรรวม 10 µl สวนตวอยางดเอนเอทผานการยอยแลว ประกอบดวย

สารละลายดเอนเอทถกยอย 9 µl, Primer mix (2 µM) 1 µl, Jump start 10 µl ปรมาตรรวม 20 µl จากนน

น าเขาเครองปรบเปลยนอณหภม โดยตงอณหภมท 95 °C 5 นาท และในแตละรอบของ 94 °C 1 นาท 59 °C

1 นาท 72 °C 1 นาท จ านวน 40 รอบ อณหภมสดทาย 60°C 30นาท

ใชไพรเมอร 2 ค คอ L68346 และ L16264 ล าดบเบสของไพรเมอร เปนดงน [7]

L68346 Forward primer CAGCAACAGCACCCAGCTTG,

Reverse primer CACAGGCTCAGTCGCGGATC

L16264 Forward primer GGACGAGTTAACTTCCTTAATTTC,

Reverse primer GTTTCTTCGCGGAACCTGGTTTAACTTC

เมอสนสดปฏกรยาแลว น าผลผลตพซอารทไดมาตรวจสอบผล โดย 2.5% agarose gel

electrophoresis

ผลการวจย น าผลผลตพซอาร ทไดมาตรวจสอบผล โดยการท า 2.5% agarose gel electrophoresis แสดงผลดง

ภาพตอไปน 1 2 3 4 M 6 7 8 9

ภาพท 1 แสดงผลการประเมนปรมาณเมทเลชนของดเอนเอจากตวอยางเลอดเทยบกบตวอยางอสจ



~ 19 ~

หมายเหต:

ชอง 1 คอ ผลผลตพซอารจากตวอยางเลอด ทไมผานการยอย กอนท าการเพมปรมาณสารพนธกรรมทต าแหนง L16264

ชอง 2 คอ ผลผลตพซอารจากตวอยางเลอด ทผานการยอยดวย HhaI กอนท าการเพมปรมาณสารพนธกรรมทต าแหนง L16264

ชอง 3 คอ ผลผลตพซอารจากตวอยางเลอด ทไมผานการยอย กอนท าการเพมปรมาณสารพนธกรรมทต าแหนง L68346


ชอง M คอ 100 bp ladder

ชอง 6 คอ ผลผลตพซอารจากตวอยางอสจ ทไมผานการยอย กอนท าการเพมปรมาณสารพนธกรรมทต าแหนง L16264

ชอง 7 คอ ผลผลตพซอารจากตวอยางอสจ ทผานการยอยดวย HhaI กอนท าการเพมปรมาณสารพนธกรรมทต าแหนง L16264

ชอง 8 คอ ผลผลตพซอารจากตวอยางอสจ ทไมผานการยอย กอนท าการเพมปรมาณสารพนธกรรมทต าแหนง L68346


จากการศกษาลกษณะเมทเลชนของดเอนเอทต าแหนง L68346 และ L16264 จากตวอยางเลอดและอสจ (ภาพ 1) ผลปรากฏวาในตวอยางเลอดทต าแหนง L16264 ไมวาตวอยางดเอนเอนนจะถกยอยดวยเอนไซม HhaI หรอไม เมอน าไปท าการเพมปรมาณสารพนธกรรมดวยเทคนค PCR และตรวจสอบผลผลตทไดดวย 2.5% agarose gel electrophorsis ปรากฏวาผลทไดไมพบลกษณะทแตกตางกน 19 ตวอยาง และอก 1 ตวอยาง แสดงลกษณะทแตกตางกนระหวางตวอยางทถกยอย และไมถกยอยดวยเอนไซม HhaI (ภาพ 2) ในขณะทตวอยางเลอดทต าแหนง L68346 ผลปรากฏวา ตวอยางดเอนเอทถกยอยดวย เอนไซม HhaI ใหผลผลต PCR ทแตกตางจากตวอยางดเอนเอทไมถกยอยดวยเอนไซม HhaI ทง 20 ตวอยาง

ส าหรบตวอยางดเอนเอจากอสจ ทต าแหนง L16264 ปรากฏวาเมอมการยอยดวยเอนไซม HhaI (ภาพ 3) ผลทไดจะแสดงลกษณะทแตกตางจากทไมมการยอย ทง 20 ตวอยาง ในขณะทต าแหนง L68346 ปรากฏวาใหผลในลกษณะไมแตกตางกน 18 ตวอยาง และอก 2 ตวอยางใหผลทแตกตาง



~ 20 ~

M 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

ภาพท 2 แสดงผลลกษณะเมทเลชนของดเอนเอทสกดจากตวอยางเลอดทต าแหนง L68346 และ L16264



ชอง 1 คอ ผลผลตพซอารจากตวอยางเลอด (1) ทไมผานการยอย กอนท าการเพมปรมาณสารพนธกรรมทต าแหนง L68346

ชอง 2 คอ ผลผลตพซอารจากตวอยางเลอด (1) ทผานการยอยดวย HhaI กอนท าการเพมปรมาณสารพนธกรรมทต าแหนง L68346










~ 21 ~




M 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

ภาพท 3 แสดงผลลกษณะเมทเลชนของดเอนเอทสกดจากตวอยางอสจทต าแหนง L68346 และ L16264



ชอง 1 คอ ผลผลตพซอารจากตวอยางอสจ (1) ทไมผานการยอย กอนท าการเพมปรมาณสารพนธกรรมทต าแหนง L68346

ชอง 2 คอ ผลผลตพซอารจากตวอยางอสจ (1) ทผานการยอยดวย HhaI กอนท าการเพมปรมาณสารพนธกรรมทต าแหนง L68346



ชอง 5 คอ ผลผลตพซอารจากตวอยางอสจ (2) ทท าการเพมปรมาณสารพนธกรรมทต าแหนง L68346 โดยไมผานการยอย





~ 22 ~






อภปรายผลการทดลอง

งานวจยนมวตถประสงคเพอระบชนดและแหลงทมาของดเอนเอจากอสจหรอเลอดโดยตรวจสอบความแตกตางของเมทเลชนในโมเลกลของดเอนเอ 2 ต าแหนง คอ L68346 และ L16264 โดยอาศยหลกการทวา ต าแหนงทมเมทเลชนสงจะทนทานตอการยอยของเอนไซม HhaI แตถาต าแหนงนนมเมทเลชนต า กจะถกยอยไดงาย จากการตรวจสอบพบวา ในตวอยางเลอดสวนใหญมเมทเลชนสงทต าแหนง L16264 ซงตรวจสอบพบ 19 ตวอยาง จาก 20 ตวอยาง คดเปน 95% และมเมทเลชนต าทต าแหนง L68346 ทง 20 ตวอยาง คดเปน 100% ในตวอยางอสจสวนใหญมเมทเลชนสงทต าแหนง L68346 จาก 20 ตวอยาง ตรวจพบ 18 ตวอยาง คดเปน 90% และมเมทเลชนต าทต าแหนง L16264 ทง 20 ตวอยาง คดเปน 100% และเมอใชสองต าแหนงรวมกนสามารถแยกความแตกตางไดทง 20 ตวอยาง คดเปน 100% อยางไรกตามพบวาในบางตวอยางใหผลไมเปนไปตามทคาดหวงนน อาจเนองมาจากหลายปจจยดวยกน เชน อาจมการปนเปอนของดเอนเอตวอยาง เนองจากในการเกบตวอยางอสจนน อาสาสมครเปนผเกบตวอยางเอง ซงอาจปนเปอนเซลลอนไดระหวางเกบ หรอเนองดวยขอจ ากดของเทคนคทใชบางอยาง เชน ขนตอนการสกดทใช chelex extraction method อาจไดดเอนเอทบรสทธไมเพยงพอ และการทดสอบนอาศยการยอยทมประสทธภาพของเอนไซม HhaI เพราะฉะนนการยอยทไมสมบรณกอาจน าไปสผลทผดพลาดไดเชนเดยวกนหรอในบางกรณอาจเกดการจดจ าต าแหนงทผดพลาดของ restriction site จงท าใหเอนไซมสามารถยอยได

ผศกษาไดท าการศกษาโดยประยกตจากวธของ Frumkin และคณะ ซงท าการตรวจสอบรปแบบเมทเลชนทแตกตางกนในการแยกชนดของเนอเยอ โดยวธ Methylation –sensitive restriction endonuclease polymerase chain reaction (MSRE-PCR) โดยใชจ านวนตวอยางทงหมด 50 ตวอยางจากจ านวนเนอเยอ 11 ชนด ใชต าแหนงวเคราะหทงสน 15 ต าแหนง ซงการทดลองของ Frumkin และคณะ สามารถใหผลทถกตองแมนย าในทกตวอยาง นอกจากนในงานวจย ของ Gomes และคณะ ไดน าวธของ frumkin และคณะ ไปประยกตใชเพอท าการทดสอบแยกชนดของเนอเยอ โดยใชวธดเอนเอ เมทเลชน เปรยบเทยบกบวธ mRNA



~ 23 ~

วเคราะหเนอเยอสองชนด คอ ผวหนงฝามอ และน าลาย โดยเลอกใชต าแหนงเมทเลชน 4 ต าแหนง ใชเทคนควเคราะหเดยวกนกบวธของ Frumkin ผลการทดลองทไดมความถกตอง นาเชอถอ แตกยงคงมบางตวอยางทใหผลไมเปนไปตามคาดหวง ส าหรบเทคนคทผศ กษาเลอกใชเปนเทคนคทงายและสะดวก เนองจากมการใชงานทหองปฏบตการนตพนธศาสตรอยแลว คอใชเทคนค PCR ในการเพมปรมาณสารพนธกรรม และตรวจสอบผลโดยวธ gel electrophoresis จ านวนตวอยางทใชคอ 20 ตวอยาง เนองจากใชคาสถตในการค านวณตวอยางแลวไดผลวา จ านวนทนอยทสดทควรใชในการทดลองคอ จ านวน 10 ตวอยาง ผศกษาจงเลอกใชเปน 20 ตวอยาง เพอเพมความนาเชอถอ และเพมโอกาสในการแยกแยะใหมากขน และเลอกใชต าแหนงตรวจสอบ 2 ต าแหนง เพอตรวจสอบความแตกตางของตวอยางเลอดและตวอยางอสจ ผลการทดลองทไดคอถาใชสองต าแหนงรวมกน สามารถแยกชนดของเนอเยอไดทงหมดทกตวอยาง คดเปน 100% แตถาใชต าแหนงเดยวอาจยงไมสามารถบอกไดชดเจน อาจดวยขอจ ากดบางประการของเทคนควธน และถงแมวาวธนจะเปนวธประยกตทไมยงยาก ซบซอน และมขอจ ากดบาง แตการทดสอบดวยวธน กยงสามารถใชแยกความแตกตางของเมทเลชนในโมเลกลดเอนเอได เพราะเมทเลชนในโมเลกลทมไมเทากนในแตละเนอเยอ จงท าใหมองเหนความแตกตางของแถบทปรากฏได โดยแถบทไมมการยอยดวยเอนไซมจะใหแถบทชดเจนเพยงแถบเดยว และแถบทมการยอยจะไมปรากฏแถบตรงต าแหนงเดยวกนกบต าแหนงทไมมการยอย แตกยงปรากฏแถบอนๆใหเหน หรออาจแสดงใหเหนในลกษณะสเมยร ท าใหสามารถแยกความแตกตางของเนอเยอไดไดโดยดลกษณะเมทเลชนทแตกตางกน หากมการปรบใชเครองมอททนสมยมากขน อาจประเมนเมทเลชนในเชงปรมาณไดชดเจนขน การประยกตใชอาจท าไดกวางขวางขนทงในแงของการระบแหลงทมา, การปนเปอนของดเอนเอทมาจากเนอเยอชนดตางๆ และอาจสามารถบอกไดถงสดสวนปรมาณของเนอเยอนนๆ ซงจะเปนประโยชนในการน ามาประยกตใชในงานทางดานนตวทยาศาสตรตอไป

สรปผลการทดลอง

จากการตรวจสอบความแตกตางของเมทเลชนในโมเลกลของดเอนเอ จากการเกบตวอยางเลอดของคนเพศชาย และตวอยางอสจกลมละ 20 ตวอยาง ตวอยางทงหมดถกมาสกดดเอนเอดวยวธ chelex® แลวแบงเปนสองสวน สวนแรกจะน ามายอยดวย เอนไซม HhaI อกสวนทเหลอจะไมผานการยอย น าตวอยางทงหมด มาเพมปรมาณสารพนธกรรมดวยเทคนค PCR (polymerase chain reaction) จากนนตรวจสอบผลโดย 2.5% agarose gel electrophoresis

พบวาตวอยางเลอดใหผลบวก (เมทเลชนต า) ทต าแหนง L68346 ทง 20 ตวอยาง คดเปน100 เปอรเซนต และใหผลลบ (เมทเลชนสง) ทต าแหนง L16264 จ านวน 19 ตวอยาง คดเปน 95 เปอรเซนต



~ 24 ~

สวนตวอยางอสจใหผลบวก ทต าแหนง L16264 ทง 20 ตวอยาง คดเปน100 เปอรเซนตและใหผลลบทต าแหนง L68346 จ านวน 18 ตวอยาง คดเปน 90 เปอรเซนต

ดงนนการตรวจสอบความแตกตางของดเอนเอเมทเลชนสามารถใชระบแหลงทมาของดเอนเอจากอสจหรอเลอดได

กตตกรรมประกาศ ผวจยขอขอบพระคณบคลากรภาควชานตเวชศาสตร คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม ผ

เออเฟอสถานท ในการท าวจย

References

[1] กาญจนา มะลกรรณ. โครงสราง DNA และคณสมบต DNA. [อนเทอรเนต].[เขาถงเมอ 15 กรกฎาคม 2556] เขาถงไดจาก http://malikangenetic.blogspot.com

[2] โชตกา หยกทองวฒนา.เอพเจเนตก-การควบคมเหนอล าดบดเอนเอ.Thai J.2011, 4(2):71-84

[3] พนธศาสตร...ศาสตรแหงชวต. [อนเทอรเนต]. [เขาถงเมอ 15 กรกฎาคม 2556] เขาถงไดจาก: http://www.thaigoodview.com/library/contest2552/type2/science04/27/contents/genetics-8e01.html

[4] วฑรย ทะสยะ และธานนทร ภพฒน. SOP DNA Analysis for Forensic Medicine. เชยงใหม: ภาควชานตเวชศาสตร

คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, 2005

[5] Baron u, Turbachova I, Hellweg A, Eckhardt f, Burlin K,Hoffmuller U,et al. DNA Methylation Analysis as a Tool for

Cell Typing. Epigenetics 2006; 1: 55-60

[6] Bird, A.Perception of epigenetics. Nature 2007; 447: 396–398

[7] Byun HM,Siemund KD, Pan F, Weisenberger DJ, Kanel G, Laird PW and Yang AS.epigenetic profiling of somatic from human autopsy specimens identifies tissue and individual specific DNA methylation patterns. Hum. Mol. Gen2009;18:4808-17

[8] DNA amplification&PCR. [Internet.[Cited 15 July 2013].Available from: https://www.neb.com/applications/dna-amplification-and-pcr

[9] Frumkin D, Wasserstrom A, Budowle B, Davidson A. DNA methylation-based forensic tissue identification. Forensic sci int 2011; 5:517-24



~ 25 ~

[10] Gel electrophoresis and analysis.[Internet].[cited 15 July 2013].available from: http://biology.arizona.edu/sciconn/lessons2/alongi/Lesson5_3.htm

[11] Grewal, S.I. and Jia, S. Heterochromatin revisited. Nat Rev Genet 2007; 8: 35–46.

[12] Gomes I, Kohlmeire F, Schneider PM. Genetic markers for body fluid and tissue identification in forensics. Forensic sci int 2011; 3: 469-70

[13] Hyun J, choi A, Shin KJ, Yang WI, Lee HY. DNA Methylation- specific multiplex assays for body fluid identification. Int J Legal med 2013; 127: 35-43

[14] Lee HY, Park MJ, Choi A,Ann JH,Yang WI,Shin KJ. Potential forensic application of DNA methylation profiling to body fluid identification. Int J Legal med 2012; 126: 55-62

[15] Vanyushin, B.F. and Ashapkin, VV. 2011. DNA methylation in higher plants: past, present and future. Biochim Biophys Acta 1809: 360–368.

[16] Wadding C. The epigenotype.Endeavour1 1942; 18-20

[17] Yang, P.K. and Kuroda, M.I. Noncoding RNAs and intranuclear positioning in monoallelic gene expression. Cell 2007; 128: 777–786.

[18] Zhang, M., Kimatu, J.N., Xu, K. and Lui, B. 2010. DNA cytosine methylation in plant development. J. Genet. Genomics 37: 1–12.

http://biology.arizona.edu/sciconn/lessons2/alongi/Lesson5_3.htm

http://link.springer.com/search?facet-author=%22Hwan+Young+Lee%22

http://link.springer.com/search?facet-author=%22Myung+Jin+Park%22



~ 26 ~

กำรระบเพศโดยวธกำรวดกระดกสะบกในประชำกรไทย

Gender determination by using scapular measurement in Thai population

กสมา สภาคง, ชนาธป โถทย, ธนพร เพมพน

,ปทมา แปนแกว, ปยภทร เปลยนสาย, วนเพญ ขนตวงค,

รชน ชนะสงค, พงษพทกษ ภตวตร, ธรรศ พศลยกลเกษม, สทศน ดวงจตร*

บทคดยอ

กระดกจดเปนวตถพยานทมความส าคญตอการระบเพศในการพสจนบคคลของคดอาชญากรรม อยางไรกตาม

กระดกแตละชนมลกษณะทเฉพาะตว แตกตางกนไปในแตละเชอชาต จงท าใหความแมนย าของการวเคราะหกระดกเพอการ

ระบเพศของคนในเชอชาตนนๆ มความแตกตางกน การศกษาครงนตองการประเมนหาคาความนาเชอถอจากการวดกระดก

สะบกของประชากรไทย ซงศกษากระดกจากหองปฏบตการมหกายวภาคศาสตร ภาควชากายวภาคศาสตร คณะ

วทยาศาสตรการแพทย มหาวทยาลยนเรศวร จ านวน 94 ชน (ชาย 64 ชน และหญง 30 ชน) ท าการวดกระดกสะบก 3

ต าแหนง ไดแก ความกวางจาก glenoid cavity ถงปลายสดของ spine of scapula (BS) ความสงจากมมบนสดถงมมลางสด

ของกระดกสะบก (HS) และความยาวจาก จดปลายสดของ acromion process ถงปลายสดของ spine of scapula (LAS) น า

ผลมาวเคราะหคาเฉลย และท าการจ าแนกเพศดวย discriminant function analysis ดวยโปรแกรม SPSS V.17.0 พบวา

คาเฉลยของทกต าแหนงในเพศชาย มคามากกวาเพศหญงอยางมนยส าคญทางสถต (P<0.05) ทงนต าแหนงทมความแมนย า

ในการจ าแนกเพศมากทสดคอ LAS โดยมคาความแมนย าของสมการการจ าแนกกลมสงถง 97.37 เปอรเซนต นอกจากนพบ

คาเฉลยทงสามต าแหนงในเพศชาย ซงมขนาดใหญกวาเพศหญงสอดคลองกบการศกษาทผานมา ดงนนการวเคราะหทาง

สถตจากการวดกระดกสะบกในประชากรไทยครงน นาจะเปนดชนทมความนาเชอถอส าหรบน ามาใชในการจ าแนกเพศ ซง

เปนประโยชนตอการพสจนบคคลทเปนประชากรไทยตอไป

ค าส าคญ: การพสจนบคคล การระบเพศ กระดกสะบก นตมานษยวทยา ประชากรไทย

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

* คณะวทยาศาสตรการแพทย มหาวทยาลยนเรศวร ต.ทาโพธ อ.เมอง จ.พษณโลก 65000

Corresponding author : E-mail: [email protected]

mailto:[email protected]



~ 27 ~

Abstract

Bones are the important evidences for gender determination, which is the important information

for individual identification. However, the accuracy of this technique is questionable because of the

variety among races and individuals. This study aims to evaluate the reliability of gender determination

from scapula measurement in Thai population. The bones were obtained from the human Gross Anatomy

Laboratory, Department of Anatomy, Faculty of Medical Science, Naresuan University comprising 94

scapulae (64 males and 30 females). The measurements were done on 3 parameters: the breadth from

glenoid cavity to root of spine (BS), the height between superior angle to inferior angle (HS), and the

maximum length of acromion process to root of spine (LAS). Measurements of both genders were

analyzed by discriminant function analysis by SPSS V.17.0. The results showed that the averages of all

the three parameters in males were significantly higher than in the females (P<0.05). The parameter that

offered the most accuracy was LAS with the accuracy of 97.37 %. Moreover, the averages of all

parameters in male were significantly greater than in female and were consistent with the findings by

previous studies. Thus, this study indicated that scapula parameters could be reliable indices which could

be suitable for gender determination in Thai population.

Keywords: Human identification, Gender determination, Scapula, Forensic anthropology, Thai population

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ---

บทน ำ

การแยกเพศโดยใชกระดกของมนษยนนจดวามความส าคญอยางมากในการตรวจพสจนบคคลทาง

นตวทยาศาสตร ซงเปนประโยชนอยางมากในกรณทพบโครงกระดกหรอบางสวนของกระดกในทเกดเหต

จากคดฆาตกรรมหรอภยพบตทางธรรมชาตตางๆ และหากท าตามขนตอนอยางถกตองครบถวนแลวอาจท า

ใหสามารถทราบรายละเอยดตาง ๆ จนกระทงสามารถอาจบอกไดวาผตายเปนเพศใด สวนสงเทาไร เชอชาต

อะไร อายเทาไร และอาจบอกสาเหตการตายได ซงอาจน าไปสการระบตวตนของผตายไดในทสด ถาหาก

เปรยบเทยบกบการตรวจพสจนดวยวธอน ๆ เชน การตรวจดเอนเอหรอโครโมโซมนนการตรวจพสจน

เอกลกษณบคคลจากกระดกนน มคาใชจายนอย และประหยดเวลาในการพสจนมากกวาการพสจนดงกลาว



~ 28 ~

อกดวย เนองจากกระดกสามารถบอกคณลกษณะทางเพศไดคอนขางแนชด ซงสามารถพบไดวา การระบ

เพศจากโครงกระดกนนสามารถท าไดจากหลายชนสวน เชน กระดกกะโหลกศรษะ(1) กระดกเชงกราน (2),

(3) และจากขอมลของผลงานวจยดงกลาวพบวาการแยกเพศโดยใชกระดกสองชนขางตนมความแมนย าสง

แตในบางกรณการพบชนสวนของโครงกระดกในสถานททตางกน และกระจดกระจาย การทจะพบ กระดก

เชงกรานและ กะโหลกศรษะนน กไมเปนทแนนอน ฉะนน จงมการพยายามทจะน ากระดกอน ๆ มาเพอท า

การวเคราะห คณลกษณะทางเพศดวย เชน กระดก ulna (4) กระดก radius (5) กระดก humerus (6) กระดก

femur (7) กระดก tibia (8) กระดก clavicle (9), (10) เปนตน ดงนนการท าวจยครงนเปนการศกษาเพอระบ

เพศโดยใชกระดกสะบก (scapula) ในการประเมนคณลกษณะทางเพศ เพอหาชวงความยาวของscapula ของ

คนไทย เพอน ามาประยกตใชและเกดประโยชนตอการระบเพศของคนไทยใหมความถกตองแมนย ามากขน

เพราะปจจบนเรามกจะอางองขอมลตาง ๆ จากกระดกของตางชาต

ขนตอนและวธกำรด ำเนนงำนวจย

ท าการวดกระดกสะบกทงหมด 3 ต าแหนง ซงดดแปลงมาจาก Moore-Jansen และคณะ(11) ไดแก

1. ความกวางของกระดกสะบกโดยวดระยะจากปลายสดของ glenoid cavity ถงปลายสดของ spine of

scapula (BS) 2. ความสงของกระดกสะบกโดยวดระยะจากมมบนสด (superior angle) ถงมมลางสด

(inferior angle) ของกระดกสะบก (HS) และ 3. ความยาวมากทสดของ spine of scapula โดยวดระยะจากจด

ปลายทไกลทสดของ acromion process ถงปลายสดของ spine of scapula (LAS) จากกลมทดลองทเปน

กระดกสะบกจากหองปฏบตการกายวภาคศาสตร ภาควชากายวภาคศาสตร คณะวทยาศาสตรการแพทย

มหาวทยาลยนเรศวร จ านวน 94 ชน เพศชาย 64 ชน เพศหญง 30 ชน กระดกททน ามาวดนนตองเปนผมอาย

ตง แต 20 ปขนไปและมสภาพสมบรณ สามารถระบเพศไดอยางชดเจน ท าการวดสามครง ดวยเวอรเนยร

คารลปเปอรดจตอล (Digital Caliper) โดยการบนทกคาขอมล วเคราะหผลการทดลองดวยโปรแกรมสถต

SPSS V.17.0 เพอวเคราะหขอมลสถตเชงพรรณาไดแก คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และขอมลทางสถต

เชงวเคราะหโดย แยกกลมดวยวธการ Discriminant function analysis พรอมสรางสมการการแยกเพศจาก

ขอมลทางสถต



~ 29 ~

รปท 1 แสดงต าแหนงการวดจากภาพดานหลงของกระดกสะบกทงสามต าแหนงไดแก ความกวางของกระดกสะบก (BS) ความยาวของกระดกสะบก (HS) และความยาวมากสดของ Spine กระดกสะบก (LAS)

ผลการวจย

จากผลการทดลอง พบวากลมประชากรตวอยางทใชการวเคราะหส าหรบการแยกเพศ โดยใชกระดก

สะบกในเพศชาย จ านวน 64 ชน ซงจากขอมลทางสถต โดยใช โปรแกรมทางสถต SPSS V.17.0 พบวา

คาเฉลยในแตละต าแหนงของการวดกระดกสะบกระหวางเพศชายและเพศหญง มความแตกตางอยางม

นยส าคญทางสถต (P < 0.05) โดยทเพศชายจะมความกวาง ความสง และความยาวของ spine of scapula

มากกวาเพศหญง (ดงตารางท 1)

ตารางท 1 ขอมลพารามเตอรของกลมประชากรตวอยางในลกษณะตาง ๆ

ต าแหนงการวด เพศ คาเฉลย (มม.) สวนเบยงเบนมาตรฐาน

(S.D.)

คา Sig.

(2-tailed)

ความกวาง (BS)

ชาย 102.55 5.96

0

หญง 93.63 7.4

ความสง (HS)

ชาย 150.28 5.85

0

หญง 123.2 6.32

ความยาวของ Spine (LAS) ชาย 134.84 6.27

0

หญง 117.59 9.42



~ 30 ~

จากการใชขอมลมาวเคราะหโปรแกรมทางสถต SPSS V.17.0 โดยวธ Discriminant function

analysis ท าใหสามารถน ามาสรางสมการในการจ าแนกเพศของกระดกสะบกได และพบวาในแตละต าแหนง

ม เปอรเซนตความแมนย าอยในระดบสงและต าแหนงทสงสดคอ ความยาวของ Spine ของกระดกสะบก

(LAS) (ดงตารางท 2) วธการใชสมการคอ น าคาทวดไดในแตละต าแหนงไปแทนคาในสมการทงสองเพศ

เมอแทนคาแลวผลลพธทไดของสมการใดมคามากกวาแสดงวากระดกทวดคานนเปนกระดกของเพศ ตาม

ผลลพธของสมการทมคามากกวานน ๆ

ตารางท 2 แสดงสมการทไดจากการค านวณ Discriminant function analysis ในแตละพารามเตอรของกลมประชากร

ต าแหนงการวด เพศ สมการของการระบเพศ Cut point ความแมนย า

ความกวาง (BS)

ชาย BSM = 2.419(BS) – 124.726

98.27 87.50%

หญง BSF = 2.209 (BS) – 104.091

ความยาว (HS)

ชาย HSM = 4.211(HS) - 317.124

136.73 87.93%

หญง HSF = 3.452(HS) – 213.350

ความยาวของ Spine

(LAS)

ชาย LASM = 2.332(LAS) – 157.905

125.92 97.37%

หญง LASF = 2.033(LAS) – 120.255

BSM คอ สมการการความกวางของสะบกในเพศชาย BSF คอ สมการการความกวางของสะบกในเพศเพศหญง

HSM คอ สมการการความยาวของสะบก ในเพศชาย HSF คอ สมการการความยาวของสะบก ในเพศหญง

LASM คอ สมการการความยาวของ spine ในเพศชาย LASF คอ สมการการความยาวของspine ในเพศหญง

วจารณ และสรปผลผลการวจย

จากการศกษาวจยในกระดกสะบกเพอน ามาใชในงานทางดานนตมานษยวทยาครงน พบวาคาเฉลย

ในแตละพารามเตอรของกระดกนน ในเพศชายมความยาวมากกวาเพศหญงซงสอดคลองกบขอมลการวจย

ของการศกษาทผานมา (12, 13) นอกจากนยงพบวาการน ากระดกสะบกมาใชในการจ าแนกเพศครงนนน ม

คานาเชอถอของสมการการจ าแนกเพศและมคาอยในระดบทสงมากโดยเฉพาะสวนของความยาวของ Spine



~ 31 ~

คอมคาความแมนย าสงถง 97.37% ของกลมตวอยาง แตอยางไรกด พารามเตอรตวอนกถอวามความแมนย า

สงเชนกน เพราะอยในเกณฑทมากกวา 80 % นอกจากนนหากเปรยบเทยบกบ การใชกระดกอน ๆ การ

วเคราะหการจ าแนกเพศโดยใชกระดกสะบกครงนกยงมความแมนย าสงกวา เชนการใชกระดกตนขาซงพงษ

พทกษและสทศน (14) ไดท าการวดความกวางของ condyle ของกระดกตนขาพบวามความแมนย าสงสด

79.70 % นอกจากนนยงพบวามการศกษาในกลมคนไทยของกระดกหลายชน เชนกระดก metacarpal ทง 5

ชน ในต าแหนงตาง ๆ พบวามความนาเชอถอตงแต 38.9-83.3% (15) แตอยางไรกตามการใชกระดกในการ

ประเมนเพอจ าแนกเพศนนกไมสามารถตดสนและลงความเหนในการระบเพศดวยการวเคราะหจากกระดก

เพยงชนเดยวได ซงจะท าใหเกดความผดพลาดขนได ในทางปฏบตทเหมาะสม ควรใชกระดกหลายๆชนเพอ

ยนยนความถกตองและเพมความแมนย าใหมากขนนอกจากนสงทส าคญอกปจจยนน ควรทราบขอมลดาน

เชอชาตของโครงกระดกดวยเพราะเชอชาตตาง ๆ นนมคาเฉลยทตางกนไป จงตองศกษาและวเคราะหอยาง

รอบคอบ เพอน าความรไปใชในการแกไขปญหากรณตาง ๆ ในทางนตวทยาศาสตรสบตอไป

References

1. Nascimento Correia Lima N., Fortes de Oliveira O., Sassi C., Picapedra A., Francesquini Jr., Daruge E Jr. Sex

determination by linear measurements of palatal bones and skull base. J Forensic Odontostomatol. 2012;30(1):38-44.

2. Kanabur V. Sex Determination of Human Hip Bone by Metric Analysis of Ileum. Indian Journal of Forensic Medicine

& Pathology. (12). 2012;5(1):29-34.

3. Doshi BD., Joshi HG., Mehta CD. The Sex determination by Posterior Border Of Adult Human Hip Bone. NJIRM.

2011;2(2):10-3.

4. Santoshkumar Dope A., Jyoti Gaikwad R., Laeeque M., V. Diwan C. Determination of Sex from Ulna by Univariate

Analysis. Indian Journal of Forensic Medicine & Pathology. 2011;4(3):119-24.

5. Celbis O., Agritmis H. Estimation of stature and determination of sex from radial and ulnar bone lengths in a Turkish

corpse sample. Forensic Sci Int. 2006;158(2-3):135-9.

6. Vance VL., Steyn M. Geometric morphometric assessment of sexually dimorphic characteristics of the distal humerus.

Homo. 2013;64(5):329-40.



~ 32 ~

7. Kim DI., Kwak DS., Han SH. Sex determination using discriminant analysis of the medial and lateral condyles of the

femur in Koreans. Forensic Sci Int. 2013;233(1-3):121-5.

8. Yue B., Varadarajan KM., Ai S., Tang T., Rubash HE., Li G. Gender differences in the knees of Chinese population.

Knee Surg Sports Traumatol Arthrosc. 2011;19(1):80-8.

9. Akhlaghi M., Moradi B., Hajibeygi M. Sex determination using anthropometric dimensions of the clavicle in Iranian

population. J Forensic Leg Med. 2012;19(7):381-5.

10. Kralik M., Urbanova P., Wagenknechtova M. Sex assessment using clavicle measurements: inter- and intra-

population comparisons. Forensic Sci Int. 2014;234:181 e1-15.

11. Moore-Jansen PH., Ousley SD., Jantz R. Data Collection Procedures for Forensic Skeletal Material No. 48. , 3rd ed.

Forensic Anthropology Center, Department of Anthropology, The University of Tennessee, Knoxville. Report of

Investigations 1994.

12. Dabbs G. Sex determination using the scapula in new kingdom skeletons from Tell El-Amarna. HOMO - Journal of

Comparative Human Biology. 2010; 61(6):413-20.

13. Dabbs GR., Moore-Jansen PH. A method for estimating sex using metric analysis of the scapula. J Forensic Sci.

2010;55(1):149-52.

14. Putiwat P., Daungchit S. Gender determination of Thais by measurements of adult femurs. Science and Technology

Ubon Ratchathani Journal.2012;14(2):65-70

15. Pichitpol M. Sex Determination by discriminant analysis : An evaluation of the reliability of metacarpals

measurements in Thai population.2011; 4(2): 549-614



~ 33 ~

การปนเปอนเลอดในหองเรยนปฏบตการ ภาควชาเทคนคการแพทย คณะสหเวชศาสตร

มหาวทยาลยนเรศวร พษณโลก

Blood Contamination on Medical Laboratory Classroom, Faculty of Allied Health

Sciences, Naresuan University, Phitsanulok

แสงชย นทวรนารถ *

อรรณพ เทยมแกว **

อรตน พมลศร ***

บทคดยอ

การศกษานมวตถประสงคเพอหาพนผวของบรเวณทปนเปอนเลอดในหองปฏบตการภาควชา

เทคนคการแพทย คณะสหเวชศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร พษณโลก จากการศกษาพบวา โตะเตรยมน ายา

และตวอยางสงตรวจมการปนเปอนสงสดซงชใหเหนวาบรเวณดงกลาวควรไดรบการท าความสะอาดและฆา

เชอดวยน ายาฆาเชอเพอลดการตดเชอทตดตอทางเลอด

Abstract

This study focused on determining the contamination of blood on the surface areas of the laboratory learning

room in division of Medical technology division, faculty of Allied health sciences, Naresuan university. The Kastle

Meyer reagent was used for assessing the contamination. The result showed that chemical and specimens preparing bench

is the most frequent finding the contamination. It is indicated the area should be aware to clean and disinfectant to

reduce the risk of blood transmitted organism.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

* ภาควชาเทคนคการแพทย คณะสหเวชศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร พษณโลก

** งานหองปฏบตการ ส านกเลขานการ คณะสหเวชศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร พษณโลก

*** ภาควชาจลชววทยาและปรสตวทยา คณะวทยาศาสตรการแพทย มหาวทยาลยนเรศวร พษณโลก



~ 34 ~

บทน า

การศกษาวชาโลหตวทยาและเคมคลนกเปนสวนหนงของการเรยนการสอนวชาชพเทคนค

การแพทย1 เนองจากการศกษาทงสองวชาดงกลาว ตองมการเรยนการสอนทางปฏบตการทใชเลอดส าหรบ

สงตรวจทางหองปฏบตการ การท างานในหองเรยนปฏบตการอาจกอใหเกดการตดเชอจากการปนเปอน

เลอดได ซงหองเรยนปฏบตการอาจเปนแหลงแพรกระจายของโรคมาสผปฏบตงานไดหากไมมการท าความ

สะอาดและฆาเชอเปนอยางด โดยเฉพาะอยางยงในกรณทผใชปฏบตการมบาดแผลหรอชองทางอน

กอใหเกดการตดเชอจากเลอดทปนเปอนได เชน การตดเชอไวรสตบอกเสบบ ไวรสตบอกเสบซ และHIV2--,3

เนองจากหองเรยนปฏบตการเทคนคการแพทย อาจเปนแหลงแพรเชอจากสงสงตรวจทเปนเลอดได

การศกษานมวตถประสงคเพอคนหาบรเวณทมการปนเปอนเลอดซงเปนสถานททมโอกาสกอใหเกดการตด

เชอดงกลาวขางตน อนจะเปนแนวทางในการท าความสะอาดดวยน ายาฆาเชอเพอลดอนตรายจากการตดเชอ

จากหองปฏบตการ

วธและขนตอนการด าเนนงาน

น ายา NaOH Kastle-Meyer เตรยมโดยชง Sodium Hydroxide ผสม phenolphthalein และ zinc

powder ละลายในน ากลนและตมจนสารละลายเปลยนจากสชมพจนกระทงเปนสารละลายทไมมส เกบใน

ขวดสชา ทอณหภม 4 C 4-6

การเกบตวอยางทใชในการศกษา

ใชไมพนส าลปราศจากเชอปายลงบนพนททตองการการทดสอบการปนเปอน ไดแก โตะปฏบตการ

อางลางมอ ตเกบกลองจลทรรศน โตะหนาหองและเครองคอมพวเตอร กลองจลทรรศนและเครองแปลง

สญญาณเขาสโทรทศน พนหองปฏบตการ โตะเตรยมสารเคม หองเตรยมสารเคมและเกบน ายา ตเยนเกบ

สารเคมและสงสงตรวจ ตดดควน (fume hood) ตเกบเครองแกว อางลางเครองแกว



~ 35 ~

การทดสอบการปนเปอนดวยน ายา Kastle-Meyer

1. น าตวอยางไมพนส าลทเกบจากบรเวณทตองการทดสอบใสในหลอดทดลอง

2. เตมน ายา KOH Kastle-Meyer และ NaOH Kastle-Meyer ปรมาตร 0.3 ml ในหลอดทดสอบ

หยด 3%H2O2 จ านวน 2 หยด ลงในหลอดทดสอบ อานผลการทดสอบภายใน 10 วนาท บนทกผล 4-7

3. ท าการทดสอบซ าครงท 2 (Duplicate)


จากการศกษาพบวา โตะเตรยมสารเคมในหองเตรยมตวอยางและสารเคมเปนพนททน ายา Kastle-

Meyer ใหผลทดสอบเปนผลบวกสงสด กลาวคอตวอยางทเกบทงหมดใหผลบวก (2/2) (ตาราง 1)

ตารางท 1 แสดงการปนเปอนของเลอดบนพนผวของพนทในหองเรยนปฏบตการภาควชาเทคนคการแพทย

บรเวณทเกบตวอยาง ตวอยางทใหผลบวก/ตวอยางทเกบ

โตะปฏบตการ 0/10

อางลางมอ 0/5

ตเกบกลองจลทรรศน 0/20

โตะหนาหองและเครองคอมพวเตอร 0/2

พนหองปฏบตการ 0/20

กลองจลทรรศนและเครองแปลงสญญาณเขาสโทรทศน 0/2

โตะเตรยมสารเคม หองเตรยมสารเคมและเกบน ายา 2/2

อางลางเครองแกว 0/2

ตเยนเกยสารเคมและสงสงตรวจ 0/4

ตดดควน (fume hood) 0/2

ตเกบเครองแกว 0/2

รวม 2/61



~ 36 ~

สรปและอภปรายผลการศกษา

หองเตรยมสารเคมและสงสงตรวจเปนบรเวณทมการใชอยบอยครง ในเวลาทผดแลท าความสะอาด

และเชดน ายาฆาเชออาจมผใชบรเวณดงกลาวเตรยมปฏบตการอย ซงเปนเหตผลส าคญทท าใหบรเวณนพบ

การปนเปอนเมอทดสอบดวยน ายา Kastle-Meyer ดงนน ผรบผดชอบหองปฏบตการควรตระหนกและลด

การปนเปอนคราบเลอด โดยท าความสะอาดพนทนทกครงดวยน ายาฆาเชอ

การศกษานใชน ายา reduced Phenolphthalein หรอ Kastle-Meyer เปนน ายาทดสอบ เนองจาก ใน

การศกษาประสทธภาพของการตรวจการปนเปอนของเลอดพบวาน ายา Kastle-Meyer สามารถทดสอบเลอด

ทสดและแหงหลงจากทน าไปผานการฆาเชอดวย Autoclave อณหภมสงถง 134 oC ได โดยใหผลบวกท

Dilution 1:6,400 หรอต ากวานน6 นอกจากนยงมรายงานการใชน ายานตรวจการปนเปอนของเลอดใน

เครองมอในแผนกผปวยบาดเจบฉกเฉนและเครองมอในรถพยาบาลฉกเฉน3,8,9 ในการศกษานผวจยใชน ายา

Kastle-Meyer ในการทดสอบคราบเลอดเนองจากงานวจยทผานมาสนบสนนการใชน ายานเนองจากมความ

ไวสง10 นอกจากนยงสามารถตรวจเลอดปรมาณนอยมาก ไดอกดวย แมวาน ายานจะเกดผลบวกปลอมกบสาร

บางชนด เชน peroxidase กตาม การศกษานไดท าการทดสอบน ายานกบน ายาฆาเชอทใชประจ าในหองเรยน

นซงพบวาน ายานไมเกดผลบวกปลอมจากน ายาฆาเชอทใชท าความสะอาดอยเปนประจ า ดงนนผลทดสอบ

จงไมไดเกดจากผลบวกปลอมจากน ายาฆาเชอ ผลจากการศกษานชใหเหนวาการปนเปอนสามารถท าให

หมดไปไดแมบรเวณทดสอบมการทดลองทใชเลอดอยเปนประจ า เชน โตะปฏบตการและอางลางเครองแกว

ดงนน บรเวณทเตรยมปฏบตการทใหผลบวกจงควรไดรบการท าความสะอาดอยเปนประจ าและควรใหผท า

ความสะอาดไดท าความสะอาดและเชดดวยน ายาฆาเชอเพอลดการปนเปอนเลอดทอาจกอใหเกดการตดเชอ

จากหองปฏบตการได

References

1. งานพฒนาหลกสตร กองบรการการศกษา. คมอนสตระดบปรญญาตร มหาวทยาลยนเรศวร ประจ าปการศกษา 2553.

พษณโลก: มหาวทยาลยนเรศวร 2553.

2. Lowe AH, Bagg J,Burke FJ, MacKenzie D, McHugh S. A study of blood contamination of siqveland matrix bands. Br

Dent J 2002; 192(8): 425.



~ 37 ~

3. Edmand LM, Rawlinson A. The effect of cleaning on blood contamination in the dental surgery following periodontal

procedures. Aust Dent J 1998; 43(5): 349-53.

4. แสงชย นทวรนารถ, อรญญา จระวรยะกล, จรภาส จงจตวมล, นพดล จ ารญ. การศกษาเปรยบเทยบน ายา Kastle- Meyer

กบแถบทดสอบปสสาวะ เพอตรวจภาวะ hematuria และ hemoglobinuria. วารสารเทคนคการแพทย 2550; 35(1): 1860-2.

5. แสงชย นทวรนารถ. การเปรยบเทยบชดทดสอบ Guiac และ น ายา Kastle Meyer ส าหรบตรวจ fecal occult blood.

วารสารนตเวชศาสร 2552; 2(3): 1-10.

6. ไชยวฒน ไชยสมบรณ. การทดสอบ Kastle-Meyer และการประยกตใชในทางวทยาศาสตรการแพทย. วารสารนตเวช

ศาสตร 2555; 4(2): 179-84.

7. Bevel T, Gardner RM. Bloodstain pattern analysis: with an introduction to crime scene reconstruction. 3rd ed, CRC

Press, LLC, Boca Raton, Florida, USA, 2008.

8. McColl E, Bagg J, Winning S. The detection of blood on dental surgery surfaces and equipment following dental

hygiene treatment . Br Dent J 1994; 176(2): 65-7.

9. Leytters S, Smith AJ, McHugh S, Bagg J. A study of visual and blood contamination on reprocessed endodontic files

from general dental practice. Br Dent J 2005; 199(8): 522-5.

10. Lee JB, Levy M, Walker A. Use of a forensic technique to identify blood contamination of emergency department

and ambulance trauma equipment. Emerg Med J 2005; 22(11): 836.

http://www.google.co.th/search?hl=th&tbs=bks:1,bkv:a&q=inauthor:%22Tom+Bevel%22&sa=X&ei=s9ZrTK2YGM6rcb6whJYB&ved=0CCkQ9Ag

http://www.google.co.th/search?hl=th&tbs=bks:1,bkv:a&q=inauthor:%22Ross+M.+Gardner%22&sa=X&ei=s9ZrTK2YGM6rcb6whJYB&ved=0CCoQ9Ag



~ 38 ~

Species of Freshwater Snail in Water Reservoirs in Naresuan university, Phitsanulok

Province, Thailand.

Saengchai Nateeworanart*

Urat Pimolsri **

Apichat Vitta**

Abstract

The species diversity of snail in Naresuan university were investigated. The samples were

collected from 13 water reservoirs. 15 species of snail were identified on the basis of their shell

differences. The dominant species of snails were Pomacea canaliculata, Melanoides tuberculata,

Filopaludina martensi, F. munensis, F. polygramma, Tarebia granifera, F. speciosa, Idiopoma

umbilicata, Trochotaia trochoides, Indoplanorbis exustus, , Radix rubiginosa, Pila polita and Gyraulus

convexiusculus.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

* Department of Medical Technology, Faculty of Allied Health Sciences, Naresuan University, Phitsanulok.

** Department of Microbiology and Parasitology, Faculty of Medical Science, Naresuan University, Phitsanulok.



~ 39 ~

Introduction

Freshwater snails are known to host a wide variety of parasite. Most digenetic trematode species

seem to require a snail host to complete their life cycles and at least one or as many as three additional

hosts

Naresuan University main campus located 16 km outside to the south of Phitsanulok city. The

location of the university was surrounded by canals and water reservoirs that serve agriculture. Man made

water reservoirs also serious disrupt their surrounding ecosystems. Some species have the potential to

pose risk to public health: snail and fish may act as intermediate hosts that may transmit parasite and other

food-borne disease1.

In Thailand, many species of snail serve as the intermediate hosts of parasites. Such as, the snail

Bithynia siamensis goniomphalos is the intermediate host for the trematode, Opisthorchis viverrini in

northeast Thailand, which is a highly prevalent infection in inhabitants and is markedly correlated with

cholangiocarcinoma2. Other snails for example Filopaludina sp. and Corbicula sp. and Radix rubiginosa,

serve as the first and second intermediate hosts of the intestinal fluke echinostomes. Nematode,

Angiostrongylus cantonensis, can vector through many kinds of snails such as Pila sp. Filoparudina sp.

and Achatina fulica2

No survey for freshwater snails of medical importance has been conducted since the construction

of the university. This study aims to study diversity of fresh water snail in and around the area university

site.

Materials and Methods

The study sites were in 13 water reservoirs in Naresuan University. The survey was conducted by

using a 15-minute search-sampling snail collection by six surveyors. At each station, The team collected

all snails found by hand and/or standard wire-mesh-scoops, and put each samples in separate, labeled

plastic bags and transport to the laboratory at the faculty of Medical Science, Naresuan University for

shell identification3,4.



~ 40 ~

Results

15 species of snail were found in 13 water reservoirs were Filopaludina martensi, F. munensis,

F. polygramma, F. speciosa, Idiopoma umbilicata, Trochotaia trochoides, Indoplanorbis exustus,

Gyraulus convexiusculus, Radix rubiginosa, Melanoides tuberculata, Pila polita, Pomacea canaliculata

and Tarebia granifera(Fig 1). The most numerous snails were Pomacea canaliculata, Melanoides

tuberculata, and Filopaludina martensi, respectively. The density of snails was highest in site. 1 (the

water reservoir for tape water supply) (Table1)

Fig 1. Some snails collected from water reservoirs, Naresuan University, Phitsanulok.

1.Indoplanorbis exutus; 2, 3. Melanoides tuberculata; 4. Radix rubigiosa;

5.Tarebia granifera; 6,7 Filopaludina spp; 8. Pomacea canliculata.



~ 41 ~

Table 1. Total snail collected from water reservoirs in Naresuan university

Species 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 total

Pomacea canliculata 413 5 - 6 130 11 125 - - 14 10 33 4 751

Pila polita - - - - - - - - - - 7 - - 7

Filopaludina martensi 400 11 8 4 41 12 10 - 9 3 89 59 22 668

F. polygramma 123 25 - 1 112 17 12 - 49 3 33 283 8 666

F. speciosa 72 - - - 15 3 10 - - - 14 16 - 130

F. cambodiensis 3 - - - - - - - - - - - - 3

Idiopoma umbilicata 1 - - - - - - - - - - 5 - 6

Radix rubigiosa 17 - 2 3 40 - - - - - 4 - 6 72

M tuberculata - 68 12 - 83 10 337 - 4 18 - 6 142 680

Tarebia granifera - 3 - - - - 137 - - - - 11 266 417

Indoplanorbis exutus 50 - - - 2 - - 114 - 1 1 21 - 189

G convexiusculus - - - - 2 - - - - - - - - 2

Camptocerus sp. 6 - - - - 1 - - - 46 - - - 53

Trochotaia trochoides - - - - - - - - 3 - 5 2 1 11

Thiara scabra - - - - 135 4 10 1 - 14 2 18 - 184

total 1,085 112 22 14 560 58 641 115 65 99 165 454 449 3,839



~ 42 ~

Site 1; water reservoir for tape water supply Site 2; in front of school of renewable energy technology

Site 3; in front of faculty of Medicine Site 4; beside faculty of Medicine

Site 5; in front of faculty of Dentistry Site 6; in front of faculty of Agriculter

Site 7; in front of faculty of Allied health science and faculty of Nursing

Site 8; King Naresuan monument 1 Site 9; the pool of faculty of Pharmacy

Site 10; King Naresuan monument 2 Site 11; life museum

Site 12; in font of faculty of Engineering Site 13; King Naresuan monument 3

Table 2 Suspected snail species of transmitting human diseases

Species Potential disease

1. Pomacea canaliculata Angiostrongyliasis

2. Pila polita Angiostrongyliasis

3. Bithynia goiomphalos Opisthorchiasis

4. Filopaludina spp. Echinostomiasis

5. Melaniodes tuberculata Echinostomiasis

Paragoniasis

6. Radix rubiginosa Echinostomiasis

Fascioliasis



~ 43 ~

Cercarial dermatitis

7. Indoplanorbis exustus Echinostomiasis

Cercarial dermatitis

8. Gyrualus convexius Echinostomiasis

9. Tarebia graniferra Paragoniasis

Discussion

Sixteen species of snail were found in 13 water reservoirs were Filopaludina martensi, F.

munensis, F. polygramma, F. speciosa, Idiopoma umbilicata, Trochotaia trochoides, Indoplanorbis

exustus, Gyraulus convexiusculus,Radixa rubiginosa, Melanoides tuberculata, Pila polita, Pomacea

canaliculata and Tarebia granifera The most numerous snail were Pomacea canaliculata. The density of

snails was highest in site 1 (the water reservoir for tape water supply )(Table1). These results are similar

to those report by Sri-aroon et al. 2005 and Temcharoen et al. 1982, which showed the same species of

the snail in Lampao Dam, Kalasin province1,2,5. Our result also matched those from a study conducted by

Tesana 2002, in which freshwater mollusks are the same of our study in Lam Ta Khong reservoir, Nakhon

Rachasima and Prachinburi province2,5. However Bithynia goniomphalos and Clea Helena were not found

in our study. Night species were suspected of transmitting human diseases (Table 2). Therefore, our

study may be a basic knowledge of controlling the parasitic disease in Naresuan University and the areas

around the campus.

Acknowledgements

We would like to thank the faculty of Medical Science for providing facilities for this survey. We also

thank Mediacal Science third year students for collecting the snail from the sampling site.



~ 44 ~

References

1. Sri-aroon P,Butraporn P, Limsomboon et al. Freshwater mollusks of medical importance in Kalasin province,

Northeast Thailand. Southeast Asian J Trop Med Public Health 2005; 36:653-7.

2. Tesana S.Diversity of mollusks in Lam Ta Khong reservoir, Nakhon Ratchasima, Thailand. Southeast Asian J Trop

Med Public Health 2002; 33: 733-8.

3. Brandt RAM.The non-marine aquatic mollusca of Thailand. Arch Molluskenkd 1974; 105: 1-423.

4. Upathum ES, Sornmani S, Kitikoon V et al. Identification key for the fresh and brackish water snails of Thailand.

Malacol Rev 1983; 16: 107-32.

5. Temcharoen P, Keittivuti A, Keittivuti B et al. Freshwater snails survey in and around the Cambodian refugee camp,

Sakaeo district, Prachinburi province, Thailand. Southeast Asian J Trop Med Public Health 1982; 13: 606-8.



~ 45 ~

The prevalence of children enterobiasis of Uttaradit province, attending mobile unit of

Naresuan University.

Urat Pimolsri *

Saengchai Nateeworanart **

Introduction

Uttaradit is province in the Lower North, Uttaradit has along history developing the years since

prehistoric time. The site of the original town, than called Bang Pho Tha It, was located on the right bank

of the Nan River. It flourished as a port for goods transportation. As a result, King Rama V elevated its

status into a province and re-named it Uttaradit, literally the Port of the North. Uttaradit is located 491 km.

for Bangkok and covers an area of 7,838 square km. and is divided into the following districts: Muang,

Tron, Laplae, Phichi, Tha Pla, Nam Pat, Fak Tha, Ban Khok and Thong Saen Khan. In 2010 Uttaradit

Province had a total population of 462,651 , male of 228,268 people and female of 234,383 people

(Uttaradit Primary Education Service area office 1. 2013; Update July 2010)

The pinworm, Enterobius vermicularis, is one of the most common world-wide distributed

parasites of man particularly in school children. It is characterized by an esophagus with a posterior bulb.

The worms are most abundant in the cecum and appendix. Human are generally thought to be the only

host, but these worm have been reported in a few other primates for example, chimpanzee an gibbon

(Noble et al, 1989). Nocturnal migration of the female worms to host’s anus for laying eggs frequently

leads to severe irritation. Most cases are asymptomatic. However, anal or vaginal pruritus, abdominal

pain, constipation or diarrhea can occur. Children are more commonly infected than adult, presumably

because they are less fastidious in matters of personal hygiene. (Paingjai et al, 1992)

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

* Department of Microbiology and Parasitology, Faculty of Medical Science, Naresuan University, Phitsanulok.

** Department of Medical technology, Faculty of Allied Health Sciences, Naresuan University, Phitsanulok.



~ 46 ~

The objective of this study was to determine the egg positive rate of pinworm infection in

students of rural area of Uttaradit province.

Materials and Methods

A survey of Enterobius vermicularis was carried out in three schools (Chumchonbanhuadong

School, Watmaechey School, and Denchat School) in Uttaradit the 160 children in these areas, age 1-13

years were recruited in this study with verbal informed consent form their parents. The children were

clarified for using cellophane tape. As described by Beaver et al. 1984.

Results

A total of 37(23.12%) of the 160 samples were positive for pinworm egg. The egg positive rate

among boys (27.39%) was higher than that among girls (19.54%)

Discussion

The overall infection rate was 23.12% (37/160) in with the egg positive rate positive rate among

boys (27.39%) was higher than that among girls (19.54%). The result of the present study is nearly as

much as other worker in Thailand. By using the same method. The infection rates were 15.49% and

21.54% in Mae Chame , Chiang Mai and Bang Khum Thian, Bangkok, respectively (Saksirisampant et al,

2004, Changsab et al, 2000). However, a high prevalence in the hill tribal children Mae Suk district and

Karen hill tribe villages in Chiang Mai were 41.60% (Chaisalee et al, 2004). In this study the egg positive

rate among boys (19.02%) was no significant differences that among girls (18.52%). Never the less, a total

of 307 (18.50%) of the 1,661 samples were positive for Enterobius vermicularis eggs. The egg positive

rate ranged from 0% to 59.30% by location on western and southern coastal of the republic of Korea.

(Park et al. 2005)



~ 47 ~

The prevalence of enterobiasis greatly depends upon socioeconomic situation levels, and on

personal hygiene and habits. A lack of personal hygiene and close contact between people encourage the

spread of Enterobius vermicularis. Other factors including playing on the floor nail biting, failure to wash

hand before meals, and living in non-apartment dwelling have also been reported to associate with the

prevalence of enterobiasis (Sung et al, 2001). In this respect, kindergarten and school based mass control

activities are likely to be more effective than individual treatment.

Enterobiasis is a disease with usually mild symptoms such as, perianal itching and dermatitis; it is

asymptomatic in most adult who have low worm burdens. However, in children, particularly who have

heavy worm burdens, neurological symptoms including nervousness, restlessness, irritability, and

distraction may occur, and these may influence child growth (Beaver et al, 1984, Cook, 1994, Song et al,

2003). Rarely ectopic infections in the pelvic area or urinary tract of woman can occur.

Egg positive rate in our study is rather low, may be form using a single test. Goldsmith and

Heyneman (1989) suggested that 3 tests will detect 90.00% and 99.00% in 5 tests. Repeated cellophane

tape method must be done again to get the real prevalence in these communities.

Effective chemotherapeutic regimens have been developed and used for decades; however, the

control of enterobiasis is difficult because of frequent reinfection and a short life cycle (Lee et al, 2001).

Repeated health education concerning improved personal hygiene and regular inspections and mass

chemotherapy with appropriate anthehelmintics are essentially required to control enterobiasis among

children in three school of Uttaradit.

Fig 1. Egg of Enterobius vermicularis (Cellophanetape technique, 40X)



~ 48 ~

Acknowledgement

We would like to thank faculty of Medical Science, Naresuan University staffs for their

assistance.

References

1. Uttaradit Primary Education Service area office 1. 2013 Access at

http://www.utdone.net/commentutd1/index2.html on 18 December 2013.

2. Noble ER, Noble GA, Schad GA, Macinnes AJ. Parasitology; The biology of animal parasites. 6th ed,

Lea&Febiger, Philadelphia, USA. 1989.

3. Piangjai S, Muangyimpoing Y, Tipavangkosol P, Artsansri P, Choochote W . A survey on the

Prevalence of Enterobius vermicularis in primary school children in Chiang Mai province. J Trop Med

Parasitol 1992;15:106-7.

4. Beaver PC, cupp EW. Clinical Parasitology. 9thed, Lea&Febiger, Philadelphia, USA.1984.

5. Sakairisampant W, Prowmbeon J, Kanmarnee P, Phaisom S, Yenthakam S, Nuchprayoon S. Prevalence

of Parsitism among students of the Karen hill-tribe in Mae Chame district, Chiang Mai province,

Thailand. J Med Assoc Thai.2004;87 suppl 2:278-83.

6. Changsap B, Nithaikatkul C, Boontan P, Wannapinyosheep S, Vongvanics N, Poister C. Enterobiasis

in primary school in Bang Khun Thian District Bangkok, Thailand.Southeast Asian J Trop Med Public

Health; 2000;33suppl 3 ; 72-5.

7. Chaisalee T, Tukaew A, Suwansaksri J. Verry high prevalence of Enterobiasis Among The Hilltribal

Children in rural district “Mae Suk” Thailand. Med Gen Med. 2004; 6:5

http://www.utdone.net/commentutd1/index2.html



~ 49 ~

8. Park JH, Han ET, Kin WH, Shin EH, Guk SM, Kim JL, Chai JY. A survey of Enterobius vermicularis

infection among children on western and southern coastal Islands of the republic Korea. Korean J

Prasitol. 2005; 43: 129-34 .

9. Sung JF, Lin RS, Huang KC, Wang SY, Lu YJ. Pinworm control and risk factors of pinworm Infection

among primary-school children in Taiwan. Am J Trop Med Hyg 2001; 65: 558-62.

10. Cook GC. Enterobius vermicularis infection. Gut 1994; 35: 1159-1162.

11. Song HJ, Cho CH, Kim JS, Choi MH,Homg SP. Prevalance and risk factors for enterobiasis Among

preschool children in a meyropolitancity in Korea 2003; 91:46-50.

12. Goldsmith R., Heyneman. Tropical Medicine and Parasitology. Appleton&Lange, Conncticut.1989.

13. Lee KJ, Ahn YK, Ryang YS. Enterobius vermicularis egg positive rates in Primary school Children in

Gangwon-do, Korea.Korean J Parasitol 2001;39: 327-8.



~ 50 ~

Sample Carryover: ปจจยหนงทส าคญในการตรวจวเคราะห DNA

Sample Carryover: an Important Factor for DNA Analysis

อรตน พมลศร *

แสงชย นทวรนารถ **

บทคดยอ

การปนเปอนของตวอยางมผลตอการตรวจผปวยเปนอยางมาก เนองจากการสารพนธกรรมและ

โปรตนมความไวตอการปนเปอน ดงนนแมมสารดงกลาวปรมาณเพยงเลกนอยสามารถเปนสาเหตใหการ

วนจฉยผดพลาดได การศกษานตองการชใหเหนวาการปนเปอนของตวอยาง DNA ระหวางตวอยางจะลดลง

ได หากมการลาง cuvette หลงการใชในแตละตวอยาง

Abstract

Sample carryover can cause erroneously high patient test results . Because genetic materials and

proteomics study are a sensitive test, a small amount of contamination may lead to a source of error

diagnosis. This study indicates cuvette washing after determination will decrease sample to sample DNA

carryover.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

* ภาควชาจลชววทยาและปรสตวทยา คณะวทยาศาสตรการแพทย มหาวทยาลยนเรศวร พษณโลก

** ภาควชาเทคนคการแพทย คณะสหเวชศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร พษณโลก



~ 51 ~

บทน า

ความหมายในการวเคราะหทางเคมคลนกและภมคมกนวทยา sample to sample carryover (SSC)

คอ การปนเปอนของสารจากตวอยางทตรวจวเคราะหหนงไปสการตรวจวเคราะหตวอยางอกตวอยางถดมา

การเกด SSC มผลเสยตอการตรวจวเคราะหเพราะท าใหผลการตรวจผดพลาดจากความเปนจรง SSC มกจะ

เกดจากการตรวจวเคราะหสารตวอยางทมความเขมขนสงไปสความเขมขนต า 1-2 ถงแมวาการตรวจ

วเคราะหสารในตวอยางสงตรวจในปจจบนจะใชเครองวเคราะหอตโนมต การปนเปอนดงกลาวกยงคง

เกดขนไดเสมอ ซงการปนเปอนดงกลาวจะเกดผลเสยมากและท าใหการวนจฉยโรคเกดการผดพลาด การ

ปองกนการเกดการปนเปอนจงมความส าคญเปนอยางยง ผตรวจวเคราะหตองใหความส าคญตอการเกดการ

ปนเปอนในการตรวจวเคราะหเพอใหไดผลการตรวจวเคราะหทถกตอง เชอถอได อนจะน าไปสการรกษาท

ถกตองตอไป1-3 การศกษานตองการชใหเหนถงผลของ SSC ในการตรวจวเคราะห DNA ซงปจจบนม

การศกษาเพองานวจยและการรกษา แมกระทงการตรวจเพอใชเปนหลกฐานทางนตวทยาศาสตรทนาเชอถอ

ไดมากทสดตวอยางหนง

วธการศกษา

ตวอยางทใชในการศกษา

ผวจยท าการศกษาผลของการปนเปอน carryover ของการวด DNA ทสกดจาก Trichomonas

vaginalis โดยวธ conventional PCR โดยต าแหนง gene ทใชในการศกษา Adenylate cyclase และใช

primer AGC2

การทดสอบการปนเปอนโดยเครองวดการดดกลนแสงอตโนมต (spectrophotometer)

ท าการตรวจปรมาณ DNA ดวยการดดกลนแสงดวยเครอง Gene Quant Pro, Biochem ltd,

Cambridge, England ทความยาวคลน 260 นาโนเมตร ใชน ากลนปรบศนย (set blank)3

ส าหรบการศกษาการปนเปอน ผวจยท าการวดปรมาณ DNA ทไดจาก PCR product โดยเจอจาง

สารละลาย DNA ตวอยาง 1:20 ท าการวดครงท 1 PCR product ตงตนจ านวน 2 ตวอยาง



~ 52 ~

จากนนท าการวดการดดกลนแสงน ากลนใน cuvette เดมในการวดครงท 2 สวนการวดครงท 3 ผวจย PCR

product วดการดกกลนแสงกอนจากนนใช cuvette เดมทลางดวยน ากลนกอนจะวดการดดกลนแสงอกครง

ดวยน ากลน

การทดสอบการปนเปอนโดย agarose gel electrophoresis

น า PCR product จากการตรวจวดการดดกลนแสงทงสามครงมาตรวจดวยการท า electrophoresis

ตรวจการปนเปอนดวยแสง Ultraviolet (UV)


ตาราง 1. ผลการวดการดดกลนแสงของ PCR product โดยปราศจากการลาง cuvette กอนวดเปรยบเทยบกบการ

วดการดดกลนแสงเมอลาง cuvette กอนการวดครงตอไป

วดครงท ตวอยางท คาเฉลยของ DNA ท 260 นาโนเมตร(ไมโครกรม/

ไมโครลตร)

1 1 0.035

2 0.010

2 1 0.006

2 0.002

3 1 0.002

2 0.000

ครงท 1 DNA ตงตน

ครงท 2 DNA ทวดโดยไมลาง cuvette

ครงท 3 DNA ทวดโดยลาง cuvette ดวยน ากลนกอนการวดในครงถดไป



~ 53 ~

ภาพ 1. แสดงแสดงแถบของ PCR product ทเกดจากการปนเปอนเมอลางและไมลาง cuvette กอนการตรวจวด

ในครงตอไป

Lane 1 แถบของ marker

Lane 2, 3 แถบ DNA product ตงตน

Lane 4,5 แถบ DNA product ทวดโดยไมลาง cuvette

Lane 6,7 แถบ DNA product ทวดโดยลาง cuvette

สรปและวจารณผลการศกษา

จากผลการศกษาพบการปนเปอนของ PCR product ในน ากลนบรสทธ เมอวดการดดกลนแสงดวย

cuvette เดมทไมผานการลางกอนการวดในครงตอไป ในขณะทการปนเปอนจะนอยลงมากเมอลาง cuvette

ดวยน ากลนกอนท าการวดในครงตอไป (ตาราง 1และภาพ 1) ผลการศกษาชใหเหนวาการปนเปอนจากการ

วดสารทมความเขมขนสงไปสสารทมความเขมขนทต ากวาโดยไมลาง cuvette มโอกาสท าใหเกดการ

ปนเปอนสง ซงการปนเปอนดงกลาวนเปนสาเหตของความผดพลาดในการวนจฉยได ผปฏบตงานและ

นกวจยควรตระหนกและระมดระวงผลเสยทเกดจากการปนเปอนน ในทางเคมคลนกมการหลกเลยงโดย

เปลยน pipette ทกครงทดดสารหรอตวอยาง วดความเขมขนสารจากสารละลายทสจางไปหาสารละลายทส

เขมกวาตามล าดบ1-3 เนองจากการศกษานเปนการวดการดดกลนแสงของ DNA ซงเปนการวดความขน



~ 54 ~

เนองจากไมมน ายาในปฏกรยาทเกดสในการวด ดงนนผตรวจวดควรลาง cuvette ดวยน ากลนทกครงหลง

การวดสารละลาย

Carryover เปนปญหาในการตรวจวเคราะหผลทางหองปฏบตการ การปนเปอนจากตวอยางหนง

ไปสอกตวอยางหนงสามารถท าใหเกดผลบวกปลอม (false positive) ท าใหเกดผลเสยในการแปลผลและ

ความนาเชอถอของผลการตรวจทางหองปฏบตการ การปนเปอนสามารถเกดไดจากตวผท าการตรวจวดเอง

อปกรณทใชตรวจวเคราะห โดยเฉพาะอยางยง cuvette, pipette และ autopipette ดงนนผปฏบตควร

ตระหนกและระมดระวงปญหานในการตรวจวเคราะห การปนเปอนลกษณะนมกเกดจากการตรวจวดสาร

จากสารทมความเขมขนสงไปยงตวอยางทมความเขมขนนอยกวา แมปจจบนมการตรวจวเคราะหโดยการใช

เครองตรวจวเคราะหอตโนมตเพอความรวดเรวและลดความผดพลาดผลตรวจวเคราะหทเกดจากตวบคคลก

ตาม ปญหาการปนเปอนจากตวอยางหนงไปสอกตวอยางหนงยงคงเกดขน ถงแมจะมผผลตเครองตรวจ

วเคราะหบางรายอางถงความสามารถของเครองตรวจวเคราะหทบรษทผลตไมมปญหาการปนเปอนในการ

ตรวจวเคราะหกตาม แตมกจะมรายงานการศกษาทรายงานผลบวกปลอมของการตรวจวดสารบางชนด

เกดขนในภายหลงเสมอ4-5 เพอเปนการเพมความนาเชอถอของการตรวจวเคราะห ผใชเครองตรวจวเคราะห

อตโนมตควรท าการศกษาปญหา การปนเปอนจากตวอยางสตวอยางในการใชเครองวเคราะหอตโนมตเสมอ

เมอมการตรวจวเคราะหสารในหองปฏบตการ

กตตกรรมประกาศ

ผวจยขอขอบคณ Dr.Tai Jung Hsiang, Institute of Molecular Medicine, Academia Sinica, Taipei,

Taiwan ในการอนเคราะหสารเคมและเครองมอทใชในการทดลอง ขอขอบคณ The Taiwan

International Graduate Program(TIGP), Academia Sinica, Taipei, Taiwan และมหาวทยาลยนเรศวรในการ

อนเคราะหทนในการศกษาดงานในครงน

และรศ.ดร.สขกจ ยะโสธรศรกล รองอธการบดฝายกจการตางประเทศ มหาวทยาลยนเรศวรในการ

ใหค าปรกษาระหวางทผวจยด าเนนการทดลองในประเทศไตหวน



~ 55 ~

References

1. Armbruster DA, Alexander DB. Sample to sample carryover: a source of analytical laboratory error and its relevance

to integrated clinical chemistry/immunoassay systems. Clin Chim Acta. 2006; 373(1-2): 37-43.

2. เรวตร ทกษณะมณ ใน เตมดวง ลมไพบลย จรรตน ปอาจ ดวงฤด อนทวงษ บรรณาธการ. Carryover effect: ปฏบตการ

เคมคลนก. คณะเทคนคการแพทย มหาวทยาลยขอนแกน. 2542.

3. Sambrook J, Russell DW. Molecular cloning: a laboratory manual volume 2. 3rd ed. Cold Spring Harbor Laboratory

Press, New York. 2001.

4. Grenier A. Analytical false-positive increases and cardiac troponin I: what is the best sample?. Ann Biol Clin

(Paris). 2009; 67(1): 118-20.

5. Dimeski G, Jones B, Brown N. Carryover can be a cause of false-positive results with the Beckman AccuTnI assay.

Clin Chem Lab Med. 2012; 50(6): 1135-6.

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=Armbruster%20DA%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=16777083

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=Alexander%20DB%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=16777083

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16777083

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=Grenier%20A%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=19278053



http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=Dimeski%20G%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=22706260

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=Jones%20B%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=22706260

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=Brown%20N%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=22706260




~ 56 ~

Cantharidin และดวงน ามน

Cantharidin and Blister Beetles

สกฤตา วองวกยการ *

แสงชย นทวรนารถ **

บทคดยอ

Cantharidin ทผลตจากดวงน ามนมความส าคญทางการแพทยเนองจากสารนมความเปนพษรายแรง

ตอสตว บทความนจงน าเสนอความสามารถในการเปนพษ อาการทางคลนกและผลของสารนทมตอมนษย

Abstract

Cantharidin is produced by blister beetles. Because of its super toxic to animals, cantharidin is of

medical importance. The aims of this review was to mention cantharidin toxicity, clinical symptomatology

and human cantharidiasis.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

* คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร พษณโลก

** คณะสหเวชศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร พษณโลก



~ 57 ~

บทน า

Cantharidin เปนสารถกผลตโดยดวงใน family Meloidae (true blister beetles) และ family

Oedemiaridae (false blister beetles) สารนมชอทางเคมคอ 4,7-Epoxyisobenzofuran-1,3-dione,hexahydro-

3a,7a-dimethyl-, (3aR,4S,7R,7aS)-rel-(56- 25- 7) และมชอพองทางเคมคอ 4,7-Epoxyisobenzofuran-1,3-

dione, hexahydro-3a, 7a-dimethyl-, (3aa,4b,7b,7aa)-; 7-Oxabicyclo[2.2.1 ]heptane-2,3-dicarboxylican

hydride, 2,3-dimethyl-(8CI); Cantharidin(6CI,7CI);1,2-Dimethyl 3,6 epoxyperhydrophthalicanhydride;

Cantharidine; Cantharone; Hexahydro-3a,7a-dimethyl-4,7-epoxyisobenzofuran-1,3-dione; Kantaridin;

NSC 61805

สตรทางเคมคอ C10H12O4 สตรโครงสราง (ภาพท 1) มน าหนกโมเลกล196.22 ความหนาแนน1.362

g/cm3 จดเดอด326.869 °C at 760 mmHg จดหลอมเหลว 215-217 °C จดวาบไฟ 146.137 °C1

ภาพ 1 โครงสรางของ Cantharidin

ทมา: http://www.lookchem.com/Cantharidin/

ดวงน ามน

ดวงน ามน (blister beetle หรอ oil beetle) ชอทางวทยาศาสตรของดวงนคอ Mylabris phalerata

เรยกชอสามญหลายชอเชนดวงโสน ดวงไฟเดอนหา ในทางอนกรมวธานดวงนถกจดอยใน Phylum

: Arthropoda, Class : Insecta, Order : Coleoptera, Family : Meloidae, Genus : Mylabris, Species

: phalerata ชนดทพบในประเทศไทยพบมากเปนชนดดวงน ามนชนดดวงน ามนเหลองด าใหญ (yellow-

banded blister beetle) มความยาวประมาณ 2.5 ซม. กวางประมาณ 1ซม.สวนล าตว ขาและหนวดมสด า

หนวดสน ปกมแถบเหลองพาดขวาง 3 แถบ เปนแมลงศตรพชชนดปากกดกน (chewing type) ตวเตมวยกด

http://www.lookchem.com/Cantharidin/



~ 58 ~

กนใบ ดอก ยอดออน ผลและท าใหพชมอาการไหมเกรยมดวย มกพบบนตนถวสสง ฝาย แตง แตงกวา ปอ

แกว และไมดอกอกหลายชนด(ภาพ2)

นอกจาก Mylabris phalerata ยงพบดวงน ามน Epicauta malkini ปกคหนาสเหลองและปลายปก

สด า แต E. waterhousei ปกคหนาสด ามขดสเหลองตามยาวขอบปกขางละขด หวสแดงดวงน ามน พบเหน

ทวประเทศ (ภาพ3) โดยเฉพาะ Epicauta malkini และ E. waterhousei จะพบตงแตเดอนเมษายนเปนตนไป

สวน M. phalerata จะพบเหนในระหวางเดอนสงหาคม เปนตนไป และจะพบมากในระหวางเดอนกนยายน

ถงเดอนพฤศจกายนของทกป

วงจรชวตของดวงน ามน

ตวเมยวางไขในดน หลงจากไขฟกออกเปนตวหนอน ตวหนอนตวออนของดวงน ามนเปนแมลงห า

กนไขตกแตนเปนอาหารจนโตเขาดกแดในดน จากนนเมอฟกเปนตวเตมวยดวงบนไปหาตนถวทเรมออก

ดอกและกนดอกถวเปนอาหาร เมอดวงน ามนรบกวนผลผลตและมปรมาณมากผดปกต เกษตรกรควรใช

carbaryl 0.1% (Sevin 85% WP) พน 1-2 ครงทก 7-10 วน 2-7

ภาพ 2 ดวงน ามนชนดทพบบอยในประเทศไทย

ทมา SIAM INSECT-ZOO & MUSEUMhttp://www.malaeng.com/blog/?cat=57

http://www.malaeng.com/blog/?cat=57



~ 59 ~

ภาพ3 Epicauta waterhousei

ทมา SIAM INSECT-ZOO & MUSEUM http://www.malaeng.com/blog/?cat=57

ภาพ4 Canthridin dermatitis

ทมา: http://bakabo.exteen.com/20101124/entry

ความเปนพษของดวงน ามน

ในธรรมชาต ดวงน ามนสรางสาร Cantharidin ทขอตอสวนขาและ ขอตอบรเวณหนวดของมนเพอ

ปองกนการท าลายของไขจากนกลาหรอเมอมนถกรบกวนจากสตวอน สารนจะถกสรางจากดวงตวผแลว

ถายทอดไปยงตวเมย เมอมนจบคสบพนธ และถายทอดไปยงไขทมนวางในทสด Cantharidin มความเปน

พษตอสตวหลายชนดไมวาจะเปนสตวทมความส าคญ เชนวว แพะ แกะ และสตวอน ๆ อาทเชน กระตาย

สกร หน สตวครงบกครงน า สตวเลอยคลาน สตวปก ดงนนดวงน ามนจงเปนสาเหตทกอใหเกดความ


http://bakabo.exteen.com/20101124/entry



~ 60 ~

เสยหายตอสตวทมความส าคญทางเศรษฐกจ โดยเฉพาะปศสตวทเลยงววนม จากรายงานการศกษาใน

สหรฐอเมรกาพบวา ววทใหนมลดลงหรอเสยชวตจากการไดรบสารพษนมสาเหตสบเนองมาจากววกน

alfalfa ทมดวงนอย ความรนแรงของอาการขนกบปรมาณสารนทสตวกนเขาไป ขนาดและสขภาพของสตว

ทไดรบสารน ซงอาการจะมตงแตปวดทองอยางรนแรง ชอคและตายไดในทสด รายงานการศกษาในววทกน

แมลงทมสารนอย โดยมน าหนกของแมลง 1.6 g จะตายภายใน 26 ชวโมง สวนสาร cantharidin บรสทธ 10 g

ท าใหววตายได สวนการศกษาหนงรายงานวา lethal dose ของสารนในมานอยกวา 0.5 mg/Kg body weight

นอกจากนยงมรายงานวาสารนจะไมมปรมาณลดลงแมจะเกบฟางหรอหญาแหงทมซากของแมลงทผลตสาร

นไวเปนเวลานาน

อาการแสดงของสตวทไดรบสารพษน ขนกบปรมาณ cantharidin ทรบเขาไป สารนจะท าใหเกด

การระคายเคองในระบบทางเดนอาหารและทางเดนปสสาวะ อาจจะพบสตวปสสาวะเปนเลอด อยางไรก

ตามสวนใหญมกพบปสสาวะมสปกต ปวดทอง ซม เบออาหาร สตวจะพยายามดมน าหรอแชสวนจมกและ

ปากในน า ในมาจะพบ mucous membranes ของทางเดนอาหารมสด าคล า เหงอออกมาก มอตราการเตนของ

หวใจและการหายใจเพมขน อณหภมสวน rectal เพมสงขน อาจจะพบน าลายฟมปาก กระวนกระวาย กระบง

ลมท างานผดปกต เดนโซเซ ทองรวงโดยอาจจะพบเลอดออกมากบมล ชอกตายในทสด8

ผลของสาร cantharidin ทมตอคน

ดงไดกลาวมาแลวขางตนวาคนจะไดรบพษจากสาร cantharidin ผานการโดนแมลงขบ

haemolymph ทขอตอขาของแมลงสมผสกบผวหนงท าใหเกด dermatitis (ภาพ4) นอกจากผวหนงแลวคนยง

ไดรบสารนจากการกนแมลงทมสารนอย โดยมความเชอวาการกนแมลงทมสารนจะเสรมสมรรถภาพทาง

เพศ นอกจากนยงมรายงานการไดรบสารนจากการใชดวงน ามนหรอ Spanish fly (Lytta vesicatoria) เปน

เหยอในการตกปลา

การกนสารนปรมาณ 10-65 mgสามารถท าใหคนเสยชวต โดยรายงานในคนเสยชวตจากการไดสาร

นรายหนงพบ 72.3 mg/ml ซง LD 50 ของสารนคอ 1mg/kg



~ 61 ~

การกนสารนเขาไปจะท าให epithelial cell ทระบบทางเดนอาหารและทางเดนปสสาวะถกท าลาย

รวมทงเกด liver toxicity มการรบกวนการท างานของหนวยไตเกด vascular nephritis มเลอดออกในระบบ

ทางเดนอาหาร

ผทบรโภคดวงน ามนมากกวา 3 ตวขนไป จะมอาการคออกเสบ กลนอาหารล าบาก ปวดทอง

คลนไส อจจาระรวง อาเจยนเปนเลอด ความดนโลหตลดลง ปสสาวะเปนเลอด สลบ และเสยชวตจากภาวะ

หายใจลมเหลว เมอดวงน ามนถกรบกวนหรอถกจบตว มนจะขบของเหลวสเหลองออนทมสารพษแคนทาร

ดน (cantharidin) ออกจากขอตอของสวนขา ถาพษถกผวหนงจะเปนตมพพองอกเสบ โดยสารนจะไมถก

ท าลายโดยความรอนจากการหงตมหรอเผาไฟ แมผรบประทานจะน าดวงน ามนไปผานความรอนกยงไดรบ

อนตรายจากแมลงชนดน นอกจากนการกนอาหารทมไขมนสงมผลท าใหการเกดพษของสารนมากขนอก

ดวย9

อาการพษจากการไดรบพษมสองแบบคอ การไดรบพษแบบแรกเปนแบบพษเฉยบพลน (acute

poisoning) ถาถกผวหนงจะท าใหเกดการระคายเคอง เปนตมพพอง หากรบประทานเขาไปจะเกดอาการ

คลายถกไฟไหมพอง คออกเสบ กลนอาหารล าบาก ปวดทอง คลนไส อจจาระรวง อาเจยนเปนเลอด ความ

ดนโลหตลดลง ปสสาวะเปนเลอด สลบและเสยชวตจากภาวะหายใจลมเหลว การไดรบพษแบบตอมาเปน

แบบพษเรอรง (chronic poisoning) อาการคลายพษเฉยบพลน แตรนแรงนอยกวา

หากรบประทานสารน ในขนาดประมาณ 50-70 มลลกรม จะท าใหผใหญเสยชวตได นอกจากนสาร

นยงยบย งการท างานของ protein phosphatses1 และ 2A ซง protein phosphatase 2A (PP2A) เกยวของกบ

metabolism ของ glycogen และการควบคม cell proliferation และ channels และ receptors บน membrane

รวมทงสารนยงเกยวของการปรบสภาพของ protein kinase และ protein phosphatase โดยพาะอยางยง

protein phosphatase ม สวนส าคญในการควบคมการท างานของกระบวนการ reversible protein

phosphorylation ทควบคม gene transcription, protein-protein interaction, การแบงเซลและกระบวนการ

apoptosis โดย cantharidin ขดขวางขนตอนการ alignment ของ chromatid ในระยะ metaphase ท าให

กระบวนการแบงตวแบบ mitosis ชาลง ซงมผลท าใหการเรมเกดระยะ anaphase ชาลง ซงสงผลตอการเกด

กระบวน apoptosis ทชาลงดวย10-11



~ 62 ~

การรกษาผทไดรบอนตรายจากการบรโภคสารน คอ ลางทองเพอใหสารพษออกจากรางกายหรอใช

ผงถาน (activated charcoal) ดดซบสารพษ การใหเลอดและน าเกลอทางหลอดเลอดด า ส าหรบการรกษา

ระบบไหลเวยนเลอดลมเหลวและการชอก โดยการใหเลอดและน าเกลอทางหลอดเลอดด า สวนการปองกน

อนตรายทเกดกบไต โดยท าใหมการถายปสสาวะเพมมากขน ดวยการใหของเหลวแมนนทอล (mannitol)

และยาขบปสสาวะ อนๆ เขาทางหลอดเลอดด า12

References

1. Look Chem; look for chemicals. http://www.lookchem.com/Cantharidin/

2. พสทธ เอกอ านวย. โรคและแมลงศตรพชทส าคญ. พมพครงท 3. สวนสตวแมลงสยาม แมรม เชยงใหม.2553.

3. ฐานขอมลแมลงศตรพช. http://agkc.lib.ku.ac.th/pra/pest/detail.php?pest_id=236

4. ดวงน ามน. http://www.agriqua.doae.go.th/plantclinic/Clinic/plant/peanut/blister.htm

5. ดวงน ามน อนตรายทไมควรมองขาม. http://www.tripandtrek.com/tntboard/index.php?topic=1337.0

6. SIAM INSECT-ZOO & MUSEUM http://www.malaeng.com/blog/?cat=57

7. ดวงน ามน โดนเขากบตวรซงเลย http://bakabo.exteen.com/20101124/entry

8. Schmitz DG. Catharidin poisoning(Blistle beetle poisoning)

http://www.merckmanuals.com/vet/toxicology/cantharidin_poisoning_blister_beetle_poisoning/overview_of_cantharidin

_poisoning.html

9. Ghoneim K. Cantharidin toxicosis to animal and human in the world: a review. Stand Res J Toxicol Environ H

Sci.2013; 1(1): 1-16.

10. Eldridge R, Casida JE. Cantharidin effects on protein phosphatases and phosphorylation state of phosphoproteins in

mice. Toxicol Apll pharmacol. 1995; 130:95-100

11. Bonness K, Aragon IV, Rutland B, Ofori-Acquah SDean NM, Honkanen RE. Cantharidin-induced mitic arrest is

associated with the formation of aberrant mitotic spindles and lagging chromosomes resulting, in part, from the

suppression of PP2A α. Molec Cancer. 2006; 5(11): 2727-36.

12. http://daten.didaktikchemie.uni-bayreuth.de/umat/cantharidin/cantharidin.htm

http://www.lookchem.com/Cantharidin/

http://agkc.lib.ku.ac.th/pra/pest/detail.php?pest_id=236

http://www.agriqua.doae.go.th/plantclinic/Clinic/plant/peanut/blister.htm

http://www.tripandtrek.com/tntboard/index.php?topic=1337.0


http://bakabo.exteen.com/20101124/entry

http://www.merckmanuals.com/vet/toxicology/cantharidin_poisoning_blister_beetle_poisoning/overview_of_cantharidin_poisoning.html

http://www.merckmanuals.com/vet/toxicology/cantharidin_poisoning_blister_beetle_poisoning/overview_of_cantharidin_poisoning.html

http://daten.didaktikchemie.uni-bayreuth.de/umat/cantharidin/cantharidin.htm



~ 63 ~

การตรวจอจจาระ

Fecal examination

แสงชย นทวรนารถ *

ไชยวฒน ไชยสมบรณ *

บทคดยอ

ถงแมอจจาระจะเปนสงสงตรวจซงไมเหมาะสมตอการตรวจทางนตวทยาศาสตร เนองจากมการรบกวนของสารส

ในน าดและการเสอมสลายของ DNA จากเอนไซม และแบคทเรย แตการตรวจอจจระสามารถชวยในการระบโรคในระบบ

การยอยอาหาร และชวยหาสาเหตของอาการโรคทเกดในระบบทางเดนอาหาร การตรวจอจจาระสามารถใชในการตรวจ

กรองมะเรงล าไสใหญจากการตรวจ occult blood :อกทงยง.สามารถใชสงสงตรวจนในการหาสาเหตของการตดเชอปรสต

แบคทเรย เชอราและไวรสไดอกดวย

Abstract

Stool is unsuccessful forensics specimen because of the bile pigments inhibitory effect, the

degradation of DNA by digestive enzymes and bacteria. However, stool analysis can help identify

diseases of the digestive system and help find the cause of symptoms affecting the digestive tract. The

analysis can used for colon cancer screening by checking for hidden (occult) blood. In addition, not only

this diagnosis can look for parasites, but l it can also look for the cause of an infection, such as bacteria,

a fungus, or a virus.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

* ภาควชาเทคนคการแพทย คณะสหเวชศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร พษณโลก

http://www.webmd.com/hw-popup/colorectal-cancer

http://www.webmd.com/hw-popup/fungus



~ 64 ~

การเกดอจจาระ

อาหารทกนเขาไปผานการยอยในระบบทางเดนอาหารโดยเรมจากการบดเคยวของฟน การยอย

แปงของน าลาย (Saliva) การยอยในกระเพาะอาหาร ล าไสเลก โดยมอวยวะชวยยอยอนๆ เชน น าดจากตบ

และตบออน มการดดกลบน าและสารจ าเปนบางชนดของล าไสใหญ กอนทสวนทไมสามารถยอยและดด

ซมไดจะถกถายออกมานอกรางกายทางทวารหนกในรปของอจจาระ อจจาระปกตทเกดในระบบทางเดน

อาหาร (Gastrointestinal system) โดยอาหารสวนทรางกายไมสามารถยอยและดดซมไดเชน Cellulose,

แบคทเรย, สารคดหลงในระบบทางเดนอาหาร(gastro intestinal secretion), สารสในน าด (Bile pigment),

เซลลจากล าไส (Intestinal wall cells), Electrolytes และ น า1- 10

การตรวจอจจาระและนตวทยาศาสตร

ถงแมจะมเซลลบทางเดนอาหารประมาณ 1010 เซลลทออกมากบอจจาระในหนงวน แตอจจาระเปน

สงสงตรวจทไมเหมาะกบการตรวจ nuclear DNA เพราะสารสจากน าดจะรบกวนการตรวจ DNA typing

รวมทง แบคทเรยและเอนไซมในระบบทางเดนอาหารจะท าให nuclear DNA เสยสภาพ3 จงมการศกษาท

พยายามจะลดการรบกวนดงกลาวเพอใชอจจาระส าหรบการตรวจทางนตวทยาศาสตร ชววทยาและ

นเวศวทยา 4, 5 อยางไรกตาม มรายงานทระบวาอจจาระสามารถใชในการตรวจ mitochondrial DNA ได 3, 5

การทดสอบหาสาเหตของทองรวง

ปกตน าจากอาหารรวมทงสารคดหลงทหลงจากน าลาย กระเพาะอาหาร ตบ ตบออนและล าไสรวม

แลวจะมปรมาตร 500-1,500 มล. จะมการดดกลบทล าไสเลกและล าไสใหญ โดยเฉพาะทล าไสใหญจะดด

กลบน าไดถง 300 มล. น าทถกขบออกพรอมกบอจจาระจะมปรมาณเพยง 150 มล. เทานน ปรมาณน าใน

อจจาระเกน 3,000 มล.เปนปรมาณเกนล าไสใหญจะดดกลบไดเรยกวา ทองรวง (Diarrhea) แตถาปรมาณน า

ดดกลบมากเกนไปทล าไสใหญจะท าใหเกดทองผก (Constipation) ซงท าใหอจจาระกอนเลกและแขงมาก



~ 65 ~

การตดเชอแบคทเรย ไวรส และโปรโตซว ทท าใหสญเสย Electrolytes และน า ท าใหล าไสใหญ

ไมสามารถดดกลบน าเรยก Secretory diarrhea ในขณะท Osmotic diarrhea เกดจากรางกายมความผดปกตใน

การสลายและดดกลบของสารอาหารของล าไสใหญ ท าใหพบสารอาหารนน ๆ ในอจจาระ

ตาราง 1 การทดสอบส าหรบหาสาเหตของอาการทองรวง

Secretory Diarrhea Osmotic Diarrhea

Stool culture Microscopic fecal fats

Ova and Parasite examination Muscle fiber detection

Rota virus immunoassay Qualitative fecal fats

Fecal leukocyte Trypsin screening

Muscle Fiber detection

D-xylose tolerance test

Lactose tolerance test

Clinitest

การเกบสงสงตรวจทเปนอจจาระ

ผปวยทตรวจอจจาระ ควรมการเตรยมตวเพอเกบสงสงตรวจใหถกตอง โดยผปวยควรเกบอจจาระ

ทถายในกระโถนและไมควรมการปนเปอนปสสาวะ ไมควรเกบอจจาระทถายบนดนและถายกลางแจงท

โดนแสงแดด เกบอจจาระทจะท าการตรวจในขวดหรอตลบทมฝาปดปองกนการหกรวมทงควรมการระบ

วนทเกบอจจาระดวย

ผปวยทท าการตรวจอจจาระเพอตรวจ occult blood ควรมการเตรยมตวใหถกตองโดยงดอาหาร

จ าพวกเนอดบ เลอด หรอผกผลไมทม เอนไซม peroxidase สง กอนการตรวจส าหรบอจจาระทสงตรวจ



~ 66 ~

เพอตรวจไขพยาธ และโปรโตซวควรรกษาในสารรกษาสภาพ (Preservative)ในกรณทไมสามารถตรวจได

ทนท

การเกบอจจาระเพอตรวจเมดเลอดขาว (leukocyte) เสนใยกลามเนอ (muscle fiber) และไขมน

อจจาระ (Fecal fat) ควรเกบในภาชนะมฝาปด ส าหรบการตรวจไขมนอจจาระเชงปรมาณ (Quantitative

fecal fat) การอธบายระยะเวลาในการเกบและชนดของอาหารมความจ าเปนอยางยงในการหาปรมาณไขมน

อจจาระ ในการเกบอจจาระเพอสงตรวจควรท าการเกบ 3 วนตดตอกน เพอใหผลการตรวจมความนาเชอถอ

มากยงขน

การตรวจอจจาระดวยตาเปลา (Macroscopic examination)

อจจาระปกตจะมสน าตาล การทอจจาระมสทแตกตางกนออกไปจากปกตอาจเกดจากพยาธสภาพ

ของระบบทางเดนอาหารได ในทางการแพทย มการแบงอจจาระตามลกษณะเปน 5 ประเภทตามลกษณะ

ของอจจาระตาม Bristol chart

ตาราง 2 การเกดสของอจจาระ

ส สาเหต

สน าตาล เกดจากปฏกรยา oxidation ของแบคทเรยในล าไสท

เปลยน Urobilinogen จากการสลายเมดเลอดแดงให

เปน Urobilin

สด า เกดเลอดออกในระบบทางเดนอาหารสวนตน , ธาต

เหลก, ผงถานหรอ Bismuth

สแดง เกดเลอดออกในระบบทางเดนอาหารสวนปลาย,

อาหารจ าพวก beefs

สเขยว ปฏกรยา Oxidation bilirubin เปน biliverdin , ผกผลไม

ทมสเขยว



~ 67 ~

ความออนแขงของอจจาระ ( Consistency )

ในทางปรสตวทยา แบงอจจาระตามความออนแขงของอจจาระ 3 ลกษณะ

1. อจจาระกอนแขงมาก (Hard) อจจาระประเภทนจะมน านอยมาก เมอใชไมจมฟนปก ไมจะสามารถตงได พบในภาวะทองผก

2. อจจาระออนนม (Soft) เปนอจจาระทมรปราง มปรมาณน าไมเกน 150 มล.เปนอจจาระในภาวะปกต

3. อจจาระในภาวะทองรวง อาจมเลอด หรอมกเลอดปน 4. อจจาระเปนน า

อจจาระในภาวะปกต จะมลกษณะออนนม และคงรปราง (form) มลกษณะกงแขงกงเหลว ใน

ภาวะทองผก (constipation) กอนจะเลกและแขง ในภาวะทมการอดตนของทางเดนน าด จะมสซด ขาว

ปรมาณมาก(bulk) มฟอง (frothy) และมกลนเหมน (foul odor) รปรางลกษณะคลายทรงกระบอก ลกษณะ

คลายแถบรบบน (rbbon-like stool)

ปกตเยอเมอก (mucus) จะไมพบหรอพบนอยมากในระบบทางเดนอาหาร เมอตรวจอจจาระดวยตา

เปลา พบมก จะรายงานผล Mucus ; Positive และ Mucus ; Negative เมอไมพบ เชนเดยวกบเลอด จะไมพบ

เลอดเมอตรวจอจจาระดวยตาเปลา ถาเลอดออกมากบอจจาระเกน 3 มล. แสดงวามโรคในระบบทางเดน

อาหาร (Gastrointestinal disease) เลอดทออกจากระบบทางเดนอาหาร สวนบนตงแต ปากถงกระเพาะ

อาหาร เมดเลอดแดงจะถกน ายอยในกระเพาะอาหารเปลยน ฮโมโกลบน เปน ฮม และโกลบน สวนเลอดท

ออกในระบบทางเดนอาหารสวนลาง ตงแตล าไสเลกสวน Duodenum ไปถงรทวารหนก (Anus) มกพบเมด

เลอดแดงออกมา เมอพบเลอดทเหนดวยตาเปลาในอจจาระจะรายงานลกษณะทเหนคอ Blood gross ;

Positive และไมพบเลอดจะรายงาน Blood gross ; Negative

การตรวจอจจาระดวยกลองจลทรรศน (Microscopic examination) เรยกวา Simple smear

examination wet mount หรอ Direct examination เปนการหาไขพยาธ ตวออน ปลองพยาธ รวมทงหาโปร

โตซว นอกจากนหากพบเมดเลอดแดงและเมดเลอดขาวตองรายงานใหแพทยทราบ



~ 68 ~

ขนตอนการตรวจ simple smear 8

1. หยด 0.85 % NaCl (Normal Saline หรอ NSS) 1 หยดบนสไลดแกว ในกรณทตองการยอมสนวเคลยส ของโปรโตซวใหชดเจนขนอาจใช 1% I2 แทน 0.85 % NaCl

2. ใชไมจมอจจาระเทาหวไมขด จมและปายบนหยดของ NSS เกลยใหกระจายตวด 3. ปดดวย Cover slip อยาใหเกดฟองอากาศ การตรวจมกจะตรวจคราว ๆ ดวยกลองหว 10X และเมอพบปรสตจะยนยนทหว 40X ส าหรบสไลด

ทตรวจอาจตรวจจากบนสลบลางไปมาจนสนสด Cover slip หรอจากซายไปขวา และสไลดตวอยางทด เมอ

น าไปวางบนหนงสอพมพตองพอทจะมองเหนตวหนงสอเมอมองผาน Cover slip บรเวณเกลยอจจาระไว

การรายงานผลการตรวจอจจาระ ผตรวจจะตองรายงาน ชอวทยาศาสตร และระยะของปรสตท

ตรวจพบเชน Giardia lamblia cyst จะรายงานเปน Not found หรอ Not seen ในชอง Parasite เมอตรวจไม

พบ ปรสตใดเลยในอจจาระตวอยางสงหนงทผตรวจควรค านงถงคอตองรายงานผลการตรวจพบเมดเลอด

ขาวและเมดเลอดแดงใหแพทยทราบ

การตรวจหาสาเหตของโรคจากอจจาระ

Fecal leukocyte

เมดเลอดขาวในอจจาระสวนใหญจะพบชนด neutrophil การพบเมดเลอดขาวใน fece จะบงถง

พยาธสภาพอาจเกดท Intestinal mucosa เชน Ulcerative colitis และ Bacterial dysenteria การตรวจ Fecal

leukocyte สามารถท าไดโดยวธ wet preparation ท าโดยการยอมสเมดเลอดขาวดวยส Wright stain และ สแก

รม นอกจากนการท า Fecal leukocyte สามารถยอม Lectoferrin โดยวธ Latex agglutination โดยการยอม

Secondary granules ของเมดเลอดขาว

ขนตอนการตรวจ Fecal leukocyte โดย การยอม Methylene blue

1. หยด อจจาระ 1 หยด 2. หยด Loffes methylene blue 2 หยด 3. ผสมอจจาระ ทงไว 2-3 นาท 4. ด WBC ดวย High power field



~ 69 ~

Muscle fiber

เปนการตรวจ กลามเนอลายทไมถกยอยจากอาหารทกน เปนการวนจฉยความผดปกตของการ

ท างานของตบออน การพบกลามเนอลายทไมยอยในอจจาระ จะพบในโรคทางเดนน าดอดตนและการทะล

เขาหากนของล าไสใหญ การตรวจ muscle fiber มกตรวจควบคกบ fecal fat เมอตรวจพบ Undigested fiber

10 fiber ใหรายงานผล Increase

การเตรยมตวกอนการตรวจ muscle fiber ผปวยควรงดกนเนอแดงกอนการเกบอจจาระ และ

หลงจากนน ควรตรวจภายใน 24 ชวโมง หลงการเกบอจจาระ ส าหรบวธการตรวจ ผสมอจจาระ กบ 10%

Eosin ใน Alcohol ทงไว 3 นาท แลวนบจ านวน undigested fiber

การทดสอบ APT

อจจาระของทารกอาจพบเลอดหรอการอาเจยนจากการกลนเลอดแมระหวางคลอด APT test เปน

การทดสอบหนงเพอแยกเลอดทารกจากเลอดแมในอจจาระหรออาเจยน การทดสอบ APT ใชหลกการ

alkaline-resistant ของ fetal hemoglobin ส าหรบการอานผลการทดสอบ สารละลายจะเปนสชมพถาเปน

เลอดทารก และสารละลายจะเปนสน าตาลเหลองเมอเปน เลอดแม การทดสอบนใชทดสอบการเลอดออก

ในทางเดนอาหารของทารก รวมทงการส าลกเลอดแมของทารก เพอ เปนการแยก fetal hemoglobin ออก

จาก hemoglobin A, CS และ SS

ขอควรระวงในการแปลผลอยางหนงคอ แมทเปน thalassemia major จะม hemoglobin F สง ท า

ใหผลการตรวจผดพลาด อจจาระทใชในการทดสอบตองเปนอจจาระทถายออกมาใหมๆ และเปนอจจาระท

มลกษณะของเลอด โดยอจจาระทตรวจไมควรเปนอจจาระด า หรอสน ามนดน เพราะอจจาระในลกษณะ

ดงกลาวจะเปน denature Hb ท าใหแปลผลผดพลาด

Fecal enzyme

การพบอจจาระมไขมนสง และอาหารทไมยอยใน fece พบในการท างานของตบออนผดปกตเชน

ตบออนอกเสบเรอรง, cystic fibrosis ส าหรบ fecal enzyme จะตรวจ enzyme ในกลม phospholytic enzyme

ไดแก trypsin, chymotrypsin และ elastase 1 วธการทดสอบนอาศยหลกการท trypsin ในอจจาระ Expose



~ 70 ~

กบ Film X ray จะยอย gelatin บน film X ray เกดเปน clear area ซง fecal enzyme จะพบในคนไขทมความ

ผดปกตของตบออนอยางรนแรง ผล false negative ของการทดสอบนเกดจากการ degradation ของ trypsin

หรอ ในอจจาระม trypsin inhibitor และผล false Positive ของการทดสอบเกดจาก proteolytic enzyme ใน

ตวแบคทเรยในอจจาระททงไวนาน สวนการตรวจนยมตรวจ chemotrypsin ในอจจาระ นยมตรวจดวย

spectrophotometer มากกวา

สวน elastase 1 เปน Isoenzyme ใน pancrease product เอนไซม elastase 1 จะสงใน pancreatic secretic

secretion และ elastase 1 เปน strongly resist degradation แตนยมตรวจ fecal elastase 1 โดย

immunoassay elastase เปน sensitive Indicator ของการท างานทผดปกตของตบออน

การตรวจ Carbohydrate (CHO)ใน Feces

เปนการตรวจวนจฉยความผดปกตในการ reabsorb คารโบไฮเดรต ของล าไส พบในโรคทเกดกบ

ล าไสหรอภาวะพรองเอนไซมในการยอย CHO แตความผดปกตของการดดซม CHO นยมตรวจใน Serum

และ Urine มากกวา

Fecal CHO ใชหลกการ copper reduction ผลตรวจ CHO ใน Feces มกเปนไปในทางเดยวกบ pH

ปกตใน อจจาระ pH ประมาณ 7-8 แตถามความผดปกตในการใช CHO pH อาจต ากวา 5.5 ได เพราะ

แบคทเรยใช CHO เพมขน การตรวจความผดปกตของ CHO ในอจจาระใชหลกการ Copper reduction โดย

เมดทดสอบยหอ Clinitest ของ Bayer คาปกตของ CHO ในอจจาระต ากวา 0.5 g/dL ถาผลตรวจ CHO test

ในอจจาระเปน positive ควรตรวจ CHO tolerance ใน serum ในการตรวจ CHO ใน feces นยมตรวจ D-

xylose เพอทดสอบ malabsorption และตรวจ lactose tolerance test ใน maldigestion

Fecal Fat

การตรวจม 2 ลกษณะ เชงคณภาพและเชงปรมาณ fecal fat เปนการตรวจความผดปกตของการดด

ซมไขมน การตรวจไขมนใน Fece มกตรวจ Neutral fats ซงกคอ Triglyceride , Soap คอ Fatty acid salt,

Fatty acid และ Cholesterol ยอมไขมนในอจจาระดวยส Sudan III Sudan IV และ Oil red O การยอม neutral

fat ดวยส Sudan III จะเหนเปน Droplet สสมแดงขนาดใหญมกอยทขอบ Coverslip โดยหากพบ 60

droplet/HP แสดงวามไขมนในอจจาระสง สวนการยอม split fat จะตรวจ total fat content การตรวจ total fat

content จะดกวาการตรวจ Neutral fat เพราะ Neutral fat จะถก Bacterial lipase และ Spontaneous hydrolysis



~ 71 ~

ท าใหคา Neutral fat ต ากวาความเปนจรง เพราะฉะนนควรท าการตรวจควบคกนทงสองการทดสอบ ปกต

แลว soap และ fatty acid จะไมถกยอมดวย Sudan III แตเมอ soap และ fatty acid ผสมกบ acetic acid และ

ใหความรอน free fatty acid และ fatty acid soap และ neutral fat จะถกยอมดวย Sudan III การอานและการ

แปลผล normal specimen จะไมพบ droplet หรอ พบ droplet เลกกวา 4 ไมโครเมตร นอยกวา 100

droplets/HPF ถาพบ droplet 1-8 ไมโครเมตร มากกวา 100 droplets รายงาน Slightly increase และ ถาพบ

Droplet 6-7 ไมโครเมตร มากกวา 100 droplets รายงานผล Increase

ขนตอนการยอม Neutral Fat

ผสมอจจาระ 1 สวน กบน า 2 สวน หยด 95%ethanol 1 หยด Sudan III จ านวน 2 หยด ผสม

ใหเขากน สงเกต droplet สสมแดง นบจ านวน รายงานผล HPF

ขนตอนการยอม Split fat

ผสมอจจาระ กบ 36% acetic acid 1 หยดในหลอดทดลอง หยด Sudan III จ านวน 2 หยด

ผสมใหเขากน ใสหลอดทดลองในบกเกอรน ารอน 5 นาท นบจ านวน Droplets

Quantitative fecal fat

ถาสามารถตรวจทงวธ quantitative และ qualitative fecal fat จะใหผลทถกตองและแนนอน

การตรวจเชงปรมาณ ควรเกบอจจาระ 3 วนและมการจ ากด fat intake 100 g/day ในชวงเวลาทเกบ

อจจาระตรวจ การตรวจเชงปรมาณจะมการบอก significant of fat retention แตมกไมนยมตรวจเชงปรมาณ

เพราะยงยาก

Fecal occult blood

Fecal occult blood (FOB) คอเลอดในอจจาระปรมาณนอย ๆ ทไมสามารถสงเกตเหนดวยตาเปลา

โดยเลอดทออกในทางเดนอาหารสวนบนจะมสด า สวนเลอดทออกในทางเดนอาหารสวนลางจะ

เหนเปนเลอดสด ถาในอจจาระถามเลอดมากกวา 20 ml/150 g stool แสดงวามพยาธสภาพ

การตรวจนเปนการท านายโรคมะเรงล าไสและไสตรง ในระยะเรมแรก หลกการของการตรวจคอ

การเปลยนส chromogen จาก pseudoperoxidase ในเมดเลอดแดง ท าให chromogen เปลยนจากไมมสเปนส



~ 72 ~

ทเหนดวยตาเปลา ส าหรบ chromogen ทใชได ไดแก Benzidine, Ortho toluidine และ gum guaiac การ

ทดสอบ occult blood ในงานประจ า นยมใช guaiac เปน chromogen หลกการของการทดสอบ คอ

hemoglobin และdeveloper ซงไดแก H2O2 จะเกดเปนน ากบออกซเจนแลวออกซเจนจะไป

oxidized guaiac เปนสน าเงน ในการทดสอบถาม degradation ของ hemoglobin ไปเปน porphyrin เกด fales

negative สงทรบกวนการตรวจ Occult blood โดย gum guaiac false positive เกดจากยาแอสไพรน ยาตาน

การอกเสบ อาหารเชน เนอแดง หวไชเทา บลอกโครดบ ดอกกะหล า การปนเปอนประจ าเดอนและรดสดวง

กเปนสาเหตของ false positive สวน false negative เกดจาก Vitamin C รวมทงอาหารเสรมทมเหลกและ

วตามน C เปนสวนประกอบ

วธการทดสอบ Hexagon obscreen

ใช Spatula ปายอจจาระ ในชองแรก ใช Spatula อนท 2 ปายอจจาระตวอยางเดมในบรเวณ

อนๆ ปายอจจาระในชอง 2 หยด Activator จากนนหยด Developer 1 หยดอานผลภายใน 30 วนาท5-10

ปจจบนไดมการพฒนาการตรวจ FOB ใหจ าเพาะกบเมดเลอดเลอดแดงคนโดยใชหลกการ

immunochromatography เพอลดการเกดผลลบปลอมและผลบวกปลอมในการตรวจ11

References

1. Strasinger SK, Lorenzo MS. Urinalysis and body fluid. Philadelphia, F.A. Davis Company. 2008.

2. Nickell J, Fischer JF. Crime science :methods of forensic detection. USA, The University Press of Kentucky. 1999.

3. James ST, Nordby JJ. Forensic science: an introduction to scientific and investigative technique. Florida: CRC press, 2002.

4. Li M, Gong J, Cottrill M, Yu H, de Lange C, Burton J, Topp E. Evaluation of QIAamp DNA Stool Mini Kit for

ecological studies of gut microbiota. J Microbiol Methods. 2003 ;54(1):13-20.

5. Hopwood AJ, Mannucci A, Sullivan KM. DNA typing from human faeces. Int J Legal Med. 1996;108(5):237-43.

6. แสงชย นทวรนารถ. การเปรยบเทยบชดทดสอบ Guiac และ น ายา Kastle Meyer ส าหรบตรวจ fecal occult blood.

วารสารนตเวชศาสร 2552; 2(3): 1-10.

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=Li%20M%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=12732417

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=Gong%20J%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=12732417

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=Cottrill%20M%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=12732417

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=Yu%20H%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=12732417

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=de%20Lange%20C%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=12732417

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=Burton%20J%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=12732417

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=Topp%20E%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=12732417


http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=Hopwood%20AJ%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=8721422

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=Mannucci%20A%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=8721422

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=Sullivan%20KM%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=8721422




~ 73 ~

7. แสงชย นทวรนารถ. การตรวจอจจาระทางหองปฏบตการ. เอกสารประกอบค าสอนวชาเทคนคพนฐานทางเวชศาสตร

ชนสตร. พษณโลก คณะสหเวชศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร. 2555.

8. ไชยวฒน ไชยสมบรณ. การทดสอบ Kastle-Meyer และการประยกตใชในทางวทยาศาสตรการแพทย. วารสารนตเวช

ศาสตร 2555; 4(2): 179-84.

9. อาจารยประจ ากลมวชาโลหตวทยาและจลทรรศนศาสตรคลนก. คมอปฏบตการวชาการตรวจปสสาวะและสารน าใน

รางกาย เลม 1. พษณโลก คณะสหเวชศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร. 2555.

10. คณาจารยภาควชาจลชววทยาและปรสตวทยา. คมอปฏบตการวชาการปรสตวทยาทางการแพทย. พษณโลก คณะ

วทยาศาสตรการแพทย มหาวทยาลยนเรศวร. 2556.

11. แสงชย นทวรนารถ. เอกสารประกอบค าสอนวชาฝกงานทางเทคนคการแพทย.พษณโลก คณะสหเวชศาสตร

มหาวทยาลยนเรศวร. 2556.



~ 74 ~

Sibutramine

ภญ. รจรา บญสอง *

ดอกรก กอนทอง **

บทน า

เมอป ค .ศ.2002 Sibutramine จ าหนายเปนครงแรกในสหรฐอเมรกา สวนในประเทศไทย

บรษท Abbott laboratory จ ากด เปนผน าเขาและจ าหนายภายใตชอทางการคาคอ Reductil ยาตวนถกจดให

อยในกลม “ยาควบคมพเศษ” ใชส าหรบควบคมน าหนกในผทมดรรชนมวลกายตงแต 30 kg/m2 หรอในผท

มดรรชนมวลกายตงแต 27 kg/m2 รวมกบมปจจยเสยงอน ๆ (เชนโรคเบาหวาน ภาวะไขมนในเลอดสง และ

ความดนโลหต สง ทควบคมได ) ใน ป เ ด ยวกน น ได มการศกษา Sibutramine Cardiovascular

Morbidity/Mortality Outcomes in Overweight or Obese Subjects at Risk of a Cardiovascular Event

(SCOUT : Sibutramine Cardiovascular OUTcome Trial)1 พบวา Sibutramine มผลกระทบตอระบบหวใจ

และหลอดเลอด โดยมผลเพมอตราการเกดภาวะหวใจขาดเลอด หลอดเลอดในสมองแตก หวใจหยดเตน

หรอเสยชวต โดยเฉพาะผทมประวตเปนโรคหวใจและหลอดเลอดอยแลว ดงนน ในป 2009 องคการอาหาร

และยาของสหรฐอเมรกา (US FDA) และไทย (Thai FDA) จงไดท าการถอนทะเบยนต ารบยาทกต ารบทม

สวนประกอบของ Sibutramine

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- * เภสชกร ภาควชานตเวชศาสตร คณะแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ** นกวทยาศาสตรการแพทย ฝายนตเวชศาสตร โรงพยาบาลจฬาลงกรณ สภากาชาดไทย



~ 75 ~

Sibutramine คออะไร

ในชวงเรมตน Sibutramine ถกพฒนาเพอใชเปนยาในการรกษาโรคซมเศรา หลงจากน นได

ท าการศกษาทดลอง sibutramine ในอาสาสมคร พบวานอกจากจะมผลในการรกษาโรคซมเศราแลวยง

สามารถใชในการควบคมน าหนกไดดวย ดงนนในป ค.ศ.2001 sibutramine จงถกน าเขาสทองตลาดใน

ฐานะยาทเปนยาลดความอยากอาหาร (Appetite suppressant) ภายใตชอทางการคา Reductil หรอ Meridia2

Sibutramine มชอสามญคอ sibutramine hydrochloride monohydrate โดยเปนอนพนธของ

Phenylethylamine ซงมโครงสรางคลายกบ Amphetamine (รปท 2) ลกษณะทางกายภาพของ Sibutramine

เปนผงผลก สขาวถงสครม ความสามารถในการละลายน า 2.9 mg/mL (pH 5.2)

รปท 1 โครงสรางทางเคมของ Sibutramine hydrochloride monohydrate (http://www.fda.gov/downloads/Drugs/DrugSafety/PublicHealthAdvisories/UCM130745.pdf)

Phenylethylamine Amphetamine

รปท 2 โครงสรางทางเคมของ Phenylethylamine และ Amphetamine (http://the-medical-dictionary.com)

● HCl ● H2O

http://www.fda.gov/downloads/Drugs/DrugSafety/PublicHealthAdvisories/UCM130745.pdf



~ 76 ~

ขอบงใช

ใชควบคมน าหนกรวมกบโปรแกรมควบคมน าหนกในผทมดรรชนมวลกายตงแต 30 kg/m2 หรอใน

ผทมดรรชนมวลกายตงแต 27 kg/m2 แตมปจจยเสยง เชน โรคเบาหวาน ภาวะไขมนในเลอดสง และความดน

โลหตสงทควบคมได โดยแนะน าใหใชในขนาด 10 – 15 มลลกรมตอวน1

กลไกการออกฤทธ

Sibutramine ออกฤทธโดยการยบย งการเกบกลบของ serotonine-noradrenaline (รปท 3) และอาจมผลกระทบตอการหลงของ dopamine ดวย โดยผลจากการเพมขนของ noradrenaline จะมผลท าให dopamine หลงนอยลง สงผลใหลดความอยากอาหาร และการเพมขนของ serotonine จะมผลท าใหอมนานขน2

รปท 3 กลไกลการออกฤทธของ sibutramine ท Synaptic cleft2

ผลขางเคยงจากการรบประทาน Sibutramine

อาการไมพงประสงคจากการใชยามตงแต ทองผก ปากแหง นอนไมหลบ คลนไส หลอดเลอดขยาย

ความดนโลหตสง หวใจเตนเรว ใจสน สบสน ออนแรง ปวดหว วตกกงวล เหงอออก การรบรสของลน

เปลยนไป โดยอบตการณการเกดแตกตางกนไป แตปญหาททวโลกใหความสนใจคอปญหาเกยวกบหวใจ

และหลอดเลอด4



~ 77 ~

ปฏกรยาระหวาง sibutramine กบยาอนๆ ผทรบประทานยา sibutramine ควรระมดระวงการรบประทานยาอนๆ เนองจากอาจเกดอนตรายได

เชน - ยาทมผลเพมซโรโทนน (serotonergic agent) เชน tramadol, ergotamine, ยากลม triptans, lithium, venlafaxine, fluoxetine, sertraline, paroxetine และ selegilene เนองจากการใชยา sibutramine ในผปวยเหลานอาจเสยงตอการ เกดภาวะทเรยกวา serotonin syndrome ซงจะมอาการใจสน ความดนโลหตสงขน อณหภมรางกายสงขน กลามเนอกระตก (myoclonus) และสภาพจตใจเปลยนแปลง เชน ซมเศรา กงวล หวาดระแวง เปนตน - ยา ท มผลย บย ง เอนไซม Cytochrome P450 ชนด 3A4 (CYP3A4) เ ชน azithromycin, clarithromycin, ketoconazole, ritonavir, cimetidine หรอ verapamil เปนตน เนองจากยา sibutramine จะถกท าลายโดยเอนไซม CYP3A4 หากผปวยรบประทานยา sibutramine รวมกบยาทมผลยบย งเอนไซม CYP3A4 อาจสงผลท าใหระดบยา sibutramine ในกระแสเลอดสงขน ซงอาจสงผลใหผปวยไดรบอนตรายจากผลขางเคยงของยาได ดงนนผปวยควรแจง แพทยหรอเภสชกรทกครงวายาทตนเองรบประทานอยนนมอะไรบาง4

นอกจากนนแลว ยงพบผทแพ Sibutramine จากการรบประทานยาลดความอวนยหอผงบก โดยมอาการแพแบบ TEN (Toxic Epidermal Necrolysis) Syndrome (มไขน ามากอนอาการทางผวหนง 2-3 วน มผนตามตวอาจราบหรอนนและแสดงแนวโนมจะรวมกนเปนแผนใหญ เยอบในชองปาก อวยวะเพศและ/หรอเยอบตาเกดการอกเสบ และบางรายมอาการของเยอบระบบทางเดนหายใจและล าไสดวย) 6

การยกเลกการใชยา Sibutramine โดยองคการอาหารและยา เมอป พ.ศ. 2553

เมอป พ.ศ. 2552 องคการอาหารและยาท าการแจงเตอนบคลากรทางการแพทยและผปวยโรคหวใจและหลอดเลอด เนองจากการใชยา Sibutramine ในผปวยกลมดงกลาวจะเพมความเสยงตอการเกดภาวะกลามเนอหวใจตายเฉยบพลนน และการเกด stroke ของผปวยได โดยอางองขอมลจากการศกษา “SCOUT” (Sibutramine Cardiovascular Outcomes Trial) โดยท าการศกษาในผปวยน าหนกเกน หรออวน ทมอายมากกวา 55 ปขนไป และมประวตเปนโรคหลอดเลอดหวใจ สบบหร ความดนโลหตสง ไขมนในเลอดสง เบาหวานชนดท 2 ไมออกก าลงกาย5 ประมาณ 10,000 ราย พบวามความเสยงตอการเกดโรคหลอดเลอดหวใจสงขนสมพนธกบการใชยา Sibutramine อยางมนยส าคญทางสถต

ตอมาในป พ.ศ.2553 องคการอาหารและยาสหรฐอเมรกา (USFDA) ไดประกาศใหทราบวา บรษท Abbott laboratory จ ากด แจงถอนยา Sibutramine ออกจากตลาดโดยสมครใจ เนองจากขอมลการทดลองทาง



~ 78 ~

คลนก (SCOUT : Sibutramine Cardiovascular OUTcome Trial) ชใหเหนวายาดงกลาวเพมความเสยงตอกลามเนอหวใจขาดเลอดและโรคหลอดเลอดสมองถงรอยละ 16 เมอเทยบกบยาหลอกอยางมนยส าคญ รวมถงน าหนกทลดลงของผทไดรบยาน กบผทไดรบยาหลอกแตกตางกนเพยงเลกนอย นอกจากน บรษท Abbott laboratory จ ากด ซงเปนผน าเขาผลตภณฑ Reductil (Sibutramine) ในประเทศไทย ไดขอยกเลกทะเบยนต ารบยาดงกลาวในประเทศไทยดวย เนองจากมขอมลบงชวา ยาดงกลาวนมความเสยงมากกวาประโยชน เมอมการยกเลกทะเบยนต ารบยาแลว และเพอมใหเกดความเสยง จงขอใหแพทย หรอเภสชกร หยดการสง จายยา Sibutramine นบต งแตบดน เปนตนไป ในสวนของผ ปวยทก าลงรบประทานยา Sibutramine ควรหยดใชยาและปรกษาแพทยถงทางเลอกอนในการลดน าหนก รวมถงการควบคมอาหาร และออกก าลงกายตามความเหมาะสมของแตละบคคล

Sibutramine ในปจจบน

ถงแมวา Sibutramine ไดถอนออกจากตลาดแลว แตยงมยาและอาหารเสรมทตรวจพบสวนผสมของ Sibutramine อย ยกตวอยาง เชน จากการตรวจสอบของส านกงานสาธารณสข ขอนแกน พบวา ผงบกกวางแดง มสวนผสมของสาร Sibutramine ซงปจจบนยงคงมการวางขายอย ซงสอดคลองกบงานวจยของรจราและคณะ (2013) พบ Sibutramine ในยาลดความอวน ยหอผงบกกวางแดง และผงบก (รปท 4) เชนเดยวกน7

รปท 4 ผลตภณฑลดน าหนก ผงบกกวางแดง และผงบก

นายแพทยบญชย สมบรณสข เลขาธการคณะกรรมการอาหารและยา เปดเผยวา กรณทศนยเฝาระวงความปลอดภยดานผลตภณฑสขภาพ ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา ไดรบขอมลจากหนวยควบคมก ากบดานยา (HSA: Health Sciences Authority) ประเทศ สงคโปร มการตรวจพบ ผโดยสารหญงน าเมดยาไมระบชอจ านวนหลายชนด สงจายโดยโรงพยาบาลเอกชนแหงหนงในประเทศไทย เมอน าไปตรวจ



~ 79 ~

วเคราะห พบวาเปนยาชดลดน าหนก สตรคอกเทล ของตวยาแผนปจจบนหลายชนด ไดแก bisacodly, chlorpheniramine, fluoxetine, thyroxine, frusemide, sibutramine, hydrochlorothiazide โดยขนาดของยา Sibutramine เปนขนาดทใกลหรอมากกวาขนาดยาทใชในการรกษาสงสดตอวน หรอ 15 มลลกรม HSA จงท าการตรวจสอบเพมเตมจนทราบขอมลวา ยาชดดงกลาวมการจ าหนายทางอนเตอรเนต และ online forum ในชอ Slimming pills ยหอตาง ๆ เชน ยหอตามชอโรงพยาบาล เปนตน อย. จงเรงด าเนนการตรวจสอบขอมลเกยวกบยา Sibutramine พบวา ถกถอนทะเบยนไปแลวตงแต วนท 11 ตลาคม 25533

รปท 5 ผลตภณฑลดน าหนก Sliming pills สตร Cocktail

กรมวทยาศาสตรการแพทย พบสารไซบทรามน (Sibutramine) เจอปนในกาแฟลดความอวน 3 ยหอ

นอกจากน ทาง อย. ไดตรวจสอบฉลากโฆษณากาแฟลดความอวนทง 3 รายการ พบขอความระบสรรพคณเกนความเปนจรง ไดแก



~ 80 ~

รปท 6 ผลตภณฑลดน าหนก กาแฟมหศจรรย 26 วน ผอม

รปท 7 ผลตภณฑลดน าหนก กาแฟส าหรบคนดอ (ลดยาก) Brazil Potent Slimming Coffee

รปท 8 ผลตภณฑลดน าหนก กาแฟ Slimming Coffee Lishou lnstant Coffee

อยางไรกตาม ขณะนไดมการด าเนนคดทางกฎหมายแกผจ าหนาย กรณแสดงฉลากไมถกตอง มโทษ

ปรบไมเกน 30,000 บาท และ อย.ไดแจงไปยงส านกงานสาธารณสขจงหวดทวประเทศเฝาระวงไมใหผลตภณฑกาแฟดงกลาวเลดลอดออกมาจ าหนายได ซงหากพบผใดผลตหรอน าเขาเพอจ าหนาย จะมโทษจ าคกไมเกน 2 ป หรอปรบไมเกน 20,000 บาท หรอทงจ าทงปรบ3

2. "ส ำหรบคนดอ (ลดยำก) Brazil Potent Slimming Coffee (รปท7) ขนำด 10 กรม/ถง 26 ถง ผรวมผลต : บรษท เทคโนโลยชวภำพอำยซอหยวนเยอรมนนกรป จ ำกด บรษท ผลตภณฑบ ำรงสขภำพไหฝำงซนเพง จ ำกด เลขท 29 ถนนเหอผง เขตไหเฉน เมองไหฝำง" ระบขอความบนฉลากสด า-แดง กาแฟบรรจรวมในกระปองโลหะทรงร

1."กำแฟมหศจรรย 26 วน ผอม (รปท6) ม 26 ซอง บรรจซองละ 10กรม"

ระบขอความบนฉลากสขาว-แดง ขางกาแฟบรรจกระปองโลหะทรงกลม

3."Slimming Coffee Lishou lnstant Coffee"(รปท8) ระบขอความบนกาแฟบรรจกลองกระดาษรปทรงสเหลยมสน าตาลทอง รปถวยกาแฟ



~ 81 ~

References

1. U.S. Food and Drug Administration [homepage on the Internet]. US: Early Communication about an Ongoing Safety Review of Meridia (sibutramine hydrochloride), [updated 2013 April 18; cited 2014 Jun 4]. Available from: http://www.fda.gov/drugs/drugsafety/postmarketdrugsafetyinformationforpatientsandproviders/drugsafetyinformationforheathcareprofessionals/ucm191650.htm

2. Cell Biology Promotion [homepage on the Internet]. France: Obesity Project SVI632, [updated 2010 Sep 30; cited 2014 Jun 4]. Available from: http://www.cellbiol.net/ste/alpobesity5.php

3. ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา (http://www.fda.moph.go.th) 4. Sibutramine. DRUGDEX®2.0 Evaluations. [Online]. Available from: MICROMEDEX® Healthcare

Series; 2014. [cited 2014 Jun 4]. 5. American Heart Association [homepage on the Internet]. US. Heart Attack Risk Assessment, [updated

2014; cited 2014 Jun 5]. Available from: http://www.heart.org/ 6. วลยอร ปรชญพฤทธ. Stevens Johnson syndrome และ Toxic epidermal necrolysis [อนเตอรเนต]. ตรง:

สถาบนโรคผวหนง กรมการแพทย [เขาถงเมอ 5 ม.ย. 2557]. เขาถงไดจาก: http://www.trangskin.org/UserFiles/emergency%20in%20derm.pdf

7. Rujira B, Songpol S, Verachai K, Nat T. Determination of substance in street anti-obesity products: Konjac glucomannan capsule. Proceeding of 5th Asian Forensic Sciences Network; Annual meeting & Symposium. 2013 Nov 11-14. Singapore. P 84-85.

http://www.cellbiol.net/ste/alpobesity5.php

http://www.fda.moph.go.th/

http://www.heart.org/



~ 82 ~

Paracetamol Toxicity

ภก.ทรงพล ศรนวล *

พาราเซตามอล เปน ยาแกปวดแกไข ทมใชกนอยางแพรหลายในประเทศไทยและในทวโลก และ

เปนยาทสามารถหาซอไดงาย ประชาชนทวไปสามารถเขาถงยาไดอยางงายดาย แตเพราะความทสามารถเขาถงไดงาย คนกมกจะมองขามความปลอดภยของการใชยาดงกลาวไป หลายคนคดวา กนพาราเซตามอล (หรอยาแกปวดทชาวบานเรยกกน) กนเกนกไมเปนไร กไมเหนมอะไรเกดขน แตคณรหรอไมวา “นนเปนความคดทผด” เพราะอยางทค ากลาวของพาราเซลซส (Paracelsus) กลาวไววา “สารทกชนดเปนพษและไมมสารใดทไมเปนพษ” ดงนน ยาแกปวดลดไขพาราเซตามอลทใครหลายคนคดวาปลอดภย จรงแลว มนมความเปนพษถาใชอยางไมถกตอง Paracetamol

Paracetamol มชอเรยกสามญคอ Acetaminophen ซงมโครงสรางดงแสดงในรปท 1 จดอยในกลมของยาแกปวดลดไข (Analgesic and Antipyretic) โดยกลไกของการออกฤทธยงไมเปนทชดเจน แตอาจสรปคราวๆไดวา ในฤทธลดไขน น เกดจากการยบย งศนยควบคมเกยวกบอณหภมทบรเวณสมองสวน Hypothalamus สวนกลไกในการลดอาการปวดนนจะเกยวของกบการยบย งการน าของกระแสประสาททเกยวกบความเจบปวด อยางไรกตาม มการเสนอกลไกเรองของการเกยวของกบ การเปน weak inhibitor ในกระบวนการสงเคราะห prostaglandin ซงมผลตอการสรางเอนไซมทเกยวของ ในกระบวนการเจบปวดหรอการอกเสบ อยางไรกตาม กลไกการออกฤทธของพาราเซตามอลยงตองมการศกษาตอไป ขอบงใชของยาพาราเซตามอลอยางทรกนทวไปกคอ ใชเปนยาแกปวดลดไขในเดกและผใหญ รวมถงเปนยาเลอกอนดบแรก (1st choice) ในการรกษาอาการปวดจากอาการขอเสอม (Osteoarthritis) โดยขนาดของเดกอาย 1 – 3 เดอน คอ 30 mg/kg ทก ๆ 8 ชวโมง แตไมเกน 60 mg/kg/day เดกอาย 3 เดอนถง 1 ป ใชขนาด 60 – 120 mg ทก 4 – 6 ชวโมง แตไมเกนวนละ 4 ครง เดกอาย 1 – 5 ป 120-250 mg ทก 4 – 6 ชวโมง ไมเกน 4 ครงใน 24 ชวโมง สวนเดกอาย 6 – 12 ป ใหขนาด 250 – 500 mg ทก 4 – 6 ชวโมง แตไมเกน 4 ครงใน 24 ชวโมง สวนในผใหญจะใชขนาด 500 – 1,000 mg ทก 4 – 6 ชวโมง แตไมเกน 4,000 mg ตอวน ซงสรปดงแสดงในตารางท 1 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- * เภสชกร หนวยนตพษวทยา ฝายนตเวชศาสตร โรงพยาบาลจฬาลงกรณ



~ 83 ~

อาการขางเคยงทอาจเกดไดจากรบประทานยาพาราเซตามอล ไดแก คลนไส อาเจยน ผนแพ หรอเกดอาการทไต ท าใหเกด acute renal tubular necrosis แตอาการทเกดรนแรงนนเกดไดไมบอยแตรนแรงเชน องคประกอบตางๆในเลอดลดลง (blood dyscrasia) หรอเกดตบวาย (liver failure) จนถงแกชวตได หรออาจเกดอาการแพรนแรงถงขนเกด Steven Johnson’s Syndrome (SJS) หรอ Toxic epidermal necrolysis (TEN) ไดเชนกน

รปท 1 แสดงโครงสรางของพาราเซตามอล[7]

ตารางท 1 ตารางแสดงขนาดยาพาราเซตามอลปกตและขยาดยาทไมควรไดรบเกนในแตละชวงอาย[6]

อายของผปวย ขนาดยาทควรไดรบ ไมควรเกน

1 – 3 เดอน 30 mg/kg ทก 8 ชวโมง 60 mg/kg/day 3 เดอน – 1 ป 60 – 120 mg ทก 4 – 6 ชวโมง ไมเกน 4 ครงตอวน 1 – 5 ป 120 – 250 mg ทก 4 – 6 ชวโมง ไมเกน 4 ครงตอวน 6 – 12 ป 250 – 500 mg ทก 4 – 6 ชวโมง ไมเกน 4 ครงตอวน ผใหญ 500 – 1,000 mg ทก 4 – 6 ชวโมง ไมเกน 4,000 mg ตอวน

ตวอยางยาทมจ าหนายในประเทศไทย พาราเซตามอลเปนยาทจ าหนายอยางกวางขวาง ไมวาจะเปนทงในประเทศไทย และในตางประเทศ ซงยหอทจ าหนายมมากกวา 60 ยหอในประเทศไทย และมากกวา 400 ยหอทวโลก โดยมทงทอยในรปแบบยาเดยว คอเปนตวยาพาราเซตามอลอยางเดยว ขนาด 325, 500 mg และยาผสมซงอาจะผสมกบยาตานฮสตามน เชน คลอเฟนรามน บรอมเฟนรามน หรอยาแกไอ เชน โคเดอน หรอ กวเฟนซน รปแบบของเภสชภณฑทมจ าหนายในประเทศไทยมหลากหลาย ไดแก ยาเมด ยาน าเชอม ยาน าแขวนตะกอน ยาฉด รวมถงในตางประเทศจะมในรปแบบยาเหนบทวารดวย ซงยหอทไดรบความนยมในประเทศไทย เชน Tylenol®, Sara®, Paracetamol GPO® หรอในรปแบบยาผสม เชน Tiffy®, Decolgen® ซงผสมยาตานฮสตามน หรอ Tylenol® with Codeine ซงผสมยาแกไอ ซงตวอยางยาทมจ าหนายในประเทศไทย แสดงในรปท 2



~ 84 ~

รปท 2 ตวอยางเภสชภณฑของพาราเซตามอลทมจ าหนายในประเทศไทย

ความเปนพษของพาราเซตามอล การเกดพษจากการรบประทานยาพาราเซตามอลถอเปนพษจากยาหรอเภสชภณฑทเกดไดบอยทสดในปจจบน ซงจะเกดขนทงโดยความตงใจหรอการรบประทานยาเกนโดยไมตงใจกได โดยความเปนพษของพาราเซตามอลจะท าใหเกดอาการไดตงแตคลนไสอาเจยน ปวดทอง และความเปนพษส าคญทท าใหเกดการเสยชวตคอ Hepatic Necrosis

รปท 3 กลไกการก าจดออกจากรางกายและการเกดเมตาบอไลททเปนพษของพาราเซตามอล[2]



~ 85 ~

จากรปท 3 จะเหนวาโดยปกตแลว รางกายจะมความสามารถและกลไกในการก าจดออกของยาพาราเซตามอลอยแลว ซงจะผาน Glucoronide conjugation และ Sulfation จะไดสารซงอยในรปทหมดฤทธ (Inactive metabolite) ขบออกทางปสสาวะ อยางไรกด หากความสามารถในการขบออกของรางกายลดลง หรอมปรมาณพาราเซตามอลทเพมขน อาจท าใหเกดสารทมความเปนพษตอเซลลได ซงไดแก N-Acetyl-p-Benzoquinoneimine (NAPQI) ซงมความสามารถในการท าใหเกดความเสยหายตอระดบเซลลมาก แตหากมในปรมาณทไมมาก รางกายกจะมกระบวนการในการก าจดออกโดยคอนจเกตกบ Glutathione และขบออกทางปสสาวะเชนกน แตถามมากเกนไป รางกายกจะไมสามารถก าจดออกได NAPQI กจะไปจบกบ Nucleophillic Macromolecule เชน เยอหมเซลล นวเคลยส หรอสวนประกอบอนๆในเซลลได ซงกอใหเกดความเสยหายตอเซลล จนเปนสาเหตของการเกดความเสยหายของอวยวะตาง ๆ เชน ตบ ได กลไกการเกดพษของพาราเซตามอล พาราเซตามอลนน ระดบยาทอยในระดบปกต หรออยในรปทออกฤทธและรปด งเดม จะไมกอใหเกดพษ แตเมอไหรกตามทรางกายไมสามารถก าจดออกไดหมด หรอระดบยามมากเกนไป กจะท าใหเกด Reactive metabolite ทท าใหเกดพษได คอ NAPQI โดยกลไกนน จะเกดจากการทเซลลของรางกายถกท าลาย เนองจากการยบย งการท างานของระบบการหายใจระดบเซลล ท าใหการสงเคราะหพลงงานไมเกดขน เซลลกตายลงในทสด นอกจากน ยงเกดพษจากการท NAPQI มความสามารถในการเหนยวน าใหเกดการสราง Superoxide และ Peroxynitrite radical ซงเปนอนมลอสระจ านวนมาก สงผลใหเซลลเกดภาวะ Oxidative Stress และเกด Protein Nitration โดยเปนภาวะทไมเหมาะสมตอการเจรญเตบโตของเซลล ท าใหเซลลตายลงได อยางไรกตาม นอกเหนอจากสองกลไกทผานมาแลว ยงมกลไกตอเนองเมอเซลลมความผดปกต จงเหนยวน าใหเกดการหลงสารสอทเกยวของกบการอกเสบ เชน IL-1, TNF-α ซงมผลตอการท าลายเซลล จงสงผลใหอวยวะทไดรบพษจากพาราเซตามอลเชน ตบ มจ านวนเซลลทลดลง มการอกเสบทเพมมากขน มความสามารถในการท างานทลดลง สงผลใหอวยวะดงกลาวลมเหลว และผปวยทไดรบพษจากพาราเซตามอลเสยชวตในทสด โดยสรปกลไกการเกดพษของพาราเซตามอล เปนดงรปท 4

รปท 4 กลไกความเปนพษของพาราเซตามอล[2]



~ 86 ~

การรกษาการเกดพษจากพาราเซตามอล เมอผปวยมาถงโรงพยาบาล ภายใน 24 ชวโมง ควรท าการลางทองเพอลดการดดซมพาราเซตามอล และใหการรกษาแบบประคบประคอง (Supportive treatment) กอน แลวเจาะเลอดเพอดระดบยาในเลอดเพอดโอกาสการเกดความเสยหายตอเซลลตบ ซงประเมนโดยใช Rumack-Matthew treatment nomogram ดงแสดงในรปท 5 ซงหากเจาะเลอดดระดบยาในกระแสเลอดแลวไดคาอยเหนอเสน (>200 ug/ml) แปลวา อาจเกดความเปนพษตอเซลลตบได แตหากต ากวา 100 ug/ml แปลวาระดบยาดงกลาว ไมกอใหเกดความเปนพษตอเซลลตบ อยางไรกตาม nomogram นจะใชกบการรบประทานในขนาดสง ๆ ครงเดยว (Acute ingestion) เทานน

รปท 5 Rumack-Matthew treatment nomogram[8]

Antidote หรอยาตานพษทใชเปนหลกในการรกษาผทไดรบพาราเซตามอลเกนขนาดจนเกดพษ ได

แก N-acetylcysteine (NAC) ซงมอยใน 2 รปแบบทางเภสชภณฑ ไดแกชนดเมดฟ (effervescent tablets) ขนาด 600 mg ผสมน ารบประทาน (NAC® long) สวนแบบฉด มขนาด 5 g ในสารละลาย 25 ml (Hidonac® infusion) หลกเกณฑและขนาดในการใหยาตานพษ เมอไหรกตามคนไขมประวตการรบประทานพาราเซตามอลเกนขนาด เมอตรวจระดบยาในกระแสเลอดภายใน 4 ชวโมงแลวเกน 200 ug/ml หรอมระดบ AST, ALT เกนคาปกต หรอมทงสองอยาง ควร



~ 87 ~

เรมตนให NAC ในทนท สวนในกรณทรบประทานยาในรปแบบออกฤทธเนน (extended release tablets) ควรเชคระดบยาในกระแสเลอดเทยบกบ Rumack-Matthew treatment nomogram ดงน

1. หากระดบพาราเซตามอลในกระแสเลอดท 4 ชวโมงมากกวา 200 ug/ml และ/หรอม ASTหรอ ALT ทสงขน สงจาย NAC ในทนท เนองจากมความเสยงตอการไดรบผลกระทบตอตบจากพษของพาราเซตามอลแลว

2. หากระดบพาราเซตามอลในกระแสเลอดท 4 ชวโมงนอยกวา 200 ug/ml ใหตดตามระดบยาในกระแสเลอดท 6 ชวโมง หากมากกวา 200 ug/ml แลว ควรสงจาย NAC ในทนท

ซงการบรหาร NAC ในการเปนยาตานพษทเกดจากพาราเซตามอล เปนดงน 1. หากผปวยสามารถรบประทานได หรอใหผานทางสายยาง จะใหในรปแบบรบประทาน 1,330

mg/kg ภายใน 72 ชวโมง แบงออกเปน Loading dose ขนาด 35 mg/kg/h เปนเวลา 4 ชวโมง และ Maintenance dose ทงหมด 17 ครง โดยหางกนครงละ 4 ชวโมง และใหในขนาด 17.5 mg/kg/h

2. หากใหในรปแบบยาฉดเขาเสนเลอด จะใหในขนาด 300 mg/kg แบงออกเปน 3 ครง ครงแรก จะใหในขนาด 150 mg/kg ภายใน 15 นาท – 1 ชวโมง จากนน ครงทสอง จะใหขนาด 12.5 mg/kg/h เปนเวลา 4 ชวโมง และครงทสามจะใหในขนาด 6.25 mg/kg/h เปนเวลา 16 ชวโมง

การตดตามการด าเนนของการเกดพษจากพาราเซตามอล

1. หากเปนผปวยทยงมชวตอย สามารถตดตามไดจากระดบพาราเซตามอลในกระแสเลอด และคา AST, ALT ทมคาสงขน ซงเปนคาเอนไชมของตบทบงบอกภาวะทเกดการอกเสบหรอการไดรบผลกระทบของตบจากพษของพาราเซตามอล

2. หากเปนผทเสยชวต สามารถตดตามไดจากประวตเดมของผปวย การยอมสชนเนอในสวนของตบ การตรวจหาจากตวอยางอาหารในกระเพาะดวยวธ Thin Layer Chromatography (หากพบพาราเซตามอลจะใหสมวงเมอสเปรยดวยสารละลาย FeCl3 และทบดวยสารละลาย K3Fe(CN)6) หรอใชวธ Solid-phase Extraction (SPE) และฉดเขาเครอง HPLC หรอ LC/MS แตอยางไรกตาม การตดตามในผเสยชวตตองขนอยกบระยะเวลาทไดรบพษดวย เพราะหากเปนการรบประทานจ านวนมากแลวเสยชวตภายใน 24 ชวโมง อาจพอทจะตรวจพบไดทงในเลอดและในตวอยางอาหารจากกระเพาะอาหารตาม Rumack-Matthew treatment nomogram หากเกนกวานน อาจตรวจไมพบ



~ 88 ~

สรป พาราเซตามอล ยาสามญประจ าบานทวไปทใครหลายคนคดวาปลอดภย วนนไมปลอดภยอกแลว ใน

ขนาดทมากเกนไป อาจกอใหเกดพษรายแรงจนถงขนเสยชวตได ซงกลไกการเกดพษ เกดจากการเกด Oxidative stress และ การไมสามารถท างานไดของเซลล ซงสงผลตออวยวะส าคญไดแก ตบ แตอยางไรกตาม การรกษาดวย N-acetylcysteine อยางทนทวงท กสามารถชวยลดความเสยงตอการเกดพษทรนแรงขนได นอกจากนการตดตามการด าเนนของอาการจากการไดรบพษกเปนสงส าคญ เพอลดโอกาสในการเสยชวตจากพาราเซตามอล References 1. Rumack BH, Bateman DN. Acetaminophen and acetylcysteine dose and duration: past, present and future. Clin Toxicol (Phila). 2012 Feb;50(2):91–8. 2. James LP, Mayeux PR, Hinson JA. Acetaminophen-induced hepatotoxicity. Drug Metab. Dispos. 2003 Dec;31(12):1499–506. 3. Graham GG, Scott KF. Mechanism of action of paracetamol. Am J Ther. 2005 Feb;12(1):46–55. 4. Rowden AK, Norvell J, Eldridge DL, Kirk MA. Updates on acetaminophen toxicity. Med. Clin. North Am. 2005 Nov;89(6):1145–59. 5. Fauci AS et al. Haririson’s Principles of Internal medicine. 17th ed. McGraw-Hill. 2008. 6. Paracetamol Full Prescribing Information, Dosage & Side Effects | MIMS.com USA [Internet]. 2010 [cited 2012 Jun 18]. Available from: http://www.mims.com/USA/drug/info/paracetamol/?type=full&mtype=generic. 7. Paracetamol - Wikipedia, the free encyclopedia [Internet]. [cited 2012 Jun 18]. Available from: http://en.wikipedia.org/wiki/Paracetamol. 8. Acetaminophen Poisoning: Poisoning: Merck Manual Professional [Internet]. [cited 2012 Aug 18]. Available from: http://www.merckmanuals.com/professional/injuries_poisoning/poisoning/acetaminophen_poisoning.html



~ 89 ~

ความคดเหนนสตเทคนคการแพทย ชนปท 4 ตอการท าแบบทดสอบกอนและหลงการฝกงานทาง

หองปฏบตการ หวขอ: ปรสตทมความส าคญทางการแพทย

เรยนบรรณาธการ

จากการศกษาต าราซงเปนเอกสารประกอบค าสอนของมหาวทยาลยสโขทยธรรมธราช ซงมการระบวตถประสงค

การเรยนร กจกรรมทชวยสงเสรมการเรยนเชนแบบทดสอบกอนและหลงเรยน ท าใหผเขยนคดวากจกรรมดงกลาวนาจะ

สามารถประยกตใชกบการเรยนการสอนในลกษณะของการฝกงานได เนองจากการสอบจะเปนการกระตนใหผ เรยน

ทบทวนบทเรยนทเคยเรยนมาแลว โดยผสอนจะมอบหมายใหนสตทบทวนเนอหาโดยการก าหนด website ทมเนอหาท

กระชบและเขาใจงายใหนสตทบทวนกอนถงวนฝกปฏบตการ โดยมการแจงการสอบ pre test และ post testในตารางการฝก

ปฏบตการเพอใหนสตทราบกอนถงวนฝกงานประมาณ 3 วน เพอเปนการเตรยมความพรอมนสตกอนลงมอฝกปฏบตงาน

จรง เมอถงวนฝกงานนสตจะท าการทดสอบ pre test กอน จากนนผสอนจะเฉลยค าตอบ ตอจากนนอาจารยจะสรปเนอหา

และนสตจะลงมอท าปฏบตการ เมอเสรจสนปฏบตการ อาจารยจะท าการสอบ post test เพอเปรยบเทยบผลการเรยนรดวย

ขอสอบทมเนอหาใกลเคยงกบ pre test แตเปนคนละชด ซงผสอนพบวา นสตมพฒนาการของเนอหาในวชาปรสตวทยาทาง

การแพทยดขน โดยท าคะแนนไดเพมขนทกคน จากผลของการพฒนาการเรยนรนถอวาการฝกงานเพอเตรยมความพรอม

กอนการฝกงานในโรงพยาบาลของนสตในหวขอนบรรลตามวตถประสงค

ความคดเหนของนสตตอการท า pre test และ post test ในการฝกงานหวขอ ปรสตวทยาทางการแพทย

นายณฐกร นามหนองปรอ: ผมชอบการท า pre test และ post test ในการฝกงาน เพราะ กระตนใหผม

หดสงเกตและพยายามหาค าตอบในระหวางการเรยน ผมคดวาเปนแนวทางส าหรบการเรยนรทดครบ

นางสาวกนกวรรณ แกวจนทรฉาย: การท า pre test ท าใหหนสนใจอานทบทวนความรทเคยเรยน

ผานมา ท าใหมความพยายามจดจ าบทเรยนทเคยเรยนผานมาเพมขน สวน post test กเชนเดยวกนท าใหเกดความ

กระตอรอรนในการอานหนงสอ การท า pre test และ post test ในการฝกงานโดยรปภาพและเหนปรสตจากตวอยางจรง ท า

ใหหนจดจ าไดดขนคะ



~ 90 ~

นางสาวชนญชดา วงศเขยว: ชอบการ pre test และ post test ในการฝกงาน เพราะเปนการวดความร

เดมและไดทบทวนความรและทกษะในการท าแลป ท าใหเกดความช านาญมากขน การทดสอบนท าใหผเรยนพยายามเพม

ศกยภาพในการเรยนรของตนเองและปรบปรงในสาระของเนอหาในสวนทไมเขาใจหรอเขาใจผดใหถกตอง

จากทฤษฎการศกษาทระบการวดผลเปนการวนจฉยเพอคนหาจดบกพรองของผเรยนเพอหาทางชวยเหลอให

ผเรยนเขาใจในบทเรยนในสวนทผเรยนเขาใจผดหรอเขาใจบกพรองในเนอหาของบทเรยน การวดผลจงเปนเครองมอทใช

เพอเปรยบเทยบความสามารถของนกเรยนเอง ซงการทดสอบกอนเรยน และหลงเรยนสามารถใชเพอเปรยบเทยบพฒนาการ

ของผเรยนรวมทงสามารถน าผลทไดมาตดสน หรอสรปคณภาพของการจดการศกษาวามประสทธภาพสงหรอต า ซงผสอน

สามารถใชขอมลจากการวดผลมาปรบปรงแกไขกระบวนการสอนได ซงจากผลการส ารวจความคดเหนของนสตสาขา

เทคนคการแพทยชนปท 4 ของภาควชาเทคนคการแพทย มความพงพอใจในการสอนโดยมการทดสอบกอนและหลงเรยน

ปฏบตการฝกงาน และจากผลคะแนนทดสอบชใหเหนวานสตมพฒนาการทดขนในการเรยนรหวขอในการฝกงานในครงน

ซงจะน าไปสการเรยนรอยางมความหมาย ( meaningful learning) กอนจะน าความรทไดไปใชในการฝกปฏบตงานใน

โรงพยาบาลตอไป

เอกสารประกอบการเรยบเรยง

1. ประดนนท อปรมย . เอกสารการสอนชดวชาพนฐานการศกษา หนวยท 4 มนษยกบการเรยนร. พมพครงท 15: นนทบร, ส านกพมพ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. 2540 .

2. พรรณ ชทย เจนจต . จตวทยาการเรยนการสอน. พมพครงท 4 ; กรงเทพ , บรษทคอมแพคทพรนทจ ากด.2538 .

3. อจฉรา ธรรมาภรณ . จตวทยาการเรยนร. ปตตาน : คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน. 2531.

ขอแสดงความนบถอ

แสงชย นทวรนารถ และไชยวฒน ไชยสมบรณ

ภาควชาเทคนคการแพทย คณะสหเวชศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร พษณโลก

ค ำน ำ - forensicchula.net · วารสารนิติเวชศาสตร์...

Documents