Biomarker Seed Purity

Identification

Gene Mapping

DNA fingerprint

Marker-Assisted Selection

AG-BIO ขาวสารเทคโนโลยชวภาพเกษตร

ISSN: 1906-5817 ปท 1 ฉบบท 3 กรกฎาคม - กนยายน พ.ศ. 2552 Vol. 1 No. 3 July - September 2009

N e w s l e t t e r

ศนยความเปนเลศดานเทคโนโลยชวภาพเกษตร สำนกพฒนาบณฑตศกษาและวจยดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย สำนกงานคณะกรรมการการอดมศกษา

• Biomark

er 12

• DNA ba

rcoding 1

4

รำลกถงนกวทยาศาสตรเกษตร คนเดยวของโลกทไดรบรางวลโนเบล

สาขาสนตภาพ

Norman Borlaug

• แผนงาน

วจยเทคโน

โลยชวภาพ

เกษตรของ

ประเทศไทย

4

การศกษาการกระจายตวของดเอนเอ เครองหมายในประชากรกลวยไม

สกลหวายลกผสม

กลวยไมเปนไมดอกเศรษฐกจทสำคญของประเทศไทย สำนกงานเศรษฐกจการเกษตรไดรายงานปรมาณ

การสงออกกลวยไม 25,153 ตน คดเปนมลคา 2,411.1 ลานบาท ในป 2551 โดยทกลวยไมสกลหวายเปนทนยมมากทสดทงตลาดในประเทศและตางประเทศ เนองจากมสสนสวยงาม และมความหลากหลายทงรปรางดอกและสสน ระยะเวลาการใชงานทนาน ทสำคญคอราคาไมแพงนก ทำให รศ.ดร.จลภาค คนวงศ เลงเหนความสำคญและศกยภาพของประเทศไทยในการเปนผนำตลาดการสงออกกลวยไม จงมโครงการวจยรวมกบศนยวทยาการกลวยไม

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตกำแพงแสน ในการสรางขอมลพนฐาน ทางดานพนธศาสตร เพอนำไปใชเปนขอมลในการศกษาและการปรบปรงพนธกลวยไมเพอการสงออก

โครงการวจยดงกลาวไดม นางสาวนรศา เจอจน นสตปรญญาโท หลกสตรเทคโนโลยชวภาพเกษตร ศนยเทคโนโลยชวภาพเกษตร เปนผรวมโครงการวจย ภายใตการแนะนำของ รศ.ดร.จลภาค คนวงศ และมผลงานวจยทไดรบรางวลในการนำเสนอผลงานวชาการในภาคบรรยาย สาขาไมดอก/ ไมประดบ จากงานประชมวชาการพชสวนแหงชาต ครงท 8 จากผลงานวจยเรอง การศกษาการกระจายตวของดเอนเอเครองหมายในประชากรกลวยไม สกลหวายลกผสม จากการศกษาโดยใชดเอนเอเครองหมายชนดไมโครแซทเทลไลทจำนวน 61 คทนำมาทดสอบ พบวาใหความแตกตางของดเอนเอในทกๆ ค ระหวางสายพนธแม (Dendrobium Sri-Racha x D. snowfire) x D. bigibbum และสายพนธพอ D. ‘Caesar’ 2N (C2) ซงเปนพอแมพนธของประชากรทจะใชสำหรบสรางแผนทโครโมโซมระดบโมเลกล

เนองจากกลวยไมเปนเปนพชผสมขามตามธรรมชาต มความเปน เฮทเทอโรไซกสสง จงใหความแตกตางระหวางสายพนธทสงตามไปดวย จากการศกษาการกระจายตวของดเอนเอเครองหมายจำนวน 28 ค พบวามดเอนเอเครองหมายจำนวน 19 คทมการกระจายตวของประชากรทเปนไปตามกฎ ของเมนเดล และอก 9 คทมการกระจายตวเอยงไปขางใดขางหนง และผลจากการศกษาในครงนแสดงใหเหนวาประชากรลกผสมระหวาง (Dendrobium Sri-Racha x D. snowfire) x D. bigibbum และ D. ‘Caesar’ 2N (C2) มความเหมาะสมในการใชสรางแผนทโครโมโซมของกลวยไม

คณะทปรกษา

พงศเทพ อครธนกล วชย โฆสตรตน จลภาค คนวงศ พศาล ศรธร

พทยา สรวมศร วฒนาลย ปานบานเกรด

สมตรา ภวโรดม เสรมศร จนทรเปรม พระศกด ศรนเวศน สนทร ยงชชวาลย จรสศร นวลศร

ประวตร พทธานนท ปยะดา ตนตสวสด พจมาลย สรนลพงศ

ดจฤด ปานพรหมมนทร

บรรณาธการ

สจนต ภทรภวดล

ผชวยบรรณาธการ

จฑาเทพ วชระไชยคปต อรอบล ชมเดช

กองบรรณาธการ

จรยา หมนแกว ชตพนธ คตวฒน

นช ศตคณ เนตรนภา ปญญามล

พรทพย ทองคำ พรรณทพย กาญจนอดมการ

พชรนทร จม ศรณยพร ทวจรกล ศรชา เสนกนหา สคณา ศรทบ

อมรรตน จนทนาอรพนท อรอษา ลาวนจ

อญชนา อนทรกำแหง อญชล วงษา

ผลงานเดนศนยเทคโนโลยชวภาพเกษตร :

บทความและขอความทตพมพ ในขาวสารเทคโนโลยชวภาพเกษตร

เปนความคดเหนสวนตว และลขสทธของผเขยน ศนยความเปนเลศดานเทคโนโลยชวภาพเกษตร

ไมมสวนรบผดชอบ หรอผกพนอยางใด ขอมลบางสวนอาจตพมพผดพลาด ศนยฯ ยนดแกไขใหในฉบบตอไป

ออกแบบและจดทำโดย

บรษท โกลด ฟกเกอร จำกด โทรศพท 02-883-5163-4 โทรสาร 02-883-0419

สารบญ

ผลงานเดนศนยเทคโนโลยชวภาพเกษตร: การศกษาการกระจายตวของดเอนเอเครองหมายในประชากรกลวยไมสกลหวายลกผสม

2

คยกบผอำนวยการศนยความเปนเลศดานเทคโนโลยชวภาพเกษตร: แผนงานวจยเทคโนโลยชวภาพเกษตรของประเทศไทย

4

แนะนำสถาบนหลกและภาคศนยความเปนเลศดานเทคโนโลยชวภาพเกษตร: ศนยเทคโนโลยชวภาพเกษตร คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

6

PERDO TODAY 9 สมภาษณพเศษ: “Functional Genomics Biomarkers และการปรบปรงพนธสตว” 10 เรองนาร AgBiotech: ชวดชน (Biomarker) และมลพษทางนำ 12 AgBiotech Hot News: DNA barcoding 14 ภาพขาวกจกรรม 16

รำลกถงนกวทยาศาสตรเกษตร คนเดยวของโลก Norman Borlaug ท ไดรบรางวลโนเบลสาขาสนตภาพ

เมอวนเสารท 12 กนยายน 2552 วงการเกษตรโลกไดสญเสยนกวทยาศาสตรเกษตรคนเดยว ทไดรบรางวลโนเบล สาขาสนตภาพ (พ.ศ. 2513) ทานทควร แกการรำลกถง คอ Dr. Norman Borlaug ซงถงแกกรรมดวย วย 95 ป Dr. Borlaug ไดสรางคณปการในการพฒนางาน ดานการเกษตรในชวงทศวรรษ 1960 ไดรบการยกยองใหเปน ผบกเบกการปฏวตเขยว หรอ Green Revolution ยงผลใหมการเพมผลผลตอาหาร ชวยใหหลายประเทศหลกเลยงกลยค ทเกดจากความอดอยาก ผลงานเดนของทานคอโครงการพฒนาพนธขาวสาล ขณะทำงานวจยทศนยวจยขาวโพดและขาวสาลนานาชาต (CIMMYT) ภายใตการสนบสนนของมลนธ รอคกเฟลเลอรในขณะนน ตลอดชวต Dr. Borlaug มบทบาทสำคญรวมกบเพอนรวมวงการในการพฒนาการเกษตร เพอ ผดงความอยรอดของมนษยชาต เปนครทไดสรางศษยทสบทอดเจตนารมณ หนงในจำนวนนนคอ ศาสตราจารย W. R. Coffman ทปรกษาทางวชาการของศนยเทคโนโลยชวภาพเกษตร ซงปจจบนยงดำรงตำแหนงคณะกรรมการทปรกษาของมลนธ The World Food Prize กอตงโดย Dr. Borlaug ขณะมชวต Dr. Borlaug เดนทางมารวมกจกรรมกบวงการเกษตรไทยหลายครง และไดใหเกยรตมาบรรยายในโอกาสทมหาวทยาลยเกษตรศาสตรฉลองครบ 60 ป กอนหนานไมกป Dr. Borloug ไดชวยผลกดนใหมลนธ Bill and Melinda Gate สนบสนนทนวจยประมาณ 100 ลานเหรยญสหรฐเพอศกษาวธปองกนปญหา โรคราสนมของขาวสาลทกำลงระบาดรนแรง และสอวาจะสรางผลกระทบตอความมนคงทางอาหารของโลก

คยกบบรรณาธการ ขาวสารเทคโนโลยชวภาพเกษตร ซงจดพมพโดยศนยความ

เปนเลศดานเทคโนโลยชวภาพเกษตร ฉบบนเปนฉบบท 3 ทยงมงเนนในการนำเสนอหวขอขาวสารเทคโนโลยชวภาพเกษตรทนำสมย โดยฉบบนเปนเนอหาดาน Biomarker โดยทมาของการนำเสนอเรอง Biomarker มาจากการไดมโอกาสเขารวมวจยในโครงการเทคโนโลยชวภาพ : ระดบมหภาคและจลภาค ทไดรบการสนบสนนจากสำนกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต โดย Biomarker เปนหนงในหวขอวจยทกำลงไดรบความสนใจ ทานผอานสามารถตดตามนโยบายระยะยาวดานเทคโนโลยชวภาพไดในสวนของคยกบ ผอำนวยการศนยความเปนเลศดานเทคโนโลยชวภาพเกษตร นอกจากนในฉบบยงมบทความทเปยมไปดวยสาระจาก รศ.ดร.สภาวด พมพวง เรอง ชวดชน (Biomarker) และมลพษทางนำ สำหรบบทสมภาษณพเศษ รศ.ดร. ศรลกษณ พรสขศร ซงเปนนกวทยาศาสตรไทยททำงานอยตางประเทศ คอเรอง Functional Genomics Biomarkers และการปรบปรงพนธสตว สวนขาวสารททนสมยเรอง DNA barcoding อยสวนของ AgBiotech Hot News โดย รศ.ดร.วชย โฆสตรตน ทายสดนเนองจากศนยความเปนเลศดานเทคโนโลยชวภาพเกษตรไดกาวเขาสปท10 เราไดคดเลอกผลงานวจยดเดนทไดรบรางวลตางๆ มานำเสนอไวในสวนของผลงานเดนของศนยฯ และผลงานวจยเหลานไดรวบรวมไวในฐานขอมลการนำเสนอ ผลงานวจยและสงตพมพดานเทคโนโลยชวภาพเกษตร (http://it.cab.kps.ku.ac.th/papers/) ซงเปนฐานขอมลการนำเสนอผลงานวจยในการประชมวชาการทงในและตางประเทศ 666 เรอง และผลงานตพมพในวารสารตางๆ จำนวน 337 เรอง เพอใหผสนใจไดเขาถงผลงานวจยดานเทคโนโลยชวภาพเกษตรททำการวจย ใน 10 ปทผานมาจนถงปจจบน และนำมาสการประยกตใช ในการพฒนาการเกษตรตอไป

แลวพบกนใหมฉบบหนา สวสดคะ สจนต ภทรภวดล

agrsujp@ku.ac.th

คยกบผอำนวยการศนยความเปนเลศดานเทคโนโลยชวภาพเกษตร:

ถาเราตงคำถามบรรดาผทเกยวของกบแวดวงการวจยการเกษตรของประเทศไทยวา เรามแผนงานวจยหลก

ของการเกษตรของประเทศหรอยง? ถายง ทำไมถงไมม? เมอไหรจะทำใหมเสยท? แตถาม หรอคดวาม เรากำหนดทศทางการวจยไปทางไหน? ประเมนคาใชจาย และความตองการทรพยากรดานอนๆ โดยเฉพาะกำลงนกวจยเอาไวอยางไร? ใครเปนหนวยงานหลก? ใครเปนหนวยงานสนบสนน? แบงภาระหนาทกนอยางไร? ใครเปนผมสวนไดในการวจย? ใครเปนคนกำหนดโจทยวจย? ใครเปนคนจายเงนในการวจย? หลวง หรอ ราษฎร? เงนหลวงหมายถงเงนใคร? แลวในทสดใครเปนคนจายกนแน? เกษตรกร? เถาแก? หรอ ผบรโภค?

คำถามเหลาน เปนคำถามททกฝายทเกยวของ ตองตงคำถามกนเอง และทสำคญตองตงคำถามตวเองดวย ถาไมไดคำตอบทชดเจน กไมควรตะขดตะขวงใจ แตกควรตกใจ หรออยางนอยกควรกงวลใจ เพราะวา เราเปนประเทศทมประชากรหกสบกวาลานคน มผลผลตมวลรวม และขนาดเศรษฐกจอยในกลม 30 ประเทศแรกของโลก เปนยกษใหญตดอนดบ 10 ในฐานะผผลตอาหาร และสนคาเกษตร มประชากรทตองพงพาภาคเกษตร เพอประกนความมนคงทางอาหาร ผดงความสงบสขของสงคม สรางงาน สรางรายได สรางระดบการพงพาตนเองดานพลงงานชวภาพ ชวมวล อนรกษทรพยากรธรรมชาต ฯลฯ

ผมไมแนใจเหมอนกน วาดวยสาเหตอะไรกนแน ทเราไมมแผนงานวจยระยะยาวระดบชาต สำหรบภาคการเกษตร

หรอภาคการผลตภาคอนๆ จะวาเราไมมหนวยงานรบผดชอบกไมใช บอกวาไมมเงน ผมกไมอยากเชอ

โชคดหนอยหนง สำหรบแวดวงวทยาการดานเทคโนโลยชวภาพ มความพยายามทจะจดทำแผนทนำทางสำหรบการพฒนาและการวจย อยางนอยทสดก 2 ครง ในรอบ 6-7 ป ทผานมา ครงแรกมเจาภาพชอ คณะกรรมการนโยบายเทคโนโลยชวภาพแหงชาต จดทำแผนพฒนาเทคโนโลยชวภาพ พ.ศ.2547-2552 และเมอป-สองปทผานมา มรายงานความกาวหนา ครอบคลมการดำเนนงานชวงเวลาครงแผน รายงานน จดพมพโดยสำนกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต ซงเปนฝายเลขานการในการ จดทำแผน

การจดทำนโยบายดานเทคโนโลยชวภาพครงหลง ซงเทาทผมทราบ นาจะเปนครงลาสด ดำเนนการโดยคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.) หรอทรจกกนทวไปวาสภาวจยฯ โครงการนจดทำนโยบายครงหลงชอ “โครงสรางการวจยเทคโนโลยชวภาพ : ระดบจลภาค-มหภาค”

งานจดทำนโยบายทง 2 ชนน อาจารยและนกวจยของศนยเทคโนโลยชวภาพเกษตร มสวนรวมในขบวนการทำ แผน ถงแมจดทำโดยตางหนวยงาน ผลออกมามความคลายคลงกนอยมาก ใหความสำคญในประเดนตางๆ ท เหมอนกน โดยเฉพาะความจำเปนในการพฒนายทธศาสตรงานวจย สรางนกวจยเพอสรางงานวจยและบรการ ความจำเปนในการลงทนพฒนา platform ทางวชาการ ซงผมเรยก

แผนงานวจยเทคโนโลยชวภาพเกษตรของประเทศไทย

AG-BIO � ��

AG-BIO �

วาฐานวชาการในสาขาตางๆ ทจำเปนตองใชเปนฐานเพอการพฒนาทมนคง

ทงนการพฒนา platform อยบนแนวความเชอวาถางานวจยเทคโนโลยชวภาพเกษตร อยบนรากฐานทแขงแรงแลว ประชาคมวจยของประเทศกจะมความพรอม มเทคโนโลยชวภาพเกษตรทจะเอาไปใชเปนเครองมอ ในการตอบปญหา แกไขปญหา และดกทางปญหาตางๆ ได หลกเลยงการแหวจยตามกระแสลมเพลมพด ชวยใหเรามแรง ไมวาจะมวาระการวจยไปรองรบหรอไมกตาม ตอบสนองการเปลยนแปลงในทศทางตางๆ ทเกษตรกรรมไทยตองเผชญ ไมวาจะเปนการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศโลก การเปลยนโครงสรางการผลต ความสามารถเพมขนของคแขง พลวตความตองการของคคา ผลกระทบของราคานำมนดบ และราคาพลงงานทจำเปนตองใชในการเกษตร การกดกนทางการคานอกระบบกำแพงภาษ การเขาสเขตอนภมภาคอาเซยนคาเสร ฯลฯ

ขอบเขตของการวจยเทคโนโลยชวภาพนน ออกจะกวางขวาง เพราะเปนศาสตรใหม ทเรยกวาสามารถเปดกลองดำทางชววทยา โดยสามารถเจาะลกถงปรากฏการณในระดบโมเลกลถงชววทยาเชงระบบ สรางความแมนยำในการตอบปญหา แตทวามประเดนพงสงวรอยางหนงทตองรบรรวมกน คอ ไมมหนวยงานใดของประเทศไหนในโลก ทจะมกำลงในการวจยทางเทคโนโลยชวภาพไดครบ ดทกสาขา ในแวดวงวทยาศาสตรเกษตรของประเทศเรา เทคโนโลยชวภาพถกนำเขามาคอนขางชา และเราตองเผชญปญหา เรองการสรางความเขาใจ กบผใช ผบรโภค ผซอ ผขาย ในประเดนตางๆ ของเทคโนโลยดานนอย มการโตตอบ ตบแตง บดเบอน ขอมลวชาการ ผกขาดสมปทานการตดสนใจแทนเกษตรกรจากบางฝายกน พอสมควร จนเกนขอบเขตปรมณฑลของวฒนธรรมวทยาศาสตร

กลบมาเรองการจดทำแผน จากการสำรวจความคดเหนโดยคณะผจดทำแผนวจยระยะยาว ไดพบวาประชาคม นกวจยเทคโนโลยชวภาพ ประชาคมนกวจยวทยาศาสตรเกษตร และตวแทนบางกลมของผมสวนไดสวนเสย มความเหนวา การลงทนพฒนางานวจยในรปแบบการสรางฐานวชาการ นาจะเปนการประกนความมนคงทางวชาการเกษตรของประเทศพอสมควร และเปนสงทพงกระทำ

ฐานวชาการสำหรบการพฒนาเทคโนโลยชวภาพทาง การเกษตร ทกำหนดในการวจยนโยบาย ระยะยาวครงลาสดมทงหมด 4 ฐานดวยกน ไดแก

1. วทยาการจโนมคส และสาขาวชาการทเกยวของ

2. การปรบปรงพนธดวยเทคนคทางอณวทยา และเทคโนโลยการเพาะเลยงเซลลและเนอเยอ

3. การพฒนาส งมชวตดดแปลงพนธกรรม

4. การตรวจสอบและวนจฉยโรค และเทคโนโลยวคซน

โดยมการระบเปาหมายทแบงแยกชดเจน 2 ดาน ไดแก 1. เปาหมายเพอสาธารณะประโยชน ซงเนนดาน

การประกนความมนคงทางอาหาร สขภาพ พลงงาน และสภาพแวดลอม ตลอดถงการใหความร วจยเพอสรางปญญา ใหเปนทนแกสงคม

2. เปาหมายทางเศรษฐกจ เนนการวจยทจะใชเปนเครองมอในการใหคำตอบตอกระบวนการแกไขปญหาของภาคการผลตทางการเกษตร การสรางนวตกรรมเพอพฒนาระบบบรหารจดการ และผลตภณฑ และสดทายคอการยกระดบความสามารถในการแขงขนของประเทศ

ในการศกษาทำแผนวจยระยะยาว สำหรบแตละฐานวชาการ กไดกำหนดกรอบ หรอขอบเขตของการวจย ตลอดจนแผนกลยทธในการลงทนวจย ซงมรายละเอยดพอสมควร ผมคดวาอกไมนาน สภาวจยแหงชาตคงมโอกาสเสนอแผน ดงกลาวใหประชาคมนกวจย และผมสวนไดสวนเสยไดรบรกน

พงศเทพ อครธนกล

AG-BIO � ��

AG-BIO �

แนะนำสถาบนหลกและภาคศนยความเปนเลศ ดานเทคโนโลยชวภาพเกษตร

ศนยเทคโนโลยชวภาพเกษตร คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม เปนสถาบนรวม ของศนยความเปนเลศดานเทคโนโลยชวภาพเกษตร สำนกพฒนาบณฑตศกษาและวจยดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย สำนกงานคณะกรรมการการอดมศกษา (สกอ.) ซงดำเนนงานตามพนธกจทไดรบมอบหมายจากศนยความเปนเลศฯ โดยใหการสนบสนนดานทนการศกษา ตลอดจนการปรบปรงโครงสรางพนฐานทจำเปนตองานศกษาวจย และบรการวชาการดานเทคโนโลยชวภาพ พรอมทงดำเนนการประสานงานและสนบสนนใหเกดเครอขายภาควจยภายในมหาวทยาลยเชยงใหม จงมนกวจยของศนยฯ ซงเปนบคลากรจากคณะเกษตรศาสตร คณะวทยาศาสตร คณะสตวแพทยศาสตร และคณะแพทยศาสตร เพอสรางนกวจยรนใหมทมความเปนนกวชาการมออาชพทจะใชความร และทกษะใหเกดประโยชนตอการพฒนาภาคเกษตรกรรมของประเทศ โดยมการวจยรวมกน ดงน

ศนยเทคโนโลยชวภาพเกษตร คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

AG-BIO � ��

AG-BIO �

แนะนำสถาบนหลกและภาคศนยความเปนเลศ ดานเทคโนโลยชวภาพเกษตร

1. ดานจลนทรย การใชเทคโนโลยชวภาพ

มาศกษาจลนทรยทเปนโทษและเปนประโยชน ดานเชอจลนทรยท เปนโทษนนเนนการพฒนาเทคนคและวธการทางเทคโนโลยชวภาพ เพอการวนจฉยโรคพช ศกษาการแพรระบาดและตรวจสอบการปนเปอนเชอจลนทรยในพชผกสงออก สวนการศกษาจลนทรยทเปนประโยชน มงเนนการศกษาวจยเพอใชจลนทรยในการควบคมโรคและศตรพช

2. ดานพช การใชเทคโนโลยชวภาพมาศกษาเกยวกบการ

แสดงออกของยนในลำไย ศกษาพนธกรรมของกลวยไมพนธลกผสม การคดเลอกพนธพชทตานทานตอโรคเพอ นำไปสการปรบปรงสายพนธทดตอไป

3. ดานแมลงและสตว ศกษาพนธกรรมในไกพนเมอง โคพนเมอง สตวเศรษฐกจ และ

สตวปา โดยใชเทคโนโลยชวภาพมาคนหาเครองหมายโมเลกลดเอนเอ ของสกรและไกสายพนธทางการคา ผลตโมโนโคลนอลแอนตบอดทม ความจำเพาะเจาะจงตอสเปรมวายในนำเชอสกรและไก ศกษาสาร

ตานอนมลอสระในขาวเหนยวกำทมผลตอการตอบสนองทางภมคมกน และการยบยงเซลลมะเรงในหน เปนตน

การบรการวชาการ

1. การใหบรการเครองมอวทยาศาสตร โดยดำเนนการในหองปฏบตการ ประกอบดวย

1.1 หองปฏบตการดานพชและจลนทรย 1.2 หองปฏบตการดานสตว 1.3 หองปฏบตการกลาง มเครองมอ

รองรบงานวจยทางดานพช สตว แมลง และจลนทรย

AG-BIO � ��

AG-BIO �

2. การเผยแพรความรทางดานวชาการในรปแบบการจดนทรรศการ และจดฝกอบรม เชน การจดงานวนเกษตรภาคเหนอ การจดงานอบรมเชงปฏบตการเรองการประยกตใชเครองหมายโมเลกลดานสตว และเรองการวเคราะห ตรวจหาฮอรโมนพช เปนตน

3. การจดบรรยายพเศษและสมมนา เพอ

เพมพน และแลกเปลยนความร โดยเชญ ผเชยวชาญจากสถาบนตางๆ ทงภายในและตางประเทศ วทยากรและผชำนาญการจากบรษทตางๆ

4. การบรการวชาการ โดยรวมกบหนวยงานรฐบาล และบรษทเอกชน ไดแก

• โครงการ การสรางตราสนคาสำหรบไมผล เพอสนบสนนการสงออกผลไมของประเทศไทย : สวนการศกษาลายพมพดเอนเอ ไมผลทมลกษณะโดดเดน

• ก า ร ค น ห า แ ล ะ พ ฒ น าโมเลกลดเอนเอ สำหรบบงช

ลกษณะไขมนแทรกในกลามเนอของสกรสายพนธทางการคา

• การพฒนาชดเครองหมายโมเลกลดเอนเอ สำหรบบงชลกษณะของโคขาวลำพนพนธแท (ภายใตชดโครงการ การจดการความรเพอการอนรกษและใชประโยชนโคขาวลำพนของเกษตรกรในจงหวด เชยงใหม ลำพน แพร และพะเยา)

สถานทตดตอ :

ศนยเทคโนโลยชวภาพเกษตร คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

ชน 2 อาคารเฉลมพระเกยรต คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

โทรศพท 053 – 944089 – 92 ตอ 31 โทรสาร 053 – 225221

AG-BIO � ��

AG-BIO �

PERDO TODAY

สำนกพฒนาบณฑตศกษาและ

วจยดานวทยาศาสตรและ

เทคโนโลยไดเขารวมงานการประชม

วชาการระดบชาต “2552 ปแหง

ค ณ ภ า พ ก า ร อ ด ม ศ ก ษ า ไ ท ย ”

(National Conference: 2009 The

Year of Thai Higher Education

Quality Enhancement) เมอวนท 2 -3

กรกฎาคม 2552 ทผานมา ณ อาคารอมแพค คอนเวนชนเซนเตอร ศนยแสดงสนคาและการประชมอมแพค เมองทองธาน

ในงานครงน สำนกพฒนาบณฑตศกษาฯ ไดรวมจดแสดงนทรรศการผลงานทางดานวชาการของศนยความเปนเลศทางวชาการทง

9 ศนย* ทไดรบการสนบสนนจากสำนกคณะกรรมการการอดมศกษา

และไดจดการเสวนายอยในหวขอเรอง “ศนยความเปนเลศ

ทางวชาการ: บทบาทในการพฒนาประเทศ” เมอวนศกรท 3

กรกฎาคม 2552 เวลา 10.30-12.00 น. ณ หอง Sapphire 5 โดยทงาน

ในครงนมผบรหาร ระดบกระทรวง นายกสภา กรรมการสภา

ผบรหารระดบสง คณาจารยและบคลากรจากสถานศกษา ระดบ

อดมศกษาเขารวมประชมทงภาครฐและภาคเอกชนจากทวประเทศ

เขารวมงานอยางคบคง

การเสวนายอยครงน สำนกพฒนาบณฑตศกษาฯ ไดรบเกยรต

จากทานผทรงคณวฒอยาง ศาสตราจารย ดร.อมเรศ ภมรตน

ผอำนวยการศนยประยกตและบรการวชาการ มหาวทยาลยมหดล

และ ศาสตราจารย ดร.ชาตร ศรไพพรรณ ทปรกษาอาวโสผอำนวยการ

สำนกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต มาเปนวทยากรรวม

การเสวนา และ รองศาสตราจารย ดร.พเชฐ ดรงคเวโรจน

เลขาธการสำนกงานคณะกรรมการนโยบายวทยาศาสตร เทคโนโลย

และนวตกรรมแหงชาต เปนผดำเนนการ

เสวนาเรอง “ศนยความเปนเลศทางวชาการ:

บทบาทในการพฒนาประเทศ” ขอมล

และรายละเอยดจากการเขารวมประชม

วชาการครงน เขาชมและดาวนโหลดไดท http://www.perdo.or.th/ หรอ http://www.mua.go.th/higher education.htm

*ศนยความเปนเลศ 9 ศนย คอ (I) ศนยฯนวตกรรมเคม (II) ศนยฯอนามยสงแวดลอม พษวทยาและการบรหารจดการสารเคม (III) ศนยฯการจดการ

สงแวดลอมและของเสยอนตราย (IV) ศนยฯปโตรเลยม ปโตรเคมและวสดขนสง (V) ศนยฯเทคโนโลยพลงงานและสงแวดลอม (VI) ศนยฯเทคโนโลย

ชวภาพเกษตร (VII) ศนยฯ นวตกรรมเทคโนโลยหลงการเกบเกยว (VIII) ศนยฯคณตศาสตร และ (IX) ศนยฯฟสกส

AG-BIO � ��

AG-BIO �

สมภาษณพเศษ

อาจารยเขามาทำงานวจย ณ สถาบน FBN ประเทศเยอรมนไดอยางไร

เคยไดทน DAAD ไปเรยนปรญญาเอกทมหาวทยาลย TU Berlin ประเทศเยอรมน กบ Prof. P. Horst เมอเรยนจบไดกลบมาเปนอาจารยทมหาวทยาลยเชยงใหม แลวมโอกาสกลบไปทำงานวจยทมหาวทยาลยบอนน กบ Prof. Dr. Karl Schellander หลงจากนนจงยายมาทำงานท FBN และ ทำเรอยมาจนถงปจจบน

งานวจยททำในปจจบนเกยวของกบอะไร งานวจยททำในปจจบนเนนการวจยใน

สกร โดยการศกษาทางดาน functional genomics เพอมาชวยในการปรบปรงพนธในดานตางๆ ตวอยางงานทสนใจคอการปรบปรงคณภาพซากเนอสกร ซงมคณลกษณะบงชทสำคญหลายชนด ไดแก ความเปนกรด-ดาง ส ความสามารถในการอมนำของเนอ เปนตน เราเรมจากลกษณะทเราสนใจ เชน ลกษณะสของเนอ หลงจากนนจงไปศกษาถงยนทเกยวของทงหมดทควบคม การแสดงออกลกษณะของส ไมไดเนนเฉพาะยนใด ยนหนง

อาจารยชวยอธบายทมาของ Biomarker Biomarker เปนสารชวภาพอะไรกไดทสามารถบงชถง

ลกษณะทเราสนใจ สารชวภาพ ไดแก ดเอนเอ อารเอนเอ โปรตน และเมแทบอไลต เปนตน biomarker เดมนำมาจากการศกษาทางการแพทยทศกษาในคน สวนใหญนำมาใชประโยชน เนนทางดานการตรวจวนจฉย การคดกรอง หรอพยากรณโรค ตวอยางเชน ปรมาณเมดเลอดขาวจำนวนมาก หมายถงรางกายมการตดเชอ เปนตน ซงสงทใชบงชหรอ biomarker ในกรณการตรวจวนจฉย พยากรณโรค มกเปน biomarker ชนดทใชกบคน หรอสตวชวรนเดยว โดยทเปนสารชวภาพทไมเนนวาเปนสารทถายทอดทางพนธกรรมจากรนหนงไปอกรนหนงไดหรอไม แตเมอนำมาใชในการปรบปรงพนธสตว หรอลกษณะทสามารถถายทอดไดทางพนธกรรม ตองมการศกษาตดตามการถายทอดลกษณะทสนใจหลาย

ชวรน ดงนน biomarker ทใชควรจะตองเปนสงทมความคงท เสถยรในแตละชวรน ตรวจวดไดงาย ดงนน การศกษาในดานการปรบปรงพนธจงเลอกใชดเอนเอ เปน biomarker เนองจากตรวจไดงาย รวดเรว มความเสถยร ไมผนแปรไปตามสภาพแวดลอม ถายทอดผานชวรนได เมอเปรยบเทยบกบโปรตน หรอสารอนทมอทธพลของสงแวดลอมเขามามบทบาทรวมดวย

การคนพบ Biomarker ทำไดอยางไร เนองจากงานวจยททำนน เนนทางดานการปรบปรง

พนธ จงเลอกใชดเอนเอเปน biomarker ตามเหตผลทกลาวมาแลว การคนหา biomarker เรมจากลกษณะทเราสนใจ ยกตวอยางเชน ลกษณะนำในเนอสกร ซงมผลกบความนมของเนอ ภายหลงการชำแหละแลว โดยศกษาวามโปรตนใดทเกยวของกบลกษณะน หลงจากนนจงศกษาวาโปรตนนนไดมาจากการแปลงรหสจาก ดเอนเอสวนใด โดยการแสดงออกของลกษณะใด

ลกษณะหนงอาจควบคมดวยดเอนเอ (ยน) หลายสวน ทงนตองมการคดเลอกวาลกษณะทเราสนใจนน มความสมพนธกบดเอนเอสวนใด จงจะนำมาใชเปน biomarkerได นอกจากนความยากงายของการไดมาของ biomarker ยงขนกบจำนวนยนทควบคมลกษณะนน หากมจำนวนยนควบคมอยนอย กมโอกาสหา biomarker ไดงายกวาลกษณะทมยนควบคมอยหลายยน และความแปรปรวนของการแสดงออกของยนทงในระดบ อารเอนเอ (transcription) และโปรตน (translation)

Biomarker เกยวของอยางไรกบ Functional genomic

Functional genomics เปนศาสตรทาง molecular biology ทเกดขนภายหลงทฐานขอมลทาง genomic มเพมขนมากมาย Functional genomic จะเนนในแง dynamic ของยน เชน transcription, translation และ protein-protein interactions ถาเรามลกษณะ (phenotype) ทสนใจ ยกตวอยางเชนคณภาพเนอ เราจะดวาคณภาพเนอ

รศ.ดร. ศรลกษณ พรสขศร (PD. Dr. Siriluck Ponsuksili) Group Leader: Working Group Function Genome Analysis, Research Institute for the Biology of Farm Animals (FBN),

Dummerstorf, Germany

Functional Genomics Biomarkers และการปรบปรงพนธสตว

AG-BIO 10 1110

AG-BIO 11

เกรดตางๆ มความสมพนธกบปรมาณ transcript หรอ protein ชนดใดบาง ถก code ดวยรหสดเอนเอ อะไร ซงปรมาณ transcript ทแตกตางกนอาจเกดเนองจากการกลายพนธของ ดเอนเอ ซงเรยกวา Single Nucleotide Polymorphism (SNP) เรากสามารถใชเปน biomarker ในระดบดเอนเอ ในการคดเลอกพนธสตวทมคณภาพเนอทดได นก เปน ตวอยางคราวๆ ระหวางความสมพนธของ biomarker กบ functional genomics

Biomarker นำมาใช ในดานปศสตว ไดอยางไร เมอเราได biomarker มาแลว เราสามารถนำมาใชใน

การคดเลอกลกษณะทเราตองการ หรอไมตองการออกตงแตแรก เชน ตงแตสตวยงเลก ทำใหยนระยะเวลา รวมทงลดคาใชจาย ในการปรบปรงพนธได นอกจากนยงสามารถใชตรวจโรค ลกษณะทผดปกต ควบคม ตรวจสอบคณภาพซาก ซงเปน การควบคมของยนในสตวสายพนธนนๆ ยกตวอยาง เชน เรอง ความสามารถอมนำไดของเนอภายหลงการชำแหละ ในกรณทเนอไมสามารถอมนำไดนาน เมอนำเนอวางไวเนอจะดซด แหง และนำหนกลดลง เรากนำเนอมาตรวจสอบเปรยบเทยบ รปแบบโปรตนกบเนอทสามารถอมนำไดด แลวคอยหายน หรอ SNP ทเชอมโยงกบการเกดลกษณะดงกลาวและนำมา ทำเปน biomarker เพอใชคดเลอกสกรทมเนอสามารถ อมนำไดด หากตรวจพบ biomarker ดงกลาว กสามารถ คดสกรทมลกษณะไมดนนทงไปตงแตเรมรอบแรกๆ ของการปรบปรงพนธได

ความทาทายในการคนหา และการประยกต ใช Biomarker ในสตว

สงทสำคญอยางหนงคอเงนทน เนองจากการศกษาจำเปนตองใชงบประมาณในระดบหนง โดยในการศกษาการแสดงออกของยนจำนวนมากตองใชเทคนค microarray ซงตองมคาใชจายตอการวเคราะหตวอยางสง สงทควรคำนงถงอกประการคอ จำนวนตวอยางทศกษาตองมมากเพยงพอ ตวอยางเชน ในสกร ตองมจำนวนประชากรอยางนอยเปนพนตว เพอใหเกดความนาเชอถอ และลดความผดพลาดของการทดลอง โดยเฉพาะหากลกษณะแสดงปรากฏทสนใจเปนลกษณะทควบคมดวยชดยน (quantitative trait loci; QTL) นอกจากนยงตองคำนงถงความแปรปรวนของดเอนเอเอง ทำใหตองศกษาหลายอยางควบคกนไป สงทสำคญทสดคอ

ตองรวาโจทยทตองการแกไข ในการปรบปรงพนธสตวเสยกอนวาคออะไร จากทไดกลาวมา biomarker ตองใชกำลงคน กำลงเงน และทรพยากรมากมาย ดงนนตองหวงวา biomarker

ทไดมามความคมคา คมทน สามารถนำมาใชแกปญหาได

ประเทศไทยมศกยภาพหรอไม ในการพฒนา หรอนำ Biomarker ทางดานปศสตวมาใช หรอ ทศทางการศกษาควรเปนอยางไร

ทางดานเทคโนโลยและความสามารถของคนไทย เราสามารถทำไดไมแพตางประเทศ ในแงการนำมาใชนนในตางประเทศมการนำ biomarker มาใชในสตว เปนเวลามากกวา 10 ปแลว อยางไรกตาม biomarker บางชนดไมสามารถนำมาใชกบสตวขามสายพนธ ได ดงนนจำเปนตองพฒนา biomarker เพอใหเหมาะกบสตวในบานเรา รวมถงใหเหมาะกบปญหาทเกดในบานเราเอง โดยเนนปญหาทมความสำคญระดบประเทศ ไมควรทำงานวจยตามตางประเทศ เนองจากเรามทรพยากรทนาสนใจของเราเอง เชน ลกษณะทนรอน ทนการเปลยนแปลงของธรรมชาต อะไรททำใหสตวเหลานนทนการเปลยนแปลงได ทศทางการวจยใหเนนการศกษาจากการใชขอมลทเผยแพรอยแลวมาศกษาตอ โดยเนนการศกษาในแนวแคบ และลก เนองจากขอมลทไดมาจะมมากมาย ดงนนควรมการจดการขอมลโดยนำชวสารสนเทศ (bioinformatic) มาชวย และงานวจยสามารถทำไดในดานการศกษาการแสดงออกระดบอารเอนเอ (transcriptomic) การแสดงออกของโปรตน (proteomic) รปแบบของเมตาบอไลต (metabolomic) การเปลยนแปลงของลกษณะปรากฏ (phenotype) ทไมไดเกดจากการเปลยนแปลงของลำดบ ดเอนเอ (epigenetic) การศกษาพนธกรรมควบคกบการแสดงออกของยน (genetical genomics) การศกษาความสมพนธระหวางกลมของยนทควบคมลกษณะปรากฏ (expression QTL; eQTL) นอกจากนยงมงานวจยทกำลงเปนทสนใจคอ การวจยทศกษาถงอทธพลของอาหารทแมไดรบชวงระหวางตงครรภจะสงผลตอลกในชวงอายตางๆอยางไร (Fetal programing) แลวนำขอมลทกสวนมาชวยเสรมกน ประเดนสำคญคอตองมการวจยเปนทม เพอสรางและรกษาประชากรทดลอง ซงทำใหสามารถทำงานไดอยางตอเนอง การวจยแบบนเปนการวจยทใชเวลา ทรพยากรสง แตคมคาในระยะยาว

AG-BIO 10 1110

AG-BIO 11

เรองนาร AgBiotech:

ความอดมสมบรณและความเสอมโทรมของแหลงนำธรรมชาตประเมนไดจาก คณภาพทางเคมและกายภาพของนำ เชน ปรมาณออกซเจนทละลายนำ คาพเอช และความขนใส เปนตน นอกจากนสตวนำ เชน ปลา กง ป และหอย สามารถใชเปนตววดสภาวะของแหลงนำไดเชนกน เมอมการปนเปอนของสารพษและโลหะหนกในแหลงนำ ปลาและสตวนำจะเกดความเครยด รางกายจะผลตสารหรอสารผลตภณฑทตรวจพบไดในตวสตว สารเหลานบงชการตอบสนองความเครยดซงเปนกระบวนการตอเนอง เ ม อ ปล า เ ก ด ค ว าม เค ร ย ดฮอรโมนคอรตซอลจะถกหลงจากเนอเยอไตซงจะไปกระตนเมตาบอลซมของคารโบไฮเดรต สงผลใหปรมาณกลโคสในเลอดเพมขนเพอสนองความตองการพลงงานของปลาทเพมขนในสภาวะเครยด ปรมาณคอรตซอลและกล โคสท เพ มข นว ด ไดโดยตรงจากเลอดปลา นอกจากนการตอบสนองความเครยดของปลาสามารถตรวจวดได ในเนอเยอตางๆ เชน เหงอก ตบ กลามเนอ และสมอง ซงจะเพมการสงเคราะหโปรตนททำหนาทควบคมระบบสมดลของรางกาย โดยเฉพาะฮทชอคโปรตน (HSP) และเมธลโลไธโอนน (MT) สารและโปรตนเหลานสามารถใชเปนชวดชน (biomarker) สำหรบความเครยดในปลาหรอสตวนำท เกดจากการเปลยนแปลงสภาพแวดลอมของแหลงนำ

ฮทช อค โปรตน เป น โปรตนท พบ ใน เซลล และ

อวยวะตางๆ เมอปลาเกดภาวะเครยด จะมการสะสม ของโปรตนตางๆ ท เสยสภาพในเซลล ฮทชอคโปรตน

ทำหนาทกำจดโปรตนทเสยสภาพ และชวยเหลอโปรตนอนๆทเซลลสงเคราะหใหมการประกอบโครงสรางทสมบรณและ ถกตอง

สวนเมธลโลไธโอนน (MT) เปนโปรตนทสงเคราะห ในตบเปนสวนใหญ มหนาทเกาะเกยวโลหะหนก และลดพษ

โลหะหนก เชน แคดเมยม ปรอท ตะกว และทองแดง การตรวจวดโปรตนเหลานทำไดหลายวธ เชน เทคนค ELISA (Enzyme-linked immunosorbent assay) เทคนค RIA (Radio immunoassay) เทคนค Northern blot และการวดปรมาณ Messenger RNA (mRNA)

นอกจากนงานวจยดาน

พษวทยาและระบบนเวศทางนำ มการใชโปรตนวเทลโลเจนน (VTG) เปนชวดชนอกชนดหนง ว เทลโลเจนนเปนสารตงตน ในการสรางไขแดงหรอ yolk

ในไขปลาเพอเปนอาหารแกลกปลาวยออนทฟกใหมๆ และยงไมสามารถวายนำได การสงเคราะหวเทลโลเจนน เกดขนในตบปลาตวเมยวยเจรญพนธเมอไดรบสญญาณจากฮอรโมนเอสโตรเจนทหมนเวยนอยในกระแสเลอด แตในตบของปลาวยรนและปลาตวผจะไมมการสรางวเทลโลเจนน แมวาจะมยน VTG ในเนอเยอตบ เวนแตไดรบการกระตนโดยการฉดฮอรโมนเอสโตรเจน หรอมการสมผสกบสารเคมสงเคราะหทมโครงสรางทางเคมคลายฮอรโมนเอสโตรเจน เชน สารกำจดวชพช หรอสารเคม Polychlorinated biphenyls (PCBs) ซงสารเคมเหลาน เมอเขาสรางกายปลาจะเลยนแบบการทำงานของเอสโตรเจนและเหนยวนำใหเกดการสงเคราะห

ชวดชนและมลพษทางนำ รศ.ดร.สภาวด พมพวง

ภาควชาเพาะเลยงสตวนำ คณะประมง มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

ความสำเรจจากการสรางปลามาลายเรองแสง

เปนทมาของการใชเทคโนโลยการถายยนเพอพฒนา

ปลามาลายเปนชวดชน

ทมา: Gong et al. (2003)

AG-BIO 12 1312

AG-BIO 13

วเทลโลเจนนในปลาวยรนและปลาตวผ

ปจจบนนกวจยได ใช

ปลามาลาย (Danio rerio) เปนสตวตวแทนในการเฝาระวงสภาวะเสอมโทรมและตรวจกา รปน เป อ นขอ งสา รพ ษ ปลามาลายเปนปลานำจดทมถนกำเนดในประเทศอนเดย ปากสถาน เนปาล และภฏาน ป ล า ม า ล า ย จ ด อ ย ใ น ว ง ศ Cypr in idae ซ ง เปนวงศ เดยวกบ ปลาคารพ ปลามาลายมความยาวประมาณ 3-5 ซม. ลำตวใสและมแถบสดำ พาดตามความยาวลำตว และมชวงชวตสนประมาณ 3-5 เดอน เจรญพนธเมออาย 3-4 เดอน แมปลาวางไขครงละ 200 ฟอง ดวยลกษณะเหลานทำใหเปนปลามาลายเปนสตวทดลอง ทไดรบความนยมในงานวจยหลากหลายสาขา รวมทงเทคโนโลยการดดแปลงพนธกรรม โดยเฉพาะงานวจยของ Dr. Zhiyuan Gong และคณะ แหงมหาวทยาลยแหงชาตสงคโปร (National University of Singapore) ทประสบความสำเรจในการสรางปลามาลายเรองแสง โดยการตดตอพนธกรรมปลามาลายกบยนโปรตนเรองแสงจากแมงกะพรน และดอกไมทะเล และไดสรางปลามาลายเรองแสงหลากหลายส ในงานวจยตอเนอง Dr. Gong ไดตงเปาหมายเพอพฒนาปลามาลายเรองแสงเปนชวดชนสำหรบสงแวดลอมทางนำ โดยมแนวความคดวาในการตดตอพนธกรรม นอกเหนอจากยนเรองแสงแลวจะเพมการตดตอโปรโมเตอรของยนทตอบสนองความเครยด เพอควบคมการทำงานของยนเปาหมายดวย ตวอยางเชน ปลามาลายทจะใชเปนดชนตรวจการปนเปอนของโลหะหนกจะไดรบการถายยนเรองแสงสแดง (red fluorescent protein, RFP) จากดอกไมทะเล และโปรโมเตอรของยนเมธลโลไธโอนน หรอโปรโมเตอรของยนฮทชอค ในแหลงนำทไมมการปนเปอนของโลหะหนก การสรางโปรตนทำใหลำตวปลามาลายมสแดง ถาเมอใดทเกดการปนเปอน โลหะหนกจะเหนยวนำใหโปรโมเตอรทำงานและยนจะแสดงออกโดยการสรางโปรตน ลำตว ปลามาลายกจะมสแดง

เมอป 2005 คณะวจยของ Dr. Gong ประสบ

ความสำเรจในการสรางปลาเมดากา (Oryzias latipes) ดดแปลงพนธกรรมเพอใชเปนชวดชนตรวจวดการปนเปอนสารพษทม โครงสรางคลายฮอรโมนเอสโตรเจน ปลาเมดากาเปนปลานำจดขนาดเลก พบในประเทศญปน และเปนทนยมใชเปนสตวทดลองเชนเดยวกบปลามาลาย ในงานทดลองขางตนปลาเมดากาตวผท ไดรบการถายยนเรองแสงสเขยว (green fluorescent protein หรอ GFP) จากแมงกะพรน รวมทง

โปรโมเตอรของยนวเทลโลเจนน ในสภาพปกตปลาเมดากาจะมลำตวใส เมอนำไปแชนำผสมสารเคมทคลายฮอรโมนเอสโตรเจน โปรโมเตอรของยนวเทลโลเจนนถกเหนยวนำใหทำงานและควบคมใหยน GFP ผลตโปรตน ทำใหลำตวปลาบรเวณ ตบปลาเมดากาตวผมสเขยว

อยางไรกตามงานวจยดานชวดชนท ใชปลาเปน

สตวทดลอง สวนใหญยงอยในระดบหองปฏบตการ เนองจากสภาพแหลงนำธรรมชาตมการเปลยนแปลงตามฤดกาล นอกจากนการแสดงออกของยนทตอบสนองความเครยด ในปลาแตละชนดมความแตกตางกน แตเปนทคาดหวงวา ในอนาคตการใชชวดชนจะเปนทางเลอกทมประสทธภาพสำหรบการเฝาระวงและตรวจมลพษทางนำ นอกเหนอจากวธการวเคราะหคณภาพนำทางกายภาพและเคมแบบดงเดม

เอกสารอางอง Gong Z, Wan H, Tay TL, Wang H, Chen

M, Yan T. 2003. Development of transgenic fish for ornamental and bioreactor by strong expression of fluorescent proteins in the skeletal muscle. Biochem. Biophys. Res. Commun. 308: 58-63.

Zeng Z, Shan T, Tong Y, Lam SH, Gong Z. 2005. Development of estrogen-responsive transgenic medaka for environmental monitoring of endocrine disrupters. Environ. Sci. Technol. 39): 9001-9008.

ปลาเมดากาตวผทไดรบการถายยนเรองแสงสเขยว

จากแมงกะพรนและโปรโมเตอรยนวเทลโลเจนน เมอ

สมผสกบเอสโตรเจน (ภาพลาง) ตบจะมสเขยว แตใน

สภาพควบคม (ภาพบน) ปลาจะมลำตวใสปกต

ทมา: Zeng et al. (2005)

AG-BIO 12 1312

AG-BIO 13

AgBiotech Hot News :

แทงรหสดเอนเอ (DNA Barcode) คออะไร ? แทงรหสดเอนเอ หรอ DNA barcode มาจากแนวคด ท

จะนำแทงรหสสนคา หรอบารโคด (barcode) ทตดอยขางกลองสนคา หรอบนปายบอกราคาซงเมอไปจายเงน พนกงานเกบเงนจะบนทกชนดของสนคาและราคา ดวยเครองอานบารโคด ระบบนชวยลดความผดพลาด และเพมความรวดเรวในการบนทกขอมล ทำใหผซอ และผขายทราบวาชอ หรอขายสนคาอะไร ราคาเทาใด เปนการเพมประสทธภาพการบรการ และการบรหารของรานคานน ทำใหมการเสนอ แทงรหสสนคา มาใชในการจำแนกสงมชวต ซงจะทำใหงายตอการจำแนก ตรวจสอบ ตดตาม และศกษาถงความหลากหลายของสงมชวต บารโคดของสงมชวตตองเปนสมบตเฉพาะตวของสงมชวตชนดนนๆ ซงแตกตางจากสงมชวตอน สามารถจำแนกไดในทกระยะของพฒนาการชวต เชน ลกนำยงกจะมดเอนเอแบบเดยวกบยงทโตแลว งายตอการใช และมความชดเจน แทงรหสดเอนเอ (DNA barcode) จงไดพฒนาขนโดยเลอกใชดเอนเอทมขนาดสนของบางยน ทมลำดบเบสของยนทแตกตางกนมากพอ ทจะทำใหแยกสงมชวต ตางชนดกน ออกจากกนได แตจะมความแตกตางภายในชนดเดยวกนตำมากหรอไมมเลย นอกจากนยงตองมบรเวณอนรกษ (conserved sequences region) ซงจะทำใหสามารถใชไพรเมอร ทเปน universal primer ในการเพมปรมาณดเอนเอบรเวณนน ดวยปฏกรยาพซอารได เพอทจะนำมาใชเปนแทงรหสดเอนเอ

ผบกเบกเทคโนโลยแทงรหสดเอนเอ ในป คศ.2003 นกสตววทยา นำโดย ศาสตราจารย Paul

D.N. Hebert (ภาพท1) จากมหาวทยาลยกลฟ เสนอใชขอมลลำดบเบสบางสวนของยนบางชนดทมความคงตว (uniform locality) บนจโนม นำมาสรางเปนแทงรหสดเอนเอ ในการจดจำแนกชนดของสงมชวต (species identification) และ พบวาสามารถใชลำดบเบสประมาณ 650 คเบส ของยน cytochrome c oxidase subunit I (Cox1) ในไมโตคอนเดรย มาใชจดจำแนกชนด (species) ของสตวชนดตางๆ ได เชน ปลา แมลง ผเสอ นก (ภาพท 2) อยางมประสทธภาพ รวดเรว เชอถอไดและทสำคญคอ ไมแพง มการรวมกนจดตงองคกรระหวางประเทศทชอวา Consortium for the Barcode of Life (CBOL) โดยความรวมมอจากนกวทยาศาสตรทวโลก ทใฝฝนศกษาเกบรวบรวมขอมลบารโคด ดเอนเอ ของสงมชวตททราบชนดทงหมดประมาณ 1,800,000 ชนด ตงแต เหดรา แมลง ปลา สตวและพชตางๆ และจดทำเปนระบบเพอใหสามารถตรวจสอบ คนหา ตดตามจำแนกไดเฉกเชนเดยวกบสมดรายชอผใชโทรศพท

ยทธการซช ( Sushi-gate 2008 ) แมนวาแทงรหสดเอนเอ โดยใชขอมลลำดบเบสของยน

Cox1 จะนำมาใชจดจำแนกชนดสตวอยางแพรหลายในวงการของนกวทยาศาสตร เพอการสำรวจ จำแนกความหลากหลาย และงานอนรกษ พพธภณฑ และสวนสตว ตลอดมาอยางสมำเสมอ แตเรมจะมาเปนขาวฮอฮาตอสาธารณชนทวไป ในป คศ.2008 โดยนกเรยนหญงมธยมปลาย 2 คนของ Trinity School คอ Kate Stoeckle และ Louisa Strauss ไดใช แทงรหสดเอนเอ สำรวจเนอปลาทซอมาจำนวน 56 ตวอยาง จาก ภตตาคาร และตลาดปลา 14 แหง ในเมองแมนฮตตน มจำนวน 56 ตวอยาง สามารถจำแนกโดยเทยบแทงรหส ดเอนเอกบฐานขอมลจากเวบไซด Barcode of Life Database (BOLD) พบวามจำนวน 13 ตวอยาง หรอ รอยละ 23 ตดฉลากปลอมแปลงไมเปนไปตามความจรง เชน เนอปลาดบสำหรบทำ ขาวปนซช (sushi) ทตดฉลากวาเปน ปลาทนา (white tuna) ซงราคา 8.50 เหรยญสหรฐ/ปอนด เมอตรวจสอบพบวาเปน เนอปลานล (Mozambique tilapia) ทเปนปลานำจดทมาจาก

DNA barcoding

แทงรหสดเอนเอ (DNA Barcode): รหสจำแนกสงมชวต รศ.ดร.วชย โฆสตรตน

ศนยเทคโนโลยชวภาพเกษตร (AG-BIO/PERDO), ภาควชาโรคพช คณะเกษตร กำแพงแสน มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตกำแพงแสน นครปฐม

ภาพท 1 ศาสตราจารย Paul D.N. Hebert จากมหาวทยาลยกลฟ ประเทศแคนนาดา ผบกเบกแทงรหสดเอนเอ เพอจำแนกชนดสงมชวต

ภาพท 2 แทงรหสดเอนเอของยน Cox1 ทมาจากลำดบเบส 648 เบสของยน cytochrome c oxidase subunit 1 (Cox1) เมอใช รหสสทจำเพาะตอแตละชนดเบส จะไดแทงรหสทเรยงตวเหมอน บารโคดรหสสนคา จากภาพจะเหนไดวาผเสอมวนหวาน (blue skipper butterfly) 2 ตวมรปรางเหมอนกน แตเมอใชแทงรหส ดเอนเอ พบวามความแตกตางเปนผเสอตางชนดกน และมความ แตกตางไปจากแทงรหสดเอนเอของนกเคาแมว ผลงานของ: Suz Bateson, University of Guelph, Canada http://e360.yale.edu

AG-BIO 1� 1�1�

AG-BIO 1�

การเพาะเลยงทราคาเพยง 1.70 เหรยญสหรฐ/ปอนด (ภาพท 3) ซงในทกกรณทตรวจพบเปนการตดฉลากเนอปลาทมราคาถกใหเปนเนอปลาทมราคาแพงขน การศกษานเปนการชใหเหนวาการวเคราะหแทงรหสดเอนเอ สะดวก และงาย สามารถทจะทดสอบไดโดยนกเรยนมธยม โดยไมตองสงตวอยางไปหองแลปททนสมย และเปนประโยชนโดยตรงตอสาธารณชน จงเปนทสนใจและเปน ขาวใหญหนาแรก ของหนงสอพมพ The New York Times วนท 21 สงหาคม 2008 และมการสมภาษณออกรายการโทรทศนสถาน CBS ทมผชมจำนวนมากทวโลกในวนตอมา ทำใหวงการ ตลาดปลา ผประกอบกจการภตตาคาร และผบรโภค เรมเขาใจและเหนประโยชนของแทงรหสดเอนเอ และเรยกรองใหมการ นำมาใชคมครองผลประโยชนและความปลอดภยของผบรโภค เชนอาจมการนำปลาปกเปามาจำหนายโดยตดฉลากเปนปลาชนดอน เปนผลใหผบรโภคอาจไดรบพษจากปลาปกเปาถงตายได

พฒนาสแทงรหสดเอนเอของพช ในพชพบวาแทงรหสดเอนเอทไดจากลำดบดเอนเอของยน

Cox1 มความแตกตางระหวางสปชสนอยมาก จงไมสามารถนำมาใชแยกชนดในพชได ดงเชนทประสบความสำเรจในการใชจำแนกชนดของสตว จงตองหายนอนในพชทจะใหผลเทยบเทายน Cox1 คอมสวนทเปนบรเวณอนรกษทผานจากววฒนาการ (conserved region) งายตอการเพมปรมาณจากจโนมของพชทกชนด แตมความผนแปรของลำดบเบสทเพยงพอตอการแยกชนดของพช ซงคณะทำงานดานพช ขององคกร CBOL ประกอบดวย นกวทยาศาสตร 52 คนจาก 10 ประเทศ ไดทำงานหาขอมล เบองตนเปนเวลา 4 ป และผเชยวชาญแทงรหสดเอนเอพช 15 คนจากทวโลก ไดนำผลการศกษามาประชมหารอกนทสวนพฤกษศาสตร (Royal Botanical Garden) เมอง Edinburge สหราชอาณาจกรองกฤษ เมอเดอน กนยายน 2008 ไดขอสรป โดยเสนอใหใชผลวเคราะหรวมจากสวนของยน rbcL และ matK เปนยนมาตรฐานในการจำแนกชนดพชโดยแทงรหสดเอนเอ ซงผลการวเคราะหโดยใชสองยนนรวมกน จะทำใหสามารถ นำมาจำแนกชนดของพชไดถงรอยละ 72 โดยสวนทเหลอ ยงคงสามารถทจะจดอยในกลมของพชชนดเดยวกนได แมวา จะยงใหผลท ไมสมบรณ แตก เปนจดตงตนทจะนำไปส ความสำเรจ ทอยไมไกลเกนเออม

ถงแมบารโคดดเอนเอจะใหผลดในการจำแนกชนด (species) ของสงมชวต โดยเฉพาะในสตว การประยกตใช ดเอนเอบารโคดยงไดรบการวพากษวจารณรนแรง จาก นกอนกรมวธาน ซงมทงกลมสนบสนน และกลมตอตาน ทงนเพอใหนกวจยตระหนกวา ดเอนเอบารโคด อาจไมสามารถ ใหขอมลทนาเชอถอไดลกไปกวาระดบสปชส อาจไมสามารถ

แยกแยะสปชสใหมทเกดจากการผสมขามสปชส หรอสปชสใหม ทมววฒนาการแยกออกจากสปชสดงเดมได

ประโยชนทจะไดรบจากแทงรหสดเอนเอ 1. ใชในงานอนรกษทรพยากรธรรมชาต เปนเครองมอใช

จำแนกชนด ตรวจสอบการนำมาใชประโยชนอยางเกนขอบเขตของพนธพช พนธสตว เหดรา แมลง เชนการลกลอบคาทผดกฎหมาย รวมทงเปนเอกลกษณเพอการจดทะเบยนพนธพชและสตว

2. เปนเครองมอในการศกษา รวบรวม ความหลากหลายทางชวภาพของสงมชวตตางๆ อยางเปนระบบ งายตอการใชตดตาม ตรวจสอบ และดำเนนมาตรการทางกฎหมาย

3. เปนเครองมอใชจำแนก ตดตาม ศตรพชชนดใหมทจะเกดขน

4. ใชเปนเครองมอปกปองคมครองผบรโภคใหปลอดภยจากอาหารทเปนพษ เชน ปลาปกเปา เหดพษ ซงสามารถตรวจสอบดวยแทงรหสดเอนเอ เพอดำเนนมาตรการทางกฎหมายได

แทงรหสดเอนเอกบโอกาสการบรหารทรพยากรของประเทศไทย

จะเหนไดวาเทคโนโลยแทงรหสดเอนเอของสงมชวตไดพฒนามาจนใกลจะถงขนนำมาใชประโยชนในดานตางๆ มากมาย ซงประเทศไทยนาจะไดสนบสนนใหมการศกษาวจย โดยเขารวมกบองคกร CBOL เพอนำมาใชประโยชนในการบรหารทรพยากรธรรมชาตของประเทศอยางยงยน ซงรวมถงการสำรวจ จำแนก การใชประโยชนและการอนรกษอยางเปนระบบ

เอกสารประกอบการเรยบเรยง Hebert, P.D.N., Cywinska A., Ball, B.N., and deWaard, J.R.

2003. Biological identifications through DNA barcodes. Proc.R.Soc.Biol.Sci. SerB. 270:313-321.

CBOL Plant Working Group.2009. A DNA barcode for land plants. Proc.Natl.Acad.Sci.USA. 106: 12794-12797.

Ausubel, J.H.2009. A botanical macroscope. Proc.Natl.Acad.Sci.USA. 106: 12569-12570.

Stoeckle, K., and Strauss, L.2008. High school students track down fish fraud. Pacific Fishing 29:34.

Luoma, J.R.2008. DNA technology: discovering new species. http://e360.yale.edu/content/feature.msp? id=2019

แกไขขอความ จากบทความ ‘Animal Biotechnology’ ทตพมพในคอลมนน ประจำปท 1 ฉบบท 1 มกราคม – มนาคม พ.ศ. 2552 ภาควชาท สพ.ญ.ดร. จนทรจรา ภวภตานนท สงกดทถกตองคอ ภาควชาคลนกสตวเลยง คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตกำแพงแสน

ภาพท 3 การตดฉลากเนอปลาทนาซงมราคาแพง เมอตรวจดวยแทงรหสดเอนเอ พบวาเปนเนอปลานลทมราคาถก ทมา: Stoeckle and Strauss, 2008

AG-BIO 1� 1�1�

AG-BIO 1�

ตดตอขอรบขาวสารฯ ไดท

หนวยประสานงาน: ศนยเทคโนโลยชวภาพเกษตร ต ปณฝ. 1028 มหาวทยาลยเกษตรศาสตร บางเขน จตจกร กรงเทพฯ 10903

สำนกงาน: บางเขน อาคารพพธภณฑแมลง 60 ป มหาวทยาลยเกษตรศาสตร บางเขน จตจกร กรงเทพฯ 10900 โทรศพท 02-942-8361, 02-942-7133 โทรสาร 02-942-8258

สำนกงาน: กำแพงแสน ชน 1 อาคารปฏบตการวจยเทคโนโลยชวภาพเกษตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตกำแพงแสน จ.นครปฐม 73140 โทรศพท 0 3428-2494 ถง7 โทรสาร 0 3428-2498

www.cab.kps.ku.ac.th

ภาพขาวกจกรรม

2-3 กรกฎาคม 2552 ศนยการแสดงสนคาและการประชมอมแพค เมองทองธาน ศนยความเปนเลศดานเทคโนโลยชวภาพเกษตร เขารวมงานประชมวชาการระดบชาต “๒๕๕๒ ปแหงคณภาพการอดมศกษาไทย” จดโดยสำนกงานคณะกรรมการการอดมศกษา

30 กรกฎาคม 2552 มหาวทยาลยเกษตรศาสตร บางเขน คณาจารยรวมถายภาพ และแสดงความยนดในงานรบพระราชทานปรญญาบตร กบดษฎบณฑตจำนวน 9 คน และมหาบณฑต จำนวน 19 คน ทสำเรจการศกษา จากหลกสตรเทคโนโลยชวภาพเกษตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ในปการศกษา ทผานมา

27-29 กรกฎาคม 2552 คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม ศนยเทคโนโลยชวภาพเกษตร คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม จดอบรม เชงปฏบตการ เรอง “การพฒนาเครองหมายโมเลกลในปศสตว” จดโดย Prof. Dr.Klaus Wimmers Prof.Dr.Siriluck Pornsuksili จาก Research Institute for the Biology of Farm Animals, FBN, Dummerstorf, Germany อ.ดร. ศภฤกษ บวรภญโญ คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยมหดล ผศ.ดร.มนตชย ดวงจนดา คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน รศ.ดร.จรยทธ ไชยจารวณช คณะวทยาศาสตร และ ผศ.ดร.ศภมตร เมฆฉาย คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม และมจำนวนผเขารวมอบรม จำนวน 55 คน

5 สงหาคม 2552 หองประชมบญวาทย ลำเพาพงศ คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม ศนยเทคโนโลยชวภาพเกษตร คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม จดบรรยายพเศษเรอง “ความปลอดภยในการใชหองปฏบตการและการใชเครองมออยางถกตอง” โดย ผศ.ดร.องสนา อครพศาล อ.ดร.วณน บณฑตย ดร.ชชาต สนธทรพย และ ดร.กนกวรรณ ศรงาม จำนวนผเขารวมฟงทงหมด 100 คน

14 สงหาคม 2552 คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน คณะเกษตรศาสตร รวมกบ ศนยเทคโนโลยชวภาพเกษตร มหาวทยาลยรวม มหาวทยาลยขอนแกน ตอนรบคณะเยยมชม ไดแก Prof.Dr.Frolian Grundler จาก University of Vienna, Austria และ Dr. Cahyono Agus D.K. จาก Faculty of Forestry, Universitas

Gadjah Mada, Indonesia

17-19 สงหาคม 2552 มหาวทยาลยขอนแกน คณะเกษตรศาสตร รวมกบ ศนยเทคโนโลยชวภาพเกษตร มหาวทยาลยรวม มหาวทยาลยขอนแกน รวมจดงานสปดาหวทยาศาสตรเกษตร โดยมผเขารวมงานประมาณ 300 คน