កមពជេរកម េលខ ៣៩ ឆន ទ ០៤ ែខមន គ.ស. ២០០៧ - ព.ស. ២៥៥០

ទ ន កករ ៖ P.O. Box 0193, Pennsauken, NJ 08110-0193, USA, Tel: (856) 655-3838, email: kkfnewsletter@khmerkrom.net, http://www.khmerkrom.net

-ម បតកមមរបសែខមរេរកម......................................................១

-រកង ណយ គរបញឈបទេងវើខលន..............................................២

-រពះសងឃែខមរេរកមេរកកេឡើងរបឆងយន..............................៣

-ែខមរេរកមរបរពធពធបណយសពេ ក សន ទន..........................៤

-សងឃែខមរេរកមេនកមពជេចញ វ គមនេងវ ង មញរទត.............៦

-សងឃែខមរេរកមរតវេធវើឃតបនទ បពេធវើបតកមម...........................៧

-បតកមមរបសរពះសងឃ នងពលរដឋែខមរេរកមេនកមពជ..............៨

-ពធបណយបចចយបន................................................................១២

-ក ពយ ទកែភនកែខមរេរកម, យន..........................................១៣

-ជវតែខមរេរកម.........................................................................១៤

-ករ ក នគមប ងេនកមពជេរកម............................១៥

ម កេរឿង

ជញ ធរយនេខតតឃល ងបនចបផ ករពះសងឃែខមរេរកម ចនន ៩ អងគ នងឃឃងកនងពនធនគរ កលពៃថងទ ២២ ែខកមភៈ េរពះែតរពះសងឃទងេនះរមជមយនងរពះសងឃជង ២០០ អងគដៃទេទៀត បនេធវបតកមមអហង មយកលពៃថងទ ៨ ែខកមភៈ េនខងមខមនទរនគរបលយនេខតតឃល ង កនងេគលបណងទមទរឲយយនេគរពសទធមនស ។ មនរតមែតបេ ណ ះ កេរពះែតបញហ ដចគន េនះែដរ បនជេនចងែខកមភៈ នងេដមែខមនេនះ ែខមរេរកមេនទទងសកលេ ក បនេរកកេឡងេធវបតកមមអហង តបតរបឆងនងរ ឋ ភបលយន នងទមទរឲយរ ឋ ភបលយនយកចតតទក កអពបញហ ករេគរពសទធមនស ។ េនអរ ត ល នៃថងទ ១ មន មនរពះសងឃបតករចនន ២០ អងគ នងជនសវលែខមរេរកមទងរសទងរបសេទពរកងននរបមណ ១០០ នក េរកមករដកនរបសរពះេតជគណ លវ េព សងឃនយកៃនសហគមនរពះសងឃែខមរកមពជេរកមពភពេ ក បនរបមលផត គន េធវបតកមមេថក លេទសយនេនមខ ថ នទតយន, ថ នទត លលមង, ថ នទតសហរដឋ េមរក នងេនមខរដឋសភ

ៃនរបេទសអរ ត ល ។ ទនទមនងេនះែដរ សែរមកជយេឃស “ជេយរពះពទធសន! ជេយែខមរកមពជេរកម! នង យតតធមរតវែតេកតមន

េឡងដលពលរដឋែខមរកមពជេរកម!” កបន នឮកងរពងេឡងេនមខករយលយទនកទនងៃន ថ នទតយន នរដឋធន សន-

េ ន នៃថងទ ២ មន ែដលេនះគជកបនបតកមមអហង មយរបសែខមរកមពជេរកម ែដលបនេធវដេណរេទពរដឋននៃនសហរដឋ េមរក របមណ ៧០ នក ដកនេ យសកមមជនសហពនធែខមរកមពជេរកម មនរពះភកខ ថច បរងគ ជេដម ។ បនទ បពបតកមមនៃថងទ ២ មន េនមខ ថ នទតយន នរដឋធន សនេ នេនះមក េនៃថងទ ៣ មន រពះសងឃ នងពទធបរសទែខមរកមពជេរកម របមណជង ៣០ នក បនជបជគន េនកនងវតតែខមរេរកមមយ នទរកងេហវ ល ែដលេហវ ល រដឋសលេវេនៀែដលដកនេ យរពះភកខ ថច បរងគ េដមបបនតគេ ងេថក លេទសរ ឋ ភបលយន នងែសវងរកកចចអនត គមនពអនតរជត ។ បនទ បពេរៀបគេ ងេហយ េនទរកងេហវ ល ែដល-េហវ លនៃថងទ ៣ មនេនះ កបនបតកមមដធ (តេទទពរទ ១០)

បតករែខមរកមពជេរកម បតកមមរបឆងអេពើរេ ភបពនសទធមនស របសយន

េលខ ៣៩ ែខមន ឆន ២០០៧ ទពរទ 2 រពតតបរតរបសសហពនធែខមរកមពជេរកម

នពនធនយក ៖ ថច ចនធ ផ ពវផ យ ៖ សន រតនៈ, សន ចនទ

ឯក រ PDF មនេនកនងេគហទពរ www.khmerkrom.net

វចរណកថ

ថម ៗ កនលងមកេនះ រកង ណយបនបងហ ញនវចរត របៃពណទេនៀមទ បរបសខលនកនងករជះជន រេ ភបពនសទធមនស នងេសរភពជេនឿ សន ែដលេកើតមនេឡើងេនកនងរបេទសរបសខលនឲយមតអនតរជតបនេឃើញ ។ រពះសងឃែខមរកមពជេរកមជេរចើនរយអងគ នងពលរដឋែខមរកមពជេរកមជេរចើនរយនក បនេរកកេឡើងត ទមទរ ឲយរកង ណយ េគរពសទធេសរភពរបសពកេគជបនតបនទ ប ជពេសស គសទធៃនជេនឿរពះពទធ សនែតមតង ។ ែខមរកមពជេរកមទទលរងករជះជន េធវើទកខបកេមនញ នងទេងវើរេ ភសទធមនស ពរបបកមមយនសតេវៀត ម ជយរលងមកេហើយ ឯពលកមមៃនវរសមណៈ វរបរសែខមរេរកម កមនេរចើន សែដរ ។ ពប ណកល ករបជជវតរបសវរសមណៈ នងវរបរសែខមរេរកម គពរតវបនអងគករ ឬសហគមន មយដងឮេនះេទ ។ បែនតមកដលបចចបបននេនះ ែខមរកមពជេរកមមនសហពនធែខមរកមពជេរកម មនអងគករសហរបជជត នងប ត របេទសេផ ង ៗ េទៀតេនេលើពភពេ ក ែដលជរបេទសផតលជនយដលរបេទសេវៀត ម េនចឃល េមើលរគបសកមមភពរបស េវៀត ម ។ ដេចនះេហើយេវៀត ម គរែតែកែរបឥរយបទរបសខលនឲយទនេពល េដើមបកឲយអនតរជតចះេឈម ះរបេទសរបសខលនចលកនងបញជ រែសបកេខម ឬ កគនបែផនកេសដឋកចច ។ រកង ណយ គរពចរ េឡើងវញនវទេងវើរបសខលនែដលបនរបរពតតមកេលើែខមរកមពជេរកម កដចជប ត ជនជតភគតចមយចននេទៀតេនកនងរបេទស ។ េវៀត ម គជហតថេលខមយរបសអងគករសហរបជជត ជសមជកអងគករសហរបជជត នងជសមជកអងគករពណជជកមមពភពេ ក ែដលរកង ណយ ពយយម បពណ នងបនលែភនក រហតសេរមចបនចលជសមជក ។ បែនតរកង ណយ ពបនដងខលនថ សពវៃថងេនះ អនតរជតកពងចប រមមណ នងយកចតតទក កបផតមកេលើខលន កេរពះែតករគបសងកត បបទសទធេសរភព សទធជេនឿ សន នងករេរៀនសរតរបសរពះសងឃ នងពលរដឋែខមរកមពជេរកម ។ របជពលរដឋែខមរេរកមរមទង

រពះសងឃផង រតវបនរកង ណយ គបសងកត នងជះជនយងចសៃដ ចប ងពរកង ណយ ក នគមេនេលើទកដដសបបរណសបបយមយេនះ ។ មកដលេពលេនះ រកង ណយ បនេធវើឲយសហរដឋ-

េមរកមនកររពយបរមភយងខល ង ចេពះ ថ នភពសទធមនស េនកមពជេរកម រហតមកដលៃថងទ ១៤ ែខមន កនលងេទេនះ មនអនកករទតសហរដឋ េមរកចះមកដលទកដកមពជេរកម ជបនងរពះសងឃែខមរេរកម េដើមបែសវងយលអពបញហ ៃនកររេ ភសទធមនស ។ េទះបជរកង ណយ បនរបែកកថ ពមនកររេ ភបពនែផនកសទធមនស មយមកេលើែខមរេរកមយង កត ករកង ណយរតវដងថ “រក សមន

ចខចបេភលើងបនេឡើយ” ។ ដេចនះ រកង ណយគរែតបនទនឥរយបទរបសខលន េដើមបឲយសមេទនងអវែដលរកង ណយនយយ ថ “ចលរមរក សនតភពពភពេ ក” ។ រកង ណយ គរចងចថ ែខមរេរកម ប ននកពេដកសមងេសង មឲយរបបផត ចករមយេនះ បផលចបផល ញរបៃពណ វបបធមដផរផង មអេពើចតតេនះេទ ។ រឯករចបផ ក ឬគ មកែហងរពះសងឃ នងពលរដឋែខមរេរកមេនះ រកង ណយ រតែតមន ចេធវើបនេទេទៀត េរពះែខមរកមពជេរកមេរកកេឡើងរបឆងនងទេងវើរកង ណយ គេ យកតឈចប នងមន ចអតធនតេទេទៀតបនចេពះទេងវើដ វៃរពៃផ ទងេនះ ។ រកង ណយ ចរចថ ខលនបនចបផ ករពះសងឃេដើមបគ មដលសងឃឯេទៀត ែតផទយេទវញ ទេងវើេនះេធវើឲយរពះសងឃ នងពលរដឋែខមរេរកមកនែតពះកេរញជ លេឡើង នងបនបងហ ញអពកររេ ភបពនរបសខលនមកេលើែខមរកមពជេរកមកនែតចបសេឡើងែថមេទៀត ។ រកង ណយគរចថ បចចបបននេនះ ល

ថ នភពេនកមពជេរកម គរតវបនសហពនធែខមរកមពជេរកម យករណជនអងគករសហរបជជតទងអស ។ ដេចនះេហើយ

អនតរជតមនបេ ត យឲយរបេទសេវៀត ម េធវើអវ មទេនើងចតតខលនេនះេទ ៕

េពជឈ សន

េលខ ៣៩ ែខមន ឆន ២០០៧ ទពរទ 3 រពតតបរតរបសសហពនធែខមរកមពជេរកម

រពះសងឃែខមរេរកមជង ២០០ អងគ បនេរកកេឡងេធវបតកមមអហង មយ េនខងមខមនទរនគរបលេខតតឃល ង កលពៃថងទ ៨ ែខកមភៈ ឆន ២០០៧ កនលងេទេនះ េដមបទមទរឲយបកកមមយនសតយន េគរពនវសទធេសរភពរបសរពះសងឃែខមរេរកម ។ បនទ បពមនករ មរបម មនឲយរពះសងឃែខមរេរកម ែដលកពងសក េន បលជនខពសេខតតឃល ង នមនតេចញបណឌ បរត នងបញជ ឲយបលសច ចរណចបមតដករពះសងឃមនជងេទមនទរេពទយមក បនប ត លឲយរពះសងឃែខមរេរកមរបមណជង ២០០ អងគ េរកកេឡងេធវបតកមមមយរបឆងនង ទេងវរេ ភបពនសទធេសរភពរបសរពះសងឃ នងរបជពលរដឋែខមរកមពជេរកម ។ ករេរកកេឡងេធវបតកមមរបឆងនងរ ឋ ភ- បលយនេនះ ប ត លឲយរ ឋ ភបលរកង ណយ កគនបគបសងកតមកេលរពះសងឃែខមរយងចសៃដ ។ រហតមកដលៃថងទ ២២ ែខកមភៈ េនះ មនរពះសងឃចនន ៩ អងគេហយ ែដលរតវបនជញ ធរយនចបផ ក កពនធនគរ េ យេចទរបកនថ បត-

កមមេនះេធវឲយខចស ត បធន បសងគម នងរបឆងនងបក កមមយ-នសតយន ។ រពះសងឃចនន ៩ អងគ ែដលរតវបន ជញ ធរយនេខតតឃល ងចបផ កេនះមន ៖ ទ ១ ភកខ គម េមឿន េ ចេរន រពះជនម ២៣ វស , ទ ២ ភកខ ថច េឌ រពះជនម ២៧ វស រពះអងគគងេនវតតសរ េសក ភម េសក ឃ េសក រសកេរជយញ េខតតឃល ង, ទ ៣ ភកខ ង េធឿន, ទ ៤ ភកខ ល ថញ សយ, ទ ៥ ភកខ ល េសឿង េ េធឿន គងេនវតតទកៃរប ភម ៥ ឃឡងភ រសកឡងភ េខតតឃល ង, ទ ៦ ភកខ ថច សវងេហៀង, ទ ៧ ភកខ ង េធន គងេនវតតសរ េមន ភមេ េវៀន ឃេវៀនបញ រសកមេសៀង េខតតឃល ង, ទ ៨ ភកខ ល តងផង នងទ ៩ ភកខ ល វ ង គងេនវតតេពធសេ ង សងក ត ៥ ទរមេខតតឃល ង ទកដ

កមពជេរកម ។ របភពពតមនពរពះសងឃចលរមេធវបតកមម បនរតេភៀសខលនេទរពះ ជ ចរកកមពជឲយដងថ បក កមមយនសត យន បនេរបលបចចះកចចរពមេរពៀងមយ េដមបចបរពះសងឃ ផ ក ។ ជកែសតងេនៃថងទ ២២ ែខកមភៈ ជញ ធរយនថន កេខតត បនសហករនង ជញ ធររកង ណយ ចះកចចរពមេរពៀងជមយនងរពះសងឃបតករទងពរអងគ ថមនចបផ ករពះអងគេឡយេនេពលែដលរពះសងឃទងពរអងគ នងសងឃឯេទៀតពយយមេគចខលនព ជញ ធរេនះេទ ។ រហតមកដល ង ចៃថងែខដែដល រពះសងឃទងពអងគរពះនមភកខ គម េមឿន នងភកខ ថច េឌ ែដលគ មដតខលន េពលែដលពក ជញ ធរយនេនែតពយយម មចបផ កេនះ រតវបនចញលបចយន េទបប ត លឲយយនចបផ ករពះអងគ

បន ។ រពះសងឃបតករបនបនតេទៀតថ េរកយេពល ជញ - ធរេរបលបចឲយរពះសងឃទងពរអងគ ែដលគ មនងដតខលនេចញមកេធវករចរចេនះ ពកេគកបនចបរពះអងគេឡងរថយនតបញជ នេទ េខតត បនទ បមកកេធវករចបរ តសបងផ កែតមតង ។ របភពពតមនដែដលបនបនតេទៀតថ បនទ បពចបផ ករពះសងឃទងពរអងគខងេលេហយេនះ ជញ ធរយនបនេរបលបចនមនតសងឃបតករេទសេណះស ល េដមបេធវករអបរ ។ បែនតផទយេទវញ រពះសងឃបនម នអងគែដលបននមនតេទជមយពក ជញ ធរយន គរតវបនចបផ កទងអស េ យពមនេសចកតយលរពម ឬរបរពតតេទ មធមមវនយរពះពទធ សន ឬទេនៀម ទ បែខមរេនះេឡយ ។ មកដលបចចបបននេនះ ជញ ធរកមមយនសតយនបនេធវករហពទធវតតែខមរទទងកមពជេរកម ជពេសសវតតែដលមនរពះសងឃបតករគងេន ។ មយងេទៀតពកេគមនគេ ងចបផ ករពះសងឃ ែខមរេរកមជបនតេទៀត េលសពេនះប ត ញផ ពវផ យពតមន ទរទស នេខតតឃល ងមយ បនេចទរបកនថ ករេធវបតកមមរបសរពះសងឃទងេនះ គជករញះញងរបសអងគករែខមរេរកមមយេនេរករបេទស េ យពកេគសេងកតេឃញមនរពះសងឃបតករកនទងជតសហពនធែខមរកមពជេរកម េនេពលេធវបតកមម ។ គររលកថ អងគករសហពនធែខមរកមពជេរកម គជអងគករមយតស មមគអហង ទមទរសទធេសរភពរសបេទ ម ចបបរបសអងគករសហរបជជត ។ កនងករទមទរសទធេសរភព សទធសវយសេរមច សនខលនេនះ អងគករសហពនធទទលបនករគរទយងេពញទហងពថន កជត នងអនតរជត ជពេសសគរពះសងឃ នងរគហសថែខមរកមពជេរកម េនកនងរសកែដលរតវរបបកមមយនសតយនជះជន េធវទកខបកេមនញជយរ សមកេហយ ៕

ថច េ ភណ

ទដឋភពរពះសងឃែខមរេរកម កពងបតកមមរបឆងនងរបបកមមយនសតយន

េលខ ៣៩ ែខមន ឆន ២០០៧ ទពរទ 4 រពតតបរតរបសសហពនធែខមរកមពជេរកម

េនរដឋឡងបច សហរដឋ េមរក កលពៃថងទ ២២-២៥ ែខកមភៈ សហពនធែខមរកមពជេរកមពភពេ ក បនដកនសមជក សមជកររបសខលនរបរពធពធបណយសពេ ក សន ទន អតតរបធនរបតបតតសហពនធែខមរកមពជេរកម ែដលបនទទលមរណ-ភពេ យេ គពធ កលពៃថង ២ េកត ែខផលគន ឆន ច អដឋសក ព.ស.២៥៥០ រតវនងៃថងទ ១៨ ែខកមភៈ ឆន ២០០៧ េ យមនេភញ វជត នងអនតរជតអេញជ ញចលរមយងេរចនកះករ។ ចែណកេនឯរពះ ជ ចរកកមពជឯេ ះវញ កលពៃថងទ ២៥ ែខកមភៈ សហគមនរពះសងឃែខមរកមពជេរកម, សមពនធសមណនស ត-នស តែខមរកមពជេរកម នងសមគមែខមរកមពជេរកម កបនរបរពធពធបណយដេរកៀមរក នងេ ក ត យជទបផតដចគន េនះផងែដរ ។ កនងពធបណយេនះ េគសេងកតេឃញមនពទធបរសទ នងរពះសងឃជេរចនអងគ ចលរមរែលកទកខរបកបេ យកត េ ះលយជពនេពក ។

េនកនងឱកសដេរកៀមរកៃនពធបណយឧទទសកសលជនវញញ ណកខនធេ ក សន ទន ែដលជអតតរបធនរបតបតតសហ-ពនធែខមរកមពជេរកម នងជ ថ បនកដេឆនមមយរបរបសសហពនធែខមរកមពជេរកមពភពេ ក រពតតបរតសហពនធែខមរកមពជេរកម សមអនញញ តជរមបជនរពះេថ នេតថរៈរគបរពះអងគ នងជនរមជតនវជវរបវតតរបសសពដចខងេរកមេនះ ៖ េ ក សន ទន អតតរបធនរបតបតតសហពនធែខមរ កមពជេរកម េកតេនឆន មែម សបតសក ព.ស.២៤៩៩ រតវនងៃថងទ ១២ ែខេម ឆន ១៩៥៦ េនភមចកទទង រសកបយេឆ េខតតឃល ងៃនមតភមកមពជេរកម ។ េ កអតតរបធន សន ទន ជកនទ ៤ របសេ ក សន ថម នងេ កយយ េដៀន ធហន។ េ កមនបងបអនបេងកតចនន ៨ នក គរបស ៣ នក នងរស ៥ នក ។ រមមន ទ ១-អនករស សន ធហន សពវៃថងរសេនកមពជេរកម, ទ ២-េ ក សន េទៀង េ វ សពវៃថងរសេនសហរដឋេមរក, ទ ៣-អនករស ធហង សពវៃថងរសេនកមពជេរកម, ទ ៤-

េ ក សន ទន , ទ ៥-អនករស សន ធកង សពវៃថងរសេនសហរដឋេមរក, ទ ៦-អនករស សន ធភម សពវៃថងរសេនកមពជេរកម, ទ

៧-អនករស សន ធហម សពវៃថងរសេនកមពជេរកម នងទ ៨-េ ក សន រពង សពវៃថងរសេនេលទកដកមពជេរកម ។ របវតតករសក ៖ ងពកមរភពដលយវវយ ជវតេ កេពរេពញេ យករសក ។ េ កបនេរៀនចបថន កម វទយលយេនកមពជេរកម លះេទដលសហរដឋ េមរក េ កបនបញច បម វទយ-លយខងវសវករែផនកេអឡចរតនចែថមេទៀត ។

របវតតករងរ ៖

កនងឆន ១៩៧៩ ជចង វ ង បឋមសក េនរសក បយេឆ េខតតឃល ង កមពជេរកម េពលេនះេ ក សន ទន បនរបែមរបមលេ ករគ-អនករគ ជែខមរកមពជេរកមឲយេចះរស ញប ន េចះករពរគន េទវញេទមក នងបនបណត ះប ត លម រតេសន ជតមតភមដលកនេចែខមរេរកមជននេរកយ ។

ជវត ពហពពហ ៖ េ ក សន ទន បនេរៀបករជមយនងភរយដឧតតងគឧតតមរបសេ កគ អនករស ថច ហង េនៃថងទ ២៨ ែខកមភៈ ឆន ១៩៨០ េនកនងជរ ខវអ ង នរបេទសៃថ នងបនរមរសេនជមយគន របកបេ យេសចកតសខសភមងគល េ យមនបរតចនន ០៤ នក គ :១-សន ពទធក ( រស ), ទ ២-សន លកខ ( រស ), ទ ៣-សន េខម រទធ ( របស ), នងទ ៤-សន កន ឋ ( រស ) ។ េ កបនទទលសទធជជនេភៀសខលន េទរសេនសហ-រដឋ េមរក ទរកងឡងបច នៃថងទ ២៧ ែខឧសភ ឆន ១៩៨១ ។ របវតតករងរបេរ ើជតមតភមកមពជេរកម ៖ េរកយពបនទទលសញញ បរតែផនកវសវករមក េ ក សន ទន កបនចលរបលកកនងកចចករបេរផលរបេយជនជនែខមរកមពជេរកម ែដលេពលេនះ បងបអនែខមរកមពជេរកម េនតបន កលខងតបង រដឋកលហវរញ បនេរជស ងេ កឲយេធវជ របធនសមគមែខមរកមពជេរកមរបចតបនេនះ ។ េនៃថងទ ១៤ ែខស ឆន ១៩៩៦ េ ក សន ទន រតវបនម សននបតសកលេ កទ៥ ៃនែខមរកមពជេរកមេនទរកង តរ នត របេទសក េរជស ងជរបធនសហពនធែខមរកមពជេរកមពភពេ កសរមប ណតតឆន ១៩៩៦-២០០០ ។ េនៃថងទ ០១ ែខកកក ឆន ១៩៩៧ េ ក សន ទន បនជយត មផលវទត នងេធវអនត គមនជយបងបអនែខមរកមពជ

េ ក សន ទន អតតរបធនរបតបតតសហពនធ (របទពរ បពេឆវង)

េលខ ៣៩ ែខមន ឆន ២០០៧ ទពរទ 5 រពតតបរតរបសសហពនធែខមរកមពជេរកម

េរកមចនន ៥៦ រប នងរពះសងឃ ៣ អងគ េទរសេនកនងរបេទសកមពជ ។ េនៃថងទ ០១ ែខស ឆន ១៩៩៨ បនចលរមម សននបតយវជនែខមរកមពជេរកមេនទរកងអរសយ រដឋកលហវរញ សហរដឋ េមរក េដមបបេងកតអងគករយវជនែខមរកមពជេរកមអនតរ-ជត ។ េនៃថងទ ១០ ែខកញញ ឆន ២០០០ ម សននបតសហ-ពនធែខមរកមពជេរកមេលកទ ៦ េនេលពភពេ ក បនសេរមចេរជស ងេ ក សន ទន ជរបធនរបតបតតសហពនធែខមរកមពជេរកមពភពេ ក ។ េនៃថងទ ២០ ែខធន ឆន ២០០០ េ ក សន ទន អមដេណរេ យេ ក របក េសរវឌ អនរបធនរបតបតតសហពនធែខមរកមពជេរកមពភពេ ក ទទលបនទកកចចករអនតរជត បនទទលរពះបរម ជនញញ តដខពងខពសបផត ពរពះករ រពះបទ សេមតចរពះនេ តតម សហន អតតរពះម ក រតែខមរ ែដលេពលេនះរពះអងគរទងគងរពះ នៈជរពះម ក រត េរបសរពះ ជទនឲយចលគល េនរពះបរម ជ ង េដមបថវ យនវរបយករណសតពសកមមភព នងេជគជយមយចននរបសសហពនធែខមកមពជេរកម ។ េពលេនះ រពះករ ជអមច សជវតតមកលេលតបង រទងសពវរពះ ជហឫទយ េរបសរពះ ជទនេម យមសដលរបេ ក នងេ ក របក េសរវឌ ផងែដរ ។ េនៃថងទ ០៥ ែខមថន ឆន ២០០២ េ ក សន ទន កនងនមរបធនរបតបតតសហពនធែខមរកមពជេរកមពភពេ ក បនេផញ

លខតមយចបបជនសេមតច ហន ែសន នយករដឋមរនតៃនរពះ ជចរកកមពជ សតពេគលជហរសហពនធែខមរកមពជេរកមទកទង

នងប ត របជជនែខមរកមពជេរកម ែដលកពងរសេនកនងរបេទសកមពជសពវៃថងេនះ ។ នងេនៃថងទ ២២ ែខកកក ឆន ២០០២ ដែដលេនះ េ ក សន ទន បនេផញលខតមយចបបេទៀត ជនដលសេមតចហន ែសន នយករដឋមរនតៃនរពះ ជ ចរកកមពជ េ យសណមពរ ជរ ឋ ភបលកមពជចនន ៧ ចណច កនងអតថនយជយករពរ នងរកយតតធមជនែខមរកមពជេរកម ែដលកពងរសេនកនងរបេទសកមពជ ។ េនៃថងទ ១០ ែខឧសភ ឆន ២០០៤ េ ក សន ទន របធនរបតបតតសហពនធែខមរកមពជេរកម បនដកនគណៈរបតភ សហពនធែខមរកមពជេរកម ជេលកដបងចលរមកនងសមយរបជ េនសហរដឋ េមរក កនងេវទករអចៃរនតយ សតពជនជតេដម ែដលេ កតថ UNPFII េនបរញវយក សហរដឋ េមរក ។ េនៃថងទ ០៤ ែខកញញ ឆន ២០០៤ ម សននបតសកលេ កេលកទ៧ របសែខមរកមពជេរកម េនទរកងេខមឌន រដឋញវ-េជស សហរដឋ េមរក បនេបះេឆន តេរជស ងេ ក សន ទន

េធវជទរបក គណៈកមមករនយកសហពនធែខមរកមពជេរកមពភពេ កសរមប ណតតឆន ២០០៤-២០០៧ ។ េ ក សន ទន គជឥស រជនទ ១ ែដលបនេធវសកមម-ភពយងសកមម កនងករនយកសហពនធែខមរកមពជេរកមចលជសមជកអងគក UNPO, សហពនធក រប ងទកងអនតរជត CIDBF, សននបតអចៃរនតយៃនអងគករសហរបជជត ែផនកជនជតេដម នងបនទទល គ លពអងគករដៃទេទៀតជេរចន ដចជសភអរ ប នងអងគករ Transitional Radical Party ជេដម ។ ជវ វ ន ៖ េនេពលេ ក សន ទន កពងែតដកនន កមពជេរកមេធវដេណរេឆព ះេទកនសទធសេរមច សនខលនេ យខលនឯង េលមតភមកមពជេរកមេនះ ជអកសលេនេដមឆន ២០០៧ ជងម រកបពងក ដកច វបនមកយយ ងកយរបសេ ក េទះបភរយ, បរ បរត, មតតភកត, សហេសវក នងសហកររបសេ ក បនខតខរបងែរបងយកេ កេទពយបលេន មមនទរេពទយជេរចនដចជ មនទរេពទយយស នទរកងញវយក, ឡងបច នងេវសមញេទ យង កេ យ កព ចយកឈនះេលមចច ជបនេឡយ ។ ទបផត េនៃថង ២ េកត ែខផលគន ឆន ច អដឋសក ព.ស.២៥៥០ រតវនងៃថងទ ១៨ ែខកមភៈ ឆន ២០០៧ េវ េមង ១ នង ៣០ នទ រេសៀល េនកនងមនទរេពទយរដឋកលហវរញៃនសហ-រដឋ េមរក មចច ជដក ចបនមកឆកយកជវតេ កេទេ យបន លទកនវកត េ ះ លយជពនេពកពស ករកមរគ រ នងមតតភកត ។ េ ក សន ទន អតតរបធនរបតបតតសហពនធែខមរ កមពជេរកមពភពេ ក នងជកលបរតែខមរដេឆនមរបសមតភមកមពជេរកម ែដលបនលះបងកមល ងកយ ចតត របជញ ម រត នងេពលេវ យងេរចន េដមបបពវេហតជតមតភម ។ េពលេនះេ កបនឃល តឆង យពមតភម, ភរយ, បរ បរត នងបងបអនជនរមជត រមេ ហតែខមរកមពជេរកម គម នៃថងវលរតឡបវញេឡយ បែនតេ កបនបន លទកនវ ន ៃដ េករ ត េឈម ះ នងគរដលអ ជថន កដកនដរបៃពៃថលថល នងបន លនវកតរសេ ះេ ក ត យ េ ះ លយឥតឧបម ។ (តេទទពរទ ១៦)

ពធបណយសពេ ក សន ទន របរពធេនរពះ ជ ចរកកមពជ

េលខ ៣៩ ែខមន ឆន ២០០៧ ទពរទ 6 រពតតបរតរបសសហពនធែខមរកមពជេរកម

បនទ បពមនករណចបផ ករពះសងឃែខមរេរកមចនន ៩ អងគេនកមពជេរកម ឬ េ ថេវៀត មខងតបង កលពៃថងទ ២២ ែខកមភៈេនះ មនរពះសងឃែខមរេរកមជេរចនអងគ បនរបមលផត គន េធវបតកមមអហង មយេនខងមខ ថ នទតយន របចេនរបេទសកមពជ កលពរពកៃថងអងគ រ ទ ២៧ ែខកមភៈ េពលែដលរបធនរដឋកមមយនសតយនេទេធវទស នកចចេនកមពជ ។ រពះសងឃបតករែដលបននមនតេទចលរមបតកមម បនឲយដងអពមលេហតែដលប ត លឲយរពះសងឃេរកកេឡងបត-កមមថ ករេធវបតកមមេនះគេដមបរបឆងនងទេងវរបសរ ឋ ភបលកមមយនសតយន ែដលបនេរបចបបផត ចកររបសខលនចបផ ករពះសងឃែខមរេរកមអសចនន ៩ អងគកនលងមកេនះ ។ េលសពេនះ មនរពះសងឃជេរចនអងគ កពងរបឈមមខនងករចបផ កពស ក ជញ ធរយន េ យពមនេគរពសទធរពះសងឃេនះេឡយ ។ រពះសងឃមយអងគរពះនម សន វធ បនមនសងឃដកជវញបញហ េនះថ “មលេហតែដលរពះសងឃេចញេធវបតកមម គទមទរឲយរ ឋ ភបលយនេ ះែលង នងបបសរពះសងឃទង ៩ អងគែដលរតវចបផ កេនះេឡងវញ ជពេសសគរតវផតលសទធេសរ ភពដលរពះសងឃ នងពលរដឋែខមរេរកម” ។ រពះអងគបនបនតឲយដងេទៀតថ សងឃបតករបនយកប េទជមយផងែដរ កនងេនះបនសរេសរថ “េវៀត មកពងរេ ភសទធរពះសងឃ នងពលរដឋែខមរេរកម ។ េវៀត ម បនចបផ ករពះសងឃែខមរេរកមចនន ៩ អងគរចេហយ ។ េវៀត មកពងពទធវតតែខមរេនកមពជេរកមចនន ៩២ វតត ។ េវៀត មរតវបញឈបកររេ ភសទធរបជពលរដឋែខមរេរកមជបនទ ន” ។ បែនតេនេពលែដលសងឃបតករេលកប េឡង រតវបនសមតថកចចរបមលយកេ យមនអនញញ តឲយ រត ងនវប ទងេនះេទ ។ ចែណកឯរពះភកខ សន ប គងេនវតតមន គរេដមអពល េខតតឃល ង បនមនសងឃដកថ កលពៃថងទ ៨ កមភៈ មនរពះសងឃរបមណ ២០០ អងគបនេធវបតកមមអហង មយរបឆង នង ជញ ធរយន ែដលគបសងកតមនឲយរពះសងឃែខមរេរកមនមនតេចញបណឌ បរត នងចណចមយេទៀត គរពះសងឃមនជង ជញ -ធរយនមនអនញញ តឲយពយបលេឡយ ។ ករេរកកេឡងបតកមមេនះទបផតរតវបន ជញ ធរយនេធវករឃតខលនរពះសងឃចនន ៨ អងគេទ ថ បនបលស នងចបផ កអសចនន ៩ អងគេទៀត ែថមទងបនគ មកែហងចបខលនរពះសងឃផ កជបនតេទៀត េទបេធវឲយរពះអងគ បងខចតតរតេភៀសខលនេទកនរពះ ជ ចរកកមពជ ។ ៃថងេនះរពះអងគ នងសងឃទងអស រពមទងរគហសថេធវបតកមមេនះ គទមទរឲយរបធនរដឋកមមយនសតយនេ ះែលង នងបបសរពះសងឃ ែដលរតវបនចបផ កសងែខមរកមពជេរកមេឡងវញ ។ រសបេពលែដលរពះសងឃបតករែខមរេរកម បននមនត

េទេធវបតកមមេនះែដរ េគសេងកតេឃញមនសមតថកចចរកងភនេពញ សហករជមយសមតថកចចខណឌ ចករមនរប បេ យែខល នងដបងរគបៃដរបមណ ២០០ នកបនេរតៀមក ងទប ក តយងតងរង មនអនញញ តឲយរពះសងឃ ចចលេទត ដល ថ នទតយនេនះេទ ។ រហតមនអនត គមនពនគរបលរកងភនេពញ បែនតអនត គមនបញច ះបញច លរពះសងឃទង ៥០ នមនតេឡងរថយនតសមតថកចចេទទទលករអបរព េមគណរកងភនេពញេនះ រតវបនបដេសធ រហតដលមនកររបទសត យចបបងខឲយេឡងរថ-យនត ែតរពះសងឃែខមរេរកមទងអសសខចតតអតចងហ ន េហយ េបតជញ មនេឡងរថយនតសមតថកចចេនះេទ ។ េ យករមនយលរពមដេចនះ កររបទសត យមយេសទរែតកល យេទជអេពហង េទេហយ េទបមនត ងអងគករសហរបជជតទទលបនទកសទធមនស របចេនកមពជចះេធវអនដ គមន ។ េ យមនករេធវអនត គមនពឧតតមសនងករអងគករសហរបជជត េទបរពះសងឃបតករសខចតតរ យ េហយនមនតេឡង នអងគកររតឡបេទវតតវញ ។ សមបញជ កថ រពះសងឃបតកររបមណជង ៥០ អងគ ែដលេរកកេឡងេធវបតកមមរបឆងនងរ ឋ ភបលយន េនខងមខ ថ នទតយនរបចេនរបេទសកមពជ រសបនងឱកសេ ក េងវ ង មញ រទត (Nguyen Minh Triet) របធនរដឋរបេទសេវៀត-

ម េទេធវទស នកចចេនកមពជេនះ គជឆនទៈ នងករឈចបរបសរពះអងគកនងនមជអនកកនរពះពទធ សន ជែខមរកមពជេរកម ែដលកពងរតវបន ជញ ធរយនរេ ភបពនេ យកេ លទងសទធមនស នងសទធ សនផងេនះ ។ រពះសងឃមយអងគែដលកពងរប យរបតបនងសមតថកចចែខមរ បនមនសងឃដកថ ករេរកកេឡងបតកមម គរគនែតចងឲយរ ឋ ភបលយនផតលយតត-ធមជនែខមរកមពជេរកមែតបេ ណ ះ មនមនេគលបណងបះេបរ ឬ របឆងអវេនះេទ ៕

VOKK

របទសត យមយរបវ េសទើរកល យជអេពើហង រ ងរពះសងឃ នងរកមសមតថកចច

េលខ ៣៩ ែខមន ឆន ២០០៧ ទពរទ 7 រពតតបរតរបសសហពនធែខមរកមពជេរកម

បនទ បពបតកមមរពះសងឃ នងពលរដឋែខមរេរកម េនមខថ នទតយន របចេនរពះ ជ ចរកកមពជ កលពៃថងទ ២៧

ែខកមភៈ រសបេពលរបធនរដឋកមមយនសតយន េទេធវទស នកចចេនកមពជមក មកដលៃថងទ ២៨ មនសមណបតករមយអងគរតវបនេគេធវឃតយងៃរពៃផ ជទបផតេនេវ េមង ៧ ង ច នវតតរទនរជង ភមេខច ឃបងធ រសកអងគសនល េខតតក ត ល ។ រពះភកខ េអៀង សខេធឿន រពះជនមរបមណ ៣០ វស មនេដមកេណតេនរសកចកទទមចស េខតតឃល ង កមពជេរកម បនសគតេនកនងវតតរទនរជង េរកយពបនចលរមេធវបតកមមរបឆងនងរបបផត ចករយនកមមយនសតមយៃថង ។ របភពពតមនអពករសគតរបសរពះអងគ ែដលឮថមន ន ម ចបកែនលងរតង

បពងក នងថធល បបន ងរពះផនសកលពកមរភព រពមទងបនចលរមេធវបតកមមរបឆងនងយន កនងករចបរពះសងឃែខមរេរកមផ កចនន ៩ អងគ កលពៃថងទ ២២ ែខកមភៈ កនលងេទេនះ បនបងហ ញេហតផលផទយនងករចះផ យរបសកែសតកមពជ មយចនន ែដលបនយក មសមតនគរបលសនន ឋ នថ រពះសងឃអងគេនះសង យថេធវអតតឃត ។ េយង មករេសបអេងកតមយ បននយយថ មករេសបអេងកតជបឋម នងករ កសរ ក មយចននេនវតតរទនរជងេនះ មរយៈ ល ក ន ម រក ច មនសភពធងនធងររយះខល ង ែដលជករមនគរឲយេជឿបនថ មនស មន កពយយមេធវអតតឃតខលនឯង ។ មយងេទៀត ម ក ដនជមយចននែដលធល បសនទធ ន លនងរពះអងគបនអះ ងថ រពះេតជគណ េអៀង សខេធឿន មនសខភពមមន ស មនឆនបរ នងរបតបតតធម វនយយងខជ បខជន ។ របភពមយេទៀត បនបនតឲយដងទងករសង យថ េនះជអេពឃតកមម កេ យ ររពះេតជគណអងគេនះ សថតេនកនង

ចេ មរពះសងឃែខមរេរកមឯេទៀត ែដលបនចលរមេធវបតកមមកលពៃថងទ ២៧ ែខកមភៈ េនមខ ថ នទតយនរបចេនរបេទស កមពជ ទមទរឲយ ជញ ធរយនបញឈបករចបផ ករពះសងឃ នងេធវទកខបកេមនញមកេលរពះសងឃកដចជពលរដឋែខមរេរកម ែដលកពងរតវរបបយនកមមយនសតរតតរ ។ របភពពតមន នងករអះ ងខងេលេនះ ផទយេទនងអវែដល ជញ ធរ នងកែសត កមពជសនន ឋ នថ រពះសងឃអងគេនះេរបរបសេរគឿងេញ ន េហយចជករេញ នថន ប ត លឲយេធវអតតឃត ។

ករណឃតកមមមកេលរពះសងឃែខមរេរកមអងគេនះ េកតមនេឡង បនទ បពករចលរមេធវបតកមមអហង មយេនពមខទតយន ។ ជពេសសេរកយករសគតរបសរពះអងគ ពរតវបនេគផ ពវផ យ េដមបែសវងរកញតេញមមកេធវបណយទន មរបៃព-ណទេនៀមទ បែខមរេនះេទ ។ សពរបសរពះអងគរតវបនេគយកេទបញច ះទង រតយងេសង ម ង តជទបផត េនេលភលែរស បេសមមយ េ យេសទែតព ចសគលបនថ េនះជផនរៃនសព

របសសមណបតករ េអៀង សខេធឿន េឡយ ៕ វចរត

របភពពតមនពរពះសងឃែខមរេរកម េនរសក វ យទង េខតតមតរជក បនឲយដងថ បចចបបននេនះ ជញ ធរកមមយនសតយន កពងពយយមេឃសនបែបកបបកចណង មគគភពរ ងបងបអនែខមរ រពះសងឃ នងអនកេនេរករបេទស ។ េយង មរបពនធផ ពវផ យទរទស នយន េខតតឃល ងមយបនបញច ងឲយេឃញ េនទដឋភពរពះសងឃែខមរេរកមរបមណជង ២០០ អងគ បនេរកកេឡងេធវបតកមមអហង របឆង នងជញ ធរកមមយនសតយន កលពៃថងទ ៨ ែខកមភៈ កនលងេទេនះ ។

បែនតករេរកកេឡងរបសរពះសងឃទងេនះ រតវបនរ ឋ ភបល

យនចតទកថជករបះេបះមយេធវឲយខចស ត បធន បសងគម ។ រហតមកដលេពលេនះ ែខ ភពយនតមយ ែដលមនរបែវងជង ៦ នទេនះ រតវបន ជញ ធរយនបញច ងផ យជបនតបនទ ប មបត លវតតននេលទកដកមពជេរកម ។

រពះសងឃមយអងគ មនរបបរពះនម គងនវរសក វ យទង បនមនសងឃដកថ ជញ ធរយនបនយកែខ ភពយនត ែដលរពះសងឃបតកមមេនេខតតឃល ង េដរចកពសេពញ មវតត

ម នង មផទះរបជជនមយចនន កនងេគលបណងេចទរបកនរពះសងឃទងេនះថ បះេបរ េធវឲយខចស ត បធន ប

ទដឋភពរពះសងឃរតវសមតថកចច ងេធវើបតកមមមខ ថ នទតយន េនកមពជ

េលខ ៣៩ ែខមន ឆន ២០០៧ ទពរទ 8 រពតតបរតរបសសហពនធែខមរកមពជេរកម

សងគម ជពេសសេចទរបកនថ េជឿពកយញះញងរបសអនកេនេរករបេទស ។ រពះសងឃអងគេនះបនបនតថ បនទ បពបញច ងឲយេមលរមេហយ ពក ជញ ធរយនបនបងខឲយរពះសងឃ នងរបជជនចះឲយហតថេលខ ឬផតតេមៃដ េចទរបកនថរពះសងឃែខមរេរកមទងអសអងគេធវេនះខសចបប, បងកលកខណៈឲយមនភព រេញរៃញ, អកឡកសងគម នងមនរតវេជឿអនកេនេរករបេទសេនះេឡយ ។ ចែណកឯរពះសងឃមយអងគេផ ងេទៀត បនឲយដងថ សពវៃថងយនប មជ ចេ យមនអនញញ តឲយេធវបតកមម ឬចលរមកដកមម មរបភព មយេនះេទ ។ ជកែសតង កលពៃថងទ ៨ កមភៈេនះ កនងេខតតមតរជកមនរពះសងឃចនន ៣ អងគ បនចលរមេធវបតកមមេនេខតតឃល ងផងែដរ រតវបន ជញ ធរយនអបរ យងចសៃដ ។ មកដលេពលេនះ មនរពះសងឃមយអងគរពះនម េច សខ គងេនវតតេពធ ស រសក វ យទង កពងសថតេនកនងករគ មកែហង នង មឃតមនឲយនមនតេទទ ឬមនទនកទនងនងនរ ជ ចខច ។ បចចបបនន រពះសងឃអងគេនះ កពងទទលករអបរពមរនតសងឃ ែដលរតវបន ជញ ធរយនបញជ រ នងគបសងកតពេរកយ ។ គរបញជ កថ ជញ ធរយនបនពយយមេរបរគបលបច េដមបបែបកបបករពះសងឃ ពលរដឋ នងែខមរេនេរករបេទស ។ ពេសសេទៀតេនះ េគបនគ មនងចបរពះសងឃផ កជបនតេទៀត ចេពះរពះសងឃអងគ បនចលរមេធវបតកមម ជពេសសេមដកនបតកមមែតមតង ។ សមរលកផងែដរ ទកទននងករេរកក

េឡងត របសរពះសងឃែខមរកមពជេរកមេនកនងរសក ពមនជបពកពនធនងសហពនធែខមរកមពជេរកមេនះេឡយ ។ ចេពះបញហេនះ េ ករតង មនរន អនកនពកយសហពនធែខមរកមពជេរកម ធល បបនផតលបទសមភ សន មវទយ សេសរជភ យនថ េហតករេនះ ពបនជបពកពនធេទនងសហពនធែខមរកមពជេរកមេនះេទ ។ ករេរកកេឡងបតកមមរបសរពះសងឃ នងបងបអនែខមរេរកម េនះគជឆនទៈៃនករេរបបសពគនបគបសងកតៃនករជះជនពរបបយនកមមយនសត ពមនអងគករ មយញះញង ឬបញជ រពេរកយខនងេនះេឡយ ។ លេហតករណ ែដលេរកកេឡងរបឆងយនេនកនងរសក េនះគជករឈចបរបសបងបអនែខមរេរកម េ យរទពបននងករេរសេអង េធវទកខបកេមនញ ពស ករ ឋ ភបលរកង ណយ ែតបេ ត ះ ៕

VOKK

រពះសងឃបតកររបឆងយន េលើកទងសហពនធែខមរកមពជេរកមពភពេ ក

រពះសងឃ នងពលរដឋែខមរេរកមរបមណជង ១០០ នក បនេធវបតកមមអហង មយេនវតត មគគរង សងក តសទងមនជយ ខណឌ មនជយ ជធនភនេពញ កលព ង ចៃថងទ ២ ែខមន កនងេគលបណងរបឆង ចអហងក រ េទនងទេងវដៃរពៃផ របសជញ ធរយនកមមយនសត ែដលបនចបផ ករពះសងឃ ៩ អងគ ។

រពះសងឃ នងរគហសថែខមរកមពជេរកមបនែរសកនវជយេឃសទមទរឲយ ជញ ធរយន េ ះែលងរពះសងឃែខមរេរកម រពមទងអពវនវដលអងគករអនតរជតនន េធវយង កគនបសងកតេលរ ឋ ភបលរកង ណយ ឲយបញឈបជបនទ ននវទេងវរេ ភសទធមនស នងករេរសេអងបបតពជ សនជនជតេដមែខមរេនកមពជេរកម ។ រពះភកខ សន យ រពះជនម ២៦ វស បនរបបអនកពតមនជត នងអនតរជតថ ជញ ធរយនមនឲយសទធែខមរេរកមេធវបណយទន មលនរបៃពណរពះពទធ សនេនះេទ ។ យនគបសងកតរពះសងឃ នងែខមរេរកមយងតងរង

រគបេពលេវ ។ ចែណកឯរពេតជគណ ហល ភរមយ រពះជនម ២៤ វស មនសងឃដកអពវនវដលត ករឧរកដឋកមមអនតរជត ឲយផតនទេទសរ ឋ ភបលកមមយនសតយនែដលបនរបមថេមលងយ នងបបទសទធេសររគបយងេទេលពលរដឋែខមរកមពជេរកម ។ រពះអងគមនសងឃដករអពវនវដល ជញ ធរយន រតវបញឈបជ ថ ពរនវមហចឆ បបតពជ សនែខមរកមពជេរកម ជមច សទក មច សដ េហយរតវបញឈបកររបអសដធលពែខមរេនកមពជេរកម ។ រពះេតជគណ េយឿង សន រពះរបធនសមគមរពះសងឃែខមរកមពជេរកមេនកមពជ បនមនេថរដកថ “េយងទងអសគន ខរក ទេនៀមទ បរបៃពណ វបបធម អក រ រសតជតរបសេយង បែនតរតវ ជញ ធរយនជនឈលរគបេពលេវ ” ។ រពះអងគមនេថរដកបញជ កថ រ ឋ ភបលយនបនេឆល តឱកសរគបេពលេវ ជះជនដលេសរជេនឿរពះពទធ សនរបសែខមរ

េលខ ៣៩ ែខមន ឆន ២០០៧ ទពរទ 9 រពតតបរតរបសសហពនធែខមរកមពជេរកម

កមពជេរកម នងេរសេអងពជ សនែខមរគម នទបញច ប ។ រពះអងគបញជ កថ រ ឋ ភបលយនមនេគរពសទធមនស មនេគរពសទធជនជតេដមែខមរកមពជេរកម េទបេធវឲយរពះសងឃេនទេនះមនសខចតតនគន របមលផត ៃថងេនះ េដមបេថក លេទសអេពឧរកដឋទង យរបស ជញ ធរយន ។ រពះអងគមនសងឃដកបនតេទៀតថ ញតតែដលរពះសងឃ នងរបជពលរដឋែខមរកមពជេរកម េនរពះ ជ ចរកកមពជ េរគងនងយកេទជនអងគករអនតរជត នងជត រពមទង ថ នទតយនរបចេនកមពជ េនេរកយបញច បករជបរបជេនវតត មគគរង ។ មគេរមងេនះបនែចងថ ងពអតតកលរហតមកដលបចចបបននកល រ ឋ ភបលយនរគបជនន នងរគបននន ករ ពេសសរ ឋ ភបលកមមយនសតយនបចចបបនន ែតងែតេធវទកខបកេមនញ នងរេ ភសទធេសរភពរគបែបបយង មកេលរបជពលរដឋែខមរកមពជេរកមជមច សទកដ ។ ចប ងពរ ឋ ភបលយនកមមយនសត បនកនអ ចេលរបេទសេវៀត មទងរសងកលពឆន ១៩៧៥ មកដលបចច-បបនន រ ឋ ភបលេនះបនចបផ ករពះសងឃែខមរេរកម ងពេមដកនរពះពទធ សន រហតដលរពះសងឃធមម យកេទ កពនធនគរ េហយមនសងឃែដលជេមដកន សនែខមរកមពជេរកមជេរចនអងគរតវសគត េ យ រករេធវទរណកមមយងៃរពៃផ របសរ ឋ ភបលយន ។ េទះបជមនសណមពរយងទទច ពអងគករសមគម សហពនធែខមរកមពជេរកមពភពេ ក នងអងគករអនតរជតននេនេលពភពេ ក សមឲយ ជញ ធរយនបញច បនវអេព វយងឃនងទងេនះយង កត ក ជញ ធរយនពបនបញឈបនវអេពទងេនះេឡយ ែថមទងបនបេញចញសកមមភពដអមនសធមកនែតខល ង នងមនចរតកនែត វេឡងជល ប ដចជករណចបនស ត ឌន សធ, ចបខលនេ ក ហវញ ប, េ ក េច សខ នងករណេកះេ សមណនស ត បលជនខពសេខតតឃល ង គសមណនស ត គម េមឿន, គម មយលន, ថច េឌ, ថច រម នងថច ងកផតកឌ េនេខតតឃល ងជេដម ។ កនលងមកថម ៗ េនះ ជញ ធរយនបនបេងកននវអេពរបមថេមលងយដលរពះពទធ សន នងរពះសងឃែខមរកមពជេរកមយងធងនធងរ េ យេរបរបស យង ចៃថលរបសខលន គសមគមរពះសងឃេសន ជតសអេគេនះ ចបបងខឲយរពះសងឃែខមរកមពជេរកម ចនន ៩ អងគ ែដលជសកក របគគលរបសែខមរកមពជេរកម េហយពបនរបរពតតខសនងវនយរបសរពះពទធជមច សេ ះេនះ ឲយ ចកសកខ បទទងកេ ល ។ ញតតបនបញជ កថ រសយេហតេនះ រពះសងឃ នងរបជពលរដឋែខមរេរកម ែដលកពងរសេនកនងរពះ ជ ចរក កមពជ សមអពវនវដលអងគករសហរបជជត រ ឋ ភបលៃន

របេទសនន រពមទងអងគករអនតរជតនន េម ត ជយេធវអនត -គមន នង កគនបសងកតេទេលរ ឋ ភបលយន មសណមពរមយចននរបសរពះសងឃរគបអងគ នងរគហសថ មន៖ ទ ១ សមឲយជញ ធរយនបបសរពះសងឃទង ៩ អងគែដលយនបនចបផ ក

េនះេឡងវញ ែដលេនះជទេងវរបមថេមលងយ នងរេ ភបពនដលកតតយសរបសរបជពលរដឋែខមរកមពជេរកម ែដលជមច សទកដ មរយៈករេធវឲយបះពលកតតយសដឧតតងគឧតតមរបសរពះសងឃែខមរកមពជេរកម ែដលជបគគលមន ចឲយជន មយរេ ភបពនបន ។ ទ ២ សមឲយ ជញ ធរយនបញឈបជ ថ ពរនវមហចឆ បបតពជ រសតែខមរកមពជេរកមជមច សទកដ មរយៈ ករគ មកែហងរពះសងឃ នងរបជពលរដឋែខមរកមពជេរកម ករចបផ ករពះសងឃ ៩ អងគ សងមករបជពលរដឋែខមរកមពជេរកមវញ នងសងជងចតតឲយសកតសមដលរពះកតតយសរបសរពះសងឃទង ៩ អងគ ែដលពបនរបរពតតទេងវរបសចកធមវនយរពះពទធសន ។ ទ ៣ សមឲយត ករឧរកដឋកមមអនតរជត ផតនទ េទស

ចេពះរ ឋ ភបលសងឃ មរបមនតៃរពៃផ ករចបរបអសយកដធលរបសរបជពលរដឋែខមរកមពជេរកម េទឲយរបជពលរដឋយន នងករបងខតបងខរពះសងឃ នងពទធបរសទែខមរកមពជេរកមឲយេធវបណយទន មទេនងចតតរបសខលន ខសនងពទធបញញតត នងពទធ នញញ ត។ ទ៤ រតវផតលសទធេសរភពដលរពះពទធ សនែខមរកមពជេរកមឲយ មនរចនសមពនធឯក ជយ ផត ចេចញពកររគបរគងៃនរចនសមពនធរបសគណៈពទធ សនយនឯកភព នងមនេសរភពកនងករេរៀបចមខវជជ េនកនង បលជនខពសែខមរកមពជេរកម ដចេន មពទធកវទយលយ ៃនរពះ ជ ចរកកមពជែដលធល បមនពមនមក ។ សមបញជ កថ េនៃថងរេសៀលទ ២២ ែខកមភៈ ឆន ២០០៧ រ ឋ ភបលយនបនចបផ ករពះសងឃែខមរកមពជេរកមចនន ៩ អងគ គេនវតតសរ េសក ភម េសក ឃ េសក រសក េរជយញ េខតតឃល ង មនរពះេតជគណ គម េមឿន េ ចេរន នងរពះេតជគណ ថច េឌ។ េនវតតសរ េមន ភមេ េវៀន ឃ

សកមមភពរពះសងឃ នងរគហសថែខមរេរកម បតកមមរបឆងយនកនងវតត មគគរង

េលខ ៣៩ ែខមន ឆន ២០០៧ ទពរទ 10 រពតតបរតរបសសហពនធែខមរកមពជេរកម

េវៀនបញ រសកមេសវ ង េខតតឃល ង មនរពះេតជគណថច សវងេហៀង នងរពះេតជគណ ង េធន ។ េនវតតទកៃរប ភម ៥ ឃ

ឡងភ រសកឡងភ េខតតឃល ង មនរពះេតជគណ ល េសឿង េ េធឿន, ថច េធឿង, ល ថញសយ នងេនវតតេពធសេ ង សងក តេលខ ៥ ទរមេខតតឃល ង មនរពះេតជគណ ល តងផង នងរពះេតជគណ ល វ ង ។ រហតមកដលេពលេនះ ជញ ធរយនកមមយនសតេទបែតេ ះែលងរពះសងឃ ៤ អងគ គ រពះេតជគណ ល តងផង, ល វ ង, ល ថញសយ, នង ថច េឌ បេ ណ ះ ។

គរបញជ កផងែដរថ រពះសងឃែខមរេរកមែដលគងេនមប ត វតតននកនងរកងភនេពញ ពេសសវតតម មរនត សងក ត

អ ពក ខណឌ ចករមន បនរតវេចអធករវតត ម ចខតមនឲយចលរមចលនបតកមម េ យរពះអងគមនេថរដកថ សកមម-ភពទងេនះនឲយបះពលដលស ត បធន ប នងេសចកតៃថលថនររបសរពះសងឃ ។ ដេចនះេហយ េទបមនរពះសងឃជេរចនអងគរតវបនខកខនកនងករនមនតចលម បតកមមេនះ៕

VOKK

(តមកពទពរទ ០១) ពរកបនេកតមនេឡង មយេនទរកង អ ត របេទសក នងមយេទៀតេនទរកងសងរហវងសសក សហរដឋ េមរក ។ កបនបតកមមេនខងមខ ថ នទតយន នទរកងអ ត ដកនេ យរពះភកខ កតតធេមម មនរពះសងឃ នងជនសវលែខមរ រមទងបរេទសរបមណ ២០០ នក ។ រឯកបនបតកមមេនសងរហវងសសក ដកនេ យេ ក ថច ងកថច របធនរបតបតតសហពនធែខមរកមពជេរកម មនរពះសងឃ នងជនសវលចលរមរបមណ ៨០ នក ពេសសគមនវតតមនរពះសងឃទេប បនចលរមកនងសកមមភពត របឆងនងរ ឋ ភបលយនេនះែដរ។ េយង មអនកសេងកតករណជត អនតរជត នង មករ ពនតយផទ លរបសអនកយកពតមនរពតតបរតេយងខញ េមលេឃញថ បតកមមអហង របសែខមរេរកម េនេដមសហស វត រេនះ ចេ បនថ ជម បតកមមរបសែខមរកមពជេរកមរបឆងយន ។ ចលនបតកមមរបសែខមរេរកមេលកេនះ បនកេរករញជ យេពញទទងពភពេ ក ។ េគលបណងែដលែខមរេរកមេរកកេឡងេធវបតកមមយងគរគកគេរគងដេចនះ គេថក លេទសចេពះរ ឋ ភបលយនែដលបនបេញចញសកមមភព រេ ភបពនសទធមនស យងធងនធងរមកេលែខមរេរកមែដលជមច សរសក នងសមអពវនវដលសហគមនអនតរជតជយេធវអនត គមន កគនបសងកតេទេលរដឋអ ចយន រពមទងសមឲយរដឋអ ចយនេ ះែលងជបនទ ននវរពះសងឃបនម នអងគែដលយនបនចបឃឃង នងបបសសងវញនវរពះសងឃទង ៩ អងគ ែដលយនបនចបផ កកលពៃថងទ ២២ ែខកមភៈ ឆន ២០០៧ េ យរគនរពះសងឃទងេនះដកនរពះសងឃជង ២០០ អងគ េរៀនេន បលេខតតឃល ង េធវបតកមមអហង មយ េនខងមខមនទរនគរបលេខតតឃល ង ទមទរនវសទធេសរភពរបសខលន កនងនមជរពះសងឃ នងជមនស ជតែតបេ ណ ះ ។ ែថលងេនចេពះមខកបនបតកមម េនឯសងរហវងសសក េ ក ថច ងកថច របធនរបតបតតសហពនធែខមរកមពជេរកម បនសងកតធងនថ “េបេវៀត មេនែតរេ ភបពនសទធមកេលែខមរកមពជេរកមដែដលជដែដលេនះ ែខមរកមពជេរកម រមនងអងគ

ករអនតរ សនរពមទងសហគមនអរប នងរមគន េធវបតកមមទទងសកលេ ក េដមបបញឈបនវទេងវរេ ភបពនសទធមនស ពស កេវៀត ម” ។ ម បតកមមរបសែខមរកមពជេរកមកនលងេទេនះ យនមនមនរបតកមមអវេនះេទ ផទយមកវញែខមរកមពជេរកមទទលបននវករគរទយងេពញទហងពស កសហគមនជត នងអនតរជតេនេលសកលេ ក ។ េយង មករផ យរបសវទយ សេសរ កលពៃថងអងគ រ ទ ៣ ែខមនេនះថ “មរនតសទធមនស ៃនអងគករឃល េមលសទធមនស Human Rights Watch បនេឃញរពតតករណរបឆងនងេវៀត មជបនតបនទ បពស កពលរដឋែខមរកមពជេរកម ទទងសកលេ កបនម នៃថងកនលងមកេនះ េហយេគកពងែត ម នរកករពតជមយនងេហតករណេចទរបកនកនលងមក” ។ ចែណកេនេខតតឃល ងឯេ ះ េគបនេឃញមរនត ថ នទតសហរដឋ េមរករបចេនរបេទសយន ចះមករតតពនតយដលកែនលងេកតេហត បនទ បពបតកមមរបសរពះសងឃែខមរកមពជេរកម េហយមរនត ថ នទតេនះ កបនទទល គ លថ “េរឿងែខមរនយយគជេរឿងពត” ។ េប មករសភេមល េឃញថ កនងកបនបតកមមរបសែខមរកមពជេរកមរគបទសទកនលងេទេនះ បតករេរកពកនប រត ងនវពកយេ ល កឲយពរជយដលែខមរេរកម នងេថក លេទសដលរ ឋ ភបលយនេនះ េនមនេលកទងរពះពទធ សន នងទងបពណ េខៀវ េលឿង រកហម របសសហពនធែខមរកមពជេរកមរកវផងែដរ ៕ VOKK

េលខ ៣៩ ែខមន ឆន ២០០៧ ទពរទ 11 រពតតបរតរបសសហពនធែខមរកមពជេរកម

េរឿងកពបែតអង រ ត វតតរកច - េរៀបេរៀងេ យ រ ត ចរយ ឃន សខ

អតថបទក ពយេនះ រតវបនរក ទកអកខ វរទធ

មចបបេដើមទងរសង

១១៤៣-អងឲយរគបរគង ជ ជសរពះប

េឃើញថនងសនយ ង តបត ។

១១៤៤-អងឲយអេញជ ើញម ក រត

េទរគងសមបតត រសតរដ ឋរតកលពង ។

១១៤៥-អងឲយអភេសកក រ

រគបរគង ជ នង លងេទរសកវញ ។

១១៤៦-ឯលងអងគអមេនះមញ េសតច ត ប

ពកយេពញ រពះទយអរៃរកកនលង ។

១១៤៧-ថពកយពតេពកឥតហមង

រពះទយចលផង ផគរផគងកមនតគតេរសច ។

១១៤៨-ទ រពរ អងគេសតច

ចកេចញចររ ច េទដលមងគលបរ ។

១១៤៩-រកបទលដចេដើមេសចកត ពកយេពចអវ ៗ

ដចបននទនមករ ប ។

១១៥០-អងគឌងលងឮ រសពទ ពកយទ ររបប

រកបទលពចលចនត ។

១១៥១-ថឲយ េថៀវ ខវ រ ពកយអងឯងថ

ឲយអញេទរគង ជេនះ ។

១១៥២-ពកយភតបេញឆ តេទេ ះ មនែមនដេចន ះ

ពកយេនះពកយភតអញេទ ។

១១៥៣-ទ រពរ ត បេសតចេជរ ពដងេបើេររះគត

ទលពតេមតចបន ។

១១៥៤-រកងរកប ចះេ ម ះ ម ន

ចរេចញចក ថ ន ព នេននែរកងឆគង ។

១១៥៥-ឯលងអងគអមជបង ចនត ទនង

បងមកកចកន នជ ។

១១៥៦-ទលេទរពះេចយធយ ថរពះអនជ

គតកបតនងរតចលយន ។

១១៥៧-ឯអងគ នជនងនន ពតពដងខ លន

ជនេរគះនងរតវេទ រ ។

១១៥៨-កលេនះរពះេចយធយ ពរជបកចចករ

េរបខលងមកយកេទ ។

១១៥៩-េធវើេទស មខសពរតវ េហតេសតចពេរជ

ពរជបនវអសកចចកល ។

១១៦០-េរកយេនះលងអងគអមយល

ដេណើ រេយបល បេញឆ តប តរពះនរន ។

១១៦១-ថ េទថតកថន ឯវតតេភន តមយែភលតសន

សមវលវងវញជឆប ។

១១៦២-េគដងដេណើ រលងរបប មនទលេទសរ ប

េគែកនរបញបមនមន ។

(េនមនត)

យនយកកបលែខមរេធវើជមចរងក នកល ែតអង

េលខ ៣៩ ែខមន ឆន ២០០៧ ទពរទ 12 រពតតបរតរបសសហពនធែខមរកមពជេរកម

ពធបណយបចចយបន េគនយមរបរពធពធេនះខណៈែដលេ កមនគណម ប េនមនជវត េរពះម ប េ កសបបយចតតនងេឃញកន ៗ ជទរស ញេរៀបចពធបណយជនគត ។ ឯបណយេនះេទៀតេ ត េបេ កអនកែដលមនធនធនតចតចមន ចេធវបនេទ េ យ រេស ច យេរចនគរសម េមល ះេហយទលែតកនេចមនជវភពធរធរ េទប ចៃលលកេធវបណយទនបន ។ ករេធវបណយេនះគេវរបចចយែដលជេរគឿង រសយរបស បពវជតរគបទងបនមខសរមបរបេគនរពះសងឃ េ ថបណយបចចយបន ។ តយង ទ ១ េរគឿងេសល កដណត ប មនសបងចវរ, សងឃដ, អង កវតថពនធ, កយពនធ, កែន ងដណត ប, កែន ងជតមខ នងជតៃដជេដម ។ ទ ២ េរគឿងសរមបឆន បយ, សមល, មហបេរកៀម, រតេងៀត, រតេឆអរ, អបល, របហក, ផអក រពមទងមនរប បរប កចងហ ន ល បរព, ចនថម, ចនរ ក ។ ទ ៣ េរគឿងេដកអងគយ មនកេនទល, េខនយ, ភយ, មង, ឆរត នង ែសបកេជង ។ល។ ទ ៤ ថន ពយបលជង រមមនថន បក, គលលក រកមន, ក , េរបង,ខយល នងថន ជកជេដម ។ ទយកទយក ែដលរបរពធពធបណយេនះ រតវេធវទងបនដចបនេរៀប បខងេលេនះ េហយគបបេធវេទ មលទធភពរបសផងខលន ។ កតពវកចចៃនបណយបចចយបន ែដលរតវបនចតែចងេធវមន ៦ ថន កគ ទ ១ កចចសនមតតេ កបដគគ ហកៈអពរពះសងឃ, ទ ២ កចចេរៀបចទេសនសនៈ នងេទយយទន, ទ ៣ កចចទទលេ កបដគគ ហកៈ ែដលរពះសងឃចតមក, ទ ៤ កចចនម ក រ, ទ ៥ កចចេវរបចចយបន នងរបេគនេទយយទន នងទ ៦ កចចឧទទស ផល ។ ប ត កចចទង ៦ ថន កខងេលេនះ ថន កទ ១, ទ ៣, ទ ៤ នងទ ៦ ដចកចចសងឃទនែដរ ែបលកែតថន កទ ២ នងទ ៥ ែតបេ ណ ះ ។

ែផអក មករបញជ ករបបពេ ករពទធ ចរយ េមៀច បណណ ទរបក ជនទេនៀមទមល បែខមរ បនមនរប សនថ ពធបណយេនះេគ ចេ ថ បណយបចចយបនកបន ឬ េ បណយកតញញកបនែដរ ។ កល េគេធវបណយមនរបេគននវសមភ រៈសរមបរពះសងឃជបចចយបន ដចជបណឌ បតបចចយ, េសនសនៈបចចយ នងចវរបចចយ ។ េនះជសមបតតែដលរពះសងឃរតវមន េបមនេលសពេនះ គខសនងវនយរពះពទធជមច សេហយ ។ េ ករពទធ ចរយបនបញជ កបែនថមេទៀតថ បណយបចចយបនេនះ ចេធវេនេពលែដលឪពក-មត យេនរសកបន ឬ ល បរចេហយកបនែដរ ។ បែនតេ កសងកតធងនថ េបេធវេនេពលឪពក មត យេនរស គគបរបេសរជង េរពះេ កអនកមនគណបនេឃញ នងមនចតតរក យចេពះកន ៗ ែដលបនតបសនងសងគណជនេ កទងេទវ ។ ទេងវេនះេទបេគេ ថ បណយែខភល បននយថ ឪពក មត យ េ កេបកែភនកេមលេឃញេនេឡយ ។ ែតេបេ ក ល បេហយេទបបនេយងេធវជនគតវញេនះ េរបៀបដចជេយងេធវបណយេនែខងងតអចង ។ គរបញជ កផងែដរថ ពធបណយបចចយបនកត ឬ បណយេផ ង ៗ េទៀតកត ែខមរេយងេរចនែតនយមរបរពធេធវេនេពលបញច ប រដវរចតកតរច ល េរពះថកនេច ចៃលលកលកដររសវអងកររមជមយនងធនធនផទ លខលនេដមបេរៀបចបណយេនះេឡង ។ មយងវញេទៀត េពលែដលដវរចតកតរច ល របជ-កសករមនេពលទេនរេរចន េ យមនជបរវលនងកចចករអវេទៀតេឡយ ។ រឯអនកភមក ចេឆល តឱកសចលរមជយកនងពធបណយ

េនះផងែដរ ៕ (ឯក ររ វរជវ)

េលខ ៣៩ ែខមន ឆន ២០០៧ ទពរទ 13 រពតតបរតរបសសហពនធែខមរកមពជេរកម

ខ ញែសនរនធតសលតឱ េឃើញជនេខម េហ ឋ រដឋ

រសែសនេវទនយងរបកដ ជវតលវងចតកសតៃរក ។

ជវភពរសេនរបរែរស ពដងែកែរបរបរអវ

ដលរគ រឈបញច ដ េពលេរកយបនអេធវើសេទ ។

េបើមនបញច ករតវលក ដបតខយលដងហកកមមតរមវ

ចងេរកយងបខ លនកងបេទ េរពះកនឈេនមនទរេពទយ ។

លកដយករបកេទេមើលកន ពយបលបរតសងនេនកនងេពទយ

ឲយកនបនធរេសប ើយមយែភលត េរពះេហតគម នរបកគគម នថន ។

េពលេនះរបែមលកែរសេហើយ ពលេពមត យេអើយក ញ

េបើមនរតវលកកបញច ដបតថលយថន សខន ។

រគេរកយសមែមសឈនលេគ េរពះេយើងអសែរសេហើយកលយណ

ឲយែតកនជេទះបនម ន មត យ ចរទបនមនរញ ។

ជវភពអនកែរសែតបណណ ង េតើនរ ដងកតេវទន

ែខ មរេហ ឋ រដឋែសនរគរគ ទកខរគបេវ គម នេពលេសប ើយ ។

ធនហន ងមនេរចនេកើនអេនក េរចន សេរចនេពកេរចនហសេហត

េសទើរេសើចេសទើរយគម នែលហេលហើយ យនេ ះអេងកើយសបបយមន ។

យនផ រហ សឆង ញ ៗ អនករងេទេមនញជតែខ មរេរកម

រសជទសៈមនចះញម ៃថង ែខ មរេរកមេសប ើយចនត ។

អនចច សនែខ មរកសត ខរបងអតធមតរគប ម

រសទនទងៃថងេសរក សហពនធរេ ះេហ ឋ រដឋ ៕ េ យ េច ភន

យនរសសឆញ ញ យនេធវើមច សអញ យនេធវើេថែក

យនេចះេធវើធ យនរតតរ ែខ មរ យនេចះែកែរប

យនែកតរម ។

យនយកដែខ មរ យនគម នសែរម យនេថែកផ រ

យនេចះលកដរ យនេចះរតតរ យនេចះហ

យនថែខ មលងង ។

យនខអតខ លន យនរបងបពន យនឲយែខ មរលង

យនរបងខគប យនេរៀបចអងគ យនរសផតលងង

យនរសកអ កកអ យ ។

យនេចះសកេសៀត យនេរបរគបេសន ត យនខកៃឡ

យនរបងផល សបតរ យនបតរទកដ យនផល សេខតតថម

យនផល សរសកេទស ។

យនគបសងកត យនែរសកកមត យនមនេហតេលស

យនេធវើបបែខ មរ ឲយឆលឆបេឆះ េ យលបចវេសស

ែខ មរេឆះេពញរទង ៕ េ យ េច មនេខម

េលខ ៣៩ ែខមន ឆន ២០០៧ ទពរទ 14 រពតតបរតរបសសហពនធែខមរកមពជេរកម

មនស េយើងមនដេណើ រជវតេទ មរបរកត មន

ងេសចកតេកត រក យឲយដលខ លនឯង នងអនកដៃទ ក ប

បនថ ជវត លៃថងបនេធវើបណយេហើយ ។ ជវតកដចជ

េរគ ងយនតែដរ ែតងែតមនបញហ ជនច ច ែតមនស ជ

េរគ ងយនតមយែដលឆល ត េចះេ ះរ យបញហ ជវតបន

េ យងយ ។ អនកអវជជ មនដងសភពពតរែមងមនករ

ផទយគន ពអនកឆល ត ។ មយងេទៀតបគគលទងេនះ ែតងែត

េធវើទក ខបកេមនញដលអនកដៃទ មនករបផលចបផល ញជត

វបបធម របៃពណ នង សនជេដើម ។

មត តអនក នជទ ប ន ជវតែខ មរេរកមេរប ប

បនដចជចក ែដលរ តែតលេ លរគបទកែន លង ថវេបើ

ខ លនមនកេណើ តេនេលើមតភមកមពជេរកមកពតែមន ែត

សទ ធេសរភពជមច សទកដ វបបធម ទេនៀមទ ប របៃព-

ណ អក រ រសត នងសទ ធេសរភពៃនកររបតបតតរពះពទ ធ

សន គគម នេឡើយ ។

េយើងទងអសគន បនដងចបសថ ករេកើតៃនសពវ

សតវមន ៤ របេភទ គ េកើតកនងសត េកើតកនងគភ េកើតកនង

ទករជ ឬទែដលមនច យសអយរលយ នងជឧបបតក

កេណើ ត េកើតធេរសចែតមតង ករេកើតេឡើងេរកពេនះេទៀត

មនមនេឡើយ ។ សភវៈជធ កនងករបញជ នសតវេ កឲយ

េកើតកនងភពេនះ កជកមមែដលសតវេនះ ៗ បនេធវើេហើយ ។

េមតចេឡើយកមនេគមកេបៀតេបៀនេទៀត គេគេឆល តឱកស

បែបកបបកែខ មរ, មនឲយជយែខ មរ, ែខ មរមន គ លែខ មរ, ែខ មរ

ភន តរចឡែខ មរ, ែខ មរចងឈនះែខ មរ, ែខ មរសមល បែខ មរ, ែខ មរមនគ

រទែខ មរ, ែខ មរមនេចះករពរែខ មរ, ែខ មរេចទរបកនែខ មរ

េហើយែខ មរមនរពមជយែខ មរ កនងរគែដលែខ មរមន សនន េតើ

ៃថង េទេទើបែខ មរយលចបសអពេរឿងពតទងអសេនះ?

េបើែខ មរមនរពមយលមនរពមដង មនរពមទទល គ លករ

ពត មនរពមសក ឲយបនលអត ជតែខ មរេយើងពតជរតវ

េគ បពណេទៀតជមនខនេឡើយ ។ រពះសមម សមពទ ធរទង

សែមតងថ រគបរបរតវមនសទធ (ករេជឿ) របកបេ យ

បញញ ករលះបងជវតកនងករបជរពះសទ ធមម ឬជនអនកមន

គណទង យ មនឪពក-មត យ វរសមណៈ នងវរបរស

ែដលេ កបនបជកយថវ យជវត កនងបពវេហតជត នង

រពះពទ ធ សនេនះ គជករលះបងជវតេ យបញញ ៃន

មនសករជត ។ គណធមៃនជវត លះរ ែត ងលអេទើប

បន ។ មនស ងគណធមឲយេកើតេឡើងមន េទើបគណ-

ធម ងមនស េនះវញ មេរកយ ។

ជវតែខ មរេរកម គជជវតកនករព េពលកនរង

កនែរសករកមត យ រគបេពលេវ ។ ែខ មរេរកមរងទក ខ

េវទន េរពះគម នផលវេរជសេរ ើស េគ សដឲយែខ មរេរកមេដើរ

េគេធវើែរសេនេលើខ នងែខ មរេរកម េគេធវើបបែខ មរេរកម ម

ផលវ ម រត នង មផលវកយ ។ េហតដេច នះេហើយ ែខ មរេរកម

គម នអវជទពងេឡើយ មនែតរពះពទ ធ សន គជដេងហើម

ជវត ជដងរពលង នងជអតតសញញ ណជតរបសែខ មរ

េរកម ។ េបើរពះពទ ធ សនរលត ជតែខ មរេរកមនង

រ យ ។

“េមើលសតវកេណត រកពនដ េមើលសតវបក រកងសបក

េមើលឃម មគគ ងកតសខ ពយយមសរមកបនសេរមច ។

ទករសកតក ៗ ទមលះថម រលកត ៗ ថមសក ច

កនករងរអវ រតវបត រផត ច ផលលអសេរមចេរពះពយយម” ៕

ភកខ ថច បរងគ

េលខ ៣៩ ែខមន ឆន ២០០៧ ទពរទ 15 រពតតបរតរបសសហពនធែខមរកមពជេរកម

(តមកពេលខ ៣៨) េរកយមកបនទ បពដេណតើ មបន ទ ន ( ជធនេវ) េងវ ង ញកបនេឡើងេ យ ជយេរកមរពះនមថ យឡង េនឆន ១៨០១ ។ េទះបជយងេនះកេ យ កកររបយទធេនមនទនបញច បេនេឡើយ េឡើងរគង ជយមនទនបនបនម នផង េសតចយងឡងបនបនត យយកតងកង បេណត ញពកៃតសន រចដេណតើ មយក ណយ នងរបេទសទងមល ។ មករេរៀប បអពរបវតតដខលខងេលើេនះ េឃើញថ ទនកទនងរ ងប ង នងយន មនលកខណៈសអតលមតខល ង

ស ថវេបើចរកភពប ងេធវើរពេងើយកេនតើយមនជយគរទ េសតចយឡង មសេណើ របសេអែវកពញកេ យ ។ ងពេដើមេរៀងមក ែអែវកពញ មបេរមើេសតចយឡង រហតដលគតទទលមរណភពេនកនងឆន ១៧៩៨ ។ េរកយពេអែវកពញ

ល បេទេនសលបរ រគតមយចននេទៀតេនបេរមើយន េ ម ះរតងនងយនរហតដល ជេសតចមញមង បរ យឡង ។ ទនកទនងរ ងប ង នងយន រតវកតផត ចមយ រយៈកេ យ រែតមនវ ទខលះ ៗ រ ង សនទត នងេសតច មរនតយន ។ សនទតរតវេគេចទថ បនេខវះែភនកេកមង ៗ យកេទេធវើថន េហើយពកអនករសកែដលរតវពកមរនតេបករបសកចបេផតើមសអបពកកតលកបេណតើ រៗ ។ សមបែតេសតចយឡងខលនឯង កបនផត បរតមនេពលសគត (១៨២០) ថ កឲយទកចតតពកប ងែដរ ែដលពកប ងេនះេហើយ ជអនកបនជយ ដេណតើ មយកអ ច ។ េនេពលមញមងេឡើងេ យ ជយ បនេធវើទកខបកេមនញដល សនទត បនេធវើឲយពកេនះអសចតតបេរមើ េហើយវលរតឡបេទរបេទសខលនវញេទ ។ អនកខលះធល កខលនរកជងកលេទើបមកដលក ងសនេទេទៀត មយវយកចស បកអសក ង េសទើរែតកល យេទជជនបរេទសចេពះរសកខលនឯងេទេហើយ ។ េនកនងឆន ១៨៣១ មនជតប ងមន កេឈម ះែសញ រតវបនរ ឋ ភបលប ងចតឲយមក ណ ម កនង នៈជកង-សលប ងរបច ជធនេវ កបែនតេសតចមញមង េភលចអស គណបករៈែដលគតធល បបនេធវើមកេលើ េហើយបនរបែកកមនរពមទទលគតេទ ។ ចបពេពលេនះមក ចណងទកទងរ ងប ង នង ណ មករតវកតផត ច ។ ចណងទកទងេនះ េកើតមនេឡើងវញេនេរកមរជជកលេចរបសមញមង គទឌក េន

េពលែដលេ កឧតតមនវរង រេ គ លដហ នយ រតវបនបញជ នមកេធវើករសងសក នងករែដលេសតចេនះបញជ ឲយសមល បពក

សនទត េហើយ យដេណតើ មយកទ នបនេនកនងៃថងទ ១ កញញ ឆន ១៨៥៨ ។ គរបញជ កផងែដរថ ករសមល បរងគ លពក សនទតគប ត លមកពពក សនទតកតលក បនេធវើឲយមនកររចបករចបលេនកនងទេនៀមទមល បរបសរសកេទស េ យបន

មរបម មនឲយអនវតតជេនឿេគរពជដនជ ជកែសតងគមពកអនកចល សនថម មនឲយចលរមកនងពធបណយកនងភម

ែដលជពធបណយ សន មនឲយសបថេនមខត ករ មទមល បរបសចបប ណ ម ជពេសសគរក ទនកទនងលអជមយពកអរ ប នង ងពណជជកមមអរ ប ែដលពក ណ មយលេឃើញថ គជអនត គមនរបសបរេទស ។ បនទ បពដេណតើ មយកទ នបនេហើយ កងទពប ង កដេណតើ មយក យហគនបនេទៀតកនងៃថងទ ១៧ ែខកមភៈ ឆន ១៨៥៩ ។ េ យមនបណងចងរបមលផត ក ងដេណតើ មយកក ងសនភគខងតបងជង េ កឧតតមនវប ងបនសេរមចចតតេបះបងទ នេចលវញេនៃថងទ ២៣ ែខមន ឆន ដែដលេនះ ។ េពលេនះចនមនបនេគរព មសនធសញញ ែដលបនចះជមយប ងកលពឆន ១៨៥៨ េទ េ កឧតតមនវែដលដក នកររបយទធេន យហគន រតវបងខចតតរបគលបញជ ករេទឲយនយកបលមន ក ឯខលនគតបនដកនកមល ងមយែផនកធរតឡបេទរសកចនវញ ។ េឆល តឱកសែដលកងទពប ងេនសលតចេនះ ពក ណ មបន កលបង យដេណតើ មយក ទរកងៃរពនគរវញ ែតមនបន ។ េរកយពបរងក បពកចនរចេហើយ ទពប ងបន រតឡបមកដល យហគនជថមេនៃថងទ ៧ ែខកមភៈ ឆន ១៨៦១ រចេហើយកចប យដេណតើ មយកទកដ ណ ម ែដលបនផអ កអសមយរយៈជបនតេឡើងវញេទៀត ។ េ កឧតតមនវរត បឆ បនដេណតើ មយកមថបន េនៃថងទ ១២ ែខេម បនទ បេ កឧតតមនវរត ប បនដេណតើ មយកេបៀន េនកនងៃថងទ ៩ ែខកញញ រចវញឡងេនកនងៃថងទ ២៨ ែខមន ឆន ១៨៦២ ។ េន កនងៃថងទ ៥ ែខមថន ឆន ១៨៦២ េសតចទឌកបនយលរពមចះសនធសញញ ជមយប ង េហើយរបគលេខតត៣ៃនក ងសន

េលខ ៣៩ ែខមន ឆន ២០០៧ ទពរទ 16 រពតតបរតរបសសហពនធែខមរកមពជេរកម

ែបកខងលចជបនង ណ មេនេឡើយគមតរជក (Chau Doc), រកមនស (Ha Tien) នង ឡងេ (Vinh Long) សថតេន ចព

ណ មេ យមនកមពជពខងេជើង នងេខតតយឌញរបសប ងពខងេកើត ។ កបែនតទកដក ងសន ែដល ណ មយលរពមរបគលឲយប ង មរយៈសនធសញញ ឆន ១៨៦២ េនះ មនបនសខេទ េរពះ

ណ មេនែតចញច មចតតដេណតើ មយក េខតតទងេនះមកវញជនចច ។ មនរតមែតបេ ណ ះ ណ មបនគរទចលនបះេបររបសេពធកេបរ នង ចរយ វ េដើមបរបឆងនងប ង ។ េនេពលែដលប ងរះរកវធសរមបសរមលអសចតតេហើយ េហើយសេងកតេឃើញថ ពកមរនត ណ មៃន េខតតខងលច េនែតសន ចតតេសន ជតចងបនេខតតែដលរបគលឲយប ងយកមកវញ ប ងមន ចទកចតតសមតរបស ណ មបនេទ កេរៀបចកងទពមយកងធ យដេណតើ ម

យកេខតតទងបែដលសនធសញញ ឆន ១៨៦២ បនទកឲយេនជរបស ណ ម រពមទងទរកងផង កនងេពលែត ៥ ៃថងបេ ណ ះ គដេណតើ ម

យកបនេខតតឡងេ េនៃថងទ ២០ , មតរជកេនៃថងទ ២២ នង រកមនស េនៃថងទ ២៤ ែខមថន ឆន ១៨៦៧ ។ ដេចនះ ទកដក ងសនភគខងតបងែដលពក ណ មបនេរបើេពលអស ២ សតវត រ េដើមបដេណតើ មយកពកមពជ េ យមនរគនែតេរបើកមល ងទពបេ ណ ះេទ ជពេសសបនបញជ នរបជជនទងរគ រ ៗ ឲយចលេទរសេនែតមតង ឥឡវេនះបនធល កេទជរបសប ងអសេហើយ ។ េសតចទឌក បនយលរពមចះសនធសញញ សនតភពមយេទៀត េនកនងៃថងទ ១៥ ែខមន ឆន ១៨៧៤ ទទល គ លប ងជមច សេលើទកដក ងសន ែដលមនកមពជពខងេជើង ឈងសមរទេសៀមពខងលច សមរទពខងតបង នង បញធនពខងេកើត ៕ (ឯក ររ វរជវ)

(តមកពទពរទ ០៥) នទរកងឡងបច រដឋកលហវរញ ែដនដសហរដឋ- េមរក រពះអគគបនឆបេឆះេឡងយងសេនធ សេនធ រ ងសពេ ក

សន ទន អតតរបធនរបតបតតសហពនធែខមរកមពជេរកមពភពេ ក ែដលជកលបរតដេឆនមមយរបៃនរបជពលរដឋ នងមតភមកមពជេរកមដករមរកបន ។ េពលែដលរពះអគគរលតេទវញ រប ងកយៃនវរជនេសន ជតដេឆនម កបនបតបងពពភពេ កដធេធងេនះេទែដរ េនសលែត ន ៃដ នងគរវរ-ភពរបសេ កសរមបជនរមជតែខមរេរកម ពេសសកលបរតកលធ ែខមរេរកម សនងបនតកចចករតសរេ ះរបេទសជតជបនតេទេទៀត មគនលងវរភពដអង ចកល នរបសេ ក ។ េ កអតតរបធនរបតបតតជទេគរព ! រពះសងឃ នងរបជពលរដឋែខមរ ពេសសែខមរកមពជេរកម មនេសចកតេ កសេរងង េ ះ

លយ នងេ ក ត យជទបផត ចេពះករបតបងនវវរកលបរតែខមរេរកមមយរបដចជេ ករបធន ។ សមវញញ ណកខនធរបសេ ករបធន អេញជ ញេទកនសគតភព នងទទលបននវេសចកតសខរគបរបករកនង នបរេ ក េ យសខេក មក នតេទចះ េយងខញរពមទងរពះសងឃ េបតជញ នងបនតេធវសកមមភពរគបែបបយង មគរ នងមគដលអៃថលថល របសេ ករបធនកនងបពវេហតទមទរនវសទធសេរមច សនខលនេ យខលនឯង ជនរបជជត នងមតភមដកសតរបសេយង ឲយសម មបណងរបថន របសេ ករបធន េ យមនេធវឲយវញញ ណកខនធរបសេ កខកបណង នងអសសងឃមេនះេឡយ ៕

(ឯក រសហពនធែខមរកមពជេរកម)