40 lat oŚrodka badawczo rozwojowego urzĄdzeŃ … · 40 lat oŚrodka badawczo- ... mieszczą się...
TRANSCRIPT
Szybkobieżne Pojazdy Gąsienicowe (24) nr 1, 2009
Doc. dr inż. Henryk KNAPCZYK , inż. Bogdan SZUKALSKI – Ośrodek Badawczo Rozwojowy
Urządzeń Mechanicznych „OBRUM” sp. z o.o., Gliwice
Henryk KNAPCZYK
Bogdan SZUKALSKI
40 LAT OŚRODKA BADAWCZO-ROZWOJOWEGO URZĄDZEŃ
MECHANICZNYCH OBRUM W SŁUŻBIE WOJSKA POLSKIEGO Streszczenie: W artykule przedstawiono historię OBRUM sp. z o.o. i dorobek naukowo-techniczny, który
powstał w 40-leciu działalności. Omówione zostały najważniejsze etapy w historii Ośrodka. Przedstawiono
opracowane w Ośrodku wyroby, stanowiące istotny wkład w rozwój techniczny Wojska Polskiego.
Słowa kluczowe: przemysłowy potencjał obronny kraju, prace badawczo-rozwojowe i wdrożeniowe Ośrodek
Badawczo-Rozwojowy Urządzeń Mechanicznych OBRUM oraz OBRUM sp. z o.o.
Rys. 1. Siedziba OBRUM sp. z o.o.
Historię obecnego Ośrodka Badawczo-
Rozwojowego Urządzeń Mechanicznych
OBRUM spółka z ograniczoną
odpowiedzialnością tworzyli ludzie, po
których pozostał znaczący dorobek
naukowo-techniczny. Czterdzieści lat
firmy to tak jak w życiu człowieka lata
lepsze i gorsze.
Niezaprzeczalnym sukcesem Ośrodka jest
utrzymanie w tym długim okresie kadry
wysoko wykwalifikowanych specjalistów
konstruktorów i badaczy.
Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Urządzeń Mechanicznych OBRUM w Gliwicach
rozpoczął działalność w 1968 roku jako Zakład Produkcji Doświadczalnej przy ówczesnych
Zakładach Mechanicznych „ŁABĘDY”, pod nazwą „OBRUM” pojawił się w 1976 roku na
mocy Zarządzenia nr 5/Org/76 Ministra Przemysłu Maszynowego jako unikalna placówka
naukowa i badawczo-rozwojowa w kraju. Kolejnym kamieniem milowym był 1986 rok, od
kiedy to OBRUM funkcjonował jako w pełni samodzielna państwowa jednostka organizacyjna
działająca w oparciu o przepisy ustawy z dnia 25 lipca 1985 roku o Jednostkach Badawczo-
Rozwojowych. W 1987 roku Decyzją Przewodniczącego Komitetu Obronnego Rady Ministrów
OBRUM uzyskał „Status Jednostki Badawczo-Rozwojowej Przemysłu Obronnego”.
Do końca marca 2008 roku OBRUM funkcjonował jako jednostka badawczo-rozwojowa
zaliczona do przedsiębiorstw o szczególnym znaczeniu gospodarczo-obronnym, co potwierdza
fakt umieszczenia Ośrodka w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 1 lutego 2002 roku w sprawie wykazu przedsiębiorców o szczególnym
znaczeniu gospodarczo-obronnym, a także wykazie podmiotów prowadzących działalność na
potrzeby bezpieczeństwa i obronności państwa oraz realizujących obrót z zagranicą towarami,
technologiami i usługami o znaczeniu strategicznym dla bezpieczeństwa państwa, a także
40 lat OBRUM sp. z o.o. w służbie wojska polskiego
utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa, określonym rozporządzeniem Rady
Ministrów z dnia 15 kwietnia 2003 roku.
Z dniem komercjalizacji OBRUM sp. z o.o. uzyskał z mocy prawa status Centrum
Badawczo-Rozwojowego, na podstawie ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o niektórych formach
wspierania działalności innowacyjnej (Dz. U. Nr 179, poz. 1484, z późniejszymi zmianami),
co pozwala Spółce kontynuować działalność naukowo-badawczą i rozwojową w
dotychczasowym zakresie.
Obecnie Funkcję nadzoru nad OBRUM sp. z o.o. wykonuje Minister Skarbu Państwa.
Od 1996 roku Ośrodek jako jedna z pierwszych Jednostek Badawczo-Rozwojowych
posiada wdrożony System Zarządzania Jakością zgodny z normą PN-ISO 9001:2001, system
NATO AQAP-2110 oraz Wewnętrzny System Kontroli - WSK.
Rys. 2. Uzyskane certyfikaty Systemu Zarządzania Jakością
OBRUM sp. z o.o. uzyskał także następujące uprawnienia:
Koncesję na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania i obrotu
bronią,
Świadectwo Wiarygodności przyznane przez Narodowego Dyrektora Uzbrojenia,
kod NATO - podmiotu gospodarki narodowej NCAGE 0225H.
Rys. 3. Kopie dokumentów upoważniających do działalności z obszaru obronności
Henryk KNAPCZYK, Bogdan SZUKALSKI
OBRUM sp. z o.o. z jednostki stanowiącej u zarania działalności tzw. zaplecze
badawczo-projektowe i wdrożeniowe dzisiejszych Zakładów Mechanicznych „BUMAR-
ŁABĘDY” S.A., stał się nowoczesnym wiodącym Ośrodkiem, w zakresie konstruowania, badań
i rozwoju, a także produkcji jednostkowej i małoseryjnej uzbrojenia pancernego oraz sprzętu
inżynieryjnego.
Od początku istnienia działalność OBRUM sp. z o.o. obejmuje procesy twórcze
wyrobów w pełnym cyklu realizacji, poczynając od koncepcji opracowań, poprzez etapy analiz
naukowych, opracowań konstrukcyjnych i badawczo-rozwojowych, aż do wdrożenia wyników
do produkcji seryjnej nowych wyrobów. Wdrożenia realizowane są w oparciu o własny
potencjał produkcyjny, jak i we współpracy z innymi podmiotami gospodarczymi.
Procesy realizacyjne nowych i zmodernizowanych wyrobów obejmują:
- analizy i opracowywanie założeń oraz dokumentacji konstrukcyjnej,
- wykonywanie modeli i prototypów,
- prowadzenie badań,
- wykonywanie serii próbnych i informacyjnych,
- opracowywanie końcowej dokumentacji technicznej, wykonawczej i obsługowej,
- współudział i nadzór przy wdrożeniach.
Najważniejsze przedsięwzięcia OBRUM sp. z o.o., stanowiące istotny wkład w obronność kraju
mieszczą się w trzech podstawowych grupach zagadnień, w zakresie których Ośrodek szczyci
się niebagatelnymi i niekwestionowanymi osiągnięciami. Wynikiem zrealizowanych prac są
52 znaczące projekty wyrobów.
Rys. 4. Zrealizowane projekty – schemat poglądowy
Do pierwszej grupy należą wdrożenia zakupionych licencji – 3; druga to własne opracowania
nowych wyrobów – 46; trzecia to modernizacja sprzętu będącego na wyposażeniu armii - 3.
Wśród wdrożonych licencji należy zdecydowanie wyróżnić:
ciągnik ewakuacyjny B-70, wdrożony do produkcji seryjnej i wprowadzony
na wyposażenie wojska,
ciągnik gąsienicowy, specjalnego przeznaczenia MTS 306, wdrożony do
produkcji (nie wszedł jednak na wyposażenie wojska z przyczyn
niezależnych od OBRUM), czołg T-72 „Jaguar”, do niedawna podstawowy sprzęt pancerny
znajdujący się na wyposażeniu Wojska Polskiego.
WDROŻENIA (52)
POLONIZACJE (11)
NOWE PRODUKTY (46)
LICENCJE (3)
MODERNIZACJE SPRZĘTU (3)
WŁASNE ROZWIĄZANIA
(34)
KOOPERACJA (12)
40 lat OBRUM sp. z o.o. w służbie wojska polskiego
Doświadczenia zdobyte przy wdrażaniu i polonizacji wyrobów licencyjnych stały się
skarbnicą wiedzy i doświadczeń dla konstruktorów oraz kadry badawczej Ośrodka i są
efektywnie wykorzystywane przy opracowaniach kolejnych konstrukcji nowych wyrobów.
Dzięki swemu potencjałowi OBRUM sp. z o.o. do dziś, jako jeden z nielicznych ośrodków w
kraju, jest w stanie realizować kompleksowo cykl od analiz teoretycznych i badań, poprzez
rozwój, produkcję partii próbnych, a nawet seryjnych, aż do wdrożenia włącznie.
OBRUM sp. z o.o. był i jest interdyscyplinarny. Od czterdziestu już lat swojego
istnienia Ośrodek jako jednostka badawczo-rozwojowa, a od 1 kwietnia 2009 jako Centrum
Badawczo-Rozwojowe wykonuje prace badawcze, rozwojowe i wdrożeniowe, a efekty tych
prac w postaci nowoczesnego uzbrojenia sprzętu wojskowego samodzielnie lub z partnerami
wdraża do różnych rodzajów Sił Zbrojnych RP.
Głównymi osiągnięciami OBRUM sp. z o.o. zrealizowanymi dla Wojsk Pancernych
i Zmechanizowanych to:
wóz zabezpieczenia technicznego B-71 (WZT-2), wdrożony do
produkcji seryjnej i produkowany przez wiele lat na potrzeby krajowe
i na eksport,
wóz zabezpieczenia technicznego „Bizon” (WZT-3); bardzo dobra
konstrukcja, wdrożony do produkcji seryjnej, wyprodukowany
w kilkuset egzemplarzach,
podwozie dla samobieżnej haubicy „KRAB”; wyrób jest dostarczany
producentowi finalnemu haubicy, rozpoczęto wykonanie partii próbnej,
przeciwlotniczy zestaw artyleryjski „LOARA”; wyrób po badaniach
kwalifikacyjnych, wprowadzony na wyposażenie Wojska Polskiego,
wóz zabezpieczenia technicznego WZT-4; konstrukcja zunifikowana z
WZT-3 i MID, wykonany na zamówienie ZM „Bumar Łabędy” S.A. z
możliwością szerszej oferty dla Wojska Polskiego.
Dla Wojsk Radiolokacyjnych w OBRUM sp. z o.o. opracowano i wykonano:
nośnik stacji radiolokacyjnej SPG-1, konstrukcja autorstwa OBRUM;
uruchomiono produkcję seryjną i wprowadzono na wyposażenie wojska,
pojazd bazowy dla stacji radiolokacyjnej SPG-1M, mimo pozytywnych
wyników badań nie wdrożony do produkcji seryjnej,
nośnik stacji radiolokacyjnej SPR-22, pojazd skonstruowany na bazie
podwozia specjalnego „Tatra-815”,
platformę bezobsługowej jednostki radiolokacyjnej SPR-22 BREŃ, wyrób
dostarczany producentowi finalnemu,
Henryk KNAPCZYK, Bogdan SZUKALSKI
platformę bezobsługowej jednostki radiolokacyjnej JBR-15, wyrób
dostarczany producentowi finalnemu,
platformę bezobsługowej jednostki radiolokacyjnej CAR-1100, wyrób
wykonany na zamówienie Przemysłowego Instytutu Telekomunikacji w
Warszawie dla kontrahenta hinduskiego,
platformę stacjonarną jednostki antenowej JAT-122, wyrób dostarczany
producentowi finalnemu,
platformę bezobsługowej jednostki radiolokacyjnej SPR-175, wyrób
dostarczany producentowi finalnemu.
Dla Wojsk Inżynieryjnych i Saperskich w OBRUM sp. z o.o. zrealizowano:
most szturmowy B-75 „BLG”, wdrożono produkcję seryjną
i wprowadzono na wyposażenie wojska,
czołg saperski B-72 „KLON”, wyprodukowano serię prototypową,
produkcji seryjnej nie uruchomiono z przyczyn niezależnych od Ośrodka,
most szturmowy „LAUR”, z przyczyn niezależnych od OBRUM
realizację pracy przerwano (w związku z upadkiem NRD),
samojezdny układacz min SUM „Kalina”, pojazd przeznaczony do
układania pól minowych, konstrukcja bazuje całkowicie na polskiej myśli
technicznej, na wyposażeniu Wojska Polskiego (w związku z upadkiem
NRD),
most czołgowy PMC-90, prototyp przygotowany do wdrożenia,
maszyna inżynieryjno-drogowa „MID”, nowoczesny czołg saperski,
wprowadzony na wyposażenie wojska,
most towarzyszący na podwoziu samochodowym MS-20 DAGLEZJA,
wyrób po badaniach kwalifikacyjnych przygotowywany do uruchomienia
produkcji.
Dla Bazy Szkoleniowej w OBRUM sp. z o.o. zrealizowano:
zestaw trenażerów przeznaczonych do szkolenia załóg czołgów T-72 i PT-91, wyroby o
symbolach od SJ-01 do SJ-09, wdrożone do produkcji seryjnej i wprowadzone na
wyposażenie wojska,
40 lat OBRUM sp. z o.o. w służbie wojska polskiego
systemy treningu strzeleckiego STS; wyroby wdrożone do produkcji
seryjnej,
nowoczesny trenażer „Beskid-3”; kompleksowy symulator do szkolenia
załóg czołgów, wykorzystujący najnowsze technologie komputerowe,
wprowadzony na wyposażenie wojska,
trenażer wstępnego szkolenia działonowego i dowódcy dla KTO
ROSOMAK typu TH-1 - produkcja seryjna,
trenażer wstępnego szkolenia działonowego i dowódcy wraz
z instruktorem dla KTO ROSOMAK typu TH-2 – przygotowany do
produkcji,
trenażer AAT dla czołgu LEOPARD 2A4 – przeglądy, obsługa
i naprawy.
Dla Marynarki Wojennej główne wyroby OBRUM sp. z o.o. to:
platforma bezobsługowej jednostki radiolokacyjnej JBR-15 GUNICA;
wyrób dostarczany producentowi finalnemu,
platforma jednostki radiolokacyjnej SPR-22N; wyrób dostarczany
producentowi finalnemu,
stacja hydrolokacyjna SHL SKOWRON; wyrób dostarczany
producentowi finalnemu.
Podstawowe osiągnięcia OBRUM z zakresu modernizacji sprzętu stanowiącego wyposażenie
armii to:
modernizacja czołgu T-55; rozwiązania wdrożone do produkcji,
modernizacja remontowa czołgu T-72 o kryptonimie „WILK”;
rozwiązania znane w wersji produkcyjnej jako czołg PT-91
„TWARDY
modernizacja Bojowego Wozu Piechoty BWP-1; program realizacji
został wstrzymany z przyczyn niezależnych od OBRUM.
Henryk KNAPCZYK, Bogdan SZUKALSKI
W pierwszej połowie lat 90. realizowano w OBRUM projekt czołgu III generacji
o kryptonimie „GORYL”. Po wykonaniu projektu wstępnego i części
projektu technicznego, realizację pracy przerwano. Analizy
najnowocześniejszych rozwiązań światowych i założenie dorównania ich
poziomowi, stanowiły dla konstruktorów OBRUM sp. z o.o. bardzo ambitne
wyzwanie i ważny sprawdzian kwalifikacji. Gdyby nie decyzje polityczne
podjęte pod koniec lat 90. Wojsko Polskie miałoby czołg klasy Leclerc zbudowany na bazie
nowoczesnych rozwiązań a nie Leopard 2A4 konstrukcji sprzed 30 lat.
Wśród projektów zakończonych, lecz nie wdrożonych do produkcji
należy także wymienić Bojowy Wóz Piechoty BWP-2000, który jest nadal
bardzo dobrą ofertą dla wojska.
W OBRUM sp. z o.o. powstało też wiele projektów koncepcyjnych i prac studialnych,
które stanowią ważne i godne zauważenia rozwiązania sprzętowe.
Są to między innymi:
Lądowy Pojazd Bojowy LPB,
studium modernizacji czołgu T-72 do standardów NATO,
Feasibility Study (studium wykonalności) przyszłościowego czołgu
inżynieryjnego FET dla Ministerstwa Obrony Wielkiej Brytanii; temat
realizowany w latach 1999 - 2000
koncepcje wykonania wozów specjalistycznych na bazie KTO ROSOMAK,
integracja systemu ppk SPIKE z KTO ROSOMAK,
Wóz Pomocy Technicznej na bazie KTO ROSOMAK.
Ostatnią, bardzo istotną inicjatywą OBRUM sp. z o.o. jest zainicjowanie i podjęcie
w Polsce prac nad opracowaniem rodzimych programów związanych z przyszłościowymi
systemami prowadzenia walki, które byłyby odpowiednikami: amerykańskiego projektu FCS
(Future Combat Systems) i brytyjskiego FRES (Future Rapid Effects Systems).
Koncepcja polskiego FCS czy też FRES obejmuje synchroniczny system, wspólnie
zintegrowanego działania wszystkich rodzajów wojsk na przyszłym polu walki. Jest to więc
kompleksowy system walki, dotyczący środków i zadań związanych z zarządzaniem działaniami
różnych rodzajów wojsk.
Polska jako członek NATO i ewentualny uczestnik wspólnych działań zbrojnych będzie
musiała posiadać sprzęt spełniający wymogi kompatybilności z uzbrojeniem państw zachodnich.
A co za tym idzie kraj nasz uczestniczyć będzie w programach budowy nowoczesnego
uzbrojenia, zaspokajającego potrzeby przyszłego pola walki - jako partner albo w niektórych
zakresach wyposażenia sprzętowego samodzielnie - jako późniejszy oferent.
Ponieważ od uruchomienia amerykańskich i brytyjskich programów mija już kilka lat,
Ośrodek z grupą ekspertów wojskowych opracował obszerne opracowanie na temat Polskiego
Przyszłego Pola Walki.
OBRUM sp. z o.o. jest żywotnie zainteresowany uczestnictwem w takich
przedsięwzięciach i będzie się aktywnie do nich włączać jako organizator i wykonawca prac
realizowanych w ramach proponowanych programów.
40 lat OBRUM sp. z o.o. w służbie wojska polskiego
Potwierdzeniem tych deklaracji niech będzie:
1) Realizacja przez OBRUM programu mostowego dla Wojska
Polskiego o kryptonimie DAGLEZJA:
most towarzyszący na podwoziu samochodowym DAGLEZJA do
pokonywania przeszkód o szerokości 20 m; uruchomienie produkcji
planowane na 2009 r.,
most towarzyszący na podwoziu samochodowym DAGLEZJA-S
do pokonywania przeszkód o szerokości 40 m; praca rozpoczęta w
czerwcu 2008 r.,
most szturmowy na podwoziu czołgowym DAGLEZJA-G do
pokonywania przeszkód o szerokości 20 m; trwają negocjacje z
DPZ MON planowane rozpoczęcie w IV kw. 2008 r.
2) Uzyskanie w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego
finansowania programu Polski Lekki Czołg na bazie wielozadaniowej
platformy bojowej.
3) Wielofunkcyjna Maszyna Inżynieryjna PINIA.
4) Realizacja tematów szkolno-treningowych:
Kompleksowy symulator strzelań dla KTO ROSOMAK typu SK-1; wykonywany
prototyp,
Moduł KierowcyStanowisko InstruktoraModuł Bojowy
Stanowisko działonowego i dowódcy
Moduł BojowyStanowisko działonowego i dowódcy
Konektor sieciowyKomputery przedziału bojowego
Komputery przedziału kierowcy
Komputery stanowiska
instruktora
Drukarka
Zestaw monitorów oraz przełącznik
podglądu
1.TV przemysłowa
2.Mapa lub obserwator
3.Repetycja urządzenia
Kamery systemu
TV przemysłowej
Rys. 5. Kompleksowy symulator szkolenia załóg KTO ROSOMAK
multimedialne instrukcje obsługi, realizowane w ramach nowo uruchamianych wyrobów,
multimedialne symulatory działań operacyjnych na polu walki, wykorzystywane podczas
szkoleń załóg Maszyn Inżynieryjno-Drogowych,
„Beskid-3 pluton”, wersja dla szkolenia plutonu, oferta dla wojska.
Henryk KNAPCZYK, Bogdan SZUKALSKI
Ośrodek jest firmą znaną nie tylko w Polsce, ale i w świecie. Współpraca z wieloma
firmami zagranicznymi przy realizacji projektów dla MON pozwoliła wypracować bardzo dobrą
opinię o kompetencjach. Kilkakrotnie OBRUM sp. z o.o. został wyróżniony za innowacyjność
i propagowanie myśli naukowo-technicznej.
OBRUM sp. z o.o. nie realizował spektakularnych kontraktów eksportowych ale
wspólnie z firmą Cenzin w latach 80. zbudował w Pune (Indie) Bazę i wdrożył technologię
remontową czołgów T-55, a od roku realizuje niejako kontynuację tej pracy sprzed 20 lat tj.
wdrożenie technologii remontowej Wozów Zabezpieczenia Technicznego WZT-2
i modernizację Bazy w Pune.
Nie sposób uniknąć w tym opracowaniu chociażby wzmianki o osiągnięciach OBRUM
w sferze opracowań i wdrożeń o charakterze cywilnym. Drastyczne zmniejszenie w latach
1990-1991 zamówień ze strony Ministerstwa Obrony Narodowej na prace badawczo –
rozwojowe, jak również sprzęt wojskowy, postawiło w bardzo trudnej sytuacji finansowej
OBRUM sp. z o.o. i praktycznie wszystkie zakłady polskiego potencjału obronnego.
Kierownictwo Ośrodka i specjalistyczne służby rozpoczęły aktywne poszukiwania nowych
produktów i „nisz rynkowych”, pozwalających na wykorzystanie posiadanego potencjału w
zakresie aparatury i środków produkcji.
W ramach modnej w początkach lat 90. fali tzw. demobilizacji OBRUM sp. z o.o.
opracował i wdrożył na bazie T-55 spychacz i żuraw dla wykorzystania w gospodarce
narodowej. Opracowano i wdrożono w tym czasie produkcję maszyn dla potrzeb budowy
i renowacji dróg.
W OBRUM sp. z o.o. opracowano i wdrożono do produkcji szereg wyrobów
przeznaczonych dla odbiorców rynkowych.
Rozwój i osiągnięcia OBRUM sp. z o.o. nie byłyby możliwe, gdyby nie wartościowa
kadra naukowa, badawcza i wykonawcza, której wkład w obronność kraju doceniały i doceniają
nadal odpowiednie organy państwowe.
Dowodem tego jest uhonorowanie licznej rzeszy naszych pracowników wieloma odznaczeniami
przyznanymi przez Resort Obrony, a mianowicie:
9 pracowników odznaczonych Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski;
82 pracowników odznaczonych Krzyżem Zasługi;
160 pracowników odznaczonych Medalem „Za Zasługi dla Obronności Kraju”;
37 pracowników odznaczonych Medalem „Za Zasługi dla Wojsk Inżynieryjnych”;
40 lat OBRUM sp. z o.o. w służbie wojska polskiego
52 pracowników odznaczonych Złotą Odznaką „Zasłużony dla Rozwoju
Województwa Śląskiego”;
14 pracowników odznaczonych Medalem „Za Długoletnią Służbę”;
81 pracowników odznaczonych honorowym tytułem „Zasłużony dla OBRUM”.
Podkreślić należy, że historię Ośrodka Badawczo-Rozwojowego Urządzeń
Mechanicznych OBRUM sp. z o.o. tworzyli ludzie, których dorobek naukowo-techniczny
stanowi dobrą bazę dla przyszłości.
THE 40TH ANNIVERSARY OF OŚRODEK BADAWCZO-ROZWOJOWY
URZĄDZEŃ MECHANICZNYCH OBRUM SERVING IN AID OF THE
POLISH ARMY Summary: The paper presents the history of OBRUM Sp. z o. o. and scientific and technical works performed
within 40 years of business. The most important stages in the Centre history have been discussed. One presented
here products worked out in the Centre which represent significant contribution to technical development of the
Polish Army.
Recenzent: dr inż. Jacek SPAŁEK