7. snf kuran- kerimi tanyalm 1. Ünite -...

7. Sınıf 1. ÜniteKur’an-ı Kerim’i Tanıyalım

22

II. KUR’AN’IN MESAJINI ANLIYORUM

1. Kur’an Kıssaları Öğreniyorum: Hz. Davud, Hz. Süleyman

HazretiDavudveHazretiSüleyman,Allah’ınİsrailoğullarınagönderdiğipeygamberlerdenikisidir. Baba oğul olan bu iki peygamber aynı zamanda hükümdardı.

Hz. Davud

DavudAleyhisselâm,Kudüs’tedoğmuştur.Hz.İbrâhîmveYakubAleyhisselâm'ınso-

yundanolupHz.Musa'dansonraİsrailoğullarınayolgöstermeküzeregörevlendiril-

miştir.O,Hz.Musa'nınyolunutakipederekinsanlararasındaadaletiyaygınlaştırma-

yaçalışmıştır.Kendisinehempeygamberlikhemdehükümdarlıkverilmiştir.O,aynı

zamanda,Kudüs'üalmışve İsrailoğullarınabaşkentyapmıştır.Kendisine ilahikitap

olarakZeburverilmiştir.(DİA,IX,21-24.)

İsrailoğulları,Allah’a isyan edip karşı geldikleri ve beraberlerinde peygamberleri Musa(a.s.)olduğuhâldekutsal topraklaragirmedikleri içincezaolarakçöllerdekırkyıldolaşmışlar-dı.HazretiMusa(a.s.)vefatedinceAllahTeâlâİsrailoğullarınayenibirpeygambergöndermişti.Çöldeçektikleriçilelerdensonrayaptıklarıhatanınfarkınavaranİsrailoğulları,buyenigönderilenpeygambere itaat etmişler ve Filistin’e yerleşmişlerdi. OzamanlarMısırileŞamarasındaAmâlikakavmiyaşardı.BukavminCâlûtismindeçokgüçlübiryöneticisivardı.Câlûtveordusu,İsrailoğullarınasaldırıponlarıyenmişti.Kadınlarıveço-cuklarıesiralmışlardı.BuaradaMusa(a.s.)zamanındanberikorunan,Kur’an-ıKerim’de“Tâbût”olarakbahsedilenveiçindeMusa’nın(a.s.)asasıveTevratlevhalarınınbulunduğukutsalsandığıdaalıpgötürmüşlerdi. Ev,mal,mülkveyurtlarındanayrıdüşenİsrailoğullarıçokzordurumdaydı.Tâbût’undaellerindençıkmasınaçoküzülüyorlardı.Osıralardaiçlerindeolanbirpeygamberegiderekşöyleyalvarmışlardı:“EyPeygamberimiz!15DüşmanlarımızbiziyendilerveTâbût’uelegeçirdiler.Biziperişanedipdağıttılar.Askerlerimiziöldürüpkadınlarımızıveçocuklarımızıesiraldılar.Bizebiryolgöster.”16

15.BuradabelirtilenpeygamberinismiKur’an-ıKerim’degeçmemektedir.16.DinîHikâyeler,S.Kutub,A.Cüdees-sehbâr,s.204.

1. ÜniteKur’an-ı Kerim’i Tanıyalım

23

Hükümdar Tâlût

Bunun üzerine onların peygamberi Allah’aduaetmişbuzordurumdankurtulmak içinbiryol göstermesini istemişti.Allah Teâlâ, içlerin-den “Tâlût” adındaki bir şahsın hükümdar ya-pılmasınıpeygamberinevahyetmişti.Peygam-berleriİsrailoğullarınabudurumuhabervermişfakatonlarbunakarşıçıkmışlar,“Tâlût,hüküm-darsoyundandeğildir.Nasıl hükümdarolabilirki”demişlerdi.Kur’an-ıKerim’debuolayşöyleanlatılır: “Musa’dan sonra, İsrailoğullarının ileri

gelen kimselerini görmedin mi? Kendilerine gönderilmiş bir peygambere: ‘Bize bir hüküm-dar gönder ki (onun komutasında) Allah yolunda savaşalım.’ demişlerdi. O peygamber de onlara:‘Ya size savaş yazılır da savaşmazsanız?’ dedi. Onlar da:‘Yurtlarımızdan çıkarılmış, çocuklarımızdan uzaklaştırılmış olduğumuz hâlde Allah yolunda neden savaşmayalım?’ dediler. Fakat kendilerine savaş yazılınca, içlerinden pek azı hariç, geri dönüp kaçtılar. Allah zalimleri iyi bilir.”17

“Peygamberleri onlara, ‘Allah size Tâlût’u hükümdar olarak gönderdi.’ dedi. Onlar, ‘O bizim üzerimize nasıl hükümdar olabilir? Biz hükümdarlığa ondan daha lâyığız. Ona zenginlik de verilmemiştir.’ dediler. Peygamberleri şöyle dedi: ‘Şüphesiz Allah onu sizin üzerinize (hükümdar) seçti, onun bilgisini ve gücünü artırdı.’ Allah mülkünü dilediğine ve-rir. Allah lütfu geniş olandır, hakkıyla bilendir.”18

İsrailoğullarınınilerigelenlerinegöreiktidar,hükümdarlık,büyükservetsahiplerininolma-lıydı.Hâlbukibudüşüncetoplumunyararınaveadaletprensibineaykırıydı.Çünkübirvazifedezenginlikdeğil,liyakatyaniyapacağıgöreveuygunlukaranmasıgerekir.Doğruolan,hükümdarolacakkişininmaneviyöndengüçlü,bilgili,kuvvetlivecesaretliolmasıdır.Tâlût’unhükümdarlı-ğınakarşıgelenİsrailoğullarıbudefa: “Eğer o, gerçekten hükümdar ise bize bir delil, işaret göster. Allah’ın onu seçtiğini nereden bilelim.”dediler.Bununüzerine:“Peygamberleri onla-ra: ‘Onun hükümdarlığının alameti, Tâbût’un size gelmesidir. Meleklerin taşıdığı o Tâbût’un içinde Rabb’inizden size bir ferahlık ve sükûnet, Musa ve Harun ailelerinin bıraktıklarından bir kalıntı vardır. Eğer inanmış kimseler iseniz sizin için bunda şüphesiz bir işaret vardır.’ dedi.”19

17.Bakarasuresi,246.ayet.18.Bakarasuresi,247.ayet.19.Bakarasuresi,248.ayet.


24

Emre İtaat

Gerçekten biraz sonraAllahTeâlâ’nın emriyleTâbût’umelekler getirmişler veTâlût’unevininönünebırakmışlardı.BunugörenİsrailoğullarıonunAllahtarafındantayinedildiğineinan-mışlar ve hükümdarlığını kabul etmişlerdi. Tâlût,halkınasavaşiçinhazırlanmalarınıemremişti.Tâlûtileberabersavaşaçıkanlarara-sındaHazreti(Hz.)Davud’unbabasıvekardeşleridevardı.Hz.Davudkardeşlerininenküçüğüidi.Savaşsırasındaonlarasuveyiyecekgetirmek içinçıkmıştı.

Öğrenelim

Bunehir,bugün“Şeria”diyeisimlendirilen“ÜrdünNehri”idi.

“Tâlût askerlerle beraber (cihat için) ayrılınca: ‘Biliniz ki Allah sizi bir ırmakla imtihan edecek. Kim ondan içerse benden değildir. Eliyle bir avuç içen müstesna kim ondan içmezse bendendir’ dedi. İçle-rinden pek azı müstesna hepsi ırmaktan içtiler. Tâlût ve iman edenler beraberce ırmağı geçince: ‘Bugün bizim Câlût’a ve askerlerine karşı koyacak hiç gücü-

müz yoktur’ dediler. Allah’ın huzuruna varacaklarına inananlar: ‘Nice az sayı-da bir birlik, Allah’ın izniyle çok sayı-daki birliği yenmiştir. Allah sabreden-lerle beraberdir.’ dediler.”20

Havaçoksıcaktı.Önlerindekine-hirdenancakbiravuçsuiçmelerineizinverilmişti. Ordu yürüyüp ırmağa ulaştı.İsrailoğullarının büyük bir kısmı emreitaat etmeyip sudan kana kana içmişti.Nehirden bir avuçtan fazla su içenlerinsusuzluklarıdahadaarttı,dudaklarıku-ruduvehâlsizkalıpyorgundüştüler.Ni-hayetindegeridekaldılar.Tâlût,onlarageridönmeleriniemretti.Emridinleyerekazsuiçenlerinkuvvet ve cesaretleri artmıştı. Tâlûtbunuonlara,emirlerine itaatedipetmeyecekleriniöğrenmek içinsöylemişti.Çün-kükomutanınemrineitaatetmeyenaskerlerilezafereldeedilemezdi.Savaştagalipolmakiçinmaddiimkânlarınyanısıraaskerîdisiplinvemaneviyatıngüçlüolmasıçokönemliydi.SonundaTâlût’un ordusu nehri geçip Câlût’un askeriyle karşılaştı. “Câlût ve askerleriyle savaşa tutuştuklarında: ‘Ey Rabb’imiz! Yüreğimizi sabırla dol-dur, bize direnme gücü ver, kâfir kavme karşı bize yardım et.’ dediler.”21

20.Bakarasuresi,249.ayet.21.Bakarasuresi,250.ayet.

Öğrenelim

Bedir Savaşı’nda Müslümanlar sayıca azdılar

fakat kuvvetli bir imana sahiptiler. Az sayı-

daki Müslümanlar kendilerinden üç kat fazla

müşriklere galip gelmişlerdi. Allah Bedir’de

Müslümanlara zafer nasip etti. Yakın tarihi-

mizden Çanakkale Savaşı’nda da Müslüman-

ların kuvvetli imanı, gayret ve mücadelesi ile

Allah zafer nasip etmişti.


25

Hz. Davud Hükümdar Oluyor

Odönemdeikiordusavaşmadanönceherikitaraftandabirkaçadamçıkardövüşürlerdi.Câlûtöneatıldıve:“EyTâlût!Benimlevuruşacakbiradamistiyorum.”dedivemeydanokudu.Kimsedensesçıkmıyordu.OsıradaHz.Davud(a.s.)hemenöneatıldı.Dahakendisinepeygam-berlikverilmemişti.Hz.Davud,ozamanlarkoyungüderdi.Çokcesurdu.Sapaniletaşatmaktadaçokyetenekliydi.Meydanaçıkarak:“EyCâlût!Seninlebenvuruşacağım.”dedi.İriyarıvedevgibibiradamolanCâlût,karşısınaçıkanküçükDavud’abakarakkahkahalarattı.“Hey,küçük!Geridön,seniöldürmekistemiyorum.”diyealayetti.Davud(a.s.):“Hayır,benseniöldürmekistiyorum.Cesaretinvarsasaldır.”22dedi. KendisinemeydanokuyanbuküçükgencekızanCâlût,saldırıyageçti.Hz.Davud,he-mensapanınairibirtaşyerleştirdiveCâlût’afırlattı.Taş,Câlût’unalnınaisabetettiveatındanyeredüşüpöldü.Câlût’unordusuhükümdarlarınınöldüğünügörüncekorkuppaniğekapıldılar.Birbirleriniçiğneyerekkaçmayabaşladılar.İsrailoğullarıdüşmanlarınagalipgelmişti.Kadınlarıveçocuklarıesarettenkurtarmışlardı.Tâlût’unhükümdarlığıileyenidentoparlanmışlarveKudüs’tegüveniçerisindeyaşamayabaşlamışlardı.Tâlût’unölümündensonraHz.Davudhükümdaroldu. “… Allah Davud’a hükümdarlık ve hikmet verdi, dilediği ilimlerden ona öğretti. Eğer Allah’ın insanlardan bir kısmını diğerleriyle savması olmasaydı elbette yeryüzü altüst olur-du. Lâkin Allah bütün insanlığa karşı lütuf ve kerem sahibidir.”23

Hz.Davud,hükümdarolduktanbirsüresonradakendisinepeygamberlikverildi.Böyleceohemhükümdarlıkhemdepeygamberlikgöreviolanilkpeygamberdi.AyrıcadörtbüyükkitaptanbiriolanZeburdaonaindirilmişti.24

HazretiDavud, krallığınıngururunakapılmayanveAllah’ınemirlerini yerinegetiripdinitebliğdenvazgeçmeyenbirpeygamberdir.O,insanlarıidareederkendeAllah’ıngönderdiğika-nunlarıvekurallarıuygulamasıylaörnekbirhükümdardır.AllahTeâlâ,demirionuneliyleşekillen-dirmişveinsanlaraverilenbunimetinnasılkullanılacağınıonunlaöğretmiştir.Hz.Davud,bütünbu nimetlere şükretmesiyleKur’an’da övülmüş ve bize rehber olmuştur.

22.DinîHikâyeler,S.Kutub,A.Cüdees-sehbâr,s.21023.Bakarasuresi,251.ayet.24.İsrâsuresi,55.ayet.


26

HükümdarolanDavudPeygamber’eAllahTeâlâadaletliolmasınıtavsiyeetmişti: “Ey Da-vud! Biz seni yeryüzünde halife yaptık. O hâlde insanlar arasında adaletle hükmet. Heva ve hevese uyma, sonra bu seni Allah’ın yolundan saptırır. Doğrusu Allah’ın yolundan sapan-lara, hesap gününü unutmalarına karşılık çetin bir azap vardır.” 25

Hz. Davud, kendisine emredileni yerine getirmiş, insanlar arasında adaleti gözetmişti.Halkıbuyüzdenkendisiniçokseverdi.Onunbirdiğerözelliğideçokkuvvetliolmasıydı.Kendisimucizeolarakdemirieğipbüker,çokgüzelkılıçvezırhyapardı.OnunbuözellikleriniAllahTeâlâşöyle anlatır: “Ant olsun, Davud’a tarafımızdan bir üstünlük verdik. ‘Ey dağlar ve kuşlar! Onunla beraber tespih edin’ dedik. Ona demiri yumuşattık.” 26

“Bir de sizi savaşınızın şiddetinden koruması için ona, zırh yapma sanatını öğret-tik…”27 “Geniş zırhlar imal et, dokumasını ölçülü yap. (Ey Davud ailesi!) İyi işler yapın. Kuş-kusuz ben, yaptıklarınızı görmekteyim diye (vahyettik).” 28

“Biz onun hâkimiyetini güçlendirdik, ona hikmet, isabetli karar verme ve meramını güzelce ifade etme (güzel konuşma) kabiliyeti verdik.” 29

Hz.Davud’unsonderecegürvegüzelbirsesivardı.Onudinleyeninsanlarınkalplerihu-zurbulur,ferahlardı.GüzelsesiileZebur’uokuduğuzamansadeceinsanlardeğil,çevresindekihayvanlardaonudinlerdi.O,Allah’ıçokçaanarvetesbihederdi.Çokibadeteder,oruçtutarvenamazkılardı.Kur’an-ıKerim,onunbuözellikleriniöneçıkarır,Mekkelimüşriklerinkötüdavranış-larınakarşıonuörnekgöstererekveSevgiliPeygamberimizişöyletesellieder:

25.Sâdsuresi,26.ayet.26.Sebe’suresi,10.ayet.27.Enbiyâsuresi,80.ayet.28.Sebe’suresi,11.ayet29.Sâdsuresi,20.ayet.


27

“Onlar ne derlerse desinler sen sabret. Güçlü ve kuvvetli bir kulumuz olan Davud’u hatırla! Çünkü o daima Allah’a yönelirdi. Biz sabah akşam kendisiyle zikir ve ibadet etme-leri için dağları, toplu hâldeki kuşları onun hizmetine vermiştik. Her biri onun ahengine katılır, beraber Allah’ı zikrederlerdi.” 30

30.Sâdsuresi,17-19.ayetler.

Hz.Davud,namazveoruç ibadetineçoközengösterirdi.Seneninyarsınıoruçluge-çirmeyedikkatederdi.Birgünoruçtutar,birgüntutmazdı.Allah’açokibadetetmekvegünlerini heporuçlugeçirmek isteyenbir sahabi ileSevgiliPeygamberimizarasındageçenbirkonuşmayakulakverelim:Abdullahb.Amr(r.a.)1anlatıyor:“Yaşadığımsürecegündüzlerioruçtutupgecelerideibadetvetaatleuyanıkgeçirece-ğimedairAllah’ayeminetmiştim.BenimbuyeminimdenhaberdarolanPeygamberimizbirgünbana:–Seningündüzlerioruçlu,geceleriuyanıkgeçirdiğinbanahaberverilmedimisanıyor-sun?dedi.Bende:–ElbettehaberverilmiştirYâResûlallah!dedim.Bununüzerine:–Böyleyapma,bazıkereoruçtut,bazentutma;gecehemuyuhemdeteheccüdekalk.Şüphesizseninüzerindevücudununhakkıvardır,ikigözününhakkıvardır,hanımınınhakkıvardır,ziyaretçilerininhakkıvardır.Şüphesizheraydanüçgünoruçtutmansanayeter.Çünküseniniçinheriyiliğinonmislikarşılığıvardır;budabütünzamanınınoruçluolmasıdemektir.Bununüzerineben:–Bunundahaçoğunuyapmayagücümyeter,dedim.PeygamberEfendimiz:–Ohâldebirgünoruçtut,ikigüntutma,buyurdu.Ben:–AmabenbundandahafazlasınıyapabilirimdeyinceRasûl-iEkrem:–Allah’ınnebisiDavud’unorucunutut,çünküoinsanlarınençokibadetedeniidi.Allah’aensevimliolanoruç,DavudAleyhisselâm’ınorucudur.Birgünoruçtut,birgüntutma.Allah’aensevimlinamazdaDavudAleyhisselâm’ınnamazıdır.DavudAleyhisselâm,geceninyarısınıuyuyarakgeçirir,sonraüçtebirindenamaz içinkalkar,altıdabirindeyineuyurdu.Birgünoruçtutar,birgüntutmazdı.Düşmanlakarşılaştığındaaslakaç-mazdı.”

(Bkz. Buhârî, Savm 55, 56, 57, Teheccüd 7, Enbiyâ 37, Nikâh 89; Müslim, Sıyâm 181-193) 1 Radıyallahuanh

Hz. Davud’dan Kalan Hatıra: Savm-ı Davud


28

DavudPeygamber,hükümdarolmasınarağmen“Enüstünkazançinsanınkendielemeğiilekazandığıdır.”ölçüsünüprensipedinmişti.Devletbütçesindenparaalmazdı.Demircilikilege-çiminisağlardı.OnunbuözelliğiniövenveörnekgösterenSevgiliPeygamberimizdeelemeğiilehelalkazanmayı teşvikederdi: “Kişi kendi bileğinin gücüyle kazandığından daha hayırlı bir yiyecek yemiş olamaz. Allah’ın peygamberi Davud Aleyhisselâm da kendi bileğinin gücüyle çalışarak kazandığından yerdi.” 31

Adaletle Hükmeden Baba Oğul

Hz.Davud’unbiroğluolduveadınıSüleymankoydu.Oğlununeğitimiveahlakıiçinçoközengösterdi.Süleymanbüyüyüpdelikanlıoluncababasıylaberaberoturur,onukendisineörnekalırdı.Hattabazenbabasınasorulankonulardababasındandahagüzelyorumlargetirirdi.Hz.Davuddabunaçokmemnunolurdu. YinebirgünHz.Davud’aikiadamgeliparalarındaçıkananlaşmazlıkiçinkendisininha-kemolmasını ve karar vermesini istediler.Adamın birisi: “EyAllah’ın peygamberi!Bu adamınkoyunlarıbenimbahçemegiripekinlerimiyedi,mahvetti.”dedi.Hz.Davudkoyunsahibinesordu:“Buadamınsöylediğidoğrumu?Gerçektenkoyunlarınbunuyaptımı?”Adam:“Evet,neyazıkkidoğrudur.” dedi. BununüzerineHz.Davud,harapedilenekinindeğerininkoyunlarındeğerinedenkoldu-ğunugörüncekoyunların,tarlasahibineverilmesinehükmettive:“Bahçesahibiyenenekinlerinekarşılıkolarakkoyunlarısendenalır.”dedi.Hz.Süleymanosıradaküçükyaştaolmasınarağmen:“Babacığım,biryoldahavar!Koyunlarıtarlasahibineborçolarakverelim,sütündenveyünündenistifadeetsin.Kendisidebuaradatarlayıdüzenlesin.Ekin,eskihâlinegelinceyekadarkoyunlartarlasahibindekalsın.Tarladakiekineskihâlinegelincedesürüyüsahibineteslimetsin!”dedi.DavudAleyhisselâmbutek-lifiçokbeğendiveöylehük-metti. Yüce Rabb’imiz buolayı şöyle hatırlatır: “Dâvûd ile Süley-man’ı da hatırla. Hani bir ekin tarlası hakkında hü-küm veriyorlardı. Çünkü halkın koyunları o ekine girmişti. Biz de hükümle-rine şahit olmuştuk. ﴾78﴿ Biz hüküm vermeyi Süley-man’a kavratmıştık. Zaten her birine hükümranlık ve

31.Buhârî,Buyû’15;Nesâî,Buyû’1,EbûDavud,Buyû’6;Ahmedb.Hanbel,IV,131,132.

Davud Peygamber ile ilgili öğrendiklerinizi not ediniz.....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................


29

ilim vermiştik. Dâvûd ile birlikte, Allah’ı tespih etmeleri için dağları ve kuşları onun emrine verdik. Bunları yapan biz idik.” 32

Hz.Davud,oğluSüleyman’ınkararınıdahadoğrubulmuşvebeğenmişti.Oğlunadönerek:“Bundansonra insanlararasındaartıksenhükümvereceksin.Benyaşlandım.Zayıfbir ihtiyaroldum.Senkuvvetlivebilgilibiradamoldun.Geçotur,bumakamartıksenindir.”dedi.BirsüresonradaHz.Davudvefatetti.

Hz. Süleyman (a.s.)

SüleymanAleyhisselâm,Gazze’dedoğdu.BabasıDavudAleyhisselâm’dırveovefat

ettiğindeSüleymanAleyhisselâm12-13yaşlarında idi.Babasıgibiöncehükümdar,

sonrapeygamberoldu.Babasının yolunu takipederek insanları doğruluğaçağırdı.

Hz.Süleymanbabasından,sınırlarıMısır’danFıratNehri’nekadaruzananbirkrallık

devraldıvekısasüredehâkimiyetinigüçlendirdi. Beyt-iMakdis’i (Mescid-iAksâ’yı)

yediyıldainşaetti.Kudüs’tevefatetti.(DİA,c.38,s.56)

HazretiSüleyman,saltanatınıngüçlülüğükadaradaletiiledeünsalmışbirpeygamberdir.O, bu özelliği ile idaresi altında bulunan insanların güven içerisinde yaşamalarını sağlamıştır.YüceAllah’a“Süleyman: Rabb’im! Beni bağışla bana, benden sonra kimsenin ulaşamaya-cağı bir hükümranlık ver. Şüphesiz sen, daima bağışta bulunansın, dedi.”33BununüzerineAllahTeâlâonaçokbüyüknimetlerveimkânlarlütfetti.Rüzgârı,cinleriveşeytanlarıonunemrineverdi.Rüzgâronuanındabiryerdenbaşkabiryerealıpgötürürdü.İstediğiyereenkısazamandagidiyordu.Cinlerveşeytanlaronunemriniyerinegetiriyorlar,genişyollarvebüyükbinalaryapı-yorlardı.Kur’an-Kerimbunimetlerişöyleanlatır: “Süleyman’ın emrine de rüzgârı verdik. Onun sabah gidişi bir aylık mesafe, akşam dönüşü de bir aylık mesafe idi. Onun istifadesi için erimiş bakırı kaynağından sel gibi akıt-tık. Rabb’inin izniyle cinlerden bir kısmı, onun emrinde çalışırlardı. Onlardan kim emri-mizden sapsa onu zelil ve perişan eden bir azap tattırırdık. O cinler ona kaleler, heykeller, havuz büyüklüğünde çanak ve leğenler, sabit kazanlar gibi istediği şeyleri yaparlardı. Ey Davud ailesi, şükür gayreti içinde olun! Kullarımdan gereği gibi şükredenler çok azdır.”34

32.Enbiyâsuresi,78-79.ayet.33.Sâdsuresi,35.ayet.34.Sebe’suresi,12-13.ayetler.


30

Hz.Süleyman’a(a.s.)bunlardanbaşkabütünhayvanlarındiliöğretilmişti.Vahşihayvan-larlakonuşur,kuşdilibilir,onlarınkonuştuklarınıanlardı.O,verdiğibunimetlerdendolayıAllah’açok şükrederdi. O şükrettikçe deAllah ona olan nimetlerini artırmıştı. Günlerdenbirgünbüyükbirorduylayolaçıkmıştı.KuşlardaHz.Süleyman’ınyanıbaşın-dauçuyorvekanatlarıylaonagölgeediyorlardı.Ordusundacinler,insanlar,hayvanlarvekuşlarsaf saf dizilmişti. Bumanzarayı Kur’an şöyle anlatır: “Biz Davud’a ve Süleyman’a ilim verdik. Onlar da: ‘Bizi mümin kullarının çoğuna üstün kılan Allah’a hamd olsun.’ dediler. Süleyman, Davud’a vâris oldu ve ‘Ey insanlar, bize kuşların dili öğretildi ve daha her şeyden bolca nasip verildi. Gerçekten bunlar apaçık lütuf-lardır.’ dedi. Günün birinde, Süleyman’ın cinlerden, insanlardan ve kuşlardan oluşan ordu-ları toplanmış olup hepsi birlikte düzenli olarak kendisi tarafından sevk ediliyordu. Derken Karınca vadisine geldiklerinde, onları gören bir karınca: ‘Ey karıncalar, haydin yuvalarınıza girin. Süleyman ve orduları, sizi fark etmeyerek ezip çiğnemesinler!’ diye seslendi. Onun sesini işiten Süleyman tebessüm ederek: ‘Ya Rabbî!’ dedi, ‘Beni nefsime öyle hâkim kıl ki gerek bana gerek ebeveynime ihsan ettiğin nimetlere şükredeyim. Seni razı edecek güzel ve makbul işler yapabileyim. Bir de lütfedip beni hayırlı kulların arasına dâhil eyle!” 35

Bunlargerçektenmüthişcümlelerdi.MülkünsahibiolanAllah’ahamdvesenaedenSüley-manAleyhisselâm,kıyametekadarhükümdarlara,zenginlere,makamvemevkisahibikimselerenegüzelörnekti.Hz.Süleyman,kendisineverilensaltanatvenimetlerinhiçbirindendolayıgururakapılmadı.TamaksineAllah’ahamdetti.Ümmetiiçinduaetti.Allah’tan,kendisinigüzelişlerdebaşarılıkılmasınıvesalihkullarınizindengitmeyikendisinevermesiniistedi.36

35.Nemlsuresi,15-19.ayetler.36.Kasasu’n-Nebiyyînli’l-Etfâl,Ebu’l-HasenAlien-Nedvî,s.308


31

Hüdhüd’ün Getirdiği Haber

Kuşlardan “Hüdhüd”,Hz.Süleyman’ın rehberi idi.Onungözcüsüolupönlerin-degelecekolansuyerlerini,ordusununkonaklaması ge-reken yerleri gösterirdi. Hz.Süleyman bir ara onu bula-madı.Hüdhüd izin almadanortalıktan kaybolmuştu. “Kuşları teftiş ettik-tensonra: ‘Hüdhüd’ünedengöremiyorum, yoksa kayıp-lara mı karıştı? Kuvvetli vegeçerli bir gerekçe ortayakoymadığı takdirde,onuşiddetlibirşekildecezalandıracağımyahutkeseceğim.’dedi.Derken,çokgeçmedenHüdhüdgeldi:‘Ben’dedi,‘SeninbilmediğinbirşeyiöğrendimvesanaSebe’denönemlivekesinbirhabergetirdim.Sebe’halkınıbirkadınhükümdarınyönettiğinigördüm.Ken-disinehertürlü imkânverilmiş.Onungüçlübiryönetimiolduğugibipekbüyükdebir tahtıvar.NevarkionundahalkınındaAllah’ıbırakıpgüneşeibadetettiklerinigördüm.Anlaşılan,şeytanyaptıklarıbukötüişlerikendilerinegüzelgöstermişveonlarıyoldançıkarmış,buyüzdendehakyolubulamıyorlar.Hâlbukigöklerdeveyerdegizliolanherşeyiaçığaçıkaran,sizingizlediklerinizideaçıkladıklarınızıdabilenAllah’asecdeveibadetetmelerigerekmezmi?HâlbukioengenişhükümranlığınveoenbüyükarşınRabb’iolanAllah’tanbaşkailahyoktur.’(Hüdhüdkonuşmasınıbitirince)Hz.Süleyman,Belkıs hükümdardan vehalkından kendisinehaber getirenHüdhüd’edönerek:‘Bakalım.’ dedi. ‘Doğru mu söyledin, yoksa yalancının teki misin, bunu anlayaca-ğız.”37

KomşuülkedeyaşayanbirhalkvekraliçeAllah’ıvepeygamberinitanımıyorlar,birdeüs-telikgüneşetapıyorlardı.Hz.Süleymanhakdinionlaraulaştıramamaktançoküzülüyordu.BununüzerinekraliçeyeveAllah’aortakkoşanyöneticilerinebirmektupyazıponlarıHakdinedavetetmeyekararverdi.Onunbudavranışıbüyükbirolgunluk,incelikvealçakgönüllülükidi.Çünkübirülkeyiyönetmekakıllıcavecesurcadavranmayı,aslaveaslaaceleetmemeyigerektiriyordu.Mektup tamamlanıncaHz. Süleyman,Hüdhüd’e hitaben: “Sen şimdi şu mektubumu götür, bırak onların yanına, sonra onlardan biraz uzaklaş ve ne yapacaklarını gözle!”38dedi.

37.Nemlsuresi,20-27.ayetler.38.Nemlsuresi,28.ayet.

Süleyman Peygamber ile ilgili öğrendiklerinizi not ediniz.................................................................................................

................................................................................................

................................................................................................

................................................................................................

................................................................................................

................................................................................................

................................................................................................

................................................................................................

................................................................................................

................................................................................................

................................................................................................

................................................................................................

................................................................................................


32

Hz. Süleyman’ın Mektubu

Hüdhüd mektupta neler yazıldığınıbilmiyordu. Gagasına alarak hemen SebeMelike’sininmemleketineuçuverdi.MektubuodasınınpenceresiaçıkolanKraliçeBelkıs’ınodasınabıraktı.Kraliçe,odasındakendisinehitabenyazılıbirmektupgörünceşaşırmıştı.Odayakendisindenbaşkahiçkimsegiremez-di,üstelikkapıdadanöbetçilervardı.Hayretveheyecaniçerisindemektubuaçıpokuma-yabaşladı.Belkıs’ınokuduğubumektupdi-

ğermektuplarabenzemiyordu.O,zamanınenbüyükhükümdarıolanveinsanlarıAllah’adavetedenbirpeygamberdengeliyordu.Kraliçekendisinegelenbumektubudikkatleokuduktansonraöfkeyekapılmadıvehemenkendibaşınakararalmadı.Danışmanheyetiniçağırdı.Onlarla is-tişareedecekvegörüşlerinebaşvuracaktı.Doğruolandabuidi. İyibiryöneticiherzamantekbaşınakararalmaz,danışarakvegörüşalışverişindebulunarakhareketederdi.Helebubirkralolursavebirhalkı ilgilendirirsedahadaönemliydi.KraliçeBelkıssözeşöylebaşladı:“Değerli danışmanlarım, bu mesele hakkında görüşlerinizi istiyorum! Sizin de pek iyi bildiğiniz gibi, sizi çağırmadan, size danışmadan hiç bir meseleyi hükme bağlamam.’ 39dediveşöyledevametti: “Değerli danışmanlarım! Bana çok önemli bir mektup gönderildi. Bu mektup Süley-man’dandır ve ‘Rahman ve Rahîm olan Allah’ın adıyla’ diye başlayıp: ‘Bana (Süleyman’a) karşı kibirlenmeyin, itaat ve teslimiyet göstererek yanıma gelin! (diyor) ’”40 Kraliçe’nin etrafındaki devlet adamları ve danışmanları güçlerinin büyüklüğünden ve askerlerinin çokluğundan söz ederek: ‘(Ey Kraliçe’miz!) Biz güçlü, kuvvetliyiz ve savaş-çı bir milletiz. Ama yetki sizindir, değerlendirip münasip gördüğünüz emri verin!’ dediler. 41

Fakat Kraliçe Belkıs onların bu görüşüne katılmadı: “Krallar bir memlekete girdi mi orayı harap ederler ve halkının ileri gelenlerini zelil hâle getirirler. İşte onlar böyle yaparlar. Ben onlara bir hediye gönderip elçilerin ne haber ile döneceklerine bakacağım.”42 dedi.

Belkıs’ın Elçisi

Belkıs,adamlarındanbirinielçiolaraktayinettiveonaşunlarısöyledi:“SenihediyelerleSüleyman’agöndereceğim.Onunneyapmakistediğiniöğrenvegeridön.Öğrendiğinherşeyigelipbanabildir.”Belkıs’ınelçisihediyelerlebirlikteyolaçıktı.Hüdhüddeolupbitenleriizlemişvedurumu,Hz.Süleyman’ahabervermekiçinçoktankanatçırpmayabaşlamıştıbile.Belkıs’ınel-

39.Nemlsuresi,32.ayet.40.Nemlsuresi,29-31.ayetler..41.Nemlsuresi,33.ayet.42.Nemlsuresi,34-35.ayetler.


33

çisigelmedenHüdhüdulaştıve:“Belkıs’ınelçisibirçokhediyeylesanageliyor.”dedi.Bununüze-rineSüleyman (a.s.)Belkıs’ınelçisinesaltana-tınınbüyüklüğünüveAllah’ın kendisineverdiğinimetlerigöstermekistedi.İnsanlaravecinlere,elçininkarşılanacağıyerlerinsüslenmesiniem-retti.Muhteşembiryerhazırlattı.Hz.Süleymangeçip tahtına oturdu. Çevresinde birçok insantoplanmıştı.Kuşlardaonugölgelemekiçinetrafındaidiler. Hz.Süleyman’ınhuzurunaçıkanelçigördüğümuhteşemmanzarakarşısındagözlerineinanamıyordu.Birdekuşlarıninsanlarıgölgelediğinigörünceheptenşaşırdı.Hz.Süleyman’ınbü-yüklüğükarşısındahayretleriçindekalmıştı.Cesaretinitoplayarakilerledivehediyeleritakdimetti.Hz.Süleyman,elçiye:“Siz bana mal ile yardım mı etmek istiyorsunuz? Oysa Allah’ın bana verdiği nimetler sizin verdiğinizden daha hayırlıdır. Ama siz hediyenizle böbürlenirsiniz!”43 dedi.Sonrasözünedevamla:“Sen, dön ve onlara de ki: Biz onların üzerine, karşı koyama-yacakları ordularla yürüyeceğiz. Onları yurtlarından, mağlup ve zelil olarak çıkaracağız.”44 BugörüşmedensoraBelkıs’ınelçisiülkesinedöndüveolanbitenianlatmayabaşladı:“Süleymanhediyelerimizikabuletmeyipgeriçevirdi.Bizimhediyelerimizinonunmülküvesaltanatıyanındahiçdeğeriyoktu.Çünkücinleronunemriylehareketediyor,kuşlaronugüneştenkoruyor,rüzgâriseistediğiyöneesiyor.Onunbenzeribirhükümdarınegördümnedeişittim.”dedi.45

Belkıstekrarsordu:“Pekisananesöyledi?Bizdenneistiyor?”Elçicevapla:“EğergüneşetapmayıbırakıpbirvetekolanAllah’ayönelmezvekendisininpeygamberliğinikabuletmezsekbüyükbirorduilebizegalipgelecek.Onunsöylediklerinikabuletmezdesavaşırsakkaybederiz.”dedi.BununüzerineBelkıs:“Onunlagörüşmeyekendimgideceğim.”diyecevapverdivehemenhazırlıklarabaşladı.Belkıs’ınçokgüzel,pahabiçilmezbirtahtıvardı.Ülkesindençıkmadanönceonu,güvenilirbiryerekoymayakararverdi.Onubirodayakapatıpkapılarınıdasıkıcakilitletti.Odanınkapısınadasilahlınöbetçilergörevlendirdi.Sonradavezirleriveçevresindekiadamlarıy-labirlikteSüleymanPeygamberilegörüşmekiçinyolaçıktı.46

Belkıs’ın Tahtı

Belkıs’ınkendisinedoğruyolaçıktığınıöğrenenHz.Süleyman,büyükbirhükümdaroldu-ğunugöstermekveBelkıs’ıiknaetmekiçinilginçbirşeydüşündü.Bugörüşünüşöyledilegetirdi: “Değerli danışmanlarım! Onların itaat içinde huzuruma gelmelerinden önce içinizden kim onun tahtını bana getirebilir?” dedi. Cinlerden mağrur ve iddiacı bir ifrit: ‘Ben’ dedi. ‘Sen makamından kalkmadan onu sana getiririm. Benim onu taşımaya gücüm yeter, hem de zayi

43.Nemlsuresi,36.ayet.44.Nemlsuresi,37.ayet.45 DinîHikâyeler,S.Kutub,A.Cüdees-sehhâr,s.221.46DinîHikâyeler,S.Kutub,A.Cüdees-sehhâr,s.223.

Hz. Süleyman Peygamber’in temsili tahtı.


34

etmeden güvenilir tarzda getirecek emin bir kimseyim.”47 diyesözünübitirdi.Ama“Kendi-sinde, kitaptan ilim olan bir zat da: Ben, sen gözünü açıp kapamadan o tahtı getirebilirim.” der demez Süleyman, kraliçenin tahtının yanı başında durduğunu görünce: “Bu, Rabb’imin lütuflarındandır. Bu, şükür mü edeceğim yoksa nankörlerden mi olacağım diye beni sına-mak içindir. Şükreden sadece kendi lehine olarak şükreder. Nankörlük eden ise bilmelidir ki Rabb’im onun şükründen müstağnidir, şükrüne ihtiyacı yoktur, ihsan ve keremi boldur.”48 Vedevamla “Dedi ki: Şimdi o Kraliçe’nin tahtını kendisinin tanıyamayacağı bir hâle getirin, bakalım bunu bilecek mi, bilemeyecek mi?”49

GünlergeçmişSebe’MelikesiBelkısnihayetgelmişti.“Süleyman’ın huzuruna girince ona: ‘Senin tahtın da böyle midir?’ diye soruldu. ‘Tıpkı o!’ dedi, ‘Zaten bize daha önce ilim nasip edildi; onun için de biz teslimiyet gösterenlerden olduk.’ dedi. Çünkü öteden beri Allah’tan başka taptığı putlar, onun tevhit dinine girmesini engellemişti. Çünkü o, kâfir bir millete mensup idi.” 50

Hz. Süleyman’ın Sarayı

Hz.Süleyman,insanlardanvecinlerdenolanustalaracamvekristaldenbüyükbirsarayyapmalarınıemretti.Sarayınaltındandasuakıyordu.Bunubilmeyenbirisisarayıniçindesuoldu-ğunuveadımınıatıncasuyadüşeceğinizannedebilirdi.Budurum,görünüşealdanmaktanbaşkabirşeydeğildi.Belkısvehalkıdagörünüşealdanıyordu.Çünküovehalkı,güneşe tapıyorlar,onungücüneinanıyorlardı.Hâlbukigüneş,Allah’ınemriylehareketediyordu.Gerçekte,güçvekuvvetgüneşeaitdeğildi.Görünenşeyle-rinarkasındagörünmeyenhakikatlerola-bilirdi.Belkıs’ıngördüğümanzara,onungerçekleri görmesine, yüceAllah’ın güçve kudretinin büyük olduğunu, kullarınaverdiği büyük nimetlerin çokluğunu farketmesini sağlayacaktı.51 “Kraliçe’ye: ‘Buyurun, saraya girin!’ dendi. (Belkıs) Sarayın eyvanını görünce, zemininde engin ve duru su olduğunu zannedip eteğini yukarı çekti. Süleyman: ‘Bu, camdan yapılmış şeffaf bir saraydır.’ dedi. Bunun üzerine Belkıs: ‘Ya Rabbî!

47.Nemlsuresi,38-39.ayetler.48.Nemlsuresi,40.ayet.49.Nemlsuresi,41.ayet. 50.Nemlsuresi,42-43.ayetler. 51.Kasasu’nNebiyyin,Nedviebül-Hasam,s.308.


35

Ben senden başkasına ibadet et-mekle kendime zulmetmişim, şimdi ise Süleyman’la birlikte âlemlerin Rabb’ine teslim oluyorum.’ dedi”52veMüslüman oldu. Böylece Belkıs’ın gözündekiperdekalkmış,dışgörünüşealdanmakkonusundaki cehaletini fark etmişti.Güneşeibadetetmektehataettiğinivekendisineyazıkettiğinianladı.Yıllarcakendisinevehalkınayazıkettiğini, ilahedindiği güneşi ve tüm evreni yoktanvaredenbiryaratıcıolduğunufarketti.Hz.Süleyman’ınhuzurundaMüslümanolma şerefine ulaştı.

Ne Güzel Bir Kul

Hz.Süleyman,uzunbirdönemhükümdarlıkyapmış,halkınaiyilikvegüzellikledavran-mıştı.Fakato,dünyadakimakam,mevki,malvemülküngeçiciolduğunu,birgünbunlaravedaederekayrılacağınıçokiyibiliyordu.Geridekalacakolansalihamelleridi.Bunedenlevefatetme-denöncebüyükbirmabetyapılmasınıveinsanlarınoradaAllah’ıanıpzikretmelerini,dualaredipnamazkılmalarınıarzuediyordu.Cinlerdenveinsanlardanolanmimarlarıveustalarıçağırdıveonlarabüyükbirmabedininşasınabaşlamalarınıemretti.53

Mabedininşasıbaşlamıştı.Cinlerdeonunyapımındaçokyoğunbirşekildeçalışıyorlardı.ÇünküonlarHz.Süleyman’dankorkar,onunemrinekarşıgelemezlerdi.Geçenzamaniçerisindemabedinyapılmasıgerçekleşmiş,artıksonunayaklaşılmıştı.Cinlerdeyorulmuştu.BiraraHz.Süleyman’abaktılar,onudeğneğinedayanmışvaziyetteayaktagördüler.İzinisteyeceklerdifakatbirtürlücesaretedipyanınayaklaşamıyorlardı.İşlerinedevamedipmabedinyapımınıtamamla-dılar.TamosıradaHz.Süleymanyeredüştü.Cinlerkoşupgeldiklerindeonuçoktanölmüşbuldu-lar.Hz.Süleymançoköncesindeölmüştüfakatdeğneğedayanarakayaktakalmıştı.Dayandığıağacıiseiçeridenağaçkurtlarıyemişti.Eğerağaçkurtlarıyememişolsaydıvefatettiğinikimsefarketmeyecekti.Kur’an-ıKerim’inifadesiyle:“(Süleyman’ın) Ölümüne hükmettiğimiz zaman, onun öldüğünü ancak değneğini yiyen bir ağaç kurdu gösterdi. (Sonunda yere) Yıkılınca anlaşıldı ki cinler gaybı bilselerdi o küçük düşürücü azap içinde kalmazlardı.”54

52.Nemlsuresi,44.ayet.53.Kur’an-ıKerim’inIşığındaNebilerSilsilesi,O.NuriTopbaş,s.106.54.Sebe’suresi,14.ayet.


36

SüleymanAleyhisselâm’ınhayatıgibivefatıdainsanlığatevhitdersivermişti.Çünküonunvefatı,Allah’tanbaşkahiçbirvarlığıngaybı,geleceğibilemeyeceğiniancakCenab-ıHakk’ınbil-dirmesiyle bubilgiye sahipolunabileceğini ortaya koymuştu.Cenab-ıHak,SüleymanAleyhis-selâm’ınvefatını,çokâcizbirvarlıkolanağaçkurduaracılığlaortayaçıkarmıştı.GaybıbildiğiiddiaedilencinlerinAllah’ıniradesidışındahiçbirşeybilemeyeceklerinigöstermiştir.Çünküyanıbaşlarındaki Hz. Süleyman’ın ölümünden haberleri olmamıştı. Diğertaraftan,büyükbirmülkvesaltanatasahipolanSüleymanAleyhisselâm’ınayaktaasasınadayanarakölmesi,nekadardüşündürücübirgerçektir.İçindeyaşadığımızdünyanınge-çiciliği,ahiretyurdununiseebedîliğibirdefadahaortayaçıkmıştı.BuncamülkünevesaltanatınarağmenHz.Süleymandabudünyadanayrılmış,ebedîâlemegöçmüş idi.

Mal sahibi, mülk sahibi,Hani bunun ilk sahibi?Mal da yalan, mülk de yalan,Var biraz da sen oyalan!..

YûnusEmre’ninilahisiniarkadaşlarınızlatartışarakyorumlayınız.

Düşünelim

Hz. Süleyman kıssasından hareketle aşağıdaki konuları tartışınız.

≈ Cinlerin geleceği bilip bilmemesi

≈ Süleyman Aleyhisselâm’ın mal, mülk, zenginlik, hükümdarlık, güç ile imtihanı ve ahlaki özellikleri


37

İnsanlık tarihindehiçbirhükümdaraverilmeyenmülkvesaltanat,Hz.Süleyman’averil-mişti.O,bunimetleriRabb’ininrızasınıkazanmakiçinkullanmışveherdurumdaşükretmiş,bizede çok güzel örnek olmuştur. Kendisine verilen bunca saltanat ve tasarrufa rağmen dünyayayönelmemiş,bunlarıkalbinindışına taşımış,gururavekibredüşmemiştir.O, tevazusahibiydi.Sabahkalkıncamiskinvegariplerinyanınagider,onlarlaotururdu.Kur’an-ıKerimonunahlakınıvekulluğunuövmüşvetüminsanlığaörnekgöstermiştir.55

“... Süleyman ne güzel bir kuldu! Doğrusu o, daima Allah’a yönelirdi.”56 “Doğrusu onun, bizim katımızda büyük bir değeri ve güzel bir yeri vardır.”57

55.Kur’an-ıKerim’inIşığındaNebilerSilsilesi,O.NuriTopbaş,s.108.56.Sâdsuresi,30.ayet.57.Sâdsuresi,40.ayet.

Hz. Süleyman (a.s.) çocukluğundan itibaren yüksek bir zekâ ve kavrayışa sahipti. Onun bu özelliği ile ilgili Sevgili Peygamberimiz bir olay anlatır:“…Vaktiyle iki kadın birlikte yürüyorlardı. Her ikisinin de yanında oğlu vardı. Yolda gi-derlerken bir kurt gelip kadınlardan büyük olanın çocuğunu alıp götürdü. Bunun üzeri-ne bu kadın, arkadaşı olan küçük kadına: –Kurt, senin çocuğunu götürdü, dedi. Küçük kadın: –Hayır, senin çocuğunu götürdü! dedi. Nihayet bu iki kadın anlaşamadılar ve aralarında hükmetmesi için Hz. Süleyman’a gittiler. O da: –Bana bir bıçak getirin! Çocuğu (bu) iki kadın arasında paylaştırayım! dedi. Bunun üzerine küçük kadın: –Aman öyle yapma! Allah sana rahmet eylesin! Çocuk, bu kadınındır! dedi. Bunun üzerine Hz. Süleyman, çocuğun küçük kadına ait olduğuna hükmetti.” (Buhârî, Enbiyâ, 40) Çünkü anne şefkati, yavrusunun ölmesine razı gelemezdi.


38

2. Sureleri tanıyorum: İbrâhîm Suresi

Kur’an-ıKerim’dekendisindençoksözedilenpeygamberlerdenbirideHz. İbrâhîm’dir.Kur’an-ıKerimonuağırbaşlı,yumuşakhuylu,akıllı,kendisiniAllah’aadayan,çokşükreden,mi-safirperver,sabırlıvebilgebirinsanolaraktanıtır.Onuntevhitmücadelesini,sabrınıveAllah’ınemirlerinesamimiolarakboyuneğmesiniöver.BuözellikleriyleHz.İbrâhîm,bizimiçingüzelbirörnektir. Hz. İbrâhîm,Mezopotamya’nınUr şehrinde doğmuştur.Ailesiyle birlikteMısır’a gitmiş-tir.BirsüreMısır’dakaldıktansonraFilistin’edönerekoradayaşamayabaşlamıştır.HanımıHa-cer’denİsmail,hanımıSârâ’dandaİshakdoğmuştur.Hz.Hacer ileoğluİsmail’ialıpMekke’yeyerleştirmiştir. PeygamberimizHz.Muhammed (s.a.v.)58 deMekke’de büyüyüp aile kuranHz.İsmail’in soyundan gelmektedir.59

Sureninİsmi: İbrâhîmsuresinin35-41.ayetlerindeHz.İbrâhîm’in,ailesiniMekke’yegö-türerekAllah’aemanetetmesiveonlariçinyaptığıdualardanbahsedilmektedir.Sure,isminibuönemli olaydan almıştır. SureninİnişZamanıveKonusu:İbrâhîmsuresi,PeygamberimizinhicretindenönceMek-kedönemindeinmiştir.SuredeAllah’ınvarlığıvebirliği,vahiy,peygamberler,öldüktensonradiril-mevehesabaçekilmegibi temel inançkonularıanahatlarıylaelealınmaktadır.60

58.Sallallahualeyhivesellem59.Komisyon,DinîTerimlerSözlüğü,s.154.60.Komisyon,Kur’anYolu,III,275.

Surenin Kimliği

Adı: İbrâhîmsuresi

AyetSayısı: 52

Kur’an’dakiYeri: 14.suredir.

İnişZamanı: MekkeDönemi


39

Surenin Açıklaması

52ayettenoluşanİbrâhîmsuresibeşbölümdeincelenebilir.

İbrâhîmsuresinin1.ayetimukattaaharfleri61ilebaşlar.Buharflerlebaşlayansurelerdensonragenellikleilahikitaptan,ayetlerdenveyavahiydensözedilir.Buradadaaynıüslupkullanı-larakbuharflerdenoluşankitabıngönderilişgayesindenbahsedilmiştir.Hz.Peygamber’eindirilenKur’an,insanlarıkaranlıklardanaydınlığayaniAllah’ıngösterdiğidoğruyolaçıkarmakiçingön-derilmiştir:“Bu, Rabb’lerinin izniyle insanları karanlıklardan aydınlığa çıkarman için sana indirdiğimiz kitaptır…”62

61.Hurûf-ımukattaa:Ayrıayrıokunanalfabeharfleridir.Kur’an-ıKerim’de29surebuharflerlebaşlamaktadır.62.İbrâhîmsuresi,1.ayet.

Birinci Bölüm (1-12. ayetler)Bubölümdeüçönemlikonuyadikkatçekilir.Bunlardanilki,Allah’ınvahiyvepeygambergöndermedeki temelhedefidir.Buhedef, insanları küfrünkaranlığındankurtarıpdoğru yola iletmektir.İkinciolarakelealınankonu,vahyindiliyleilgilidir.YüceAllahbütünpey-gamberlerevahyi,kendikavimlerinindiliylegöndermiştir.Çünküvahiydenfaydalanabilmenin ilkşartıonuanlamaktır.Üçüncükonu,peygamberlerintebliğikarşısındainanmayanlarıngösterdik-leriolumsuzdavranışlarvesebepleridir. (DİA,c.21,s.351)

İbrâhîm suresinin yukarıda geçen ayetinden yola çıkarak Kur’an-ı Kerim’in niçin indirildiğini sınıf arkadaşlarınızla konuşunuz.

TarTışınız


40

2.ayette “O Allah ki göklerde ve yerde ne varsa hepsi onundur…”buyrularakRabb’i-mizinsınırsızgücünedikkatçekilir.Bunugördüğühâldeinkâredenlerakıl, iradevetercihleriniyanlışyöndekullandıkları içinşiddetlibirazap ile tehditedilir. 63

3.ayetteinkârcılarıyanlıştercihegötürenönemlibirsebeptenbahsedilir:“Onlar dünya hayatını ahirete tercih edenlerdir…”Dünyahayatınabağlanıpahiretiinkâredenleryalan,iftira,hileve tehditgibiçeşitliyöntemlerleAllah’ındininikötügösterirler.Maddivemanevi imkânlarıkullanarak başkalarının İslam’a girmesini engellemeye kalkışırlar.

4.ayettevahyingönderilişgayesivedilarasındakiilişkiyedikkatçekilir.Herpeygamberevahiy,kendikavminindiliylegönderilmiştir.Böylecevahyialanpeygamber,kenditoplumuylarahatiletişimkurabilir.Allah’ınmesajlarınıonlaradoğrubirşekildeanlatıpaçıklayabilir:“Her peygam-beri kendi kavminin diliyle gönderdik ki onlara açık açık anlatsın...” Hz.Peygamber’edeKur’an,bunedenleArapçaolarak indirilmiştir. 5.ayetteHz.Muhammed(s.a.v.)ileöncekipeygamberlerinaynıamaçiçingönderilmesinedikkatçekilir.BirörnekolarakHz.Musa’nın,kendikavminikaranlıklardanaydınlığaçıkarmakiçingönderildiği hatırlatılır. Ayetindevamında İsrailoğullarınınbaşınagelenolaylardanvekavuştuklarınimetlerdenibretalınmasıtavsiyeedilir.Dünyadakisıkıntıvenimetlerinsabırveşüküriçinbirvesileolduğubildirilir.

6-7. ayetlerde Firavun64 tarafından İsrailoğullarınayapılan işkenceden bahsedilir. Allah’ın onları Fira-vun’unelindenkurtarmasınınbüyükbirnimetolduğuhatırlatılır.SonradaRabb’imizinşueşsizbildirisiin-sanlarınzihninekazınır:“Eğer şükrederseniz size (nimetimi) daha çok vereceğim, nankörlük eder-seniz hiç şüphesiz azabım pek şiddetlidir!”

63.Komisyon,Kur’anYolu,III,276.64.EskiMısırhükümdarınaverilenünvandır.

Ayette dünya hayatını ölçülü olarak sevenler değil, onu ahiret hayatına tercih eden-ler kınanmıştır. Sizce neden?

Düşünelim


41

8.ayette,Allah’ıninsanlarınibadetineveşükrünemuhtaçolmadığıaçıkçaifadeedilmiştir.Rabb’imizhertürlüövgüyelayıktır.Bunedenledeşükredilmeyeve ibadetedilmeye layıkolanyalnız O’dur.

9-12.ayetlerde, tarihtekibazı kavimler veonlarınyaşayışlarıhakkındaAllah’tanbaşkahiçkimseninyeterlibilgiyesahipolmadığınaişaretedilir.Allah’ınvarlığını,birliğini ispatlayacakpekçokaklidelilvarkeninsanlarınbukonudaşüpheyedüşmelerininyersizveanlamsızolduğuvurgulanır.Ancakpeygamberleringetirdiğibütündelillererağmenbazıinsanlaryinedeinanma-mışlardır. İnkârcılar,Allah’ın insanla iletişimkuruponavahiygöndereceğine inanmadıkları içinpeygamberlerin çağrısına kulak vermemişlerdir.Bu sebepleonlardan, insangücününüstündebirdelilyanimucizegetirmeleriniistemişlerdir.Oysainsanolmakpeygamberliğeengeldeğildir.Zaten insanlaragönderilmişbütünpeygamberler birer insandır.Peygamberlik,Allah’ındilediğikullarınaverdiğibirbağıştır.Mucizedeancakonunizniylegerçekleşir.PeygamberlersadeceAl-lah’agüvenmişler,kendilerineyapılanhertürlüeziyeteRabb’lerineolanimanvegüvensayesindesabretmişlerdir.65

65.Komisyon,Kur’anYolu,III,276-281.

Şükür; kulun, verdiği nimetlerden dolayı kendisini Allah’a borçlu hissetmesi, bunu sözleri ve davranışlarıyla göstermesi anlamına gelir. Peygamber Efendimiz, Allah’ın verdiği nimetleri dualarında dile getirmiş, yaptığı ibadetleri de bu nimetlere karşılık bir şükür ifadesi olarak görmüştür. O halde şükrümüzü sadece sözle değil, aynı zamanda, elimizdeki nimetlerin gerçek sahibinin Allah olduğuna gönülden inanarak ve onları Allah’ın rızasına uy-gun şekilde kullanarak yerine getirebiliriz. Şükrün bu geniş anlamını ve ibadetlerimizle ilişkisini düşünürsek servetin, sağlığın ve ilmin şükrü sizce ne olabilir?Servetin şükrü ………………………………………………………………………….…..………………………………………………………………………….….......................................... İlmin şükrü .................................................................................................................................……………………………………………………………….…..........................................Sağlığın şükrü …………………………………………………………………………...........................................................… ……………………………………………………………………

Düşünelim


42

13-14.ayetlerdeinkârcıların,peygamberleringetirdiğimesajıreddetmekleyetinmedikleribildirilir.Dahada ilerigiderekonları,kendidinlerinedönmekveyasürgünedilmekseçenekleriarasındatercihtebulunmayazorlamışlardır.AllahTeâlâdaonlarınbuplanlarıkarşısındapeygam-berlerineyardımedeceğinibildirmiştir.Sonradaonlarınyurdunapeygamberleriveonlaraimanedenleri yerleştireceğini müjdelemiştir. Buayetler,MekkelimüşriklerinHz.Peygamber’iMekke’densürgünetmeyeçalıştıklarıbirdönemdeinmiştir.BöyleceAllahTeâlâ,Hz.Peygamber’iveonainananlarıtesellietmiş,müşriklerideuyarmıştır.Aynızamandabuayetler,Hz.Peygamber’inözyurdundanhicretedeceğinefakatdahasonra tekraryurdunakavuşacağına işaretetmektedir. 15-17.ayetlerde,diğerinsanlaradinveinançözgürlüğütanımayanların,güçkullanarakpeygamberlerikendidinlerinedöndürmeyekalkıştıklarındanbahsedilir.Böylezorbirdurumlakar-şılaşanpeygamberlerindeAllah’tanyardımvezaferistediklerihaberverilir.AllahTeâlâonlarınbuisteklerinecevapvermiş,elçilerineyardımınıesirgememiştir.Zorbalıkedipbüyüklüktaslayanlarıntamamınıhelaketmiştir.Bu,kâfirlerindünyadakicezalarıdır.Ahirettekicezalarınıdacehennemdeçekeceklerdir. 18. ayette inkârcıların dünyada yaptıkları iyi işlerin ahiretteki durumu, bir benzetmeyleanlatılır.Onlarındünyadayaptıklarıvekazandıkları-nekadarçokveiyiolursaolsun-fırtınalıbirgünderüzgârınşiddetlesavurduğukülyığınıgibiolacak,ahirettehiçbirdeğerifadeetmeyecek-tir.ÇünküAllah,insanlarıöncekendisineveinsanlaragönderdiğipeygamberlereimanetmekleyükümlütutmuştur.Aslındainanmayanlarındünyahayatındaortayakoyduklarıgüzeleserlerve

İkinci Bölüm (13-27. ayetler)Sureninikincibölümünde,inanmayanlarınpeygamberlerekarşısürdürdükleridüşmanlığınbaşkabirboyutunadikkatçekilir.Budapeygamberlerinözyurt-larınıterketmeyezorlanmasıdır.Aynıayetlerdepeygamberiyurdundansürüpçıkarmanınokavmeneyemalolacağıdabildirilir.Allahonları yokedipyerlerine tekrarmüminleri yerleşti-recektir. İnanmayanların iyilikadınayaptıkları işler, kabuledilmeyip külgibisavrulacaktır.Aynıbölümdekâfirlerinahirettehiçbirmazeretbulamayacakları,şeytanauyupküfresapanlarınşeytantarafındanbilekınanacağıbelirtilir.Ardındanmümin-lersonsuzcennetlerlemüjdelenir.Allah’a inanmanın-vebu inancınözlübirifadesiolankelime-itevhitin-,meyvesibitiptükenmeyenbirağaçgibidevamlımutluluksağlayacağıvurgulanır. (DİA,c.21,s.351-352.)


43

insanlariçinfaydasağlayanhizmetlerdeğerlidir.FakatbunlarAllah’aveahireteinanmadanyapıl-dığıtakdirdekarşılıklarıdayalnızdünyadaalınacaktır.Ahirettesahiplerinebirfaydasağlamaya-caktır.Zatenbunlarıyapanlarındaamacıdünyahayatıylasınırlıdır. 19-20.ayetlerde,zorbatoplumlarıyokedipyerlerinebaşkalarınıyerleştirmeninzoroldu-ğunudüşünen inkârcılaracevapverilir.YüceAllah,başkalarınınyardımınamuhtaçolmaksızıngökleri,yerivebunlarınüzerindeyaşayanvarlıklarıyaratmıştır.ÖyleyseRabb’imizdilediğiniyap-ma,onlarıyokedipyerinebaşkavarlıklargetirmegücünedesahiptir. 21.ayette,dünyadaAllah’ınemirveyasaklarınıdinlemeyenlerinahirettekidurumlarındanbahsedilir.Dünyadakötülüklereöncülükeden liderlerleonlarauyangüçsüzkimselerinahirettebirbirlerini suçlayacakları haber verilir. 22.ayette,şeytanınahirettekiitirafındanbahsedilir.Şeytan,insanlarayalanvaatlerdebu-lunuponlarıaldattığınıitirafedecektir.“...Aslında benim sizi zorlayacak gücüm yoktu. Benim yaptığım size çağrıda bulunmaktan ibaretti. Siz de benim çağrıma uydunuz...”diyerekdoğruyoldagitmekisteyenlerizorlayoldançıkaracakgücününbulunmadığınısöyleyecektir.İnsanlarasadecevesveseyoluyla telkindebulunduğunu,onlarındabunukabullendiğini ifadeedecektir.Dolayısıylaşeytanıdeğil, kendilerini kınamalarıgerektiğini söyleyecektir. 23.ayette,imanedipiyiişleryapanlarınödülününcennetolduğuhatırlatılır.Onlarıncen-nette birbirleriyle karşılaştıklarında söyledikleri söz “selam”dır.

Selam, “maddi manevi her türlü kötülük ve sıkıntılardan kurtulmak” anlamına gelir. Müslümanlar, hem bu dünyada hem de cennette karşılaştıklarında birbirlerine sev-gi, dostluk, iyi niyet ve dileklerini ifade ederek dua ederler.Siz de sürekli ettiğiniz bir duayı buraya yazar mısınız?………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Sıra Sende


44

24-25.ayetlerdeAllahTeâlâ’nınvarlığınavebirliğineimanıyanikelimeitevhîdiifadeeden“güzel söz”bir ağacabenzetilir.Ağacın köküyerinderinliklerine sağlambir şekilde yerleşmiş,gövdesivedallarıgökyüzünedoğruyükselmiş,herzamanmeyvevermektedir:“Allah’ın nasıl bir örnek getirdiğini görmedin mi? Güzel sözü, kökü sabit, dalları gökte olan güzel bir ağa-ca benzetti. O ağaç, Rabb’inin izniyle her zaman meyvesini verir. Öğüt alsınlar diye Allah insanlara böyle örnekler getirmektedir.”Ağaçnasılmeyvevermezsevekuruyupyokolmayamahkûmsakötüsözdeoşekildesonuçsuzkalmayamahkûmdur.

27.ayette,Allah’ın“sağlamsöz”eimanedenmüminleredünyaveahirettekiyardımındanbahsedilir.Buradakisağlamsöz,24.ayettegeçen“güzelsöz”ileeşanlamlıolarak“tevhîd”veya“kelime-işehadet”anlamındakullanılmıştır.PeygamberEfendimizdebusözü“kelime-işehadet”olarakaçıklamıştır.66YüceRabb’imiz,busağlamsözüimanedenlerinkalbineyerleştirir.Böylecemüminler,imanınverdiğişuurladünyadagüzeldavranışlardabulunur,kendilerinikötülüklerdenkorurlar.Dengelivemutlubirhayatyaşarlar.Ahirettedekurtuluşaererler.67

66.Buhârî,“Tefsîr”,14/2.67.Komisyon,Kur’anYolu,III,281-287

Bu ağaç nasıl Allah’ın izniyle her zamanmeyve verip faydalı oluyorsa “kelimeitev-hîd”deoşekildefaydalıdır.Odamüminlerinkalplerineyerleşipkökleşinceonlarındavra-nışlarını etkiler. İmanın ürünleri, meyvelerionlarınüzerindegüzelamelvegüzelahlakolarakgörülür.OnlarAllah’akarşıkullukgö-revlerini yerine getirmeye çalıştıkları gibi,ilim, irfanvegüzel işleriylede insanlık içindaima faydalı olmaya gayret ederler. Öteyandanağacındirikalması içinnasılsula-ma ve budama gibi bakıma ihtiyacı varsakalptekiimandaböyledir.Eğermüminfay-

dalıilim,güzelamel,zikirvetefekkürleonubeslemezseodazayıflayıpyokolabilir.Pekiyasenbukonudanedüşünüyorsun?Zikir,güzelamel,ilimvetefekkürileimanımızıbeslersekneolur?......................................................................................................................………........…Bunlarıyapmazsakneolur?......................................................................................................................………........…

Düşünelim


45

28-30.ayetlerdeAllah’ınnimetlerinekarşınankörlükedenlerdenveonlarınkötüsonların-danbahsedilmektedir.AllahTeâlâinsanlarasayısıznimetlervermiştir.Doğruyolugöstermekveinsancayaşamalarınısağlamakiçinpeygambervekitapgöndermiştir.Fakatbazıinsanlar,buni-metlereşükretmekyerinenankörlükederekAllah’aortakkoşarlar.PeygamberiyalancılıklasuçlarveKur’an’ıkabuletmezler.Hattabaşkalarınınimanetmesinideengellemeyeçalışırlar.İşteböylekimselerinyericehennemateşidir. 31.ayette inanankullardan,hesapgünügelmedenöncenamazkılmaları vegizli açıkhayır yapmaları istenir: “İman eden kullarıma söyle: Namazlarını dosdoğru kılsınlar, alım satımın bulunmadığı, dostluğun fayda vermediği bir gün gelmeden önce, onlara verdiğimiz rızıklardan Allah rızası için gizli ve açık harcasınlar.” 32-34.ayetlerdeAllah’ınvarlığıvebirliğiniispatedenapaçıkdelillerdenbahsedilir.Gökle-rinveyerinyaratılması,bulutlardanyağmurunindirilmesi,yağmursayesindeölüyeryüzüneyeni-denhayatverilmesiveburadacanlılariçinrızıkolaraktürlütürlübitkilerinbitirilmesi,budelillerdenbirkaçıdır.Denizdeyüzengemilerin,vadilerdenakan ırmakların,düzenliolarakyörüngelerindehareket edenay ve güneşin, birbirini izleyengece ve gündüzün insanın hizmetine sunulmasıdaAllah’ınnimetlerindendir. “O size istediğiniz her şeyden verdi. Allah’ın nimetini sayacak olsanız sayamazsınız. Doğrusu insan çok zalim, çok nankördür!”Ohâldeinsanınyapmasıgereken,nimetlerdenfaydalanmakvebuimkânısağlayanyüceAllah’aşükretmektir.68

AllahTeâlâöncekiayetlerde(28-34)genelolarakinsanlığaverdiğinimetlerihatırlatmıştı.BuradadaHz. İbrâhîm’induasınıkabuletmeksuretiyleözelolarakMekkelilerevermişolduğunimetlerihatırlatmaktadır.AyrıcaAllah’ınverdiğisayısızvesınırsıznimetlerinşükrünüyerinege-tirenHz.İbrâhîm’inAllah’akarşıtakındığıkulluktavrıörnekgösterilmektedir.OnunbirkulolarakAllah’anasılyalvarıpyakardığıveondanistedikleridilegetirilmektedir.Kurtuluşun,Allah’ınbirliğiilkesinedayananHz. İbrâhîmçizgisindeolduğuna işaretedilmektedir.


Üçüncü Bölüm (28-34. ayetler)Bu bölümdeki ayetlerde,Allah’ın nimetleri ve bu nimetlere karşı nankörlükedenlerindurumlarındanbahsedilir.Ardındanmüminlerdennamazkılmaları,gizliaçıkhayıryapmaları istenir.Allah’ınyaratıcıkudretiyleortayaçıkardığıtabiatvarlıklarınave insanınyararlarınıamaçlayandüzene işaretedilir. (DİA,c.21,s.352)


46

Dördüncü Bölüm (35-41. ayetler)Bu bölüm, insanlığın büyük rehberlerinden olanHz. İbrâhîm’in yüksek dinîkişiliğiniyansıtanayetlerdenoluşur.BuradaHz.İbrâhîm’in,Mekke’ninhembirgüvenlikmerkezihemdetevhitmerkeziolmasıdileğinideiçerensondereceözlüörnekduacümleleriyeralır. (DİA,c.21,s.352)

İbrâhîm suresi, 35-41. ayetlerin meali:

35. Hani İbrâhîm demişti ki: “Rabb’im! Bu şehri güvenli kıl. Beni ve oğulları-mı putlara tapmaktan uzak tut.”36. “Rabb’im! Çünkü o putlar insanlardan birçoğunu saptırdı. Artık kim bana uyarsa o, bendendir. Kim de bana karşı gelirse şüphesiz sen çok bağışla-yan, çok merhamet edensin.”37. “Rabb’imiz! Ben çocuklarımdan bazısını, Senin kutsal evinin (Kâbe’nin) yanında ekin bitmez bir vadiye yerleştirdim. Rabb’imiz! Namazı dosdoğru kılmaları için (böyle yaptım). Sen de insanlardan bir kısmının gönüllerini onlara meylettir. Onları ürünlerinden rızıklandır. Umulur ki şükrederler.”38. “Rabb’imiz! Şüphesiz sen, gizlediğimizi de açığa vurduğumuzu da bilir-sin. Yerde ve gökte hiçbir şey Allah’a gizli kalmaz.”39. “Hamd, iyice yaşlanmış iken bana İsmail’i ve İshak’ı veren Allah’a mah-sustur. Şüphesiz Rabb’im duayı işitendir.”40. “Rabb’im! Beni namaza devam eden bir kimse eyle. Soyumdan da böyle kimseler yarat. Rabb’imiz! Duamı kabul eyle.”41. “Rabb’imiz! Hesap görülecek günde beni, ana babamı ve inananları ba-ğışla.”

İbrâhîmsuresi35-41.ayetlerinmealiniokuduktansonra,Hz. İbrâhîm’inyaptığıdualaraörnekler verin.

Dua ediyorum


47

35.ayetteHz.İbrâhîm’induasıhatırlatılır.Buradageçen“putlar”kelimesi,Allah’tanbaşkakendisineilahigüçveyanitelikleryakıştırılaraktapınmaduygusuiçerisindedeğerverilenherşeyiifade eder. Canvemalgüvenliğininbulunmadığıbiryerdedinîvedünyevigörevleryerinegetirileme-yeceğiiçinHz.İbrâhîm,önceliklebeldeningüvenlikılınmasınıistemiştir.Sonradainsanlığıma-nevifelaketleresürükleyenputperestliktenhemkendisinihemdesoyundangelenlerikorumasını,yüceAllah’tanniyazetmiştir. 36.ayette,İbrâhîmAleyhisselâm’ınşirktenkorunanmüminlerikendidinininmensupların-danvekurtuluşaerenlerdensaydığıbildirilir.O,kendisinekarşıgelipisyanedenlerhakkındaise“Sençokbağışlayan,pekesirgeyensin.”diyerekonlarıAllah’ınafvebağışınahavaleetmiştir.BudurumHz. İbrâhîm’in şefkat vemerhametininenginliğini göstermektedir. 37-40.ayetlerdeyineHz.İbrâhîm’indualarınayerverilir.Hz.İbrâhîm,Allah’tanaldığıbirişaretlehanımıHacerveoğluİsmail’iMekke’yegötürüpKâbeyakınlarındatarımaelverişliolma-yan,çorakbirvadiyeyerleştirdi.BuesnadaHz.İbrâhîmbuvadininyerleşimmerkezivegüvenlibirbeldehâlinegelmesiiçinAllah’aduaetti.Allah,Hz.İbrâhîm’induasınıkabulederekMekke’yigüvenlibirşehirhâlinegetirmiştir.Dünyanınçeşitliyerlerindeyetiştirilenürünleringerekhacveumregibi ibadetlergereksepanayırvb. ticarivesilelerleburayagetirilmesinisağlamıştır.

RivayetegöreHz.İbrâhîm,oğluİsmaildoğduğuzaman99yaşındaydı.İshakdoğduğun-daise112yaşındabulunuyordu.Hz.İbrâhîm,dahaönceyaptığıduanınkabuledilipyaşlılığınarağmenkendisinebu ikiçocuğu(Hz. İsmailveHz. İshak) lütfedenAllah’anankörlüketmemiş,bunimetlerihamdveşükürlekarşılamıştır.Buşükrünbirgöstergesiolarak, ““Rabb’im! Beni namaza devam eden bir kimse eyle. Soyumdan da böyle kimseler yarat. Rabb’imiz! Duamı kabul eyle.”69diyeRabb’ineyalvarmıştır.41.ayetteiseonunşugüzelduasıbizeöğretilmiştir:“Rabb’imiz! Hesap kurulacağı gün beni, ana babamı ve inananları bağışla!”70

69İbrâhîmsuresi,40.ayet.70.Komisyon,Kur’anYolu,III,289-291.

Hz. İbrâhîm, Allah’tan aldığı bir işaretle hanımı Hacer ve oğlu İsmail’i nereye götürüp yerleştir-miştir?

Bil Bakalım?


48

42-43. ayetlerde, Allah’ın zalimlerin yaptıklarından habersiz olmadığı bildirilir. AllahTeâlâ’nın,zalimleri,yaptıklarındandolayıhemencezalandırmamasınınsebebi,onlarazamanve-rerek tövbeetmelerine imkânsağlamaktır.Tövbeetmedikleri takdirdeahirettegerekencezayıvermektir. 44-45.ayetlerde,ahirettezalimlerinimanedipgüzelişleryapmak,böyleceahiretazabın-dankurtulmakiçindünyayagerigönderilmekisteyeceklerihaberverilir.Oysaonlar,kendilerindenöncekikavimlerinbaşlarınagelenlerdenhaberdardı.Fakatzalimler,öncekilerinbaşınagelenleriduymazlıktangeldiler;ondanibretalmadılar.Öldüktensonradiriltilecekleriniinkârettiler.Böylecedünyadaimanedipgüzelişleryapmafırsatınıkaçırmışoldular. 46-47.ayetlerde,inkârcıların,kurmuşolduklarıtuzaklarlaAllah’ındininiyıkamayacaklarıifadeedilir.ÇünküAllahTeâlâgönderdiğikitabıkoruyacağınıvepeygamberlerineyardımediponları zafere kavuşturacağını vadetmiştir. Allah, verdiği sözden dönmez. 48-51.ayetlerde,kıyâmetgünündekâinattameydanagelecekköklüdeğişimeişaretedilir.Ogüninsanların,dünyadayaptıklarınınhesabınıvermeküzerekabirlerindenkalkıpAllah’ınhu-zurunda toplanacakları haber verilir. Suçluların içine düştükleri kötü durum anlatılır. Sure, bütün insanlarabirmesaj niteliği taşıyan52.ayetle sonbulur: “İşte bu Kur’an, insanlara bir bildiridir; onunla uyarılmaları, ibadete layık olanın yalnızca Allah olduğunu bilmeleri ve aklı başında kişilerin iyice düşünüp anlamaları için gönderilmiştir.”71


Beşinci Bölüm (42-52. ayetler)Sureninsonbölümünde,yukarıdakikonularıngenelbirdeğerlendirmesiya-pılır.Allah’ınbildirdiğihakveadaletyolunakarşısavaşaçanlarınkaçınılmazsonlarıylakarşılaştıklarında,hissedecekleriderinpişmanlıkduyguları,fayda-sızdileklerivenihayetçarptırılacaklarıağırcezalarkısacaanlatılır.

(DİA,c.21,s.352)


49

İbrâhîm suresinden çıkarılabilecek sonuçlardan bazıları şunlardır:

۞ Kur’an-ı Kerim, Yüce Allah tarafından insanların yolunu aydınlatmak üze-re gönderilmiştir.

۞ Rabb’imiz, her peygamberi kendi toplumunun diliyle göndermiştir.

۞ Bütün peygamberler, toplumlarını tek Allah inancına çağırmışlardır.

۞ Biz de peygamberler gibi yalnız Rabb’imize güvenmeliyiz.

۞ Nimetlere şükredersek Allah bize daha fazlasını verir.

۞ Yüce Allah’ın bizim şükrümüze ihtiyacı yoktur.

۞ İman etmeden yapılan iyi işlerin Allah katında değeri yoktur.

۞ İnanıp iyi işler yaparsak Allah bizi cennetle ödüllendirir.

۞ Namazımızı kılmalı, Allah yolunda harcamada bulunmalıyız.

۞ İhtiyaç ve isteklerimiz için Hz. İbrâhîm gibi Rabb’imize dua etmeli, ona gönülden yalvarmalıyız.

۞ Allah’tan, günahlarımızı bağışlamasını istemeli, ana babamız ve bütün müminler için de dua etmeliyiz.

۞ Şeytanın hilelerine karşı dikkatli olmalıyız.

Siz buna başka neler ekleyebilirsiniz?

............................................................................................................................

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................


50

3. Kur’an’dan Dualar Öğreniyorum (İsra 24)

YüceRabb’imiz,dahabizdoğmadanbizimiçindünyanınendeğerliikivarlığıolananneve babamızı yarattı. Onları bizim dünyaya gelmemize aracı yaptı. Sevgideryasıannemiz,bizibinbirgüçlükvebüyükbirheyecanladokuzaykarnındataşı-dı.Sonraküçücük,çaresizbirbebekolarakdünyayageldik.Hiçbirşeybilmiyorduk.Neyürümeyi,ne konuşmayı, ne dederdimizi anlatmayı. Annevebabamız,yüreklerindekibüyüksevgiylebizekolkanatgerdiler.Sevgiveilgiyemuhtaçolduğumuzbudönemdehepyanımızdaoldular.Bizimiçinnicezahmetlerekatlandılar.Bizeenufakbirzararıngelmesineengelolmayaçalıştılar.Bizimelimiz,ayağımız,derdimizian-latandilimizoldular.Açlığımızı,hastalığımızı,ağlamamızı,gülmemizibizimlebirlikteyaşadılar.Yavrularınısoğuktan,sıcaktan,düşmandankorumakiçinkanatlarınınaltınaalanbirkuşgibi,bizişefkatvemerhametkanatlarınınaltınaaldılar.Şimdibizbüyüdük,annebabamızınyaşı ilerle-meyebaşladı.Bizgüçlenirken,onlargüçlerinikaybediyor.Ohâlde,iyilikveşefkatörneğibuikideğerli varlığa karşı nasıl davranmalıyız? GüçsüzdönemlerimizdeannebabamızıbizimhizmetimizesunanyüceAllah,bizebuko-nuda şöyle yol gösteriyor: “Rabb’in, kendisinden başkasına kulluk etmemenizi ve anne babaya iyi davranma-nızı kesin olarak emretti. Eğer onlardan biri ya da her ikisi senin yanında ihtiyarlık çağına ulaşırsa sakın onlara ‘öf!’ bile deme, onları azarlama, onlara tatlı ve güzel söz söyle.”72

Birsonrakiayet-ikerimedeise “Onlara acıyarak alçak gönüllülük kanadını ger.“73buyurarakannebabamızakarşıalçakgönüllüdavranmamızıistiyor.Sonradaonlarhayattaykenveyaöldük-tensonra,dilimizdendüşürmememizgerekenşugüzelduayıöğretiyor: “Rabb’im! Tıpkı onların beni küçükken koruyup yetiştirdikleri gibi sen de onlara merhamet et.”74

72.İsrâsuresi,23.ayet.73.İsrâsuresi,24.ayet.74.İsrâsuresi,24.ayet.

Düşünelim

AllahTeâlâ,yerivegökleriyarattığıgün,yüzrahmetyarattı.Herbirrahmetyerlegökarasınıdolduracakkadardır.Buyüzrahmettenyeryüzünebir tekrahmet indirdikibusayedeanneyavrusuna,yabanihayvanlarvekuşlardabirbirlerinemerhametederler.Kıyametteiseo,burahmetintamamıilekullarınamerhameteder.

(Müslim,Tevbe21.)


51

Hz. Ömer Anlatıyor:

“BirsavaşsonrasındaRasûlullah’ın(s.a.v.)huzurunabirgrupesirgetirilmişti.Bunlarıniçindeemzikliçocuğunukaybetmişbirkadınvardı.Heyecanvetelaşlaçocuğunuarıyor-du.Nihayetesirlerarasındayavrusunubuldu,hemenonubağrınabastıveemzirmeyebaşladı.BuşefkattablosunugörenHz.Peygamberbizesordu:‘Şukadınınkendiçocuğunuateşeatabileceğinidüşünürmüsünüz?’Bizde:‘Hayır,bunuaslayapmaz.’dedik.BununüzerineRasûlullah(s.a.v.)şöylebuyurdu:‘BilinkiAllah,kullarınabukadınınçocuğunaolanşefkatindendahamerhametlidir.’”

(EbûDâvûd,Cenâiz1;İbnMâce,Zühd35.)

4. Kur’an Kavramlarını Öğreniyorum: Din, İman, Tevhit, İtaat

Din

ÖğrenelimKur’an-ı Kerim’de din kelimesi “âdet, yol, gidi-

şat; hesap, ceza, mükâfat, ceza ve mükâfatın

verildiği gün; boyun eğme, kulluk, itaat” gibi

pek çok anlama gelmektedir. Söz gelimi Mâûn

suresinin başındaki “Dini yalanlayanı gördün

mü? İşte o, öksüzü iter kakar, yoksulu doyur-

maya ön ayak olmaz…” ayetlerinde geçen “din”

kelimesi, ceza ve mükâfatın verildiği hesap

günü anlamında kullanılmıştır.

(Komisyon, Temel Dini Terimler, s. 59-60.)

AllahTeâlâ,sayısıznimetlerledonat-tığıinsanı,seçmeözgürlüğükonusundada yalnız bırakmamıştır. Doğru seçimyapabilmesi içinonaakılvermiş,ayrıcarehberolarakpeygamberlergörevlendir-miştir.İnsanlarıiyiliğeyöneltipkötülüktenalıkoyacak,onlarınmutluolmalarınısağ-layacak kural ve tavsiyeler bildirmiştir.İşteyüceRabb’imizindünyaveahirettemutluolmalarınısağlamakiçininsanlaragönderdiğibukuralvetavsiyeleredinde-nir.75

75.Komisyon,BenimGüzelDinim,III,16.


52

İslam’agöreilkinsanaynızamandailkpeygamberdir.Hz.Âdem’denHz.Muhammed’e(s.a.v.)kadarbütünpeygamberlerkendiümmetlerineAllah’ınbirolduğunu,ondanbaşkasınakul-lukedilmemesigerektiğinianlatarakİslam’ıonlaraöğretmişlerdir.DolayısıylaAllah’ınvahiyyoluy-lainsanlaragönderdiğiilahidininortakadı“İslam”dır. “Allah katında yegâne din İslam’dır...”76 ayetibunuifadeetmektedir.Bakarasuresinin132.ayetindedebudurum“İbrâhîm bunu kendi oğullarına da vasiyet etti, Yakub da öyle: ‘Oğullarım! Allah sizin için bu dini (İslâm’ı) seçti. Siz de ancak Müslümanlar olarak ölün’ dedi.” şeklindeyeralmaktadır. İnsanıyoktanvaredenYüceRabb’imiz,bizieniyitanıyandır.Bedenimizinveruhumuzunihtiyaçlarınıen iyibilendeodur.Öyleysebizihemdünyadahemahirettemutluedecekdoğrukuralları,yanidiniancakAllahTeâlâkoyabilir.Ondanbaşkasınındinkoyma,dinintemelkuralla-rınıdeğiştirmevekaldırmayetkisiyoktur.77Allah’ınkoyduğutekdinİslamolduğunagöre,onundışındakihiçbirdinAllahkatındakabuledilmeyecektir:“Kim İslam’dan başka bir din ararsa bilsin ki kendisinden böyle bir din asla kabul edilmeyecektir. O, ahirette zarar edenlerden olacaktır.”78

HerişihikmetliolanRabb’imizhiçbirşeyiboşyereyaratmadığıgibi,bizinsanlarıdaba-şıboşbırakmamıştır.“İnsan, kendisinin ‘başıboş’ bırakılacağını mı sanıyor?”79buyurarakbugerçeğibizehatırlatmıştır.Dinvasıtasıyla,yaratılışgayemizivedünyadanasıldavranacağımızıbize öğretmiştir.

76.Âl-iİmrânsuresi,19.ayet.77.Komisyon,BenimGüzelDinim,III,22.78.Âl-iİmrânsuresi,85.ayet.79.Kıyâmetsuresi,36.ayet.

Bilgi Kutusu

Mekkedöneminin ilk zamanlarında inenayetlerde “din” kelimesi, “yevm” kelimesiylebirlikte“yevmü’d-dîn(dingünü,hesap,cezaveödülgünü)”şeklindedegeçmektedir.Bu,insanınimanveamelinegörehesabaçekileceğiahiretgününüifadeeder.Fâtihasuresinin4.ayetindegeçen“dingünü” ifadesi,buanlamdakullanılmıştır. (DİA,IX,312.)

Bilgi KutusuDİN: Allahtarafındanpeygamberleraracılığıylagönderilen,aslınıkoruyanveinsaneliyle herhangi bir değişikliğe uğramayan din, gerçek din, İslam dini.Hz.Âdem’den(a.s.)Hz.Muhammed’e(s.a.v.)kadargönderilenbütünilahîdinlerinor-takadıİslam’dır.

(Komisyon,DiniTerimlerSözlüğü,75.)


53

İnsansüreklimutlulukarayışıiçindedir.Dindeinsanınbuarayışınaengüzelcevabıveren,onagerçekmutluluğunyolunugösterenenmükemmelaraçtır.Çünküo,insanlaAllaharasındakibağıkurar.Ölümünsonolmayıpyenibirhayatınbaşlangıcıolduğunuhatırlatır.GönlümüzeAllahsevgisiniyerleştirir.Bizehembudünyadahemdeahirettemutluolmanınyolunugösterir.Rabb’i-mizeengüzelveendoğruşekildenasılşükredeceğimizi,onanasılkullukedeceğimizibizeancakdinöğretir. “Onlara, Allah’ın birliğine inanıp yalnız O’na kulluk etmeleri, namazı kılmaları, zekâtı vermeleri emredilmişti. İşte sağlam, dosdoğru din budur.”80ayetigerçekdininAllahtarafındangösterilenyololduğunuifadeeder.

Dinbize,heryerdeveherzamanYüceYaratıcı’nınkontrolvegözetimialtındaolduğumu-zuöğretir.HiçkimsegörmesedahiAllahtarafındangörüldüğümüzveöldüktensonrahesabaçe-kileceğimizinancınıiçimizeyerleştirir. “Lokmân, oğluna şöyle öğüt verdi: Yavrucuğum! Yap-tığın iyilik veya kötülük bir hardal tanesi ağırlığında bile olsa ve bu bir kayanın içinde veya göklerde yahut yerin derinliklerinde gizlense yine de Allah onu ortaya çıkarır. Doğrusu Allah, en ince işleri görüp bilmektedir ve her şeyden haberdardır.”81ayetibunuaçıkçaifadeetmektedir.Bumanevikontrol,içdünyamızıkuşatır.Bizimkötüdavranışlardanuzakdurmamızıvegüzelahlaklıolmamızısağlar.82

80.Beyyinesuresi,5.ayet.81.Lokmânsuresi,16.ayet.82.Komisyon,BenimGüzelDinim,III,16-19.

Sevgili Peygamberimiz bir defasında, arkadaşlarıyla otururken eline bir ağaç dalı aldı. Yere düz bir çizgi çiz-di ve “Bu Allah Teâlâ’nın dosdoğru yoludur.” buyurdu. Sonra söz konusu çizginin sağına ve soluna çizgiler çizdi ve: “Bunlar da şeytanın yollarıdır.” buyurdu. Daha sonra da mübarek ellerini ortadaki çizginin üzerine koydu ve En’am sûresi 153. ayeti okudu: “Şüphesiz bu, Ben’im dosdoğru yolumdur; öyle ise ona tabi olun. Sizi Allah’ın yolundan ayı-racak başka yollara uymayın. Takvaya erişesiniz diye Allah bunları size emretti.” (İbn-i Hanbel, III, 397)


54

İman

İman; Allah’ın varlığını, birliğini veHz.Peygamber’inAllahTeâlâ’dangetir-diğikesinhükümvebilgilerikalpiletas-diketmek,tereddütsüzkabullenipteslimolmaktır.Böylebirimanasahipkimseye“mümin”denir:“Müminler ancak o kim-selerdir ki Allah’a ve peygamberlerine inanırlar, sonra da şüpheye düşmez-ler. Allah yolunda mallarıyla ve can-larıyla cihat ederler. İşte onlar doğru kimselerin ta kendileridir.”83

İmanınenkısa ifadesi, tevhitveşe-hadetkelimelerindeözetlenmiştir.Allah’ıtek ilah tanıyan,Hz. Peygamber’i onunpeygamberiolarakkabullenenkişi,diğer

imanesaslarınıveonungetirdiğibütünhükümleridetoptankabullenmişdemektir.Çünküdiğerimanesasları bizeHz.Peygamber aracılığıyla bildirilmiştir.84

Kur’an’dasabitolanvesahihhadislerledeaçıklananimanesaslarısadecealtımaddedenibaretdeğildir.Dindenolduğukesinolarakkanıtlanmışinanç,ibadetveahlaklailgilibütünhüküm-lereinanmak,bunlarınfarz,helalveyaharamolduğunukabuletmekdemüminolmanınşartıdır.85

Allah’a,meleklere,kitaplara,peygamberlere,ahiretgününe,kazavekadere imandini-mizin temel inançesaslarıdır.Farzlarveharamlardadinimizin temelhükümleridir.AllahTeâlânamaz, oruç, hac, zekât gibi ibadetleri emretmiştir.Hırsızlık, adamöldürme, içki, kumar, faiz,zina,iftiragibikötülükleriyasaklamıştır.İslamdinininemrettiğiveyayasakladığıbuinançesaslarıvetemelhükümlerininhepsininAllahtarafındankesinolarakemredildiğineveyayasaklandığınagönülden inanmamız gerekir. İmankalpleilgilibireylem86olmaklabirlikteKur’an’da,imanlailahiemirlereuymakara-sındasıkıbirilişkikurulur.Cennetehlininimanedipgüzelvefaydalıişleryapanlardanoluşacağıbelirtilir:“İman edip salih amel işleyenlere, içlerinden ırmaklar akan cennetler vardır. İşte büyük başarı budur.”87

83.Hucurâtsuresi,15.ayet.84.AhmetSaimKılavuz,“İman”,İslam’daİnanç,İbadetveGünlükYaşayışAnsiklopedisi,II,392-394.85.MustafaSinanoğlu,“İman”,DİA,XXII,214.86.Hucurâtsuresi,14.ayet. 87.Burûcsuresi,11.ayet.

Öğrenelimİman sözlükte, “bir kişinin söylediği sözü

tasdik etmek, doğrulamak, kabullenmek,

gönül huzuru ile benimsemek, şüpheye yer

vermeyecek şekilde kesin olarak yürekten

inanmak ve güven vermek” anlamlarına

gelir. (Ahmet Saim Kılavuz, “İman”, İslam’da

İnanç, İbadet ve Günlük Yaşayış Ansiklope-

disi, II, 392.)


55

MüminlerinAllah’tanbaşkabir ilaha tapmamak,onunharamkıldığıcanakıymamakvezinaetmemekgibiyasaklarauyduklarıbildirilir:“Onlar, Allah’ın yanı sıra başka bir ilaha kul-luk etmeyen, haksız yere, Allah’ın haram kıldığı cana kıymayan ve zina etmeyen kimseler-dir…”88

Müminlerin,oruçtutmak,namazkılmak,iyiliğiemretmekvekötülüğüengellemekgibibuy-ruklarıyerinegetirdikleribelirtilir: “Bunlar, tövbe edenler, ibadet edenler, hamt edenler, oruç tutanlar, rüku ve secde edenler, iyiliği emredip kötülükten alıkoyanlar ve Allah’ın koyduğu sınırları hakkıyla koruyanlardır. Müminleri müjdele.”89

MüminlerAllahanıldığızamanyüreklerititreyen,ayetleriokunduğundaimanlarıartanveyalnızRabb’lerinegüvenen,namazlarınıkılanveservetlerindenAllahyolundaharcayankimse-lerolaraknitelendirilir:“Müminler ancak o kimselerdir ki Allah anıldığı zaman kalpleri ürpe-rir. Onun ayetleri kendilerine okunduğu zaman bu, onların imanlarını artırır. Onlar sadece Rabb’lerine tevekkül ederler. Onlar namazı dosdoğru kılan, kendilerine rızık olarak verdiği-miz şeylerden, Allah yolunda harcayan kimselerdir. İşte onlar gerçekten müminlerdir. On-lara, Rabb’leri katında yüksek mertebeler, bağışlanma ve cömertçe verilmiş rızık vardır.”90

88.Furkânsuresi,68.ayet.89.Tevbesuresi,112.ayet.90.Enfâlsuresi,2-4.ayetler.Ayrıcabk.Bakarasuresi,1-5,Müminûnsuresi,1-11,Furkânsuresi,63-77,Hucurâtsuresi,10-14.ayetler.

Mümin kimsenin özelliklerini yazalım................................................................................................

................................................................................................

................................................................................................

................................................................................................

................................................................................................

................................................................................................

................................................................................................

................................................................................................

................................................................................................

................................................................................................

................................................................................................

................................................................................................

................................................................................................


56

Böyleceimanın,Allah’ınrızasınauygunamellerletamamlanmasıgerektiğineişaretedilir.91 Çünkü iman,bütün ibadetlerin temelidir. İbadetler,ancak iman iledeğerkazanır. İbadetlerimiziseverekyapmak,güzelahlaklıolmak,yaptığımızher işteAllah’ınhoşnutluğunugözetmekgibidavranışlar,imanımızınengüzelmeyveleridir.Aynızamandabudavranışlar,imanımızınkuvvet-lenmesinidesağlayacaktır.92

Bir kimseAllah’ın varlığını, birliğini veHz.Muhammed’in (s.a.v.) peygamberliğini inkârederse“kâfir”olur.İmanınaslıkalbinkabuletmesi,Hz.Peygamber’ingetirdiklerininözgüriradeilegönüldenbenimsenmesidir.Busebeple,birkimse,diliyleinandığınısöylediğihâldekalbi ilekabul edip benimsemez isemümin değil, ikiyüzlü davranan bir “münafık” olur: “İnsanlardan, inanmadıkları hâlde, Allah’a ve ahiret gününe inandık diyenler de vardır. Bunlar Allah’ı ve müminleri aldatmaya çalışırlar. Oysa sadece kendilerini aldatırlar da farkında değillerdir. Onların kalplerinde (münafıklıktan kaynaklanan) bir hastalık vardır…”93

Nasılkiimanınaslı,kalbinkabuletmesiiseinkârındaaslıkalbininkârıdır.SahâbilerdenAmmârb.Yâsir,Kureyşmüşriklerininağırbaskılarınaveölümtehditlerinedayanamayarak,kal-ben inanmakla beraber diliyleMüslüman olmadığını söylemek zorunda kalmıştır. Daha sonraAmmâr’ın çok üzgün ve perişan hâldeSevgili Peygamberimize gelip olayı anlatması üzerine,RasûlullahEfendimiz,onaaynıdurumtekrarbaşınagelirseaynışeyiyapabileceğinibelirtmiş-tir.BuolayüzerinedeNahlsuresinin106.ayetiinmiştir:“Kalbi imanla dolu iken, küfre zorlanan müstesna olmak üzere kim iman ettikten sonra Allah’ı inkâr eder ve küfre kalbini açarsa, Allah’ın gazabı onların başınadır.”94

91.MustafaSinanoğlu,“İman”,DİA,XXII,212-213.92.Komisyon,BenimGüzelDinim,III,50.93.Bakarasuresi,8-10.ayetler.94.İbnü’l-Esir,Üsdü’l-Ğabe,IV,130,Kahire,1970.

Bilgi Kutusu

İmanın makbul olması için gerekli şartlardan bir kısmı şunlardır:1.İmanınhüriradeyedayalıbirterciholması,baskı,tehditveyadünyahayatındanümitkesme(ye’s)durumundagerçekleşmemişbulunmasıgerekir.2.Mümin,imanesaslarındanbiriniinkâranlamınagelentutumvedavranışlardankaçınma-lıdır.ÖrneğinAllah’aimanedenveonungönderdiğibütünpeygamberleritasdikedipdeHz.Muhammed’in(s.a.v.)peygamberliğineinanmayanbirkimseyemümindenilemez.3.MüminAllah’ınrahmetindenneümitsiznedeeminolmalıdır.Korkuileümitarasındabu-lunmalıdır. (Diyanet İşleri Başkanlığı, İlmihal: İman ve İbadetler, C I, s. 74.)


57

OKUYALIM-DÜŞÜNELİM

Hz. Ömer (r.a.) anlatıyor:Bir gün, Rasûlullah’ın (s.a.v) huzurunda bulunduğumuz sırada, elbisesi beyaz mı beyaz, saç-ları siyah mı siyah, yoldan gelmiş bir hâli olmayan ve içimizden kimsenin tanımadığı bir adam çıkageldi. Peygamber’in yanına sokuldu, önüne oturdu, dizlerini Peygamber’in dizlerine da-yadı, ellerini (kendi) dizlerinin üstüne koydu ve: “Ey Muhammed, bana İslam’ı anlat!” dedi. Rasûlullah (s.a.v): “İslam, Allah’tan başka ilah olmadığına ve Muhammed’in Allah’ın rasûlü olduğuna şehadet etmen, namazı dosdoğru kılman, zekâtı (tastamam) vermen, ramazan oru-cunu (eksiksiz) tutman, yoluna güç yetirebilirsen Kâbe’yi ziyaret (hac) etmendir.” buyurdu. Adam: “Doğru söyledin.” dedi. Onun hem sorup hem de tasdik etmesi tuhafımıza gitti. Adam: “Şimdi de imanı anlat bana.” dedi. Rasûlullah (s.a.v) : “Allah’a, meleklerine, kitaplarına, pey-gamberlerine, ahiret gününe inanmandır. Yine kadere, hayrına ve şerrine iman etmendir.” buyurdu. Adam tekrar: “Doğru söyledin.” diye tasdik etti ve: “Peki ihsan nedir, onu da anlat.” dedi. Rasûlullah (s.a.v): “İhsan, Allah’a onu görüyormuşsun gibi kulluk etmendir. Sen onu görmüyorsan da o seni mutlaka görüyor.” buyurdu. Adam yine: “Doğru söyledin.” dedi, sonra da: “Kıyamet ne zaman kopacak?” diye sordu. Peygamber (s.a.v): “Kendisine soru yöneltilen, bu konuda sorandan daha bilgili değildir.” cevabını verdi. Adam: “O hâlde alametlerini söyle.” dedi. Rasûlullah (s.a.v): “Annelerin, kendilerine cariye muamelesi yapacak çocuklar doğurma-sı, yalın ayak, başı kabak, çıplak koyun çobanlarının, yüksek ve mükemmel binalarda birbir-leriyle yarışmalarıdır.” buyurdu. Adam (sessizce), çekip gitti. Ben bir süre öylece kalakaldım. Daha sonra Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem: “Ey Ömer, soru soran kişi kimdi, biliyor musun?” buyurdu. Ben: “Allah ve Resûlü bilir.” dedim. Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem: “O Cebrail’di. Size dininizi öğretmeye geldi.” buyurdu. (Buhârî, İman 1; Müslim, İman 1)

•Metinde geçen iman esasları nelerdir?•İhsan nedir?•İhsan ile iman arasındaki ilişki nedir?


58

Tevhit

ÖğrenelimTevhit sözlükte, “birleme, bir oldu-

ğuna karar verme, tek kılma” anla-

mına gelir.

(Komisyon, Dinî Terimler Sözlüğü,

s. 365.)

Tevhit;yüceAllah’ızatında,sıfatlarındavefiillerindebirvetekkabuletmek,eşivebenzerininbulunmadığınainanmak,hiçbirşeyiortakkoşmadanibadetiyalnızAllahiçinyapmaktır.95

Tevhit inancınınözü,AllahTeâlâ’yıtekilah,tekya-ratıcıvekullukedilmeyelayıktekvarlıkkabuletmektir.Tevhitehli,yaniMüslümanolabilmekiçinAllah’ınvarlı-ğınainanmamızyeterlideğildir.Allah’tanbaşkailahol-

madığına,onuntekyaratıcı,tekrızıkverici,tekhükümkoyucuolduğuna,kullukedilmeyelayıktekilahınolduğunada inanmamızgerekir:

“De ki: Şüphesiz benim namazım da diğer ibadetlerim de yaşamam da ölümüm de âlem-lerin Rabb’i Allah içindir. Onun hiçbir ortağı yoktur. İşte ben bununla emrolundum. Ben Müslümanların ilkiyim…” 96

“...De ki: Her şeyin Rabb’i o iken ben başka bir Rabb mı arayayım?...”97 “...Size gökten ve yerden rızık verecek Allah’tan başka yaratıcı mı var?...”98 “...Hüküm, ancak Allah’a aittir. O, kendisinden başka hiçbir şeye tapmamanızı emretmiştir. İşte doğru din budur...” 99

Buinancımızıortayakoyanengüzelveözlüifade,“Allah’tanbaşkailahyoktur”anlamınagelen“Lâ ilaheillallah”cümlesidir.Bundandolayı,bucümleyetevhitkelimesi(Kelime-i tevhîd)denir.

Peygamber Efendimiz bize, kelime-i tevhîdi çok tekrarlamayı ve bu şekilde imanımızı diri tutmayı tavsiye etmiştir: “Lâ ilahe illallah’ı çok söyleyerek imanınızı tazeleyiniz.”

(Ahmed b. Hanbel, Müsned, II, 359)

95.AhmetSaimKılavuz,“İman”,İslam’daİnanç,İbadetveGünlükYaşayışAnsiklopedisi,III,359.96.En’âmsuresi,162-163.ayetler.97.En’âmsuresi,164.ayet.98.Fâtırsuresi,3.ayet.99.Yûsufsuresi,40.ayet.


59

Kur’an-ıKerim’inüzerindeenfazladurduğukonutevhittir.AllahTeâlâKur’an’da“Vâhid(Bir)”,“Ehad(Tek)”gibisıfatlarlanitelenir.BirçokayettedeAllah’tanbaşkailaholmadığıvurgula-nır:“Allah, kendisinden başka hiçbir ilah olmayandır…”100 “İşte sizin Rabb’iniz Allah. Ondan başka hiçbir ilah yoktur. O, her şeyin yaratıcısıdır. Öyle ise O’na kulluk edin. O her şeye vekil (her şeyi yöneten, görüp gözeten)dir.”101

“Sizin ilahınız bir tek ilahtır. Ondan başka ilah yoktur. O Rahman’dır, Rahîm’dir.”102

Kur’an’da,kâinattakieşsizdüzeninancaktekilahtarafındankurulabileceğibildirilir.YüceAllah’tanbaşkailahveyailahlarkabuletmeninmantıklıolmadığıvurgulanır:“Eğer yerde ve gökte Allah’tan başka tanrılar bulunsaydı, yer ve gök, (bunların nizamı) kesinlikle bozulup gitmişti. Demek ki Arş’ın Rabbi olan Allah, onların yakıştırdıkları sıfat-lardan münezzehtir.” 103

“Allah’a ibadet edin ve O’na hiçbir şeyi ortak koşmayın...”104

BilgiNotuKur’an-ı Kerim’de tevhidi en özlü bi-çimdeifadeedensure,İhlâssuresidir.Busebepleona“tevhitsuresi”dede-nilmiştir:"(Ey Muhammed) de ki: O, Allah'tır,bir tektir. Allah Samed’dir (Her şeyonamuhtaçtır.O,hiçbirşeyemuhtaçdeğildir). O, doğurmamış ve doğma-mıştır.Hiçbirşeyonadenkvebenzerdeğildir."

Tevhit, İslamdinininenönemliözelliğidir.İslam’agöre ilkpeygamberHz.Âdem’den (a.s.)sonpeygamberHz.Muhammed’e (s.a.v.) kadarbütünpeygamberlerbuinancı,insanlarıngönülle-rineyerleştirmeyeçalışmışlardır:“Senden önce gönderdiğimiz bütün peygamberlere, ‘Şüphe-siz, benden başka hiçbir ilah yoktur. Öyleyse bana ibadet edin.’ diye vahyetmişizdir.”105

Tevhidinzıddı“şirk”tir.YalnızAllah’aözgükonularda bir başka varlığı O’na eş veya denkkabul etmek tevhit inancıyla bağdaşmaz. “Şüp-hesiz Allah, kendisine ortak koşulmasını ba-ğışlamaz. Bunun dışındaki günahları, dilediği kimseler için bağışlar. Allah’a ortak koşan, kuşkusuz, derin bir sapıklığa düşmüştür.”106

buyrularak şirkin bağışlanmayacak büyük bir günah olduğu bildirilmiştir.Mekkemüşrikleri,Al-lah’ınvarlığınıkabulettiklerihâlde,başkavarlıklarıO’naortakkoştuklarıiçinşirkedüşmüşler,busebeple Kur’an’da “müşrik” olarak nitelenmişlerdir.

100.Bakarasuresi,255.ayet.101.En’âmsuresi,102.ayet.102.Bakarasuresi,163.ayet.103.Enbiyâsuresi,22.ayet.104.Nisâsuresi,36.ayet.105.Enbiyâsuresi,25.ayet.106.Nisâsuresi,116.ayet.


60

Kur’an-ıKerim’inpekçokayetindeAllah’ınbirvetekolduğu,hiçbireşivebenzerininbu-lunmadığıortayakonmuştur.Tevhitezıtolanşirkekarşıpeygamberlerinvermişoldukları tevhitmücadelesinden örnekler gösterilmiştir. 107

Düşünelim

Tevhitinancınasahipbirmüminaşağıdakilerdenbaşkanesöylemişolabilir?-Benbirtekilahvebirtekyaratıcıtanıyorum;odaAllah’tır.

Etkinlik

≈ Hiçbir varlığı aracı kılmadan sadece ona ibadet ve kulluk ediyorum.

≈ Sadece ondan yardım istiyor, yalnız ona sığınıyorum.

≈ Onun bütün emrettiklerini seviyor, yasakladıklarını sevmiyorum.

≈ …………………………………………………………………………

≈ …………………………………………………………………………

≈ …………………………………………………………………………

İtaat

Öğrenelimİtaat sözlükte, “boyun eğme, uyma,

söz dinleme, emre uygun hareket

etme, emre saygı gösterme” anla-

mına gelir.

İtaat;Allah’a,Peygamber’evebüyükleresaygılıol-makveonlarınbuyruklarınauymaktır.108Kur’an’daitaatkavramının temeliniAllah’a itaatoluşturur.Allah’a itaatemrininhemenardındanPeygamber’eitaatgelir.Allah’aveResulü’neitaatiemredenbazıayetler,itaatinimanınbir sonucu vemüminolmanın temel özelliği olduğunubelirtir:

107.AhmetSaimKılavuz,“İman”,İslam’daİnanç,İbadetveGünlükYaşayışAnsiklopedisi,III,359-360.108.MustafaÇağrıcı,“İtaat”,İslam’daİnanç,İbadetveGünlükYaşayışAnsiklopedisi,II,480.


61

“... (Ey müminler!) Allah’a ve Resulü’ne itaat edin…”109 “Aralarında hüküm vermek için Allah’a (Kur’an’a) ve Resulü’ne davet edildiklerinde, müminlerin söyleyeceği söz ancak, ‘İşittik ve iman ettik.’ demeleridir. İşte onlar kurtuluşa erenlerin ta kendileridir.” 110

Buözelliğesahipbulunanlarınödüllerideşuşekildebildirilir: “Kim Allah’a ve Peygamber’e itaat ederse işte onlar, Allah’ın kendilerine nimet ver-diği peygamberlerle, sıddıklarla, şehitlerle ve iyi kimselerle birliktedirler. Bunlar ne güzel arkadaştır!” 111

“...Kim Allah’a ve Peygamber’ine itaat ederse Allah onu, içinden ırmaklar akan, için-de ebedî kalacakları cennetlere yerleştirir. İşte büyük başarı budur.” 112

AllahveResulüilebirlikte,Müslümanyöneticilerede(ulü’l-emr)itaatedilmesiemredilmiş-tir. Nisâ suresinin 59. ayetinde şöyle buyrulmaktadır: “Ey iman edenler! Allah’a itaat edin. Peygamber’e ve sizden olan ulü’l-emre de itaat edin...” AyetvehadislerdeAllah’a,Resulü’ne,yöneticilere itaatinyanısıraanababaya iyidav-ranmagereğivurgulanmıştır.Ayrıcabüyüklere,eğitimveöğretimekatkıdabulunanhocalaraveâlimlere itaat etmek, onların sözlerini dinlemek de bir erdem olarak görülmüştür.113

Bununla birlikte, “Eğer, hakkında hiçbir bilgi sahibi olmadığın bir şeyi bana ortak koşman için seninle uğraşırlarsa, onlara itaat etme. Fakat dünyada onlarla iyi geçin. Bana yönelenlerin yoluna uy...”114ayetivePeygamberEfendimizin“Allah’aisyansayılanbirkonudakula itaatedilemez.”115 anlamındakihadisi,Allahdışındakivarlıklara itaatinsınırsızolmadığınıgösterir.Dolayısıylaitaat,Allah’aisyanıiçermeyen,haramvegünaholmayanemirlerlesınırlıdır.Busınırlama,“Yaratanaisyankonusundayaratılmışaitaatyoktur.”şeklindegenelbirprensiphâ-line gelmiştir.

Bilgi KutusuKur’an-ıKerim’de,itaatedilmemesigerekenkişilerdebildirilmiştir.Bunlarınbazılarınışuşekildesıralamakmümkündür:kötüahlaklıvegünahkârkimseler(Kalemsuresi,10-13.ayet-ler.),Allah’ınkoyduğusınırlarıaşanlar(Şuarâsuresi,151.ayet.),yönetimlerialtındabulunankimseleriAllahyolundanuzaklaştırangruplar(Ahzâbsuresi,64-68.ayetler.).

109.Enfâlsuresi,1.ayet.110.Nûrsuresi,51.ayet.111.Nisâsuresi,69.ayet.112.Nisâsuresi,13.ayet.113.ÖmerMahirAlper,“İtaat”,DİA,XXIII,445.114.Lokmânsuresi,15.ayet.115.Buhârî,Ahkâm,4;Müslim,İmâre,39.


62

ÜNİTEMİZİ DEĞERLENDİRELİM

A-Aşağıdakisorularacevapveriniz.

1.Kur’an-ıKerim’inİslamdinindekiyerinedir?

2.Hz.Davudkimdir?Kur’an-ıKerim’dehangisuredehayatınınönemlibirkısmıanlatılır?

3.Hz.Süleymankimdir?Kur’an-ıKerim’dehangisuredehayatınınönemlibirkısmıanlatılır?

4.İsrasuresinin24.ayetindekiduanınanlamınıarkadaşlarınızlapaylaşınız.

5.İbrâhîmsuresindebahsedilenkonulardanikisiniyazınız.

A) ……………………………………………………………………………………………………………

B) ……………………………………………………………………………………………………………

B-Aşağıdakiçoktanseçmelisorularındoğruseçenekleriniişaretleyiniz.

1. Aşağıdakilerden hangisi Kur’an’ın temel amaçlarından biri değildir?A)İnsanaAllah,evrenvevarlıklarlailgilidoğrubilgivermek.

B)İnsanatarihîbilgilervermek.

C)İnsanındoğruinancıbulmasınısağlamak.

D)İnsanıdoğrudavranışlaryapmayayönlendirmek.

2. Aşağıdakilerden hangisi Davud’un (a.s.) özelliklerinden değildir?A)Sesigüzeldir.

B)Demirdöver.

C)Hayvanlarındilinibilenpeygamberdir.

D)KendisineZeburadlıkutsalkitapverilmiştir.

C-Aşağıdakikavramlarlatanımlarıeşleştiriniz.

Allah’ınvarlığını,birliğiniveHz.Peygamber’inAllahTeâlâ’dangetirdiğikesinhükümvebilgilerikalpiletasdiketmek,tereddütsüzkabullenipteslimolmaktır.

YüceRabb’imizin,insanlarındünyaveahirettemutluolmalarınısağlamakiçingönder-diğikuralvetavsiyelerdir.

YüceAllah’ızatında,sıfatlarındavefiillerindebirvetekkabuletmek;eşivebenzerininbulunmadığınainanmakvehiçbirşeyiortakkoşmadanibadetiyalnızAllahiçinyapmaktır.

Allah’a,Peygamber’evebüyükleresaygılıolmakveonlarınemirlerineuymaktır.

Tevhit

İman

İtaat

Din

7. snf kuran- kerimi tanyalm 1. Ünite -...

Documents