RIYAZIYYATVI SINIF

Verilmış şəkillər üzərində araşdırma aparın.

Verilmiş şəkillərin hansında havavın isti, şaxtalı və soyuq olduğunu göstərin. Şəkil 1. Şəkil 2. Şəkil 3.

Əgər bir ayda taxıl yığımından 3500 manat qazancı +3500 yazsaq, taxıl zəmisi yandıqdan sonra 3500 manat ziyanı necə yazmaq olar?

Gəlir Ziyan

+3500 -3500

?

Antonimsözlərdir.

Bu ədədlər“+” və “-” ilə işarə

olunur

MənfiVəMüsbət Ədədlə

r

Şəkil 1. Şəkil 2. Şəkil 3.

Şəkil 1-də havanın tempraturunun 0°C yəni

soyuq, şəkil 2-də 20°C şaxta, şəkil 3-də isə 30°C isti olduğunu göstərir. Əgər

tempratur 0°C-dən yuxarıdırsa, tempratur

göstəricisinin qarşısına “+” ( +30°C), 0°C-dən aşağıdırsa,

“-” ( -20°C) işarəsi yazılır.

Dağın hündürlüyü və dənizin dərinliyi dəniz səviyyəsinə görə müəyyən olunur.Verilmiş şəkildə dağın hündürlüyü 3500 m, dənizin dərinliyi 2500 m-dir.Dənizin dərinliyi dəniz səviyyəsindən aşağı olduğu üçün -2500 m kimi qəbul etmək olar.

h,m 4000 3000 2000 1000 0 1000 2000

Azərbaycanın ən hündür zirvəsi dəniz səviyyəsinə görə 4466 m olan Bazar düzü zirvəsidir. Xəzər-Lənkəran çökəkliyi isə dəniz səviyyəsinə görə ən dərin məsafə olub 1025 m-dir.Azərbaycanın ən hündür zirvəsini dəniz səviyyəsinə görə +4466 yazsaq, ən dərin

çökəkliyini necə yazmaq olar? Cavab: -1025m

Mənfi ədədlərin tarixi haqqında

Mənfi ədədlər sıfırdan az olan ədədlərdir.Müsbət ədədlər isə sıfırdan böyük ,bildiyiniz Natural ədədlərdir. Mənfi ədədləri o zamanlar itki və yoxluğun dəyərini təqdim etmək üçün nəzərdə tutulurdu. Mənfi ədədlər

silsiləsini ilk dəfə 1202-ci ildə italiyalı tacir Pizano öz qeyd dəftərində yazıb. O ,öz borc-xərcini bu üsulla hesablayırmış.

Mənfi ədədlər ilk dəfə tarixə “Riyazi İncəsənətin 9 cildliyi” kitabında rast gəlinir. Mənfi ədədlər çinli Han Dinastinin dövründən bu günki formasına gələb çıxmışdır.Hind riyaziyyatçısı Brahmaqupdanın da böyük rolu olmuşdur.O zamanlar müsbət ədədləri qırmızı çöplərlə, mənfi ədədləri qara çöplərlə işarə ediblər. “0” ədədini isə ilk dəfə qədim yunan riyaziyyatçısı Klavdi Ptolemey astronomik cədvəllərində boş xanalara O (yunan hərfi “omikron” qoyarmış, mənası “heç nə”) hərfini qoyarmış.Mənfi ədəd anlayışı gələnə kimi bəzi məsələlərin həllinin mənasız və ya səhv hesab olunurdu.

Bunu bilmək maraqlıdır.

Mənfi ədədlərə selsi və faraneyt kəmiyyətli termometr gostəricilərində də rast gəlinir.Daniel Qabriel Faraneyt(1686-1736) ən çox şüşə termometri və adını daşıdığı termometri inkişaf etdirdiyinə görə məhşurdur.O, 1724 məqaləsinə əsasən bu şkalada 3 nöqtə qeyd etməklə müəyyənləşdirmişdi. Ən aşağı nöqtə buz ,amonium xlorid qarışığından alınan kütləni almaqla nail olmuşdu. İkinci nöqtə 32 °F- buzun kütlənin su halina keçdiyi , üçüncü nöqtə 96,8 °F- isə insanın bədən tempratururuna uyğun nöqtədır.Bu şkalaya əsasən su 180 °F –də qaynayır.Selsi şkalasına qədər Avropada Faraneyt şkalasından istifadə olunurdu.Hal hazırda ABŞ, Birləşmiş krallıq və Kanadada gündəlik tempratur ölçmələrində bu şkaladan istifadə olunur.

Tam ədədlər çoxluğu.

O X

-6 -5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5 6

Z={...-3,-2,-1,0,1,2,3...}

Müsbət (natural) ədədlər0Mənfi ədədlər

Veriliş tempratur göstəricilərini °C və ° F ilə verin.

-18ºC , 0ºF +7ºC, +42ºF + 24ºC , +67ºF +40ºC ,102º F

Tədqiqat sualı:

Mənfi ədədlər nə üçün lazımdır?

• Qrup 4• Qrup 3

• Qrup 2• Qrup 1Tam

ədədlər

Natural

ədədlər

Mənfi ədədlə

r

Müsbət

ədədlər

Qrup 1: Tam ədədlər. 4 voleybol komandası oyunda hər biri xal

toplayır. Onların tutduqları yer buraxılan və vurulan qolların fərqinə əsasən təyin edilir.Müsbət və mənfi ədədlərdən istifadə etməklə bu fərqi hər komanda üçün yazın və onların tutduğu yeri müəyyən edin.

Komanda Vurulan qollar

Buraxılan qollar

Fərq Tutdugu yer

Qarabağ 15 12Odlar yurdu

7 15

Xəzər 8 8Uğur 11 14

Qrup 2: Natural ədədlər. Bir il ərzində rayon əhalisinin sayı a

min nəfər artmış və b min nəfər azalmışdır. Əhalinin illik artımını tapın.

1) a=15, b=4; 2) a=6, b=10 olduqda cavabların mənasını izah edin.

Qrup 3:Müsbət ədədlər.

Dekabrın 23-nə olan hava məlumatına əsasən Şəkidə +7ºC, Nyu-Yorkda +8ºC, Misirdə 15ºC, Moskvada -15ºC, Varşavada -13ºC, Dubayda isə +19ºC-dir. Tempratur dərəcələrini termometrde qeyd edin.Və

a) a) Nyu-York ilə Dubay arasında tempratur fərqini

b) b) Şəki ilə Varşava arasındakı tempratur fərqini tapın.

Qrup 4: Mənfi ədədlər. Kater çayın axını ilə və axına qarşı

hərəkət edir. Çayın hərəkət istiqamətini müsbət və kater durduğu yeri koordinat başlanğıcı hesab edərək katerin ədəd oxu üzərindəki son vəziyyətinin koordinatını müəyyən edin:

1) Kater axına qarşı 36 km, axın ilə 15 km gedib

2) Kater axına qarşı 18 km, axın ilə 26 km gedib

Qrup işi üçün 5 dəqiqə vaxt verilir.

Müsbət və mənfi ədədlərə aid siz hansı nümunələr göstərə bilərsiz?

Qiymətləndirmə. Qruplar

Meyarlar

I II III IV

Araşdırma

Anlama

İşin tamlığı

Vaxta qənaət

AFƏRİN!

Ev tapşırığı. Dərslikdən səhifə 70, çalışma

2, 3, 4.

SON.