3th day content development

Сургалтын цахим сурах бичиг боловсруулах арга зүйн асуудлууд

Д.Цэдэвсүрэн

Програмчлал-Дидактикийн тэнхмийн эрхлэгч

E-Mail: [email protected]

БОЛОВСРОЛ СОЁЛ ШИНЖЛЭХ УХААНЫ ЯАМ

МОНГОЛ УЛСЫН БОЛОВСРОЛЫН ИХ СУРГУУЛЬКОМПЬЮТЕР МЭДЭЭЛЛИЙН ТЕХНОЛОГИЙН СУРГУУЛЬ

“Мэдээлэл харилцаанытехнологийг

сургалтын үйл ажиллагаанд ашиглах нь” сургалт семинар,

2007.VII.23-29

mailto:[email protected]

Агуулга

• Цахим сурах бичиг гэж юу вэ?• Цахим сурах бичгийн онцлог, шаардлагууд• Сургалтын цахим хэрэглэгдэхүүний төсөл

боловсруулахад анхаарах дидактик шаардлагууд

• Сургалтын цахим хэрэглэгдэхүүнийг боловсруулахад анхаарах дидактик шаардлагууд

• Сургалтын цахим хэрэглэгдэхүүнийг үнэлэх дидактик шаардлагууд

Цахим сурах бичиг гэж юу вэ?

• Цахим сурах бичиг гэдэг нь цахим сургалтыг хэрэгжүүлэхэд буюу мэдээллийн технологи ашигласан сургалт явуулахад шаардагдах, сурах бичигт тавигдах бүх дидактик шаардлагуудыг хангасан, мөн түүний иж бүрдлүүдийг агуулсах байхаас гадна МХТ-ийг ашигласан зарим давуу талуудыг тусгасан цахим хэрэглэгдэхүүн юм.

Цахим сурах бичгийн хэвлэмэл сурах бичгээс давуу тал

• Мультимедиа (дуу, хөдөлгөөнд дүрс, зураг, видео гэх мэт) элемент агуулсан

• Интерактив шинжээрээ давуу

• Суралцагчдын сонирхолыг илүү татдаг

• Нэмэлт материал оруулах боломжтой

• Ашиглах боломж өндөр (танхмын болон цахим сургалтанд ашиглах)

• Түгээхэд хялбар

Цахим сурах бичгийн хэвлэмэл сурах бичгээс дутагдалтай тал

• Технологи (компьютер болон бусад) шаарддаг– Боловсруулахад– Ашиглахад– Түгээхэд

• ...

Цахим сурах бичгийн бүтэц

Áëîê 1

Ìýäýýëëèéí õàíãàëò

Интерактив элементүүдийн öóãëóóëãà

Êîìïüþòåðèéí èíòåðàêòèâ ñóðãàõ ïðîãðàìûí áàãö

Ïðîãðàìûí óäèðäëàãà

Àðãà ç¿éí õàíãàëò (Õýðýãæ¿¿ëýãчèéí çààâàð)

Áëîê 2

Цахим сурах бичиг боловсруулахад мөрдөх 10 алхам (зөвлөмж)

1. Хэрэгцээ зорилгоо тодорхойлох

2. Сургалтын материалаа цуглуулах

3. Сургалтын хөтөлбөрийн дагуу агуулга боловсруулах

4. Сургалтын үйл явцыг МХТ-г ашиглан үр ашигтай зохион байгуулах санаа сэдлийг дэвшүүлэх

5. Төслөө боловсруулах

Цахим сурах бичиг боловсруулахад мөрдөх 10 алхам (зөвлөмж)

6. Сургалтын материалыг элементарчлах, дидактик боловсруулалт хийх

7. Дэлгэцийн зохиомжуудаа бэлтгэх

8. Хичээлээ цахим хэлбэрээр боловсруулах

9. 9. Нэмэлт материалыг бэлтгэх

10. Үнэлгээ хийх, сургалтын материалыг гүйцэд боловсруулах.

Цахим сурах бичиг-том асуудал

• Цахим сурах бичиг боловсруулах асуудал бол багийн үйл ажиллагаа юм. Үүнийг боловсруулахад – Сурган хүмүүжүүлэх дизайнер буюу

багш– Зураач буюу дизайнер– Оператор– Програм зохиогч

• Иймээс цахим сурах бичгийн нэгэн бүрэлдэхүүн байж болох сурах сургалтын цахим хэрэглэгдэхүүнийн бэлтгэх арга зүйн асуудлыг авч үзье.

Сургалтын цахим материал боловсруулах ү.а-ны цикл

Шинжилгээ

Òºñëөө боловсруулах

Øàëãàõ, ä¿ãíýõ áà ýöýñëýí áàðèìòæóóëàн áîëîâñðóóëàõ

Төслийн дагуу сургалтын материалаа áîëîâñðóóëàх

Сургалтын цахим материалын тºñөë боловсруулах алхмууд

• Зорилго, зорилтоо нарийвчлан тодорхойлох

• Материал цуглуулах

• Агуулгын хүрээг тогтоож, арга зүйгээ боловсруулах– Сэдвүүдэд хуваах– Цогц чадамжийг төлөвшүүлэхэд анхаарах

Сургалтын цахим материалын тºñөë боловсруулах алхмууд

• Тухайн ухагдахуун бүрийн хувьд түүнийг илэрхийлэх дидактик шийдлийг олох

• Үнэлгээний элементийг төлөвлөх– Цогц чадамжийг төлөвшлийг илрүүлэх

үнэлгээний материал боловсруулах

• Дизайны зохиомжийн дидактик шийдлийг бий болгох

1-р алхам Зорилго, зорилтоо тодорхойлох

• Зорилго, зорилтоо нарийвчлан тодорхойлохдоо– Тухайн сэдвийн хүрээнд суралцагчийн эзэмшвэл

зохих цогц чадамжийг харгалзан үзэх (стандарт)– Хүлээгдэж байгаа үр дүнг нарийн гаргаж,

түүнээсээ чухал гэснийг ялган зорилтуудаа тодорхойлох

Дадлага ажил

• Дараах сэдвүүдээс сонгон авч сэдвийн хүрээн дэх зорилго, зорилтыг тодорхойлно уу.– Компьютерийн програм хангамж– Компьютерийн техник хангамж– Paint програмыг ашиглах– Компьютерийн вирус, түүнээс сэргийлэх– Сүлжээ зохион байгуулах– Excel програмаар хялбар тооцоолол хийх

2-р алхам Материал цуглуулах

• Материал цуглуулах– Тухайн сэдвийн хүрээнд агуулга, арга зүйг

боловсруулахад хэрэглэгдэх сурах бичиг, гарын авлага, интернэтийн эх сурвалжууд, зураг, дуу, видео зэргийг цуглуулах


• Сэдвийнхээ хүрээнд хэрэгцээт материалаа интернэтээс цуглуулах– www.google.mn– www.gogo.mn– www.owc.org.mn– www.msue.edu.mn– www.nagicnet.mn– www.whatis.com– www.symantec.com– www.mcafee.com

http://www.google.mn/

http://www.gogo.mn/

http://www.owc.org.mn/

http://www.msue.edu.mn/

http://www.nagicnet.mn/

http://www.whatis.com/

http://www.symantec.com/

http://www.mcafee.com/

3-р алхам Агуулгын хүрээг тогтоох

• Агуулгын хүрээг тогтоож, арга зүйгээ боловсруулах– Агуулгын хүрээг сэдэв бүрээр гарган нарийвчлан

тогтоож, түүний хүрээнд гарч ирэх шинэ ойлголтуудыг тайлбарлахад МХТ-ийг ашиглах боломжийг гарган ирж нарийн төлөвлөн тайлбарлах

– Дидактик боловсруулалт хийх, жишээг аль болох амьдралд ойртуулах, МХТ-ийн давуу талыг ашиглан хийх


• Сэдвийнхээ хүрээнд агуулгаа нарийвчлан гаргаж, ухагдахуун ойлголтуудыг МХТ ашиглан хэрхэн ойлгомжтой илэрхийлэн тайлбарлах талаар төлөвлөх

• Жишээ хэрхэн өгөх талаар төлөвлөх

4-р алхам Үнэлгээ

• Үнэлгээний элементийг төлөвлөх– Материалын аль хэсэгт ашиглахаа

төлөвлөн нарийн заах– Үнэлгээний материалын хамрах хүрээг

тогтоох– Үнэлгээний ямар хэлбэрийг ашиглахаа

сонгох• Нээлттэй хариулттай асуултууд• Хаалттай хариулттай асуултууд

Нээлттэй хариулттай асуулт

• Нээлттэй хариулттай асуултыг бэлтгэхдээ анхаарах зүйлүүд

– Тухайн асуултыг бэлдэхдээ харьцуул, эргэцүүлж үз, учир шалтгааныг нь ол, өөрөө жишээ гарга гэх мэт суралцагчийг ажиллуулах асуулт байх

– Асуулт тавихаасаа өмнө тухайн даалгаварынхаа утгыг суралцагчид нарийвчилж тайлбарлан ойлгуулах

– Асуултын даалгавар сайн тодорхойлогдсон байх ёстой.


– Суралцагчдаас хариултаа бэлдэхдээ өөрсдийн санаагаа сайн учрыг гаргахыг шаардах

– Хариулт бэлдэхэд маш боломжтой хугацаа, минутаар хариултын эзлэхүүн (мөрөөр)-ийг зааж өгөх. Богинохон хариултууд нь суралцагчдыг өөрсдийн бодлоо илүү хэлбэржүүлэхэд тустай байдаг.

– Суралцагчийн хариултыг дүгнэх шалгуур бэлдэж зөв хариулт бүрийн оноог зааж тодорхой байлгах


• Нээллтэй хариулттай асуултаар үнэлэх шалгуурыг сайн бэлдэх нь уг хариултыг зөв үнэлэх ажлын нилээн нарийн хэсэг юм. Зөв сайн шалгуурууд нь нээлттэй хариулттай асуултын хариултыг бодитой дүгнэж, багш сурагч хоёрын үнэлгээн дээр гач болох үл ойлголцолыг бууруулж өгнө. Компьютерийн тусламжтайгаар нээллтэй асуултын хариултыг үнэлэх нь ихээхэн ажиллагаатай ажил байдаг. Энэ нь ийм хэлбэрийн асуултыг ашиглаж болохгүй гэсэн үг биш юм.

Хаалттай хариулттай асуулт

• Сонгох хариулттай асуулт (зөв хариултыг сонгох)

• Зөв хариултыг тохируулах

• “тийм-үгүй”-тэй асуулт

• Бүтээх хариулттай асуулт


• Сонгох хариулттай асуултын давуу талууд– Суралцагчийг түвшинээр дүгнэх (суралцагч олон

хариултаас зөвхөн нэгийг нь сонгох ёстой.)– Зөв хариултыг таах явдлыг багасгах (гэхдээ

арилгах биш)– Том хэмжээний сургалтын материалын үнэлгээг

хурдан шалгах – Олон суралцагчийн дүнг хурдан хямд шалгах буюу

энэ үйл явдлыг автоматжуулах (компьютер дээр) боломжийг олгодог


• Сонгох хариулттай асуултын дутагдалтай талууд: – чанартай асуулт хариулт бэлдэхэд

хүндрэлтэй – Зөв буруу талаарх маргаан бий болж

болдог (тусгай шалгах хэмжүүр байхгүй тохиолдолд)

– Чадварыг дүгнэх боломжгүй.


• Сонгох хариулттай асуултыг зохиоход хэрэг болох зөвлөгөө: – Асуултын язгуур нь өгүүлэхүүн байна. – Тухайн асуудлыг товч тодорхой илтгэсэн асуулт

байх. – Асуултанд илүүц мэдээлэл багтаагүй байх. – Асуулт төгссөн өгүүлбэр байх. – Хариултын хувилбарууд зөвхөн ганц байх. (ямар ч

маргаангүй)– Суралцагчид буруу хариултуудаас нэг зөвийг

эсвэл зөв хариултуудаас харьцангуй бүрэн дүүрэн хариултыг сонгох хэрэгтэйг мэдэгдэх.


• Сонгох хариулттай асуултыг зохиоход хэрэг болох зөвлөгөө: – Үргэлж, хэзээ ч, зүгээр л, дээрх, бүгд, доорхоос, аль нь ч биш

гэх мэт үгсийг хэрэглэхгүй байх – Хариултын комбинацийг хэрэглэхгүй байх (жишээ нь: А, Б

хоёул зөв гэх мэт)– Зөв хариултыг сонгох 5 хувилбар оруулах. Нэг нь зөв бусад

нь буруу байхаар. Энэ нь зөв хариултыг таах явдлыг зогсоож өгнө. Хэрэв асуулт нь олон хариулттай байхад тохиромжгүй байвал хувилбарын тоог багасгах хэрэгтэй.

– Хувилбаруудыг хооронд нь төстэй хийхийг хичээгээрэй. Энэ нь асуултыг хүнд болгохоос гадна таах боломжийг багасгана.

– Суралцагчид хялбар байлгах үүднээс хариултын хувилбаруудыг том үсгээр тэмдэглэнэ үү? А, Б, В, Г, …

– Асуултуудад график, видео дүрсийг ашиглахыг хичээнэ үү?


• Зөв хариултыг тохируулах асуултын давуу талууд:– Зохиож, дүгнэхэд хялбар– Өгөгдсөн баримтын хоорондох хамаарлыг

мэдэж байгаа эсэхийг шалгахад маш тохиромжтой.

– Санамсаргүйгээр таах боломжийг багасгана.


• Зөв хариултыг тохируулах асуултын дутагдалтай талууд:– Тогтоосон эсэхийг илрүүлэх үнэлгээнд

тохирно. – тодорхой мэдээллийг баримтлах ёстой

болдог.


• Хариултыг тохируулах асуултыг бэлтгэхдээ дараах зүйлийг анхаарна уу.– Өгөгдсөн байршил зөв хариултын хувилбарын

тоотой давхцахгүй байлгахыг анхаарах. Энэ нь сүүлийн үлдсэн хамаарлыг илэрхий болгохыг хасч өгч байна.

– Байршлыг асуулттай нь хэрхэн тохируулахыг энгийн ойлгомжтойгоор өгөх.

– Нэг дэлгэцэн дээр хариулт байршил хоёрыг ойрхон байрлуулах

– Араб тоогоор хариултыг тэмдэглэх. (шаардлагатай үед)


• Хариултыг тохируулах асуултыг бэлтгэхдээ дараах зүйлийг анхаарна уу.– Хариулт бүрд зөвхөн ганц байршил оногдсон

байхаар тооцож хийх. – Хариултын тоо байршлын тоо хоёрын байрлал нь

санамсаргүй байх ёстой. – Жагсаалд нь тохирсон нэр өгөх. (“хариулт”,

“байршил” гэж нэрлэхгүй)– Байршлыг нь арай урт, хариултыг нь богино үгээр

дүрслэх. (ганц үгээр ч юм уу)– Нэг хариултыг олон удаа хэрэглэж болох эсэхийг

тайлбарласан байх. Ямар шинжээр хариулт нь уг хамааралд тавигдсаныг тодорхойлох.


• “тийм-үгүй” асуултын давуу талууд– Дүгнэхэд хялбар – Өргөн хэмжээний хичээлийн шалгалтыг

түргэн шалгахад тохиромжтой.


• “тийм-үгүй” асуултын дутагдалтай талууд– Үндсэндээ суралцагчийн ой тогтоолтыг

шалгадаг.– Таах өндөр магадлалтай (50/50)– “хагас өнгө”-ийг гаргадаггүй. (хатуу хэлбэл

үнэн эсвэл худал)– Хэлбэржүүлэхэд хүнд байдаг (асуулт

тодорхой байхаас гадна эргэлзээтэй зүйл оруулах боломжгүй байдаг.)


• “тийм-үгүй” асуулт бэлдэхдээ дараах зүйлийг анхаарна уу. – Асуулт бүр “тийм-үгүй” хариулт шаардана.– Асуултаа аль болох богино байхаар

хэлбэржүүлнэ үү.– Эерэг хариулттай асуултын тоо даалгаварт

сөрөг хариулттай асуултын тоотой давхцах ёстой.


• “тийм-үгүй” асуулт бэлдэхдээ дараах зүйлийг анхаарна уу. – Асуултаа бэлдчихээд “тийм-үгүй” гэсэн хариулт нь

ар араасаа санамсаргүй байрлагдсан байхаар холих.

– Бүх асуулт хостой байх. (“үгүй” гэсэн хариулттай асуулт бүрийн тоо “тийм” гэсэн хариулттай асуулт бүрийн тоо тэнцүү байна.)

– Шалгахаасаа өмнө суралцагчид “тийм-үгүй” асуулттай даалгаварынхаа дүрмийг тайлбарлаж өгнө үү.


• Бүтээх хариулттай асуултын давуу тал– Зохиоход хялбар – Харьцангуй найдвартай (зөв хариултыг

таах боломжгүй)– Их хэмжээний материалыг түргэн

хугацаанд шалгах.


• Дутагдалтай талууд: – Оюуны өндөр түвшиний мэдлэгийг шалгах

бэрхшээлтэй.– Автомат шалгагч зохион байгуулахад

нэмэлт хүч шаардлагатай. – Зөв хариулт өөрчлөгдөж болно.


• Ийм төрлийн асуултыг бэлдэхэд анхаарах зүйлс: – Асуултын эргэх болон маш тодорхой хэлбэрийг

ашиглана уу. Асуулт нь суралцагчид маш илэрхий байх.

– Орхигдсон элементийг өгүүлбэрт хоосон зайгаар тэмдэглэх.

– Орхигдсон үгийг өгүүлбэрийн төгсгөлд байхаар хийх.

– Асуулт бүрд зөв хариултын хувилбарыг оруулах. – Боломж гарвал “Үгийн сүлжээг” ашиглах


• Сэдвийнхээ хүрээнд асуултууд бэлтгэх– Нээлттэй хариулттай асуулт – 2– Хаалттай хариулттай асуулт тус бүр – 2

• Үгийн сүлжээ хийх болмжийг авч үзэх

5-р алхам Дизайны зохиомж

• Цахим хэрэглэгдэхүүн бэлтгэх зөвлөмжийг дагах– Нэг загварын дэлгэцийг зохиомжлох– Сургалтын материалын дэлгэцийг ангилан

интерактив элементүүдийг төлөвлөх• Цэс бүхий• Мэдээллийн• Үнэлгээний материалын• Дасгалын • Тусламжийн гэх мэтээр нарийн төлөвлөх

Дизайны зохиомж

• Дизайны зохиомжийн дараах шаардлагын хангах ёстой. – Дэлгэцийн элементүүд бие бие дээрээ

“давхралдах”-гүй байх– Өнгөний зохилдлогыг ашиглах ерөнхий

журмыг баримтлах. • Хүйтэн өнгө (шар, хөх гэх мэт) фон болгож

хэрэглэх. • Халуун өнгөнөөс зайлсхийхийг хичээх (улаан,

ногоон гэх мэт). Эдгээр өнгө нь зөвхөн аюулын дохио гэх мэтэд л хэрэглэгдэнэ.


• Суралцагчийн хариултыг боловсруулахдаа суралцагчийн бүх эргэцүүлэх боломжийг авч үзэх. Эхний буруу хариултанд дүн тавих гэж яарах биш ахиад нэг оролдоод үзэх боломж олгох. Эргэх холбооны дуун дохио сайн хэрэгсэл болж өгнө. Сурагч буруу хариулбал хачирхалтай дуу (тухайлбал хэрээ шиг “Кар-р-р!”) өгөх энэ нь түүнийг тайлбарлуулснаас илүү мэдээлэлжүүлдэг.


• Суралцагчийг сургалтын мэдээлэл бүхий дэлгэцэн дээр хангалттай хугацаанд ажиллах нөхцлийг хангахыг хичээх. Текст болон бусад сургалтын мэдээлэл нь суралцагчийг танилцаж дуустал нь дэлгэцэн дээр байх ёстой.


• Суралцагч нь өөрөөс нь юуг шаардаж байгааг байх. Үүнийг түүнд ойлгуулж өгөх. Энэ нь суралцагч ажлаа үргэлжлүүлэх болон курсээс гарахыгаа үргэлж мэдэж байхад туслана.

• Суралцагчид ажлын дүрмийн талаар хүссэн үедээ мэдэх боломж олгох. (тусламж товчлуурыг хаанаас ч амархан хүрч болох газар байрлуулах.)


• Суралцагч хүссэн үедээ ажлаа зогсоох эрхтэй. Тохирох багажийг дэлгэц бүр дээр байрлуулах. (“гарах” товч, гарны Escape товч гэх мэт) Цахим сургалтын материал нь өөрөө сурах хэрэгсэл гэдгийг бүү мартаарай. Суралцагчийг хүсэхгүй байхад түүнийг албадаж болохгүй. (түүнд компьютерийг унтраах боломж үргэлж байна.)


• Сонгож авсан сэдвийн хүрээнд дизайны зохиомжийн төлөвлөлт хийнэ үү. – Дэлгэцийн бүрийн төлөвлөлтийг хийх

• Цэс бүхий• Мэдээллийн• Үнэлгээний материалын• Дасгалын • Тусламжийн

Сургалтын материалаа áîëîâñðóóëàх

• Төслийн дагуу сургалтын материалаа áîëîâñðóóëàх– Технологийн сонголтоо хийх

• PowerPoint• Flash• Бусад мультимедиа, интерактив

хэрэглэгдэхүүн боловсруулах технологиудаас хэрэгцээтэйгээ сонгох


– Дагалдах мультимедиа элементүүдийг боловсруулах програмаа сонгох

• SnagIt• Camtasia• Audacity• Sound Recorder• Photoshop• Movie Maker гэх мэт


• Сургалтын материалаа áîëîâñðóóëàхад хэрэглэгдэх техник хэрэгслээ бэлтгэх– Дижитал аппрат, камер– Фото аппрат– Сканер– Притер– Хуруу болон зөөврийн диск гэх мэт


• Сургалтын материалын төсөлд өгсний дугуу – интерактив элементүүдийг бэлтгэж,

интерактив элементүүдийн санг үүсгэх


• Төсөлд тусгасан шаардлагатай интерактив элементүүдийг шаардлагатай програм ашиглан (Paint, PhotoShop гэх мэт) шинээр хийх, засварлан интерактив элемэнтүүдийн сан үүсгэх


• Нэг загварын дэлгэцүүдээ зохиомжлон боловсруулж – Агуулгын боловсруулалтын дэлгэцийг

хийх– Үнэлгээний материалын дэлгэцийг

хийх– Тусламжийн сангийн дэлгэцийг хийх– Цэс бүхий дэлгэцийг хийх


• Төсөлд тусгасан шаардлагын дагуу мэдээлэл өгөх буюу агуулгын дэлгэцийг зохиомжилж хийх. Интерактив болон мультимедиа элементийн байрлалыг анхаарах


• Төсөлд тусгасан шаардлагын дагуу Үнэлгээний материалын дэлгэцийг зохиомжилж хийх. Интерактив болон мультимедиа элемент ашигласан байх


• Төсөлд тусгасан шаардлагын дагуу зөв ба буруу хариултанд зөвлөгөө, зааварчилгаа өгөх дэлгэцийг зохиомжилж хийх. Интерактив болон мультимедиа элемент ашигласан байх

Сургалтын цахим хэрэглэгдэхүүний үнэлгээ

• Сургалтын цахим хэрэглэгдэхүүн нь багшийн байнгын амьд харьцааг шаардахгүйгээр сургалтыг үйл ажиллагааг явуулах боломжтой байвал хангалттай гэж үздэг.

• Нөгөө талаар танхмын сургалтанд ч хэрэглэх боломжтойгоор боловсруулах нь зүйтэй байдаг.

Анхаарал тавьсанд баярлалаа.

Асуулт?

3th day content development

Documents