4w nø]lrdk · 2019. 9. 3. · ®m]sm y_l]sk lýykom, ®m ÿ]xu fxykaw ^k2imhm 8ylÖtsm dak...

$: 4W nø]lRDk · 2019. 9. 3. · ®m]Sm Y_l]Sk lýYkOm, ®m ÿ]xU FxYkaW ^k2Imhm 8YlÖTSm Dak ]hxÂgdkak ak\am . \u_d St \u_dm hk Y2lPS ldK^ DxY_D_ , U°ÿgkU _kWPt 4ek Wk]k2lDS Fk^Dk$
1

२hellip सपादsीय hellip मता पाठs शमाा ४hellip मतगध सममती ५hellip मममस वाताा hellip ममिरी sदम

कथा

८hellip तयात मयातhellip व दा मिळs

रतिमा आति रतिभा २०hellip मसधताf सपsाळhellip मलाtत आमि शबदाsन

मता पाठs शमाा लख

१३hellip eरधनषी मदवाळीhellip मशपा sळsर उपाय

१६hellip मिसी hellip रािता नरवि २७hellip sयान दशािन hellip स या नरगद

३२hellip माझा गाव माझा दश माझ मवव hellip रsाश

मोरािsर ३७hellip दत यारा - पवाचलचीhellip डॉ रमतभा आठवल

४२hellip माझ गाव माझ दश माझ मवव hellip मघना असरsर ४८hellip पपर मववमलग hellip sयािी शामळराम

५०hellip राचीन भारतीय स s तीची िगायाती hellip मनरिन

भाि

५५hellip माती आपली आपली hellip अॲि मनोहर

कतििा

१९hellip माती ms सsपना hellip माधव भाव

३५hellip sाठावरची sमवता hellip sौतभ पिवधान

४६hellip माती hellip सगम sाळ

५३hellip मातीची परररमा hellip अिय मोsाशी

बालजगि

६१hellip tादाड tाh िावf hellip माधव दमशगsर ६५hellip मचरसगती hellip वमधानी पढारsर helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip ररमिमा पािील

helliphelliphelliphelliphelliphelliphellip पालवी तडवळsर ६६hellip माझ पमहल सविापदs hellip वदह साठ

खियतगरी ६९hellip बबी sॉना sबाब hellip म िाल मोडs ७०hellipपतिश भाि hellip मिाल मोडक

७१hellip tयाया पोया hellip यामल भाि

७२hellip रोsोली पराठ hellip मघना असरsर ७३hellip आल मिमsयाhellip मघना असरsर तितमराििी िजाकड

७४hellip महाभागवत परािhellip रीsात िोशी दी घ कथा ८४hellip मवषाि hellip अॲि मनोहर रतितबब

९४hellip अतल तममिाsर hellip शबदाsन मनरिन नगरsर

९७hellip राशी भमवय

अिरमतिका

2

मता पाठक शमाघ ऋिगध सपादक

नमsार

मदवाळीया शभछा

दीपावलीया मदयाची आभा आमि शरदाया चादयाचा चादवा ह नसत msा गावाला वा msा दशाला नह तर साया मववाला तिात हाh घालतात

हिनच आपया अनभवाया िगयाया ॲदावत

िािाया sाना शबदात यत sरयासाठी मतगध ldquoमाझ गाव माझा दश आमि माझ मववrdquo ही सsपना सादर sरीत आह

mtाा मठsािी sायमवॲपी आपया आवडीया मववाला बरोबर घhन थामयs होताना वा

mtाा मठsािी sाहीही यय नसताना वळ sसा घालवावा या मवचारात िीवन िगताना वा थानातराचा eशारा ममळताच रमलल आय य

अचानs sलाििी घत अशा वगवगया मनोमवsपातन ldquoतयात मयातrdquo होिाया अवथचा अचs वध व दा मिळs आपया sथत

घतात

सsपनला धॳन असलया लtात

आपयाला tप मवमवधता वाचायला आमि

अनभवायला ममळल अमनवासी भारतीयाची िगाया पाठीवर मदवाळी सािारी sरयाचा अनभव ldquoeरधनषी मदवाळी ldquo मय मशपा sळsर उपाय माडतात तर थलातरीत होिाया पासारt rdquoमिसीrdquo आय य

रािता नरवि आपया लtात यत sरतात मनात

सपादकीय

3

दािलया भीतीया सीमारषा tया सीमा पार sयावर पसया िातात ह वातव ldquosयान दशािनrdquo

मय सया नरगद सदररीया माडतात या यमतररत

मनरिन भाि ldquoभारतीय सs तीची िगयातीrdquo या लt

मामलsत अफाि अशा भारतीय सs तीचा आढावा घत आहत आपयाच दशाया msा sोपयात अनs

समवधापासन वमचत असिायाा पवाचल भागात

सातयान दत सवा दिाया डॉ रमतभा आठवल ldquoदत

यारा पवाचलचीldquo आपया वचs अनभवावार घडवन

आितात

ॲियासाठी आमि घट मळ रोवयासाठी माती लागतच या मातीची मवमवध ॳप माधव भाव sौतभ

पिवधान सगम sाळ आमि अिय मोsाशी आपया sायातन यत sरतात

ldquoवामी मतही िगाचा आfमवना मभsारीrdquo वा ldquoिननी िमभममच वगाादमप गररयमसrdquo ६ाची वदना याना आfच सt लाभल नाही अशानाच sळत

अशा अनs अनाथाची यशोदा झालया मसधताf

सपsाळ याची मलाtत ldquoरमतमा आमि रमतभाrdquo मय आपि वाचाल

लहानया वमधानी ररमिमा आमि पालवी आपया मचरिगतात आपयाला रगवन िाsिार आहत तर वदह याला ममळालया पमहया सविापदsाचा अनभव सागत आह दमशगsर आिोबा

ldquotादाड िावfrdquo ही हसवन िाsिारी बालsथा tास

आपया छोिया दोतासाठी घhन आल आहत

tायाची आवड असलयासाठी tास

ldquotवयमगरीrdquo मय म िाल मोडs यामल भाि आमि

मघना असरsर वगवगया पाss ती घhन आया आहत

वगया िगाचा रवास अॲि मनोहर घडवन

आििार आहत ldquoमवषािrdquo या दीघा sथत

भागवतपराि मनममाती मागया हतची ldquoमतममरातनी तिाsडrdquo मय रीsात िोशी sाsा उsल sॳन दाtविार आहत

ldquoरमतमबबrdquo या सदरात अतल तममिाsर याची मलाtत आपि वाचाल

भमवयात sाय आह यासाठी आगामी वषााच राशी भमवय वाचा

हा अs आपयाला नवsीच आवडल

धयवाद

मता पाठs शमाा मतगध सपादs

4


मनतीन मोर हमागी वलिsर मनरिन नगरsर म दला सोमि राहल नरsर अिली लोिs अमित मगर

(मममस sायाsाररिी सदय)

मtप ि मचरsार- राची वताs

ऋतगध समिती

पि िलि अमित मगर मतगध अs सिावि आमि पानाची रचना - मता शमाा

अsामधील मचर महाअतरिालावॳन घतली आहत मलाtती मधील मवचार तसच अsामधील लt यायाशी सममती सहमत असलच अस नाही

5

मतजरी कदम

िमsार

गया दोन ममहयातील मडळाया sायारमाचा हा गोषवारा

sला महोसव २०१४ - १३ व १४ सिबर मसगापर चायनीि गसा sलच सभाग ह व सोिा (S O T

A) च नाियग ह

मसगापरमय हली पावलागमिs मराठी बाधव

िरी आपिाला भित असल तरी १९९४ मय हिि

२० वषापवी मार मचर नवsीच वगळ होत यावळी अवया ४० उसाही मडळनी msर यउन महारार

मडळ (मसगापर) ची थापना आमि सॲवात sली आि २०१४ मय या रोपियाचा महाव झालाय ह

आपि पहातच आहात

आपली मािस आपला दश सोडन नोsरीया मशिाया मनममतान आपि परदशात यतो तहा sाही अडी-अडचिीला दtया-tपयाला मन मोsळ

sरावस वाित त आपयाला समिन घिाया मराठी

ममर-ममरिीिवळच आमि गढी पाडवा गिशोसव

दसरा-मदवाळी ह आपल सि तर अरशः msर सािरा sयावरच सि वाितात tर न

अशा लोsाना भियाच उतम मठsाि हिि महारार मडळ

ह घान

आलच तर अशी ही

मरीची लोभाची सौहादापिा २० वष सािरी sरयासाठी १३ व १४ सिबर २०१४ रोिी महारार

मडळान sला महोसवाच आयोिन sल होत दोन

मदवस चाललया या महोसवामय ms सगीताची ममफल दोन नािs मदवाळी बािार आमि मचराच sला रदशान असा भरगच sायारम होता

नमद sरयास आनद वाितो sी वीस वषाया या यशवी वािचालीचा आनद मसगापरातील भारतीय

रािदत रीमती मविय ठाsर मसह याया उघािनासाठीया उपमथतीन नवsीच मवगिीत झाला

िि वाताा

6

तसच डॉ उमा रािन भारतीय

उप रािदत

रीमती परममता मरपाठी री रमोद गोपालन

याचीही उपमथती sला महोसवाला लाभली

भरव त भरवी हा पमडत मविय sोपरsर दतरसाद रानड

अशा नामामsत

गायsाचा सहभाग

असलला शारीय रागावर

आधाररत

उपशारीय गायाया sायारमान महोसवाला सॲवात

झाली मवमवध रागाच वॳप सहिरीया माडन यावर आधाररत मचरपि सगीत व गझला सादर झायान

sायारम रमसs रsाया पसतीस उतरला आमि प हा msदा हा sायारम मडळात हायला हवा अशा अनs

रमतमरयाही ममळाया तॲि

तsा हातार अsा ह

अमतशय

लोsमरय

tियाळ आमि

रsाना tो tो हसायला लाविार नािs सादर sरयात

आल मवशष नमद sरयाचा मदा हा sी ह नािs

पिापि थामनs sलावतानी बसवलल होत महारार

मडळाया वामषाs नािsाया उवल परपरला

सािसच हही नािs अमतशय

निs

झाल मददशाs

होत री भानदास दसान

आमि री अममत िोशी

सरमसि sलाsार मोहन िोशी व माधवी गोगि

याया रमt

भममsा असलया

थोडस

लॉमिs थोडस

ममिs या यावसामयs

नािsान sला महोसवाची सागता झाली नावावॳन

हलs फलs वाििार ह नािs generation gap या अमतशय भावपशी मवषयाला हात घालिार होत आमि

sसलया sलाsाराया अमभनयामळ रsाया डोयात पािी आयावाचन रामहल नाही

sला महोसवाया पमहया मदवशी हिि १३

तारtला गायाचा sायारम व नािsाया मधया वळात sला

रदशान

भरमवयात

आल यात

थामनs

sलावताची मचर रदमशात

sरयात आली होती

7

याचरमाि सिासदीच मदवस असयान ms

मदवाळी बािारही

आयोमित sला गला यात

राम यान लघ

उोिsाची व

सभासदाची उपादन उदा शोभच दामगन ग ह सिाविीया वत

याचरमाि साडया व eतर उपादन रदशान व

मवरीसाठी उपलबध होती या बािाराला उतम

रमतसाद लाभला sला महोसवासाठी साधारि ६०० त ७००

रsानी हिरी लावन sायारमाची शोभा वाढवली

नवरारोसव - २९ सिबर २०१४ वडपमथरा sमलअमन

ममदर यथ

सािरा होिाया नवरारोसवात

न य व

भतीसगीत

सादर sरयासाठी महारार मडळाला आमरि द यात आल

मदवाळी रभात २०१४ - मसगापर पॉलीिमवनsच सभाग ह

वाव द - महाराराचा सागीमतs रवास

आिममतीला मसगापरात साधारि २ त ३ हिार मराठी sिब आहत यामळ सहामिsच मराठी सगीताची अवीि गोडी िाििार रोत आमि गाता गळा

असलल सगीताच चाहत eथ tप आहत

अशा आपया सभासद ममर ममरिनी tप

महनत घhन बसवलला आमि नरs चतदाशीया मगल

रभाती सादर झालला उतम दिााचा सागीमतs रवास

रमसs रsाची मन मिsन गला १०-११ वादs व

१८-२० गायsाचा हा ताफा िवळ िवळ तीन ममहन निान तालमी घत होता

सगीत सयोिs होत सीमा वळsर व राहल

पारसनीस sायारमाची समहता मलमहली सतोष अमबs

यानी व मनवदs होत वॲि अमबs व नमदनी नागपरsर sायारमाची सsपना अथाात महारार

मडळ sायाsाररिीची

मदवाळीया सsाळी ९ वािता सॲ झालया या sायारमाला व यानतरया सहभोिानाला ३००

या वर रsानी उपमथती लावली आमि महारारीय

सगीताची िाद आिही मsती पररिामsारs आह ह

मसि sल

8

िदा तिळक

बचत गिातया बायsा मीमिग सपवन घरी

िात होया थोडा वळ यायाशी यालीtशालीच बोलन झायावर नीरिा पढ चाल लागली oमफस त

घर चालत िायला अवघी दहा मममनि लागतील

mवढच अतर पि त पार sरायला वाित भििाया लोsाशी चार शबद बोलत यत नीरिाला अधाा तास

तरी लागायचा या लहान गावात

सगळच msमsाना ळtिार msमsाया सtदtात सहभागी असिार नीरिावमहनी नीरिाताf नीरिा मावशी sाs आया नीरिा नीॲhellip मsती नावानी मतला बोलाविार आमि मतयाशी िोडल

गलल ह सगळ लोs मतच आतच बनल होत सतत

lsquoनीरिाrsquo नाव nsताना मतला अधनमधन आपया

आिीची आठवि यायची आिीया lsquoनीराrsquo ६ा नावाची आठवि हिन तर मतच नाव नीरिा ठवल गल

होत ना

नीरिाया आिीच नीराच सगळ मवव हिि मतच घरच होत msर sिबात ३५४० मािस सगळ

sाम sरताsरता मदवस उगवला sधी आमि मावळला sधी ह दtील sळत नस बायsानी

घराबाहर पडायची पदत नहतीच

लनानतर सॲवातीची sाही वष सोडली तर माहरी िायाचीही सधी

ववमचतच ममळायची वयाया आठया वषी नीराच लन झाल मार या आधी

मतया भावान मतला मलहायला वाचायला मशsवल

होत सासरी आयावरही िमल तहा िमल या

तयात hellip ियात hellip

9

मागाान मलमहयाचा सराव मतन चाल ठवला mवढच

नह तर आपया मतही िावाना आमि निदला वाचायला मशsवल या सगयाच रोिची पोथी असल मsवा ववमचत ममळिार वतामानपर असल वाच

शsत होया या sाळात ह फारच sौतsापद होत

घरािवळ गदी मदसली आमि नीरिा आिीया आठविीतन िागी झाली मतया लात आल - आि मगळवार हिि मोहनचा lsquoरमदताrsquoचा मदवस lsquoरमदताrsquo ६ा सथया मायमातन शिापासन eधन

आमि यावर वपाsाया चली सोलर hिपासन मदव आमि पt तसच गरम पायाच नळ

घरोघरी लागल होत वीि फत sॉयिसा आमि िीही साठीच वापरली िात होती ती वीिदtील आसपासया तालवयाच ममळन ms िलमवत sर उभाॳन मनमााि

sरायची आमि सगळा पररसर वयपिा sरायचा अस नीरिा आमि मोहनच वन होत

sोितीही गोट msा मठsािी तयार sॳन ती लाबपयत

वाहन नयाचा tचा sमी झाला sी आपोआपच ती वत होfल असा याचा मवचार होता msिच

भाया धाय उोग sपड सगयाच बाबतीत िर sा रयsान शवय तवढा थामनs

माल मवsत घतला तर अनावयs

tचा व यामळ वाढिाया मsमती sमी होतील व िीवनमान सधारल

६ा ठाम मवचारसरिीवर यानी आपया आय याचा मागा बतला होता

माग ठवायची ती फत सs य sाबान फिमरिस नाहीत

अस मोहन नहमी हिायचा

मािस िोडयाची मिsवयाची शली आमि

यवथापनsौशय या दोहीचा परपर उपयोग sरत ती दोघ गावात sयािsारी sाम उभी sरत

होती

फसबsवरील याया वगाातया ममर-ममरिया रपला ६ा दोघाच फार नवल वािायच आपापया मवषयातल सविापदs मवित असन िगभरातया

अनs सथाया भरपर मान आमि पस दिाया oफसा नाsाॳन ६ा दोघानी msा

लहान गावात आपल आय य घालवायचा मनिाय sसा आमि sा घतला असल आमि

म य हिि आता ६ा मनिायाचा याना पचाताप होत असल sा ६ा मवषयी या

सायानाच sतहल वाित होत

नीरिा आमि मोहनन मार वगया आय याचा sधी मवचारच sला नहताhellip

-----------------------------------------

आपया ययॉsा मधील घरात रानी बसली होती डोळ sॉयिरया रीनवर होत

पि sान मार रोबो vacuum

cleaner शिारया tोलीत sशाला आपित नाहीय ६ाsड लागल होत

परवापासन याया image mapping

system मय sाहीतरी गधळ झाला होता

10

मततवयात Google Hangout ची ररग वािली

ldquoआfचा video call आलला मदसतोय आfला मवमडयो call sरायला फार आवडत आfला तस

हिताच आf हिाली हो ग रीनवर त रय

मदसलीस आमि तझा आवाि nsला sी समाधान होत

बघ त ही मल लाब िाता आपल नव मवव वसवता आfसाठी मार आिबािला मsतीही गोटी बदलोत

मतची मलच मतया मववाचा अमवभाय भाग राहतात

नातवाfs आfच मलtाि मतचा यि नागररs सघ

योगा वलास भिनी मडळ भािीवायासाठी मतन सॲ

sलल सारता वगा आfया िगात मनय नया घडामोडी घडत असायया mवढया सगयामवषयी आfशी बोलन झायानतर रानीला रोियासारtच

नवल वािल िगयाचा मsती उसाह आह महयाsड

आमि िगयािोगी sारिही आपयाला तर आताच

sिाळा यायला लागलाय

ldquo मsरदया फोनची पि वळ झालीच आह अर आि आपया मनात याच मsरद ह नाव sस sाय

आल नाहीतर गली अनs वष - हिि यान नाव

बदलन Mak sयापासन - आपिही याला Makच हितो रयात आमि मनात पि याया sामाया शाघाय मसगापर लडन िोरािो अशा नानामवध मठsािी सगळीsड चालल अस नाव हव

अस याला वािल आमि यान मsरदच MAK sॳन

घतलस दा रिनीचीदtील रानी झाली eथ ययॉsा ला आयावर मार महसाया तरतदीनसार आपयाला sाम सोडन घरी बसाव लागलय आता या सगया sायदशीर बाबी पिा होhन परत sाम सॲ sरायला

मsती मदवस लागिार आहत sोिास ठाhsrdquo नहमीरमािच मदवसातन शभरायादा मतया मनात

यhन गल

sामामशवाय घरी नसत बसायची मतला सवय

नहती sायामळ sाम sरता यत नाही मलगा होिलवर नवरा सतत बाहर ६ा mवढया मोठया मदवसाच sरायच तरी sाय असा रन रानीला पडायचा

sठही न आपिता रोबोन tोली साफ sली आमि

तो पढया tोलीत िायाआधी चामिग िशनला िाhन चािा होh लागला रोबोया image

mappingच समिग ठीs sरताना वळ sसा गला रानीला sळल नाही आमि िहा mवढा वळ गला अस मतया लात आल तहा मतला वािल चला मदवसाचा बराचसा वळ तर सपला आता अिन sाही तास sाढल sी सपलाच हिायचा ms मदवसrdquo

ldquoदादर सीि आह sा sोिीrdquo या बाf या मोठया आवािान अवनी भानावर आली ldquoघािsोपर गलसिा eतवयात मनात रगाळत असलल आमि eततत

मवtरल िािार लtनाच दव िोडता िोडता sसा वळ

गला sळलच नाही आता दारािवळ िाhन उभ

रहायला हव oमफसमय पोचयावर मदवसभर आपया sथचा मवचार sरायला दtील वळ हायचा नाही मदवाळी अsासाठी sथा ायला उशीर होतो आह लवsर पिा sरायला हवी sथा sोिया मदशन

चालल आह आपि मलमहतोय त sथानs

11

आपया sथतील पार ६ा पढ sाय sरिार आहत sाय घडिार आह याया आय यात पढ

आपया sथतील नीरा ही यती तर आता भतsाळात

िमा झाली रानी आमि नीरामधला थळ-sाळाचा फरs सोडला तर या msाच नायाया दोन बाि

वाितात य आमि अय बधनात िtडया गलया आमि पयााय मनवडयाच फारस वातरय

नसलया पि ms मोठा फरs हा sी रानीया आय यात मनमरयतचा शवाळलला अधार आह तर नीरया आय यात मार बधनातही रsाशाsड िायची ढ आह

नsळत आपि या पाराची नाव पि msमsाच रमतमबब असाव अशीच मनवडली आहत आमि ह

आतापयत आपया साध लातदtील आल नाही हिि मग आपि मलमहत असतो तहा आपल

सत मनच आपयाही नsळत sथची माडिी sरत असत sी sाय आमि मग ही नीरिा sोि नीरा आमि रानीला ि sरायच होत आमि sरता आल नाही अशा याया eछाच तर त मता ॳप नह

नीरिा असि मsतीही आदशा असल तरी रयात

शवय आह sा नीरिाया तिाची आदशा उिळि

मतला sोिी मोहन भियावरच अवलबन आह मsवा lsquoमोहनrsquo भिला तरच शवय आह अस तर आपया sथतन रतीत होत नाहीय ना रानीला महसाया तरतदमळ नोsरी sरता यिार नाही पि मग बाsी sाय sरता यfल ६ाचा sा नाही ती मवचार sरत ती नसतीच भौमतs सt उपभोगत sिाळत मनमरय

आय याच मदवस ढsलत आह वतया मताची िािीव आमि याचा समािासाठी उपयोग sरयाच भान ह sोितही मानवी आय य अथापिा असयासाठी आवयs नाही sा

sोिी sठला पयााय मनवडावा ह याया याया समिशती आवयsता व ती आमि िगयाया रियानसार ठरल पि आय यातील सsारामsतचा राफ नहमी उचावत नला तरच या िगयाला अथा आह ना रानीया आय यातील सरम ममिवायला ती mtाा सथच सवाभावी sाम sरायला सॲवात sरत

अस sथत पढ दाtवाव sी sाय मवचाराचा चरयह अवनीची पाठ सोडत नहता

दादरला उतॳन अवनी oमफसया मदशन िात

असतानाच मतचा फोन वािला रोहनचा फोन

ldquosाय हितय मसगापर आि बरी बायsोची आठवि झाली नाहीतर mरवी oमफसया

िरवर गलास sी मतsडचाच होhन

िातोस sधी यतोयस परतrdquo

ldquo अग हो हो िरा मला बोल तर द

आधीच तझी रनाची बरसात सॲrdquo

ldquoअर मग बोल ना

ldquoमी तला हिालो नहतो तसच झाल आह eथया राचन हड oमफसला सागन मला eथ पोमिग मदल आह मला eथ ययासाठी चागल दिदिीत आममष

ठवल आह समोर Asia Pacific Head ही पोि

tप challenging आह ग eतs मदवस मी िी mवढी

12

महनत sली मतच फळ आह ह साग ना sाय sॳ या

मला ह पद आमि eथली नोsरी दोही फार फार आवडिार आह रीम िॉब आह माया sरीयरया टीन तर फारच छान msदम लोबल mवपोिर ममळिार आह मला तर हो हिाव असच वाित

आह तझ sाय मत आह त हिशील त मला माय

आह पि त eथ यिार असशील तरच मी ६ा नोsरीला हो हिन ह त यामशवाय msि राहन मsतीही मोठी oफर असल तरी मला नsोय तीrdquo रोहन उसाहान

बोलत होता

अर रि यि य मडझवा eि तस तर िहा मी तला लनासाठी lsquoहोrsquoहिाल ना तहाच ह नवsी झाल होत

sी त tप लsी आहस हिन आि यायावर मशवsामोताब झाल mवढच िोवस अपािा मला tरच

tप अमभमान वाितो तझा mवढया लहान वयात mवढी मोठी पोि रिच

ldquoT a k मग sाय हो साग ना यानाrdquo अवनी भाबावली िरी रोहनला sधीतरी मसगापरला मशि

हाव लागल अशी sिsि आधी लागली होती तरी आताच ६ाच रीपमय mवढ सगळ होfल अस वािल

नहत

ldquoअर थाब थाब hellip ज़रा वळ मागन घ यायाsडन

आपि मवचार sॳन ठरव या ना sाय sरायच त

आमि ह बघ आता आलच माझ oमफस गया गया लगच मीमिग आह मला मी तला sरत मीमिग

सपयावर परत फोन बाय

फोन बद sॳन अवनी मलिमय मशरली मसगापरला गलो तर आपया eथया sामाच sाय

फमा आपला वलम ठवल sा आपि मsती मदवसानी परत यिार ह तरी sठ मामहती आह मतथ िाhन

आपि sाय sरिार आपयाला नोsरी sरता यfल

sा मतथ eथल सगळ आत स द hellip याना सोडन

िायच आमि मनवारा अनाथारमात आपि

आठवडयातन msदा गमतशाळा घयासाठी िातो याच sाय रोहन बरोबर राहि सवाात महवाच आहच

६ात sाही शsाच नाही पि ह सगळ रनही महवाचच आहत नीि मवचार sॳन मनिाय यायला हवा मसगापरमयही नव मवव उभारता यfलच नवsी उभारता यfल हा मववास आहच पि तरीही hellip rdquo

13

तशपा कळकर-उपाय

Are you saying that you enjoyed

blowing up things when you were young -

That is kind of scary your know

Intro to Law आमि Speech and

Debate अया दोही वलाससला नsतीच mडममशन

घतलया माया मलीन मला tाडsन माया तरीतन

भानावर आिल दरवषीरमाि माझ मतयाबरोबर मदवाळीया आठविना उिाळा आिि सॳ होत रयsवषी

लहानपिीची ms

नवीन आठवि

सागन मी मतला मायामवषयीचा

आदर वाढवयासाठी मदत sरत अस पि आिचा माझा रयन चागलाच फसला होता मsला बनवयाची सगळी रोसस मतला सागन झाली मग

मदवाळी सपयावर मsयाया भयारात (ि लान

sॲन याच sारिासाठी बनवलल अस) लमी तोिा ठवन तो sसा उडवन ायचा याच विान sॲन सागत

होत या अगदी साया-मनपाप mवसलोिनचा सदभा या sाळातया मलाना बॉब आमि िरररझमचीच

आठवि sॳन दfल ह माया लातच न आलल मग

मी मतचा नाद सोडन मदला आमि माझी मी msिीच

मदवाळीच सगळ रग मनात रगव लागल

मदवाळी msच पि आतापयत मsती वगवगया रगात सािरी sली

इरधिषी तदिाळी

14

अगदी लहानपिी sाहीच sळत नहत

यावळी नवीन रॉs tाया-मपयाची चगळ आमि

आfन तल चोपडन चागली आघोळ घालन मदली sी मदवाळी सािरी होत अस msदम सरळ-साधी सगधी मदवाळी मग नतर मोठ होव लागयावर हळहळ

फिावयाची भीती नामहशी झाली मग मार मदवाळीया आदया होलसल माsिमधन फिाs आिायला गलया बाबाची अगदी वाडयाया दाराशी बसन वाि

पहात असलयाया आठविी अगदी आिही झगझगीत आहत मनात - अगदी शोभया झाडाया रsाशाeतवया मग त आल sी या फिावयाच वािप

सगयाना msसारt ममळयाचा माझा अटाहास असत

अस यापायी मी अगदी लवगी फिावयाची माळही अधी sापन घत अस हळहळ या दाॲया वासाचा आमि फिावयाया आवािाचा नशा उतॳन गला आमि मग मदवाळीला रग चढला तो रागोळीचा चार मदवस वगवगया मsती मोठया आमि sठया रागोया sाढायया याची tलबत चालत असत मग

अगदी पफवि रागोळी ममळवयाचा tिािोप िात

बारीs नाही पि अगदी भरड नाही बोिाया मचमिीत

धॳन रघ sाढन पामहयामशवाय रागोळीची tरदी होत

नस eतsी मचमsसा मी िहा भािी आिायला सागत तहा sरत िा अस आfच sायमच पालपद

nsाव लाग मदवाळीया मदवसात msदा सगळ िमल

sी मग अगदी गडघ अवघडन आमि पाठ मोडन

यfपयत रागोया sाढयाच sाम चालत अस eतs

sट sॳन sाढलली रागोळी पसायची sा आमि मग

िर पसायचीच असल तर eतs sट sा sरायच अस

रन sधीच पडत नसत यावळी

मदवाळीवर असलला फराळाचा tमग रग मार

मsतीही लहान-मोठ झाल तरी अगदी पवsा ofलपि

असयारमाि sायमचा बसलला आf

आमि

वाडयातील

सगया sाs-मावशी msर

फराळाच sरत असत याची तयारी सॲ असली याया गपामधन या साया sामाची होिारी उिळिी मनात ms वगळाच आनद मनमााि

sरायची msदा फराळाच बनल sी मग फराळाया तािाच वािप ह sाम अगदी ठरलल अस मग sोिाच

ताि आल sी याच पिा mनामलमसस होत अस

sोिाया चsया अलवार होतात शsरपाळी sोिाची tसtशीत असतात िाळीदार अनारस sस

sोिालाच िमत नाहीत आमि शिारया ms sाs

फराळाच मवsत आितात पि घरी बनवयाच रडीि

घतात या आमि अशा अनs बातयाची दवािघवाि

फराळाया तािाबरोबर चाल मग रयsाच आलल

ताि ररsाम ायच नाही हिन यात घालन द यासाठी फराळाच सोडन आिtी sाही पदाथा आf sरत अस मग आपल वगळ ताि द याnविी यायाच तािात

आपि आपल फराळाच sा नाही ायच याच

समाधानsारs उतर मला sधीच नाही ममळाल

मग मदवाळीच ह सार पररचयाच रग उतॳन

िाhन मतला ms वगळाच रग चढला िहा घर आपली मािस आमि दश यासवापासन लाब

15

िाhन मदवाळी msियान सािरी sली तहा सारयाच

गोटी लिपमिया वािलया आfन sलल पदाथा आठवन आठवन तसच sरयाचा sलला असफल

रयन मग eथया eनरमडmिसमधच sामहतरी गडबड

आह अस हिन मनाची sाढलली समित लमीपिनाला साळीया ला६ा ममळत

नाहीत हिन वापरलया राfस मरपीि बतास नाहीत

हिन वापरलली शगर sडी आमि मग मार या परदशी मदवाळीला सबिीियशनचा रग चढ लागला गलाबिामसाठी tवाच हवा नरsचतदाशीला उििच

हव ह सगळ अटाहास sमी होव लागल वतची आमि eतराची sपsता वापॳन ि ममळल यात

मदवाळी सािरी sरयात वगळाच आनद वाि लागला tर तर परदशात सािरी sली िािारी मदवाळी ही भारतीय पाssलसाठी फार मोठा माfलिोन

बनायला हवा मवमवध पयााय शोधन sल िािार अयत

चमवट फराळाच पदाथा या मदवाळीचा मानमबद असतात

eिामलअन ररsोिा चीिच गलाबिाम रच परीशीिस

वापॳन बनिारया sरया-मचरोि

ममवसsन िॉरिीआिच बनिार शsरपाळ -

अया मवमवध

दशातली सामरी msर यhन भारतीय

मदवाळीचा फराळ बनवत यावळी ह मववची माझ घर याचा सााsार मला या फराळाया तािात होतो

eथ अमररsत मदवाळीया

समारासच हलोमवनही यh घातलल असत पमहया-पमहयादा मी अगदी आवशान मदवाळी सॳ असताना हलोमवनच डsोरशन sरायला मवरोध sरत अस sसया या अभर

चिsीिी आमि भत

लावायची मदवाळीला मग

माया मलीला िहा नरsासराची गोट सागायला लागल तहा वािल अर - ह तर सगळ

नरsासराच भाhबदच sी मग दोहीही डsोरशन

सtान msर नाद लागली मवमवध वल या लढवन

आsाशsदील बनवि हाही पाssलसारtाच eथया मदवाळीचा मानमबद असतो eतsी ररसोअसाफल

लोs घरी sदील पिया बनवताना पाहनच माया मनात tर तर मदवाळी सािरी झालली असत आधीच

आfया हातया tमग भाििीया चsया सगधी तल-उियाचा वास अयगनान- वाळि या सारया माग सोडलया आठविच तरग तर उठतच

रहातात रयs मदवाळीला या आठविनी मन

भसभसशीत मातीरमाि मोsळ होत पि मग या मातीला लावा ममळतो तो अनभवाया मठीतील

िाचा मग याच मातीतन msा वगयाच वमवs

मदवाळीच महरव sब तराॳन यतात आमि मग माया मनातया eरधनषी मदवाळीच रग सवामसs होवन

िातात

16

हाि छि भी िो ररि िही छोडा करि

ित की शाखस लह िही िोडा करि

गाॳड घातल

आह या गझलनी sाही मदवस मायावर थलातराया पयाच सsत sाही मनराळच

असतात ह पी आपया मवमवमत थळी

परत यतातअगदी न चsता sाय असतात ह सsत sठ

िळलली असत ही नाळ आमि आपली

गाव सोडल दश सोडला माती सोडली नया मातीत

मळ ॲि लागली अगदी मतथलीच असयासारtी पि

बालपिीचा गाव मार मनात तसाया तसा राहीलामनाचा ms sोपरा यापन पि ms मदवस

असा आला sी आता हा ही गाव सोडायचा eथली रोिीरोिी सपली आपयावािची आता नवीन

गावनवीन मातीनवीन सधीनवीन ममति माया मिसी िगयाचा पढचा पडाव

या मिसी िगयानी msीsड िगि उनत होत

असताना अनभव सम ि होत असताना िगयाया sा ॲदावत असताना sठतरी अवथामापि

सिा माग लागल आह sा िमगाव सोडला तहा ती नाती माग राहीली रताची मि६ायाची या गावात

सगळी नवी नाती िोडली मरीची sधी sधी रताया नायाहन सम ि समिन घिार

मिसी

रािता नरावण

17

आता तीही दराविार६ा दराविाया नायाची भळभळिारी िtम घhन मिरिार अवथामापि या मिसी िगयाची दसरी बाि तहा ही गझल माया मनावर मsचीत िsर घालत

शहद िीन sा ममला sरता ह थोडा थोडा

िानवाल s मलय मदल नही थोडा sरत

माया साठी थोडी बदलन


िानवाल मदल नही थोडा sरत

हात छि भी तो ररत नही ििा sरत

वत sी शाtस लह नही तोडा sरत

या नायाचा गध सदा माया आसपास दरवळत

रहीलच नवी नाती मनमााि झाली तरी भतsाळाच दोर अस थोडच तोडता यतात थलातराया पयासारt

माझही सsत मनमााि झाल आहत ित याच परतीच

थान msच असत माझी msाहन िात

पि परत मन sातर होत माझ या थलातराया पयासारt झाल तर तर ह पी दरवषी msा मवमवमत मठsािी msा मवमवमत झाडावर परत

यायच पि नागरीsरिाया फयातही मनसगा िपिाया मािसनी त झाड उचलन दसरीsड लावल

झाड वाचल पि पी त परत आल तर सsतामशवाय

भाबावन गल मबचार सरभर झाल आमि शविी मॳन

गल

sाळाया घात भौमतs सsत तर बदलिार आहतच भौमतs सsत शोधत बसि हा आता मtापिा ठरल माया मनात ठसलला माझा िमगाव

असाच हरवताना बमघतला आह त होि अिळ आह

पि मनाच सsतही असच

हरवल तर मनाया हाsला रमतसाद

ममळालाच नाही तरमी ही या पयासारtीच भाबाhन

तिन िाfन sा दोर तिलया पतगासारtी भरsित

िाfन sा sारि या सsताना न

ममळिारा रमतसाद ही या म तनायाची लतर नाहीत

sा मग परत मी नात िोड शsन sा eथ परत याच

गझल मधील पढचा शर मदतीला यतो

मिसs आवाि म मसलवि हो मनगाहम मशsन

nसी तसवीर s िsड नही िोडा sरत

eिरनि मोबाfल मळ िवळ आलया िगातही िी नाती भौमतs अतरामळ मिsिार नसतील अया नायाच सsत मनमाािच sशाला sरायच मािसात

आमि पयात eतsातरी िरs नsो sा सsत मनमााि

18

sरयात शहािपिान सsत मनमााि sरि आपया हातातपढच पढ िर ह मिसी िगयाच रातन

असल तर त माय sलच पाहीि आमि ि होfल त

सोसायच बळ msविल पामहि मला tारी आह sी माझ ह sाही मोिs सsत मला नहमी रमतसाद दतील

अस sाही िमगाव सोडताना िपलल सsत रमतसाद दतातच

sी माया मिवाभावाया दोन

मरीिी sाही वषा sाही सवाद नसलया पि

मनाया तारा िळलया sाही वषानी भियावरसिा मधया दरायाची िािीव न

होता आमचा मचवमचवाि परत पवीसारtाच सॲ होतो आमि आता हॉिस ॲप वर तर रोिचा सवाद पि हच

मला िमगावातील रयs नायाबदल नाही हिता यत हिनच सsत शहािपिान मनमााि sरि महवाच बाsी

लगs सामहल स िो बहता ह उस बहन दो

nस दररया sा sभी ॲt नही मोडा sरत


वत sी शाtस लह नही ििा sरत

T c y Jy y L rdquo

19

माधि भाि

माती sभार मचtल थापिि चाs मडsी साठवि

माती sभार मचtल माप मविा eमारती मनवारा

माती आिोबा sडी पािी रोप फल हषा

माती sारागीर भसळ रापी sचला मती पिा भती

माती शतsरी मबयाि पािी पीs धाय िीवन

माती मिर tिती tडडा sबर तािमहाल म ती

माती अमभयता यर बाध धरि मवमनममाती sारtान उपsरि आधमनsता

माती sाळी माती लाल साराच अस धयाचा माल

माती sोिी tात नाही माती sोिाला tात नाही

सगयाची होत मठभर माती पि tडीभर मातीची हाव

ठवती

msमsाचा िीव घती अती sोसळन पडती

लगच दसर फावड घती आमि यि सॳ sरती

मातीची ही eतsी आस िरी शविी सगळी ममळन ms

मोठी रास

िाती एक सकपना

20

मलाखि आति शबदाकि मता पाठक शमाघ

रमतsल पररमथतीवर मात sरायच धया आमि hिाा आपयाला sठन ममळाली आपला पमहला पररमथती मवॲि लढा sोिता

मायात लढवया व ती पमहलपासनच होती मतचा वारसा मला माया

वमडलाsडन आला िहा लहानिी आही sधी रडायचो मsवा रडत

घरी यायचो तहा त उलि

आहाला मारायच त नहमी हिायच ldquoसामना sरायला मशsा रडत बस नsाrdquo

िहा िगल पररसरातन शि सरsारी अमधsारी घhन िायच तहा त उचलायची मिरी सिा सरsारी अमधsारी आहाला दत नहत msतर शि घhन

िाता यावर शि उचलयाची मिरी सिा नाही िो tर

तर अमधsार होता आमचा हिन आवाि उठवला अयाय होh मदला तरच अयाय होत रहातो अयायामवॲि तड ायला मशsल पामहि

िहा लती बाळतीि असताना त हाला घर सोडन

िायाची वळ आली तहा भीती नाही sा वािली sी आता माझ वा माया बाळाच sाय होfल

तस बघता सासरी माझी tपच ढाताि होती पोर झाली ती सासबाfनी मायापासन महरावन घतली मला याना भियासही बदी होती माया पाठीशी sोिीच नहत आमि मतथ फार मोठया सtातही नहतच यामळ तशी भीती नाही वािली पि

मािसाची भीती वािायची sारि िहा घर सोडल

तहा वय अवघ वीस वषाच होत आमि यात लहानस ७-८ मदवसाच बाळ बरोबर अशा अवथत िर चार मािसानी मला उचलन नल तर मी msिी sाय sरिार

रमतिा आमण रमतभा मसधताई सपकाळ

21

आमि मदतीची हाs sिाला मारिार sोि माया मदतीला यिार आमि या भीतीपोिीच मी मशानाचा आरय घतला

िी मायची उब आfsडन अपीत होती ती उब मचतवर िळिायाा अनीन मदली अस हिता यfल sा

हो ना तहा थडीही tप होती यामळ ती उब

बरी वािायची िहा रमतsल पररमथती यत तहा मशानातल वातावरिही आपलस वािायला लागत मी या मशानाच tप आभार मानत sारि मला िगयाची उपरती मशानात झाली िहा मी मशानात

बसलल होत आय याचा sिाळा आमि वीि

आयामळ मी िोर - िोरात रडत होत आमि mहडच

बोलत होत sी ldquoमि िवळ sाही नाही मला sोिीपि नाहीrdquo आमि याच वळी मला मशानात

भास झाला sी sोिीतरी मला sाहीतरी सागत आह

आमि रडता रडता मी थाबल मला पट ns आल sी lsquoबरोबर sाहीच घhन िायच नसत दोन हत आमि

मतसर मतsrsquo आमि मला पट nsायला आल sी lsquo मसध sफन sो िब नही होती ह rर मौत sभी ररवत नही लतीrdquo िहा मरायच तहा मरा ना तहा मी िोरात रडल ldquo मरि रद मरि रदrsquo मला िगयाची ताsद आमि िीवनाsड बघयाचा रता मशानात

ममळाला

पढची वािचाल sशी होत गली

मला दवाच ms

वरदान होत

मला गाि गाता यत होत मग मी रवत गाि हिल sी मला

tाि ममळायच मी मभsारीिच होत माझा tरा पररचय हिि lsquoरवत मभs मागिारी बाfrdquo मी रवत

गाि गाhन िी मभs ममळायची ती मी वािन ायच मी शोधायच sोि भsल आह आमि मग याना tाh

घालायच याना याना tाh घातल यानी साथ नाही सोडला ldquoअsली मनsाली थी मगर sारवा sब बन

गया पता ही नही चलाrdquo

eतवया वाथी लोsामधन यhनही ही आममयता sशी sाय मशलs रामहली

आfच sाळीि होत ना आfच sाळीि असच

असत दवान बाfया िातीला घडवताना नवsीच

overtime sला असल आf बदल नाही शsत आf

ही अशीच असत मग ती sोिाचीही असो आf होत

यामळ मला भs sाय असत त मामहत होत

अस sरता sरता अनाथ आमि बसहारा लोsाची भsची गरि पहाता पहाता याना सहारा sा ावासा वािला

िहा घर सोडल तहा अगावर धड sपडही नहत मी मशानात फsन मदलल sपड घालायच

यामळ मला िाि होती sडsडि sाय असत रारी मी िशनवर मफरायच mtादा sडsडत झोपलला हातारा पामहला sी मी याया अगावर sपडा

िाsायच sपड

आिायच मी esडन

मतsडन

उचलन

mtाद पोरग

sडsडताना मदसल sी याला मी पदराtाली यायची मी फत माया मदली आमि ती लोs माया सोबत आल आमि मला ि ममळाल नाही त दसयााला

22

ाव हाच ms उदश होता मला ममळाल नाही मला ममळाल नाही अशी tत sरत बसयापा दसयााला दhन मी माझ sाळीि भॳन sाढल माझ

तमचा हा पररवार वाढत गला याला पमहला मदतीचा हात त हाला sोिाsडन ममळाला

मला sिाsडनच

मदत नाही ममळाली लोs

सहिा सहिी मदत sरायला तयार होत नाही

मी गाि हिायच आमि tाि ममळावायच मग मी भाषि ायला लागल नतर ldquoभाषि sल sी राशन

ममळतrdquo lsquoमी अनाथाची माय झाल त ही गिगोत तरी हा ा मला मदत sराrsquo अस भाषिात सागायच मला बोलता यायच मला यत sरता यायच या माया बोलयावर आिही माझ मवव उभ आह मला आिही grant नाही हिारो लsराची माय २८२

िावf आमि ४२ सनाची सास आमि गोठयातया msा गायीन वाचमवल हि पावि दोनश गायी आमि

८० वासर साभाळत मी

िहा घरातन मला हाsलन मदल होत तहा मी गोठयाचा आरय घतला होता आमि गाfया गयात

गळा घालन tप रडल मतथच रसत होत असताना या रमळ गाfन मायावर उभ राहन मला eतर गाfपासन

वाचमवल तहाच मी मतला वचन मदल sी त गाय

असन माय झालीस मी माय हायचा रयन sरन

आमि आता मतचीही परतफड sरीत आह वधाा मि६ात माया सासरी पावि दोनश गाf आहत

तमचा पररवार वाढत होता तहा त हाला तमया पोिया मलीला वगळ sा sराव लागल

रार झाली sी मिथ sठ दवाच भिन सॲ

असल मतथ मी िायच भिन गायासाठी माझा sाही नबर लागायचानाही sोि माया सारया बाfला ळtिार मग मी मवचारायच मी ms भिन हि

sा तर लोs हिायच बाf बािला हो पि मी मपछाच परवायच सारtी हित राहायच sी आता हि sा आता हि sा मग mtााला दया यायची आमि हिायचा lsquoअर हि ा sीrdquo मग मीही िीव

तोडन गाि हिायची sारि मला मामहत होत sी गाि हिल sी मला tाि ममळिार आमि भिनवाली बाf

हिन मला िवायलाही ममळायच मार मी दसयाा मदवशी गाव बदलायच माझा ms नबरचा शर

हिि रवचा िीसी मला पामहल रवत sी त मला tाली उतरवन ायच आमि मीही हिायच य नही तो rर ही सही अस हिन ती गाडी बदलायची

msदा असच िी सी न गाडीतन tाली उतरवल तहा या रारी msा दवळात भिन गाhन tाि

ममळमवल आमि दसयाा मदवशी मी mसिी पsडली मी िात लाबची गाडी पsडायची नाही आभाळ भॳन

आलल गाडीला भरगच गदी आमि गाडी tचाtच

भरलली माझी वळ आली तहा sडविरन माया sड

त छतन पामहल sारि माझा अवतारच असा होता डोवयाला फिी नाही अगाला पािी नाही यान मला tाली उतरायला सामगतल माया िवळ पस होत मी हिल मी उतरिार नाही तो हिाला मी मतsीिही दिार नाही आमि गाडीही सोडिार नाही मला तहा नहमी sोिाशीही भाडावस वािायच आमि आता नमsा sडविर सापडलला याच आमि माझ भाडि

सॲ असताना ms फािsा मािस आला यान mसिीच

गि पsडल याया हाताची बाही फािलली होती

23

आमि लबsळत होती तो मला हिाला बाf sाल

रारी दवाच गाि त हीच हिल sा

लf चागल हिल बाf मी हिल lsquoहो मीच हिल

ना lsquoतो हिाला मी मतथच होतो माया गरीबाsडन

ms घोि चहा पीता sा mहडया समानान sोिी चहा नहता पािला मी उतरल tाली sडविरन सधीच

पाहीली मी उतरयाबरोबरच यान डबल बल मारली आमि गाडी सिली गाडी मायापासन दहा फि दर गली आमि sडाडन आभाळ गरिल आमि याच

गाडीवर वीि पडली माया समोर गाडी राt झाली आगीच लोळ आमयापयत आल तहा माझ

िळालल sस परत वाढलच नाही रायहर आमि

sडविर िळन sोळस झाल मी चहा यायला tाली उतरल हिन वाचल मवशष हिि चहा पाियासाठी या मािसान मला tाली उतरवल तो मािस मला सापडलाच नाही मी tप शोधल याला पि तो सापडला नाही आय यभर ms रन आह sी िर मला या मदवशी tाली उतरवल नसत तर मी मल असत

मला या मदवशी वाचमविारा sोि या मदवशी मी मवचार sला lsquo मसधताf सपsाळ आि त सपलीस

आता दसयासाठी िगायला मशs तला दसयासाठी िगायच असल तर वताची मलगी िवळ ठव नsोस

tप मदवस मवचार sला शविी आfच sाळीि

साभाळलया लsराला गाि हिन

पािी पािन

मनिवशील

आमि

वताया पोरीला अधारात नhन tाh घालशील यावळस मी मवचार sला sी मी अनsाची आf होfल माया मलीचीच नाही आमि पमहला मनिाय घतला sी

मलीला िवळ ठवायच नाही आमि मलीला प याया रीमत दगडशठ हलवाf याया रिला मदली ती मतथ

वाढली मशsली आमि msा मलीची माय झाली आमि

मी हिारची माय झाल

मवशष हिि माया मलीनही मी याना याना आपलस sल याना आपल मानल msदा मतला शाळत मवचारल sी तला मsती भाh बमहि आहत तर ती बोिावर मोिन सागत होती sी ms दोन तीन

helliphellip आमि सगळी शाळा मतला हसत होती sारि

मतला ms आमि दोन भाh असतात ह माहीतच नाही मला नहमीच ममताच sौतs वाित sारि मतच योगदान सगयात मोठ आह sारि िर मतन हिल

असत sी माझी आf फत माझीच आह अस हिल

असत तर मी sाय sॳ शsल असत या लsराना मी पदराtाली घतल या सगयाना मतन आपल

मानल

िहा शाळतील eतर मलाबरोबर याच पालs

असायच तहा ती msिीच असायची ती माझी वाि

पहात नसल अस नाही पि मलाच िमल नाही मला आता आता भीती वािायची sी महला आपया बदल

sाय वाित असल पि िहा मतला परsारानी रन

मवचारला sी मतला मायाबदल sाय वाित तहा ती हिाली ldquo मला माया आfची आf हायच ldquo तहा मला मदलासा ममळाला मायात असलया अपराधी भावनला माफी ममळाली आमि मन भॳन आल

तमया मनवायााtाली त ही अनाथाना घत गलात तहा सॲवातीला मsतीिि होती

ममताला मायापासन वगळ sयावर पमहला िवळ sलला दीपs मग याला गरि असल याला िवळ घत गल याला sोिी नसल याला आपल मानल आिबाि या गावातन लोs आf बाप

नसलया मलाना मायाsड घhन यत आमि माया

24

हवाली sरत आमि याच बरोबर थोडीफार मदतही sरत अस होता होता हळहळ पररवार वाढत

गला आि हिारो लsराची आf झाल

वाढत िािायाा पररवाराचा उदरमनवााहाचा रन sसा sाय सोडमवलात

िहा sोिी गाववाल मायाsड याया गावात अनाथ

झालल मल

घhन यायच

आमि हिायच माf याच आf

वमडल वारल ६ाचा साभाळ

त ही sरा त लोs या मलाला ळtतात अस मलहन ायच तसच सगोपनासाठी मदतही ायच msा गावान अस sल sी आपसsच आिबाि या गावातील लोsही मदतीचा हात घhन यायच दसर हिि माझा माया भाषिावर रचड मववास माझी भाषि tडोपाडी हायची यामळ लोs भिायला यायच आमि मदत sरायच तसच मी शाळा sॉलिात

िायच आमि मलाना आहान sरायच sॉलिया मलाना हिायच तमया msा मसनमाच आमि

बिािवडयाच पस माया लsरासाठी ा आमि मल

tशीन ायची शाळत िाhन मलाना पसाभर धाय

मागायच आमि आचया हिि पालsही मsलो मsलो धाय पाठवायच मलाया हातान मला धाय परमविार sर हिि शाळा आमि आमथाs मदत दिार sर

हिि sॉलि आिही याच बोलयावरच सगळ सॲ

आह मला grant नाही सरsार sड मागन मागन

थsल आता नाही मागिार आता माझ सरsार हिि

िनता मी याना हित मी शबद मदल मला िवायला ा आमि माझी झोळी भरत

तमया सथाबदल sाही सागाल sा

आमया सथामय आही मलाच सगोपन

आमि मशि sरतो मचtलदरा अमरावती

मि६ातील

माझी पमहली मलची सथा

आह

ldquoसामवरीबाf

फल सथाrdquo यात आमदवासी मल आहत आमि

अनाथाही आहत आमदवासी लोsामय नवरा बायsोला सोडतो बायsो नवयााला सोडत तहा याया मलची tप फरफि होत अशी मल या सथत आहत

ममता बालसदन दीपs याचा मी साभाळ sला याचा िमीन िमला होता गावाsड िहा तो मोठा झाला तहा मी याला सामगतल sी तला उभ रहायला तझी वताची िागा आह पि यान त मानल नाही आमि यान या िममनीवर ममता बालसदन उभ sल

sारि ममतान मतची आf सोडली हिन आहाला आfची ममता ममळाली हिन यान ममताया नावान

याच नाव ldquoममता सदनrdquo अस ठवल ही पमहली सथा सॲ झाली परदर तालवयात eथ मली आहत

सममत बालमनsतन - ममळालया परsाराया पशातन मािरीला ही िागा घतली आमि नतर sिा sाढन आमि आलया मदतीवर ही सथा sाढली या सथत मल आहत मी eथ रहायला असत ह आमया सथाच म यालय आह

25

वधाामि६ात ldquoगोरि sरrdquo आह

त हाला मदतीचा घ sठन ममळला आमि ममळतो

मला ममळालया परsारातन मी मािरीला िागा घतली पि यावर बाधsाम sरायला पसा नहता तहा योगा योगान बािर पतसथच मदलीप

मरsि मला भिल आमि यानी मवचारल sी तमयाsड िागा आह तर यावर बाधsाम sा नाही sरत तहा याना सामगतल sी mहडी िमीन

सोडयास बs sडन sिा घयासाठी मायाsड

sाहीच नाही आमि ती परशीही नाही तहा यानी वता आपली मालमता गहाि ठवन सममत सथा उभारयास मोलाची मदत sली

तमया मलाच sाही अनभव सागा ना

मल ह मलच असत mtाद रायही असत

असाच माझा ms ममनष

नावाचा मलगा आह

लहानपिी यायासाठी मी माया फािवया पातळाचा झोपाळा sॳन मदला होता यान पाय घालन घालन तो अिन फाडला आमि यातन

तो पडला तो पडला तर मी या अिन दोन धपाि

घातल आता तोच ममनष मोठा झाला आह यान

हॉिल मनिमिचा अयासरम पिा sला आह आमि

सया पावि दोनश गाfच सगोपन तोच sरीत आह

तसच शिापासन eलमवरमसिी मनिााि sरयाच रयोग

sरीत आह यान आता tास नागपरवॳन tास

िीलचा झोपाळ sॳन मायासाठी पाठवला आमि

हिाला माf त मारलल धपाि अिन मला लात

आह हा झोपाळ tास त यासाठी तो फाििार नाही िो पमहला दीपs िहा माया बरोबर होता

तहा मदवस tप sठीि होत तहा आही

बारदानावर झोपत अस आता आf थsायला लागयावर यान आf बारदानावर झोपली हिन

बारदानाचच ms यमनि सॲ sल तसच याचा सथला मदत हिनही फायदा असा याचा मवचार अशीच माझी मल आहत

याम नावाचा माझा मलगा आता मायावर पीmचडी sरीत आह sाही माझी मल रायापs

आहत डॉविर eमिमनअर आहत मी भाsरीची आमि

नोsरीची दोहीचीही मभा मागत लsर मोठी झाली आहत पि आfची नाळ अिन यानी तोडली नाही आह यतात भितात आमि मदतही sरतात असा हा माझा ससार आह

आपयाला ममळालया परsाराबदल sाही सागाल

sा

माझा भारताच रारपती अबदल sलाम रमतभा ताf पामिल आमि रिव मtिी यायातफ सsार sरयात आल अनs सथा वार ५०० यावर परsार आमि मानमचह द यात आली आहत पि थोड वाfि

अस वाित sी अिनही महारार सरsारन sाहीच

दtल घतलली नाही

या सासर माहर न मला परs sल यानीही माझा सsार sला िहा मी घर सोडल तहा मी रडत

होत आमि िहा सासरन माझा सsार sला तहा माझा नवरा रडत होता तहा याना मी हिल त ही रड

नsा त ही मला सोडल हिन तर मी mहड sाम sॳ

शsल त ही मला मोठ sल मला िहा त ही सोडल

तहा माया पातळाला गाठी होया पि आि तमया धोतराला गाठी आहत तहा आता माया बरोबर चला पि आता पती हिन नाही तर माझ लsॳ हिन या मी आf होfल तमची

26

मी अमररsला झालया मवव

मराठी सामहय

समलनाला गल

आमि यामळ माया

िीवनावर ldquoमी मसधताf सपsाळrdquo हा मचरपि मनघाला

आता नsताच माया लsरावर अनबोधपि मनघाला आह

ldquoअनाथाची यशोदा ldquo

तमया भमवयातील योिना sाय आहत

या पढ मी sोितीच नवीन सथा उभी sरिार नाही या सथा आहत याच साभाळि महवाच आह सथा थापन sरि सोप आह पि ती मिsमवि

sठीि आह ि उभ sल आह त मिsाव हाच रयन

sरत रहािार आह ही परपरा अशीच सॲ रहावी

याला घर नाही याला घर ममळाव हीच अपा आह

अन वर मनवारा आमि मशि माया लsराना ममळाव हीच eछा लोsापयत ह sाया पोहोचाव

आमि यावार अयाहत मदत होत राहावी हीच आमि

याच साठी माझी तडफड आह

िर sोिाला मदत sरायची असल तर tालील बs

tायावर मदत पाठव शsता IDBI Bank Hadapsar BranchPune 28

Sanmati Bal Niketan

AC No 102104000077288

IFSC-IBKL0000102

27

सया िरगद

समिायला लागयापासन भारत हच माझ िग

होत आपि भारतातच रहािार यामवषयी sाही शsा दtील मनात नती या वळी फौरीनला िाि ह फारच

sमी लोsाया नमशबी असायच बहदा sोिी गलच

तर वषाानवषा परत यत नसत यामळ सवासामाय

मलाची झप भारतापरतीच मयाादीत होती eतsच sाय

आमया शिारी राहिाया sाsाची मबfहन चनfला बदली झाली तरी आहाला याच फारच अरप वािल होत sाs तर पार tचन गया होया नवीन भाषा नवीन गाव यामय sसा मनभाव लागिार ही sाळिी लागन रामहली होती पि हळहळ िग िवळ यत होत

आमि भारत सोडन िािायाची सयाही वाढ

लागली होती भारत सोडन िािार अधन मधन भारतात

परत यत आमि मग याचा थाि ॲबाब आमि msदरीत

राहिीमान पाहन भारत फारच माग रामहला आह अशी िािीव हमtास होत अस

अशाच पररमथतीत अचानs आमचाही परदशी िायचा नबर लागला आमि पमहयादाच

भारताया बाहर पाhल पडल अथाातच मग

भारतातील अवछता रटाचार अथा यवथा eयादी गोटवर िीsा sरायचा हवsच रात झाला मसगापर मधील समवधा आमथाs धोरि सtसोयी अशा अनs

बाबतीत भारत फार माग आह याची अमधs तीरतन िािीव होh लागली आमि sदामचत

ही समित sायमच रामहली असती िर sामामनममत मी eतर अनs दशात गल नसत तर sयान दशािन यत

शहािपि अस हितात आमि msा टीन मला त

पिल आमि याच महवाच sारि होत माझी

कयान दशाटन

28

पामsतान आिी बागलादश भि

tर तर मी पामsतानला िाfन अस वनातही sधी वािल नहत पि sामामनममत िायाची सधी ममळाली आमि msा आवशात ती घयाचा मनिाय

घतला यावळी फार मवचार sला असता तर sदामचत

मी गलच नसत आमि मनमचतच msा अयत

रोमाचsारs अनभवला मsल असत सदवान मवसा व

eतर गोटनाही मवशष रास झाला नाही आमि िात

मवचार sरायला वळच न ममळायान मनिाय बदलायला अवधीच ममळाला नाही १२ मदवसाया sाळात

अथाातच फार sाही अनभवि शवय नाहीच पि िो अनभव मला आला तोच आपयासमोर माडत आह

बागलादशला िाि या मानान फारच सोप

होत न मवसाला रास होता ना पामsतानला िायाeतsी भीती यामळ हा दौरा तसा सोपा होता

भारत पामsतान बागलादश tरतर mssाळी msाच दशाच तीन भाग होत आमि आि eतवया

वषाानतर िहा या तीनही दशाची तलना sली तर मनमचतच मरा भारत tप

महान वाितो रगतीया या वािा भारतान

अवलमबया आमि या महनतीन आमि मिदीन भारत

दश पढ आला ह मला रsषाान तहाच िािवल िहा mssाळी भारताचा ms भाग असिाया या दोन

दशाची पररमथती वत बमघतली

या दोनही दशाया भिीमाग उदश हा sामाचाच

होता यामळ तलनाही याच अनषगान झाली tरतर तलना sरि हा या लtाचा उदशही नाही पि sळत

नsळत अशी तलना होि वाभामवs आह sारि

अनs गोटीमय या तीनही दशात सायही tपच आह

पामsतान hellip नाव nsनच मनात भीती वाित ना sराची मवमानतळावर मवमान

हळहळ उतरत होत आमि

माझा िीव मार वरवर यh लागला होत मवमानातच आिबािला सगळ

पामsतानी पाहन थोडी हरहर लागली होती आपि

भारतीय आहोत ह सहसा sोिाला sळ नय अशा तहचा पहराव sला असला तरी sवळ मवमानातच

नह तर रयs मठsािी msा सsदात मी भारतीय आह

ह याना लगच sळत अस मार यावर याची रमतमरया मार अगदी अनपीत होती फत

मवमानतळावरील eममरशन अमधsारी सोडल तर रयs मठsािी माझ वागतच झाल सरवातीला वाििारी भीती यामळ लवsरच अगदी sमी झाली आमि मग मी भारतातन आली आह ह न मबचsता साग

लागल

अनsाना tप sौतs वािल sी msिी ममहला पामsतान सारया दशात यत य तो मसरफ eमडअन

ही sर सsत ह अशी रमतमरया nsली sी छान

वाि sामामनममत मी या १०-१२ मदवसात sराची व

लाहोर या शहरातील अनs tािगी sचया

29

मवापीठ सरsारी sचयाना भिी मदया msदरीत

पररमथती १५ वषापवी भारत िसा होता तशी हिता यeल अप या यवथा अपर फड यामळ आधमनs

उपsरि आमि eतर आवयs साधनाचा अभाव

रयs मठsािी मदसत होता अनs

पामsतानी सशोधs परदशात मशsन sवळ आपया दशासाठी sाही sराव या हतन परत आल आहत मार

eथ sरयासाठी न रोिविस ममळतात ना रोिविस

साठी लागिार फडस msदरीत डळमळीत

अथायवथमळ बाहरील दशातील sपनीि दtील

collaboration sरायला तयार होत नाही ह सवा बमघतयावर भारताच मचर मनमचतच tप आशादायी वाि सरमतता हिि नमs sाय ह मला sराचीला िाhनच sळल पावला पावलावर मिथ बदsधारी

सराास मफरत

असतात

TV वर तर sवळ

बॉब हल आमि गन

फायररगया बातया सतत चाल असतात आमि बाहर मार तशातही सामाय िनिीवन सरळीत [] चाल

असत

ढाsा बागलादशची रािधानी eथही पररमथती फारशी वगळी नाही ढाsा मय

रयs गाडीला रायहर असि िवळपास अमनवाया आह याच

मला आचया वािल चौsशी sली असता अस sळल

sी चालs नसलली गाडी पामsग मय २ तासापा िात रामहली तर नवsीच चोरीला िािार ही tारी असयान रायहर ही चन नसन गरि आह अथाात

बsारी आमि गररबी यामळ चालs ममळि आमि

ठविही सोप आह ही गोट वगळी

ढाsा मय रथमत निरत भरत ती रचड

लोsसया गररबी आमि अयत अवछता म य

शहराच ह हाल आहत तर गावामय sाय पररमथती असल याचा मवचारच नाही sरता यत

tचाtच

भरलया बसस

िपावर मtडsीवर मिथ िागा ममळल मतथ मचsिलल लोs बघन माया मनात msाच मवचार आला sी eतsी धडपड आमि राती sॳन वतर दश

बनवन यानी नमs साय sाय sल अगदी अलीsड

हिि गया १० वषाात भारतान sलली रगती मला अचानs tप रsषाान िािवली मवञान IT

rोमगs तामरs sठ नाही आह भारत आमि

नमsी अशीच रमतमरया मला या दोनही दशात

ममळाली मितवया लोsाशी मी बोलल यापsी ९० लोsाना भारत भारतीय आमि याया मतमवषयी रचड आदर मदसला बागलादश तर अनs

रात भारताया पावलावर पाhल िाsन पढ ययाचा रयन sरत आह गया २-३ वषाात रािsीय थयाता

30

आमि योय धोरि अवलमबयान बागलादश मनमचतच

रगती sरत आह sामामनममत तथील sाही rषधी sपयाना भियाचा योग आला आमि msदरीत याच लयही भारतासारtच आह ह सहि समिन

यत

भारत पामsतान आमि बागला या दशामय sाही बाबतीत रचड समानता मदत सवारथम आमथाs

मवषमता अथाात अयत गरीब आमि अयत रीमत

यामय असलली दरी िी भारतातही आह आमि िी झपाियान वाढत आह तीच या दोनही दशात मततवयाच

रमािात मदसन यत यामळ msीsड हलाtीची गररबी आमि दसरीsड sबरपराची रलचल ह य सारtच

आह अथाात यावर उपायही sोिाsड नाही

मरsिरम ही ms

अनोtी समानता मला फारच भावली यातही उलtनीय वािल त

समचन तडलsर वरच रम व आदर पामsतान

दौयााया वळी वडा sप

चा मौसम होता समचनचा बहदा शविचा वडा sप

असिार ह माहीत असयान अनs sटर पामsतानी लोsानी य वडा sप eमडया न मितना चामहय मसफा समचन s मलय अस आविान सामगतल तहा मनात

या भावना होया या शबदात यत sरि शवयच

नाही अथाात समचन सोडता eतर वळी मार भारत-पाs

सामना हा यि पातळीवर बमघतला ितो गलोगली TV या दsानासमोर िमलली गदी हॉिलात

दsानात सवार चाल असलल मरsि अगदी मबfचीच

आठवि sॳन दत होती

ढाsा मय दtील समचन ची Bating असल

तहा रयावर शsशsाि असतो अस हितात

माया ढाsा भिीत ms असाच मरsिरमी मला [मी समचनयाच गावाची असयान] tास भिायला आला होता आमि अनs मsस nsवत होत msदा समचनच शतs िवळ आल असताना या समचन fan ला आfचा फोन आला आमि नमs समचनच शतs हsल

तहापासन यान आfला समचन tळत असताना फोन

sरायला सत मनाf sली आह ह nsन समचनया लोsमरयतचा अदाि तर आलाच आमि हही िािवल sी tयाा sलला आमि sत ावाला sठयाच सीमारषा मवभाग शsत नाहीत

मरsि रमािच तीनही दशात sलची आवडही sमालीच साय दाtवत प हा msदा bollywood

बािी माॳन

िातो पामsतान

मधील अनs

sलाsाराना भारतानी सधी मदली व आि त sलाsार

िगरमसि झाल याची िािीवही मदसन

आली पामsतानी sलाsारच sॉमडी िायममग

सरमसि आहच आमि याचा रयय सहसा बोलताना दtील यतो अtमलत उदा आमि याला मममsल

मवनोदी झालर असलल बोलि ही मायासाठी मिवानीच होती तथील वातयात रारी हॉिलमय

31

रोि थामनs sलाsाराच गाि होत अस बहतs

सवाच गािी िनी bollywood गीत असत पि या थामनs sलाsाराची रमतभा मार tपच चागया दिााची होती दररोि नवीन चहरा व नवीन आवािाची मिवानी ही पामsतान भिीत मवशष लात राहीली

यामानान ढाsामय हा अनभव फारसा ममळाला नाही मार bollywood च चाहत मार अगदी तसच आहत

मतसर आमि महवाच साय अथाातच

tवयमगरी तीनही दशात आधी पोिोबा मग मवठोबा ६ा हिीची रमचती यत

sराची आमि

लाहोर मधील

चाि

अरsवाली चाय

आमि पsोड

याचा वाद

अगदी भारताची आठवि

sरविारा तर ढाsा मधील tास महलसा मास आमि मछारझोल

msदम आगळ ढाsा मधील हॉिल मय सsाळया नाटया सारtाच सयाsाळी दtील नाता उपलबध

असतो sतहल हिन मी पाहायला गल आमि गरम

गरम पsोड sाही थामनs पदाथा वाफाळलला चहा आमि मिलबीचा यथछ समाचार घhनच आल

महमान नवाझी ही दtील दोही दशात tप िात

अनभवली ददवान

अलीsड

भारतातच याचा अभाव आढळ

लागला आह

अथाात माझी ही भि अगदी सामाय

पातळीवरची असयान यात sठलाही रािsीय

सामामिs दबाव नहता याचमळ मला सामाय िीवन

आमि सामाय िनतशी बोलता आल आमि ms गोट

नवsी िािवली sी सामाय मािसाला न ह वर िािवत नाही याया मनात sाही मवतट आह

पामsतानमय तर सामाय िनतल tरी गरि sशाची असल तर ती आह सामाय आमि सरमत

िगयाची भारत हा याचा आदशा आह ह सागि महवाच वाित

ह तीन दश मवभागल गल नसत तर sाय झाल

असत हा मवचार sरि अशवय आह आमि याची गरिही नाही मार मवभागल िाhनही मsयs गोटीत

sमालीच साय दाtविार ह तीन दश मला मार

िगाsड बघयाचा ms नवीन टीsोि दhन गल

32

रकाश मोरािकर

आि

अमतशय रय

अशा सायsाळी मsररची यथ

मनसगााचा आनद

घत बसलो होतो आsाशाsड बघता बघता मनान

गावाsड धाव sधी घतली ह sळालच नाही मन

बालपिीया आठविना उिाळा दत होत

नदीमsनारी बसलल माझ छोिस गाव वडील

नोsरीसाठी मबfला आल आमि गाव सिल

बालपिीया सवा आठविी मनात तरगत होया शाळला सिी sधी सॳ होत आमि गावी sधी िातो अस sायम वाित अस गावाया ढयान मन आनदी

होत अस

शाळला सिी सॳ होताच

मी गावी पळत

अस रव

िशनवर आिोबा आत

भाh बहीि

eयादी मडळी हिर असत

बलगाडी व माझी आवडती मtलारी िोडी िशनवर तयार अस

बलगाडीत बसयासाठी मन अगदी बचन असायच

िाझा गाव िाझा दश िाझ मवव

33

पळत पळत िाhन बलगाडीत बसायच आमि गावाचा रता धरायचा

घरी पोहोचयावर रथम आबयानी भरलया tोलीत िायच आमि पामहि तवढ आब यायच आवडता tाh तयार असायचा तो tाता tाता आमि

गपा मारत मारत उाचा sायारम ठरवायचा सsाळी उठन नदीवर पोहायला िायच याहरी (नाता) sॳन

शतात िायच भरपर tळायच - अशा भरगच

sायारमाची आtिी sरायची

िवि sरायच आमि अगिात tािवर गपा मारत बसायच - मबfला सवा sस आह शाळतया गमती िमती सिीत sठ sठ िायच वगर वगर गपा रगत असत गपा मारता मारता tािवर लोळायच आमि चादया मोित मोित डोळा sधी लागायचा त

sळायचच नाही रारी बलाया गयातील घिाचा आवाि गराचा चारा tायाचा आवाि शिाचा दरवळिारा वास िवळया ममदरात चाल असलया भिनाचा गोड वर अशा वातावरिात गाढ झोप

लागायची अशी झोप आिया वातानsमलत

बडॳममयही लागत नाही

रोि पहाि गावातील ममहला रभात फरी sरीत

असत आमि सपिा गावामय अमतशय भमतमय

वातावरि होत अस मी मार गोधडी डोवयावर ढन

tािवर लोळत पडायचो मनाला वािल तहा उठायच

आमि मग नदीवर िाhन पोहायच tळायच घरी परत

आयावर याहरी sरायची भािीभाsरीच गाठोड

यायच आमि शतात िायच बलगाडीतन शतात

िाताना मी गाडी हाsिार असा हट sरायचा आमि

दोर आपया हातात यायचा tर तर बल याया रोिया वािवर आपोआपच चालायच पि मला उगाचच गाडी हाsयाचा आनद ममळायचा सायsाळी घरी आयावर मी आि गाडी हाsली अस nिीत

सागायच यावर sौतsान सवा हिायच अर बलगाडी sाय हाsतो आही मबfला आयावर त

त या मोिार गाडीतन आहाला मबf दाtव मी आपल हो हो नवsी दाtवीन अस हिायचो योगायोगान भमवयात तसच घडल याच समाधान

वाित

रोि सयाsाळी गाय घरी परतायची आमि

दारात यhन उभी राहायची मतला रोि वतया हातान

भाsरी द यात मवशष आनद ममळायचा यानतर ती आपया िागवर िात अस मतथ मतला बाधन चारा घालन मग दध sाढायच मला त िमत नस पि

उगाचच मध मध लडबड sरयात वगळा आनद ममळत

अस

आिबाि या tडयावर आठवडयाचा बािार भरत अस या tडयावर बलगाडीतन वारी बािरी आब sळी eयामद सामान यायच व त मवsन रारी परत यायच या या tडयातील रमसद tाh tायचा व मिा sरायची

34

sठतरी मफरायला िाh या अस हिल sी आमची सहल lsquoपज़ालयrsquo यथ िायची तथ ms सदर तळ व गिपती ममदर आह याच मठsािी lsquoबालsवी ठोमरrsquo तयात पाय सोडन बसायच आमि या सदर व

शात मठsािी यानी अनs sमवता sया आहत

घॳन बाधन नलया दशया भािी ताि लोिच

eयामद tायच व tप tळायच या सहलीया आठविनी मन अिनही फलन यत

गोिया भोवरा मविीदाड लगोरी eयामद tळ

tळत tळत मदवस sस िायच व सटी sधी सपायची त sळायचच नाही वडील यायला आल sी याना भियाचा आनद होत अस पि याचबरोबर आता मबfला परत िायच प हा शाळत िायाच सsि

eयामद मवचारानी मन tट होत अस

सपिा गावातील मािसाच मनवाथी रम लाड

तो मिहाळा त आपलपि ह सवा आिया sाळात

sठ हरवल आह असा रन नहमी पडतो व मन उदास

होत

वमडलाया नोsरीमळ गाव सिल आपया नोsरीमळ दश सिला या मवचारान मन मtन होत पि

महारार मडळ मसगापर ह आपया मवमवध उपरमातन

या आठविी ताया ठवत व आपली सsती िपयाच

रशसनीय sाया sरीत आह

वसधव sिबsम - ह मववची माझ घर ह मsतीही सय

असल तरी गावाचा ढा तो मनराळाचhellip

अचानs मोबाeल वाितो मन भानावर यत

आमि पावल वतामान sाळात चालायला लागतातhellip

35

कौिभ पििधघि

समोरया िलाशयात

चतयाचा िलोष चाल असताना

वतःया सावलीत सtावलला मी

हा असा sाठावर ठिठिीत sोरडा

sाठावॳन ns यिारी

लािाची tळtळ साद घालतीय

यhन अमलगन द याची

सारा होयाची

मधच mtादी लाि माया sाठापयत यhन

हात धॳन घhन िायास

पढाsारही घतीय

पि मी माझ हात सोडाच

पायही उचलन बसलोय sाठावर

लायाशी अमलत राहन

ती समोरची ली माती

माया पायाच ठस मतयात

उमिवयास tिावतीय

हितीय य मsतीही पायदळी

तडवलस तरी मी मh होhन मबलगन

त या पायाना य

काठावरची कमवता

36

आमि मला हच नsोय

िलाशयातया िलोषात सामील हायला

माझी ना नाहीच मळी

पि sाठावर परतताना

पायाना लागिार सलगी sॳन बसिार

त म मतsाsि मला सलत राहतात

मsतीही झिsन िाsल तरी सोबत sरतात

eतततः मवtरतात मधमध िोचत राहतात

आठवि sॳन दतात िलोषाची

हिनच मी असा ठिठिीत sोरडाच sाठावर

पाय sोरड ठवयासाठी आमि मनही

37

डॉरतिभा आठिल

मी

महमालयाया tप रमात आह

गली ss वष

महमालयात

रमsग sरत आह पि तरीही मायासाठी याच

आsषाि sमी झालल नाही

१९९५ मय मी sलास मानस सरोवराला गल

होत तहा मी msिीच वsीय रातली होत रोि

सयाsाळी िहा ठय पहाडावरील sप साfिवर पोचत अस तहा मी मतथ िायाआधीच आमच घोडवाल पोिासा मतथया िवळया वतीतया लोsाना BSF मsवा आमीया िवानाना batch

मय डॉविर आह अशी मामहती दत असत यामळ

ती मडळी मायाsड सदी- ताप- tोsला - पोिदtी e

तरारसाठी rषध यायला यत असत

याना rषधोपचार sरताना माया लात

आल sी आपया दशाया सीमवरील उच पहाडावर राहिाया लोsाया मलभत गरिाही पिा होh शsत

नाही मवशषतः वsीय समवधापासन तर त वमचतच

राहतात तहा मला िािवल sी या दगाम भागातील

लोsासाठी आपि sाही sल तर आपया वsीय

ञानाचा उपयोग योय मठsािी होfल माझ वडील मला नहमी हिायच - You can serve your nation

through your own profession मला मवचार sरत

असताना msा मदवस माझा मागा सापडला

दतयारा - पवाचलची

38

२०००

सालापसन भारताया अमतपवsडील दगाम

आमि दलामत अशा पवाचलातील अॲिाचलला

मववsानद sराया शाळतील

मलासाठी डिल sप यायला सॲवात sली यानतर मवाथी पररषदा आमि

सवाभारतीया साहायान पवाचलातील eतर सगयाच रायामयही (हिि आसाम मघालय

ममिपर नागालड ममझोराम मरपरा) डिल sस

यायला लागल गली १४ वषा सातयान मदवाळीया समारास २१ मदवसासाठी वtचाान ह sस मी घत

आह

मला पवाचलालाच िाhन sाम sरावस वािल

sारि पवाचल हा नसमगाs आपतबरोबर मानवमनममात

आपतनाही तड दत आह चीन बमाा बागलादश

आमि भतान अशा चार राराया आतररारीय सीमा लाभलला हा पवाचल उवाररत भारताशी sवळ २०

मsमी या मसलीगडी रीवा या मचचोया पटीन

िोडला आह याला मचsन नs असही हितात

िर ही मचsन

नs आवळली गली तर

पवाचल

भारतापासन

तिायला वळ

लागिार नाही

वातरयानतर यावर सरिाया टीन sाही उपाययोिना sली गली नाही पहाडी भाग घनदाि

िगल आमि

र५परा पार sॳन लाबवर पसरलली ही सरहद लाडन

आतsवादी घसtोरी sरत आहत आमि आपया भमीवर sबिाही sरत आहत

पवाचल हिल sी डोयासमोर यतो नहमी sोसळिारा पाhस आमि र५परचा मवनाशs पर भारतातील हा सवाात मोठा २५०० मsमी नद (नदी

नह ) आह याया मवशाल पारात अमाप िलसपदा आमि सवा िलचर रािी आहत याया बदलया पारामळ यावर पल बाधि

शवय होत नाही यामळ फरबोिचा उपयोग नदी पार sरयासाठी sरावा लागतो eथली घनदाि िगल

साग-बाबची वन भातशती

मवमवध

व वली oमsा डस

पान-फल-फळ-

39

पी यानी निलली आहत

msमशगी गड हती वाघ मचत अस वय

रािीही eथया िगलात आढळतात

पवाचल nमतहामसs घिनाचा साीदार आह

रीs िाची पटरािी ॲमवमिी ही अॲिाचलची अिानपनी उलपी आमि भीमाची पनी महडबा ६ा नागलडया रममला मघालयची तर मचरागदा ही ममिपरची रीरामाच गॲ वमशि याचा आरम आसाम

मय आह तर ५१ शमतपीठापsी ms sामाया आसाम मय आह उषा आमि अमनॲि याचा गाधवा मववाह आसाम मधच झाला सपिा पवाचलमय

मsतीतरी िागी sलया उtननामय ममदर रािवाड

याच भनावशष सापडल आहत पवाचलाला मनसगाान

मतहतान अमाप सदया बहाल sल आह अॲिाचल

मधल तवाग ह

बफााछामदत

महममशtरानी वढलल आह

तर परशरामsड

र५परया मनयाशार मtरात आह आसामया sाझीरगा िगलात msमशगी गड आहत तर आमशया tडातील

सवाात मोठ गोडया पायाच बि - मािली - ह पि

आसाम मय आह ममिपरया लोsताs सरोवरात

तरगती शती पाहायला ममळत तर नागलड मय

वगयाच पितीची नागा घर बघायला ममळतात

मरपरामय मपलs आमि उनाsोमिला भय दगडावर sोरीव sाम बघायला ममळत ममझोरामया मनया

पहाडामय अडsलया ढगाचा समर उसळलला मदसतो मघालयातील मशलॉग ह सरोवर आमि

धबधबयानी निलल आह तर चरापिीला चनtाडीया गढ गफा

आहत

चरापिीिवळ

शोरा नदीवर १५० वषापवी

tासी िमातीया लोsानी तयार sलला living Root

Bridge हिि sपsतची िि उच भरारी आह

झाडाया मळापासन बनवलला हा पल eतsा मिबत

आह sी १५०

वषा झाली तरीही तसाच

आह मािस तर पलावॳन य-िा sरतातच पि

हतीही िा-य sरतात

पवाचलाया या सात रायाची वतःची अशी वगळी सs ती आमि परपरा आह िवळ िवळ १५०

िनिातीच वनवासी लोs यथील िगलातन रहात

आह या सगयाया

भाषा वशभषा सगीत

अलsार उसव

40

चालीरीती पिती यायातील वमवय अरमतम आह

सरळ साया sमी गरिा असलया आमि अपसतट

अशा या लोsाची चहरपटी मगोमलयन छाप आह

यामळ भारतातील eतर रायातील लोs याना चीनी-नपाळी (मचsी) समितात आमि ह याच फार मोठ द

t आह

ह सगळ वाचयावर त हाला वािल sी या डॉ मतथ दरवषी सवा sरायला sा िातात मी आधी सामगतल तस पवाचल हा उच पहाड आमि tोल

दयानी यात आह रवची शभरी उलिली तरी आसाम

मशवाय रव sठही नाही नसमगाs आपतमळ या भागाचा बयाच वळा उवाररत भारताशी सपsा तितो

अिनही मविचा अभाव मशिाची सोय

नसि गरीबी यामळ हा रदश मागासललाच

रामहला आह

रायमरी ह थ

सिसा tपच sमी डॉविसा फारस नाहीत

मशवाय ममडsल िोरची पि sमतरता आह िमतम

२-३ ममडsल िोसा आमि msच डिल sॉलि या साती रायाना ममळन आह तहा मवचार sरा sोिी आिारी असल तर र५परा पार sॳन डगर-दया लाडन डॉविरापयत पोहोचि मsती अवघड आह

मशवाय गरोदर ममहला लहान मल -व ि याच हाल

मवचाॳच नsा यात भर हिि वारवार होिार बॉब

बलािस दगली आतsवादच अयाचार याला

मवरोध हिन पाळल िािार बद रिा tरोtर रत

झाली आह यावर sळस हिि रटाचार Central

Govtsडन ममळिारी मदत याया पयत पोचतच

नाही

अशा अनs sारिामळ मतथ िाhन sाम

sरयासाठी मी उत झाल मी डिल सिान

असयामळ फत चs sॳन rषध दि ह शवय नहत

आमि आधीच मतथ rषध ममळत नाहीत आमि

ममळाली तरी dental Treatment याना ममळिारच

नाही हिन मी माया पमहया visit मय (सन

२०००) rषध तर नलीच मशवाय माया दवाtायातली sाही eरमिस - compressor

extraction forceps scalers - घhन गल आमि

नतर मतथच ठवली

हळ हळ माया sामामवषयी माया ममर

मडळीना समित गल आमि यानीही मदतीचा हात पढ

sला दर वषी थोडी थोडी eरमिस नत गल

Folding light spiton eतर सामरीही नली msा वषी डिल

चअर पि नली चअरच

वगवगळ पािास sल आमि रs

हन मय घालन गोहतीला नल

मतथ प हा त सवा पािास वतः िोडन

चअर तयार sली tरच ms वगळाच रोमाचs अनभव

होता तो

मी िहा मतथ िात तहा सवाभारती तफ मला ms ममडsल हन चालs आमि मदतनीस द यात

यतो याया बरोबर समो-बोलरोमय गपा मारत मारत

41

मी sप पयतचा रवास sरत मतथ तास दोन तासात

mtाा ॳम मय मी माझ make shift clinic उभ

sरत साधारिपि रयs sपया गावी ३-४ मदवस

असत आमि मग प हा आमची गाडी दसया sप साठी रथान sरत

या sपया वळी थामनs लोs

मदत sरतात प sळदा भाषचा रन

असतो यावळी sिीतरी चिचिीत

तोडs-मोडs महदीeमलश िाििारा मलगा दभाषी हिन मदत sरतो तसच sाही उसाही मलमली पि मला माझी अविार साफ sरायला मनितs sरायला लाfि दाtवायला पशिची नदिी sरायला मsवा मी मदलया सचनरमाि rषधाच डोस

ायला मदत sरतात ह sाम मी sरत असल तरी ह

िीम वsा आह आमि sाम sरताना याया बरोबर मारलया गपा हा ms आनददायी अनभव असतो २१

मदवसाया माया दौयानतर परतताना आठविचा भरपर साठा मायाबरोबर असतो

ह sपस sरत असताना वािल sी िर mtाा मिsािी sायम वॳपाच डिल मवलमनs थापन sल

तर उवाररत भारतातन अधन मधन डमििसना बोलावन

eथया लोsाना िात लाभ ममळ शsल हिन

माया िवळ तयार झालला डिल सि अप आही मघालयातील बरsोना eथ वसवला आमि सवाभारती तफ दाताचा दवाtाना सॲ sला यानतर प हा मी ms

विनान हलsा डिल सि बनवला आमि माझ sपस

घि चाल ठवल

२०१२ मध पवाचलातील १२ वषाया अनभवावर आधाररत अस माझ मराठी प तs पवारग -

महमारग रsामशत झाल आमि या माया प तsाला वाचsानी उफतापि रमतसाद मदला यातन दिया आया आमि आही २०१३ मध आसाममय ४ मठsािी आमि

ममिपर मध १ अशी ५ sायमवॳपी डिल clinics चाल sली सया मतथलच

थामनs डिल सिान मतथ िाhन सवा दत

आहत

यदा हिि २०१४ मध मी आसाम आमि

ममिपर मध दोन डिल lab सॲ sरीत आह यासाठी technicians ची आवयsता असयामळ दोन

आसामची मल आमि दोन ममिपरया मलना मी अहमदाबादला बोलावल आमि eथ याना रमनग दत

आह या sामात उवाररत भारतातील िनतन सहभाग

यावा ही माझी eछा आह पवाचल मधील बाधवाचा आपि मववास सपादन sॳन याना उवाररत भारताशी िोडि गरिच आह पवाचल हा भारताचा अमवभाय

भाग आह याची िािीव आपि ठवि आमि पवाचल

मधील िनतला पि sॳन दि ही sाळाची गरि आह

भारताची अtमडतता अबामधत राहयासाठी रयsान

सहभागी हाव आमि त हाला शवय असल ती मदत

पवाचलना िॳर sरावी

अशी आह माझी दतयारची दतsथा

42

मिा असरकर

ऋतगधनी लtाsरता मदलल ह शीषाs

eतs eिरमिग आह sी sाय मलह आमि sाय नsो अस झाल माझ गाव हिाल तर मी पवsी पिsर प यनगरी पि मतथ sाय उि pensioners

paradise मवच माहरघर अशा अनs नावानी ळtल िािार पि मी मतथच लहानाची मोठी झाल

मशि झाल प याच मशिाचा दिाा उतम आह

प याच आिtी ms वमशटय हिि मतथ वाढलया मािसाला बयापsी आममववास असतो eतर sठयाही गावात मsवा दशात सहि राहता यfल अस

sौशय पि याला नवsीच दत मनदsाच घर असाव

शिारी ही हि sाही बाबतीत पिsराना लाग पडत

अथाातच मी ह चागला गि या अथी मलमहलय

sारि िीमपsल पिsर ह बोलायला पटवत

असतात आपल tर मत ायला त मागपढ पाहत

नाहीत अगदी साधी गोट माया लहानपिापासनया ममरममरिी mtादा रस आवडला नाही मsवा परीत

sमी माs पडल तर तडावर सागत असत tपदा पररातातया लोsाना पिsराचा पटपिा हा

मततsासा आवडत नाही पि मी मार

याला पॉिीमिवली

घत sारि अस

वाित sी आपयाला वतःत सधारिा sरायची असल तर tोिया तती पा tरी िीsा िात

िाझ गाव िाझा दश िाझ मवव

43

महवाची ठरत

माया लहानपिच रभात रोड डवsन

मिमtाना mफ सी रोड सदामशव पठ mवढयात

मयाामदत असलल पि आमि आताच पि ६ात िमीन-

अमानाचा फरs झालाय

महिवडी आय

िी पाsा अनs

मोठया sपया industries

आयानी प याच ॳपच बदलन गलय आता त मततs

असल मराठी शहर नसन बरच sॉमोपॉमलिन झालय

पवीच पि sाही आता रामहल नाही अस

हििायापsी मी स दा ms आह प यात वाढलया घराया मsमती ६ा वर तर ms वगळा लt मलमहता यfल ह सगळ असनही eतर शहराया तलनमध पि

आिही वछ सदर सरमत आमि महरवगार आह

वशाली वाडवर िोशी

वडापाव

तळशीबाग

लमी रोड eथ

वषाातन msदा िरी चवsर मारली तरी िी धमाल यत याच विान

शबदात sरि sठीि आह अस ह माझ पि It is

really close to my heart

माझ सासर eदोरच असयामळ लनानतर tप

वषा eदोरला राहयाचा योग आला मतथली tाना

rर मtलाना ही सs ती tप वष

mिॉय sली अमतशय रमळ

लोsाच शहर असलल eदोर

आता सिल असल तरी मतथल नातवाfs आिी ममरममरिी ६ाया मळ आताही eदोर tप आपलस

वाितमाझा दश हिाल तर सार िहा स अछा महदौता हमारा मsवा East or West India is the

best ६ा मवचार धारिची मी आह पि

यिमानाया नोsरीया मनममतान गली दहा वष आहाला दबf

आमि मसगापर ६ा दोही दशात

राहयाचा योग

आला दोन

दशामधला ससार अस मी गमतीन हित ह दोही दश

साs मतsटया अमतशय वगळ आहत दबf tप

glamorous

आह दबf च मॉ स डझिा सफारी बिा tलीफा बिा अल अरब

दबf shopping फमिवल मतथली ५ िार ७ िार हॉिस ह सवा िगरमसि आह मतथ वषाभर रवासी असतात आमि tास shopping sरता िगभरातन

44

लोs मतथ यतात दबfच eलsरॉमनवस सामान dry

fruits tिर sपड ह उततम दिाा आमि योय

मsमतीsरता रमसद आह दबfला ७० लोsसया भारतीय आह आमि भारतापासन tप िवळ

असयानी (िमतम ३ तासाची direct flight) its a

home away from home मतथया बरदबf मधल

दhळ आमि मीनाबािार मधली दsान बघताना आपि दसया दशात आहोत अस वाितच नाही दबfला महदी भाषा िात बोलली िात Its a street

language

दबfला िायाsरता

थडीच मदवस

उतम sारि

याच

मदवसामध दबf shopping फमिवल असयानी दबfला नवरीसारt सिवल िात

मसगापर मार मला मनापासन आवडत हा ms

अमतशय वछ सदर आमि सरमत दश आह eथ

त ही मsतीही वािता आमि sठही भिs शsता ही गोट यरोप अमररsत शवय नाही दसया दशामधल

ग हगारीच रमाि पाहता मसगापर tपच सरमत आह

दसरी eथली वाtाियािोगी गोट हिि लोsामधली मशत मsतीही मोठी राग असली तरी लोs शातपि

उभ असतात sधीही धवsाबवsी मsवा ढsलि रsार पामहला नाही eथया MRT आमि बसस

मधया priority seats हील चअर वायाsरता वगळी राtन ठवलली िागा ६ाच िवढ sौतs sराव

तवढ sमी आह मसगापर sयमनिी वलब SG

Cares SINDA अशा अनs सथा eथ आपल sाम

उतम रीतीनी sरतात सरsार eथ राहिाया लोsाना मsती सोयी दत ह बघन छान वाित आमि मसगापर महारार मडळ ही सथा मराठी लोsाना msमsाना भिायची सिवार सािर sरायची उतम मराठी नािs -

मसनम बघयाची सधी पि दत msि हिि

मसगापरला राहताना tया अथाानी msा रगत दशात

राहयाचा आनद ममळतो ह शहर महाग असल तरी सावािमनs वाहतs उतम आह भरपर भारतीय

मsरायाची दsान भारतीय restaurants आहत

दवळ आहत Little India आह सवा सिवार आपि

उतम रीतीनी सािर sॳ शsतो यामळ मसगापरला राहि हा नवsीच ms सtद अनभव आह

आता माझ मवव

हिाल तर msा ग महिीsरता मतच घर आमि sिब हच मतच मवव

असत पि आपया hबदार घरियातली मचमिी

पाtर sहा मोठी होतात आपयाला sळतच नाही sारि तो sाळ tप लवsर मनघन िातो आता मलगा अमररsत मलगी बगलोरला दोघाची लन झालली आमि आही मसगापरला अशी मरथळी यारा आह

पि यातही वगळीच गमत आह थोडस आपया sफिा झोनया बाहर पडन परदशात राहयाचा आनद

आगळाच आह नवीन िागच अनभव नया लोsाना भिि व रवास ६ाची भरपर आवड असलया

45

आमया sिबामय आही ही सधी tप mिॉय

sरतो sारि रयs दशाचा गावाचा वगळाच चामा असतो त ही आय यात नवीन अनभवातन मितs

मशsता त sठयाच वगाात मशsता यत नाही यामळ

मला तर ह मववची माझ घर ही हि अगदी योय

वाित

46

सगम काळ

मातीची ढ मsती मचवि असत त िमीन सियावर लात आल

आताच sानी पडलया बातमीन मन गावया मातीला भिायला गल

माया गावया मातीचा रग मळचा हि लाल होता

लाल दमिली गाडया धावताना डाबराtाली लपला होता

sाया डाबरान बघता बघता गावातन माती हदपार sली

मािसाची पावल माती सोडन आsाशाsड भरsित गली

लाल मातीशी फारsत घतलया sाही पावलाना ms मठपsा मदसला

हा लाल मठपsा चीनी मातीया िवळ लहानया बिावर वसला

लाल मठपवयाला eतर िममनचा मनापासन द वास sरायची सवय

िाती

47

हिारो वषाच मातीच पाश sळायचा नाही पाचपोच नाही रगभ वय

लाल मठपवयावर वगात धावत होया परवयाया शयातीया गाडया

गावाया मातीत मार भनाि sपना ॲिन फोफावत वर आया थोडया

sपनाया पtावर बसन गावची मडळी अवsाशात झप घती झाली

वर नाs sलया लाल मठपवयाला गोया मातीया नतरच िाग आली

िाग आली तहा लाल मातीन आभाळातया पररहावर नात िोडल होत

मािशी चार पशाया गगािळीतन अमानी वन भfवर साsारल होत

बातमी nsताच मठपsा मवसॳन मन गावया वशीवर िाhन ठपल

मगळाया निरया ियात मशरलय अवsाश यान आपल

सगळीsड msाच चचाा अमभमानाया ररया होती घागरी

पाय प हा िमीन शोधत मफॳ लागल मठपवयावरया घरी

मठपवया वरया उच घराचा पाया तसा tिा होता

लाल मातीचा आपलपिा नसयामळ tपत होता

हिारो sोिी मलावरया मातीशी सोयररs िळवयय माझी माती

मातीया गवाान भाॳन िाhन दर दशात फगन आली छाती

माती आपलीच असत आपया आfसारtी दॳनही मततsीच िवळ

लाल मठपsा पायाtाली असनही चपलला आधारच sाय तो sवळ

48

कयािी शातळराम

कला आपया आय यात गोडी मनमााि

sरिारी असत मािसाला आनदी ठविारी असत

मािस आनदी असला sी याला याच sाम

यवमथत sरता यत व यामळ याची मानमसs व

आमथाs पररमथती उतम राहत सवानी sलागि

आमसात sल पामहित अस मळीच नाही पि

सदयाटी मनमााि sॳन sलचा आवाद तरी नवsीच

घता आला पामहि मग ती sला sोितीही असो -

गाि मचरsला वयपाs रागोळी e आता रोिया आय यातच बघान रमड वरच mtाद गाि पपर मधील यगमचर छान माडलल tापदाथा मsवा सिवलली भिवत आपयाला मsती रसन sरत हो ना ही सगळी sलचीच तर ॳप आहत

अशाच मवमवध sलामधील िगभर रमसि

झालली sला हिि पपर मववमलग sागद आमि मडs

अशा सामायपि आढळिाया वत वापॳन नािs

व सदर नी व ३D मॉडस बनवायची ही sला ही sला पपर मफलीरी या नावान पि ळtली िात Renaissance या दरयान रास व eिली मधील साधमवनी या sलला सॲवात sली प तsाया sडया पटया sापन याची गडाळी sॳन बोिानी नािs आsार ायला सॲवात झाली या sाळातील

eतर लोtडात बनलया sलाs ती बघन याया रमतमा बनया हळहळ सपिा यरोप व अमररsत

ही sला पसरली परातन sाळातील eमित मय

मववमलगचा शोध लागला असावा अशा पि sथा आहत हळहळ रगीत sागद व सयाचा वापर झाला

पपर मववमलग

49

आमि sलची मवमवधता वाढत गली धाममाs

प तsावर फलाया नीपासन सयाया यगातील

दामगनfashionable purses व modern art

murals असा लाबचा रवास मववमलगनी पार पाडला आह या रवासात lsquoयमलया रोद sायाrsquo या ॲसया sलाsाराच योगदान नवsीच बघयासारt आह

परातन sाळात सोनरी चॉsलिी व लाल

रगाचा वापर िात रमािात होता सया २००+ रग

बािारात उपलबध आहत आधमनs यरिा वापॳन २

त १० mm या sागदी पटया सहिपि sापया िात

असयामळ मववलसाना sाम sरि अगदी सोप झाल

आह या पटया मनरमनराया लाबीत sापन मववमलग

सfया आधार सहि गडाळी sरता यतात या वताळाला मवमवध पितीन नािs ररया दाबन अनs

सरt आsार होh शsतात मनात असलल मचर व

रगसगती साधन sलामs पितीन सवा आsाराची रचना sॳन उतम sलाs ती बन शsत हो पि

मचsािी मार नवsीच हवी हली बािारात

sागदासाठी अनs रsारची रय सिा उपलबध आहत

यान sलाs तीला अमधs ताsद ममळत व

पायापासनही sाहीरमात सौरि होत

पपर मववमलगची लोsमरयता वाढयामाग ४

रमt sारि आहत - १) सहि उपलबध असिाया वतपासन मनममाती २) अमधs िागची आवयsता नाही ३) sठयाही रsारची sपना मचर याना याय

ायची मता ४) स िनशीलता व Motor Skills

मवsमसत sरायला रचड वाव अनs वाच अस

हिि आह sी आपया हाताया बोिामधील बारीs

नाय व पशचा वापर नाही झाला तर sालातरान या बारीs बारीs sाम sरि मवसॳन िातील आता या अनशगान हतsलचा वापर शाळामय वाढवला िात

आह पपर मववमलगया रसाराला याचा नवsीच

उपयोग होत आह

eतsी राचीनsालीन अदभत आमि िगभरात

रमसि झालया या sलला मसगापर सारया दशात

मार िात अनयायी sस ममळाल नाहीत हा रन मार

अिन मला सिला नाही

50

तिरजि भाि

या वळया मतगध वमामसsाया

मवषयावर मवचार sरत होतो - माझा गाव माझा दश

माझ मववhellip आमि ह मववची माझ घर

मचतन व सशोधन sरता sाही मलभत मवचार सचल आमि sाही अमतशय ञानरिs मामहती ममळाली तीच आपयासमोर ठवत आह

आपली भारतीय सs ती हीच वसधव

sिबsम हििच ह मववची माझ घर या सsपनवर आधारलली आह मsबहना भारत साया मववाच घर अस हिि िात सयमतs ठरल

पवा यरोप मय आमशया रीस आमि आमरsा अशा मवमवध रातातन मानवसमह भारतात थलातररत

झाल आमि यानी भारत हीच आपली भमी मानली भारताया सिलाम सफलाम भमीन सवाना रमान

िवळ sल आमि आपली िगावगळी भारतीय सs ती िमाला आली

आपया भारतीय सs तीचा मय आमशया दमि पवा आमशया चीन िपान sोररया अशा दरदरया दशापयत रसार झाला या लtामधन मी आपयाला हाच रिs रवास घडविार आह

म य हिि हा रसार sठलही रािsीय

आरमि न sरता झाला आमि अनs वळा दशोदशया रायsयानीच भारतीय मववानाना आपया सs तीचा रसार sरयासाठी मनमरि मदल

असही मदसन यत

राचीन भारतीय सकतीची िगयाती

51

ms sाळ असा होता sी eतर दश आमि रदशाबरोबर यापार ह भारतीयाया अथाािानाच व उपिीमवsच ms

म य साधन होत अस मदसन यत मितपवा ३०० त

१०० या sाळापासन भारतीय यापारी पमचमsडील

आमशयातील अरबतान यरोपमधील रोम त पवsडील

चीनपयत यापारासाठी य-िा sरीत असत

sबोमडया (sहि मsवा sबोि) िावा (यव

वीप) समारा आमि मलाया (मलमशया) या मठsािी असलया सोयाया tािी आमि यातन ममळिार सोन ह म य आsषाि होत यामळच या बिाचा उलt सविा वीप असा होत अस ह यापारी sाशी मथरा उियनी रयाग आमि पािलीपर अशा याsाळया सपन शहरातन यत असत आमि

भारताया पवा मsनायावरील मामलापरम

(तममळनाड) तारमलती (तामलs - ममदनीपर पमचम

बगाल) परी (मदशा) आमि sावरीपटिम

(तममळनाड) या बदरावॳन िहािाची वाहतs होत

अस मिथ मिथ ह यापारी गल मतथ मतथ यानी भारतीय सs तीची बीि रोवली

राचीन sाळातील भारतीय मववमवालय ही साs मतs दवाि-घवािीची महवाची sर होती या मववमवालयामय असलया रथसपदमळ दशोदशच अयास आमि मववान यथ आsमषात होत असत

नालदा मववमवालयाच रथालय ही सात मियाची eमारत होती अस हिल िात

अथाात याबदल अमतगवा sरयाची आपयाला सधी नाही sारि अशी मववमवालय eतर मठsािीही

उपलबध होती ती हिि लिोमनs अsडमी (अथस

रीस) - थापना मितपवा ३४७ ndash लय मित पचात

५२९ (९१६ वष) लिोचा मशय अरीिोिल यान

थापन sलल परीपिमिs sल (अथस) -मितपवा ३३५

आलवझामरया मववमवालय

ही याची उदाहरि आहत

आलवझामरयाच रथालय दtील असच रचड होत

अस हितात हान रायsयानी चीनमय मितपचात

३०० मय असच रािमवालय चीनी शहर ताf च

(Tai xue) यथ थापन sल होत यापाठोपाठ

sोररयामय दtील ताmहाs (मित पचात ३७२)

आमि गsहाs (मित पचात ६८२) यथ दtील अशी मववमवालय थापन झाली होती असच मवापीठ

eरािमधील गमदशापर यथही थापन झाल होत

या सवा मववमवालयामधन तsा शार

tगोलशार रायशार थापयशार अथाशार

गमित मवञान रसायनशार आमि वsशार अशा गहन मवषयावर अयास आमि सशोधन चालत अस

आमि अशा मामहतीची दवाि-घवािही चालत अस

परत अशी ञानsर भारतात सवाात िात रमािात होती

52

ती हिि - नालदा (मबहार) तशीला (सया पामsतानात) मवरमशीला (मबहार) वलभी (सौरार) प पमगरी (मदशा) दतपरी (मदशा)

मबहार आमि मदशा - िी भारताची समाननीय ञानsर होती - ती आि भारतातील सवाात

मागास राय हिन गिली िातात हा दवदमवालासच

हिावा लागल नाही sा

रयात

चीनी मववान

६nन चग यान आपया

ञानािानासाठी दोन मठsािी

वातय sयाच नमद sल आह - नालदा आमि

वलभी

मवरमशीला ह

असच रमसि

मववमवालय

याच मवत त

विान तsालीन

मतबिी अयास आमि मववान तारानाथ यान sल आह या मववमवालयातील मशs आमि मववान

eतs रमसि होत sी मतबिया रािान आपल अयास

रमतमनधी मवरमाशीलला पाठवन भारतीय सs ती आमि ञानाचा रसार sरयासाठी मवापीठाया sलगॳना आरहाच मनमरि मदल परत यानी तस

sल नाही अtरीस मतबिया रािान नालदा मवापीठाच आचाया sमलशील याना मनमरि मदल आमि त यानी माय sल दतपरीच मववान ञानभर

आमि याच दोन परदtील मतबिला थलातररत झाल

आमि यानी दतपरीया धतीवर हासा यथील

मठाची थापना sली

नतर अsराया शतsात बौि धमााया रभावाtाली मवरमशीला मवापीठाच तsालीन

राचाया आचाया अमतश (मsवा दीपsर रीञान)

मतबिला गल आमि यानी मतबिमय बौि धमााची थापना sली मतबिचा मरी थोमी सभत यान नालदा मवापीठामय मशि घतल आमि मतबिमय िाhन बौि धमााचा रसार sला मतबिया रािान दtील बौि धमााचा वीsार sला आमि बौि धमा रािधमा हिन घोमषत sला

चीन आमि eतर दशाची sहािी पढया भागामधन hellip

(रारीय मत मवालयी मशा सथान याया पाठयरमावर आधाररत)

53

अजय मोकाशी

वचनी मातीच अश

आप ति वाय वरस

तील राि ििील रचनस

आल सिीव आsारास

धडपडती मग िगयास

िातीची परररिा

54

वाचमवया शरीरास

वरदान बिीच tास

मानीती tरा आभास

मवा sला ञान घातल िमास

मी माझ हा वाढमवला यास

मातीया मतीत मानील दवास

पिीती sपना अन पाषािास

sली शरार मवsमसत

लामवली बिी पिास

sरघोडया msमsास

भदया मातीया ॲपास

माझी माती तझी माती रयsास

वािन घतल महव आपिास

अमधs चागली माती दh पढया मपढीस

tिािोप सारा माती िमममवयास

शबदॳप आल मि िािीवस

अिॳप अतरात तोच sरी वास

हरमवता राि अtरीस

मातीच मढगार ममळतील मातीस

55

अॲि मनोहर

ठरयारमाि सsाळी आठ वािता पधरावीस रवाशाना घhन हो मच ममह शहरातन बस तीस मsलोममिर अतरावर असलया च ची िनसsड

मनघाली मवmतनामया

लढाfत अमररsन

ब ब वषाावापासन बचाव sरयासाठी मवmतनामी समनsानी ह बोगद tिल होत यिमनतीसाठी अमतशय महवपिा असा हा रदश होता sबोमडयात रवश sरायला मs ग नदीचा वापर sरयास सोयीचा आमि अमररsसया दबावातया रािधानी

सायगावपासन िवळ घनदाि िगलानी यापलला हा रदश यिातल ६ा िागच महव ळtन मवmतनामनी ६ा िगलात १२० मsमी लाबीच िममनीतया बोगाच िाळ tिल यात राहन यानी गमनमी sावा वापॳन अमररsसला सळो sी पळो sॳन सोडल होत याच ६ा च ची िनस आता शाततया sाळात मवmतनामन ६ा nमतहामसs बोगाच ितन sॳन रवासी आsषाि बनमवल आह या बघयासाठी हिन आिची ही रीप होती

च ची

माती- आपली आपली

56

बोगाची रीप तर उतमच झाली मवmतनामया eमतहासातली वलशदायs पान अचानs उलगडन आपि यात रवश sयासारt वािल छरपमत मशवािी महारािाया गमनमी sायापासन ररिा घhन यावळया मवmतनाम लsरी नत वान ६ा बोगाची योिना sली होत अस हितात उदरासारt अधा-या मबळामध लपन वळोवळी बाहर यhन शरला नामोहरम sरि ह य-यागबायाच sाम नह त दtील सतत होिा-या हवाf हयाना चsवीत अस nsल होत sी यि मिsयावर मवmतनामची मवदश मरी भारतात आली होती यावळी मतन मशवािी महारािाया समाधीला भि द याचा आरह sला मतथली चार मचमि माती sपाळाला पशान मतन पसामध ठवली होती मवmतनामया मातीत अशा वीर पॳषाची माती ममळवन असच वदशरमी परारमी वीर आमया मातीत दtील िमाला यवो अशी मी राथाना sरीन अस मतच उगार होत च ची बोगाया मातीमधन मिरताना अमररsसारया बलाढय ताsदीवर मविय ममळमविा-या यिामाग sठतरी छरपमतची ररिा दtील असल ६ाचा गवा वािला

रपमध मिरत असताना सहरवाशाची मिपिी nsन sधी sधी नवीन आमि आचयाsारs अस दtील अनभव यतात आपि मिथ मिथ िातो मतथ मिरताना आपया पायाना मचsिलली माती sळत नsळत मतथ घhन िात असतो या आपया

मातीचा वास आपि अभामवतपि अवतीभोवती पसरवीत असतो च ची िनसया ६ा रीपमध दtील दोन वगळाल म गध अनभवायला ममळाल

अधनमधन िालत sमिस sरिा-या दोघा तॲिानी माझ ल मधच msदा वधन घतल

ldquoअर यार िार बोर sल ६ा रीपनी दीड तास रवास sॳन sाय बघायला ममळाल तर िममनीतल बोगदrdquo

ldquoआमि बोगद दtील नाही तर नसती आत निारी भोsrdquo

ldquoआत tरच बोगद आहत sी नाही

sिास ठावsrdquo

ldquoआहत ना अगदी तीन मिल बोगद आहत tोि वाित असल तर ह मचर पहाrdquo

ldquo ह असल मचर तर sोिीही बनव शsत rdquo

ldquoआमि मचर पहायला यवढ पस tचा sॳन eथ उहात भािायला sशाला याव लोsानीrdquo ldquoहो ना गगल sल sी च-ची चा-ची सगया िनसची मचर आमि eमतहास बघायला ममळतो िsिातrdquo

57

ldquoहो र समि आपयाsड रयsी १५०० ॲपय घhन बसनी िगलात नल आमि उहात पायपीि sरवन चार उदराची भोs आमि दोन पतळ दाtवन पािी दtील न पािता सहा तासानी परत आिल असत तर लोsानी रवासी sपनीची हिामतच sली असतीrdquo

असो आपि मिपिी न sरिच उतम अपना अपना tयाल अपनी अपनी ममटी

मवmतनाम लढाf मिsि तर दरच पि आपली

अपररममत हानी आमि

नाम sी िाळन यातन तड वाचवन

बाहर पडि दtील अमररsला sठीि झाल होत घरी आमि बाहर सार िग ६ा दादामगरीया मवॲि झाल होत दगाम िगलात मवmतs गच लोs sहाही sठनही रsि होhन अमररsन समनsाना sापन sाढायच िगलात tबीन परलया सापयामध अडsन

मsयs अमररsन समनsाना म यमtी पडाव लागल मsवा मिवघया यातना सोसन अपग हाव लागल हरिा-या लढाfत बदयाया भावनन अमररsन सगळी ताsत पिाला लावली नपाम

सारया रचड यातना दिा-या ब बसची व टीच या रदशावर sली होती अथाात मवmतनामच असय लोs या मवषारी वषाावात म यमtी पडल मsवा अपग झाल होत मवषारी रसायनाया रभावान मतथली माती आमि मs गच पािी दमषत झाल यामळ

पढची मपढी दtील यिाच द पररिाम भोगीत होती

यिात अपग झालया लोsाचा उदरमनवााह हावा हिन सरsारन मतथली थामनय sला- हिि मशपल मsवा अडयाया िरिलापासन मचर बनमवयाची sला सवधान sली आह अशाच msा sायाशाळत आही गलो होतो मsती मवमवध आमि सदर य साsारली होती या मचरामधन त अपग sलाsार sाम sरीत असताना ms मिमलमपनो हातारा tप तलीन होhन त पहात होता शविी न राहवन यान पागया मवmतनामी sलाsाराला हिलच- ldquoत या सारtाच माझा पाय दtील या यिात िtमी झाला होताrdquo

मला वाित मवmतनामी sलाsाराला याच मिमलमपनो e लीश sाही समिल नसाव त ms रsार बरच झाल msाच यिात दोघही पागळ झाल असल तरी यावळी त msमsाच शर होत आमि

58

अमररsया बािन मतथ लढायला यhन sदामचत ६ान दtील या sलाsाराची मsवा याया ममराची ददाशा sरयाचा रयन sला असल

नतर रीपमध मी बराच वळ मिमलमपनो हाता-

याशी गपा sया sालोस नाव याच आता याच वय ८३ वष आह आपया बायsो मलगी आमि िावयासोबत eतवया वषानी मवmतनामया आठवि साठी eथ आला होता यावळी sवळ उदरमनवाासाठी अमररsया सयात भरती होhन हिन मवmतनाममध लढायला आला अगदी तॳि होता लन दtील नsतच झाल असाव आय याची nन भरारीची तीन चार वष यान ६ा िगलात sाढली होती

sोि sठल मवmतनामी sोि sठल अमररsस वचावाया ६ा लादलया परsी tळात अस मsयs sालोस भरडन मनघाल असतील

अमररsनी या रदशावर वगळाया ब बसचा अगदी वषााव sला होता नापाम हा

सवाात घािरडा

रsार यात होता महामवनाशsारी शतीच ब बस तबाही पसरवीत या िोिात झालया िtमाच वलश सहन sरयापा मरि बर अशी मथती होती ब बन

पडलल ms मोठ मववर आपिाला तथ दाtमवतात त बघन sालोस उगारला ldquo ६ा रचड ब बनी मवmतनामीच sाय पि आमया समनsाना दtील सोडल नाहीrdquo

आsाशातन होिा-या गोळाबारीपासन मवmतनामी वाच शsत नहत पि या रचड हानीचा सड यानी िगलात लढिा-या हिारो अमररsन समनsाना sठनान घालन sला तो पिा पररसर िममनीतया बोगानी यापन sाढला या १२०

मsमी िायाया

आत msा वळी िवळिवळ

१०००० मवmतनामी

लढवय ldquoउदीरrdquo दोन तीन आठवड लपन रहायच आतमध रहायच हिि सरपित मsवा बसलया मथतीमधच पिा उभ रहायला उचीच tप मठsािी नहती आमि आत ममट sाळोtातच रहायच आतली दमषत हवा बाहर िायासाठी मध मध पगळीदार झरोs होत या पगया सिाfदारपि मयाया वाॲळासारt मदसिार ढीग sॳन लपमवया होया गाfडनी ms मिदार गोट सामगतली अमररsसनी ह हवच झरोs शोधयासाठी sरयाचा वापर sला मयाची वाॲळ मदसली sी ह sर मतथ िाhन वास घत िर मािसाचा वास आला तर

59

भsायच मग अमररsस तो भाग नट sरायच पि पढ मवmतनामना ह समियावर यानी लाल ममरया मतथ लपवन ठवायला सरवात sली ममरचीचा tsािा लागन sर मतथन दर िायच ही यती िार sाळ चालली नाही sारि tsायान sर sधी sधी tोsायच व अमररsसला बोगाचा पता लागायचा नतर मार मवmतनामी वाॲळाया आत अमररsन शाप ठवायला मशsल ळtीचा वास आला sी sर sाही न दाtमवता तथन िायच असा उदरा-sरयाचा tळच सॳ होता हिाना

बोगात रहािा-या लोsाना msदा सराव झाला sी हवया झरोवयामधन मझरपिा-या अधs उिडात sाही मदसल तर मदसायच mरवी अगदी आधयासारt वावरायला त सगळ मशsल बाहर समनsाची चाहल लागली मsवा सापयामध अमररsन अडsल आह अस sळल sी बाहर यhन याची sतल sरायची

बोगाचा रवश आमि बोगाची ॲदी ित सडपातळ मवmतनामी समनs आत िाh शsल यवढीच होती आतील रत सरळसोि नहतच शरीर msदा डावीsड थोड वळवन पढ

सरsावयाच मग लगच उिवीsड वळवन आिtी पढ असा रामवडी रािायाम होता लठ शरीराया अमररsसला ही sसरत अशवयच होती ही रवश मबळ झाडाया पानानी झाsलली असत बाहॳन मळीच sपना यायची नाही आमया िर गाfडनी मवचारल आत िाhन बघायला sोि तयार आह सगळ msदम च प तहा sालोस पढ सरसावला अगदी सरळ उभ राहन आत िात िायच डोवयावर झाsि धॳन आपया माग त सरळ भोsावर बसल अस sरायच

ldquoआमया रप मलडरनी मला msदा msा मबळात

रवश sॳन

आतमध हड रनड

िsायला पाठमवल होत मी मभतमभत sसाबसा आत गलो आमि दोन चार ममिर पढ िाhन हडगनडस िsन लगच बाह आलो होतो िर यता आल नसत तर आतच माझी sबर बनली असतीrdquo sालोसन नतर

आठवि सामगतली

msा मठsािी

वयचमलत पतळ

60

sॳन यावळची मवmतनामी sायाशाळा दाtमवली आह न ििलल नापाम ब बस आरीन हळ हळ sापन यातली बाॳद ममळवायचा उोग मवmतनामना sरावा लागायचा आरीन ब ब sापताना घषािान गरम होhन तो िि नय हिन ms मािस यावर सतत पायाचा िवारा सोडीत अस ldquoअशा sापयातन िोि होhन भयानs िtमी झालल मवmतनामी मी पामहल आहतrdquo sालोस दtान सागत होता ldquoया वळीस बदsीन उडवन याना यातनामधन सोडमवि यवढच माया हातात होतrdquo

वानगी दाtल msा मठsािी आपि दtील िनसमध msा बािन आत िाhन दसरीsडन बाहर यh शsतो आतमध tरच आपि पिा आधयासारt आमि सरपितच िात असतो अस ित वीस ममिर गयावर आपि ताबडतोब बाहर

ययाचा मागा शोधतो तस तर तथ रवाशासाठी चाळीस मsवा nशी ममिर लाब िाhन बाहर ययाच दtील पयााय आहत पि तो पयााय sोिीच घतला नाही

अशा भयsर मठsािी तीन चार आठवड sाढायच वर यhन लढायच िीव वाचलाच तर प हा लपायच आत ममट sाळोtात

साप मवचसोबत वावरायच sस असल त िीवन sशी असतील ती मािस आपया मातीची आन बान शान िपयासाठी आगातs शरला याच मातीत sठनान घालिारी sशी असतील ती मािस

आमि मतस-याया मिवावर दस-याया मिवाची माती sरिारी ही sोि होती अमररsन मािस

मािस हिायला पार तरी होती sा ती

61

माधि दतशगकर

मचमि फार tादाड tाh होता तो eतsा tादाड होता sी याला मोsळा असा sोिी sधी पमहला नसावा होम sरताना स दा तो वािीमय sाहीतरी घhन बसत अस याया या tादाडपिामळ

शाळत याला tा tा मचमि हिि tादाड tाh

मचमि हित घरातया tाh ठवलया डबयावर याया हाताच ठस उमिलल असायच याया ६ाच

गिामळ याच आf- बाबा याला बाहर पाहयाsड

नत नसत

मचमिची आf

याला नहमी साग

अर बाळा िरा सावsाश चावन चावन

tात िा अनपचन चागल होत

आमि भsपा दोन घास sमी tात

िा पि ह nsायला मचमिच मचत

थायावर असल तर ना अिानाला िसा फत पोपिाचा

डोळाच मदसत होता तस या मचमि ला फडताळातील

डबयात असलल लाड अन मचवडा अस tायाचच

पदाथा मदसत

मचमिया अया tायामळ याच अयासाsड ल sमीच लागायच आमि यामळ

परीत मार ms दोन भोपळ

हमtास ममळायचच

गॲिी हित लsा मचमि त या tायातला भोपयासारtा या पपरात

भोपळाच आह पहा

सगळा वगा यावर tळtळन हसायचा मचमि

यावळी tिील हायचा मार याच tायाच वड

sाही sया sमी होत नहत

मचमि वयान वाढला sी याचा हा tा tा चा सोस sमी होfल अस याया आf- बाबाना वािायच

खादाड खाऊ िावई

62

पि sसल sाय याच ह वड वाढतच चालल आमि

आहारही वाढतच चालला आf-बाबाना आिtी ms आशचा मsरि

मदसत होता तो हिि मचमिच दोनाच चार हात sरि आमि याया सहचाररिीमाफा त याया या आहार आमि आsारवाढीला आला बसवत यतो sा त पाहि

वध-सशोधन सॲ झाल

आमि लवsरच sमारी मचमताf मच सौ sा मचमताf झाया परत आपि ि sाही पदाथा sॲ त आपला नवरा चवीन tातोय ह पाहन

सौ मचम अयत उसामहत होत अस आमि मतन या sाळातील ॲमचरा सsाळची याहारी अशा प तsातन मदलया s तचा सरळपि वापर sॳन

नवनव पदाथा sरयाचा आमि मचमिला पोि भॳन

tाh घालयाचा सपािा चालमवला नयाची नवलाf सपली आमि आता सौ

मचमताfना दसरीच sाळिी वाि लागली tा tा मचमिराव असच tात रामहल तर याना आपया माहरी यायच sस मदवाळसि िवळ आलला आमि

मचमिराव असच िर tा tा sरायला लागल तर आपल माहरच नातलग घराच लोs आपली आमि

मचमिरावाया tादाडपिाची चटा sरतील आमि

आपिाला िीव नsोसा होfल हाच मवचार मफॳन-

मफॳन मतया मनात घोळ लागला आमि मग ह

िाळायचा उपाय हिन मचमिरावाना वारवार बिावल

sी अहो tा - tा िर sमी sरा sारि असच tात

रामहलात तर घराच सवाचिि हसतील िावfबापना फराळाचा तोबरा ा अस हितील आमि िवताना स दा पर पर नsो नsो अस हित sमी िवाव अशा सचनाचा भडीमार sयामळच मचमिरावावर पररिाम

झाला सासरवाडीस

आगमन झायापासन

यानी हात

आवरता घतला फराळ sाय आमि िवि sाय यानी तर चहाला स दा नsो नsो sल सौ मचमला सगळ

मवचाॳ लागल sी sाय ग मचमिराव फारच sमी िवतात ग सौ मचमला मतची आf हिाली sी eथ

आयापासन मी पाहत आह िावी बाप tायला सारt

नाही नाही हितात sदामचत त लाित असावत

यावर सौ मचम आfला हि नाही ग तस sाही नाही याच िविच sमी आह आमि ती मनोमन

सtावत अस

आि तर मदवाळी पाडयाचा सि मग

आनदाला उधाि आल होत िविाची पगत रागोया sाढन सरt सिवली होती उदबतीचा सवास सवार

दरवळत होता िावfबापया तािाभोवती छानशी sमान sाढली होती

पगत बसली वाढयाच सर सॲ झाल सवाानाच

आरह होत होता मचमिरावाना तर फारच आरह होता आमि नsो हो नsो हित िावf बाप मनरहान

आरह परतवन लावत होत मिलबी हा याचा सवाात

आवडीचा पदाथा असनस दा सचनाच पालन sरत ताि

माघारी पाठवत होत पगत उठली मचमिराव अधावि

िवन उठल यानी मवचार sला सायsाळी िवताना हात थोडा सल sरावा पि याचा हा उपायाच

मळापासन उtडला गला दपारच िवि उमशरा आमि

eतs पोिभर झाल होत sी सगयानी मsरsोळ फराळ

आमि चहा sॉफी वर आिपायच ठरवल हा हत

हत नमलनीम गि उिहार अशी याची अवथा झाली

63

रारी मचमिराव आपया मबछायावर पडल

पि भsपोिी याना झोपच यfना msदोनदा पािी मपhन पामहल पि त sाही िमना शविी

मनाचा महया sॳन यानी आपला मोचाा वयपाsघराsड वळमवला

आमि अधs उिडात त झाsिी उघडन पातयातन tायाsरीता sाही ममळत sा त पाह लागल

मिलबी sठ ममळना sदामचत mtाा डबयात

असावी हिन फडताळात पाह लागल पि sोिास

ठावs sसा याचा धवsा लागन ms डबा फडताळातन tाली िममनीवर पडला आमि रारीया शात वातावरिात msदम आवाि आला तशा मधया घरात झोपलया सासबाf िोरात रडया चोर चोर वयपाsघरात चोर आह चोर याच रडि

nsताच सासरबवा sाठी घhन धावतच आल त

मचमिरावानी sमदलाया अधs उिडात पामहल आमि

याया छातीत धस झाल आपली आता फमिती होिार ह पाहन यानी वयपाsघरातील उघडया मियातन पडवीत उडी मारली आमि माडीवर िायाचा मिना यानी िाधाात गाठला पि या गडबडीत उडी मारताना याच डोs पडवीतील

मशsायातील sाsामवया मडवयाला आपिल आमि

मडs फिल मचमिराव sाsवीन परत हावन मनघाल

तशा अवथतच त मिना भर भर चढन माडीवर पोहोचल sोिीतरी रडल पळाला पळाला

चोरिा मtडsीतन उडी माॳन माडीवर गला पहा

mहाना सगळ घरच िाग झाल होत चोराsड धारदार सरा असल ६ा मभतीन सगळच लाब होत पि

सासरबवा धीि होत चोर माडीवर गला हियावर यानी आपला मोचाा मतsड वळमवला सासरबवा यत

असयाच पाहन मचमिराव tोलीत ठवलया sापसाया मढगात लपल मचsि sाsवीन याया अगाला sापस मचsिला आमि त sापसान झाsल

गल आता भीती नाही असा मवचार मनात यfपयत

सासर माडीवर यउन चोरास शोध लागल चोर sोठच

मदसना sोठ लपला असावा हिन सासरबवानी sापसात sाठी tपसन पाहयास सॲवात sली आता मार eथन पळयामशवाय पयााय नाही ह ळtन

मचमिरावानी sापसाया मढगातन बाहर उडी मारली आमि धम ठोsली

मचमिरावाच sापस लागलल त यान बघन

घरयाना वािल ह भतच आह यामळ रथम

यायामाग sोिी लागल नाही पि दोघ-मतघ धीर sॳन थोड फार चोरामाग पाळल sठ पळाल ह sाही मदसल नाही थोड फार पळत िाउन चोर मनसिला र

हित सवा माघारी मिरल सवािि नतर िागच रामहल

न िािो ६ा चोराचा साथीदार परत यायचा रार चोर मवषयीया गपानी रगत होती सवााना वािल मचमि

राव eतs गाढ झोपल आहत याचा sशाला उठवा

esड मचमिराव मार िीवाया आsातान

पळत होत याना भीती होती ती सासरबवाची sाठी पाठीत बसल याची आमि आपल मबग फिल तर आपया फमितीला पारावर राहिार नाही ६ाची मशवाय सौ मचमला सगळिि tा tा ची बायsो हिन मचडवतील त वगळच

64

बयाच

वळान

मचमिरावानी माग वळन

पमहल पाठलाग

थाबल होता याया िीवात िीव आला अाप रार होती अन सारा गाव झोपत होता पळयाचा वग थोडा sमी sरत

गावापासन दर msा वनराfत िाhन त msा झाडावर िाhन बसल मचमिरावानी परपर आपया गावी परतयाचा मवचार sला पि अिन उिाडायच होत

तोपयत मवसावा यावा हित हित पहािया गारयात मचमिरावाना झोप लागली थोडया वळान

याना िाग आली तहा झाडाtाली sोिीतरी sिबित होत मचमिरावानी तशा अधारात डोळ

फाडफाडन पमहल tाली ४-५ चोर चोरीया चीिवतची आपापसात वाििी sरत होत चोर हियावर मचमिराव लिलि sाप लागल अिन ms

नव सsि याया पढ उभ होत मचमिराव भीतीन थरथरत होत आमि याया अगावर मचsिलला sापसातन थोडा- थोडा sापस tाली चोराया

sडायात पड लागला चोरानी चमsन वर पमहल ms पाढरीशर वडी वाsडी आs ती याना झाडावर मदसली भत भत

हित सवा चोर भीतीन

माल मतथच िाsन पळाल

आता मचमिरावाया िीवात िीव आला mहाना पाहत होत होती झिमि झाल होत मचमिराव

झाडावॳन tाली उतरल आमि रथम िवळया मवहीरीत िाhन अग साफ sॳन घतल वर यhन

चोरीचा माल यवमथत पोयामय भॳन ठवल आमि

तथच वाि पाहत बसल आपल नातवाes शोध घत

ययाची esड सsाळी सौ मचम मचमिरावाना उठवन

रारीया चोराची हsीगत सागावी हिन याया tोलीत मशरली पि पाहत तो तथ मचमिरावाचा पताच

नाही ती घाबॳन रडली अगबाf ह sठ आहत

प हा गधळ आमि शोधाशोध सॲ झाली sोिीतरी शsा यत sली चोरामागोमाग पळालयामय

िावf बाप तर नहत आमि त चोराया तावडीत तर नाही न सापडल मग sाय गावात शोधाशोध सॲ

झाली आमि आमि शोधमोहीम वनराf पयत पोचली मचमिराव वनराfतच तर होत शोध घिारी मडळी यायापयत पोहोचली मचमिरावानी चोराशी चार हात

sॳन nवि सोडवलला सवााना दाtमवला आमि नतर तो याया घरात चोरी झाली होती याना परतही sला आमि अशारsार tा - tा मचमिरावाच धाडसी

मचमिराव अस नामातर झाल

दपारया पगतीत याना िो तो आरह sरत

होता आमि ६ावळस मचमिरावाना तो मोडवत नहता सौ मचम मार गालातया गालात हसत होती मतला sाही गमपत sळल होत sाय sोिास ठावs

65

मचर सगती

पालवी तडवळsर

वय वषा ८

वमधानी पढारsर

वय वषा १०

ररमिमा पामिल

वय वषा ६

66

S

67

68

69

मिाल मोडक

बबी -sॉना sबाब

सामहय -

८ बबीsॉना उभ दोन भागात मचरलल २५० राम पनीर मsसलल महरया ममरया बारीs मचरलया १ चमचा आल लसि पि १२ वािी बारीs मचरलली sोमथमबर १ चमचा sमीरी लाल मतtि १ चमचा गरम मसाला २ चमच चाि मसाला ४

रड लाfस पायात मभिवन चरलया तल व मीठ

s ती -बबी sॉना गरम पायात १० मममनि ठवन बलाच sरा

eतर सगळ सामहय msा बोल मध msर sॳन चागल

मळा ६ा ममरिाच १६ भाग sरा बबी sॉनाया अयाा भागाला ह ममरि चारी बािनी दाबन मचsिवा

ह लाबि sबाब या आsाराच मदसल पामहि आता तयावर तल िाsन यावर ह sबाब दोही बािनी शलो राय sरा गरम गरम sबाबसॉस मsवा चििी बरो

बर tायला ा

खवयमगरी

70

पमनश भात (हि)

सामहय -

१४ छोिा चमचा sशराया sाडया २ मोठ चमच मलव तल १ मोठा sादा लाब -लाब मचरलला २

लसिीया पाsया ठचलया ८ चरी िोमािो अध-अध मचरलल ४ बबी sॉना उभ-उभ मचरलल लाल-

महरवी-मपवळी भोपळी ममरचीच चौsोन तsड

मलबाया फोडी १ वािी तादळ ८-१०

sाळ ममर आमि मीठ

s ती -

msा वािीत थोडा गरम पािी या आमि यात

sशराया sाडया िाsन ठवा msा भाडयात मलव

fल गरम sरा यात लसन घालन परता मग यात

sादा घाला व परता आता ms-ms sॳन सगया भाया घाला व २ मममनि परता यात तादळ घालन २

मममनि परता आता ६ात २ वािया पािी मभिवलल sशर sाया ममयााची पड व चवी रमाि मीठ घालन

ढवळा आमि झाsि ठवन मशिवा गरमा -गरम msा वाडयात मध वाढा

आमि मलबाया फोडनी सिवा

71

यामल भाि

tयाया पोया

सारिाच सामहय ndash

२ sप tवा २ sप मपठीसाtर १ चमचा वलची पड

थोडी िायफळ पावडर ४ चमच tसtस ( nमछs )

पोळी साठी लागिार सामहय ndash

sप sिीs १४ sप तल १२ sप मदा १२ sप

रवा १ मचमि मीठ पािी

s ती

सवा रथम sढfमय tवा तप घालन चागला भािन यावा परतलला tवा ममवसर मधन बारीs sॳन यावा tयात गाठी रामहया तर पोळी फियाची शवयता असत tसtस भािन यावी tयात

tसtसमपठीसाtरवलचीिायफळ

पावडर घालन चागल मळन याव tवा मठीत घट

दाबला तर चागली मठ तयार झाली पाहि eतपत tवा मळन यावा

sिsमय रवा मदा आमि मचमिभर मीठ घालाव

तलाच sडsडीत मोहन घालन पीठ घट मभिवाव २

तास sिी s मभियावर हातान भरपर मळन यावी sिsचा मलबाmवढा गोळा घhन यात साधारिपि तवढाच tयाया सारिाचा गोळा भॳन तड बद

sराव तादळाया मपठीवर हलवया हातान पोळी लािन

तयावर गलाबी रगावर भािन यावी गरमगरम

tयाची पोळी तयार आह सािs तपाची धार सोडलया tयाया ६ा पोळीची चव

tािायाया िीभवर रगाळत

राहील ६ात शsाच नाही

72


रोsोली पराठा

सामहय

१ लहान रोsोली मतtि मीठ महग हळद धया मियाची पड (चवी रमाि अदािान) आल लसि

पि (optional) sिीs तल

s ती

रोsोली वछ धhन पसन sोरडी sरावी व लगच

मsसावी हिि पराठा लािताना रास होत नाही पराठया sरता sिीs नरम मळन यावी रोsोली या मsसा मध सवा मसाल घालाव sिsची मयम गोळी sॳन याला थोड तल लावाव व परि पोळी sरतो तशी मसाला रोsोली िफ sरावी मग हलवया हातानी मपठी वर पराठा लािावा नतर मयम आचवर तल मsवा तप सोडन छान शsावा दही sauce

लोिच ६ाबरोबर गरमच सवा sरावा रोsोली अमतशय

पौटीs असत यामळ हा ms ह दी नाता होh

शsतो

73

आल मिमsया

सामहय

४ मयम आsाराच उsडलल बिाि ५६ लाfस रड

(sडच रड िाती चागल)तळिी sरता तल मतtि

अधाा चमचा मीठ चवीरमाि आल लसि पि १ िी पन sोमथबीर बारीs मचॳन १ महरवी ममरची बारीs

मचॳन

s ती

बिाि हातानी ssराव रड चॳन यावी दोही ममवस

sराव व यात सगळ मसाल नीि ममसळाव

तळहातावर तल लावन ६ा ममरिाया चपिया मिमsया बनवन या मयम आsाराया बनवि हिि

आतपयत तळया िातील नतर sढf मध तल चागल

तापवन मिमsया डीप राय sरि पपर वर sाढि हिि िातीच तल मनघन िाfल महरवी चििी tomato sauce बरोबर गरम सहा sराव

74

रीकाि जोशी

रीs ि शरि मम |

भागवतपराण रचयािागील हत

मागील लtात आपि नारदाच पवाचररर पामहल

नारदाशी झालया सवादान यासाना भगवत चररर मलमहयाची ररिा ममळाली सरवती नदीया पमचमतिावर lsquoशयारासrsquo नावाचा यासाचा

आरम आह तथ पमवर आमि msार मनान यासानी यान sल सरवतीया पमचम ति र५ाsार व तीचा रवाह तर शयारास आरम शमदमादी षिसपती दशामवतो अशा पमवर

थानी यासानी यामय चचलतच तरग नाहीत आमि वासनाची मलीनता नाही अशा आपया मानस-

रीिभागवत िहापराण - लखाक ४

75

सरोवरात अथाात आपया अतsरिात आमदपॲष परमामा आमि याया आरयान राहिाया मायला पामहल रीमभागवतामय मनगाि-मनराsार र५ सगि मनराsार मायापती fवर रयs sपात fवरान मायया साहायान sलली िगाची उपती समचत sमाानसार िीवाच या या योनीमय िम आमि याया पालनासाठी भत आमि धमा रिासाठी घतलल fवराच सगि-साsार अवतार याचा उलt प हा प हा यिार आह भगवताया सतवर माया मरगिामs िगताची उपती sरत (माया त रs मत मवात मामयन त महवरम |)

मनगाि मनराsार भगवत अशी मववाची प हा प हा उतती sा sरतात याच ms sारि सागतात sी माया िीव आमि याच अञान अनादी आह sपाया अती सवा िीव आमि िग अयतामय मवलीन होत आमि पढील sपात प हा या मथतीत मनमााि होत दसर अस sारि सागतात lsquoलीलावतsवयrsquo ही सवा भगवताची sवळ लीला आह आमि यातन सियाचा उपायदtील भगवतानी गीतमय सामगतला आह

lsquoमामव य रपत मायामता तरमत त |rsquo

ि सवाभावान मला शरि यतात त मायानदी तॲन यतात पि ञानवर महाराि यायाही पढ िाhन हितात

lsquoयथ msमच लीला तरल | ि सवाभाव मि भिल | तयास nलथडीच सरल | मायािळ ||rsquo

सवा भावान ि माझी भती sरतात यायाsररता ही मायानदी वातमवs असतच नाही मग ती तॲन िायाचा रन यतो sठ आपयाला गीतमय भगवतानी सामगतलली वचन भागवतात वळोवळी आलली आढळतील

वातमवs िीवचतय आमि र५चतय msच आहत दोही तीन गिाया अतीत आहत lsquoव गिरयातीतrsquo अस अथवाशीषाामय गिपतीला उदशन हितो आपल आमवॲपही वातमवs तच आह (व वमव sवल sताामस धताामस हताामस |) गिपतीच समचदानद र५ आमि तोच िगाचा sताा धताा हताा असा fवर असयाच याच याला माहीत आह पि मरगिामs मायमय फसलला िीव मार वॲपाया अञानामळ वतला दह समितो आमि वासननसार sम sॳन याची सt-दtामs फळ भोगयासाठी तो प हा प हा िमाला यतो या अनथााला मनवारयाच रय साधन हिि मायापती भगवताची भती (अनथोपशमन साात भतीयोग अधोि |) हिन यासानी रीमभागवताची रचना sली याया sवळ रविान भगवान रीs िाया मठsािी परम-रममय भती मनमााि होत आमि यामळ िीवाचा शोs मोह आमि भय नट होतात भागवत sथा sिाररातन दयात रवश sरत आमि अतsरिातील वासनाची िळमि वछ sरत अनsाचा असा अनभव आह sी sथा ns लागल sी मोठमोठया दtाचा मन याला मवसर पडतो

यासानी अनs sपात घडलया eमतहासाच सशोधन sल आमि भगवभतीला पटी दिाया sथा

76

यथ उध त sया यामळ sाही मठsािी महाभारतापा या वगया आढळतील ह मदाम मलमहयाचा उदश असा sी sथा वगळी sशी याचा मवचार न sरता रोयानी sथचा ममतताथा समिन यावा (ldquoमथनी नवनीता तस घ अनता | या यथा sथा साडी मागा |rdquo अस ञानवर महारािानाही सागाव लागल आह) अशा रsार १८००० लोs असलली ही समहता यानी आपया पराला शsदवाना रदान sली अtडानद हितात अयाममs टीन यास आमि शs msच आहत नारायि अतsरिात अतयाामीया ॳपान सवॳप ीरसागरात बीिभत शषावर मवरािमान आहत याया नाभीsमलामधन चतमाt र५दव हििच अतsरि चतटय उपन होतात यातील मनोॲप पर नारद नारदाच वाs-ॳप पर हिि यास आमि याच शबदॳप पर हिि शs

भगवान शsदव

शsदव हिि पिा वराय मायमय गतलला रपचात आनद मानिारा भगवरमाचा रचार sॲ शsिार नाही हिन भगवान शsरानी यासपर शsाचा

अवतार घतला तो sवळ भागवताया रसारासाठी आमि परीमताला मती द यासाठी असच हिाव लागल

शsाचाया िमत मनमवाsार होत योगी होत बालपिीच त वनात तपचयसाठी गल त सतत मनगाि र५मचतनात मन असत मग याना परत sस

बोलवायच यासाठी यासानी यती sली आपया मशयाना रीs िाच अभत वॲप सागिार भागवतातील लोs मशsमवल आमि वनात िथ शs बसल असतील तथ िाhन मोठयान हिावयास सामगतल त लोs nsन शsाचायाच मचत आsमषात झाल यानी या मशयाना मवचारल sी ह त हाला sोिी मशsमवल मशय सागतात आमच आचाया यासानी अशा अठरा हिार लोsाच भागवत पराि यासानी रचल आह शsाचाया यासाsड आल आमि भागवताचा रचार sसा होfल ही यासाची मचता दर झाली

शौनsामदs मष मवचारतात lsquoअयत मवरागी अस शsाचाया ि sवळ गायीच दध sाढायाला िवढा वळ लागतो तवढा वळ sिा ग हथाया घरी थाबत त सात मदवस परीमताला sथा सागयासाठी msा मठsािी sस थाबलrsquo सत सागतात lsquoभगवताच गि आमि लीला eतवया मधर आहत sी ि ञानी आहत याची अमवची गाठ सिली आह ि sवळ आममचतनामयच मन असतात त दtील भगवताया लीलामाधयाान आsमषात होतात आमि सगि भगवताची मनsाम भती sरतात भगवताया sथाम ताच पान sरताना तहानभs हरपन िात यास भs लागली sी sवळ बोर tाhन राहात (हिन याना बादरायि अस नाव पडल) पि शsमननाच sाय पि sथाम ताच पान sरताना परीमताची भs-

तहान दtील हारपली समथाया वरायाच विान sरताना lsquoशsासाररt पिा वराय याचrsquo अस हितात तर याया रवि भतीच विान sरताना lsquoरविी िसा

77

गि परीमतीचाrsquo अस विान sरतात अशी ही िी थोर वता आमि रोयाची िोडी या परीमताया वशाची थोरवी समवतर वमिाली आह परीमताची महमत sळावयाची असल तर याया वशाची थोरवी दtील पाहि आवयs आह lsquoशि बीिापोिी फळ रसाळ गोमिीrsquo अस हितात पवािमातील मsवा अनs मपढया चालत आलली तपचयाा अशा पर-sयाया ॳपान फळाला यत असत पमहया sदाया ७-११ या पचायायीत या पाडवाया sथा आया आहत या वशशिी मपत -शिी मात -शिी अनशिी आमशिी अशी पाच रsारची शिी दाtमविाया आहत अस डगर महाराि हितात

रौपदीपराची अवथायान sलली हया

महाभारत यि सपत आल होत पि अवथायाया मनात पाडवाचा सड घयाच मवचार होत msदा यान पाडव झोपल असताना याचा वध sरयाचा बत आtला पि रय भगवान रीs ि याच रि sरीत होत याचा वध sोि sरील भगवतानी झोपलया पाडवाना िागमवल आमि गगातीरी चला हिल पाडवाचा s िावर पिा मववास होता पि रभन सागनही पाडवपर आल नाहीत पररिामी अवथायान रौपदीया पाचही पराना अधारात पाडव समिन ठार sल ह िहा पाडवाना sळल तहा अिानान अवथायाला माॳन याच शीर आिन रौपदीला दयाची रमतञा sली आमि भगवान रीs िाना बरोबर घhन रथ घhन मनघाला अिान आपला पाठलाग sरीत आह अस पाहन अवथामा पळ लागला शविी थsयावर घाबॳन िाhन िीव

वाचमवयाचा शविचा उपाय हिन यान अिानावर र५ार सोडल पि याला त परत घयाची मवा ठाhs नहती आता अिानाया रािावर बतल तहा अिानान रीs िाची राथाना आरमभली रीs िान या र५ाराच मनवारि sरयासाठी अिानालाही र५ाराचा रयोग sरयास सामगतल दोही अर msमsाना मभडयान रलयsाळ आयासारtी पररमथती मनमााि झाली शविी रीs िाया सागयावॳन अिानान दोही र५ार परत घतली आमि अवथायाया मसवया बाधन तो याला मशमबराsड नh लागला भगवान रीs ि हिाल या अधम रा५िाला सोडन दि योय नाही रारी झोपलया मनरपराध मलाची यान हया sली मशवाय याला मारयाची रमतञा दtील त sली आहस तहा त याला ठार sर

भगवान रीs िानी tर तर अिानाया धमााचरिाची पररा घयासाठी अशी ररिा मदली अिानाच दय मवशाल होत याची हया sयान र५हयच पाप लागल ह तो िाित होता यान आपया म त पराचा शोs sरीत असलया रौपदीवर तो मनिाय सोपमवला याला रौपदीसमोर आिन उभ sल eथ रौपदी आमि अिान या दोघाया धमााचरिाची परीा आह

गॲपराला अस बाधन आियाच पाहन रौपदीया दयात दtील sॲिा

78

उपन झाली तशा पररमथतीतही मतन अवथायाला नमsार sला आमि हा रा५ि तसच गॲपरही आह तहा याला सोडा अस सामगतल याया s पन आपि धनमवाा मशsलात त रोिाचाया पराया ॳपानच िि आपयापढ उभ आहत याची पनी सती गलली नाही िशी आपली मल गयामळ मी रडत आह तस याया पमवर मातन रड नय रािानी आपया s यान िर रा५ि sलाला राग आिला तर रा५िाचा sोप रािाच sळ भम sरतो

रौपदीच वचन sस होत सत विान sरतात lsquoधय याय सsॲि मनयालीs सम महत |rsquo रौपदीच बोलि धमा आमि यायाला धॳन मनsपिी sॲिा आमि समटी दशाs होत वतया पराची हया sरिाया मवषयी अस उगार रौपदीच sाढ शsत भीम सोडयास भगवान रीs ि धमाराि यमधमिर अिान आमि eतर सवानी रौपदीया हियाला पटी मदली पि भीम रि झाला भगवतानी याला शात sल आमि अिानाsड पाहन हिल lsquoपापs य sलयाही रा५िाचा वध sॲ नय आमि आततायीला तर ठार मारल पामहि या दोही गोटी मीच शारात सामगतया आहत हिन माया दोही आञाच पालन sर रौपदीच सावन sरताना त याला मारयाची रमतञा दtील sली होतीस ती पिा sर तसच मतला भीमाला आमि मला ि मरय असल तही sरrsquo अिानापढ आता पचरसग उभा रामहला पि भगवभत अिानान रीs िाचा अमभराय िािला यानी अवथायाया डोवयावरील मिी फत sाढन घतला आमि याला मनरभ sॳन सोडन मदल अशा रsार रा५िाचा

शारीररs वध तर झाला नाही हिन अिान र५हयया पातsापासन वाचला आमि अवमामनत आमि मनरभ झायान अवथायाला म यहन भयsर मशा झाली अवथामा मचरिीव आह यामळ डोवयावरया िtमया दtातन याची सिsा नाही

या रसगात अिान आमि रौपदी दोघाची महानता मदसन यत यास रौपदीच विान sरताना हितात lsquoवामवभावाrsquo हिि सदर वभावाची अपsाराचा बदलाही उपsारान घिारी रौपदी सदर वभावाची आह हिन भगवताना मरय आह रौपदी दयची मती आह यमधमिर धमा होय भीम बल नsल सहदव बिी आमि ञान या चार गिाचा िीव अिान होय ह गि तहाच शोभन मदसतात िहा याचा दयाॳप रौपदीशी मववाह होती िहा धमााला त ही रि मानाल तहा रौपदी ममळल आमि रीs ि सारथी होfल

उतरया गभाावर र५ाराचा रयोग

पि अवथामा eथच थाबला नाही पाडवाचा प हा बदला घयासाठी यान अमभमयची पनी उतरया पोिात वाढिाया पाडवाया उतरामधsारी असिाया गभाावर आमि पाडवावर प हा र५ाराचा रयोग sला उतरा याsळ झाली भगवान रीs ि वारsला िायासाठी रथावर आॲढ झाल होत तवढयात उतरा तथ आली आमि आता वरात भगवताची राथाना sॲ लागली lsquoिगदीवरा आपि माझ रि sरा या िगात रयsिि दसयाया म यला sारि होत आह अशा पररमथतीत आपयासारtा मला अभय दिारा sोिीच नाहीrsquo

79

भगवतानी िािल sी हा अवथायाचा र५ाराचा पररिाम आह यानी आपया सदशान चरान याच रि sल हा उतरया गभाात वाढिारा पाडवाचा वशि हििच परीमत उतरन पाडवाsड धाव न घता रीs िाsड धाव घतली सत सागतात आपल दt eतर sोिाला सागयापा भगवताना सागाव

lsquoसt दवासी मागाव | दt दवाला सागाव ||rsquo

sतीच अलौमss मागि

भगवान वारsला िायासाठी मनघाल भगवताच िाि sिालाच सहन होिार नहत आता याना sतीन अडमवल र५ाराया सsिातन मत sरिाया भगवताची मतन तती sरयास सॲवात sली sती हित

ldquoह भगवता आपि सवा िीवाया आत आमि याया बाहरही यापन आहात तरी सिा आपि रs तीया पलीsड असयामळ रs तीच मवsार असिाया eमरयानी मsवा अतsरिव तनी िािल िात नाही eमरय आपया सतवर बा६ वत िाि शsतात पि आपि मायया पडान झाsल असयान माया सारt अञानी त हाला िाि शsत नाहीत (सबा६ अयतरी त ms दतrsquo आमि lsquoनमत नमतrsquo शबद न य अनमानाrsquo अस आपिदtील आरतीमय दतरयाना हितो पि अथा न िािता)

ldquoह दवsी नदना वासदवा नदनदना गोमवदा आपिास आमचा प हा प हा नमsार आपि दट sसाला माॳन दवsीच िस रि sलत तसच माझ माया पराच आपि वळोवळी रि sलत

वनवासातील अनs आपती लााग हाला लावलली आग मवषरयोग आमि यिात रमतववीयाया अरा पासन आमि आता अवथायाया र५ारापासन आपि आमच रि sलत

ldquoउच sळात झालला िम मवा आमि सपती यानी गमवाि झालली मािस आपल नाव घh शsत नाहीत sारि आपि वतिवळ रापमचs वत व वासना न ठविायानाच दशान दता आपि अनादी अनत सवायापs सवाच मनयत sाळवॲप असलल परमवर आहात भदभावामळ आपापसात sलह sरिाया सवामय आपि समानॳपान सचार sरता आपि मववाच आमा आहात आपि वावमवs िम घत नाही sी sमा sरत नाही तरीही पश पी मषी eयादी योनीमय िम घhन मदय sम sरता अस मदसत ती आपली लीलाच होय िगाच वामी असनही यशोदामात sररता आपि बाळ लीला sयात या तर सवानाच मोहन िाsतात गोsळात द६ाचा डरा आपि फोडलात तहा यशोदा माता रागावली आमि आपयाला बाधायला हातात दोरी घhन आली यावळी घाबॳन िाhन बावरया डोयानी आमि मान tाली घालन आपि उभ होतात या छबीची आठवि होताच मी मोमहत होत tद भय याला भीत याची sाय ही अवथा

आपया िमाची sारि सागताना महापॲष अस हितात आपला मरय भत प यलोs रािा यदची sीती पसरावी हिन याया वशात आपि अवतार घतलात sाही हितात वासदव दवsीन पवािमी (सतपा आमि प नी) आपयाsडन आपि

80

परॳपान पोिी याव असा वर मामगतला होता हिन आपि अिमा असनही द याचा नाश आमि िगाच sयाि sरयासाठी याच पर झालात तर दसर हितात प वीचा भार हलsा sरयासाठी र५दवान आपली राथाना sयान आपि रsि झालात पि मला तर tर sारि वगळ असाव अस वाित ि लोs या ससारात अञान वासना आमि sमाबधात िtडयामळ पीमडत झाल आहत यानी रवि आमि मरि sरयायोय लीला sरयासाठी आपि अवतार घतलात आपया चररराच रवि गायन sीतान sरिाया भतिनाना आपया चरिाच दशान होत आमि यामळ याचा िमम यचा रवाह sायमचा थाबतो

भताया eछा परमविाया रभो आपया आरयाला आलया आमि आपल सोयर असिाया आहाला सोडन िािार sाय यिात रािाया वधाच पाप sलया पाडवाना आपयाtरीि sोिताही आरय नाही िीव नसल तर eमरय ीि होतात यारमाि आपयामशवाय पाडव मsवा यदवशीयाना sाय मsमत आह

अशी भगवताची तती sॳन sती भगवताsड आिtी ms मागि मागत सवा सsि दर होhन सtाच मदवस आल असताना अस मागि मवपरीतच नह तर अलौमss आह ती हित lsquoमवपद सत न शवतर तर िगगरो | भवतो दशान ययादपनभावदशानम ||rsquo १८२५ ह िगगरो आमया िीवनात पावलापावलागमिs सsि यवोत sारि सsिाया वळीच आपल दशान नवsी होत आमि दशानानतर तर

िम-म य या फयातन सिsा होत आपल नहमी दशान हाव यासाठी वारवार दt आली तरी चालल sारि यावळी आपि िवळ असता आमि आता सtाया रसगी आपि आहापासन दर िात आहात ह मला सहन होत नाहीrdquo मनsाम भतीच ह सर आह आपया eछा पिा हायात आपली सsि दर हावीत यासाठी राथाना sरतो भगवत या गोटी पिा sरतो पि तो मार आपयापासन दरच राहतो याsररता lsquoमनsामrsquo भती असावी असा सत आमि शाराचा आरह आह यान भगवताची आमवॳपाची राती होत

ldquoआपि मववाच वामी आमा आमि मववॳप आहात यदवशी आमि पाडव याच मवषयी माया मनात असलल नहपाश आपि तोडन िाsा माझी बिी सर-भर न होता अtड आपया मचतनात आमि आपयावर रम sरीत राहो ह योगवरा मी आपयाला वदन sरतrdquo

sतीन sलली तती आमि अशी मागिी sलली पाहन भगवतानी नसत ममत sल आमि मतची बिी आपया मायन मोमहत sली आतापयत ती रीs िाला भाचा समित होती आमि रीs ि रोि मतया पाया पडत असत आता मतला याच fवरवॲप िािवल भगवताना आपल fवर वॲप अञात ठवन आपल मळच आया-भायाच नात sायम राहाव अस वाित असाव यशोदलाही मtात र५ाडाच दशान sरमवयावर यानी मतच बिी मोहन िाsली ििsॳन याच माता-पराच नात sायम राहील

81

मपतामह भीमाच दहमवसिान

आता यमधमिर पढ होhन भगवताना राहयाचा आरह sॲ लागला आपल बाधव मारल गयान तो अिनही दtी होता यिात सवाना मारयाचा अपराध याला िाचत होता तो हिाला lsquoमाझ अञान तर पाहा sो६ा sरयाचा आहार असलया या शरीरासाठी मी अनs अौमहिी सयाचा नाश sला बालs ममर सग-सोयर गॲिन याचा मी रोह sला रािान रिच पालन sरयासाठी धमायिामय शरचा वध sला तर पाप लागत नाही या शार वचनान माझ समाधान होत नाही यञयागानी या पापाच पररमािान होिार नाही sोियावधी वषाानतरही नरsातन माझी सिsा होिार नाहीrsquo (अस हििारा धमाराि यमधमिर हा msमव पाडव वगाात रवश sॲ शsला असा महाभारतात उलt आह)

यास महषी आमि वत भगवतानी अनs रsार याची समित sाढावयाचा रयन sला पि

याच समाधान होfना शविी याची समित पियासाठी ms उपाय हिन भगवतानी शरशयवर असलया भीमाचायाsरवी याला

धमााचा उपदश sरमवला tर तर भगवताना थाबयाच आिtी ms sारि होत त हिि याची रतीा sरीत असलला आमि उतरायिाची वाि पाहात असलला याचा परमभत भीम भीमानी यायाsडन वचन

घतल होत sी तमया सम तमच दशान घत मी राि सोड eमछतो तहा म यसमयी आपि मला दशान ा

भीमाचायाचा म य मsती मगल होता भगवताबरोबर यावळी याया भिीला र५षी रािषी दवषी नारद धौय यास भारवाि वमसि परशराम अमसत गौतम अमर मववाममर ब हपती शsदव eयादी भरतवशाच भषि असिाया मपतामहाना भियासाठी उपमथत होत पडया पडया मनानच भीमानी सवाचा यथायोय समान sला वलीलन मन यॳप धारि sलया भगवताचा रभाव त िाित होत याची यानी मनोमन पिा sली रीs िाया सागयावॳन यमधमिराला सवाया सम धमााचा उपदश sॲ लागल वत आमि यासामदsानी sलया उपदशान यमधमिराचा शोs दर झाला नाही आमि आता म यशयवर असलया परमभता sडन त याला उपदश sरवीत आहत ही भगवताची ms लीलाच आह भीमाचाया हितात

ldquoह धमापरानो त ही सवािि रा५ि धमा आमि भगवताच आमरत आमि याया आञा पाळत असनही तमयावर sवढा अयाय झाला तहाला mवढ sट भोगाव लागल रय धमापर रािा यमधमिर गदाधारी बलभीम गाडीव धन यधारी शरारवता अिान आमि वत सममर रीs ि msर असताना तमयावर mवढया मवपती यायात ना

रािा यावॳन अस मसि होत sी या sाळॲप fवराची eछा sोिीच िाि शsत नाही ञानी पॲष सिा याबाबत मोमहत होतात हिन ससारातील या

82

घिना fवरछया आधीन आहत असा मवचार sॳन त ही अनाथ रिच पालन sरा

ह भगवान रीs ि साात आमदपॲष नारायि आहत आमि आपया मायन लोsाना मोमहत sॳन गतॳपान लीला sरीत आहत त ही याना आपला मामभाh ममर महतsताा मानता आमि याला आपला दत मरी mवढच sाय आपला सारथीदtील sलत ह रीs ि सवाामा समदशी अमवतीय अहsाररमहत आमि मनपाप असन याच अयत गढ वॲप फत भगवान शsर दवषी नारद आमि वत भगवान sमपल हच िाितात आपया अनयरमी भतावर त अनत s पा sरतात sवळ याच sारिातव माया राियागाया वळी यानी मला साात दशान मदल योगी पॲष भतीभावान आपल मन यायात गतवन आमि वािीन याच नामसsीतान sरीत शरीराचा याग sरतात आमि sमाबधनातन िम-म य या चरातन मत होतातrdquo

यानतर भीमाचायानी विाारमानसार वभावमवमहत धमा वराय व आसतीमळ होिार मनव ती आमि रव तीॳप मवमवध धमा दानधमा मोधमा रािधमा रीधमा आमि भगविमा याच विान sल धमा अथा sाम मो ह पॲषाथा याया रातीची साधन यामवषयी अनs उपायान आमि eमतहास सामगतला सरमसि मविसहरनामतोर याच वळी यानी यमधमिराला सामगतल याच पठि आमि भगवताच मरि हा भगविमा आह (आ शsराचायानी यावरच आपल पमहल भाय मलमहल आह)

अशा रsार उतरायि सॲ होf पयत यमधमिराला उपदश sयावर यानी आपल मन आपया समोर असलया पीताबरधारी चतभाि भगवान रीs िाया मठsािी msार sल आपया eमरयाया सवा व ती रोtन धरया आमि मोठया रमान भगवताची तती sरयास आरभ sला यानी ११ लोsात sलली भगवताची तती मळातन वाचयासारtी आह मवतार भयातव eथ दत नाही अशा रsार आमवॲप भगवताया मठsािी आपया सवा व ती लीन sॳन अतsरिात आमि रय टीसमोर भगवताच दशान घत असताना आपया आयाला भगवतामय लीन sॳन घतल यावळी दवतानी प पव टी sली

उतरायिातील म यचा अथा आह ञानाया मsवा भतीया पररपवव अवथत म य यि भीम महाञानी होत तरीही त रभरमात तमय होhन यानी राियाग sला ही घिना हच पिमवत sी sवळ ञान नह ञानोतर भती रि आह (तषा ञानी मनययता msभमतमवामशयत | गी ) सवा िीवन याया यासात िात याचच अती मरि होत आमि lsquoअत ममत सा गतीrsquo सवा िीवन भगवताया मरिात गल तर याला अती भगवान मवसर पड दत नाहीत भीमानी आपया ञानावर मववास ठवला नाही त भगवताना शरि गल भीममपतामहाचा म य मगलमय sरयासाठीच sी sाय यमधमिराच मनममत sॳन भगवान तथ गल

यमधमिरान याची यथायोय अतमरया sरमवली भगवताची तती sरीत s िमय रदयान सवा ममषवर आपया आरमात परत गल रीs ि आमि

83

भीम यानी sलया उपदशाया रविान यमधमिराच सवा सशय मफिल आमि अतsरिात मवञानाचा उदय झाला भगवताया आञत राहन आपया बधसह eरारमाि प वीच राय त sॲ लागल sाही ममहन हमतनापरात राहन भगवान रीs िानी वारssड रयाि sल

अिान उतरा sती आमि भीमाचायानी वगवगया पररमथतीमय sलली भगवताची तती आपि पामहली डगर महाराि हितात भगवताची तती मरsाळ sरावी सsाळ दपार सयाsाळ तसच सtात दtात आमि म यसमयी (सtावसान दtावसान दहावसान) याsररताच शsराचायाामदsानी आमि सतानी अयत गय अशी अनs तोर रचली आहत अिान आमि उतरा दtात sती सtात तर भीम अतsाळी तती sरतात सामाय मािस सtात दवाला मवसरतो सवा िीवावर भगवत अनत उपsार sरीत असतो दtात मािसाला दवाच मरि होत हिन मवपती tरी सपती होय हिन sती असा वर मागत िगातील महापॲषाया िीवनात दt रथम यतात ताॲयमद

मवामद रयमद आमि अमधsारमद या चार रsारया मदामळ मािस दवाला मवसरतो याला sीतानात िाळी वािमवयाची लाि वाित याच पाप मािसाया मिभवर परमवराच नाव यh दत नाही sतीया ततीया या २६ लोsात सायशाराची २६ तव सामगतली आहत

या लtात आपि पाडवाया मदय वशाचा eमतहास पामहला अशा वशात िमलला थोर रािा परीमत याला भागवत सागि हच शsाचायाया अवताराच msमव उमदट होत याची sथा आपि पढील लtात पाह

मळ भागवत भागवत दशान आमि भागवत रहय या रथातील sथानs व मवचार sवळ लtनीs हिन आपयापढ माडयाचा आमि sथतील बारsाव पाहयाचा sलला हा अप रयन आह ही लtमाला आपयाला s िsथची गोडी लागयास साहायs ठरो हीच या रीs िािवळ राथाना

|| रीs िापािमत ||

84

अॲि मिोहर

मनोगत

दरया sाळात मगळावर घडलली ही sथा अथाात यावळी मराठी मsवा eतर भाषा नहया थाबा त ही नीि

समिावन घतल नाही बहधा eतर भाषा नहया हिि भाषाच नहया मािस होती पि ती दtील आि आपयाला समििार नाहीत अशी िथ ही sथा घडली तथ मािस होता पि याला ना मन होत ना भाषा ि sाही होत त

sालया sाळापा tपच वगळ आपया समियाया बाहरच हिन आिया वाचsासाठी ही sथा याना समिल अशी सादर sली आह

उपोघात

मनोबद यहङsार मचतामन नाह

न च रोरमिव न च रािनर

न च योम भममना तिो न वायः

मचदानदॳपः मशवोऽहम मशवोऽहम ||

मवषाण

85

आमा िहा ञान आमि भावना ६ा दोहचा सपsा तोडतो तहा याला ms असीम शातीची अनभती होत अशी अनभती भगवान बिाना महापररमनवाािाया msा िात झाली मानवाला बधs sरिा-या दोन गोटी - ञान आमि मन - ६ावर पिात मविय ममळमवि हििच महापररमनवााि मया मानवामध फत भगवान बिानाच त साधल होत

मवषाि मनवारs sरात मसतर आमि गबी ह दोन

मवशष अमधsारी msा महवाया चचसाठी msर

आल होत mरवी सगळ sाम घरी बसनच हायच पि

गतता पाळायची असली sी भिीमधनच चचाा होत

मगळमानवाया अमतवालाच धोsा पोहोच शsल

अशा sाही शवयता समोर आया होया या मवषयी अमधs सशोधन sरयासाठी हिन प वीवर sाही पशिसना पाठवन मतथया वातावरिात sाही नदी sरि आवयs होत ह सगळ sस sरायच ६ाच planning sरयासाठी आिची ममिग होती

ldquoत पशिची यादी तयार sली आहस नाrdquo मसतरनी गबीला मवचारल

गबीन सगळी नाव मसतरमध उलगडली

mss sॳन या पशिसची सगळी मामहती मसतरनी तपासली मदचरवात मनवारs फवार घिार लोs sमी अमधs रमािात रास होिार सगळ

यवमथतच होत

आता ६ामध sरोल रप हिन हा रास नसिार दोन तीन लोs घातल sी sी मलि पिा होfल

ldquosरोल रप हिन मनरोगी अशा sोिाच नाव सचमवल

आहस sाrdquo मसतरनी मवचारल

ldquoनाही अिन पि तो sाही र बलम नाही प वीवर eतवया sालानतरची पमहलीच रीप ही प sळ लोs

तयार होतीलrdquo मtडsीsड पहात थोडयाशा तरीमधच गबी हिालाrdquoमी दtील तयार आहrdquo

मसतरन यायाsड रोtन पामहल महवाच sाम समोर पडल असताना गबीचा असला मवनोद याला आवडला नाही ldquo ह पहा ह धोवयाच sाम आह

मतथन आयावर तला sाही रास सॳ झाला तरrdquo

चाचिी रप सबमधत eतर तयारी झायावर दोघानी ममळन sायावाहीसाठी अहवाल पाठमवला

eरा सतराया मियावरील बाsनीत शातपि डोळ ममिन

बसली होती tाली

वगळाया उचवर

िोडलया eमारतच िाळ पसरल होत या िायामधन सळsन

esडन मतsड िािारी हवाf वाहन यामधन

आपापया sामाया िागी िािार लोs नहमीचच

य वर सपिा आsाशावर sायम सरs चादर पाघरलली यातन अधs मदसिार बाहरच आsाश

आमि sायम tिाविारा प वीचा बारीs मनळा मठपsा

86

eतवयात मगळ समाचारच परs डोवयात

उलगडल गल ldquotप

sाळानतर प वीवर

रवासी यारा सॳ

sरयाची परवानगी सरsारन मदली आह पवी तथ

sाही अपघात झाल होत रवासी sपयानी प वीवर यारा सॳ sराया अशी सघमित मवनती sली होती सरsारन अपघातामागील sारि प हा तपासली sाढलया मनsषाारमाि मनवडs रवासी sपयाना तथ मोमहमा नयाची परवानगी द यात आली आहrdquo

मदमध उमिलया रोतानी eराया यरल वब

मध िन वादळ

भिािल तीच

गपिाची भावना िि

रचड भोवर गचपिाचा बाध तोडन बाहर उसळायला लागिार आहत eरान पिsन उठन नाsात यरल र मारला यरॉसला शात

sरिार रय sाम sॳ लागल eराला लगच बर वािल eराला अधनमधन ldquoमदचरवाताचrdquo झिs

यायच मगळावरील साधारि १० िवs लोsाना मदचरवाताचा रास होता आमदम मानवाया िीसमधील बामधत भाग sाही लोsामध मधनच

रभाव दाtवायचा डॉविरानी eराला सामगतल होत

रास झायाबरोबर यरल र नाsात फवारला sी ताबडतोब बर वािल फवारा मारताच eरा सावरली प वीवर रवासी मोहीम घhन िायला ममळ शsल ६ा मवचारान ती tप उसामहत झाली

ldquoआsाशगगा पयािनrdquo ही मगळावरची ms

यशवी पयािन sपनी होती sपनीया यवथापsामध fरा ही िात अनभवी होती प वीवर पढची सहल नयाचा रनोराम eरात उमिला मतया अयाधमनs िीवारॉमनवस वगान sाम sॳ लागया ldquoपरातन मानवाचा eमतहासrdquo हा मतचा मवशष

अययनाचा मवषय होता प वीवर रवासी घhन

िायला मतला आवडल असत पि मगळाया अमधपती ॲरमिीन प वीवर रवासी मोमहमा नयास

बदी घातली होती आधी अशा रवासी मोहीमा मनघायया msा मोमहमत अपघात झायानतर अमधपतनी प वी मोमहमावर पिा बदी घातली होती अपघाताची सगळी मामहती लsरी sायानसार गत

ठवली गली होती

eरान आिचा रनोराम प हा उलगडला ldquoप वीवर पधरा रवाशाची सहल यायची आह उा सयाsाळी उडडाि sरात हिर हा

रवासाच मामहती पर आमि सरया सचना गायातील नहमीया मठsािी आहत तो उलगडन

यारमाि sायावाही sरावीrdquo याचा अथा हा होता sी

87

पयािन sपयाया लॉमबगला दाद दhन अमधपती ॲरमिी-सsलान प वी पयािनाला परवानगी मदली होती

eरा भराभरा तयारीला लागली tप sाम समोर पडली होती प वीवर पमहली रवासी मोहीम नयाया िबाबदारीच मनयोिन sस sरायच ६ाची मतला पिा sपना होती पि अचानs समोर ठाsलया sायाभारान मतया पोिात tडडा पडला पौमटs

sारयामधन hिाा भॳन घताच मतला तरतरी आली मोमहमत यिा-या रवाशाना सचना पाठवन झाया मोमहमया आवयs मामहतीची sाड अमधपतया sात फाfल sली मतन बॉसला अफा-नळी िोडली यायाशी सगळा सवाद नहमीरमाि घरी बसनच साधता यिार होता पि तो हिाला माया oमफसमधच य

ह nsताच eराला थोड आचयाच वािल

oमफसमध sामाला िायाची वळ फारच थोडया रसगी यायची आि बॉसन अफा-नळीवर सचना न

दता भिायला बोलावल हिि महवाची ममिग

असिार eरान sबडामध िागलला वलीपानापासन

बनवलला झगा मनवडला प थीवर हि अशा वली फल िममनीवर उगवावी लागायची मsती मागसलल

आमि अडािी लोs होत त eथ तर पामहि तशी फल

वनपती अगदी मोठाल व दtील अिछापsामधन

दहा मममनिात छापन ममळतात लािोलाबनी छापलली मवमवध आsाराची रगीबरगी फल वली घराघरात आमि बाहर मॉसमध रयावर - सगळीsड

हीच वनराf पसरलली ममहयापवीच eरान

सभारभासाठी असावा हिन फलापानाचा eमवनग

झगा आिला होता

ldquoह पहा eरा मला sाहीही घोिाळ नsोत ही पमहली मोहीम अगदी छान झाली पामहि sपनीच भमवतय ६ावर मवसबन आह प वी पयािनातन अमाप

मनधी उपलबध होिार आह sपनीसाठी तसच

अमधपतसाठी तो फार महवाचा आह मला रवाशाsडन sठयाही तरारी नsोत तसच

अमधपतsडन दtील मनयम मोडल गयाची पर

नsोत रवासी tष हावत हिन आपि ms tास

परवानगी घतली आह अमभs सरोवराला लागन

असलया ररसॉिामध तमची उतरयाची सोय आह हा भाग फत सरsारी अमधsा-यासाठी राtन ठवलला आह पि sवळ आपया sपनीसाठी तो ममळमवयात

मी यशवी झालो पाचया वमवs यिात नट

होयाआधीची पवातरािी सरोवर आमि वनराf मतथ

tास रवाशासाठी मनमााि sली आह आसपास दीड

हिार अतरारापयत आमदवासचा मागमस दtील

नाही परातन sाळातील राहिी sठयाही धोवयामशवाय बघता यfल तसच िममनीत लागवड

sलया पदाथापासन आमदवासी पितीन मशिमवलली hिाा त हाला मतथ घता यfल आपया hिाा sारयापा हा वगळा रsार रवाशाना नवsीच

आवडलrdquo

मशिमवलल अन तडान चावन आमदम

मानवारमाि hिाा ममळवायया sपनन eराला हस

ििल mरवी sारयामधन hिाा घhन तरतरी ममळमविार दहा-पधरा मगळमानव sठलासा महरवा

88

चोथा चघळन पोिात ढsलताहत sस वािल पि

परातन sाळात थोडावळ डोsावयापरत ठीs आह

ldquoसर त ही sाळिी sॳ नsा मी सगळ यवमथत

बघनrdquo

ldquoमाझा त यावर मववास आह हिनच मी तला पाठमवत

आह मार माझा मववास धळीस ममळव नsोस मतथन

sाहीही वत eथ आिायची नाही हा महवाचा मनयम

त आमि सगळ रवासी पाळतील ६ाची िबाबदारी तझी आह sठलही मवषाि eथ यh नयत ६ासाठी अमधपती मडळ िागॲs आहrdquo eरान प हा msदा sपनी अमधsा-याना tारी मदली sी ती सगया मनयमाच sािsोर पालन होत आह ६ाsड ल दfल

प वी यारा सॳ

झाली eरान आपला

सगळा रवासी गि नीि बघन

घतला पाच तॲि चार तॲिी दोन वररि नागररs

आमि चार मsशोरवयीन अस सहsारी रवासी होत

यानात बसया बसया सगयाचा msमsाशी अफा सॳ झाला रवासी नता ६ा अमधsारान eराला सगयाच सवाद नीि उलगडता आल याची उसsता परातन भमीवर िायाच थोडस भय आमि

डोवयात मsतीतरी रन eरान ह बरचदा बमघतल होत

मतन वळ न दवडता आपल रातामवs भाषि यायात

उलगडायला सरवात sली

ldquoस वागतम आsाशगगा पयािनाया प वीयारत आपल वागत आपल नारदरमरी यान

फत तीन चडतासात प वीवर पोहोचिार आह पाचया मववयिात नट होयाआधीची परातन प वी आपिास

बघायला ममळल रवाशासाठी sलया tास ररसॉिावर आपि रहािार आहोत आसपासचा मनसगा बघायला आपि िाh आमि मफॳन थsयावर आमदम

िविाचाही आनद घता यfलrdquo

ldquoह ह हि आमदम िविाचा आनदrdquo msा मsशोर मलान याया ममराला अफा sला ldquoमी तर असल sाहीही tाhन बघिार नाही माग msदा मपsमनsमध hिाा sारि मबघडल होत तहा असला चोथा चघळला होता मला तर उलिीच झाली होतीrdquo

याचा हा सवाद

झाया झाया eराला

बाsीयाच दtील अफा उलगड लागल

तो गलबला उलगडन eराच डोs भिभिल मतन

अफा वीsार बद sला आमि आपल भाषि पढ सॳ

sल

ldquoतमयापsी sाही ििाना मामहत असल पि

सहलीसाठी प हा सागत पाचया मववयिात

प वीवरील मानवाची रचड हानी झाली आमि त प हा आमदवासी अवथत पोहोचल मववयिात सवा नट

होिार ह िािन मवमवध रातील मनवडs तञ यतनी आधीच tबरदारी घhन ठवली होती ms हिार

89

नागररs यावळच तरञान आमि सs ती घhन

मगळावर वतीला आल eथ सवा रात मानवान रचड

रगती sली परातन मानवाना रासिार दोन मवषाि-

भाषा आमि मन ६ाच सपिा उचािन sरयात

मगळमनवासी मानवाला यश आल सवा रsारया भाषा आपोआपच नट झाया थि मदत अफा sरयाची सोय झायामळ sठयाही शबदाची गरिच रामहली नाही सवा सवाद थि य यरल लहरनी होh लागल

मन नावाया भयानs मवषािसमहाचा डीनmमधन

सपिा नायनाि sयामळ सवा मगळ मनवासी मानव

msसध झाला आि आपि ६ा रगत अवथत

पोहोचलो आहोत आमदवासी मानवापासन आपि

सगयाच अथाान tप दर आललो आहोत तरीही आपयाला आपल मळ मठsाि बघयाची आतरता आह मतथ पोहचयावर परातन स टी आपयाला मदसल मतचा फत तथच आनद लिा तथन sोठलीही वत आिि ह धोवयाच आह sाहीही आिायला परवानगी नाही ह लात ठवाrdquo

प वीवर पोहोचयानतरच सगळ सोपsार होhन मडळी आपापया sामध मवसावली थोडा आराम झायावर सगयाच आमलशान हवाf

वाहनामधन आिबाि या पवातरािीभोवती उडडाि

झाल सरोवराया बािन भिsती झाली मगळाया आsाशासारtी तथ धसर सरs चादर नहती तर वछ मनळा मनतळ रग वर सवार पसरला होता सरs sवच नसयामळ मतथन सया दtील फार रtर आमि भाििारा वािला तसया रsाशाची

मगळवासना सवय नसयान रयsान य हीसारs

sपड आमि डोयावर आवरि लावली होती eरान रवासी परs वाचललच होत यामळ sाही उसाही रवाशाना घhन अगदी पहाि ती सरोवराया sाठावर गली होती मतथन सयोदय tप वगळा मदसतो हि आमि तसा तो याना बघायलाही ममळाला मगळावर सरs चादरीमधन मदसिारा सया ms छोिासा मफवsि

गोल असतो प वीवर मोठा sशरी गोलाsार उगवता सया सगयानी बमघतला सरोवरात प वीवरच sाही िीव तरगत होत उच शर माना वाsवन वाsवन त ६ा पाहयाsड बघत होत याचा ववs ववs आवाि

sोिालाच समिला नाही पि sाही अनाsलनीय

अफा मार मदत उलगडया नवsीच याना sाहीतरी सागायच असल पि मरववसी िमत नसयान eलाि

नहता पढया वळस ६ाचा अफा sविार आिायला हवा मपवया ठाच तरगत मवमचर िीव

बघन सवानी वगळ sाहीतरी पामहयाची नद sली ldquo६ाना बदs अस हितातrdquo eरान मामहती परमवली

थsनभागन ररसॉिावर परत आयावर अन

मशिवन चावयाचा आमदवासी सोहळा पार पडला बहतsानी त नाममारच चाtल यानतर सगळी मडळी घाfघाfन आपापया sात hिाा sारिी फवारायला पळाली eरान मार पसामधन छोि hिााsारि sाढन

थोडासाच वाफारा घतला थोडाच - sारि मतन

तािलीमधल मशिमवलल सगळ अन चवीन tाल

होत मsतीतरी मवमचर रsार होत यात अगदी आमदमानव sरीत असावत तसच पोि msदम िडिड

भास लागल हिन थोडा उिाा फवारा घतला आमि

90

msिीच भिsायला ती बाहर पडली

ररसॉिाया बागत िममनीत उगवली िािारी मsयs मवमचर फल वली आमि झाड होती यासाठी sवढी तरी िमीन यापली गली होती ही अsारि

उधळपटी पाहन eरा अचमबत झाली मगळावर िममनीच मोल सगयानाच मामहत होत

अिछापsासारtा वत आमि तडs उपाय असताना अशी वनराf उगमवयासाठी रचड िमीन आमि वळ

वाया घालमवि हिि tरोtर मtापिाच होत पि ह

sवळ रवासी sर असयामळ eथ ह मदाम tचा sॳन

उभारल आह रवासी उपनाच त मोठ साधन आह ह

eराला माहीत होतच

प पवामिsामध tप वगवगया रचना होया माग सरोवराया मनळाfचा पडदा यासमोर ही sठही न पामहलली चमsाररs प पवामिsा eरा िभर मोहन गली प हा msदा डोवयात रचड गचपिा आमि यात sदलया वादळाचा दबाव मतला ळ

लागला मदचरवाताचा झिsा होता प हा eरान घाfन

पसा धडाळली पि यरल फवारा sातच रामहला असावा गचपिा अमतशय वाढला डोs फित sी sाय अस वािल ६ा मवमचर प पवामिsचा हा पररिाम

असावा मवचाराया या भरात eरान झपाियासारtी प पवामिsतली चार फललली रोप मळापासन उपिन

पसामध sबली आमि ती sाsड वळली िबलवर पडलला यरल फवारा नाsात मारताच ती प हा भानावर आली वडाचा िोर सरताच मतन पसामधील

रोप बाहर sाढन पामहली आपि ह sाय sल मतला माहीत होत sी मातीबाहर ही रोप मरतात परत बाहर

िाhन प हा ती मातीत रोपयाची मतला फार भीती वािली sोिी पामहल तर याला sाय उतर ायच

रोप मॳ नयत हिन मतन msा बािलीत पािी घhन

यात मळ बडवन ठवली पि दोन तासामध ती मलल

झालली वािली रारी बाहर िाhन eरान प पवामिsतली माती msा मपशवीत भॳन घतली आमि रोप या मपशवीत tोवन ठवली

सहल सपली दस-या मदवशी परत मनघायच होत मपशवीमधली रोप आता तािीतवानी मदसत होती sालया sयानी फलन मtमली पाsया उघडया होया तो गमहरा मनळा रग पाहन eरा प हा भोवरली तोच गचपिा िािव लागला नाsात र मारता मारताच eरान प परोप मगळावर परत नयाचा वडा मनिाय घतला सहलीसाठी नलल sपनीच बरच सामान

होत msा डबयामध मतन सफाfन रोपाची मपशवी दडमवली यात पािी मशपडायला ती मवसरली नाही परतीया सफरीत sपनीचा मशवsा असलला तो डबबा मतन वतिवळच ठवला

अरमतम सहल झायाबदल सवा रवाशानी eराला तडभॳन धयवाद मदल यानथानsावर सगयाया सामानाची तपासिी झाली तहा eरा िस

होती पि sपनीचा मशवsा असलला तो डबा sोिी उघडायला लावलाच नाही eराची प परोप सtॲप घरी पोहोचली

घरी आयावर eरान घाeघाfन msा

91

लािोिबया sडात ती रोप लावली फल sया सगळी गळन गलली ती रोप िगिार नाहीत अस मतला वािन गल पि रयन sरायला हवा होता मतन

अफावबवर नायरोिन tराsाची oडार मदली या गोया लगच मतया घरी पोहचया झाया चार-पाच

मदवस tराs दताच सगळी रोप msदम तरारली पधरा मदवसात फाावर sयाही डोsाव लागया eरा tपच थराॳन गली छापलली फल घरात

सिमवयाnविी वत िोपासलली ही मtमली फल

मतला ममळिार होती मतन तर वाचल होत sी अशा रोपाना वतची मपल दtील होतात eरा या मदवसाची वाि पाह लागली आमि tरोtरच ms

मदवस sोवया अsरानी मातीमधन डोs वर sाढल

वाहवा हिि माझी वमनममात बाग मी फलव शsत

प हा डोवयात गचपिाचा मवफोि प हा नाsात

यरल फवारा आता eराला मदचरवाताचा झिsा दtील हवाहवासा वाि लागला होता आपयाला वड

तर लागल नाही ना डॉविरsड िाh या sा पि

नsोच त वड मिला हवहव

मवषाि मनवारs sरामध मसतर आमि गबी ६ा दोन मवशष अमधsा-यामध अफा-श य पातळीवर गत

चचाा सॳ होती अफा-श य हिि नहमीरमाि

हवमधन अफा लहरी रहि न sरता त दोघ वायरमधन

अफा लहरी msमsाsड पाठमवत होत ही चचाा mवढी गत ठवयाच sारि हिि मगळाच भमवतय

यावर अवलबन होत

बसन थोड अवघडयासारt झाल तहा मसतरनी डोवयावरचा अफा िोप sाढन ठवला आमि

तो मtडsीपाशी गला सरs आsाशात बाहर प वीचा मनळसर छोिा गोल उगवताना मदसत होता उच

eमारती असलला भाग सोडला तर बाहर सवार लाल

माती पसरली होती चाचिी रप िहा प वीवर गला तहा अस sाय झाल असल sी सगया पशिसना sमी अमधs रमािात मदचरवाताच झिs आल

होत eथली लाल माती या झिवयाना sाबत ठवीत

असल sा sी आिtी sाही असही sानावर आल होत sी आमदम मानवी िीस मधन sाढन िाsलल मवषाि प वीवरील मातीया सामनयात िोर धॳन

उफाळतात पि मग sरोल रपया मतघावर sाहीच

पररिाम sा नहता मनया प वीगोलsाला msिs

बघताना मसतर थोडावळ वतला मवसरला पि लगच

वतला सावॳन तो िबलाsड गला आमि यान

अफा िोप डोवयावर चढमवला

ldquoमला तर फार धवsा बसला आह हिि आपि पयािनाया नावाtाली चाचिी रप प थीवर पाठमवला तहा मला sपना नहती sी मदचरवातान

पीमडत लोsापsी mtााला mवढा तीर झिsा यfल

नाही आपि सौय झिवयाची sपना sली होतीrdquo मसतर हिाला

ldquoहोना गबीन मान डोलामवली ldquoमदचरवात नहमीच

92

फवारा घतला sी sाबत यतो पि अथाात आतापयत

आपि ह सगळ मगळाया सरमत दमनयत राहन

पामहल आता अमधपतना उपनासाठी प वी पयािन

सॳ sरायच आह तर ही चाचिी आवयsच होती मार मानवाया डीmनm मधनच हदपार sलला ldquoमनrdquo हा भयानs मवषाि प वीवरील वातावरिाया सामनयात mवढा उफाळन यfल अस वािल नहतrdquo

मसतरन हातातली sलपबद पिी उघडली यान

sी-sोडड अफा अहवाल बाहर sाढला फत

मनवडs लोsच तो उलगड शsतील अशी तरतद यात

होती गबीची eलवरॉमनs समती िोडली sी अमधपतsड तो अहवाल पोहचवायचा

मसतरचा अहवाल-

ldquoपरातन प वी sलहानी पछाडली होती मतथली ९०

िवs यि sलह योय सवादाअभावी हायच सवादाच वाहन हिन मतथ मवमवध रsारया भाषा वापरायच मलमtतभाषा बोलीभाषा मचरभाषा व

दहबोली अस अनs रsार होत यापsी sठया ना sठया भाषमध मवचार माडयाtरीि त दस-यापयत

पोहचमवता न यि ही या मानविातीची ददवी अमता होती ६ा sमतरतमळच अगदी आरभापासन

मानविात आपापसातील sलहानी पीमडत होती

याच sमतरतचा दसरा भाग दtील होता सवाद

nsिा-याया बिीचा भाग आमि हा भाग तर सवाद

दिा-या पमहया भागापाही िात sमsवत होता sठयाही रsारची भाषा असो ती मsतीही sौशयान

वापॳन दिा-यान सदश मदला तरी सदश घिार आपापया मनारमाि या सदशाचा अथा लावयास

मोsळ होत यावळी मानवाला ldquoमनrdquo हा याया डीmनm मध मशॳन बसलला ms मोठा मवषाि आह ह

माहीत नहत मानवी डीmनm मधच मन नावाचा मवषाि

हििच आपापसातील sलहाच मळ रोपल गल होत

सवाद वाहिारी भाषा आमि याचा अथा लाविार मन

ह दोन रचड मोठ मलदोष मानविातीया वाियाला आल होत ६ाचाच पररपाs हिि पाचव वमवs

महायि यात प वीवरील बहताश मानविात नट

झाली उरलल मानव आमदवासी अवथत पोहोचल

आपया sाही दरदशी पवािानी आधीच तरतद sॳन

ठवली होती हिन आि मगळावर अमतशय रगत

अशी मानविात मिवत ठवयात आपि यशवी झालोय

पढचा भाग सगयाना माहीत असलला मगळाचा eमतहासच आह अहवालाया पिातसाठी यथ दि आवयs आह परातन मानवाला रासलला मवषाि - हिि सवादासाठी भाषची आवयsता ६ा मवषािचा नायनाि आपि अफा उलगडिी साधन

sला आता आपया डीmनm मधच मदत अफा उलगडल िायाची सर आहत यामळ शबदातीत

मवचार msमsाना sळन अधी समया दर झाली आह

परत परातन मानवात सगयात भयानs मवषाि

हिि यमतगत मन हा होता अनs रsारया भावना नावाया मवघातs रव तना िम दhन ह मन मवषाि

sोठलही सघिs sाया असफल sरायच यामळच

मानविात रगती न sरता msमsात भाडत रामहली

93

मगळावर आपि पितशीर वञामनs उपाय sॳन

डीmनm मधन मन मवषाि नट sला हिि अगदी समळ नट sरता आला नाही पि मदतल मन sर

मनरभ sरयात आपि यशवी झालो मार पढ sाही थोडया लोsामध मदचरवात रोगाची लागि मदस

लागली हा मदचरवात हिि दसर मतसर sाही नसन

मन मवषािचाच रादभााव होता ही गोट आपि गमपत

ठवली ताबडतोब उपाय sरिारा नाsात यायचा फवारा तयार sॳन आपि ६ा उचल tालया मनावर प हा मात दtील sली

मार आता eराया उदाहरिावॳन अस मसि

झाल आह sी प वीवरील वातावरिाया सामनयात

मदचरवाताया रोगना प हा मनाची लागि होh

शsत मगळमानवाच भमवतय सरमत रहाव हिन

sाही गभीर पावल उचलयाची अयत आवयवयता आह

1) eरा सारया मवषाि वाहsाना शोधन याचा ताबडतोब बदोबत sरावा

2) प वीवरील रवासी यारा तहsब sरायात

ममळिा-या उपनापा मsतीतरी पिनी िात धोsा यात आह

अहवाल वाचन गबीन समती नदमवली ठीsाय ह

झाल आता eराला eमपतळात धाडयाच महवाच sाया मी वतया दtरtीत पार पाडल sी मायासाठी ह रsरि सपल

सsाळीच eराया दारावरची बल वािली बल

वािमविार अस आगतs sोिीच यत नाहीत eराला tपच आचया वािल दार उघडताच sाळ गिवष

घातलया दोन यती अमधsारान आत मशरया दिाविीया अफात eराला सदश उलगडला गला ldquoeरा eबलोन त मदचरवाताया अमतम मथतीत गली आहस मगळवामसयाया सरसाठी त या मदवर सधारs शरमरयची अमतशय आवयsता आह तहा ताबडतोब त आमया बरोबर यत आहसrdquo गबीन चपळाfन eराया दडात सf tपसली

ॲिवामहsत बसयाअगोदर प थीवरया रोपाच sड चपळाfन वतया बगत भरायला गबी मवसरला नहता

शि हरपलया eराला रचरवर झोपवन

ॲिवामहsा मव वॉ मव वॉ sरीत वगान eमपतळाया मदशन मनघाली आपला सहsारी बघत नाही अस पाहन

गबीन हळच नाsात फवारा मारला तहाच याया डोवयातला गचपिा थोडा sमी झाला

94

शबदाकितिरजि िगरकर

१ आपली पिघतपठीका सागाल का जस आपल

भारिािील िािय तशषि आति आपल

तसगापराि कस आगमि झाल

भारतात माझ बालपि

नागपरमय गल १९९१

मय mचसीmल

िवनॉलॉमिि eमडया या sपनीमाफा त माझी नमिs झाली तहापासन

मी मसगापरमय राहात

आह १९९७ मय मी आयबीmम sपनीसाठी sाम sॲ

लागलो आयबीmम आमि mचसीmलसारया sपयामय चौदा वष sाम sयावर मी मसगापरमधील

लोबल eमडयन eिरनशनल sल नावाच पमहल भारतीय आतररारीय मवालय थापन sल

२ इथ शाळा काढािी अस का िािल शाळा सॳ

करिािा आपयाला कोिया अडचििा िड

याि लागल

भारतीय म य अतभात असलला आमि तरीही थामनs समािाया पितशी िळिारा व थामनs

गरिा पिा sरिारा अयासरम दh शsल अशी दोहीsडया उतम गोटच सतलन साधिारी सथा तयार sरि हा ह मवालय थापयामागचा हत होता १९९० मय िहा मी मसगापरमय आलो तहा eथली मशिपिती भारतीय परदशथ समािासाठी आमि

मवशषत दोघही नोsरी sरिायाा पालsासाठी मचतादायs अशी होती msा भारतीय मशिसथची मनsड रsषाान िािवत होती

मसगापर सरsारया मदतीमळ आधारामळ आमि

अमवरत रोसाहनामळ आही अनs आहान समथापि पार sॳ शsलो आमि म यतः अयासरम व पररपिा मशिासाठी GIIS समाsळात सहभागी होयासाठी

रमतमबब - अतल टिमणाकर

95

पालsाना उत sरल अशी सथा उभारयात यशवी झालो

३ सय तथिीि शाळया रगतिबदल आति

भतियािील योजिाबदल काही सागाल का

आि वगवगया सात दशामय GIISची msि वीस आथापन आहत आमया यवसाय

सवधान योिनत आही सया मिथ दिदार मशिाची गरि आह आमि मिथ सामामिsटया GIIS

महवपिा sाममगरी sॲ शsल अशा sाही िागावर ल sमरत sल आह मिथ उच दिााया शाळासाठी भरपर मागिी आह अशा बािारपठामय भारतातली sाही मनवडs शहर आमि sतार सौदी अरमबया व

मान ह दश आहत सवोs टतसाठी sमिबि

असतील अस उाच अमवतीय नत घडवयाचा आमचा वसा आह आमि यायाशी आमची शमिs म य

अनॲप अशीच आहत GIISमय मशि हिि फत

शालय वा प तsी ञानाeतsच मयाामदत नाही तर सपिा िगात बदल घडवन आि शsतील अस मवचारपवाs व

सञ मनिाय घhन यावर िबाबदार s ती sरयापयत

याची याती आह

४ आपि महारार मडळाच ms सलागार हिन

मडळाsडन आपया sाय अपा आहत

ms िबाबदार आमि उफता सथा हिन

महारार मडळ सममतीन मसगापरची सामामिs व

साs तीs म य आपलीशी sरयास व थामनs

लोsामय ममसळयास सभासदाना रोसाहन मदल

पामहि eतर समािगिाशी सौहादापिातन यवहार मसगापरमथत भारतीय व मसगापरच नागररs यायात

अमधs मळ घालयासाठी व msमsाना अमधs

चागया ररतीन समिन घयासाठी आवयs आह या रsारच msमsाबदल आदरभाव आमि मववास रsि

sला िाh शsतो

५ या शाळवार िही तसगापर मधील भारिीयािा एकरकार आपया सकिीशी जोडि ठिि

आहाि याबदल काही सागाल का

लोबल eमडयन फाhडशन नावाची GIISची ms सलन सथा २००२ मय ना-नफा तवावर थापन

sरयात आली या सथअतगात लोबल eमडयन

sचरल सिर (GICC) ह sर आनय आमशयातील

वमवयपिा समािाना भारतीय उपtडातील सम ितन

निलया साs मतs परपराची मामहती sॳन

द यासाठी ms आदशा वातावरि मनमााि sरयाचा रयन sरत ms समासमावशs समाि मनमााि

sरयासाठी आपया सामामिs-साs मतs व

शमिs sायारमावार परदशथ भारतीय व थामनs

नागररs या दोहना msर आिन msमsाबदलची सामामिs व साs मतs ळt ढ sरयाचा रयन

लोबल eमडयन फाhडशनमाफा त sला िातो

साs मतs sरान सॲ sलला योगायासरम

मसगापरी व भारतीय लोsामय सारtाच लोsमरय

आह

महामा गाधी मवचार व म य sरामाफा त

(MGCUV) महामा गाधया आिया पररमथतीत

अमधsच लाग असलया म याबदल व

मशsविsीबदल सtोल िािsारी उपलबध sली िात

गया वषी लोबल eमडयन फाhडशन (GIF)

व मसगापर eमडयन डहलपमि असोमसmशन

(SINDA) या दोन सथानी सयत उपरम सॲ sल

आमि SINDAया STEP व Project Teach या दोन म य शमिs उपरमासाठी GIF न दहा लाt

डॉलसाची दिगी िाहीर sली

96

६ आपल छद कोिि

गया sाही वषामय माझ

छायामचरिsलबदलच रम पटपि बहॲन आल आह

मला यरोपsरिाबदलही िमिात आsषाि वाित

आलल आह रमपररहार sरयासाठी तो मायासाठी ms अमतशय चागला मागा आह sामामनममत बराच

बहम य वळ घराबाहर िात असयान मला माया

sिबासोबत वळ घालवायला मलासोबत tळायला आमि सगीत nsायला आवडत यानधारिा मला माया msार होयासाठी व दररोि नवनवीन आहान

मवsारयासाठी मदत sरत

७एखादा सदश

मवमवधतच महव ळtा आमि मवमवधततन

msता िपयाचा मनचय sरा

मलाखि मता पाठक शमाघ

97

िििषाघतभिदि

मष

मष राशीया यतवर याया वामीsडन

गॳsडन s पाटीचा वषााव होिार आह

तमया नवया घराचा वामी (भायश) तमया चौया

आमि पाचया घरात असिार आह यामळ 2015

सालातील पमहल सहा ममहन sिमबs आय य सtाच राहील त ही परदशात िायासाठी रयन sरत असाल

तर हा sाळ तमयासाठी अनsल आह नवीन sार मsवा घर यायची आह थोडस रयन sरा आमि

तमची eछा पिा होfल दसया सहामाहीचा sाळ रम

आमि लनासाठी msदम योय आह या दापयाना अपय हव आह याना या sालावधीत अपयराती होfल उोिs याया sामाची याती वाढवतील

त ही mtाा नवीन योिनसह नव sाम सॳ sराल

राशी भमवय 2015 अनसार त हाला या sाळात

वररिाच सहsाया ममळल आमथाs व िीसाठी हा सयोय

sाळ आह अस असल तरी आठया घरात असलला शमन आमि सहाया घरात असलला राह यामळ तमया sौिमबs आमि आरोयाया आघाडीवर त ही वथ

नसाल त ही याबाबत वळोवळी मवचार sरायला हवा १२ या घरात असलया sत हच दशावतो sी त ही अडचिीत सापडन अमतउसाहीपि वागयापा दसयाचा सला घि चागल मवायाया sटाच चीि होfल

राशी भमवय

98

िषभ

2015 साला गॳ तमयावर tश असयाच मदसत आह

गॳया अनsलतमळ त ही योय मदशन रवास sराल

आमि त हाला यशही ममळल

त ही तमच sाया यवमथतपि पार पाडालच याचबरोबर त हाला आदर समान ममळल

आमि तमची रशसा होfल अस असल तरी व षभ राशी भमवय 2015 सालया sडलीनसार शमन आठया घरात असयामळ आमथाs उपन ममळयात थोड

अडथळ मनमााि होतील पि sाळिी sॳ नsा सtाच म य त हाला िािवाव यासाठीच आनदाया िाआधी त हाला थोड sट सोसाव लागतील

याचबरोबर तमया tासगी आय यात अनॳपतचा अभाव मनमााि होfल पि थोडस रयन sॳन त ही सगळ अडथळ पार sरत मवियी हाल तमया tासगी आय याबाबत बोलायच झाल तर पाचया घरात असलला राह हच दशावतो sी रमात सयता आमि रामामिsपिा ह घिs अयत महवाच असतात यामळ त ही तमया िोडादाराशी रामामिs

राहाल याची sाळिी या सपतीमवषयी सागायच झायास ह वषा अयत उतम असिार आह मरि

वॉमशग मशीन यासारया उपsरिावर थोडासा tचा होfल व षभ राशीया मवायाना 2015 सालात sाही अनपमत मनsाल पाहावयास ममळतील

तमथि

ममथन राशीया यतसाठी 2015 सालात िादचा पिारा उघडिार आह ह

वषा तमयासाठी आचयाsारs ठरिार आह

त ही तमया मरय यतसाठी sाही sरयाची eछा मनात बाळगली असल तर तमया रयनाना मनमचतच यश ममळिार आह याला आपि

सsारामs अथाान lsquoसोयाहन मपवळrsquo अस हि शs

2015 सालात त हाला नाव रमसिी सपती आमि

mtााची ि ि ममळमवयाची eछा असत त सवा त हाला ममळल या पा अिन तमची मागिी sाय

असल 2015 सालया ममथन राशीया भमवयानसार आरोयसिा मथर राहील त ही tप वषापासन mtाा आिाराचा सामना sरत असाल तर यात या वषी सधारिा झालली मदसन यfल msिच या sाळात

त हाला िsपॉि ममळल सपिा वषाच रमारातीसाठी अनsल आह त ही mtाा sपनीत sाम sरत

असाल आमि त हाला बदल हवा असल तर sाही अमधs चागल ममळमवयासाठी हा योय sाळ आह

यामळ mtादी नवीन सधी चालन आली तर अमिबात

सोड नsा दसरीsड यावसामयsाना थोड अमधs sट

sराव लागतील पि लात ठवा sटाच फळ ह

चागलच असत यामळ 2015 सालया ममथन

राशीची sडली हच सागत sी sट sरयात अमिबात

sचॳ नsा मवायाबाबत सागायच झाल तर याना चागल मनsाल ममळतील

99

ककघ

ssा राशीया यतसाठी 2015 ह वषा sाही बाबतीत

अयत अनsल असिार आह तमच वय

मववाहायोय झाल असल तर या वषी तमचा लनयोग आह यामळ

तयार राहा त ही वतः लन sराल मsवा तमया sिबातील mtाा यतीच लन होfल यामळ तमच घर ह लनघर असल ह मनमचत आह ssा राशी भमवय 2015 अनसार रमरsरिामय मपछा परववन

sाहीही साय होिार नाही यामळ सयमी आमि

sाळिीपवाs वागा sामया बाबतीही 2015 साल ह

उतम असल sामात बढती ममळयाची शवयता आह

हा sालावधी तमयासाठी अयोतम असिार आह

अस मदसत sामाया मनममतान त हाला रवास sरावा लागल पि हा रवास बहधा मनफळ ठरल पि

msिच 2015 ह वषा ssा राशीया यतसाठी आरामदायी असल तमची आमथाs बाि या वषााय

बळsि असली तरी आधळपिान गतविs sरि योय

राहिार नाही शविी तमयासाठी ms sाळिीच sारि

आह तमया रs तीमय उतार-चढाव मदसन यतील

याचा अथा त ही आिारी पडालच अस नाही फत

त हाला थोडीशी sाळिी घयाची गरि आह

मवायासाठीसिा ह वषा शभ असल वषाातील ९०

िवs sालावधी ssा राशीया यतसाठी अनsल

असल

तसह

मसह राशीया 2015

सालया sडलीनसार ह वषा सममर असल गधळन िाh

नsा sाही sाळ tप

चागला असल तर sाही sाळ

थोडासा उतार-चढावाचा असल 2015

सालातील पमहया सहा ममहयामय गॳ तमया १२

या थानात आह आमि शमन चौया थानात आह

यामळ त हाला थोडया अडथयाचा सामना sरावा लागल पि वतागन िाh नsा हा तमया मता तपासयाचा sाळ आह तमया आतटाया वागिsीचा त हाला रास होh शsल पि तलनन

वषााचा उतराधा अमधs चागला मदसन यत आह तमच रास या sालावधीत हळहळ sमी होतील अस असल तरी या sाळात त हाला sिी sाही बोलल तरी फार मनावर घh नsा 2015 सालातील मसह राशीया sडलीनसार या sाळात मथर आमि शात रामहलल

योय राहील तमया अचनs योिनमळ त ही sठीि

पररमथतीवर मात sराल त ही अयत बमिमान

आहात msिच या वषी अनs rसवयपिा घिना घडतील 2015 या वषााच परपर वापर sॳन या आमि

त हाला तमया आत दडलया मताचा शोध लागल

यामळ त ही sदामचत ms असामाय यती होh

शsाल

100

कया

sया राशीया sडलीमय

2015 सालाया पमहया सहा ममहयामय राह ११

या थानात असल यामळ

त हाला बराच फायदा होfल

हा तमयासाठी अनपमत घिनाचा sाळ

असिार आह या sाळात sिबातील सदयाचीसिा भरभराि होिार आह पि राह पमहया घरात

असयामळ याया रs तीची sाळिी घि आवयs

रामहल पि यात sाळिी sरयासाठ फार sारि नाही sवळ सतsा राहा आमि रयsाया आरोयाची sाळिी या याचरमाि या वषाातील पमहल सहा ममहन रमसबध मववाह आमि मलासाठी चागल

असतील नोsरी यवसाय आमि मशिाया टीनसिा हा sाळ अनsल आह sया राशी भमवय

2015 अनसार या वषाात त हाला tप सधी ममळिार आहत आमि िलोष sरयासारt tप ि यतील

पि या वषााया उतराधाात मार sाळिी घयाची गरि

आह त हाला फत सतsा राहयाची गरि आह फार गभीर घिना घडयाची शवयता नाही tचाात sाही रमािात वाढ होfल आमि रs तीया sरबरी सॳ

राहतील sाळिी sॳ नsा तमयाबदल फार वाfि

sाहीही होिार नाही यामळ सयमान आमि मवचारान

वागि योय राहील

िळ

तळ राशया यतसाठी 2015 ह वषा लाभsारs

आह तळा राशया यतया sौिमबs

आय याबाबत सागायच झाल

तर थोड फार गरसमि होयाची शवयता आह अस असल तरी msोयाला फार धवsा लागिार नाही आरोयाचा मवचार sरता 2015 साल उतम

आह त ही घर मsवा sार घयाचा मवचार sरत

असाल तर आता या मवधा मनमथतीतन बाहर पडा ठोस मनिाय या 2015 चा उतराधा हा तमयासाठी गलाबी sाळ असिार आह tासगी बाबतीत त हाला अनs आनदाच ि लाभिार आहत यामळ या गलाबी वातावरिाचा आवाद घयासाठी तयार राहा तळा राशीया sडलीनसार या वषाभरात त ही तमया sामाया मठsािी sाहीतरी मवशष sॳन दाtविार आहात त हाला नवी उिाा ममळाली आह अस वाित

आह नोsरीमय बढती होयाची tप शवयता आह

लोsाsडन सहsाया ममळ आमि तमयामवषयी असलया आदर आमि समानात वाढ होfल शमन

दसया घरात आयामळ tचाात वाढ होयाची शवयता आह त हाला tचा sरताना हात थोडासा आtडता घयाची गरि आह मवायासाठी ह वषा सsारामs

राहील

101

ितिक

2015 साली बहतs रह

त हाला अनsल

असतील त ही पिापि

सरमत असाल यामळ

2015 ह वषा तमयासाठी tप चागल असल व मचs राशीया sडलीनसार फत शमनया थानामळ थोडस उतार-चढाव असतील बाsी सवा msदम उतम राहील sारि

सगळच सरळीत रामहल तर िगयात मिा नाही थोड

tाचtळग अडथळ असतील तर िगयातील लित

वाढत sौिमबs सौय राहील रमाया सदभाात

2015 ह वषा उतम राहील शमन रथम थानात

आयामळ ववामहs आय यात sाही अडचिी मनमााि

होतील sाही वळारमासाठी झरिही चागल असत

याचरमाि त हाला sाही आरोयाया तरारी सतावतील sाळिी sॳ नsा sाहीही गभीर घडिार नाही हा sाळ sामासाठी चागला आह यामळ

sामाचा यास घिायासाठी हा sाळ tपच चागला असल 2015 सालया व मचs राशीया sडलीनसार आमथाs मथती चागली राहील यामळ sाय sाय

tरदी sरायच आह याची ms यादी sॳन ठवा दसया बािला मवायाया sटाच चीि होfल या वषााया उतराधाात यवसायाशी मनगडीत मशि

घिायाची रगती होfल

धि

2015 सालाया सॲवातील

गॳ धन राशीया आठया घरात आह ही फार

सsारामs बाब नाही अस

असल तरी फारशी नsारामsही नाही याचबरोबर शमन

१२ या घरात आह यामळ आमथाs बाबी मवचारपवाs हाताळाया लागतील या सगयाच

यवथापन sरताना घाबॳन िाh नsा त हाला माहीत आह sी आमथाs बाबतीत ढाताि

झायामळ अनs समया उभव शsतात या समया सोडमवयासाठी sट sरा धन राशी भमवय 2015

अनसार शात आमि मथर मनोव तीया यती ह साय

sॳ शsतात याचरमाि तमया sिमबयाचा वागिsीतही बदल झालला त हाला मदसन यfल या बदलामळ त ही यमथत होh शsता रयs

मटsोनातन त हाला tबीर sरायच अस या वषाान मनावर घतयासारt वाित तमयात असरमततची भावना वाढीस लागल याचा तमया रs तीवरही पररिाम होfल रमरsरिामयही फारस समाधान

लाभिार नाही पि लात ठवा ि होत त

चागयासाठीच होत दसया बािला 2015 सालाया उतराधाात तमया सगया eछा पिा होh लागतील

तमया आय यात प हा msदा आनद मनमााि होfल

आमथाs उपनात वाढ होfल आमि मवायाना अनsल मनsाल ममळतील ह वषा हिि तमयासाठी साहसी रवासच असिार आह

102

मकर

मsर राशीया यतसाठी 2015 सालातील पमहल सहा ममहन उतम असतील तमया अचs योिनाच फळ या

sाळात त हाला ममळल त ही बमिमान आहात तमया राहया िागी

sायारमाची रलचल राहील sामाया मठsािी सवा sाही सsारामs राहील हा तमयासाठी िलोष

सािरा sरयाचा sाळ आह आमथाs मथती समाधानsारs राहील त हाला सगळीsडनच

सहsायााचा हात ममळल तमच लनाच वय झाल

असल तर 2015 सालात या बाबतीत sाही सsारामs घडयाची शवयता आह मवायासाठी हा sालावधी tपच अनsल आह याच रयन मनमचत

यशवी होिार आहत अस असल तरी 2015

सालातील उतराधा मार sाहीसा sठीि असल

यावळी गॳ तमया आठया घरात असल पररिामी आमथाs समया उभवतील यामळ sाहीही sरताना मवचारपवाs पावल उचलयाची आवयsता आह पि

sाळिी sॳ नsा अशा रsारच गभीर पररमथती उभवयावर त ही समपि मतचा सामना sसा sरता ह चाचपयाचा हा sाळ आह याचरमाि 2015 या वषाात sोियाही मठsािी गतविs sरताना दोन वळा मवचार sरावा अस ही sडली सागत

कभ

sभ राशीया यतसाठी 2015 ह वषा सममर घिनाच राहील 2015 या वषााया sभ राशीया sडलीनसार

तमया िवळया यतशी तमच सबध sाहीस तािलल राहतील

पि लगचच यान यमथत होh नsा sारि ि sाही होत त चागयासाठीच होत तमची sाहीशी फिsळ

भाषा ह यासाठीच ms sारि अस शsल यामळ

शवय मततs मवनरपि वागा sिबातील यतीया आरोयाया तरारमळ sाहीस तिावाtाली राहाल

पि tप sाळिी sरयाच sारि नाही sारि ही sाळ

पिsन मनघन िाfल त ही sोिााsचरीमय यत

राहाल पि sाळिी sरयाच sारि नाही sारि त ही मवरोधsाना नतनाभत sराल या वषााया उतराधाात

तमया िवळया नायामय िवळीs मनमााि होfल

ववामहs आय य आनदी असल त हाला वगा sवळ

दोन बोि मशलs असल sामाया मठsािीसिा सधारिा होतील ही िलोष sरयाची वळ असल

आमथाs उपन आमि मशि यात वाढ होfल या sालावधीत त ही सगयाच बाबतीत समरय असाल

103

मीि

मीन राशीया यतसाठी 2015 ह वषा उतम रsार

सॳ होfल मीन राशी भमवय 2015 अनसार या

वषाात तमया घरी धाममाs

शभsाया पार पडल तमया घरी समारभ सािर sरयाचा हा sाळ आह अस असल

तरी mtाा sौिमबs सदयाया उिि वागिsीचा त हाला रास होfल पि याsड दला sरा असा माझा त हाला सला राहील sतचा रभाव वाढता

रामहयामळ तमया आरोयाची sाळिी घयाची गरि

आह अशा वळी तमया आहाराया सवयवर ल

ठवि आवयs राहील मीन राशीची sडली सागत

sी या sाळात त ही sाळिीपवाs वाहन चालवा रम

रsरिासाठी हा sालावधी अनsल आह पि सातया घरात असलला राह ह फार चागल मचह नाही यामळ

रम आमि मववास ह दोन घिs नहमीच अयत

महवाच राहतील त हाला चागली नोsरी ममळ

शsल यामळ तमया चहयावर हाय मनमााि होfल

अस असल तरी sट आमि िबाबदारी यात वाढ होfल

यामळ तयार राहा याचरमाि या वषाात त हाला आमथाs लाभ पगारवाढ होयाची शवयता आह

अनs चागया गोटी तमया आय यात घडिार आह

यामळ हा िलोष sरयाचा sाळ आह

मशिासाठी हा अयत अनsल असल पि

2015या उतराधाात sाही समया उभव शsतात

2


नमsार

मदवाळीया शभछा

दीपावलीया मदयाची आभा आमि शरदाया चादयाचा चादवा ह नसत msा गावाला वा msा दशाला नह तर साया मववाला तिात हाh घालतात

हिनच आपया अनभवाया िगयाया ॲदावत

िािाया sाना शबदात यत sरयासाठी मतगध ldquoमाझ गाव माझा दश आमि माझ मववrdquo ही सsपना सादर sरीत आह

mtाा मठsािी sायमवॲपी आपया आवडीया मववाला बरोबर घhन थामयs होताना वा

mtाा मठsािी sाहीही यय नसताना वळ sसा घालवावा या मवचारात िीवन िगताना वा थानातराचा eशारा ममळताच रमलल आय य

अचानs sलाििी घत अशा वगवगया मनोमवsपातन ldquoतयात मयातrdquo होिाया अवथचा अचs वध व दा मिळs आपया sथत

घतात

सsपनला धॳन असलया लtात

आपयाला tप मवमवधता वाचायला आमि

अनभवायला ममळल अमनवासी भारतीयाची िगाया पाठीवर मदवाळी सािारी sरयाचा अनभव ldquoeरधनषी मदवाळी ldquo मय मशपा sळsर उपाय माडतात तर थलातरीत होिाया पासारt rdquoमिसीrdquo आय य

रािता नरवि आपया लtात यत sरतात मनात

सपादकीय

3








आितात


















धयवाद


4








5


िमsार














ह घान








6









आधाररत






अमतशय

लोsमरय







निs







थोडस








रदशान


आल यात

थामनs



7












ममदर यथ


न य व



















मसि sल

8











होत ना









9


















होती







-----------------------------------------






10



















यhन गल











11


























12











नहत












13





















14





















आमि
















15































िातात

16

















मिसी


17

















गल















18














T c y Jy y L rdquo

19












ठवती






20
















21











ममळाला




















मतsडन

उचलन



22





























23
















आमि










मानल









24





झालल मल


















आह








25




























sा









26


















Sanmati Bal Niketan

AC No 102104000077288

IFSC-IBKL0000102

27




















28





























लागल





29











असतात




असत










tचाtच









30



यत































31








चाि











अलीsड














32


आि










होत अस



अस रव







33





















वाित





अस


34











होत









35























36












37


मी


गली ss वष



















38

२०००








आह









पवाचल





िगल आमि







मवमवध



39






















आहत















40





t आह

















नाही



















होता तो



41






















आहत












42



















43















वडापाव

















आला दोन



glamorous



44







language




याच
























45





वाित

46

सगम काळ










िाती

47


















48



















49






























50
















51


































52





रयात





वलभी


















53








54




















55







च ची


56












57












58














59






रवश sॳन






60








61






नत नसत





















62







































63






























64

बयाच

वळान


























65








66

S

67

68

69



सामहय -









70


सामहय -






s ती -








71









s ती













72



सामहय



s ती





शsतो

73


सामहय




मचॳन

s ती






74









75









76









77







78







79










80







81










82







83







84


मनोगत




उपोघात





मवषाण

85




























86

























87




























आवडलrdquo




88




बघनrdquo
























sल





89



























90
























91
































92




































93
























94






















95





































आह










96













97


मष















98

िषभ










तमथि
















99

ककघ


















असल

तसह















शsाल

100

कया
















िळ










राहील

101

ितिक
















धि















102

मकर











कभ













103

मीि




















3








आितात


















धयवाद


4








5


िमsार














ह घान








6









आधाररत






अमतशय

लोsमरय







निs







थोडस








रदशान


आल यात

थामनs



7












ममदर यथ


न य व



















मसि sल

8











होत ना









9


















होती







-----------------------------------------






10



















यhन गल











11


























12











नहत












13





















14





















आमि
















15































िातात

16

















मिसी


17

















गल















18














T c y Jy y L rdquo

19












ठवती






20
















21











ममळाला




















मतsडन

उचलन



22





























23
















आमि










मानल









24





झालल मल


















आह








25




























sा









26


















Sanmati Bal Niketan

AC No 102104000077288

IFSC-IBKL0000102

27




















28





























लागल





29











असतात




असत










tचाtच









30



यत































31








चाि











अलीsड














32


आि










होत अस



अस रव







33





















वाित





अस


34











होत









35























36












37


मी


गली ss वष



















38

२०००








आह









पवाचल





िगल आमि







मवमवध



39






















आहत















40





t आह

















नाही



















होता तो



41






















आहत












42



















43















वडापाव

















आला दोन



glamorous



44







language




याच
























45





वाित

46

सगम काळ










िाती

47


















48



















49






























50
















51


































52





रयात





वलभी


















53








54




















55







च ची


56












57












58














59






रवश sॳन






60








61






नत नसत





















62







































63






























64

बयाच

वळान


























65








66

S

67

68

69



सामहय -









70


सामहय -






s ती -








71









s ती













72



सामहय



s ती





शsतो

73


सामहय




मचॳन

s ती






74









75









76









77







78







79










80







81










82







83







84


मनोगत




उपोघात





मवषाण

85




























86

























87




























आवडलrdquo




88




बघनrdquo
























sल





89



























90
























91
































92




































93
























94






















95





































आह










96













97


मष















98

िषभ










तमथि
















99

ककघ


















असल

तसह















शsाल

100

कया
















िळ










राहील

101

ितिक
















धि















102

मकर











कभ













103

मीि




















4








5


िमsार














ह घान








6









आधाररत






अमतशय

लोsमरय







निs







थोडस








रदशान


आल यात

थामनs



7












ममदर यथ


न य व



















मसि sल

8











होत ना









9


















होती







-----------------------------------------






10



















यhन गल











11


























12











नहत












13





















14





















आमि
















15































िातात

16

















मिसी


17

















गल















18














T c y Jy y L rdquo

19












ठवती






20
















21











ममळाला




















मतsडन

उचलन



22





























23
















आमि










मानल









24





झालल मल


















आह








25




























sा









26


















Sanmati Bal Niketan

AC No 102104000077288

IFSC-IBKL0000102

27




















28





























लागल





29











असतात




असत










tचाtच









30



यत































31








चाि











अलीsड














32


आि










होत अस



अस रव







33





















वाित





अस


34











होत









35























36












37


मी


गली ss वष



















38

२०००








आह









पवाचल





िगल आमि







मवमवध



39






















आहत















40





t आह

















नाही



















होता तो



41






















आहत












42



















43















वडापाव

















आला दोन



glamorous



44







language




याच
























45





वाित

46

सगम काळ










िाती

47


















48



















49






























50
















51


































52





रयात





वलभी


















53








54




















55







च ची


56












57












58














59






रवश sॳन






60








61






नत नसत





















62







































63






























64

बयाच

वळान


























65








66

S

67

68

69



सामहय -









70


सामहय -






s ती -








71









s ती













72



सामहय



s ती





शsतो

73


सामहय




मचॳन

s ती






74









75









76









77







78







79










80







81










82







83







84


मनोगत




उपोघात





मवषाण

85




























86

























87




























आवडलrdquo




88




बघनrdquo
























sल





89



























90
























91
































92




































93
























94






















95





































आह










96













97


मष















98

िषभ










तमथि
















99

ककघ


















असल

तसह















शsाल

100

कया
















िळ










राहील

101

ितिक
















धि















102

मकर











कभ













103

मीि




















5


िमsार














ह घान








6









आधाररत






अमतशय

लोsमरय







निs







थोडस








रदशान


आल यात

थामनs



7












ममदर यथ


न य व



















मसि sल

8











होत ना









9


















होती







-----------------------------------------






10



















यhन गल











11


























12











नहत












13





















14





















आमि
















15































िातात

16

















मिसी


17

















गल















18














T c y Jy y L rdquo

19












ठवती






20
















21











ममळाला




















मतsडन

उचलन



22





























23
















आमि










मानल









24





झालल मल


















आह








25




























sा









26


















Sanmati Bal Niketan

AC No 102104000077288

IFSC-IBKL0000102

27




















28





























लागल





29











असतात




असत










tचाtच









30



यत































31








चाि











अलीsड














32


आि










होत अस



अस रव







33





















वाित





अस


34











होत









35























36












37


मी


गली ss वष



















38

२०००








आह









पवाचल





िगल आमि







मवमवध



39






















आहत















40





t आह

















नाही



















होता तो



41






















आहत












42



















43















वडापाव

















आला दोन



glamorous



44







language




याच
























45





वाित

46

सगम काळ










िाती

47


















48



















49






























50
















51


































52





रयात





वलभी


















53








54




















55







च ची


56












57












58














59






रवश sॳन






60








61






नत नसत





















62







































63






























64

बयाच

वळान


























65








66

S

67

68

69



सामहय -









70


सामहय -






s ती -








71









s ती













72



सामहय



s ती





शsतो

73


सामहय




मचॳन

s ती






74









75









76









77







78







79










80







81










82







83







84


मनोगत




उपोघात





मवषाण

85




























86

























87




























आवडलrdquo




88




बघनrdquo
























sल





89



























90
























91
































92




































93
























94






















95





































आह










96













97


मष















98

िषभ










तमथि
















99

ककघ


















असल

तसह















शsाल

100

कया
















िळ










राहील

101

ितिक
















धि















102

मकर











कभ













103

मीि




















6









आधाररत






अमतशय

लोsमरय







निs







थोडस








रदशान


आल यात

थामनs



7












ममदर यथ


न य व



















मसि sल

8











होत ना









9


















होती







-----------------------------------------






10



















यhन गल











11


























12











नहत












13





















14





















आमि
















15































िातात

16

















मिसी


17

















गल















18














T c y Jy y L rdquo

19












ठवती






20
















21











ममळाला




















मतsडन

उचलन



22





























23
















आमि










मानल









24





झालल मल


















आह








25




























sा









26


















Sanmati Bal Niketan

AC No 102104000077288

IFSC-IBKL0000102

27




















28





























लागल





29











असतात




असत










tचाtच









30



यत































31








चाि











अलीsड














32


आि










होत अस



अस रव







33





















वाित





अस


34











होत









35























36












37


मी


गली ss वष



















38

२०००








आह









पवाचल





िगल आमि







मवमवध



39






















आहत















40





t आह

















नाही



















होता तो



41






















आहत












42



















43















वडापाव

















आला दोन



glamorous



44







language




याच
























45





वाित

46

सगम काळ










िाती

47


















48



















49






























50
















51


































52





रयात





वलभी


















53








54




















55







च ची


56












57












58














59






रवश sॳन






60








61






नत नसत





















62







































63






























64

बयाच

वळान


























65








66

S

67

68

69



सामहय -









70


सामहय -






s ती -








71









s ती













72



सामहय



s ती





शsतो

73


सामहय




मचॳन

s ती






74









75









76









77







78







79










80







81










82







83







84


मनोगत




उपोघात





मवषाण

85




























86

























87




























आवडलrdquo




88




बघनrdquo
























sल





89



























90
























91
































92




































93
























94






















95





































आह










96













97


मष















98

िषभ










तमथि
















99

ककघ


















असल

तसह















शsाल

100

कया
















िळ










राहील

101

ितिक
















धि















102

मकर











कभ













103

मीि




















7












ममदर यथ


न य व



















मसि sल

8











होत ना









9


















होती







-----------------------------------------






10



















यhन गल











11


























12











नहत












13





















14





















आमि
















15































िातात

16

















मिसी


17

















गल















18














T c y Jy y L rdquo

19












ठवती






20
















21











ममळाला




















मतsडन

उचलन



22





























23
















आमि










मानल









24





झालल मल


















आह








25




























sा









26


















Sanmati Bal Niketan

AC No 102104000077288

IFSC-IBKL0000102

27




















28





























लागल





29











असतात




असत










tचाtच









30



यत































31








चाि











अलीsड














32


आि










होत अस



अस रव







33





















वाित





अस


34











होत









35























36












37


मी


गली ss वष



















38

२०००








आह









पवाचल





िगल आमि







मवमवध



39






















आहत















40





t आह

















नाही



















होता तो



41






















आहत












42



















43















वडापाव

















आला दोन



glamorous



44







language




याच
























45





वाित

46

सगम काळ










िाती

47


















48



















49






























50
















51


































52





रयात





वलभी


















53








54




















55







च ची


56












57












58














59






रवश sॳन






60








61






नत नसत





















62







































63






























64

बयाच

वळान


























65








66

S

67

68

69



सामहय -









70


सामहय -






s ती -








71









s ती













72



सामहय



s ती





शsतो

73


सामहय




मचॳन

s ती






74









75









76









77







78







79










80







81










82







83







84


मनोगत




उपोघात





मवषाण

85




























86

























87




























आवडलrdquo




88




बघनrdquo
























sल





89



























90
























91
































92




































93
























94






















95





































आह










96













97


मष















98

िषभ










तमथि
















99

ककघ


















असल

तसह















शsाल

100

कया
















िळ










राहील

101

ितिक
















धि















102

मकर











कभ













103

मीि




















4w nø]lrdk · 2019. 9. 3. · ®m]sm y_l]sk lýykom, ®m ÿ]xu fxykaw ^k2imhm 8ylÖtsm dak...

Documents